55 05-01 การศึกษาทุนทางสังคมกระบี่

สถาบันพระปกเกล้า สนับสนุนโดย

การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย

การศึกษาทุนทางสังคม เพื่อการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน

กรณีศึกษาชุมชนบริเวณโรงไฟฟ้ากระบี่ ในเขตตำบลคลองขนาน ปกาสัย และตลิ่งชัน อำเภอเหนือคลอง จังหวัดกระบี ่

บทสรุปผู้บริหาร

อภินันทนาการจาก สถาบันพระปกเกล้า

การศึกษาทุนทางสังคมเพื่อการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน กรณีศึกษาชุมชนบริเวณโรงไฟฟ้ากระบี่ในเขตตำบลคลองขนาน ปกาสัย และตลิ่งชัน อำเภอเหนือคลอง จังหวัดกระบี ่

สงวนลิขสิทธิ์ 2554

ข้อมูลทางบรรณานุกรมของหอสมุดแห่งชาติ

National Library of Thailand Cataloging in Publication Data.

สถาบันพระปกเกล้า.

การศึกษาทุนทางสังคมเพื่อการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน.-- กรุงเทพฯ : สถาบัน

พระปกเกล้า, 2554.

64 หน้า

1. การพัฒนาชุมชน. 2. ทุนทางสังคม. I. ชื่อเรื่อง.

307.14

ISBN : 978-974-449-613-3

สวพ.54-52-2000.0

พิมพ์ครั้งที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2554 จำนวน 2000 เล่ม

ออกแบบปก นายสุชาติ วิวัฒน์ตระกูล

จัดรูปเล่ม นางสาวทวิติยา สินธุพงศ์

และประสานงาน สำนักวิจัยและพัฒนา สถาบันพระปกเกล้า

ศูนย์ราชการเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษาฯ อาคารบี ชั้น 5 ฝั่งทิศใต้

เลขที่ 120 ถนนแจ้งวัฒนะ เขตหลักสี่ กรุงเทพฯ 10210

โทรศัพท์ 02-1419598 โทรสาร 02-1438177

http:www.kpi.ac.th

พิมพ์ที่ ส เจริญ การพิมพ์

1510/10 ถนนประชาราษฎร์ 1 แขวงบางซื่อ

เขตบางซื่อ กรุงเทพมหานคร 10800

โทรศัพท์ 02-913-2080 โทรสาร 02-913-2081

นางจรินพร เสนีวงศ์ ณ อยุธยา ผู้พิมพ์ผู้โฆษณา

- 1 -

“การศึกษาทุนทางสังคมเพ่ือการพัฒนาชุมชนอยางย่ังยืน : กรณีศึกษาชุมชนบริเวณโรงไฟฟากระบี่

ในเขตตําบลคลองขนาน ปกาสัย และตลิ่งชัน อําเภอเหนือคลอง จังหวัดกระบี”่

คํานํา

เอกสารฉบับนี้เปนสวนหนึ่งของโครงการ “การศึกษาทุนทางสังคม เพ่ือการพัฒนาชุมชนอยางยั่งยืน : กรณีศึกษาชุมชนบริเวณโรงไฟฟากระบ่ีในเขตตําบลคลองขนาน ปกาสัย และตลิ่งชัน อําเภอเหนือคลอง จังหวัดกระบ่ี” จัดทําโดยสถาบันพระปกเกลา ภายใตการสนับสนุนงบประมาณการวิจัยจากการไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.) โครงการนี้มีวัตถุประสงคสําคัญเพ่ือศึกษาและรวบรวมทุนทางสังคมของชุมชน และเปนการเพ่ิมศักยภาพและเสริมสรางพลังชุมชนท่ีจะเปนแนวทางในการสรางฐานขอมูลชุมชน อันจะเปนประโยชนตอการวางแผนพัฒนาชุมชนอยางมีสวนรวมตอไป

รายงานฉบับนี้เปนผลการดําเนินงานตลอดระยะเวลา 18 เดือนของโครงการ คือ ต้ังแตวันท่ี 1 มกราคม 2552 จนถึงวันท่ี 30 มิถุนายน 2553 ซึ่งสํา เร็จลุลวงไดดวยความรวมมือของบุคคลและหนวยงานดังตอไปนี้ คณะผูวิจัยขอขอบคุณการไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทยท่ีสนับสนุนการสรางประชาธิปไตยแบบมีสวนรวม ขอขอบคุณผูประสานงานทุกฝายจากการไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทยท้ังท่ีกรุงเทพฯ และท่ีกระบ่ี ขอขอบคุณสําหรับ ความเสียสละ น้ําใจ และไมตรีของนวัตกรสังคมและผูชวยนวัตกรสังคมทุกคน ท่ีมีใหกันในการทํางานครั้งนี้ ขอขอบคุณนายศิวะ ศิริเสาวลักษณ - ผูวาราชการจังหวัดกระบ่ี นายชัยเลิศ ภิญโญรัตนโชติ - รองผูวาราชการจังหวัดกระบ่ี นายสมชาย กาญจนจารี – นายอําเภอเหนือคลอง นายสุนทร เคลือหลี - ปลัดอาวุโสของอําเภอเหนือคลอง นายสมศักด์ิ กิตติธรกุล – นายกองคการบริหารสวนจังหวัดกระบ่ี นายกิตติชัย เองฉวน – รองนายกองคการบริหาร

“การศึกษาทุนทางสังคมเพื่อการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน : กรณีศึกษาชุมชนบริเวณโรงไฟฟ้ากระบี่

ในเขตตำบลคลองขนาน ปกาสัย และตลิ่งชัน อำเภอเหนือคลอง จังหวัดกระบี่”

-1-

- 1 -

“การศึกษาทุนทางสังคมเพ่ือการพัฒนาชุมชนอยางย่ังยืน : กรณีศึกษาชุมชนบริเวณโรงไฟฟากระบี่

ในเขตตําบลคลองขนาน ปกาสัย และตลิ่งชัน อําเภอเหนือคลอง จังหวัดกระบี”่

คํานํา

เอกสารฉบับนี้เปนสวนหนึ่งของโครงการ “การศึกษาทุนทางสังคม เพ่ือการพัฒนาชุมชนอยางยั่งยืน : กรณีศึกษาชุมชนบริเวณโรงไฟฟากระบ่ีในเขตตําบลคลองขนาน ปกาสัย และตลิ่งชัน อําเภอเหนือคลอง จังหวัดกระบ่ี” จัดทําโดยสถาบันพระปกเกลา ภายใตการสนับสนุนงบประมาณการวิจัยจากการไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.) โครงการนี้มีวัตถุประสงคสําคัญเพ่ือศึกษาและรวบรวมทุนทางสังคมของชุมชน และเปนการเพ่ิมศักยภาพและเสริมสรางพลังชุมชนท่ีจะเปนแนวทางในการสรางฐานขอมูลชุมชน อันจะเปนประโยชนตอการวางแผนพัฒนาชุมชนอยางมีสวนรวมตอไป

รายงานฉบับนี้เปนผลการดําเนินงานตลอดระยะเวลา 18 เดือนของโครงการ คือ ต้ังแตวันท่ี 1 มกราคม 2552 จนถึงวันท่ี 30 มิถุนายน 2553 ซึ่งสํา เร็จลุลวงไดดวยความรวมมือของบุคคลและหนวยงานดังตอไปนี้ คณะผูวิจัยขอขอบคุณการไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทยท่ีสนับสนุนการสรางประชาธิปไตยแบบมีสวนรวม ขอขอบคุณผูประสานงานทุกฝายจากการไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทยท้ังท่ีกรุงเทพฯ และท่ีกระบ่ี ขอขอบคุณสําหรับ ความเสียสละ น้ําใจ และไมตรีของนวัตกรสังคมและผูชวยนวัตกรสังคมทุกคน ท่ีมีใหกันในการทํางานครั้งนี้ ขอขอบคุณนายศิวะ ศิริเสาวลักษณ - ผูวาราชการจังหวัดกระบ่ี นายชัยเลิศ ภิญโญรัตนโชติ - รองผูวาราชการจังหวัดกระบ่ี นายสมชาย กาญจนจารี – นายอําเภอเหนือคลอง นายสุนทร เคลือหลี - ปลัดอาวุโสของอําเภอเหนือคลอง นายสมศักด์ิ กิตติธรกุล – นายกองคการบริหารสวนจังหวัดกระบ่ี นายกิตติชัย เองฉวน – รองนายกองคการบริหาร

สถาบันพระปกเกล้า

-�-

- 2 -

สถาบันพระปกเกลา

สวนจังหวัดกระบ่ี นายประเสริฐ สันหาด - นายกองคการบริหารสวนตําบลคลองขนาน นายทิวา เชื้อบานเกาะ - นายกองคการบริหารสวนตําบลปกาสัย นายวาเหตุ ระวังชา - นายกองคการบริหารสวนตําบลตลิ่งชัน และนายดํารัส ประทีป ณ ถลาง – กํานันตําบลปกาสัย ท่ีกรุณาใหการสนับสนุนการทํางาน เปนอยางดี ขอขอบคุณโรงเรียนเหนือคลองประชาบํารุงท่ีเอื้อเฟอสถานท่ีสําหรับ จัดกิจกรรมอบรมนวัตกรสังคม นอกจากนี้ ตองขอขอบคุณนายสมยศ ถิ่นปกาสัย นายประเสริฐพงศ ศรนุวัตน นายอภิชาติ จิตรพาณิชย นายชัยวุฒิ ครุฑมาศ นายวิรุจเทพ รัฐการวงศ นายอริยะ สุดโต นายโอภาส เฉิดโฉม นายชวัล ฝนเชียร และเจาหนาท่ีจากสํานักงานสถิติจังหวัดกระบ่ีทุกทานสําหรับความรวมมือสรางสรรคงานวิจัยชิ้นนี้ รวมถึงประชาชนทุกคนท่ีมีสวนรวมใหขอมูลสําหรับการสํารวจความคิดเห็น ตลอดจนบุคคลอื่นๆ อีกมากท่ีมิไดเอยนาม แตใหขอมูลท่ีเปนประโยชนหรือใหความชวยเหลืออยางดียิ่งในการศึกษาครั้งนี้

คณะผูวิจัยหวังวาผลงานชิ้นนี้จะจุดประกายการมีสวนรวมในชุมชน ใหสมาชิกในชุมชนไดตระหนักถึงคุณคาของทุนทางสังคมท่ีมีอยูและนําไปใชเพ่ือประโยชนของสวนรวมตอไป อันจะนําไปสูการพัฒนาอยางยั่งยืน

คณะผูวิจัย

30 มิถุนายน 2553

- 3 -

“ : ”

หนา

บทสรุปผูบริหาร 5

วัตถุประสงค 8

ผลการศึกษา 13

ส่ิงทาทายท่ีพบจากการศึกษา 26

การปรับปรุงเพ่ือการทํางานท่ีดีข้ึน 28

นักวิจัยไดเรียนรูอะไร 29

ปจจัยท่ีทําใหโครงการประสบความสําเร็จ 30

ขอเสนอแนะ 32

ภาพกิจกรรม 35



-�-

- 2 -

สถาบันพระปกเกลา

สวนจังหวัดกระบ่ี นายประเสริฐ สันหาด - นายกองคการบริหารสวนตําบลคลองขนาน นายทิวา เชื้อบานเกาะ - นายกองคการบริหารสวนตําบลปกาสัย นายวาเหตุ ระวังชา - นายกองคการบริหารสวนตําบลตลิ่งชัน และนายดํารัส ประทีป ณ ถลาง – กํานันตําบลปกาสัย ท่ีกรุณาใหการสนับสนุนการทํางาน เปนอยางดี ขอขอบคุณโรงเรียนเหนือคลองประชาบํารุงท่ีเอื้อเฟอสถานท่ีสําหรับ จัดกิจกรรมอบรมนวัตกรสังคม นอกจากนี้ ตองขอขอบคุณนายสมยศ ถิ่นปกาสัย นายประเสริฐพงศ ศรนุวัตน นายอภิชาติ จิตรพาณิชย นายชัยวุฒิ ครุฑมาศ นายวิรุจเทพ รัฐการวงศ นายอริยะ สุดโต นายโอภาส เฉิดโฉม นายชวัล ฝนเชียร และเจาหนาท่ีจากสํานักงานสถิติจังหวัดกระบ่ีทุกทานสําหรับความรวมมือสรางสรรคงานวิจัยชิ้นนี้ รวมถึงประชาชนทุกคนท่ีมีสวนรวมใหขอมูลสําหรับการสํารวจความคิดเห็น ตลอดจนบุคคลอื่นๆ อีกมากท่ีมิไดเอยนาม แตใหขอมูลท่ีเปนประโยชนหรือใหความชวยเหลืออยางดียิ่งในการศึกษาครั้งนี้

คณะผูวิจัยหวังวาผลงานชิ้นนี้จะจุดประกายการมีสวนรวมในชุมชน ใหสมาชิกในชุมชนไดตระหนักถึงคุณคาของทุนทางสังคมท่ีมีอยูและนําไปใชเพ่ือประโยชนของสวนรวมตอไป อันจะนําไปสูการพัฒนาอยางยั่งยืน

คณะผูวิจัย

30 มิถุนายน 2553

- 3 -

“ : ”

หนา

บทสรุปผูบริหาร 5

วัตถุประสงค 8

ผลการศึกษา 13

สิ่งทาทายท่ีพบจากการศึกษา 26

การปรับปรุงเพ่ือการทํางานท่ีดีข้ึน 28

นักวิจัยไดเรียนรูอะไร 29

ปจจัยท่ีทําใหโครงการประสบความสําเร็จ 30

ขอเสนอแนะ 32

ภาพกิจกรรม 35


-�-- 4 -

หนา

ภาพ 1 กระบวนการศึกษา 10

ภาพ 2 ทุนทางสังคมท่ีเอื้อตอการพัฒนาอยางยั่งยืน 11

ภาพ 3 กระบวนการมีสวนรวมของประชาชนท่ีนํามาสูการเปล่ียนแปลง 20

ภาพ 4 กระบวนการเรยีนรูในชุมชน 21

ภาพ 5 ตัวแบบของการพัฒนาแบบมีสวนรวม 24

- 5 -

“ : ”

เน่ืองจากชุมชนตางๆ มีลักษณะเฉพาะของทองถิ่นท่ีมีคุณคาท่ีแตกตางกันออกไป ประชาชนผูท่ีเกิด อาศัย และประกอบอาชีพอยูในชุมชนน้ันๆ ยอมมีความรูสึกรัก ผูกพัน หวงแหนในทองถิ่นท่ีตนเองอาศัยอยู หากจะตองมีการเปลี่ยนแปลงใดๆ ผูคนเหลานั้นยอมมีความรูสึกท่ีวิตกกังวลตอผลกระทบที่จะเกิดข้ึนมา ผูท่ีอยูภายนอกไมวาจะเปนรัฐหรือองคกรตางๆ ท่ีมีหนาท่ีรับผิดชอบในการพัฒนาจะตองมีความรูและเขาใจตอสภาพชีวิตความเปนอยู โดยเฉพาะทุนทางสังคมไมวาจะเปนทางดานรูปธรรม เชน ทรัพยากรธรรมชาติ ทรัพยากรบุคคล ลักษณะภูมิประเทศ ภูมิอากาศ หรือนามธรรม เชน วัฒนธรรม ภาษาทองถิ่น ทรัพยสินทางปญญา คานิยม การแตงกาย เปนตน เปนคุณคาท่ีมีความสําคัญตอชีวิตความเปนอยูของประชาชนในชุมชน

นอกจากนี้ การพิจารณาวามนุษยทุกคนตางมีสติปญญา ความสามารถและพรสวรรค ดวยกันท้ังสิ้นไมทางใดก็ทางหน่ึง การมีชีวิตอยูอยางมีคุณภาพข้ึนอยูกับวาความสามารถเหลานั้นจะมีโอกาสไดถูกนํามาใชหรือไดแสดงออกและพรสวรรคไดถูกนํามาแบงปนแกผูอื่นบางหรือไม หากเปนเชนนั้นจริง เขาก็จะเปนผูท่ีมีคุณคา รูสึกตัวเองวามีพลังอยูรวมสังคมไดอยางมีเกียรติและเปนสุขและชุมชนท่ีเขาอาศัยอยูจะมีพลังยิ่งข้ึน เนื่องจากอานิสงสท่ีเขาไดกระทํา และเมื่อใดก็ตามท่ีเขามีโอกาสไดใชความสามารถของตัวเอง ชุมชนก็เขมแข็งยิ่งข้ึนไปอีกและสงผลมาถึงตัวเขาดวย น่ันคือ คําตอบที่วา ทําไมชุมชนท่ีเขมแข็งจึงเปนแหลงท่ีทําใหผูคนในทองถิ่นไดมีตัวตน และไดแสดงตนเปนประจักษวามีคุณคา ในขณะที่ชุมชนออนแอ กลับประสพแตความลมเหลวในการทําใหผูคนในชุมชนแสดงออกซึ่งความความสามารถ ทักษะ และพรสวรรคเหลานั้นไมวาจะดวยเหตุผลใดก็ตาม



-�-- 4 -

หนา

ภาพ 1 กระบวนการศึกษา 10

ภาพ 2 ทุนทางสังคมท่ีเอื้อตอการพัฒนาอยางยั่งยืน 11

ภาพ 3 กระบวนการมีสวนรวมของประชาชนท่ีนํามาสูการเปล่ียนแปลง 20

ภาพ 4 กระบวนการเรยีนรูในชุมชน 21

ภาพ 5 ตัวแบบของการพัฒนาแบบมีสวนรวม 24

- 5 -

“ : ”

เนื่องจากชุมชนตางๆ มีลักษณะเฉพาะของทองถิ่นท่ีมีคุณคาท่ีแตกตางกันออกไป ประชาชนผูท่ีเกิด อาศัย และประกอบอาชีพอยูในชุมชนน้ันๆ ยอมมีความรูสึกรัก ผูกพัน หวงแหนในทองถ่ินท่ีตนเองอาศัยอยู หากจะตองมีการเปลี่ยนแปลงใดๆ ผูคนเหลานั้นยอมมีความรูสึกท่ีวิตกกังวลตอผลกระทบที่จะเกิดข้ึนมา ผูท่ีอยูภายนอกไมวาจะเปนรัฐหรือองคกรตางๆ ท่ีมีหนาท่ีรับผิดชอบในการพัฒนาจะตองมีความรูและเขาใจตอสภาพชีวิตความเปนอยู โดยเฉพาะทุนทางสังคมไมวาจะเปนทางดานรูปธรรม เชน ทรัพยากรธรรมชาติ ทรัพยากรบุคคล ลักษณะภูมิประเทศ ภูมิอากาศ หรือนามธรรม เชน วัฒนธรรม ภาษาทองถิ่น ทรัพยสินทางปญญา คานิยม การแตงกาย เปนตน เปนคุณคาท่ีมีความสําคัญตอชีวิตความเปนอยูของประชาชนในชุมชน

นอกจากนี้ การพิจารณาวามนุษยทุกคนตางมีสติปญญา ความสามารถและพรสวรรค ดวยกันท้ังสิ้นไมทางใดก็ทางหน่ึง การมีชีวิตอยูอยางมีคุณภาพข้ึนอยูกับวาความสามารถเหลานั้นจะมีโอกาสไดถูกนํามาใชหรือไดแสดงออกและพรสวรรคไดถูกนํามาแบงปนแกผูอื่นบางหรือไม หากเปนเชนนั้นจริง เขาก็จะเปนผูท่ีมีคุณคา รูสึกตัวเองวามีพลังอยูรวมสังคมไดอยางมีเกียรติและเปนสุขและชุมชนท่ีเขาอาศัยอยูจะมีพลังยิ่งข้ึน เนื่องจากอานิสงสท่ีเขาไดกระทํา และเมื่อใดก็ตามท่ีเขามีโอกาสไดใชความสามารถของตัวเอง ชุมชนก็เขมแข็งยิ่งข้ึนไปอีกและสงผลมาถึงตัวเขาดวย นั่นคือ คําตอบท่ีวา ทําไมชุมชนท่ีเขมแข็งจึงเปนแหลงท่ีทําใหผูคนในทองถ่ินไดมีตัวตน และไดแสดงตนเปนประจักษวามีคุณคา ในขณะที่ชุมชนออนแอ กลับประสพแตความลมเหลวในการทําใหผูคนในชุมชนแสดงออกซึ่งความความสามารถ ทักษะ และพรสวรรคเหลานั้นไมวาจะดวยเหตุผลใดก็ตาม


-�-- 6 -

ในขณะที่วัตถุดิบท่ีใชในการกอรางสรางชุมชน คือ ความสามารถของสมาชิกในชุมชนนั้นเอง บางชุมชนกลับลมเหลวท่ีจะทําความเขาใจกับเรื่องดังกลาว หนึ่งในเหตุผลท่ีขุมพลังเหลานี้ไมไดถูกนํามา ใชในชุมชนท่ีออนแอก็คือ ผูคนในชุมชนเองกลับมองชุมชนของตนวาขาดแคลน แทนท่ีจะมองเห็นถึงความสามารถของสมาชิกในชุมชน การมองความขาดแคลนเปนท่ีต้ังน้ีเปนการอธิบายถึงความจําเปนของชุมชนซึ่งในทายท่ีสุดก็แปลงมาเปนปญหาของชุมชนท่ีจะตองมีการเยียวยา และแกไข

ดังนั้น การพัฒนาใดๆ หากเริ่มจากความคิด ความตองการของชุมชนนาจะกอใหเกิดผลดีตอสังคมน้ันและความสันติสุขสถาพร ท้ังนี้เพราะ“มนุษยทุกคนมีพรสวรรคอยูในตัวไมอยางใดก็อยางหน่ึงและมีคุณคาตอผูอื่นดวยในชุมชนท่ีเขมแข็งมีความตระหนักถึงคุณคาเหลานั้น และสามารถนํามาใชใหเกิดประโยชนตอสังคม ในขณะท่ีชุมชนออนแอไมตระหนักวาคนในชุมชนมีคุณคาจึงสูญเสียโอกาสอยางมหาศาล

ประกอบกับปจจุบันนี้ไดมีการใหความสําคัญกับการมีสวนรวมของประชาชนและสิทธิชุมชนมากข้ึน โดยมีการบัญญัติไวชัดเจนในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยพุทธศักราช 2540 ตอเน่ืองมาถึงฉบับ 2550 ดวย ดังนั้นการวางแผนดําเนินการใดๆ ท่ีจะกอใหเกิดผลกระทบตอประชาชนจะตองผานกระบวนการรับฟงความคิดเห็นของประชาชนดวย การเปดโอกาสใหประชาชนเขามามีสวนรวมในการวางแผนพัฒนาทองถิ่นของตนจึงเปนการสรางการมีสวนรวมอยางแทจริง ท้ังนี้ การเขามามีสวนรวมในการวางแผนพัฒนานั้นขอมูลพื้นฐานเพ่ือการพิจารณาวางแผนจึงมีความจําเปน ขอมูลเหลานั้นหากมาจากการบูรณาการกันระหวางขอมูลทางวิชาการและขอมูลของชุมชนจะทําใหการวางแผนมีประสิทธิภาพมากข้ึน

- 7 -

“ : ”



-�-- 6 -

ในขณะที่วัตถุดิบท่ีใชในการกอรางสรางชุมชน คือ ความสามารถของสมาชิกในชุมชนนั้นเอง บางชุมชนกลับลมเหลวท่ีจะทําความเขาใจกับเรื่องดังกลาว หนึ่งในเหตุผลท่ีขุมพลังเหลานี้ไมไดถูกนํามา ใชในชุมชนท่ีออนแอก็คือ ผูคนในชุมชนเองกลับมองชุมชนของตนวาขาดแคลน แทนท่ีจะมองเห็นถึงความสามารถของสมาชิกในชุมชน การมองความขาดแคลนเปนท่ีต้ังน้ีเปนการอธิบายถึงความจําเปนของชุมชนซึ่งในทายท่ีสุดก็แปลงมาเปนปญหาของชุมชนท่ีจะตองมีการเยียวยา และแกไข

ดังนั้น การพัฒนาใดๆ หากเริ่มจากความคิด ความตองการของชุมชนนาจะกอใหเกิดผลดีตอสังคมน้ันและความสันติสุขสถาพร ท้ังนี้เพราะ“มนุษยทุกคนมีพรสวรรคอยูในตัวไมอยางใดก็อยางหน่ึงและมีคุณคาตอผูอื่นดวยในชุมชนท่ีเขมแข็งมีความตระหนักถึงคุณคาเหลานั้น และสามารถนํามาใชใหเกิดประโยชนตอสังคม ในขณะท่ีชุมชนออนแอไมตระหนักวาคนในชุมชนมีคุณคาจึงสูญเสียโอกาสอยางมหาศาล

ประกอบกับปจจุบันนี้ไดมีการใหความสําคัญกับการมีสวนรวมของประชาชนและสิทธิชุมชนมากข้ึน โดยมีการบัญญัติไวชัดเจนในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยพุทธศักราช 2540 ตอเน่ืองมาถึงฉบับ 2550 ดวย ดังนั้นการวางแผนดําเนินการใดๆ ท่ีจะกอใหเกิดผลกระทบตอประชาชนจะตองผานกระบวนการรับฟงความคิดเห็นของประชาชนดวย การเปดโอกาสใหประชาชนเขามามีสวนรวมในการวางแผนพัฒนาทองถ่ินของตนจึงเปนการสรางการมีสวนรวมอยางแทจริง ท้ังนี้ การเขามามีสวนรวมในการวางแผนพัฒนานั้นขอมูลพื้นฐานเพ่ือการพิจารณาวางแผนจึงมีความจําเปน ขอมูลเหลาน้ันหากมาจากการบูรณาการกันระหวางขอมูลทางวิชาการและขอมูลของชุมชนจะทําใหการวางแผนมีประสิทธิภาพมากข้ึน

- 7 -

“ : ”


-�-- 8 -

สถาบันพระปกเกลาซึ่งเปนสถาบันวิชาการภายใตกํากับของประธานรัฐสภา มีภารกิจสําคัญในการพัฒนาประชาธิปไตย เห็นความสําคัญของการเสริมสรางประชาธิปไตยแบบมีสวนรวมโดยการใชตัวแบบของการเสริมสรางความเขมแข็งของชุมชนดวยทุนทางสังคม จึงไดขอการสนับสนุนจากการไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทยในการดําเนินโครงการทุนทางสังคมเพ่ือการพัฒนาชุมชนอยางยั่งยืน

1. เพื่อศึกษาและรวบรวมทุนทางสังคมของชุมชนท่ีมีอยูแตเดิมของพื้นท่ีเปาหมายโดยใชรูปแบบกระบวนการการมีสวนรวมของประชาชน (Public participation) และใชขุมทรัพยชุมชนเปนฐาน

2. เพื่อเพิ่มศักยภาพและเสริมสรางพลังชุมชน3. เพื่อใหไดแนวทางท่ีเหมาะสมตอการพัฒนาในทองถิ่นอันเกิดจาก

กระบวนการมีสวนรวมของประชาชน

- 9 -

“ : ”

การศึกษานี้มีท้ังการศึกษาเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณ ดังนี้

ประกอบดวย การศึกษาท่ีใชวิธีการเก็บรวบรวมขอมูลดวยแบบสอบถาม (questionnaire) และใชการวิเคราะหทางสถิติ

งานวิจัยช้ินนี้เปนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีสวนรวมโดยใชทุนทางสังคมเปนฐาน ซึ่งมีวิธีการศึกษาหลากหลายวิธี ประกอบดวยการสํารวจวรรณกรรม ขอมูลพื้นฐานตางๆ ท่ีเกี่ยวของ นอกจากนี้ จะมีการเก็บรวบรวมขอมูลโดยการสัมภาษณ การจัดการใหความรูและการศึกษาโดยประชาชนเองรวมกับภาคสวนตางๆ วิธีการ คือ การจัดการประชุมแบบสุนทรียสนทนา (Appreciative Inquiries) ประชาเสวนา (Citizen Dialogue) การสนทนากลุม (Focus Group) การคนหาสินทรัพยชุมชน การเสริมสรางพลังชุมชน

การศึกษานี้เปนการศึกษารวมกันของนักวิจัยและประชาชนเพื่อคนหาขุมพลังชุมชนโดยประชาชน โดยการจัดการอบรมเพื่อใหความรูแกประชาชนท่ีรวมกิจกรรมและสรางนักวิจัยชุมชนท่ีทําหนาท่ีเปนนวัตกรสังคมเพ่ือชวยทําหนาท่ีเปนผูท่ีชวยเสริมสรางพลังทางสังคม



-�-- 8 -

สถาบันพระปกเกลาซึ่งเปนสถาบันวิชาการภายใตกํากับของประธานรัฐสภา มีภารกิจสําคัญในการพัฒนาประชาธิปไตย เห็นความสําคัญของการเสริมสรางประชาธิปไตยแบบมีสวนรวมโดยการใชตัวแบบของการเสริมสรางความเขมแข็งของชุมชนดวยทุนทางสังคม จึงไดขอการสนับสนุนจากการไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทยในการดําเนินโครงการทุนทางสังคมเพ่ือการพัฒนาชุมชนอยางยั่งยืน

1. เพื่อศึกษาและรวบรวมทุนทางสังคมของชุมชนท่ีมีอยูแตเดิมของพื้นท่ีเปาหมายโดยใชรูปแบบกระบวนการการมีสวนรวมของประชาชน (Public participation) และใชขุมทรัพยชุมชนเปนฐาน

2. เพื่อเพิ่มศักยภาพและเสริมสรางพลังชุมชน3. เพื่อใหไดแนวทางท่ีเหมาะสมตอการพัฒนาในทองถ่ินอันเกิดจาก

กระบวนการมีสวนรวมของประชาชน

- 9 -

“ : ”

การศึกษานี้มีท้ังการศึกษาเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณ ดังนี้

ประกอบดวย การศึกษาท่ีใชวิธีการเก็บรวบรวมขอมูลดวยแบบสอบถาม (questionnaire) และใชการวิเคราะหทางสถิติ

งานวิจัยช้ินนี้เปนการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีสวนรวมโดยใชทุนทางสังคมเปนฐาน ซึ่งมีวิธีการศึกษาหลากหลายวิธี ประกอบดวยการสํารวจวรรณกรรม ขอมูลพ้ืนฐานตางๆ ท่ีเกี่ยวของ นอกจากนี้ จะมีการเก็บรวบรวมขอมูลโดยการสัมภาษณ การจัดการใหความรูและการศึกษาโดยประชาชนเองรวมกับภาคสวนตางๆ วิธีการ คือ การจัดการประชุมแบบสุนทรียสนทนา (Appreciative Inquiries) ประชาเสวนา (Citizen Dialogue) การสนทนากลุม (Focus Group) การคนหาสินทรัพยชุมชน การเสริมสรางพลังชุมชน

การศึกษานี้เปนการศึกษารวมกันของนักวิจัยและประชาชนเพื่อคนหาขุมพลังชุมชนโดยประชาชน โดยการจัดการอบรมเพื่อใหความรูแกประชาชนท่ีรวมกิจกรรมและสรางนักวิจัยชุมชนท่ีทําหนาท่ีเปนนวัตกรสังคมเพ่ือชวยทําหนาท่ีเปนผูท่ีชวยเสริมสรางพลังทางสังคม


-10-- 10 -

ภาพ 1 กระบวนการศึกษาสามารถแสดงไดดังน้ีศึกษาวรรณกรรม จัดทําหลักสูตรนวัตกรสังคม

ประสานงานในพ้ืนท่ี

รับสมัครอาสาสมัครนวัตกรสังคม

อบรมนวัตกรสังคม สํารวจขอมูลภาคสนาม- การสัมภาษณ- การประชุมกลุม- เครื่องมือGPS / GIS- ภาพถายจากพารามอเตอร

นวัตกรสังคมเก็บขอมูลทุนทางสังคมโดยการแนะนําของนักวิจัย

บูรณาการขอมูล

วิเคราะหขอมูล

นําเสนอขอมูลโดยนักวิจัย

วางแผนปฏิบัติการเพื่อการพัฒนาชุมชนโดยใชทุนทางสังคมเปนฐานแบบมีสวนรวมและยั่งยืน

จัดทําเปนโครงการนําเสนอผูเก่ียวของ

เขียนรายงานการศึกษา

จัดทําแบบสัมภาษณ

ทดสอบและปรับปรุงแบบสอบถาม

ประมวลขอมูลทุนทางสังคม

นําเสนอขอมูลทุนทางสังคมโดยนวัตกรสังคม

- 11 -

“ : ”

การศึกษานี้ศึกษาทุนทางสังคม ตามแนวคิดของ Bourdieu และ Coleman (Bullen and Onyx, 2002) Putnam (2002) Portes (1998) ถวิลวดี บุรีกุล (2551)และสํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) โดยทําการศึกษาในพื้นท่ี 3 ตําบล ไดแก ตําบลคลองขนาน ตําบลปกาสัย และตําบลตลิ่งชัน อําเภอเหนือคลอง จังหวัดกระบ่ี

การศึกษานี้มีกรอบแนวคิดของการศึกษาท่ีวา สภาพเศรษฐกิจ สังคมประวัติศาสตร ทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดลอม วัฒนธรรม ภูมิปญญา ผูรูผูเช่ียวชาญ ความเช่ือ ความไววางใจ บรรทัดฐาน และการรวมกลุม คือสิ่งท่ีเปนทุนทางสังคม อันจะนําไปสูการเอื้อตอการพัฒนาอยางยั่งยืน ดังภาพ 2

ภาพ 2 ทุนทางสังคม อันจะนําไปสูการเอื้อตอการพัฒนาอยางยั่งยืน

เศรษฐกิจ สังคมประวัติศาสตรและโบราณคดี

ทรัพยากร ส่ิงแวดลอมทัศนียภาพ การทองเที่ยว

วัฒนธรรม ภูมิปญญาผูรู ปราชญชาวบาน

ความเชื่อ บรรทดัฐานความไววางใจ

ทุนทางสังคม

การพัฒนาอยางย่ังยืน



-11-- 10 -

ภาพ 1 กระบวนการศึกษาสามารถแสดงไดดังนี้ศึกษาวรรณกรรม จัดทําหลักสูตรนวัตกรสังคม

ประสานงานในพ้ืนท่ี

รับสมัครอาสาสมัครนวัตกรสังคม

อบรมนวัตกรสังคม สํารวจขอมูลภาคสนาม- การสัมภาษณ- การประชุมกลุม- เครื่องมือGPS / GIS- ภาพถายจากพารามอเตอร

นวัตกรสังคมเก็บขอมูลทุนทางสังคมโดยการแนะนําของนักวิจัย

บูรณาการขอมูล

วิเคราะหขอมูล

นําเสนอขอมูลโดยนักวิจัย

วางแผนปฏิบัติการเพื่อการพัฒนาชุมชนโดยใชทุนทางสังคมเปนฐานแบบมีสวนรวมและยั่งยืน

จัดทําเปนโครงการนําเสนอผูเก่ียวของ

เขียนรายงานการศึกษา

จัดทําแบบสัมภาษณ

ทดสอบและปรับปรุงแบบสอบถาม

ประมวลขอมูลทุนทางสังคม

นําเสนอขอมูลทุนทางสังคมโดยนวัตกรสังคม

- 11 -

“ : ”

การศึกษานี้ศึกษาทุนทางสังคม ตามแนวคิดของ Bourdieu และ Coleman (Bullen and Onyx, 2002) Putnam (2002) Portes (1998) ถวิลวดี บุรีกุล (2551)และสํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) โดยทําการศึกษาในพื้นท่ี 3 ตําบล ไดแก ตําบลคลองขนาน ตําบลปกาสัย และตําบลตลิ่งชัน อําเภอเหนือคลอง จังหวัดกระบ่ี

การศึกษานี้มีกรอบแนวคิดของการศึกษาที่วา สภาพเศรษฐกิจ สังคมประวัติศาสตร ทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดลอม วัฒนธรรม ภูมิปญญา ผูรูผูเช่ียวชาญ ความเช่ือ ความไววางใจ บรรทัดฐาน และการรวมกลุม คือสิ่งท่ีเปนทุนทางสังคม อันจะนําไปสูการเอื้อตอการพัฒนาอยางยั่งยืน ดังภาพ 2

ภาพ 2 ทุนทางสังคม อันจะนําไปสูการเอื้อตอการพัฒนาอยางยั่งยืน

เศรษฐกิจ สังคมประวัติศาสตรและโบราณคดี

ทรัพยากร ส่ิงแวดลอมทัศนียภาพ การทองเที่ยว

วัฒนธรรม ภูมิปญญาผูรู ปราชญชาวบาน

ความเชื่อ บรรทดัฐานความไววางใจ

ทุนทางสังคม

การพัฒนาอยางย่ังยืน


-1�-- 12 -

ตลอดระยะเวลา 18 เดือน (ระหวางเดือน 1 มกราคม 2552 – 30 มิถุนายน 2553) ท่ีดําเนินโครงการนี้ ประโยชนท่ีไดรับจากการดําเนินโครงการก็คือ ไดฐานขอมูลเร่ืองสภาพเศรษฐกิจ สังคม และทุนทางสังคมของชุมชนท่ีมาจากการศึกษาท้ังเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ นอกจากนี้ทําใหทราบความตองการของชุมชนที่สามารถใชเปนแนวทางในการวางแผนพัฒนาพื้นท่ีท่ีศึกษาในอนาคต ไดมีนวัตกรสังคมที่เปนผูแทนจากชุมชนคัดเลือกจากชุมชนท่ีสามารถชวยในการประสานงานและชวยในการสรางการมีสวนรวมเพื่อการพัฒนาชุมชนอยางยั่งยืนตอไป ท้ังนี้ นวัตกรสังคมตองเขารับการอบรมเก่ียวกับเทคนิค วิธีการ รวมกับคณะนักวิจัยเพ่ือคนหาทุนทางสังคมประมาณ 3 เดือน จากนั้นจะจัดเก็บรวบรวมขอมูลจากทุกหมูบานของแตละตําบล นําขอมูลมาวิเคราะหและสรุปผลรวมกัน พรอมท้ังนําเสนอในรูปแบบรายงานตอท่ีประชุมสาธารณะ

นอกจากนี้ ยังไดตัวแบบในการศึกษาขอมูลทุนทางสังคม และการพัฒนานวัตกรสังคมท่ีสามารถทํางานเช่ือมประสานกับชุมชนตอไปได และท่ีสําคัญคือ ไดแนวทางในการทํางานเพ่ือประโยชนรวมกันระหวางภาคสวนตางๆ โดยเฉพาะเจาหนาท่ีและชุมชน

- 13 -

“ : ”

การศึกษานี้ไดมีประชาชนอาสาสมัครเปนนวัตกรสังคมจํานวน51 คน และผูชวยนวัตกรสังคม 25 คน รวม 76 คน โดยแบงเปน

ตําบลคลองขนาน นวัตกรสังคม 18 คน ผูชวยนวัตกรสังคม 12 คนตําบลปกาสัย นวัตกรสังคม 18 คน ผูชวยนวัตกรสังคม 4 คนตําบลตลิ่งชัน นวัตกรสังคม 15 คน ผูชวยนวัตกรสังคม 9 คน

โดยอายุของนวัตกรสังคมและผูชวยนวัตกรสังคม มีต้ังแตตํ่ากวา 15 ป ไปจนกระท่ังอายุกวา 70 ป ท้ังนี้ นวัตกรสังคมไดผานกระบวนการอบรม และฝกปฏิบัติจริงเพ่ือคนหาทุนทางสังคมและเรียนรูขอมูลจากการศึกษาของคณะนวัตกรสังคมและทีมวิจัยเพื่อนําไปใชในการวางแผนพัฒนาชุมชนรวมกัน สวนผูชวยนวัตกรสังคมน้ันเปนผูท่ีสมัครใจเขามาชวยทํางานภายใตการดูแลของนวัตกรสังคมทําใหเครือขายของนวัตกรสังคมขยายไปไดกวางขวางมากข้ึน

จากการศึกษาพบวาในชุมชน 3 ตําบลนั้นมีทุนทางสังคมอยูพอสมควรโดยเฉพาะทรัพยากรบุคคลท่ีเปนกําลังสําคัญในการพัฒนา ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมท่ีมีอยูมากและสวยงาม แตบางสวนกําลังจะถูกทําลาย สิ่งเหลาน้ีไดถูกนําเสนอสูประชาชนท้ัง 3 ตําบล นําเสนอโดยชาวบานเอง เพราะเปนขอมูลท่ีพวกเขาคนพบ อาทิ ศิลปวัฒนธรรมพื้นบาน บุคคลท่ีเปนศิลปน เปนผูรู ผูท่ีมีความสามารถในหลายๆ ดาน โบราณสถาน โบราณวัตถุ ทรัพยากร

สิ่งท่ีขาดหายไปจากความทรงจําของชาวบานไดถูกคนพบ อาทิ ศิลปะพื้นบาน มโนราห การแสดงท่ีมีศิลปนพ้ืนบานอาวุโสสามารถใหขอมูลและถายทอด นอกจากนี้ วิถีชีวิต ภูมิปญญาไดถูกนํามาเผยแพร เชน การปลูกขาว



-1�-- 12 -

ตลอดระยะเวลา 18 เดือน (ระหวางเดือน 1 มกราคม 2552 – 30 มิถุนายน 2553) ท่ีดําเนินโครงการนี้ ประโยชนท่ีไดรับจากการดําเนินโครงการก็คือ ไดฐานขอมูลเร่ืองสภาพเศรษฐกิจ สังคม และทุนทางสังคมของชุมชนท่ีมาจากการศึกษาท้ังเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ นอกจากนี้ทําใหทราบความตองการของชุมชนที่สามารถใชเปนแนวทางในการวางแผนพัฒนาพื้นท่ีท่ีศึกษาในอนาคต ไดมีนวัตกรสังคมที่เปนผูแทนจากชุมชนคัดเลือกจากชุมชนท่ีสามารถชวยในการประสานงานและชวยในการสรางการมีสวนรวมเพื่อการพัฒนาชุมชนอยางยั่งยืนตอไป ท้ังนี้ นวัตกรสังคมตองเขารับการอบรมเก่ียวกับเทคนิค วิธีการ รวมกับคณะนักวิจัยเพ่ือคนหาทุนทางสังคมประมาณ 3 เดือน จากนั้นจะจัดเก็บรวบรวมขอมูลจากทุกหมูบานของแตละตําบล นําขอมูลมาวิเคราะหและสรุปผลรวมกัน พรอมท้ังนําเสนอในรูปแบบรายงานตอท่ีประชุมสาธารณะ

นอกจากนี้ ยังไดตัวแบบในการศึกษาขอมูลทุนทางสังคม และการพัฒนานวัตกรสังคมท่ีสามารถทํางานเช่ือมประสานกับชุมชนตอไปได และท่ีสําคัญคือ ไดแนวทางในการทํางานเพ่ือประโยชนรวมกันระหวางภาคสวนตางๆ โดยเฉพาะเจาหนาท่ีและชุมชน

- 13 -

“ : ”

การศึกษานี้ได มีประชาชนอาสาสมัครเปนนวัตกรสังคมจํานวน51 คน และผูชวยนวัตกรสังคม 25 คน รวม 76 คน โดยแบงเปน

ตําบลคลองขนาน นวัตกรสังคม 18 คน ผูชวยนวัตกรสังคม 12 คนตําบลปกาสัย นวัตกรสังคม 18 คน ผูชวยนวัตกรสังคม 4 คนตําบลตลิ่งชัน นวัตกรสังคม 15 คน ผูชวยนวัตกรสังคม 9 คน

โดยอายุของนวัตกรสังคมและผูชวยนวัตกรสังคม มีต้ังแตตํ่ากวา 15 ป ไปจนกระทั่งอายุกวา 70 ป ท้ังนี้ นวัตกรสังคมไดผานกระบวนการอบรม และฝกปฏิบัติจริงเพ่ือคนหาทุนทางสังคมและเรียนรูขอมูลจากการศึกษาของคณะนวัตกรสังคมและทีมวิจัยเพื่อนําไปใชในการวางแผนพัฒนาชุมชนรวมกัน สวนผูชวยนวัตกรสังคมน้ันเปนผูท่ีสมัครใจเขามาชวยทํางานภายใตการดูแลของนวัตกรสังคมทําใหเครือขายของนวัตกรสังคมขยายไปไดกวางขวางมากข้ึน

จากการศึกษาพบวาในชุมชน 3 ตําบลนั้นมีทุนทางสังคมอยูพอสมควรโดยเฉพาะทรัพยากรบุคคลท่ีเปนกําลังสําคัญในการพัฒนา ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมท่ีมีอยูมากและสวยงาม แตบางสวนกําลังจะถูกทําลาย สิ่งเหลานี้ไดถูกนําเสนอสูประชาชนท้ัง 3 ตําบล นําเสนอโดยชาวบานเอง เพราะเปนขอมูลท่ีพวกเขาคนพบ อาทิ ศิลปวัฒนธรรมพื้นบาน บุคคลท่ีเปนศิลปน เปนผูรู ผูท่ีมีความสามารถในหลายๆ ดาน โบราณสถาน โบราณวัตถุ ทรัพยากร

สิ่งท่ีขาดหายไปจากความทรงจําของชาวบานไดถูกคนพบ อาทิ ศิลปะพื้นบาน มโนราห การแสดงท่ีมีศิลปนพื้นบานอาวุโสสามารถใหขอมูลและถายทอด นอกจากนี้ วิถีชีวิต ภูมิปญญาไดถูกนํามาเผยแพร เชน การปลูกขาว


-1�-- 14 -

แบบเกษตรอินทรีย การทําบานดิน การทําอาหารตางๆ ตลอดจนการตอเรือหัวโทง

ทรัพยากรธรรมชาติ อาทิ ชายฝงทะเล ปาไม อางเก็บน้ําลิกไนตกลายเปนสิ่งท่ีชาวบานมองกันวาเปนทุนของพวกเขา เชนเดียวกับการมีพระพุทธรูปเกาแกควรคาแกการเคารพบูชา หรือการมีพิพิธภัณฑในพื้นท่ีนอกจากนี้ การมีปราชญชาวบาน ผูนําศาสนา ผูรู หมอพื้นบาน หมอยานักดนตรี ลวนเปนสิ่งท่ีชาวบานพบวานาภาคภูมิใจยิ่ง

ในสวนของทุนทางสังคมดานการไววางใจและเช่ือมั่นสถาบันตางๆ น้ันอยูในระดับท่ีคอนขางสูงและยังไววางใจคนในหมูบานกันไดอยู แตการรวมกลุมนั้นมักเปนเรื่องของการทํากิจกรรมกองทุนกูยืม สหกรณ และเปนสมาชิกเครือขายอาสาสมัครตางๆ

อยางไรก็ดีจากการศึกษาทางกายภาพดวยเทคโนโลยีสารสนเทศ พบวาสภาพการใชท่ีดินของพ้ืนท่ี 3 ตําบล โดยรวมมีสัดสวนการใชท่ีดินอยูในระดับท่ีเหมาะสม แตมีแนวโนมการเปลี่ยนแปลงการใชท่ีดินเพิ่มมากข้ึนในบางพื้นท่ีโดยเฉพาะพื้นท่ีตําบลตลิ่งชัน บริเวณชายฝงทะเล ตามแนวชายฝงของพ้ืนท่ีหาดยาว ท่ีกําลังเปลี่ยนสภาพจากสวนมะพราว และนาขาวเปนพื้นท่ีสรางรีสอรท/โรงแรม สวนในพื้นท่ีอื่นๆ มีการเปลี่ยนแปลงการใชท่ีดินอยูในระดับตํ่า คือการเปลี่ยนแปลงการใชพ้ืนท่ีเปนการปรับเปลี่ยนจากยางพาราที่หมดอายุเก็บเกี่ยวแลวเปนพ้ืนท่ีปลูกปาลมน้ํามัน หรือจากพื้นท่ีนาขาวเปนพื้นท่ีปลูกปาลมน้ํามัน และยางพารา ซึ่งการเปลี่ยนแปลงการใชท่ีดินในลักษณะท่ีบุกรุกพื้นท่ีปาชายเลน หรือใชพื้นท่ีไมเหมาะสมกับสภาพพ้ืนตามกฎหมาย โดยขาดมาตรการควบคุมท่ีเหมาะสม อาจสงผลตอการพัฒนาพ้ืนท่ีท้ัง 3 ตําบลในอนาคตได ดังนั้นควร

- 15 -

“ : ”

มีการศึกษาศักยภาพเชิงพื้นท่ีแบบเชิงลึกเพื่อใหทราบศักยภาพและขอจํากัดของพื้นท่ีการพัฒนาดานใดดานหนึ่ง และทําการวางแผนการจัดการการใชพื้นท่ีตามความเหมาะสมของลักษณะทางกายภาพ และสังคม(LandUse Planning) ของพื้นท่ีน้ันๆ เพ่ือเปนกรอบการใชประโยชนท่ีดินใหสามารถใชทรัพยากรธรรมชาติไดอยางยั่งยืนและรักษาไวซึ่งระบบนิเวศที่สมบูรณและสิ่งแวดลอมท่ีดี



-1�-- 14 -

แบบเกษตรอินทรีย การทําบานดิน การทําอาหารตางๆ ตลอดจนการตอเรือหัวโทง

ทรัพยากรธรรมชาติ อาทิ ชายฝงทะเล ปาไม อางเก็บน้ําลิกไนตกลายเปนสิ่งท่ีชาวบานมองกันวาเปนทุนของพวกเขา เชนเดียวกับการมีพระพุทธรูปเกาแกควรคาแกการเคารพบูชา หรือการมีพิพิธภัณฑในพื้นท่ีนอกจากนี้ การมีปราชญชาวบาน ผูนําศาสนา ผูรู หมอพื้นบาน หมอยานักดนตรี ลวนเปนสิ่งท่ีชาวบานพบวานาภาคภูมิใจยิ่ง

ในสวนของทุนทางสังคมดานการไววางใจและเช่ือมั่นสถาบันตางๆ น้ันอยูในระดับท่ีคอนขางสูงและยังไววางใจคนในหมูบานกันไดอยู แตการรวมกลุมนั้นมักเปนเรื่องของการทํากิจกรรมกองทุนกูยืม สหกรณ และเปนสมาชิกเครือขายอาสาสมัครตางๆ

อยางไรก็ดีจากการศึกษาทางกายภาพดวยเทคโนโลยีสารสนเทศ พบวาสภาพการใชท่ีดินของพ้ืนท่ี 3 ตําบล โดยรวมมีสัดสวนการใชท่ีดินอยูในระดับท่ีเหมาะสม แตมีแนวโนมการเปลี่ยนแปลงการใชท่ีดินเพ่ิมมากข้ึนในบางพ้ืนท่ีโดยเฉพาะพื้นท่ีตําบลตลิ่งชัน บริเวณชายฝงทะเล ตามแนวชายฝงของพ้ืนท่ีหาดยาว ท่ีกําลังเปลี่ยนสภาพจากสวนมะพราว และนาขาวเปนพื้นท่ีสรางรีสอรท/โรงแรม สวนในพื้นท่ีอื่นๆ มีการเปลี่ยนแปลงการใชท่ีดินอยูในระดับตํ่า คือการเปลี่ยนแปลงการใชพื้นท่ีเปนการปรับเปลี่ยนจากยางพาราที่หมดอายุเก็บเก่ียวแลวเปนพื้นท่ีปลูกปาลมน้ํามัน หรือจากพื้นท่ีนาขาวเปนพื้นท่ีปลูกปาลมน้ํามัน และยางพารา ซึ่งการเปลี่ยนแปลงการใชท่ีดินในลักษณะท่ีบุกรุกพื้นท่ีปาชายเลน หรือใชพื้นท่ีไมเหมาะสมกับสภาพพ้ืนตามกฎหมาย โดยขาดมาตรการควบคุมท่ีเหมาะสม อาจสงผลตอการพัฒนาพ้ืนท่ีท้ัง 3 ตําบลในอนาคตได ดังน้ันควร

- 15 -

“ : ”

มีการศึกษาศักยภาพเชิงพ้ืนท่ีแบบเชิงลึกเพื่อใหทราบศักยภาพและขอจํากัดของพื้นท่ีการพัฒนาดานใดดานหนึ่ง และทําการวางแผนการจัดการการใชพื้นท่ีตามความเหมาะสมของลักษณะทางกายภาพ และสังคม(LandUse Planning) ของพื้นท่ีนั้นๆ เพื่อเปนกรอบการใชประโยชนท่ีดินใหสามารถใชทรัพยากรธรรมชาติไดอยางยั่งยืนและรักษาไวซ่ึงระบบนิเวศที่สมบูรณและสิ่งแวดลอมท่ีดี


-1�-- 16 -

โครงการนี้จึงมีการประเมินผลเปนระยะจนสิ้นสุดโครงการ และพบวาประชาชนท่ีรวมโครงการ มีความรูสึกวาไดใชความรูเพื่อการพัฒนาชุมชนจริงมีความสามัคคีมากข้ึนและแนวคิดนี้ไดรับการยอมรับท่ีจะสืบทอดตอไป เพราะ

จากการศึกษาแนวคิดของนวัตกรสังคม พบวา โครงการน้ีกอใหเกิดสิ่งดีๆ หลายประการ คือ

1) ความรวมมือรวมใจของคนในหมูบาน จากสภาพท่ีตางคนตางอยูตางคิด เวลานี้ทุกคนยอมเสียสละเวลาหันหนาปรึกษาพูดคุยและประชุมยอยบอยครั้งข้ึน โดยมีเปาหมายเดียวกันคือเพื่อพัฒนาสรางความเจริญอยางยั่งยืนใหเกิดแกชุมชน ซ่ึงสิ่งท่ีตามมา คือ รูสึกสนุกสนานกับการลงพื้นท่ี ซึ่งเปนผลจากการเยี่ยมเยือน คุยกัน ทําใหเขาใจกันมากข้ึน

- 17 -

“ : ”

โครงการนี้กอใหเกิดความเปนน้ําหนึ่งใจเดียวกันมากข้ึน จากเดิมประชาชนบางคนยังไมเขาใจคําวาประชาคม ขณะน้ีเริ่มเขาใจการทําแผนประชาคมวาตองมีสวนรวม มิฉะนั้นจะเสียโอกาส สิ่งท่ีเกิดข้ึนคือประชาชนเริ่มเขาใจและพรอมใหความรวมมือ กอใหเกิดความสามัคคี ความใฝฝน และอยากเขามามีสวนรวมในการกําหนดทิศทางการพัฒนาหมูบาน ทําใหไดนวัตกรสังคมท่ีพรอมจะประสานความรวมมือและเสียสละเวลาสวนตนเพ่ือทํางานสวนรวม

2) ซึ่งถือเปนขุมพลังในพ้ืนท่ี คนพบภูมิปญญาอันโดดเดนของทองถิ่น เชน ชางตอเรือหัวโทงหมอตําแย หมอพื้นบาน หมอสมุนไพร หลายพ้ืนท่ีตองการใหมีการฟนฟูอาชีพดั้งเดิมเพื่อการอนุรักษวัฒนธรรมและภูมิปญญาพื้นบานในระยะยาว ประการสําคัญคือทําใหคนวางงานหันมาใหความสนใจอาชีพพื้นบานมากข้ึน

3) เกิดแนวคิดท่ีจะรวมกันอนุรักษฟนฟูทรัพยากรและสิ่งแวดลอมทองถิ่น โดยเฉพาะทรัพยากรธรรมชาติท่ีเริ่มหดหายไป มีการบุกรุกเปลี่ยนสภาพจากปาชายเลนไปเปนพ้ืนท่ีสรางโรงแรม รีสอรท เพาะปลูกพืชเศรษฐกิจ เชน ปาลม ยางพารา และทําบอเลี้ยงกุงเพ่ิมมากข้ึน โดยขอเสนอของชุมชน คือ ควรกําหนดพ้ืนท่ีหรือจัดโซนใหเหมาะสม รักษาและฟนฟูปาชายเลนท่ียังอุดมสมบูรณใหคงอยูยาวนาน ดูแลแหลงโบราณคดี แหลงทองเท่ียว รวมท้ังวัฒนธรรมดั้งเดิมท่ียังคงหลงเหลืออยูดวยการจัดอบรมใหความรู ภายใตแนวคิดรณรงค ฟนฟูและจัดการทรัพยากรใหมีความยั่งยืน



-1�-- 16 -

โครงการน้ีจึงมีการประเมินผลเปนระยะจนสิ้นสุดโครงการ และพบวาประชาชนท่ีรวมโครงการ มีความรูสึกวาไดใชความรูเพ่ือการพัฒนาชุมชนจริงมีความสามัคคีมากข้ึนและแนวคิดนี้ไดรับการยอมรับท่ีจะสืบทอดตอไป เพราะ

จากการศึกษาแนวคิดของนวัตกรสังคม พบวา โครงการน้ีกอใหเกิดสิ่งดีๆ หลายประการ คือ

1) ความรวมมือรวมใจของคนในหมูบาน จากสภาพท่ีตางคนตางอยูตางคิด เวลานี้ทุกคนยอมเสียสละเวลาหันหนาปรึกษาพูดคุยและประชุมยอยบอยครั้งข้ึน โดยมีเปาหมายเดียวกันคือเพื่อพัฒนาสรางความเจริญอยางยั่งยืนใหเกิดแกชุมชน ซ่ึงส่ิงท่ีตามมา คือ รูสึกสนุกสนานกับการลงพ้ืนท่ี ซึ่งเปนผลจากการเยี่ยมเยือน คุยกัน ทําใหเขาใจกันมากข้ึน

- 17 -

“ : ”

โครงการนี้กอใหเกิดความเปนน้ําหนึ่งใจเดียวกันมากข้ึน จากเดิมประชาชนบางคนยังไมเขาใจคําวาประชาคม ขณะน้ีเริ่มเขาใจการทําแผนประชาคมวาตองมีสวนรวม มิฉะนั้นจะเสียโอกาส สิ่งท่ีเกิดข้ึนคือประชาชนเริ่มเขาใจและพรอมใหความรวมมือ กอใหเกิดความสามัคคี ความใฝฝน และอยากเขามามีสวนรวมในการกําหนดทิศทางการพัฒนาหมูบาน ทําใหไดนวัตกรสังคมท่ีพรอมจะประสานความรวมมือและเสียสละเวลาสวนตนเพ่ือทํางานสวนรวม

2) ซ่ึงถือเปนขุมพลังในพ้ืนท่ี คนพบภูมิปญญาอันโดดเดนของทองถิ่น เชน ชางตอเรือหัวโทงหมอตําแย หมอพื้นบาน หมอสมุนไพร หลายพ้ืนท่ีตองการใหมีการฟนฟูอาชีพดั้งเดิมเพื่อการอนุรักษวัฒนธรรมและภูมิปญญาพื้นบานในระยะยาว ประการสําคัญคือทําใหคนวางงานหันมาใหความสนใจอาชีพพื้นบานมากข้ึน

3) เกิดแนวคิดท่ีจะรวมกันอนุรักษฟนฟูทรัพยากรและสิ่งแวดลอมทองถิ่น โดยเฉพาะทรัพยากรธรรมชาติท่ีเริ่มหดหายไป มีการบุกรุกเปลี่ยนสภาพจากปาชายเลนไปเปนพื้นท่ีสรางโรงแรม รีสอรท เพาะปลูกพืชเศรษฐกิจ เชน ปาลม ยางพารา และทําบอเลี้ยงกุงเพ่ิมมากข้ึน โดยขอเสนอของชุมชน คือ ควรกําหนดพื้นท่ีหรือจัดโซนใหเหมาะสม รักษาและฟนฟูปาชายเลนท่ียังอุดมสมบูรณใหคงอยูยาวนาน ดูแลแหลงโบราณคดี แหลงทองเท่ียว รวมท้ังวัฒนธรรมดั้งเดิมท่ียังคงหลงเหลืออยูดวยการจัดอบรมใหความรู ภายใตแนวคิดรณรงค ฟนฟูและจัดการทรัพยากรใหมีความยั่งยืน


-1�-- 18 -

4) ท้ังปญหาในระดับเบ้ืองตน เชน การแกไขปญหายาเสพติด มีแผนท่ีจะจัดใหมีการเฝาระวังและเพิ่มกติกาทางสังคมเขามาใชใหมากข้ึน จัดอบรมคุณธรรมแกเด็กท่ีเปนกลุมเสี่ยง เชิดชูครอบครัวดีเดนเพื่อใหเปนแบบอยาง ปญหาการศึกษาขาดคุณภาพ วิธีการคือรวมกลุมเพื่อสะทอนใหฝายบริหารเขามาแกไขปรับปรุงเพื่อใหลูกหลานมีการศึกษาท่ีดีข้ึน มีศักยภาพที่จะแขงขันกับภายนอกชุมชนขณะเดียวกันเห็นวาควรเสริมหลักสูตรทองถ่ินเพื่อรักษาภูมิปญญาดั้งเดิมใหคงไวและสอนวิชาชีพแกชุมชนเพ่ือเสริมรายไดของครัวเรือน ทําใหเศรษฐกิจระดับชุมชนดีข้ึน และคนในชุมชนรูสึกมั่นคงมากข้ึน ขณะท่ีโครงการดานเศรษฐกิจและสังคมท่ีมีขนาดใหญข้ึน ถือเปนการเสนอจากภาคประชาชนซ่ึงเปนความตองการของคนในระดับรากหญาอยางแทจริง

นอกจากนี้ การสงเสริมเรียนรูของนวัตกรสังคมในชุมชน โดยการศึกษาวิจัยรวมกัน เปนการปลูกแนวคิดเพื่อสรางตนแบบในอันท่ีจะนําไปสูการเสริมสรางศักยภาพภายในใหเกิดแกชุมชนใหมีความเขมแข็งในระยะยาวสามารถนําขอมูลดังกลาวมาประยุกตใชในรูปของแผนพัฒนาทองถิ่นโดยอาศัยคนในชุมชน เชน การนําทุนทางสังคมท่ีคนพบเพื่อใชปองกันการบุกรุกและวางแผนอนุรักษปาไมและทรัพยากรทางธรรมชาติ คนหาปญญาและความสามารถพิเศษของบุคคลในชุมชน เพื่อนําไปใชอยางมีคุณคาและฝาฟนอุปสรรครวมกันตอไป ซึ่งแนวทางน้ีกอใหเกิดการพัฒนาชุมชนอยางยั่งยืน เปนการสงเสริมการมีสวนรวมซึ่งจะตอบสนองตอความตองการของประชาชนอยางแทจริง เปลี่ยนจากการเมืองของนักการเมืองมาเปนการเมืองภาคพลเมือง

นอกจากนี้ นวัตกรสังคม ประชาชน ภาคเอกชน และราชการ เห็นวาโครงการน้ีใหประโยชนตอชุมชน กอใหเกิดกระบวนการเพื่อพัฒนาในระดับ

- 19 -

“ : ”

ชุมชนรวมกัน ทําใหไดรูวาทุนทางสังคมในทองถิ่นมีความสําคัญ ขอมูลท่ีไดรับจากการศึกษาครั้งน้ี เมื่อนําไปตอยอดทางความคิด จะเปนประโยชนตอการพัฒนาพื้นท่ีในอนาคต ตัวอยางเชน การจัดเวทีสาธารณะเพ่ือกําหนดวิสัยทัศน นําไปสูการรางแผนพัฒนาของตนเองและชุมชน นวัตกรสังคมจึงถือเปนผูริเริ่มพัฒนาเสริมสรางความสัมพันธท่ีดีในการทํางาน นําไปสูการฝาฟนอุปสรรคเพื่อใหบรรลุเปาหมายรวมกัน

ทุนทางสังคมท่ีนวัตกรสังคมคนพบ นําไปสูแนวคิดท่ีวาทุกคนจะหันหนาเขาหากัน พูดคุยกันมากข้ึนเพ่ือสรางชุมชนท่ีนาอยูใหเปนตนแบบของการเรียนรู โดยวางแผนที่จะพัฒนาศักยภาพชุมชนดวยหลักการพ่ึงพิงตนเอง

ดังนั้น หากสรุปกระบวนการมีสวนรวมของประชาชนที่นํามาสูการเปลี่ยนแปลงสามารถอธิบายดวยภาพดังตอไปนี้



-1�-- 18 -

4) ท้ังปญหาในระดับเบ้ืองตน เชน การแกไขปญหายาเสพติด มีแผนท่ีจะจัดใหมีการเฝาระวังและเพิ่มกติกาทางสังคมเขามาใชใหมากข้ึน จัดอบรมคุณธรรมแกเด็กท่ีเปนกลุมเสี่ยง เชิดชูครอบครัวดีเดนเพื่อใหเปนแบบอยาง ปญหาการศึกษาขาดคุณภาพ วิธีการคือรวมกลุมเพ่ือสะทอนใหฝายบริหารเขามาแกไขปรับปรุงเพื่อใหลูกหลานมีการศึกษาท่ีดีข้ึน มีศักยภาพที่จะแขงขันกับภายนอกชุมชนขณะเดียวกันเห็นวาควรเสริมหลักสูตรทองถ่ินเพื่อรักษาภูมิปญญาดั้งเดิมใหคงไวและสอนวิชาชีพแกชุมชนเพ่ือเสริมรายไดของครัวเรือน ทําใหเศรษฐกิจระดับชุมชนดีข้ึน และคนในชุมชนรูสึกมั่นคงมากข้ึน ขณะท่ีโครงการดานเศรษฐกิจและสังคมท่ีมีขนาดใหญข้ึน ถือเปนการเสนอจากภาคประชาชนซ่ึงเปนความตองการของคนในระดับรากหญาอยางแทจริง

นอกจากนี้ การสงเสริมเรียนรูของนวัตกรสังคมในชุมชน โดยการศึกษาวิจัยรวมกัน เปนการปลูกแนวคิดเพื่อสรางตนแบบในอันท่ีจะนําไปสูการเสริมสรางศักยภาพภายในใหเกิดแกชุมชนใหมีความเขมแข็งในระยะยาวสามารถนําขอมูลดังกลาวมาประยุกตใชในรูปของแผนพัฒนาทองถิ่นโดยอาศัยคนในชุมชน เชน การนําทุนทางสังคมท่ีคนพบเพื่อใชปองกันการบุกรุกและวางแผนอนุรักษปาไมและทรัพยากรทางธรรมชาติ คนหาปญญาและความสามารถพิเศษของบุคคลในชุมชน เพื่อนําไปใชอยางมีคุณคาและฝาฟนอุปสรรครวมกันตอไป ซึ่งแนวทางนี้กอใหเกิดการพัฒนาชุมชนอยางยั่งยืน เปนการสงเสริมการมีสวนรวมซึ่งจะตอบสนองตอความตองการของประชาชนอยางแทจริง เปลี่ยนจากการเมืองของนักการเมืองมาเปนการเมืองภาคพลเมือง

นอกจากนี้ นวัตกรสังคม ประชาชน ภาคเอกชน และราชการ เห็นวาโครงการน้ีใหประโยชนตอชุมชน กอใหเกิดกระบวนการเพื่อพัฒนาในระดับ

- 19 -

“ : ”

ชุมชนรวมกัน ทําใหไดรูวาทุนทางสังคมในทองถิ่นมีความสําคัญ ขอมูลท่ีไดรับจากการศึกษาครั้งนี้ เม่ือนําไปตอยอดทางความคิด จะเปนประโยชนตอการพัฒนาพื้นท่ีในอนาคต ตัวอยางเชน การจัดเวทีสาธารณะเพ่ือกําหนดวิสัยทัศน นําไปสูการรางแผนพัฒนาของตนเองและชุมชน นวัตกรสังคมจึงถือเปนผูริเริ่มพัฒนาเสริมสรางความสัมพันธท่ีดีในการทํางาน นําไปสูการฝาฟนอุปสรรคเพื่อใหบรรลุเปาหมายรวมกัน

ทุนทางสังคมท่ีนวัตกรสังคมคนพบ นําไปสูแนวคิดท่ีวาทุกคนจะหันหนาเขาหากัน พูดคุยกันมากข้ึนเพื่อสรางชุมชนท่ีนาอยูใหเปนตนแบบของการเรียนรู โดยวางแผนที่จะพัฒนาศักยภาพชุมชนดวยหลักการพ่ึงพิงตนเอง

ดังนั้น หากสรุปกระบวนการมีสวนรวมของประชาชนที่นํามาสูการเปลี่ยนแปลงสามารถอธิบายดวยภาพดังตอไปนี้


-�0-- 20 -

ภาพ 3 กระบวนการมีสวนรวมของประชาชนท่ีนํามาสูการเปลี่ยนแปลง

จากภาพ 3 การเรียนรูเปนสิ่งสําคัญมากและขอมูลท้ังจากนักวิจัยและจากการคนหาของชุมชน นํามาสูการสรางความตระหนักและนํามาซึ่งการกําหนดประเด็นสําคัญท่ีจะทํารวมกัน จนเกิดการรวมตัวกัน ทํางานรวมกัน มีสวนรวมดําเนินการ และขยายกิจกรรมไปใหเกิดการเปลี่ยนแปลงที่สรางพลังและเกิดการเปนเจาของและเกิดความตระหนักท่ีจะดําเนินการตอ ท้ังนี้ในการเรียนรูนักวิชาการควรจะเสริมสรางความสามารถใหกับนวัตกรสังคมท่ีจะสามารถทํางานไดอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลดวย และเปนผูชวยเอื้ออํานวยกระบวนการอยางตอเนื่อง ท้ังนี้ กระบวนการเรียนรูสามารถอธิบายไดดวยภาพดังตอไปนี้

ตระหนักในความสามารถที่จะนําไปสูการเปลี่ยนแปลง การกําหนด

ประเด็นสําคัญในการดําเนินการ

เสริมสรางความสามารถในการดําเนินการ

ความเปนเจาของ

ownership

เพิ่มกิจกรรม

เกิดการรวมตัวเพื่อรวมงานกัน/เกิดเครือขาย

มีสวนรวมคิด รับรูวางแผน ตัดสินใจดําเนินการ รับผลติดตาม ประเมินผล

ขยายกิจกรรมไปยังพื้นที่อื่น

การเปล่ียนแปลง

สรางพลังเรียนรู มีขอมูล

- 21 -

“ : ”

ภาพ 4 กระบวนการเรียนรูในชุมชน

จากการดําเนินโครงการทุนทางสังคมเพ่ือการพัฒนาชุมชนอยางยั่งยืนจะเห็นวากอใหเกิดกระบวนการเรียนรูท่ีเสริมสรางสถาบันท่ีใหความรูท่ีไมเปนทางการไดเปนอยางดี โดยเริ่มจากการใหความรูจากทีมวิชาการท่ีใหแนวคิดวิธีการคนหา การประมวลผล และชวยเก็บขอมูลท่ีเปนวิชาการเพ่ิมเพื่อใหเกิดขอมูลบูรณาการท่ีทําใหประชาชนในพื้นท่ีไดรับความรู เขาใจ ตระหนัก เกิดปญญา ดังแนวคิดของ BLOOM และยังเกิดการเรียนรูดวยตนเองทําใหเกิดพลังในการทํางานรวมกันและอยากทําตอไป และยังเกิดเครือขายของคนท่ีมีความคิดตรงกัน บนฐานความรูเดียวกันท่ีจะสรางสิ่งดีใหชุมชนตอไป

ท้ังนี้ นํามาสูการเปล่ียนแปลงท่ีดีขององคกรท่ีเกี่ยวของ คือ สถาบันชุมชน ประชาสังคม องคกรปกครองสวนทองถิ่น และหนวยงานตางๆ ของรัฐ ท่ีสามารถเขามาชวยหนุนเสริมกิจกรรมตางๆของประชาชนได อีกท้ังยังไดเรียนรู

สถาบันประชาสังคมองคกร

ปกครองสวนทองถ่ินหนวยงาน

ของรัฐ ฯลฯ

การเติบโตของชุมชนบนฐานความรูในการพัฒนาการสราง

คานิยมรวม

ไดรับความรูมีความเขาใจตระหนักมีปญญาเรียนรูดวยตนเองมีพลังสรางกลุมบนฐานความรูเดียวกัน

วงจรการใหความรู

โดยทีมงานวิชาการโดยชาวบานเอง



-�1-- 20 -

ภาพ 3 กระบวนการมีสวนรวมของประชาชนท่ีนํามาสูการเปลี่ยนแปลง

จากภาพ 3 การเรียนรูเปนสิ่งสําคัญมากและขอมูลท้ังจากนักวิจัยและจากการคนหาของชุมชน นํามาสูการสรางความตระหนักและนํามาซึ่งการกําหนดประเด็นสําคัญท่ีจะทํารวมกัน จนเกิดการรวมตัวกัน ทํางานรวมกัน มีสวนรวมดําเนินการ และขยายกิจกรรมไปใหเกิดการเปลี่ยนแปลงที่สรางพลังและเกิดการเปนเจาของและเกิดความตระหนักท่ีจะดําเนินการตอ ท้ังนี้ในการเรียนรูนักวิชาการควรจะเสริมสรางความสามารถใหกับนวัตกรสังคมท่ีจะสามารถทํางานไดอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลดวย และเปนผูชวยเอื้ออํานวยกระบวนการอยางตอเนื่อง ท้ังน้ี กระบวนการเรียนรูสามารถอธิบายไดดวยภาพดังตอไปนี้

ตระหนักในความสามารถที่จะนําไปสูการเปลี่ยนแปลง การกําหนด

ประเด็นสําคัญในการดําเนินการ

เสริมสรางความสามารถในการดําเนินการ

ความเปนเจาของ

ownership

เพิ่มกิจกรรม

เกิดการรวมตัวเพื่อรวมงานกัน/เกิดเครือขาย

มีสวนรวมคิด รับรูวางแผน ตัดสินใจดําเนินการ รับผลติดตาม ประเมินผล

ขยายกิจกรรมไปยังพื้นท่ีอื่น

การเปล่ียนแปลง

สรางพลังเรียนรู มีขอมูล

- 21 -

“ : ”

ภาพ 4 กระบวนการเรียนรูในชุมชน

จากการดําเนินโครงการทุนทางสังคมเพ่ือการพัฒนาชุมชนอยางยั่งยืนจะเห็นวากอใหเกิดกระบวนการเรียนรูท่ีเสริมสรางสถาบันท่ีใหความรูท่ีไมเปนทางการไดเปนอยางดี โดยเริ่มจากการใหความรูจากทีมวิชาการท่ีใหแนวคิดวิธีการคนหา การประมวลผล และชวยเก็บขอมูลท่ีเปนวิชาการเพ่ิมเพื่อใหเกิดขอมูลบูรณาการท่ีทําใหประชาชนในพื้นท่ีไดรับความรู เขาใจ ตระหนัก เกิดปญญา ดังแนวคิดของ BLOOM และยังเกิดการเรียนรูดวยตนเองทําใหเกิดพลังในการทํางานรวมกันและอยากทําตอไป และยังเกิดเครือขายของคนท่ีมีความคิดตรงกัน บนฐานความรูเดียวกันท่ีจะสรางส่ิงดีใหชุมชนตอไป

ท้ังนี้ นํามาสูการเปล่ียนแปลงท่ีดีขององคกรท่ีเกี่ยวของ คือ สถาบันชุมชน ประชาสังคม องคกรปกครองสวนทองถิ่น และหนวยงานตางๆ ของรัฐ ท่ีสามารถเขามาชวยหนุนเสริมกิจกรรมตางๆของประชาชนได อีกท้ังยังไดเรียนรู

สถาบันประชาสังคมองคกร

ปกครองสวนทองถ่ินหนวยงาน

ของรัฐ ฯลฯ

การเติบโตของชุมชนบนฐานความรูในการพัฒนาการสราง

คานิยมรวม

ไดรับความรูมีความเขาใจตระหนักมีปญญาเรียนรูดวยตนเองมีพลังสรางกลุมบนฐานความรูเดยีวกนั

วงจรการใหความรู

โดยทีมงานวิชาการโดยชาวบานเอง


-��-- 22 -

รวมไปกับชุมชน ท้ังนี้จากการท่ีมีสมาชิกองคกรปกครองสวนทองถ่ิน ผูนําชุมชนเขามาเปนนวัตกรสังคมทําใหพวกเขาเห็นคุณคาของทุนทางสังคม และเห็นความสําคัญของการมีสวนรวมอยางแทจริงในการคนหาทุนทางสังคมและใชประโยชนในการวางแผนพัฒนาชุมชนเพ่ือใหเกิดการพัฒนาอยางยั่งยืนบนคานิยมรวมท่ีมีกระบวนการเรยีนรูสอดคลองกับแนวคิดของ TICHY (2002:30)1 ในเรื่องวงจรความเปนผูนําท่ีตองมีเรื่องของการใหความรู พัฒนาเทคนิคใหมๆ พัฒนาสินทรัพยท่ีเปนมนุษย เก็บรวบรวมขอมูล และสื่อสารกันใหเขาใจ แลกเปลี่ยนความคิด อีกท้ังมีเปาหมายรวมกันอันจะนําไปสูการปรับเปลี่ยนไปสูสิ่งท่ีทํายากแตก็ทําสําเร็จ กระบวนการเปลี่ยนแปลงท้ังหมดน้ีตองอาศัยทรัพยากรตางๆในการดําเนินการ การคิดและทําโดยคนๆ เดียวไมสามารถบรรลุเปาหมายไดดวยเหตุนี้จึงตองอาศัยการมีสวนรวมของทุกภาคสวน การเติบโตจึงเปนทุกสิ่งท่ีเกิดข้ึน และการเปล่ียนแปลงจะปรากฏใหเห็นอยางเปนรูปธรรม

1 Tichy, Noel M. (2002).The Cycle of Leadership. New York : Harpercollins.

- 23 -

“ : ”

ดังน้ันตัวแบบของการพัฒนาแบบมีสวนรวมจึงอยูบนพ้ืนฐานของการใหความรู เรียนรู และแลกเปลี่ยนเรียนรูรวมกัน เปนการสรางความรูและเครือขายการเรียนรูจนเปนชุมชนแหงการเรียนรู

จากการดําเนินโครงการนี้จะเห็นวาไดตัวแบบการพัฒนาชุมชนอยางยั่งยืนโดยใชทุนทางสังคมเปนฐานซึ่งจะสําเร็จได ก็เพราะทุกคนท่ีเกี่ยวของไดใชปญญาและคิดอยางชาญฉลาดข้ึนเพ่ือชุมชนของเขา (Everyone gets smarter) และสามารถเปนนวัตกรสังคมท่ีเปนผูนําการเปลี่ยนแปลงไปในตัว จึงมีผูนําตามธรรมชาติเกิดข้ึนอีกหลายสิบคนในชุมชนตําบลคลองขนาน ตําบลปกาสัย และตําบลตลิ่งชันอําเภอเหนือคลอง ท่ีจะชวยกันผลักดันแนวคิดการมีสวนรวมและการใชทุนทางสังคม ตลอดจนการพัฒนาจากสิ่งท่ีมีมิใชส่ิงท่ีขาด ใหเกิดข้ึนจริงในท่ีอื่นๆ ตอไป



-��-- 22 -

รวมไปกับชุมชน ท้ังนี้จากการท่ีมีสมาชิกองคกรปกครองสวนทองถ่ิน ผูนําชุมชนเขามาเปนนวัตกรสังคมทําใหพวกเขาเห็นคุณคาของทุนทางสังคม และเห็นความสําคัญของการมีสวนรวมอยางแทจริงในการคนหาทุนทางสังคมและใชประโยชนในการวางแผนพัฒนาชุมชนเพ่ือใหเกิดการพัฒนาอยางยั่งยืนบนคานิยมรวมท่ีมีกระบวนการเรยีนรูสอดคลองกับแนวคิดของ TICHY (2002:30)1 ในเรื่องวงจรความเปนผูนําท่ีตองมีเรื่องของการใหความรู พัฒนาเทคนิคใหมๆ พัฒนาสินทรัพยท่ีเปนมนุษย เก็บรวบรวมขอมูล และสื่อสารกันใหเขาใจ แลกเปลี่ยนความคิด อีกท้ังมีเปาหมายรวมกันอันจะนําไปสูการปรับเปลี่ยนไปสูสิ่งท่ีทํายากแตก็ทําสําเร็จ กระบวนการเปลี่ยนแปลงท้ังหมดน้ีตองอาศัยทรัพยากรตางๆในการดําเนินการ การคิดและทําโดยคนๆ เดียวไมสามารถบรรลุเปาหมายไดดวยเหตุนี้จึงตองอาศัยการมีสวนรวมของทุกภาคสวน การเติบโตจึงเปนทุกสิ่งท่ีเกิดข้ึน และการเปล่ียนแปลงจะปรากฏใหเห็นอยางเปนรูปธรรม

1 Tichy, Noel M. (2002).The Cycle of Leadership. New York : Harpercollins.

- 23 -

“ : ”

ดังนั้นตัวแบบของการพัฒนาแบบมีสวนรวมจึงอยูบนพื้นฐานของการใหความรู เรียนรู และแลกเปลี่ยนเรียนรูรวมกัน เปนการสรางความรูและเครือขายการเรียนรูจนเปนชุมชนแหงการเรียนรู

จากการดําเนินโครงการนี้จะเห็นวาไดตัวแบบการพัฒนาชุมชนอยางยั่งยืนโดยใชทุนทางสังคมเปนฐานซึ่งจะสําเร็จได ก็เพราะทุกคนท่ีเกี่ยวของไดใชปญญาและคิดอยางชาญฉลาดข้ึนเพื่อชุมชนของเขา (Everyone gets smarter) และสามารถเปนนวัตกรสังคมท่ีเปนผูนําการเปลี่ยนแปลงไปในตัว จึงมีผูนําตามธรรมชาติเกิดข้ึนอีกหลายสิบคนในชุมชนตําบลคลองขนาน ตําบลปกาสัย และตําบลตลิ่งชันอําเภอเหนือคลอง ท่ีจะชวยกันผลักดันแนวคิดการมีสวนรวมและการใชทุนทางสังคม ตลอดจนการพัฒนาจากสิ่งท่ีมีมิใชสิ่งท่ีขาด ใหเกิดข้ึนจริงในท่ีอื่นๆ ตอไป


-��-- 24 -

ภาพ 5 ตัวแบบของการพัฒนาแบบมีสวนรวม

ผูใหความรูในเริ่มแรก คือ นักวิชาการ ตอมา คือ ตัวชาวบานเอง เพราะพวกเขามีความรูและคนหากันไดเอง จึงนํามาแลกเปลี่ยนกับนักวิชาการและแลกเปล่ียนกันเอง

คานิยมในการคิดและการเรียนรูรวมกัน ทําดวยกันจะสงผลตอการเสริมสรางประชาธิปไตยแบบมีสวนรวมในอนาคต

ดวยเหตุนี้ โครงการนี้มีจุดเริ่มตนจากการ “ ”จึงนําไปสูการสรางนวัตกรสังคมใหสืบทอดการเปนผูให “

” แกคนท่ีอยูในชุมชนเพ่ือจะได “เกิดการเรียนรู ประสานความรวมมือและทํางานรวมกัน” อยางมีคุณภาพ เปนการทอดสะพานการใหอยางไมมีท่ีสิ้นสุด

การสรางความรู /

ชุมชนแหงการเรยีนรู

- 25 -

“ : ”

ดวยเหตุนี้ ทุนทางสังคมท่ีคนหาไดจึงถูกใชในการวางแผนอนาคตโครงการตางๆ ท่ีมาจากการคิดรวมกันของประชาชนจึงถูกสงผานไปยังชุมชนหนวยงานพัฒนาตางๆ เพ่ือสนองใหเปนจริงและบางโครงการประชาชนในชุมชนสามารถดําเนินการไดเองตอไป การพัฒนาของชุมชนจึงควรเริ่มจากส่ิงท่ีมีแทนการมองแตปญหาและสิ่งท่ีขาดแคลน



-��-- 24 -

ภาพ 5 ตัวแบบของการพัฒนาแบบมีสวนรวม

ผูใหความรูในเริ่มแรก คือ นักวิชาการ ตอมา คือ ตัวชาวบานเอง เพราะพวกเขามีความรูและคนหากันไดเอง จึงนํามาแลกเปลี่ยนกับนักวิชาการและแลกเปล่ียนกันเอง

คานิยมในการคิดและการเรียนรูรวมกัน ทําดวยกันจะสงผลตอการเสริมสรางประชาธิปไตยแบบมีสวนรวมในอนาคต

ดวยเหตุน้ี โครงการนี้มีจุดเริ่มตนจากการ “ ”จึงนําไปสูการสรางนวัตกรสังคมใหสืบทอดการเปนผูให “

” แกคนท่ีอยูในชุมชนเพ่ือจะได “เกิดการเรียนรู ประสานความรวมมือและทํางานรวมกัน” อยางมีคุณภาพ เปนการทอดสะพานการใหอยางไมมีท่ีสิ้นสุด

การสรางความรู /

ชุมชนแหงการเรยีนรู

- 25 -

“ : ”

ดวยเหตุนี้ ทุนทางสังคมท่ีคนหาไดจึงถูกใชในการวางแผนอนาคตโครงการตางๆ ท่ีมาจากการคิดรวมกันของประชาชนจึงถูกสงผานไปยังชุมชนหนวยงานพัฒนาตางๆ เพ่ือสนองใหเปนจริงและบางโครงการประชาชนในชุมชนสามารถดําเนินการไดเองตอไป การพัฒนาของชุมชนจึงควรเริ่มจากสิ่งท่ีมีแทนการมองแตปญหาและสิ่งท่ีขาดแคลน


-��-- 26 -

อยางไรก็ดี ในการศึกษาครั้งนี้พบสิ่งท่ีทาทายการทํางานลักษณะน้ีเปนอยางมาก ท่ีควรแกการเรียนรูและปรับกระบวนการในการทํางานดานนี้ตอไป

1) ประชาชนและเจาหนาท่ีบางสวนท่ีไมตองการใหความรวมมือ เพราะยังไมยอมรับการเปลี่ยนแปลง

2) เมื่อมีการคนพบสิ่งท่ีดีและพยายามนําสิ่งเหลานี้มาใชในการวางแผนแบบมีสวนรวมแตในกระบวนการน้ีมีแนวคิดแบบเดิมในการพัฒนาชุมชน เชนประชาชนแบงเปน 2 ฝาย ฝายแรกพยายามใชทุนทางสังคมท่ีมีอยู ขณะท่ีอีกฝายท่ีมักเปนนักการเมืองทองถ่ิน เห็นเปนโอกาสที่จะนําโครงการเขามาเปนเครื่องมือในการหาทุนจากหนวยงานภายนอก เชน กฟผ. โดยใชทุนทางสังคมท่ีคนหามาจึงเกิดผลใหกลุมประชาชนบางสวนไมประสงคจะดําเนินการตอเพราะอิทธิพลนักการเมืองทองถ่ิน

3) เมื่อพิจารณาในชุมชนและการนําสินทรัพยของชุมชนมาใช พบวาสมาชิกชุมชนบางสวนท่ีไมเขารวมกระบวนการเพราะยังมองไมเห็นคุณคาของส่ิงท่ีมี แตสมาชิกชุมชนสวนใหญมิไดเปนเชนนั้น พวกเขามองเห็นคุณคาของทุนทางสังคมและจะนํามาใชประโยชน (แนวคิดวัฒนธรรมชุมชนเปนแนวคิดทางบวกซ่ึงมักสวนทางกับแนวคิดแบบเดิม คือ มุงพัฒนาความตองการพ้ืนฐาน)

4) ความขัดแยงในชุมชนอาจมีอยูและประชาชนบางคนอาจใชประโยชนจากโครงการ เขาเปนประโยชนของตนเอง

- 27 -

“ : ”

5) ชุมชนหน่ึงๆ อาจไดรับการติดตอจากหนวยงานภายนอกใหทําโครงการและประชาชนอาจกลายเปนเปาหมายของการทําโครงการ เกิดผูขับเคลื่อนชุมชน (community mobilizer) โดยไดรับทุนจากภายนอกมาดําเนินโครงการตามแนวคิ ดภายนอก

(community coach)

(Community Mentor = Accepted Community Coach)



-��-- 26 -

อยางไรก็ดี ในการศึกษาครั้งนี้พบสิ่งท่ีทาทายการทํางานลักษณะน้ีเปนอยางมาก ท่ีควรแกการเรียนรูและปรับกระบวนการในการทํางานดานนี้ตอไป

1) ประชาชนและเจาหนาท่ีบางสวนท่ีไมตองการใหความรวมมือ เพราะยังไมยอมรับการเปลี่ยนแปลง

2) เมื่อมีการคนพบสิ่งท่ีดีและพยายามนําสิ่งเหลานี้มาใชในการวางแผนแบบมีสวนรวมแตในกระบวนการน้ีมีแนวคิดแบบเดิมในการพัฒนาชุมชน เชนประชาชนแบงเปน 2 ฝาย ฝายแรกพยายามใชทุนทางสังคมท่ีมีอยู ขณะท่ีอีกฝายท่ีมักเปนนักการเมืองทองถ่ิน เห็นเปนโอกาสที่จะนําโครงการเขามาเปนเครื่องมือในการหาทุนจากหนวยงานภายนอก เชน กฟผ. โดยใชทุนทางสังคมท่ีคนหามาจึงเกิดผลใหกลุมประชาชนบางสวนไมประสงคจะดําเนินการตอเพราะอิทธิพลนักการเมืองทองถิ่น

3) เมื่อพิจารณาในชุมชนและการนําสินทรัพยของชุมชนมาใช พบวาสมาชิกชุมชนบางสวนท่ีไมเขารวมกระบวนการเพราะยังมองไมเห็นคุณคาของสิ่งท่ีมี แตสมาชิกชุมชนสวนใหญมิไดเปนเชนนั้น พวกเขามองเห็นคุณคาของทุนทางสังคมและจะนํามาใชประโยชน (แนวคิดวัฒนธรรมชุมชนเปนแนวคิดทางบวกซ่ึงมักสวนทางกับแนวคิดแบบเดิม คือ มุงพัฒนาความตองการพ้ืนฐาน)

4) ความขัดแยงในชุมชนอาจมีอยูและประชาชนบางคนอาจใชประโยชนจากโครงการ เขาเปนประโยชนของตนเอง

- 27 -

“ : ”

5) ชุมชนหนึ่งๆ อาจไดรับการติดตอจากหนวยงานภายนอกใหทําโครงการและประชาชนอาจกลายเปนเปาหมายของการทําโครงการ เกิดผูขับเคลื่อนชุมชน (community mobilizer) โดยไดรับทุนจากภายนอกมาดําเนินโครงการตามแนวคิ ดภายนอก

(community coach)

(Community Mentor = Accepted Community Coach)


-��-- 28 -

1) มีการเสวนาประสานงานมากข้ึนกับฝายตางๆ มีการส่ือสาร2 ทาง

2) จัดรูปแบบการประชุมท่ีเหมาะสม มีกฎ กติกาท่ีนําทุนทางสังคมมาใชในการวางแผน

3) การเนนย้ําถึงคุณคาของทุนทางสังคมใหประชาชนเขาใจ4) นักวิจัยตองรูบริบทของพื้นท่ีและรูเทาทันความคิดของผูรวมกิจกรรม

และคอยเนนย้ําบทบาทของตนเอง5) ควรทํากระบวนการกลุมสัมพันธ (Group Dynamics) เปนระยะๆ

และควรใชเวลาศึกษานานๆ เปนการศึกษาตลอดชีวิต ท่ีชุมชนตองศึกษาใหเปนชุมชนแหงการเรียนรู ดังนั้น ควรทําใหเกิดการเรียนรูในการทํางานรวมกัน (Co-learning) ระหวางคณะวิจัยดวยกัน คณะวิจัยกับประชาชน และประชาชนกับประชาชน จึงควรมีการแลกเปล่ียนเรียนรูและยกระดับการเรียนรู

6) การเริ่มกระบวนการโดยมีการศึกษาโครงสรางทางสังคม เชนบริบทของชุมชนและวัฒนธรรม ความสัมพันธของคนในพ้ืนท่ีท่ีอาจยังไมครอบคลุมพอ อาจทําใหการดําเนินโครงการไมบรรลุได เพราะการศึกษาน้ีตองใชเวลานาน

7) อธิบายใหนวัตกรสังคมเขาใจบทบาทของตนเองเพราะมีกลไกเดิมท่ีมีอยูและเขาตองพยายามเขาไปรวมงานกับกลุมเดิม กลไกเดิมท่ีมีอยูและหาทางทํางานรวมกันและทํางานใกลชิดกันมากข้ึนโดยไมแยกสวนทํางานแตตองตอภาพรวมใหได

- 29 -

“ : ”

1) การทํางาน

1.1) การทํางานท่ีตองเรียนรูตลอดเวลาและตองพยายามปรับตัวและยืดหยุน โดยเฉพาะในกรณีทํางานในส่ิงแวดลอมท่ียากและกดดัน อาทิเรียนรูท่ีจะเขาใจพ้ืนท่ี ภาษา วัฒนธรรม โดยการสรางบรรยากาศท่ีดี

1.2) ในกลุมนักวิจัยตองให เวลาและทําความเขาใจรวมกันในกระบวนการทํางานและพยายามกาวขามอุปสรรค และความขัดแยงท่ีเกิดข้ึนเพ่ือใหบรรลุจุดหมาย

2) การประสานงานกับคนทุกระดับมีความสําคัญโดยเฉพาะการทํางานกับภาครัฐท่ีตองเขาใจระบบการทํางาน บริบทพื้นท่ี

3 ) การปรับ ตัว เข า กับบริบทพื้น ท่ี ดั งนั้ น นักวิ จั ยต อง มีการเตรียมตัวและไมมีกิริยาท่ีไมใหคุณคากับชาวบาน ตองมีความจริงใจในการทํางานกับชุมชน



-��-- 28 -

1) มีการเสวนาประสานงานมากข้ึนกับฝายตางๆ มีการส่ือสาร2 ทาง

2) จัดรูปแบบการประชุมท่ีเหมาะสม มีกฎ กติกาท่ีนําทุนทางสังคมมาใชในการวางแผน

3) การเนนย้ําถึงคุณคาของทุนทางสังคมใหประชาชนเขาใจ4) นักวิจัยตองรูบริบทของพื้นท่ีและรูเทาทันความคิดของผูรวมกิจกรรม

และคอยเนนย้ําบทบาทของตนเอง5) ควรทํากระบวนการกลุมสัมพันธ (Group Dynamics) เปนระยะๆ

และควรใชเวลาศึกษานานๆ เปนการศึกษาตลอดชีวิต ท่ีชุมชนตองศึกษาใหเปนชุมชนแหงการเรียนรู ดังนั้น ควรทําใหเกิดการเรียนรูในการทํางานรวมกัน (Co-learning) ระหวางคณะวิจัยดวยกัน คณะวิจัยกับประชาชน และประชาชนกับประชาชน จึงควรมีการแลกเปล่ียนเรียนรูและยกระดับการเรียนรู

6) การเริ่มกระบวนการโดยมีการศึกษาโครงสรางทางสังคม เชนบริบทของชุมชนและวัฒนธรรม ความสัมพันธของคนในพ้ืนท่ีท่ีอาจยังไมครอบคลุมพอ อาจทําใหการดําเนินโครงการไมบรรลุได เพราะการศึกษานี้ตองใชเวลานาน

7) อธิบายใหนวัตกรสังคมเขาใจบทบาทของตนเองเพราะมีกลไกเดิมท่ีมีอยูและเขาตองพยายามเขาไปรวมงานกับกลุมเดิม กลไกเดิมท่ีมีอยูและหาทางทํางานรวมกันและทํางานใกลชิดกันมากข้ึนโดยไมแยกสวนทํางานแตตองตอภาพรวมใหได

- 29 -

“ : ”

1) การทํางาน

1.1) การทํางานท่ีตองเรียนรูตลอดเวลาและตองพยายามปรับตัวและยืดหยุน โดยเฉพาะในกรณีทํางานในส่ิงแวดลอมท่ียากและกดดัน อาทิเรียนรูท่ีจะเขาใจพ้ืนท่ี ภาษา วัฒนธรรม โดยการสรางบรรยากาศท่ีดี

1.2) ในกลุมนักวิจัยตองให เวลาและทําความเขาใจรวมกันในกระบวนการทํางานและพยายามกาวขามอุปสรรค และความขัดแยงท่ีเกิดข้ึนเพื่อใหบรรลุจุดหมาย

2) การประสานงานกับคนทุกระดับมีความสําคัญโดยเฉพาะการทํางานกับภาครัฐท่ีตองเขาใจระบบการทํางาน บริบทพ้ืนท่ี

3 ) การปรับ ตัว เข ากับบริบท พ้ืน ท่ี ดั งนั้ นนักวิ จั ยต อง มีการเตรียมตัวและไมมีกิริยาท่ีไมใหคุณคากับชาวบาน ตองมีความจริงใจในการทํางานกับชุมชน


-�0-- 30 -

1) การถอดบทเรียนอยางสม่ําเสมอเพ่ือนํามาปรับปรุงการทํางานเปนระยะและมีการหาขอมูลเพิ่มเติมใหมๆ ดวยรูปแบบตางๆ ท่ีทันสมัย เชนภาพถายทางอากาศ เพ่ือใหประชาชนเกิดความมั่นใจในการทํางานแมเปนเรื่องยาก ทําใหไมมีใครท้ิงงานกลางคัน

2) ความสมํ่าเสมอในการลงพื้นท่ีท่ีทําใหเห็นวามีความต้ังใจจริงและไปใหคําแนะนําถึงท่ีและพาทํากิจกรรมจนเกิดผลเปนรูปธรรม

3) ความรูความเขาใจเร่ืองทุนทางสังคม แนวทางการดําเนินการตลอดจนวิธีการคนหาและการนํามาใชประโยชน

4) ผูนําการเปลี่ยนแปลงท่ีอยูในวัยท่ีสรางอนาคต มีพลังในการทํางานกระตือรือรน กลาคิดกลาทํา

5) การเห็นคุณคาของงานท่ีสําเร็จแลวมาเปนตัวต้ัง แทนการคิดถึงปญหาดังแตกอนโดยไมหาสาเหตุ เปนการตอยอดจากความสําเร็จท่ีชุมชนไดทํากันมาในอดีต

6) การมีทรัพยากรในการทํางานของนวัตกรทําใหสามารถทํางานได

7) การมีชองทางการสื่อสารระหวางนวัตกรสังคมดวยกันและนวัตกรสังคมกับนักวิจัยท่ีสามารถติดตอไดตลอดเวลา เพ่ือแกปญหาไดอยางรวดเร็ว

8) การสนับสนุนจากผูนําชุมชนในทุกระดับทําใหสามารถเชิญชวนประชาชนมารวมกิจกรรมได

- 31 -

“ : ”

9) การสรางความเขาใจตอผูนําชุมชนและประชาชนในเบื้องตนตลอดจนการทํางานท่ีจริงใจ เปดเผย โปรงใส

10) เงื่อนไขของการสนับสนุนจากภายนอกที่ไมเขาไปช้ีนําความคิดของประชาชน

11) การแสดงความช่ืนชมและใหกําลังใจอยางสมํ่าเสมอทําใหเกิดพลังในการทํางานอยางเต็มท่ี

12) การท่ีผูใหทุนใหอิสระในการดําเนินงานโดยไมแทรกแซงทางความคิดและไมแทรกแซงการทํากิจกรรม ทําใหนักวิจัยสามารถออกแบบโครงการและดําเนินการไดเต็มท่ี ตลอดจนการติดตามเพ่ือรวมเรียนรูโครงการและมีโอกาสแลกเปล่ียนความคิดเห็นกับนักวิจัยและประชาชน ทําใหสามารถนําความรูไปใชและประชาชนเกิดความสบายใจวา ผูใหทุนไมเขามากาวกายงาน

13) ความเขาใจของผูใหทุนตอโครงการวา โครงการนี้ตองใชเวลาคอนขางมาก เพื่อใหนวัตกรสังคมไดใชเวลาอยางเต็มท่ีสําหรับการทําความเขาใจกับงาน ลงมือทํางาน และสรุปงาน



-�1-- 30 -

1) การถอดบทเรียนอยางสม่ําเสมอเพ่ือนํามาปรับปรุงการทํางานเปนระยะและมีการหาขอมูลเพิ่มเติมใหมๆ ดวยรูปแบบตางๆ ท่ีทันสมัย เชนภาพถายทางอากาศ เพื่อใหประชาชนเกิดความมั่นใจในการทํางานแมเปนเรื่องยาก ทําใหไมมีใครท้ิงงานกลางคัน

2) ความสมํ่าเสมอในการลงพื้นท่ีท่ีทําใหเห็นวามีความต้ังใจจริงและไปใหคําแนะนําถึงท่ีและพาทํากิจกรรมจนเกิดผลเปนรูปธรรม

3) ความรูความเขาใจเร่ืองทุนทางสังคม แนวทางการดําเนินการตลอดจนวิธีการคนหาและการนํามาใชประโยชน

4) ผูนําการเปลี่ยนแปลงท่ีอยูในวัยท่ีสรางอนาคต มีพลังในการทํางานกระตือรือรน กลาคิดกลาทํา

5) การเห็นคุณคาของงานท่ีสําเร็จแลวมาเปนตัวต้ัง แทนการคิดถึงปญหาดังแตกอนโดยไมหาสาเหตุ เปนการตอยอดจากความสําเร็จท่ีชุมชนไดทํากันมาในอดีต

6) การมีทรัพยากรในการทํางานของนวัตกรทําใหสามารถทํางานได

7) การมีชองทางการสื่อสารระหวางนวัตกรสังคมดวยกันและนวัตกรสังคมกับนักวิจัยท่ีสามารถติดตอไดตลอดเวลา เพื่อแกปญหาไดอยางรวดเร็ว

8) การสนับสนุนจากผูนําชุมชนในทุกระดับทําใหสามารถเชิญชวนประชาชนมารวมกิจกรรมได

- 31 -

“ : ”

9) การสรางความเขาใจตอผูนําชุมชนและประชาชนในเบื้องตนตลอดจนการทํางานท่ีจริงใจ เปดเผย โปรงใส

10) เงื่อนไขของการสนับสนุนจากภายนอกที่ไมเขาไปช้ีนําความคิดของประชาชน

11) การแสดงความชื่นชมและใหกําลังใจอยางสมํ่าเสมอทําใหเกิดพลังในการทํางานอยางเต็มท่ี

12) การท่ีผูใหทุนใหอิสระในการดําเนินงานโดยไมแทรกแซงทางความคิดและไมแทรกแซงการทํากิจกรรม ทําใหนักวิจัยสามารถออกแบบโครงการและดําเนินการไดเต็มท่ี ตลอดจนการติดตามเพ่ือรวมเรียนรูโครงการและมีโอกาสแลกเปล่ียนความคิดเห็นกับนักวิจัยและประชาชน ทําใหสามารถนําความรูไปใชและประชาชนเกิดความสบายใจวา ผูใหทุนไมเขามากาวกายงาน

13) ความเขาใจของผูใหทุนตอโครงการวา โครงการน้ีตองใชเวลาคอนขางมาก เพ่ือใหนวัตกรสังคมไดใชเวลาอยางเต็มท่ีสําหรับการทําความเขาใจกับงาน ลงมือทํางาน และสรุปงาน


-��-- 32 -

1) จัดทําขอเสนอแนะไปยังรัฐบาลใหมีนโยบายในการสงเสริมการใชทุนทางสังคมเปนฐานในการพัฒนาในทุกระดับ โดยเฉพาะการทําแผนจังหวัดบูรณาการ และแผนพัฒนากลุมจังหวัด ตลอดจนการทําแผนพัฒนาทางเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ

2) รัฐควรมีนโยบายในการสงเสริมใหเกิดนวัตกรสังคมในทุกชุมชนเพื่อเปนผูนําการเปลี่ยนแปลงในสังคมและสนับสนุนงบประมาณเพื่อการสรางนวัตกรสังคมท่ีมีประสิทธิภาพ

3) ควรมีนโยบายในการนําแนวทาง ตัวแบบการคนหาทุนทางสังคมและสรางนวัตกรสังคมเพ่ือใชประโยชนในการสรางความสัมพันธของประชาชนและหนวยงาน/องคกรตางๆ อาทิ ประชาชนรอบโรงไฟฟากับบริษัท/หนวยงานที่ผลิตไฟฟา

1) ควรมีคณะทํางานทุนทางสังคมระดับตําบลเพ่ือคนหาและนําทุนทางสังคมมาใชประโยชนในการวางแผน

2) จัดทําฐานขอมูลทุนทางสังคมในหลายมิติและเผยแพร

3) ควรมีงบประมาณสนับสนุนชุมชนในการทํางานใหบรรลุเปาหมาย

4) ควรนําแนวคิดไปใชในการวางแผนพัฒนาโครงการ

- 33 -

“ : ”

ควร มีการ ศึกษาวิ จั ยต อ ไปถึ ง เ รื่ อ ง ทุนทาง สังคมในพื้ น ท่ีอื่ นในประเด็นอื่นๆ เชน การพัฒนาพลังงานอยางยั่งยืน

*********************

- 35 -

“ : ”



-��-- 35 -

“ : ”


-��-- 36 -

2

- 37 -

“ : ”


-��-- 38 - - 39 -

“ : ”


-�0-- 40 - - 41 -

“ : ”



-�1-- 40 - - 41 -

“ : ”


-��-- 42 -

/

- 43 -

“ : ”


-��-- 44 - - 45 -

“ : ”


-��-- 46 - - 47 -

“ : ”


-��-- 48 - - 49 -

“ : ”


-�0-- 50 - - 51 -

“ : ”



-�1-- 50 - - 51 -

“ : ”


-��-- 52 - - 53 -

“ : ”


-��-- 54 -

13-15 2552

- 55 -

“ : ”


-��-- 56 - - 57 -

“ : ”

1) ศ.ดร.บวรศักดิ์ อุวรรณโณ ท่ีปรึกษา2) รศ.วุฒิสาร ตันไชย ท่ีปรึกษา3) นายวิทวัส ชัยภาคภูมิ ท่ีปรึกษา4) ดร. ถวิลวดี บุรีกุล นักวิจัยและหัวหนาโครงการ5) รศ.ดร.ทวีป ชัยสมภพ นักวิจัย6) ทพ.อุทัยวรรณ กาญจนกามล นักวิจัย7) นางสาวสุธิดา แสงเพชร นักวิจัย8) ดร.ปณณทัต โรจนมนต ผูชวยนักวจิัย9) นายเชิดชาย ศรีวงษ ผูชวยนักวจิัย

10) นางสาวทวิติยา สินธุพงศ ผูชวยนักวจิัย11) นางสาวชลกานดาร นาคทิม ผูชวยนักวจิัย12) นางสาวกันธรตัน นาคศรี ผูชวยนักวจิัย

นายสมยศ ถิ่นปกาสัย นายประเสริฐพงศ ศรนุวัตนนายอภิชาติ จิตรพาณิชย นายชัยวุฒิ ครุฑมาศนายวิรุจเทพ รฐัการวงศ นายอริยะ สุดโต


-��-- 58 -

นางขอหลี้ยะ เครือทอง นางสาวจรรยา เรืองทองนางสาวจิตรา หลีชางใต นางจุรีรัตน หยังกุลนายดาโอด วังหิน นายดิเรก รอบคอบนายทิคัมพร เพ็ชรเครือ นางสาวนฤมล ผกามาศนายปฏิยุทธ ชายกุล นายประสาร ชาญน้ํานายภาณุมาศ มาศโอสถ นายราหมาน หมันเหยบนายวรชาติ เครือทอง นางสาววันทนา แกวมีนายวายุ ลูกเลก็ นายไวยวุฒิ ชลธีนายสมชาย ฉายาสกุลวงศ นายสมมิตร สิทธิโชตินายสวาท ทองนะ นางสอฝยะ สาระภีนายสามารถ ชางสนั่น นายสายัณห ชลธีนางสิริพร ผกามาศ นางสุวรรณี คงเดิมนางหัญสา สิทธิมนต นางอารี อุปมานายอิสมาแอน กะลันตัน นายอุดม กิตติธรกุลนายอุเส็น เรืองทอง นายอูหมาด กุลแดง

- 59 -

“ : ”

นายฉลอง อยูเจริญ นายชลิต สุขโข

นายณัฐพล แกวออน นางทรงศิริ แกวสุกใส

นางสาวธนพร เองฉวน นายนพรัตน ชุมศรี

นายประพิศ ลิ่มคํา นายปรีดา ทวีทรัพย

นายพนม นวลศรี นายพิชิต ชูมณี

นางมุกดา ทองทิพย นางราตรี เฉิดโฉม

นางลํายอง อรนอม นายวัฒนา ชนะกุล

นายวิชาญ ชุมศรี นายศุภรัตน ทองทิพย

นายสมจัด ทองทิพย นายสมศักดิ์ นบนอบ

นายสุทธิพงษ จิตตแกว นายสุเทพ สมศักดิ์

นางโสภา เมงบุตร นางอุบล ไชยศรี



-��-- 58 -

นางขอหลี้ยะ เครือทอง นางสาวจรรยา เรืองทองนางสาวจิตรา หลีชางใต นางจุรีรัตน หยังกุลนายดาโอด วังหิน นายดิเรก รอบคอบนายทิคัมพร เพ็ชรเครือ นางสาวนฤมล ผกามาศนายปฏิยุทธ ชายกุล นายประสาร ชาญน้ํานายภาณุมาศ มาศโอสถ นายราหมาน หมันเหยบนายวรชาติ เครือทอง นางสาววันทนา แกวมีนายวายุ ลูกเลก็ นายไวยวุฒิ ชลธีนายสมชาย ฉายาสกุลวงศ นายสมมิตร สิทธิโชตินายสวาท ทองนะ นางสอฝยะ สาระภีนายสามารถ ชางสน่ัน นายสายัณห ชลธีนางสิริพร ผกามาศ นางสุวรรณี คงเดิมนางหัญสา สิทธิมนต นางอารี อุปมานายอิสมาแอน กะลันตัน นายอุดม กิตติธรกุลนายอุเส็น เรืองทอง นายอูหมาด กุลแดง

- 59 -

“ : ”

นายฉลอง อยูเจริญ นายชลิต สุขโข

นายณัฐพล แกวออน นางทรงศิริ แกวสุกใส

นางสาวธนพร เองฉวน นายนพรัตน ชุมศรี

นายประพิศ ลิ่มคํา นายปรีดา ทวีทรัพย

นายพนม นวลศรี นายพิชิต ชูมณี

นางมุกดา ทองทิพย นางราตรี เฉิดโฉม

นางลํายอง อรนอม นายวัฒนา ชนะกุล

นายวิชาญ ชุมศรี นายศุภรัตน ทองทิพย

นายสมจัด ทองทิพย นายสมศักดิ์ นบนอบ

นายสุทธิพงษ จิตตแกว นายสุเทพ สมศักดิ์

นางโสภา เมงบุตร นางอุบล ไชยศรี


-�0-- 60 -

นางสาวกันทิรา บอหนา นายจงจิตร แดงขํ้า

นางสาวจันจิรา สาโรจน นางจําป ขุนเมือง

นางสาวชุลีพร หีบจันตรี นางดาราวรรณ ชาญกุล

นางดารุณี กุลพอ นายทัศนพล คลองยวน

นายบุญนํา บอหนา นางสาวบุญศรี มาศโอสถ

นางสาวพนิดา ตาวัน นางพัชรี เลาหบรรจง

นางสาวรถจณา มาศโอสถ นางสาวศิริยา บอหนา

นางศรีรัตน รักสอาด นายสามารถ มาศโอสถ

นายสิทธิชัย มานพ นางสาวสุกัญญา สาโรจน

นายสุธี ตาวัน นายสุปวีณ สาโรจน

นายสุรสินธิ์ มาศโอสถ นายสุวิทย ผิวดี

นายโสภณ ฝงขวา นายอาหมาด ตาวัน

- 61 -

“ : ”

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................



-�1-- 60 -

นางสาวกันทิรา บอหนา นายจงจิตร แดงขํ้า

นางสาวจันจิรา สาโรจน นางจําป ขุนเมือง

นางสาวชุลีพร หีบจันตรี นางดาราวรรณ ชาญกุล

นางดารุณี กุลพอ นายทัศนพล คลองยวน

นายบุญนํา บอหนา นางสาวบุญศรี มาศโอสถ

นางสาวพนิดา ตาวัน นางพัชรี เลาหบรรจง

นางสาวรถจณา มาศโอสถ นางสาวศิริยา บอหนา

นางศรีรัตน รักสอาด นายสามารถ มาศโอสถ

นายสิทธิชัย มานพ นางสาวสุกัญญา สาโรจน

นายสุธี ตาวัน นายสุปวีณ สาโรจน

นายสุรสินธ์ิ มาศโอสถ นายสุวิทย ผิวดี

นายโสภณ ฝงขวา นายอาหมาด ตาวัน

- 61 -

“ : ”

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................


-��-- 62 -

“:

”

1. ชือ่-นามสกุล .................................................................................................................ที่อยูที่สามารถติดตอกลบัได .................................................................................................

...................................................................................................................................................2. ผูอานทาํงานอยูในสายงานดานใด

สายงานวิชาการ (สาขาที่เชี่ยวชาญ) ........................................................................ภาคประชาสังคม .....................................................................................................ประชาชนผูสนใจ .....................................................................................................อื่นๆ (โปรดระบุ) .....................................................................................................

3. ทานไดรับประโยชนจากการอานหนังสือเลมนี้หรือไม อยางไร......................................................................................................................................................................................................................................................................................................4. ทานจะนาํความรู/ขอมูลจากหนงัสือเลมนี้ไปใชประโยชนไดอยางไร (เชน การอางองิ ) ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................5. ขอเสนอแนะเพ่ิมเติม......................................................................................................................................................................................................................................................................................................กรุณาสงแบบแสดงความคิดเห็นน้ีกลับมายัง

ศูนยราชการเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษาฯ อาคารบี ชั้น 5 ฝงทิศใตเลขท่ี 120 ถนนแจงวัฒนะ แขวงทุงสองหอง เขตหลักส่ี กรุงเทพมหานคร 10210 โทรศัพท 02-1419598 โทรสาร 02-1438177 E-mail : [email protected]

(สําหรับทําสําเนา)

55 05-01 การศึกษาทุนทางสังคมกระบี่

Documents