5320200 - video.andmiedu.uzvideo.andmiedu.uz › ... › 08 › 5a320201-mashinasozlik...5320200 -...

16

Upload: others

Post on 28-Jan-2021

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 5320200 - Машинасозлик технологияси, машинасозлик ишлаб

    чиқаришини жиҳозлаш ва автоматлаштириш таълим

    йўналиши негизидаги:

    – 5А320201 - Машинасозлик технологияси ва жиҳозлари

    (машинасозликда),

    – 5А320202 - Машинасозлик ишлаб чиқаришининг

    автоматлаштирилган дастгоҳли комплекслари.

    - 5А320203 - - Металларга босим билан ишлов бериш (турлари бўйича)

    магистратура мутахассисликларига кирувчилар учун махсус

    (ихтисослик) фанларидан

    Д А С Т У Р

    Тошкент - 2020 й.

  • 2

    Аннотация

    Дастур 5А320201 - Машинасозлик технологияси ва жиҳозлари

    (машинасозликда), 5А320202 - Машинасозлик ишлаб чиқаришининг

    автоматлаштирилган дастгоҳли комплекслари ва 5А320203- Металларга

    босим билан ишлов бериш (турлари бўйича) магистратура

    мутахассисликларига кирувчилар учун 5320200 - Машинасозлик

    технологияси, машинасозлик ишлаб чиқаришини жиҳозлаш ва

    автоматлаштириш таълим йўналишининг 2016/2017 ўқув йилида

    тасдиқланган ўқув режасидаги асосий фанлар асосида тузилган.

    ТУЗУВЧИЛАР:

    Абдурахмонов Х.З.. – ТошДТУ «Машинасозлик технологияси»

    кафедраси мудири, PhD.

    Жўраев М.А. – ТошДТУ ТошДТУ «Машинасозлик технологияси»

    кафедраси доценти, PhD;

    Бердиев Д.М. – ТошДТУ «Металларга босим билан ишлов бериш»

    кафедраси мудири, т.ф.д., доцент;

    Юсупов А.А. – ТошДТУ «Металларга босим билан ишлов бериш»

    кафедраси катта ўқитувчиси.

    Дастур Машинасозлик факультетининг 2020 йил 29 июндаги №12-

    сонли Кенгаши йиғилишида мухокама қилинган ва тасдиқлашга тавсия

    этилган.

  • 3

    КИРИШ

    5320200 - Машинасозлик технологияси, машинасозлик ишлаб

    чиқаришини жиҳозлаш ва автоматлаштириш бакалавриат таълим йўналиши –

    фан ва техника соҳасидаги йўналиш бўлиб, у машина деталларининг типавий

    сиртларига механик ишлов бериш усулларини, механик ишлов беришнинг

    технологик жараѐнларини лойиҳалашни асосий принципларини, деталларига

    механик ишлов бериш ва уларни йиғишнинг прогрессив технологик

    жараѐнларини лойиҳалаш масалаларини ва бу босқичда содир бўладиган

    муаммолар уларни ечишни замонавий усул ва услубиятлари ҳамда типавий

    машина деталларига механик ишлов бериш технологиялари билан

    танишадилар.

    Таълим йўналиши негизидаги мутахассисликларнинг вазифаси -

    талабалар билимларини чуқурлаштириш ва машиналар ишлаб чиқариш

    жараѐнида талаб қилинган сифатдаги машиналарни олишни таъминлайдиган,

    энг иқтисодий маъқул технологик жараѐнларни ишлаб чиқиш учун

    фойдаланиладиган машинасозлик технологиясининг асослари: ишлаб

    чиқариш ва технологик жараѐн стуруктураси, ишлаб чиқариш турлари ва

    уларда ишни ташкил қилиш шакллар, вақт меъѐрлари, аниқлик ва унга

    таъсир этувчи омиллар, базалаш, ишлов бериш қуйими, ишлов берилган

    юзаларнинг сифат кўрсаткичлари, технологик жараѐнни лойиҳалаш ҳамда

    илғор педагогик технологиялардан фойдаланган ҳолда билимларини ошириш

    ва кўникма ҳосил қилишдан иборатдир.

    5320200 - Машинасозлик технологияси, машинасозлик ишлаб

    чиқаришини жиҳозлаш ва автоматлаштириш таълим йўналиши негизидаги

    5А320201- Машинасозлик технологияси ва жиҳозлари (машинасозликда),

    5А320202- Машинасозлик ишлаб чиқаришининг автоматлаштирилган

    дастгоҳли комплекслари ва 5А320203- Металларга босим билан ишлов

    бериш (турлари бўйича) магистратура мутахассисликларига кирувчи

    талабалар учун таълим йўналиши ўқув режасига асосан 2 та ихтисослик фани

    бўйича: “Машинасозлик технологияси (махсус курс)”, металларга

    деформациялаб ишлов бериш ва 6 та умумкасбий фанлар бўйича:

    “Метрология ва стандартлаштириш”, “Кесиш назарияси ва асбоблари”,

    “Машинасозлик технологияси асослари” “автоматлаштирилган ишлаб

    чиқаришнинг технологик жиҳозлари”, материалшунослик ва конструкцион

    материаллар технологияси, фанларидан тест саволлари шакллантирилган. Бу

    фанлар ўз негизида қамраб олинган маълумотлар қуйида батафсил

    келтирилган.

  • 4

    МАШИНАСОЗЛИК ТЕХНОЛОГИЯСИ (МАХСУС КУРС)

    фани бўйича:

    Машинасозлик технологияси ҳакидаги умумий тушунчалар. Фаннинг

    муҳандис-машинасозларни тайѐрлашдаги ўрни ва аҳамияти. Машинасозлик

    технологияси фани тарихи ва ривожланиш йўллари. Машинасозлик

    соҳасидаги республикамиздаги ижтимоий-иқтисодий ислоҳотлар

    натижалари, ҳудудий муаммолар ва илм-фан, техника ва технология

    ютуқлари. Фаннинг вазифалари. Механик ишлов бериш технологик жараѐни.

    Механик ишлов бериш технологик жараѐнларини лойиҳалашда этаплари ва

    параметрлариунинг ўрни. Деталларнинг ташқи цилиндрик сиртларига ишлов

    бериш. Айланувчи жисм туридаги деталлар класиффикатсияси ва уларга

    ишлов бериш турлари. Ташқи цилиндрик юзаларга тоза пардозлаб ишлов

    бериш усуллари ва турлари. Деталларнинг ички цилиндрик сиртларига

    ишлов бериш. Тешикларга ишлов бериш турлари. Тешикларга тиғли

    асбоблар билан ишлов бериш.Тешикларни юпқа (олмосли) йўниб

    кенгайтириш. Тешикларни протяжкалаш. Тешикларга абразив асбоблар

    билан ишлов бериш. Тешикларни жилвирлаш. Тешикларни хонлаш.

    Тешикларга қиринди қирқмасдан ишлов бериш. Тешикларга ҳар хил тоза

    пардозлаб ишлов беришни қўллаш. Кичик диаметрдаги тешикларни олиш

    усуллари. Деталларнинг резбали сиртларига ишлов бериш. Резбаларнинг

    турлари ва резбали асбоблар. Резбаларни кескич ва гребенкалар билан кесиш.

    Кўп киримли резбаларни кесиш. Резбаларни айланувчи кескичлар (вихр

    усулида) кесиш. Резбаларни плашкалар ва ўзича очиладиган резба кескич

    каллаклар билан кесиш. Резбаларни фрезалаш. Ички резбаларни метчиклар

    билан кесиш. Резбаларни жилвирлаш. Резбаларни накатлаш. Резбаларни

    кесишни ҳар хил усулларини қўлланиши. Резбаларни назорат

    усуллари.Деталларнинг текис сиртларига ишлов бериш. Текис сиртларга

    рандалаб ва кертиб ишлов бериш. Текис сиртларга фрезалаб ишлов бериш.

    Текис сиртларга протяжкалаб ишлов бериш. Текис сиртларга жилвирлаб

    ишлов бериш. Текис сиртларни абразивлар ва шабрлаш билан пардозлаш.

    Мураккаб шаклдаги йирик қуйма деталларнинг текисликл арига ишлов

    беришнинг ўзига хос хусусиятлари. Деталларнинг шаклдор сиртларига

    ишлов бериш. Шаклдор сиртларга йўниб, йўниб кенгайтириб ва пармалаб

    ишлов бериш. Шаклдор сиртларга фрезалаб, рандалаб ва протяжкалаб ишлов

    бериш. Шаклдор сиртларга РДБ станокларида ишлов бериш. Тишли

    сиртларга ишлов бериш. Цилиндрик тишли ғилдиракларнинг тишларини

    дискли ва бармоқли фрезалар билан нусхалаш усулида қирқиш. Тишли

    ғилдиракларнинг тишларини обкат усулида қирқиш. Цилиндрик тишли

    ғилдиракларнинг тишларини тиш йўниш усулида қирқиш. Червякларга

    ишлов бериш. Тишли ғилдираклар тишларини протяжкалаш. Конуссимон

    тишли ғилдираклар тишларини кесиш. Тишли ғилдираклар тишларини

    айланалаш. Тишли ғилдираклар тишларини накатлаш. Тишли ғилдираклар

    тишларини тоза пардозлаш усуллари. Тишли ғилдираклар тишларига ишлов

    беришни назорат қилиш. Механик ишлов бериш технологик жараѐнларни

    лойиҳалашнинг асосий принциплари. Машинасозлик технологиясининг

  • 5

    асосий йўналишлари. Механик ишлов бериш технологик жараѐнларига

    асосий талаблар. Технологик жараѐнларни лойиҳалашда бошланғич

    маълумотлар ва ҳал қилинадиган асосий масалалар. Технологик жараѐнни

    бажаришнинг ташкилий шакли ва деталлар партиясининг миқдори. Деталлар

    ишлаб чиқариш такти. Ишлов бериш режаси ва усулларини ўрнатиш. Жиҳоз,

    мослама, кесувчи ва ўлчаш асбобларини ўрнатиш. Кесиш режимларини

    ўрнатиш. Технологик жараѐннинг техник иқтисодий самарадорлигини

    баҳолаш. РДБ станокларида ишлов бериш технологик жараѐнларини

    лойиҳалашнинг ўзига хос хусусиятлари. Механик ишлов бериш технологик

    жараѐнини ҳужжатлаштириш. Деталларга ишлов бериш технологик

    жараѐнларини типлаштириш. Машина деталларининг классификацияси.

    “Вал”, “Диск”, «Призма» ва ҳк. туридаги деталлар классификацияси.

    Валларга ишлов бериш типавий технологик жараѐни. Вал туркумидаги

    деталларнинг турлари ва асосий конструктив шакллари; тайѐрлаш

    аниқлигига қўйиладиган асосий техник талаблар; қўлланадиган материаллар

    ва заготовкаларини олиш усуллари; алоҳида юзаларига ишлов бериш, база ва

    базалаш схемаларини танлаш; умумий ишлов бериш технологик маршрути;

    қўлланилувчи станок, мослама, кескич ва назорат қилиш асбоблари; назорат

    қилиш усуллари; Поғонали валга ишлов бериш намунавий технологик

    жараѐни. Доналаб, сериялаб ва оммавий ишлаб чиқаришларда валларни

    тайѐрлашнинг сермеҳнатлиги, унумдорлиги ва самарадорлиги. Корпус

    деталларига ишлов беришнинг типавий технологик жараѐнлари. Корпус

    деталларининг турлари ва конструктив шакллари; тайѐрлаш аниқлигига

    қўйиладиган асосий техник талаблар; қўлланадиган материаллар ва

    заготовкаларини олиш усуллари; алоҳида юзаларига ишлов бериш, база ва

    базалаш схемаларини танлаш; умумий ишлов бериш технологик маршрути;

    қўлланилувчи станок, мослама, кескич ва назорат қилиш асбоблари; назорат

    қилиш усуллари; токарлик станоги станинасига ишлов бериш намунавий

    технологик жараѐни. Доналаб, сериялаб ва оммавий ишлаб чиқаришларда

    корпус деталларини тайѐрлашнинг ўзига хос хусусиятлари. Тишли

    ғилдиракларга ишлов беришнинг типавий технологик жараѐнлари. Тишли

    ғилдиракларнинг асосий конструктив шакллари ва турлари; аниқлигига

    қўйилган техник талаблар, қўлланилувчи ашѐлар; заготовкаларини олиш

    усуллари ва уларни танлаш; база ва базалаш схемаларини танлаш;

    технологик маршрути ва назорати, қўйимлар белгилаш; қўлланилувчи

    станок, мослама, кескич ва ўлчагич асбоблар. Тишли ғилдиракларнинг

    намунавий технологик жараѐни. Типлаштирилган, гуруҳлаштирилган

    технологик жараѐнлари. Уларни сериялаб ва оммавий ишлаб чиқаришдаги

    ўзига хос хусусиятлари ва иқтисодий самарадорлиги. Гуруҳли ишлов

    беришни танлашда деталлар классификацияси. Деталлар гуруҳини аниқлаш

    ва уларга гуруҳли жараѐнини тузиш. Комплекс детални қуриш қоидалари.

    Гуруҳли ишлов беришни танлашга мисоллар. Гуруҳли технологик

    жараѐнларни ишлаб чиқиш. Втулка, вал, дастак, вилка ва ҳк. туридаги

    деталларга ишлов беришнииг гуруҳли технологик жараѐнларини ишлаб

    чиқиш. Йиғишнинг типовий технологик жараѐнларини ишлаб чиқиш.

    Намунавий йиғма бирликларни ва буюмларни умумий ва қисмлари бўйича

  • 6

    технологик йиғув схемаларини ва режаларини тузиш. Дастгоҳ, мослама,

    йиғиш асбоб ва ускуналарни танлаш. Намунавий “вал-втулка” деталларни

    ориентирлаш ва автоматик йиғиш схемаларини ишлаб чиқишни ўрганиш.

    МЕТРОЛОГИЯ, СТАНДАРТЛАШТИРИШ ВА ЎЗАРО

    АЛМАШИНУВЧАНЛИК фани бўйича:

    Метрология асослари. Ўзбекистон ўлчашлар бирлигини таъминлаш

    тизими. Метрология сохасида ишлатиладиган асосий атамалар ва таърифлар.

    Метрологик таъминотнинг асосий мақсади. Метрология сохасида

    ишлатиладиган бирликларва ўлчов воситалари. Стандартлаштириш асослари.

    Ўзбекистон Республикаси стандартлаштириш давлат тизими ва унинг

    мохияти. Стандартлаштириш ишларининг хуқуқий асослари.

    Стандартлаштириш бўйича техник қўмиталар ва таянч ташкилотлар.

    Стандартлаштиришнинг асосий қонун-қоидалари. Стандартлар ва ўлчов

    воситалари устидан давлат назорати. Техникавий шартларнинг лойиҳаларини

    ишлаб чиқиш. Халқаро ва давлатлараро стандартлаштириш. Халқаро

    электротехник комиссия. Машинасозликда ўзароалмашинувчанлик

    тўғрисида тушунчалар. Ўзаро алмашинувчанлик ва унинг турлари хақида

    тушунчалар. Жоизлик тушунчаси. Ўлчамлар. Номинал, хақиқий, чекка

    ўлчамлар, оғишлар, ўтқазишлар хақида тушунчалар. Бирикмалар ва

    ўтқазишлар тўғрисида тушунчалар. Бирикмалар ва ўтқазишлар турлари.

    Жоизликлар ва ўтқазишларни танлаш принциплари. Жоизлик ва

    ўтқазишларни чизмаларда белгилаш. Жоизликлар ва ўтқазишлар

    тузилишининг ягона принциплари. Машина деталлари ва бошқа

    буюмларнинг намунали бирикмалари учун жоизликлар ва ўтқазишлар

    тизимини ягона принциплари. Тешик тизими, вал тизими, ўтқазишлар.

    Жоизлик бирлиги. Квалитет.Силлиқ цилиндрик бирикмаларнинг ўзаро

    алмашинувчанлиги. Силлиқ цилиндрик бирикмаларга бўлган асосий

    талаблар ва уларнинг жоизликлари ва ўтқазишлари тизими. Асосий

    атамалар. цилиндрик юзалар шаклининг текисликда, тўғри чизиқликдан ва

    яссиликдан оғишларини меъѐрлаш ва ўлчаш. Берилган профил (юза)

    шаклининг оғиши ва жоизликлари. Нормал ва чекка калибрлар. Силлиқ

    силиндрли деталларни назорат қилиш учун калибрлар. Ишчи, қабул қилувчи

    ва назорат калибрлар. Скоба-калибр ва тиқин-калибрлар. Калибрларнинг

    чекка ва бажарилувчи ўлчамларини ҳисоблаш. Тебраниш подшипниклари

    классификатцияси. Подшипникларни шартли белгилаш тизими. Подшипник

    ҳалқалари юкланиши турлари. Ғилдираш подшипникларининг

    ўтқазишларини ҳисоблаш ва танлаш ҳамда уларни чизмаларда белгилаш.

    Деталлар юзаларини шаклдан, жойлашишдан оғишлари. Юза ғадир-

    будирлиги ва тўлқинсимонлиги. Асосий атамалар. Резьбали бирикмалар,

  • 7

    узатмалар ва уларнинг элементларини назорат қилиш. Резбали

    бирикмаларнинг ўзароалмашинувчанлиги. Резба бирикмаларига бўлган

    асосий фойдаланиш талаблари. Маҳкамловчи цилиндрик резбаларнинг

    асосий параметрлари. Цилиндрик резбаларнинг ўзароалмашинувчанлигини

    таъминлаш принциплари. Шпонкали ва шлитцали бирикмаларнинг

    ўзароалмашинувчанлиги. Шпонкали бирикмаларга бўлган талабларни

    меъѐрлаш. Шпонкали бирикмаларнинг деталларини ўлчаш ва назорат қилиш.

    Шлицали бирикмаларга бўлган талабларни меъѐрлаш. Шлицали

    бирикмаларнинг деталларини назорат қилиш ва ўлчаш. Шпонкали ва

    шлицали бирикмаларнинг ўзароалмашинувчанлиги. Шпонкали бирикмаларга

    бўлган талабларни меъѐрлаш.

    КЕСИШ НАЗАРИЯСИ ВА АСБОБЛАРИ фани бўйича:

    Кесиш тизими. Тизимнинг кирувчи ва чиқувчи параметрлари. Қиринди ҳосил

    бўлиш жараѐни. Кесиш жараѐни динамикаси. Технологик тизимларда

    иссиқлик жараѐнлари. Кесувчи асбобнинг иссиқлик майдони. Кесувчи

    асбобнинг ишлаш қобилияти ва пухталиги. Кесиш шароитларига боғлиқ

    ҳолдаги емирилиш параметрлари ва турлари. Емирилиш критерияси ва асбоб

    турғунлиги. Емирилишни ва турғунликни оптимал қийматларини аниқлаш

    учун графоаналитик усуллар. Оптимал кесиш режимларини аниқлаш услуби.

    Тешикларга ишлов беришда, кесиш жараѐнининг алоҳида ажралиб турувчи

    томонлари. Сидириш (протяжкалаш)даги кесиш жараѐнини алоҳидалилиги.

    Цилиндрик фрезалашни алоҳидалилиги. Торецли (ѐнлама) фрезалашни

    схемасини танлаш (симметрик, симметрик эмас), кесиш режимлари

    элементларини тайинлаш, туртунликни ва вақт нормасини ҳисоблаш. Тиш

    кесишдаги, кесиш жараѐнини усуллари.

    МАШИНАСОЗЛИК ТЕХНОЛОГИЯСИ АСОСЛАРИ

    фани бўйича:

    Фаннинг қисқача мазмуни, машиназозлик технологиясини халқ

    хўжалигидаги ахамиятини ўргатиш, предметнинг вазифалари. Буюм, база

    детал, қисм, детал йиғилма бирлик. Ишлаб чиқариш типлари ва ишни ташкил

    этиш шакллари. Технология, технологик жараѐн, ишлаб чиқариш жараѐни,

    амал, ўтиш, ишчи юриш, ҳолат (позисия), ҳаракат. Вақт меъѐрлари.

    Технологик жараѐнларни техник-иқтисодий кўрсатикичлари. Технологик

    жараѐннинг иқтисодий саарадорлиги. Техник меъѐр тушунчаси.

    Заготовкаларга ишлов бериш. Операцияларини ташкил этишда эчилувчи

    асосий масалалар. Заготовкаларга механик ишлов бериш операсияларини

  • 8

    тузиш схемаларини танлаш: бир ўринли операсиялар тузилиш схемалари;

    куп ўринли операсиялар тузиш схемалари. Машинасозликда аниқлик.

    Аниқлик ҳақида тушунча ва унга таъсир этувчи асосий омиллар. Станокнинг

    ноаниқлиги, кесувчи ва ѐрдамчи асбоб ҳамда мосламаларни тайѐрланиш

    аниқлиги ва уларнинг ишлаш давомида ейилиши, кесувчи асбобни ўрнатиш

    ва станокни ўлчамга созлаш, заготовкани станок ва мосламага ўрнатиш ва

    базалаш хатолиги, технологик тизимга таъсир этувчи кучлар таъсири остида

    станок деталларининг, ишлов бериладиган детал ва асбобнинг

    деформатсияланиши, технологик тизим бикрлиги, исциклик

    деформатсиялари ва ички кучланишлар, ишлов беришнинг суммар хатолиги.

    Аниқликни текшириш ва баҳолаш усуллари. Систематик хатоликлар;

    систематик доимий ва ўзгарувчан хатоликлар. Тасодифий хатоликлар,

    уларнинг асосий қонуниятлари (нормал Гаус, тенг ѐнли учбурчак-симпсон,

    тенг эҳтимоллик, экссентриситет, максивелл, релей, композитсион ва бошқа).

    Аниқликни баҳолашнинг нуқтали диаграммалар қуриш усули.

    Машинасозликда базалар ва базалаш. Базалаш асослари, олти нуқта қоидаси.

    Базалар таснифи: тайинланиши бўйича, эркинлик даражасидан маҳрум

    этилиши бўйича, аниқланиш характери бўйича базалар синфи. Базалашнинг

    асосий принциплари. Биринчи операция учун база танлашнинг аҳамияти.

    Базалаш схемалари, таянч нуқталарининг шартли белгилари ва уларни

    схемаларда кўрсатиш. Базалаш хатоликларини аниқлаш. Машина деталлари

    учун ишлов бериш. Заготовкалар ва машина деталлари сиртқи

    қатламларининг сифати. Сиртқи қатлам сифати ҳақида тушунча. Сиртқи

    қатламларнинг машина деталларининг эксплуататсион хусусиятларига

    таъсири. Сирт ғадир-будурлиги. Сиртқи қатламларнинг физик-механик

    хоссалари. Машина деталлари учун загатовка турлари ва деталларга ишлов

    бериш қушимлари. Загатовка турлари. Машина деталларига ишлов бериш

    қушимлари. Қушим катталигини аниқлаш. Амалий-статистик усули,

    ҳисоблаш-аналитик усули. Заготовкани оралиқ қатламларини ва охирги

    ўлчамларини аниқлаш. Қўйимларини жадвал бўйича ҳисоблаш услуби.

    Заготовкаларга механик ишлов бериш усуллари. Умумий холат Металл

    кескич асбоблари билан ишлов бериш. Йиғиш технологик жараѐнларнинг

    элементлари. Йиғишнинг сифати ва аниқлиги тўғрисидаги тушунчалар.

    Машинанинг хизмат вазифаси билан танишиш. Йиғув технологик

    жараѐнларини ишлаб чиқиш тартиби. Машинасозликда технологик

    жараѐнларни лойиҳалаш асослари. Технологик жараѐнларни лойиҳалашнинг

    техник иқтисодий принсплари. Йиғув аниқлигига етишишнинг асосий

    усуллари: тўла, тўламас ва гуруҳли ўзаро алмашинув усуллари. Ростлаш ва

    мослаштириш (подгонка) усуллари. Ўлчамлик занжирларни ҳисоблаш

    тартиби. Машинасозликда йиғиш жараѐнларни лойиҳалаш асослари. Асосий

  • 9

    тушунчалар. Йиғиш технологик жараѐнларининг элементлари.Йиғиш сифати

    ва аниқлиги туғрисидаги тушунчалар. Ўлчамлар занжирларини ҳисоблаш.

    Асосий тушунчалар. Технологик ўлчамларни ҳисоблаш. Йиғув аниқлигига

    етишишнинг асосий усуллари: тўла, тўламас ва гуруҳли ўзаро алмашинув

    усуллари. Ростлаш ва мослаштириш (подгонка) усуллари. Ўлчамлик

    занжирларни ҳисоблаш тартиби. Ишлаб чиқилувчи технологик

    жараѐнларини техник иқтисодий кўрсаткичлари. Заготовкаларни танлаш

    босқичи; технологик операцияларни ишлаб чиқиш босқичи; технологик

    жараѐнни ишлаб чиқишни якунловчи босқичи. Таннархни тўқриданқ-тўқри

    ҳисоблаш. Заготовкаларга механик ишлов бериш. Механизм ва машиналарни

    йиғиш технологик жараѐнларни механизатсиялаш масалалари. Перспектив

    янги замонавий технологиялар яратиш ва уларннг ахамияти

    АВТОМАТЛАШТИРИЛГАН ИШЛАБ ЧИҚАРИШНИНГ

    ТЕХНОЛОГИК ЖИҲОЗЛАРИ фани бўйича:

    Технологик жиҳозлар ҳақида асосий термин ва тушунчалар.

    Машинасозликда технологик жиҳозларнинг ўрни ва аҳамияти. Ўзбекистонда

    станоксозлик тараққиѐти истиқболлари. Машинасозлик соҳасидаги

    республикамиздаги ижтимоий-иқтисодий ислоҳотлар натижалари, ҳудудий

    муаммолар ва илм-фан, техника ва технология ютуқлари. Фаннинг

    вазифалари. Станокларнинг технологик вазифаси бўйича таснифи.

    Станокларнинг ишлов бериш тури бўйича таснифи.Станокларнинг

    универсаллиги бўйича таснифи. Станокларнинг аниқлиги бўйича таснифи.

    Станокларнинг оғирлиги бўйича таснифи. Станокларнинг ўлчам қаторлари.

    Станокларнинг характеристикалари гуруҳлари. Станокларнинг геометрик

    характеристикалари. Станокларнинг аниқлик характеристикалари.

    Станокларнинг тезлик характеристикалари. Станокларнинг куч

    характеристикалари. Станокларнинг иш унуми. Станокларнинг пухталиги.

    Станокларнинг аниқлиги. Станокларнинг мосланувчанлиги.Станокларнинг

    иқтисодий самарадорлиги. Станокарда деталлар сиртини ясаш. Ясовчи

    чизиқларни олиш усуллари. Ҳаракатларнинг функсионал вазифаси бўйича

    таснифи. Кинематик гуруҳ. Станокларнинг кинематик структураси.

    Станокларни кинематик созлаш. Тиш ишлаш станокларида тишли ғилдирак

    тишларига ишлов бериш усуллари. Тиш кертиш станокларининг кинематик

    структураси. Тиш кертиш станогининг кинематик занжирларини созлаш.

    РДБ тиш кертиш станоклари. Тиш фрезалаш станокларининг структураси.

    Тиш фрезалаш станогининг кинематик занжирларини созлаш. РДБ тиш

    фрезалаш станоклари. Тиш кесиш станокларида конуссимон ғилдиракларда

    ишлов бериш схемалари. Конуссимон ғилдирак тишларига айланасига ишлов

  • 10

    бериш станокларининг кинематик структураси. Конуссимон ғилдиракларда

    тиш кесиш станогининг кинематик занжирларни созлаш. Тишли

    ғилдиракларни шевинглаш схемаси. Тиш шевинглаш станокларининг

    кинематик структураси. Тиш шевинглаш станогини кинематик созлаш.

    Тишли ғилдиракларни жилвирлаш усуллари. Айланиб ўтувчи дисксимон

    жилвир тошли тиш жилвирлаш станоги кинематик структураси. Червяксимон

    жилвир тошли тиш жилвирлаш станоги кинематик структураси. Тиш

    жилвирлаш станогини кинематик созлаш. Резба фрезалаш станокларининг

    ишлов бериш схемалари. Резба фрезалаш станогининг кинематик

    структураси. Асосий узеллари. Кинематик схемаси анализи ва кинематик

    занжирини созлаш. Айлана турдаги деталларга ишлов бериш усуллари.

    Токарлик станокларининг турлари. Токарлик-винтқирқиш станокларининг

    кинематик структураси. Токарлик винтқирқиш станокларини кинематик

    созлаш. РДБ токарлик станоклари. Револверли токарлик станокларининг

    ўзига хос хусусиятлари. Револверли токарлик станокларининг кинематик

    структураси. Токарлик револверли станоклари кинематикаси. РДБ токарлик

    револверли станоклари. Токарлик карусел станокларининг ўзига хос

    хусусиятлари.Токарлик карусел станокларининг кинематик структураси.

    Токарлик карусел станокларини кинематик созлаш. РДБ токарлик карусел

    станоклари. Тешикларга ишлов бериш усуллари. Вертикал-пармалаш

    станоклари кинематик структураси. Радиал пармалаш станоклари кинематик

    структураси. Вертикал пармалаш станогини кинематик созлаш. РДБ тешик

    йўниш станоклари. Горизонтал тешик юниш станокларининг кинематик

    структураси. Горизонтал тешик юниш станогини кинематик созлаш. РДБ

    горизонтал тешик йўниш станоклари. Станок модуллари ва уларнинг асосий

    подсистемалари. Айлана туридаги деталларга ишлов бериш учун

    мосланувчан станок модуллари. Призматик деталларга ишлов бериш учун

    кўп операция станок лари асосидаги мосланувчан модуллар. Фрезалаш

    станокларининг технологик вазифаси бўйича турлари. Фрезалаш станоклари

    структураси ва кинематикаси. Булиш каллаклари. РДБ фрезалаш станоклари

    ва уларнинг хусусиятлари. Жилвирлаш станокларининг ўзига хос

    хусусиятлари. Доиравий жилвирлаш станоклари. Ички жилвирлаш

    автоматлари. Текис юзаларни жилвирлаш станоклари. РДБ жилвирлаш

    станоклари ва уларнинг хусусиятлари. Тақсимлаш валли токарлик

    автоматлари ва яримавтоматларининг таснифи. Бир шпинделли токарлик

    автоматлари ва яримавтоматлари. Кўп шпинделли токарлик автоматлари ва

    яримавтоматлари. Агрегат станоклари таснифи. Агрегат станокларининг

    нормалланган узеллари. Агрегат станокларининг базавий компановкаси. РДБ

    агрегат станоклари. Автомтик линиялар таърифи, таснифи, турлари. Агрегат

    станоклар автомат линиялари. Кўп операцияли станоклар ва МИЧМ автомат

  • 11

    линиялари. Автомат линияларининг ѐрдамчи қурилмалари. Саноат

    робатларининг таснифи. Асосий типдаги станокларга хизмат кўрсатиш учун

    саноат роботлари ва манипуляторлар. Саноат робатларининг асосий

    характеристикалари.

    МЕТАЛЛАРГА ДЕФОРМАЦИЯЛАБ ИШЛОВ БЕРИШ

    фани бўйича:

    Пластик деформация ва унинг табиати. Эластик ва пластик деформация.

    Металларни кучланганлик ҳолати. Металларни деформацияланган ҳолати.

    Металларни деформацияланган ва кучланганлик ҳолатидаги ташқи кучлар ва

    кучланишлар. Кучланишларнинг ҳолат турлари – ҳажмий, текис ва чизиқли.

    Металларни эркин болғалаш. Болғалаш усуллари, ҳарорати ва мосламалари.

    Эркин болғалаш йўли билан олинадиган маҳсулотлар. Лист материалларини

    штамплаш. Лист штамплашда қўлланиладиган материаллар турлари,

    хоссалари ва уларга қўйииладиган талаблар. Лист штамплаш операциялари.

    Лист штамплашнинг асосий ва қўшимча операцияларининг турлари.

    Штампни ишчи қисмлари ва қўлланилиш соҳалари. Лист материалларини

    бичиш. Лист материалларини бичиш усуллари. Лист штмаплашда ажратиш

    операциялари. Лист материалларни дискли қайчиларда қирқиш. Лист

    материалларини қирқиш технологияси. Қирқиш пичоқларининг турлари.

    Шакл ўзгартириш операциялари. Букиш. Чўзиш операцияси. Бир операцияли

    чўзиш. Чўзишда кучланишлар ва деформацялар. Кўп операцияли чўзиш.

    Лист штамплаш учун ишлатиладиган штамплар. Металларни ҳажмий

    штамплаш. Буюмларни эркин болғалаш йўли билан тайѐрлаш технологияси.

    Болғалаш штамплаш жиҳозлари. Кривошипли машиналар. Гидравлик-

    болғалаш штамплаш пресслари. Гидравлик прес. Гидравлик преснинг

    турлари. Чўзиш штамплари. Штамп учун заготовка танлаш. Чўзиш учун

    қолипларни тайѐрлаш. Металларни кирялаш. Прокатлаш жараѐнлари. Прокат

    станлари ва уларнинг таснифи. Прокат станларини қўлланилиш соҳалари.

    Металларни бўйлама прокат-лаш. Прокатлаш маҳсулотлари. Прокатлаш

    маҳсулотларини турлари ва уларни ишлаб чиқариш. Босим билан ишлов

    бериш жараѐнларида қўлланиладиган қиздириш қурилмалари.

    МАТЕРИАЛШУНОСЛИК ВА КОНСТРУКЦИОН МАТЕРИАЛЛАР

    ТЕХНОЛОГИЯСИ фани бўйича:

    Металларнинг ички тузилиши. Кристалл панжаранинг турлари. Ҳақиқий

    кристалларнинг ички тузилиши. Кристалл панжарадаги нуқсонлар. Нуқтали,

    чизиқли ва сиртқи нуқсонлар. Металларнинг пластик деформацияланиши ва

    рекристалланиши. Металларнинг кристалланиш жараѐнлари. Кристалланиш

    жараѐнининг механизми ва кинетикаси. Металл ва қотишмаларнинг физик

    хоссалари. Металл ва қотишмаларнинг кимѐвий хоссалари. Металл ва

    қотишмаларнинг механик хоссаси. Металл ва қотишмаларнинг технологик

    хоссаси. Қаттиқлик ва уни аниқлаш усуллари. Материалларни статик

    чўзишга синаш. Зарбий қовушқоқликни аниқлаш. Металл ва

    қотишмаларнинг эластик деформацияланиши. Металл ва қотишмаларнинг

  • 12

    пластик деформацияланиши. Рекристалланиш жараѐни. Темир ва унинг

    қотишмалари. Темир-цементит ҳолат диаграммаси. Чўянлар, таснифи,

    уларнинг турлари, таркиби, тузилиши, маркаланиши ва қўлланилиш соҳаси.

    Пўлатлар, таснифи, уларнинг турлари, таркиби, тузилиши, маркаланиши ва

    қўлланилиш соҳаси. Углеродли пўлатлар, турлари ва маркаланиши,

    хоссалари ҳамда қўлланилиши. Термик ишлов бериш назарияси. Пўлатни

    қиздириш жараѐнидаги ички структура ўзгаришлари. Пўлатни термик

    ишлаш технологияси. Пўлатни тюмшатиш. Нормаллаш. Тоблаш ва

    бўшатиш. Бўшатиш турлари. Пўлатларга кимѐвий-термик ишлов бериш.

    Пўлатни цементациялаш. Пўлатни азотлаш. Пўлатларни цианлаш ва

    нитроцементациялаш. Диффузион металлашАсбобсозлик материаллари.

    Асбобсозлик пўлатлари. Тезкесар пўлатлар. Қаттиқ қотишмалар. Махсус

    пўлатлар. Рангли металл ва қотишмалар. Алюминий ва унинг қотишмалари.

    Мис ва унинг қотишмалари. Титан ва унинг қотишмалари. Магний ва унинг

    қотишмалари.

  • 13

    АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ

    1. Мирзиѐев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Ўзбекистон давлатини

    биргаликда барпо этамиз. Ўзбекистон Республикаси Президентининг

    лавозимига киришиш тантанали маросимига бағишланган Олий Мажлис

    палаталарининг қўшма мажлисидаги нутқи. –Т.: “Ўзбекистон” НМИУ, 2016.

    – 56 б.

    2. Мирзиѐев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини

    таъминлаш – юрт тараққиѐти ва халқ фаровонлигининг гарови. Ўзбекистон

    Республикаси Конституцияси қабул қилинганининг 24 йиллигига

    бағишланган тантанали маросимдаги маъруза 2016 йил 7 декабрь. – Т.:

    “Ўзбекистон” НМИУ, 2016. – 48 б.

    3. Мирзиѐев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз

    билан бирга қурамиз. - Т.: “Ўзбекистон” НМИУ, 2017. – 488 б.

    4. Нуриев К.К. “Ўзаро алмашинувчанлик, метрология ва

    стандартлаштириш”. Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси, Адабиѐт жамғармаси

    нашриѐти.- Тошкент: 2005. - 312 б.

    5. Орипов А.В. “Ўзаро алмашинувчанлик, стандартлаштириш ва техник

    ўлчовлар”.- Тошкент: “Ўқитувчи” нашриѐти, 2002.

    6. Иногамова Д.А., Шаозимова У.Х. “Ўзаро алмашинувчанлик

    стандартлаштириш ва техникавий ўлчовлар” фанидан маъруза матни.

    ТошДТУ: 2014.

    7. Равшанов Р.Р., Молчанова Н.Г. “Ўзаро алмашинувчанлик,

    стандартлаштириш ва техникавий улчовлар” фанидан лаборатория ишларини

    бажаришга услубий кўрсатма. Тош ДТУ.- Тошкент: 2002.

    8. Равшанов Р.Р., Молчанова Н.Г., “Ўзаро алмашинувчанлик

    стандартлаштириш ва техникавий ўлчовлар” фанидан лаборатория

    ишларининг ҳисобот қайдномаларини расмийлаштириш учун услубий

    кўрсатма. ТошДТУ.- Тошкент: 2007.

    9. Умаров Э.О. Материалшунослик. Дарслик.- Тошкент: “Чўлпон”. 2014.

    10. Мирбобоев В.А. Конструксион материаллар технологияси. Дарслик.-

    Тошкент: “Ўзбекистон”. 2004.

    11. Иноземцев Г.Г “Проектирование металлорежуших инструментов”

    Учеб.пособ.для ВУЗов – М.:Машиностроение, 2001г.стр.272

    12. Сахаров Г.Н и др. Металлорежушие инструменты. Учеб. для ВУЗов. -

    М.: Машиностроение, 2000 г.стр.328

    13. Прогрессивные режущие инструменты и режимы резания металлов.

    Справочник под.общ. Ред. В.И. Баранчикова, М.Машиностроение, 1990 г.стр.

    440

  • 14

    14. Проектирование технологических приспособлений в

    машиностроении. –М.:, “Высшая школа”, 2000

    15. Технология машиностроения, Справочник том 1,2. под редакцией Н.Г.

    Мелъникова. МГТУ, Издательства Машиностроения. М., 2010.

    16. Х.Л.Болотин., Ф.П.Костромин. Станочные приспособления. Учебник.

    М.:, Машиносностроение, 2003.

    17. Корсаков В.С. Основы конструировании приспособлений.Учебник.

    М., Машиностроения, 2005.

    18. Справочник инструментальщика. Под.общ. Ред. И.А.Ординарцева. –

    Л.Машиностроение, 2000г. стр.846

    19. Палей М.М. Технология производство металлорежущих

    инструментов.-М. Машиностроение, 2001г.стр.256 изд перероб.

    20. Усмонов К.Б Метал кесиш асослари. -Т.: “Ўқитувчи”-2004

    21. Усмонов К.Б Проектирование режущих инструментов. Т. Академия-

    2005г.стр.304.

    22. Руководство по курсовому проектированию металларежущих

    инструментов. Учебн. пособие для вузов по специальности “Технология

    машиностроения, металлорежущих станки и инструментиы” под. общ. ред.

    Кирсанова Г.Н – М.: Машиностроение, 2001г.стр.288.

    23. Бурсев В.М. и др. Технология машиностроения. В 2-х т. -М.: Изд.

    МГТУ им. Н.Е. Баумана, 1998, 560 с.

    24. Суслов А.Г. Технология машиностроения. – М.: Машиностроение,

    2004, 400 с.

    25. Омиров А., Каюмов А. Машинасозлик технологияси.-Т.: Ўзбекистон.

    26. Халикбердиев Т.У. Машинасозлик технологияси - (Маърузалар

    матни). Тошкент, ТошДТУ, 2010.

    27. Алиқулов Д.Е., Ҳолиқбердиев Т.У., Сатарҳанов А.И. Машинасозлик

    технологияси: курси бўйича лаборатория ишларини бажаришга оид услубий

    қўлланма 1-2 қисм, Тошкент, ТошДТУ, 2007, 80 б.

    28. Ҳолиқбердиев Т.У. Машинасозлик технологияси курси бўйича масала

    ва машғулотлар тўплами. Тошкент, ТошДТУ, 2008, 136 б.

    29. Гусев А.А. и др. Технология машиностроения. (Спетс. част) -М.:

    Машиностроение, 1986.

    30. Справочник технолога машиностроителя. Т.1-2.-М. Машиностроения,

    2001.

    31. Л. В. Перегудов, А. Н. Хашимов, И. К. Шалагуров, С. Л. Перегудов,

    Автоматлаштирилган корхона дастгоҳлари. Т.: “Ўзбекистан”, 2001. -496.

    32. Б.И. Черпаков., Металлорежущие станки. М.: Академия, 2009. -352.

    33. Капустин Н.М. и др. “Автоматизация производственных протсессов в

    машиностроение”. Учебник. М.: Высшая школа, 2004. -415.

  • 15

    34. Металлорежущие станки. Под ред. Э.В. Пуша. М.:

    “Машиностроение”, 1996. 586.

    35. Суслов А.Г. Технология машиностроения. – М.: Машиностроение,

    2004, 400с.

    36. Маталлообрабатывающие системы машиностроителных производств,

    Под. ред. Земского Г.Г., Тартакова О.В. М.: “Высшая школа”, 2001.- 466.

    37. Металлорежущие станки. (Албом кинематических схем) Под. ред.

    А.М. Кучера М.: Машиностроение, 1996.

    38. Волчкевич Л.И., Кузнецов М.Н., Усов Б.А., Автоматы и

    автоматические линии, М.: “Высшая школа”, 1976. ч.1, -230 с. ч.2, -336.