...سال .../ شماره/ نقش جهان

: ........ اتصفح

1

5291-5871)تعامل و تقابل سنت و تجدد در معماري معاصر ايران

(ميالدي

چكيده

معماری ایران شیوه جدیدی در دوره قاجار در معماری نهادینه شد که معماران ایرانی را بر آن داشت تا عوامل مشخص

را با روش و توجه خاصی با عوامل معماری خاور دور در آمیزد و سنت و تجددد را رو در روی مدق قدرار دمدد کده ا ن در

ا نقوش سرستون ما یا نقوش باالی سر در ورودی ما گرفته تا عناصری ممچون سنتوری، فرم پنجره . منری دل پسند باشد

این در آمیختگدی نده تنهدا در . تنها گوشه ای ا معماری عصر قاجاریه را نشان می دمدو حتی اقتباس حجمی ا فرم ساختمان

معماری بلکه با تحوالتی در سایر ارکان و پدیده مای اجتماعی ایران رخ دمد و این اقدام در جای خود تجددخوامی به شدمار

نحدوه مواجده -1:پرسشها پاسخ داده شودضمن تعریف و بررسی سنت و تجدد به این در این مقاله سعی می شود .می رفت

آیدا مدی تدوان راباده ای -2چگونه بوده است؟ ( نمونه معماری قاجار)شدن با معماری غرب در تجربه معماری معاصر ایران

میان گرایش معماران به طراحی اجزای معماری متبنی بر معماری غربی و مان شکل گیری آثدار معمداری مشدامده نمدود؟

تفسدیری –تحلیلدی و تحلیلدی -ا تکنید مدای توصدیفی / پاسخ به این پرسشها ا روش تحقیق استدالل استقراری برای یافتن

نتدای نشدان .ا تکنی پرسشنامه استفاده می شدود ( افراد مالع در حو ه معماری )استفاده می شود، روش جمع آوری آراء

مدای سدلانتی ، سدبن بنامدای عمدومی و ان قاجار ابتدا در ساختمانمی دمد که تاثیر معماری اروپا بر معماری ایران در دور

.سرآخر معماری مسکونی خودش را نشان داد

.4 قاجار، 3 مدرنيته، 9 سنت، 5 معماري ::هاي کليديهاي کليدي واژهواژه

Naqshejahan Date 2112

Vo

l. ?,

No

.?, 2112

2

T Interaction and conflict between tradition and modernity in

contemporary Iranian architecture (5871-5291 AD)

Abstract:

A new method of architecture was established in the Qajar era and led Iranian architects to blend

certain elements of Iranian architecture with the architectural elements of Far East with special attention, and to put tradition and modernity in opposite in such a way that become artistically Nice. From the designs of capital or the patterns of entrances to elements such as pediment, windows forms, and even adapted form of the building volume, only shows part of Qajar architecture. This blending not only occurred in architecture but also in the other organs and social phenomena. This in itself was the modernization and development. In this paper after defining tradition and modernity the following

questions would be answered: 1 - how Contemporary Iran Architecture (Architecture of Ghajar) deals

with the experience of the West Architecture? 2- Is there any relationship between architects tend to

design architectural components based on western architecture and the time of their development? To find answers to these questions, the reasoning settlement methods / techniques - descriptive and analytical analysis - interpretation is used. To collect ballots (those knowledgeable in the field of Architecture) the questionnaire technique is used. The results show that the impact of European architecture on the Iran architecture during the Qajar, has shown itself, firstly in the royal and aristocratic buildings, then in residential and finally, the architecture of public buildings. Thus, a number of architectural elements were entered into the Persian architecture and was used in combined with the so-called traditional architecture. Some of these elements were borrowed from classical and neoclassical architecture in Europe and some others were under the impact of modern architecture. It can be said Iranian Contemporary architecture due to the gradual entering of various idea in Qajar period, Interactions and dynamics are the characteristics has been observed in this period. It is especially recognizable in Tehran architecture as a complementary method. On the other hand, the superficial parts are were more affected than deeper parts.

Keywords: architecture, tradition, modernity, Qajar

.

عنوان مقاله▪

انجهش نق

/ل سا

? /

ه ارشم

?

…

2

مقدمه. 5

برخورد تمدن ایران با تمدن توسعه یافته غربی در

دوره قاجار را می توان آغا جدال میان سنت و مدرنیته در

به ممین خاطر نقاه صفر دوران مدرنیته در . ایران دانست

شرایای . ایران را مصادف با حکومت قاجار ما می دانند

چون شکست مای غق انگیز ایران ا روس ما، امضای

قراردادمای ننگین گلستان و ترکمنچای، ارتباط نزدی با

غرب، اشاعه فکر نو، مسافرت دانشجویان به فرنگ و انتقال

مشامدات به مموطنان،ظهور ورود پدیده مای فنی،

فرمنگی سبب شد تا اندک اندک در بهای ایران به روی

مدرنیته ممچون دیگر سب ما و . مدرنیته گشوده شود

در بستر علوم انسانی بخصوص علوم مذمبی مکاتب ابتدا

در غرب شکل گرفت و سبن در کسوت انقالب صنعتی و

در این بین اقدامات . گسترش فناوری ظامر شد

سا ی فرمنگ غربی و ایرانی تجددطلبان برای ممامنگ

سو مای دوره قاجار، مق ساختمان سبب شد در معماری نیز

وندمای ایرانی و عناصر وارداتی غرب طراحی ش با سنت

به دنبال نوآوری ما و تغییراتدر واقع .[؟، بانی مسعود]

معماران محل ی نیز تا اندا ه ای سلیقه حاصل ا تجدد طلبی

.تا ه را پذیرفتند و در کارمای خود من ور کردند

تکایا، مساجد، ساخت و راحیط در کلی طور به منذسه

مهدوی) دارد حضور ایرانی معماری فاخر آثار دیگر و

در اسالمی حکمت تجلی نمودی ا منذسه(. 22: 1231نژاد،

به توجه(. 95: 1232 نژاد، مهدوی) است ایرانی بنامای کالبد

نقد حو ه در بناما این ساخت عملی و ن ری مای ریشه

نژاد، مهدوی. )است برخوردار سزایی به اممیت ا معماری

در منذسه آثار ا گروه این تحلیل در رو این ا ( 01: 1232

مشخصات کنار در ن ری مای ریشه بایست معماری،

ناگهانی، و نژاد مهدوی. )گیرد قرار توجه مورد کارکردی

می ایرانی معماری آثار به تکنیکی و فنی نگاه در( 22: 1251

منری مای یبایی و مهندسی دانش اقلیق، میان تعامل توان

؛(01: 1251 جوانرودی، و نژاد مهدوی) نمود مشامده را

سزایی به اممیت ا منذسه تحلیل در که موضوعی

.است برخوردار

مای تواند مبنای تبین معنای مویت در دورهمندسه می

نژاد و دیگران، مهدوی. )درن و فرامدرن باشدپیشامدرن، م

گرایی و معماری دسه در تجدیدحیاتمن (121: الف1235

مای پن ا پیرو ی انقالب اسالمی ا اممیت معاصر در سال

: ب1235نژاد و دیگران، مهدوی. )به سزایی برخوردار است

درک افراد مخاطب ا آثار معماری تاثیر قابل توجهی ( 50

(20: 1235نژاد و افضلی، مهدوی. )بر در انتخاب آثار دارد

توان جومره پنهان معماری در مندسه را می به این ترتیب

. مای مختلف دانست دوره

سنت و تجدد .9

مفهوم سنت . 5-9

سنت در اصل لغت به معنای طریق و روش است، اعق

گفتار و کردار و تقریر معصوم،ا طریقی پسندیده یا ناپسند

دارای شکل مایی ا مراسق و آیین و (1520: 1203معین، )

) تا حد یادی جمعی استو تشریفاتی است ما و رفتارمای

مق که است ابدی میراث ی سنت. (07-02: 1205گیدنز،

، تمدنی حو ه ی حال ، گذشته) مانی یا عمودی صورت به

بر در را تمدنی حو ه ی ندگی ابعاد تمام و است جاری

طور به و است فرمنگ ا جزئی خود سنت .گیرد می

مکانی یا افقی صورت به مق و ( آینده ، انتقال ، تاریخی

بر داللت و یابد می میان در (آنها میان مسافت ا صرفن ر)

تحول و تغییر دچار و رسیده ارث به که دارد الگومایی

.دارند نقش افراد مویت به دمی شکل در و شوند، می

نت ما ا جریان نوسا ی بر این اعتقاد است که، س گیدنز

(Modernization ) دور نمی شوند و در ی ارتباط

ممزیستی درونی با مدرنیته درگیر مستند و در برخی

) جوانب جامعه، حتی مدرن ترین جوامع، ادامه می یابند

را مناسب ترین معادل « الدین»نصر واژه .( 05ممان، ص

ن و ابدی یا برای سنت می داند که ا اندیشه حکمت جاویدا

جدایی ناپذیر (Philosophia Perennis)ممان

.(172:1231نصر،)است

و سير تاريخي آن "تجدد"مفهوم .9-9

، صرفن ر ا معنی آن در بان فارسی، "تجدد"

رود کار می به "مدرنیزاسیون"عنوان معادل به

، بودن رو آمد معنای به مدرن یا تجدد (.27:1231بیات،)

دانیل لرنر . است شدن ممراه مان با و بودن منگام به

فرآیند دگرگونی اجتماعی که طی یعنی "مدرنیزاسیون"

« تر جامعه پیشرفته»مختصات « ای کمتر پیشرفته جامعه»آن

تجدد یا به تعبیر بان فرانسه، مدرنیته و .گیرد خود می را به

وصف انسانی است که «modernity» یا به بان انگلیسی

:1231ملکیان، )تقریبا ا پانصد سال پیش ظهور کرده است

است پذیری نوعی فرمنگ "مدرنیزاسیون"(.33

در واقع .ای ار شی ای است مقایسه انگاره و "مدرنیزاسیون"

مدرنیته یا تجدد، تبلور عینى و تجسق یافته دنیاى جدید

▪Title Of Article

ش جهاننق

/سال

? /

شماره ?

عنوان مقاله

2

است و مدرنیسق یا تجدد گرایى، تبلور عقیدتى و احساسى

تجدد گرایی به فرایندی در جهت ممامنگ . یاستاین دن

ساختن نهادمای سنتی با پیشرفت علوم و تمدن اطالق می

را » «modernityواژه مدرنیته . (1232،علی بابایی) شود

«modernismنیز معموال با مفهوم تجدد و واژه مدرنیسق

در اکثر . را با تجدد گرایى و نو گرایى برابر مى دانند»

تاریخى و در نتیجه ی مدرنیته را ی دوره تعاریف،

: 1232علی بابایی،)پدیده مان مند و مکان مند مى دانند

920).

آغا دوره معاصر با ن راتی ناممگرا و ناممگون

گیدنز شروع این دوره را قرن مفده ولی . روبروست

بیشتر محققان شروع آن را قرن مجده ممزمان با دوره

عده ای دیگر شروع . (2111،گیدنز)روشنگری می دانند

تدریجی آن را ا اواخر قرن پانزده ممزمان با دوره

رنسانن و عده ای دیگر آغا این دوره را با پیدایش انسان

در ( Rationalism)و خرد گرایی (Humanism)گرایی

شمال ایتالیا که جهان بینی انسان غربی تغییر جهت داده می

با و مالع تجدد ا مفدمق سده اواسط ا یرانیانا.دانند

نتوانستند آن با شدن درگیر با میالدی نو ده قرن شروع

بینی جهان معرکه دچار و کنند منابق خود ندگی با را آن

ایران جنگ با بود ممزمان ایران به تجدد ورود آغا .شدند

مواجهه منگام ایران .نامند می اول موج را آن که روسیه و

.کند تحلیل و بشناسد را آن عمق خوبی به تتوانس تجدد با

آن در و آغا مشروطه انقالب سرکوبی با تجدد دوم موج

مناقه به نو استعمار به گرائی،استعمار تجدد به تجدد

ایرانیان که شد سبب مقوله این.(1230،لیمایی)شد تحمیل

تا مسئله این و شوند متجدد کامال نه بمانند سنتی نه

.کرد پیدا ادامه1571

متجدد تمدن گيري شكل هاي زمينه.3-9

عوامل و مینه مای فکری و فلسفی و ممچنین عوامل

اجتماعی و سیاسی که باعث تحول در تمدن می گردد

:شامل

12 قرن ا تقریبا جنبش این: رنسانن عصر و جنبش -1

در . گرفت شکل وساایی قرون مای سنت به واکنش در و

یونان گرایانه انسان فرمنگ به شدیدی گرایش این قرن

مای آمو ه و عناصر با گرایش این که شد پیدا باستان

عصری و نوین فرمنگی و خورد پیوند نیز اولیه مسیحیت

نژاد و مهدوی). آورد وجود به را رنسانن بنام جدید

دوران این مهق بسیار ویژگی (112: الف1235دیگران،

. بود( humanism) اومانیسق یا گرایی، انسان تفکر و جنبش

تالش و تامالت مرکز در او حقوق و« انسان» اساس این بر

.یافت ادامه 17 قرن تا رنسانن عصر.گرفت می قرار ما

این جنبش با انگیزه مای دینی :دینی اصالح جنبش -2

برای اصالح کلیسا و مخالفت با موضوعاتی ممچون

معصومیت پاپ ما و مرجعیت کلیسا رخ داد و تغییر ان

.(ممان)منجر به تشکیل مذمب پروتستانتیسق شد

( enlightenment:)روشنگری دوره و جنبش -2

تمدن و مدرنیته شدن تئوریزه و تثبیت در عامل مهمترین

این جنبش ادامه دو جنبش . است 13 و 10 قرون در رنمد

پیشین این دوره و دارای جنبه فکری،فرمنگی،فلسفی است

ا ویژگی اصلی این دوره تاکید بر عقل و علق

(.عقل گرایی و عقل بسنگی)است( راسیونالیسق)

حدودا 1091-1391این انقالب ا :صنعتی انقالب -2

تمامی حو ه ما و عرصه مای این انقالب .باول انجامید

ندگی را تحول نمود و موجب برو پیامدمای

در صنعتی تحوالت. شد... فرمنگی،شهرنشینی،ارتباطات و

.(27:1231بیات، )است جدید علق عینی نمود واقع

شود، نمی تکنولوژی حو ه به مربوط تنها تحوالت این البته

اجتماعی و فردی ندگی مای عرصه و ما حو ه تمامی بلکه

واقع کرد در ساختاری مهیب تحوالت و دگرگونی دچار را

و صنعتی پیشرفته آالت ابزار به نیل و جدید اختراعات

و لوا م برو موجب... و بزرگ مای کارخانه گسترش

روشدن یرو در را خود که شد ع یمی فرمنگی پیامدمای

مناسبات ارتباطات،، نشینی شهر در و جمعیتی، ساختارمای

.داد نشان... و دینی خانوادگی اخالقی، ندگی سب انسانی،

ورود تجدد به ايرانسرآغاز .4-9

، در صد و پنجاه سال اخیر به بسیاری ا «تجدد»ی مقوله

ی ایران سایه انداخته است، بسیاری ا جوانب جامعه

اتحاد »ی مای ن ری و سیاسی این دوران، ا مسأله کشاکش

تا « جنبش مشروطه خوامی»، ا « دگی غرب»تا « اسالمی

سید ضیائی و « تجدد»تا « مارکسیسق»، ا «انقالب اسالمی»

ممه جزئی ا « ی ترقی اندیشه»تا « ی علوی شیعه»پهلوی، ا

مای گوناگون در جهت دگرگون کردن، تعدیل، تنفیذ تالش

و این ( 191:1232میالنی،)اند یا تعایل نمودن تجدد بوده

جدال ما و تعاریف، منو پن ا ی سده و نیق ما، کشاکش

. 22:1232رجایی،)مانده است« مهجور و گنگ»

عنوان مقاله▪

انجهش نق

/ل سا

? /

ه ارشم

?

…

9

حضور در دوران جدید تاریخ جهان، برای ایران، در شرایای

صورت پذیرفت که این دوران و الزامات آن بر تاریخ و بر

، حضور ایران را در طوریمردمان ایران تحمیل گردید، به

حضوری جسمانی بوده است، و علت آن این دوران صرفا

تفکر در مامیت دوران جدید »به معنی « تجدد»که، این بود

( 27:1202طباطبایی،). پذیر نشد در ایران امکان« تاریخ ایران

ی طبیعت و مامیت دوران تفکر درباره»به عنوان « تجدد»

و درک مفهومی آن، به طور اساسی و بنیادی، ا « جدید

ایرانیان، نه بانی .( 7:ممان). یان غایب استی ایران اندیشه

، دانستند و نه ا تحوالت فراگیر فکری ا اروپاییان می

مای مختلفی فلسفی و علمی فنی اروپا که به دنبال جنبش

« عصر روشنگری»و « رفورماسیون»و « رنسانن»ن یر

گاه نیا میچبه ممین دلیل صورت گرفته بود اطالع داشتند

رک دانش و تفکر جدید در ایران احساس به فهق و د

. (122:1231حائری،)نگردید

در ایران نیز مانند دیگر جوامع مشرق مین، افرادی روشن

بین و نواندیش برخاسته، علی رغق دیدگاه مای مختلف

ی روح نماینده»فکری و ن رگاه مای گوناگون، جملگی

ما آنخود بودند و مجموع عقاید و آرای « نوجویی مان

ی نو دمق ی ایران را در سده ی تحول فکری جامعه پیکره

ما، آغا عصر قاجار و ی این با ممه. سا د میالدی می

تاریخ جدید ایران، که مصادف است با آغا قرن « ی آستانه»

نو دمق، آغا ی قرن تحول فکری و اجتماعی در مشرق

(.1:1290،آدمیت) مین بود

مای نوین غربی وارد ایران شدند، در این مان که اندیشه

ترین رماوردمای این اندیشه ما، پیش و پن ا یکی ا مهق

، گسترش وجهی (م 1519. )ش 1232نهضت مشروطه در

مای مرتبط با جریان ا عقالنیت مدرن بود که ا اندیشه

با گذشت . شد ناشی می( Enlightenment)روشنگری

ترین شکل مالوب مان، دموکراسی پارلمانی به عنوان

دمی سیاسی جامعه، حمایت ا تجارت آ اد و سا مان

ناسیونالیسق اقتصادی، و حرکتی تدریجی به سوی نوعی

مالیق و تعدیل یافته، ا ( Europeanization)اروپایی سا ی

جمله امداف و آمال ماروحه در این دیدگاه بودند

. ( 22:1232قیصری،)

انند بسیاری ا جوامع آشنایی ایرانیان با تجدد، مم

مبار ه »غیراروپایی دیگر، در ابتدا به صورت حضور در ی

و این مبار ه با اجبار ، ناگزیر . بود« ی ناخواسته و مسابقه

ی خود، بلکه بر ممراه با اکراه ، ایشان، نه با میل و اراده

حسب ضرورت و گامی تصادف، صورت پذیرفت و آغا

ایرانیان ا بنیادمای فکری غرب (.12:1200نژاد، غنی)گردید

ترین ی این غفلت آن بوده است که بیش دور بودند، نتیجه

مای تمدن جدید و پیشرفت ما و محصول توجه، به معلول

مای به وجود مای مادی و فنی آن بوده، و ا علت

« ما ما و ار ش تحول در اندیشه»ی این تمدن، یعنی آورنده

ی بنیادینی که باید مسأله.ت غفلتی تمام صورت پذیرفته اس

در موضوع تجددخوامی در ایران به آن توجه نمود آن

رغق در ایران و شکست آن علی« بحران تجدد»است که

بنیادمای »ی اخیر، بحرانی در تالش مای صد و پنجاه ساله

در ایران، روشنفکران .(3:1202،طباطبایی)است« عقالنیت

سیزدمق قمری، با / دی ی نو دمق میال جامعه ا آغا سده

در . رو بودند نوعی ضرورت عملی در مقابل تجدد، روبه

تر به ظوامر آن ، بیش«تجدد»این مرحله گرایش ایرانیان به

-مهدوی) و ا این ظوامر، به مسایل ن امی و اداری آن بود

بدون توجه به آن که بنیادمای (.50:1235،نژاد و دیگران

اصلی و مشروعیت حکومت مورد پرسش و مخالفت قرار

که ا به خاطر آن« تجدد»البته . (11:1200ر اقی،) گیرد

فرمنگی ماندگار مای فکری، طریق نفوذش در ایران خلل

در ایران ایجاد نمود و سامان فکری پیشین ایرانیان را به

در تاریخ ایران « ای حاشیه»ای هسامانی کشاند، دیگر پدید بی

ا طریق ابزارمای فنی و اقتصادی اش، « تجدد»نفوذ . نبود

ی کشوری ن یر ایران را به شرایای شرایط تاریخی ساده

ای را در خود جای چرا که ایران پدیده. پیچیده تبدیل نمود

ی ورود آن ا بیرون و نه در چگونگی داد که نه در نحوه

این عدم . درون کمترین دخالت را داشتاش در گیری جای

ای به پدیده« تجددگرایی»و « تجدد»دخالت موجب شد که

تعیین کننده در تاریخ ایران تبدیل شود

.(101:1231مودشتیان،)

بحران تجدد در ايران عصر قاجاريه.1-9

مای بحران تجدد در ایران، ا این ترین جنبه یکی ا مهق

غالب پیشگامان تجدد طلبی در دمد که واقعیت خبر می

ایران عصر قاجاریه در رویکرد خود به غرب، به رغق

دلبستگی فراوانی که ا خود برای پیشرفت و ترقی علوم و

فنون، فرمنگ، صنایع و اقتصاد درجوامع پیشرفته غربی و

اند، ان دادهنش ما در جامعه ایران ایجاد آن پیشرفت

مای فکری سا نده ای بسنده به کانون اند به شیوه نتوانسته

و در واقع نه ا موضع . ما و ترقی راه یابند آن پیشرفت

▪Title Of Article

ش جهاننق

/سال

? /

شماره ?

عنوان مقاله

7

کننده تجدد و ترقی، بلکه با قرار گرفتن در جایگاه تولید

مصرف کننده، به مصرف محصوالت و مصنوعات فرمنگی،

ربی محدود اقتصادی، سیاسی و اجتماعی غرب وتجدد غ

درست است که امتناع اندیشه سیاسی و اجتماعی . شدند

مای جدید و کارآمد، ایرانیان برای ایش و پویش اندیشه

ما بود که مر گونه مینه و امکان خالقیت فکری در قرن

مای ایران و در میان ایرانیان را در بسیاری ا حو ه

الب گوناگون ا بین برده بود اما افراط در شیفتگی غ

پیشگامان تجددطلبی در ایران عصر قاجاریه و مشروطیت و

اخالف آنان در ادوار بعدی تاریخ و جامعه ایران نسبت به

غرب و تجدد غربی، عامل مهمی است که مر گونه فرصت

ما را تا شناخت نقادانه آنان ا غرب، تجدد غربی و نیز سنت

ما شهمر چند اندی .( 1251:آجدانی)حدود یادی سلب کرد

و تمایالت پیشگامان تجدد طلبی در ایران در مامیت خود

معاوف به اصالحات و ترقی ایران و پاسخگویی به نیا مای

جدید در جامعه ایران بود اما در مبانی فکری خود به شدت

یرا درک ا عقب . تحت تاثیر اندیشه تجدد در غرب بود

ر و مای ایران و سرخوردگی ا ناتوانی ساختا ماندگی

نهادمای سنتی جامعه برای پاسخگویی به نیا مای جدید و

تحقق ضرورت اصالحات در راستای پیشرفت وترقی ایران

مای در شرایای شکل گرفت که در ذمن و بان و تجربه

تاریخی و اجتماعی ایران و ایرانیان، برای تعریف و تدوین

ی اندیشه ترقی و تجدد در ایران، الگویی جز پیشرفت و ترق

مای انباشته جوامع غربی که در مقایسه با عقب ماندگی

ای کننده مای خیره ما و جاذبه شده در ایران ا جلوه

این رویکرد مامیتا مثبت را با .برخوردار بود، وجود نداشت

ا فقدان آگامی ال م و بسنده یرا رو ساخت بحران روبه

ی تجددگرایان ایران نسبت به غرب و تجدد غربی و چگونگ

مختلف فرمنگ و تمدن متجدد غربی با مای نسبت جنبه

فرمنگ، جامعه وتاریخ ایران ریشه گرفته

.( 1235:شهبا ی)است

در دوران قاجار تعامل فرهنگي ايران و غرب .3

تا اواسط دوره ی قاجار، ایران بیشتر صفویه ا مان

با آغا . و جنگ با روس و عثمانی بود درگیر بی ن می

دوره قاجار،مرحله سلاه ی فرمنگی بر ایران نیز آغا شد

با این حال، مهمترین قدم در راه آشنایی با تمدن جدید و

معارف اروپایی، در دوره ی قاجاریه برداشته شد؛ یرا در

این دوره، ایران بدون واساه با سیاست اروپایی رو به رو

جه شد که توان مقابله با آن را ندارد و باید گشت و متو

توسعه ی . مسلح سا د« تمدن جدید»خود را به سالح

وسایل ارتباطی و بسط دامنه ی سیاست مای استعماری،

مانع ا این گشت که ایران بتواند در گوشه ای ا دنیا با

) سنن باستانی و کهن خویش به ندگانی ادامه دمد

شناخت ایرانیان با عواملشناخت . (21:1201اردکانی،

توجه . فرمنگ غرب تاثیر به سزایی در این میان داشته است

عباس میر ا ولیعهد فتح علی شاه و و یرش به جلب

مستشاران خارجی و فرستادن محصل و کارگر به خارج و

برپا ساختن برخی مؤسسات صنعتی به سب جدید و ترجمه

.ی کتب خارجی به فارسی

یأت مای ن امی فرانسوی و انگلیسی به ایران و سفر مد

.انجام اصالحات در سباه ایران و ساختن اسلحه

.سفر عده ای ا تجار و مبلغان اروپایی و ارمنید

رفتن ی عده ا ایرانیان به اروپا و مندوستان و آشنا د

ممچنین، اقدامات ن امی روسیه در .شدن با معارف جدید

ان و روس نیز موجب تسریع در قفقا و جنگ مای ایر

. (91:ممان) انتشار تمدن اروپاییان در ایران شد

ا مان فتحعلی شاه به بعد، روابط سیاسی و اقتصادی

ایرانیان با تمدن و ایران و ممال اروپایی توسعه یافت

اروپایی بیشتر می شد در دوره ی محمد شاه، دو مدرسه

ایی به وسیله ی ا نخستین مدارس جدید به سب اروپ

کشیشان آمریکایی و فرانسوی در ایران تأسین گردید و

ا سوی دیگر، .راه نفوذ معارف اروپایی در ایران با تر شد

دوره ی سلانت پنجاه ساله ی ناصر الدین شاه با دوره ی

ترقیات سریع علمی و صنعتی اروپا، بارور شدن انقالب

تشکیل دولت صنعت، برو انقالب ما و میجان مای ملی،

مای جوان اروپایی و بسط سیاست استعماری ممال اروپای

در واقع این نیق قرن، فرصتی برای . غربی مصادف شد

ممالکی ن یر ایران به وجود آورد که خود را به پایه ی

به « دارالفنون»در این دوره، . ممال متمدن اروپا برسانند

ام دانشجو به دست امیرکبیر بنیاد نهاده شد تا به جای اعز

خارج، طالبان علق در داخل کشور تعلیق ببینند؛ البته به دنبال

تأسین دارالفنون، مدارس دیگری مق پا به عرصه ی وجود

نهادند که نفوذ تمدن و معارف اروپایی در آنها بی تأثیر

.(Mohammadi،275:1559) نبود

تأکید بر مسئولیت و نقش روشن فکران و تحصیل

کردگان در بیداری و خودآگامی فرمنگی جامعه است نکته

که نمی توان آن را در میان ماالب اندیشمندان است ای

در واقع، اصرار آنها در بیداری دیگر .معاصر نادیده گرفت

روشن فکران ایرانی مق به این دلیل بود که آنان ا این

ا بی اطالع بودند، یرا با مالک مای دیگر و مسئولیت م

عنوان مقاله▪

انجهش نق

/ل سا

? /

ه ارشم

?

…

0

برای محیط مایی دیگر تربیت شده بودند و به ناچار در این

حاصل این مشکل، فرار »محیط ندگی می کردند که البته

مغزما و در نتیجه رما شدن مردم به حال خویش بود و اگر

روشنفکری مق در چنین محیط مای سنتی دوام می آورد،

نه عضو جا . جانشین عوامل استعماری بود بیشتر نوعی

و اغلب [ 21:90جالل آل احمد،]« افتاده در جامعه ی سنتی

روشنفکران جامعه ی ما، ا اویه ی دید غربی ما به مویت

خویش و جهان می نگریستند و قالب مای ذمنی و شیوه ی

تفکر و روش تلقی آنان را خودآگاه و ناخودآگاه تقلید می

ن لحاظ، آگامان به مسایل جامعه، در درجه ی بدی. کردند

اول به تبیین اممیت فرمنگ و تفاوت مای فرمنگی تمدن

شرق و غرب و لزوم خودآگامی فرمنگی آنها پرداختند تا

به این وسیله بتوانند با آگامی دادن به مردم، آنها را در

برابر تهاجق ممه جانبه فرمنگ غربی مقاوم نمایند

.( 21:ممان)

معاصر ايراندر معماري و تجدد سنت .4

به صورت درون ا تحول آن ا آمنگی کند و معماری

ممگون با سایر پدیده مای منری و اجتماعی برخوردار بود

و این اتفاق تا اوایل دوره قاجار ا عوامل و پدیده مای

در دوره قاجار در پی . درونی جامعه تاثیر می پذیرفت

سفرمای متقابل مذمبی،سیاسی،اقتصادی اروپایی،روسی و

ان ساختار معماری ایرانی به تقلید ا سر مین عثمانی به ایر

به تقلید معماری اروپایی در این . مای اروپایی تغییر کرد

دوران عناصری ممچون نقوش سرستون مای باالی سر در

ورودی،سنتوری،فرم پنجره،ترکیب مای حجمی ساختمان

بنابراین ممراه با تحوالت اجتماعی در ایران . تغییر کرد

ری اروپایی در این دوران کامال ملموس آغا تقلید ا معما

. شد

ساختمان مای تلگراف خانه، عمارت بلدیه در میدان

توپخانه و ممچنین عمارت پیرامون میدان حسن آباد در

دوران رضاشاه نشان می دمد که تقلید ا معماری اروپایی

در این دوران بود که .در این دوران ادامه داشته است

ن سب نوعی ای.عی باستان گرایی متولد شدسبکی ملی یا نو

ناسیونالیسق در ایران که ا احساسات ملی گرایانه به وجود

آمد و تاثیر خود را ا مناقه پذیرفته بود شکل گرفت و

. اثر آن در عناصر معماری باستان ایران استفاده می شد

مای باستانی تنها به گرایی در معماری با توجه به سب ملی

شد، بلکه به سبب تمایالت ن ایرانی منحصر نمیمعمارا

اجتماعی موجود و به ویژه گرایش حکومت وقت به نوعی

گرایی ناسیونالیستی، معماران غیرایرانی مانند آندره وطن

گدار، ماکسیق سیرو و لئون مارکوف نیز غالبا در آثار خود

تداوم در معماری .گرفتند ا معماری باستانی ایران الهام می

سنتی ایران به ویژه در بنامای آیینی مانند مساجد و مزارما

و بعد به معماری مدرن در ساختمان مای اداری مسکونی

مانند ساختمان راه آمن،فروشگاه فردوسی و منرستان

سخایی اشاره کردگسترش مدرنیسق در غرب با ورود

کاالمای صنعتی و تکنولوژی نوین در بافت مای

دگرگونی در ن ام اداری و اجتماعی شهری،مصالح بنایی و

کشور موجب توجه مدرنیسق در ایران شد که توسط

ر طراحی ن دمعماران تحصیلکرده اروپا مانند وارطانیا

این موارد . (1251:سلاانزاده)ساختمان ما گسترش یافت

در کنار تقلید ا بنامای کالسی اروپایی و ملی گرایی ا

.قاجار بود گرایش مای عمده معماری دوران

در دوره قاجار ايرانمعماري .1

تهران ا منگامی که به پایتختی ایران انتخاب شد و

مای دولتی در آن جمع گردید، وسیع و آباد شد و دستگاه

ما ما و خیابانجمعیت آن سال به سال افزون گشت و محله

فتحعلی "مای بسیاری در آن ساخته شد و در دوره و خانه

توسعه و آبادانی شهر ادامه پیدا کرد؛ "محمد شاه"و "شاه

. اما تغییر اساسی ظامر شهر در دوره ناصری انجام گرفت

در این دوره به علت جمعیت یاد، ناچار رجال و اعیان و

ما ما در خارج ا حصار قدیق، دست به ایجاد باغسفارتخانه

د مای یادی دند و حدود شهر به کلی تغییر کرو ساختمان

مایی ا دشت و صحرا جزء شهر در آمدو قسمت

. (90:؟،مصافی)

دوره قاجار تحول در معماري. 5-1

ناصرالدین "معماری متجدد در ایران تقریبا ا دوره

شروع شد؛ یرا ا ی طرف دوره سلانت پنجاه "شاه

دمد و ساله او بیش ا ی سوم دوره قاجاریه را تشکیل می

مای قبلی که دوران محمد شاه دوره در این دوره به نسبت

-و فتحعلی شاه است، به نسبت آرامش تقریبی حاصل می

شود و مینه مساعدتری برای برو آبادانی و عمرانی به

ناصرالدین شاه تصمیق . ق.مد1232در سال . آیدوجود می

گیرد، قلعه و حصار قدیمی تهران را برداشته و خندق می

دق برای تهران به وجود آورد آن را پر کند و حصار و خن

کشد که ساخت این قلعه جدید حدود دوا ده سال طول می

معماری این . رسدو شهر به چندین برابر وسعت قبل می

▪Title Of Article

ش جهاننق

/سال

? /

شماره ?

عنوان مقاله

3

دوران تلفیقی ا معماری سنتی ایران و معماری نئوکالسی

. (13:1232،قبادیان) غرب است

قاجاررويارويي سنت و تجدد در عهد .9-1

ا ن ر تاریخی تغییر در روش و نگرش معماران ایران

ا مانی آغا شد که ارتباط ایران با اروپا به طور مستقیق

تهران ا معماری فرنگی اولین ساختمانی که در . برقرار شد

.( ق.مد1277د1273)بهره برده است، مدرسه دارالفنون

-دایره رومی و ستونمای نیق برای اولین بار قوس. است

شود و بعدما این شیوه و نفوذ مای فرنگی مشامده می

شمن »، «دوشان تبه»مای معماری اروپایی در بناما و کاخ

دیده می... و« ادکاخ سلانت آب»، «باغ فردوس»، «العماره

مایی شود؛ اما در دمه آخر سانت ناصرالدین شاه ساختمان

گونه نمادی ا معماری سنتی کامال به ظامر فرنگی که میچ

قصر »مثال . شود، ساخته شده استایران در آن دیده نمی

واقع در سرخه حصار تهران ا .( ق.مد1212د1212)«یاقوت

شکل مکعب مستایل، با ساختمان قصر، به. این نمونه است

معماری . بام شیبدار فلزی و بالکن در چهار طرف آن بود

پایتخت به دو گونه کامال مجزا تقسیق شد، ساختمان مجلل

مای مردم عادی برای قشر مرفه، شکل فرنگی و ساختمان

مای پدران آنها نداشتکه فرق چندانی با ساختمان

. (59:1237،نیلفروشان)

در این بین بسیاری ا بنامایی که در دوره قاجار ساخته شد

تحت تاثیر معماری غرب قرار گرفت که در این پژومش به

بنا در این دوره که توسط اساتید 91بررسی بیش ا

که به دلیل پیشنهاد شده مورد بررسی قرار گرفت

محدودیت حجق مقاله به دو نمونه ا آثار شاخص که در

. قالب پرسشنامه مای تکمیل شده است اشاره می نمائیق

(.1جدول شماره)

(1جدول شماره )نگارندگان: جدول معرفی بناما د مآخذ

توضیحات سب ق.متاریخ بنا بانی نام بنا

توسط حاجب الدوله ساخته شد تلفیقی 1275 ناصرالدین شاه مدرسه دارالفنون

ا لعماره شمن

ناصر الدین شاه

دارای اولین نمونه ا ستون ما و تلفیقی 32-1232

یر ن ر دوستعلی خان . نرده مای چدنی

معیرالممال و توسط علی محمد کاشی،

.طراحی و اجرا شد موجود است

مدرسه دارالفنون. 5-1

در مان امیرکبیرابتکار که به ای دار الف نون مدرسه

تهرانبرای آمو ش علوم و فنون جدید در شاه ناصرالدین

در تاریخ دانشگاهتوان نخستین دارالفنون را می. تأسین شد

مزار و 7مدرسه دارالفنون با یربنای .مدرن ایران دانست

022ط مرکزی و دومزار و حیا 292متر و دومزار و 113

و این بخش متر حیاط بیرونی در دو مرحله ساخته شده

(.1و2تصاویر شماره )قدیمی ترین قسمت مدرسه است

چهارطرف حیاط مدرسه را پنجاه اتاق احاطه کرده ودربرابر

در است اولین ساختمانی این .آن ما ایوانی گسترده است

نمای آن مشامده گونه ای ا معماری فرنگی درکه تهران

اولین بنایی است که آغا نفوذ معماری فرنگی و می شود

ساختمان مدرسه پنجاه .در پایتخت را به نمایش می گذارد

اتاق مربعی چهار در چهار ذرعی داشت که در چهارطرف

وضعیت ظامری ممه این اتاقها . حیاط قرار گرفته بودند

ای تزیینات توصیف شده که ممه آنها دار« منقش و مذمب»

جلو اتاقها ایوان و .اند چشق نوا نقاشی و گچبری رنگی بوده

گ در و سط حیاط مدرسه حوض بزر. بودند سایبان ساخته

در وسط حیاط مدرسه حوض بزرگی قرار داشت . بودند

مایی برای کاشت درخت و ایجاد که در اطراف آن باغچه

وب گاه )فضای سبز و گلکاری ایجاد شده بود

دارالفنون مجهز به آ مایشگاه فیزی و شیمی و .(آفتاب

.داروسا ی، چاپخانه، کتابخانه، سفره خانه یا غذاخوری بود

عنوان مقاله▪

انجهش نق

/ل سا

? /

ه ارشم

?

…

2

(وب گاه آفتاب:منبع)1تصویر شماره

(وب گاه آفتاب: منبع)2تصویر شماره

(2جدول شماره)نگارندگان: ماخذ-پرسشنامه تکمیل شده برای بنای مدرسه دارالفنون

(2جدول شماره)مدرسه دارالفنون

معیار 1 2 2 2 9

-1 کیفیت طراحی بسیار خوب خوب متوسط ضعیف بسیار ضعیف

اممیت بنا در معماری بسیار یاد یاد متوسط کق بسیار کق

معاصر2-

-2 اممیت تاریخی بنا بسیار یاد یاد متوسط کق بسیار کق

پایانی -متاخر

قاجار

پایانی

قاجار

اواسط

قاجار

آغا ین

قاجار

آغا ین -اولیه

قاجار

دوره تاریخی2-

العمارهشمس .9-1

ترین و برجسته کاخ گلستانترین بنامای ا شاخص

دلیل ساختمان ضلع شرقی مجموعه کاخ گلستان است

و طراحی ، تزیینات(طبقه 9)برجسته بودن این سا ه، بلندی

با مباشرت این بنا به دستور ناصرالدین شاه .آن است

. دوستعلی خان معیرالمماک در شرق ارگ تهران ساخته شد

بسیار

تجرد گرا

تجرد

گرا

میا

نه

سنت

گرا بسیار سنت گرا

مدرسه دار

الفنون

تزئینات

اجزا

نما

منبع الهام

مقاع

مصالح

پالن

عنوان مقاله▪

انجهش نق

/ل سا

? /

ه ارشم

?

…

2

شمن العماره اولین بنای پن طبقه تهران است و شبامت

وب گاه کاخ )مایی که با کاخ عالی قاپوی اصفهان دارد

و معیرالممال طرح و نقشه کاخ را تهیه کرد . ( گلستان

معماری آن با استاد علی محمد کاشی، معمار مشهور آن

(.2و2تصاویر شماره ). مان بود

(وب گاه کاخ گلستان:منبع) 2تصویر شماره

با دو برج و مهتابی مائی . ارتفاع این عمارت چهل ذرع است

ساعت بزرگی در باالی . که روی برج ما نشیمن ساخته اند

این عمارت است که در مان گذشته صدای نگ آن در

وب گاه ایران )اکثر قسمت مای شهر شنیده می شد

شمن العماره به سبب داشتن نقشه مناسب و یبا .(میراث

ای ساختمانی و نقاشی مای دیواری، یکی ا و آرایه م

. یباترین بنامای عصر قاجاریه به شمار می آید

(وب گاه کاخ گلستان:منبع) 2تصویر شماره

حوض بزرگ در مقابل شمن ی در محوطه باغ گلستان

العماره وجود داشت که در دوره مای بعد به باغچه تبدیل

یا "باب عالی"سر در شمن العماره ا خیابان ناصریه را . شد

شمن به سبب اممیتی که بنای. نامیدند می "عالی قاپو"

العماره داشت خیابان ناصریه را به خیابان شمن العماره می

سردر بزرگ کاشی کاری شده این دروا ه یا. خواندند

در جلو عمارت و سر در . خیابان نیز به نام این بنا مشهور بود

این بنا میدانی نیز ساخته شد که در حجره مای جبهه شرقی

در میانه . و شمالی نقاشان و رگرما به کار می پرداختند

میدان حوضی دور قرار داشت که در آن ممیشه آب جاری

گلکاری شده نیز در اطراف آن وجود بود و باغچه مای

کاری و پنجره ساختمان دو برج مق شکل دارد، کاشی. داشت

ای مق ا معماری غربی ای آن ایرانی است و بهره سا ه

سب تهرانیسب این بنا را کریق پیرنیا . (1203: پیرنیا)دارد

.است نامیده

(2جدول شماره)نگارندگان: ماخذ-پرسشنامه تکمیل شده برای بنای شمن العماره

بسیار تجرد

گرا تجرد گرا

م

یانه

سنت

گرا

بسیار سنت

گرا شمس العماره

تزئینات

اجزا

نما

منبع الهام

مقاع

مصالح

پالن

عنوان مقاله▪

انجهش نق

/ل سا

? /

ه ارشم

?

…

2

(9جدول شماره)عمارت شمن العماره

معیار 1 2 2 2 9

بسیار خوب متوسط ضعیف بسیار ضعیف

خوب

-1 طراحیکیفیت

بسیار یاد متوسط کق بسیار کق

یاد

اممیت بنا در معماری

معاصر

2-

کق بسیار کق

متوسط

بسیار یاد

یاد

-2 اممیت تاریخی بنا

پایانی -متاخر

قاجار

پایانی

قاجار

اواسط

قاجار

آغا ین

قاجار

-اولیه

آغا ین قاجار

-2 دوره تاریخی

بحث و تحليل نتايج. 6

دوره

تاریخی

اممیت

تاریخی بنا

اممیت

بنا در

معماری

معاصر

کیفیت

طراحی

تزئینا

ت پالن مصالح

مق

طع اجزا نما

**232/1 **193/

1

*112/

1

*103/1

-

**252

/1

*219/

1

192

/1

151

/1

*297

/1

*

212

ی 1/ستگمبم

112/1 110/1 129/1 113/1 115/1 122/1 102

/1

122

/1

127/

1

1

20/

اا 1خ

میزان غربی بودن با دوره تاریخی مویت

Pvalve<29 * Pvalve<221 **

گذر مان و مناقی میان دوره تاریخی راباه ا لحاظ

-شود بر اساس آ مونراباه با معماری غرب مشامده می

درصد می 23مای صورت گرفته عدد ممبستگی مذکور

عدد قابل توجه و بسیار 112/1باشد که با عنایت به خاایی

به عبارت دیگر مر آنچه ا آغا دوره .معناداری خوامد بود

بیشتر ا قاجار به پایان دوره قاجار نزدی می شویق بناما

تحت تاثیر معماری غرب ( درصد 23با ممبستگی )پیش

. قاجار می گیرند

ا ن ر اممیت تاریخی بنا مر آنچه ا آغا دوره قاجار

به پایان دوره قاجار نزدی تر می شویق، راباه معنادار تر

درصد با ضریب خاای 193/1عدد ممبستگی . شودمی

را نشان می دمد به راباه دقیق و نسبتا مناسبی 110/1

گونه ای که می توان انتاار داشت بنامای دوره قاجار بسیار

بیش ا بنامای ابتدایی قاجار دارای اممیت تاریخی باالتری

به ممین ترتیب در خصوص اممیت بنا در معماری . مستند

معاصر نیز مق راباه نسبتا معنارداری وجود دارد که مر

پایان دوره قاجار نزدی تر می آنچه ا آغا دوره قاجار به

که این موضوع با توجه به . شودشویق، راباه معنادار تر می

.باشدکامال مشهود می 9و2جدول شماره

ای میان ا ن ر کیفیت طراحی معماری راباه قابل توجه

به عبارت گذر مان و تغییر در کیفیت معماری وجود دارد

دمد مر آنچه ا دیگر ضریب ممبستگی منفی نشان می

شویق تر میآغا دوره قاجار به پابان دوره قاجار نزدی

نشان 13/1عدد خاا . کیفیت طراحی معماری کامش میابد

می دمد این راباه معنا دار است و می توان چنین بیان

داشت که مرور مان با کامش کیفیت معماری راباه معنا

عنوان مقاله▪

انجهش نق

/ل سا

? /

ه ارشم

?

…

2

داری دارد که این راباه ی راباه منفی است و با گذر

. مان راباه عکن دارد

ا ن ر تزئینات مر آنچه آغا دوره قاجار به پایان

دوره قاجار نزدی تر می شویق گرایش به تزئین افزایش

کنند عدد می بابد و بناما با تزینات بیشتر خودنمایی می

راباه دقیق و 115/1درصد با ضریب خاای 25ممبستگی

باالیی را نشان می دمد به گونه ای که می توان انتاار

داشت بنامای دوره قاجار بسیار بیش ا بنامای ابتدایی قاجار

به عبارت دیگر مر آنچه ا اغا . ا تزینات بهره مند باشد

دوره قاجار به پایان دوره قاجار نزدی می شویق آثار

تزینات ممراه می شوند که معماری معاصر ایران بیشتر با

به ن ر میرسد تحت تاثیر معماری باروک و روکوکو در

. جهان غرب می باشند

مناقی میان گذر مان و راباه مصالح راباه ا لحاظ

مای با معماری غرب مشامده می شود بر اساس آ مون

باشد درصد می 22صورت گرفته عدد ممبستگی مذکور

عدد قابل توجه و معناداری 122/1که با عنایت به خاایی

به عبارت دیگر مر آنچه ا آغا دوره قاجار به .خوامد بود

با )پابان دوره قاجار نزدی می شویق بناما بیشتر ا پیش

-تحت تاثیر معماری غرب قاجار می( درصد 22ممبستگی

در خصوص پالن مق نیز با گذر مان و راباه با . گیرند

مای د بر اساس آ مونمعماری غرب مشامده می شو

درصد می باشد 17صورت گرفته عدد ممبستگی مذکور

عدد قابل توجه و معناداری 102/1که با عنایت به خاایی

. خوامد بود

ماالعه مقاع در نمونه مای تحلیل شده نشان دمنده

آن است که راباه معنادداری میان حرکت ا ابتدای قاجار

صوصیات مقاع مشامده نمی تا انتهای قاجار تغییر در خ

شود به عبارت دیگر آنچه قابل توجه می نماید عدم تبعیت

ا . مقاع ا دیگر تحوالت در حو ه طراحی معماری است

ن ر نما و اجزا مق مر آنچه ا آغا دوره قاجار به پایان

. شوددوره قاجار نزدی تر می شویق، راباه معنادار تر می

درصد با ضریب خاای 22و 27عدد ممبستگی به ترتیب

دمد به راباه دقیق و مناسبی را نشان می 120/1و 127/1

توان انتاار داشت بنامای دوره قاجار بسیار ای که میگونه

بیش ا بنامای ابتدایی قاجار در مینه نما و اجزا تحت تاثیر

معماری غرب قرارگرفته اند

.

تيجه گيرين

سرآغا معماری ایران در دوره قاجار دستخوش

تحوالت یادی شد و ایران به تدری غنای منری خود را ا

دست داد و تحت تاثیر منرمای غربی قرار گرفت و

عواملی چون تماس با غرب، تاثیر حضور استعمار، انسجام

اجتماعی در قالب شکل گیری طبقات نوین، اشاعه فکر نو و

تغییرات، مسافرت رجال و دانشجویان درخواست استمرار

به فرنگ و انتقال مشامدات به مموطنان، ورود پدیده مای

جدید تکنیکی، فنی، فرمنگی موجب پدیدار شدن این جریان

شد تا موجی ا داخل و خارج ن ام قاجار برای انجام

چنین به ن ر میآید که برو . تغییرات گسترده به پا خیزد

ه تعبیری میتوان آن را با مفهوم این شرایط خاص که ب

مدرنیسق ورود مدرنیته به ایران یکسان پنداشت دارای

تأثیر معماری اروپا بر . اثراتی بر معماری ایران بوده است

مای معماری ایران در دوران قاجار، ابتدا در ساختمان

سلانتی و اعیانی، سبن بنامای عمومی و سرآخر معماری

به این ترتیب تعدادی ا . دمسکونی خودش را نشان دا

وارد معماری ایرانی شد و در ترکیب غربی عناصر معماری

بخشی ا این . با ممان معماری به اصاالح سنتی به کار رفت

عناصر وام گرفته شده ا معماری کالسی و نئوکالسی

اروپا بود و بخش دیگری مق تحت تأثیر معماری مدرن

گفت در معماری معاصر می تواننتیجه آنکه . قرار داشت

ایران با توجه به ورود تدریجی اندیشه مای مختلف به

کشور ما در دوره قاجار، تعامل و پویایی ا خصلت مایی

است که در این دوره دیده شده است بخصوص این امر

در مورد معماری تهرانی بعنوان ی شیوه مکمل قابل

تعریف است و ا طرفی بخش مای ساحی تر معماری

بیش ا بخش مای عمیق تر تحت تاثیر غرب واقع شده

.است

عنوان مقاله▪

انجهش نق

/ل سا

? /

ه ارشم

?

…

2

فهرست منابع

.تهران، انتشارات خوار می ؛؛ عصر سبهساالري ترقي و حكومت قانون انديشه ؛1291؛آدمیت، فریدون

.21تهران ، ص ؛حو ه ی منری سا مان تبلیغات اسالمی ؛ (استقالل فرهنگي: کتاب دوم)حديث انقالب ؛1202؛شمن .آل احمد

.21، انتشارات خوار می، تهران ، ص (جلد اول)، در خدمت و خيانت روشنفكران ؛1290؛جالل ؛آل احمد

.9 - 2مؤسسه ی فرمنگی صراط، تهران ، صص ؛ ما و مدرنيت ؛ 1207؛داریوش .آشوری

انتشارات خوار می 1−121−032−275: ، شاب ؛چاپ نهق ؛چاپ اول؛ امير کبير و ايران ؛1239؛فریدون .آدمیت

شرق رو نامه :منبع12:20 ؛1251فروردین 10 چهارشنبه ؛روياي تجدد در ايران ؛1251؛اهلل لاف .آجدانی

، تهران، میراث فرمنگی، بررسي تطبيقي معماري و شهرسازي معاصر ايران و اروپا؛ 1202، ایرج؛عتصاما

.سنایی: تهران ؛ترمه ابوتراب نوری و حمید شیرانی ؛سفرنامه تاورنيه ؛1272 ؛تاورنیه

.، تهران، امیرکبیري تمدن بورژوازي غرب گران ايراني با دورويه نخستين رويارويي انديشه ؛1231؛حائری،عبدالهادی

.خیام: ، تهران2ج ؛ترجمه فره وشی ؛سفرنامه دياالفوا ؛ 1271 ؛دیاالفوا

گاه آفتاب وب ؛دارالفنون

.، تهران، نشرنیايفاي نقش در عصر يك تمدن و چند فرهنگ: ي هويت ايرانيان امروز مشكله ؛1232؛رجایی، فرمنگ

.1، راه نو، شي گذار از نظام پاتريمونيال به دموکراسي در ايران معاصر تأملي بر سه لحظه ؛1200؛ر اقی، سهراب

.نگاه: تهران 2ج ؛ترجمه حسین غریضی ؛ (بخش اصفهان )سفرنامه شاردن ؛1272؛شاردن

.تهران، انتشارات کویر ؛در ايران درآمدي فلسفي بر تاريخ انديشه ي سياسي ؛1202؛طباطبایی، جواد

.25، کیان، شما و راه تجدد ؛1207طباطبایی، جواد

920ص ؛اشیانانتشارات ؛تهران ؛فرهنگ سياسي ارش ؛1232؛غالم رضا علی بابایی

.، تهران، نشر مرکزتجددطلبي و توسعه در ايران معاصر ؛1200؛نژاد، موسی غنی

.نگاه :، تهران2ترجمه نورصادقی، ج ؛اوژن فالندن ايرام ؛؟؛فالندن

انتشارات مرمن با ممکاری مرکز بین المللی ؛تهران ؛روشنفكران ايران در قرن بيستم، ترجمه محمد دهقاني ؛ 1232 ؛ قیصری، علی

.ما گفتگوی تمدن

1251اسفند.فصلنامه گیالن ما، موانع اصالحات سياسي در ايران عصر قاجار مقاله ؛1251؛سهیال نعیمیو قربانعلی.کناررودی

: تهران؛یوسف حاجی عبدالوماب ؛مترجق علی اصغر سعیدی ؛گفتارهايي درباره ي يكپارچگي جهاني: جهان رها شده ؛1205؛گیدنز، آنتونی

.علق و ادب

51 ؛ نگاهي جامعه شناختي به برخي تحوالت هنري ؛؟؛ نصراهلل .لشنی

21ص ؛تهران ؛انتشارات دانشگاه تهران ؛ (جلد يكم) ؛تمدني جديد در ايرانتاريخ مؤسسات ؛1201؛محبوبی اردکانی

تهران نشر امیر کبیر ؛9 جلد. فرهنگ فارسي ؛1203 ؛معین، محمد

، فصل اول نشر منر معماری قرن ؛معماري معاصر ايران ؛?؛ امیر بانی .مسعود

.1251 آذر 20 دوشنبه ؛اجتماعى هاي جنبشانواع ؛ 1251؛ الکترونیکی ویستامجله

مقدم، تهران، انجمن ایران شناسی فرانسه در ایران، . س. در تهران پایتخت دویست ساله، ترجمه ا ؛تهران درون حصار ؛ 1209؛رضا .مقتدر

22، ص

719٫؛ تغییر ساختار قدرت در ایران و تغییرشکل شهر، تهران، میراث فرمنگی،، ص 1209محمدی، محمود؛

دو فصلنامه نامه منرمای هاي عمومي در انتخاب آثار هنري، نقش آگاهي و دانسته ؛1235؛نژاد، محمدجواد، و افضلی، کوثر مهدوی

.71-29، صص 9، سال سوم، شماره 1235تجسمی و کاربردی، بهار و تابستان

مجله ي، و کرمان يزدي بادگير يهوا بر دوگونه انياثر جر يتطبيق سهيقام؛1251؛نژاد، محمدجواد، و جوانرودی، کاوان مهدوی

.05-75، صص 23، شماره 1251منرمای یبا معماری و شهرسا ی، مستان

هاي پس از معماري معاصر در سالگرايي و تجديدحيات ؛1235؛محمدجواد، محمدعلی خبری، و رضا عسگری مقدم .نژادمهدوی

. 112-59، صص 2، فصلنامه ماالعات شهر ایرانی اسالمی، سال اول، شماره پيروزي انقالب اسالمي

-22، صص 12مجله منرمای یبا، شماره هاي جديد، هنر اسالمي، در چالش با مفاهيم معاصر و افق ؛1231 ؛نژاد، محمدجوادمهدوی

22.

▪Title Of Article

ش جهاننق

/سال

? /

شماره ?

عنوان مقاله

2

مجله ،جانبه آثار معماري آموزش نقد معماري؛ تقويت خالقيت دانشجويان براي تحليل همه ؛1232؛نژاد، محمدجواد مهدوی

.07-75، صص 22شماره یبا، منرمای

هاي پيشامدرن، مدرن و هويت معماري، تبين معناي هويت در دوره؛1235؛نژاد، محمدجواد، محمدرضا بمانیان و ندا خاکسار مهدوی

.122-112، صص 1235، پاییز و مستان 0مویت شهر، شماره دوفصلنامه فرامدرن،

ايران، فصلنامه مطالعات شهر ايراني معماري معاصرتجلي مفهوم حرکت در ؛1251؛نژاد، محمدجواد، و نوشین ناگهانی مهدوی

.22-21، صص 2سال اول، شماره اسالمي،

؛ معماري اسالمي ايرانهاي معنوي وجو در ژرف ساخت جست-حكمت معماري اسالمي ايران؛ 1232نژاد، محمدجواد؛ مهدوی

.15شماره منرمای یبا؛

.تهران، نشر آتیه ؛تجدد و تجددستيزي در ايران ؛1203؛عباس .میالنی

، دانشگاه علوم اسالمی (رمیافتی بر تجددگرایی، سنت گرایی و پساتجددگرایی) روشنفكري و ديانت مدرنيته، 1231 ملکیان، مصافی

، تهران123د 72رضوی، ص

سير مدرنيسم در روزگار قاجار ؛1230؛نعمتی لیمایی

229، ص 1533، لندن، انتشارات پیام، ايران در راه يابي فرهنگي ؛1533؛مما .ناطق

گاه کاخ گلستان وب

291، ص 1تهران، انتشارات علمی و فرمنگی، ، ج ؛ايران و قضيه ايران ؛ 1225؛ غالمعلی .وحید ما ندرانی

ترجمه ی محمد تقی فرامر ی، انتشارات نگاه ؛فلسفه هنر معاصر ؛مربرت رید

.2نگاه نو، ش ؛مقدمه بر زايش و پويش مدرنيته ؛1202؛عاا .مودشتیان

Ali Mohammadi.(5991)., Culture Imperialism & Cultural Identity, in john Mohammadi & A. S. Mohammadi eds ( Questioning the downing, Ali media: Acritical)Introduction (london: sage publications, P. 969