geoneuws, 11\4KA_ maandblad van de

mineralogische kring antwerpen vzw

85te jaargangnummer 1januari 1983

KIDWEL,LIET van Coon Creek, Polk County, Arkansas, USA .Radiaalstralig aggregaat, 10 mm breed .Verzameling en foto H . Dillen .

1-h.MKA_ mineralogische kring antwerpen vzw

ZETEL : Onunrga . .̂Ckstraat 26, s-2000 Ant++erper-

ST[CHTINGS'5ATUM : 11 :nel 196 3

STATZTEN : nr . 9925 sn de Bl :.lage t.nt het B .S . var. 17 nuVemL+cc 19 7 7

PuAl .1KATI£

Geunieuws [verschijnt maandelijks . behalve in juli e augustus) . Geonleuws

wettiggedeponeerd bl .) de Konlnkla3ke Rillllotheek vn Belg[e onder n n BD 33443 . Gehele of gedeeltelijk e

nane van tekst er :OC illustraties is slechts toc•gcla[cn mits schriftelijke toestemming van d euitgever .

Aedak[eur en veranthc+oiAell]ke uitgever

H . Dillen, Duu[nst[aat 15 . B-2780 Jlr.t-Gi11i5 .Mads -

BETAL7YC.EN : Bankrekening H .B .K - 860-1909901-D3

t .n .v . Mlneralogasche Kring Antwerpen V .L .w -F .R .

OCu'-1155095-19

Marlalei 43

B-2120 5C1107E N

S .T .W .-NUMMER ; 66? C82 47 4

VERGADERINGEN

Gegevens in verband me[ de maandell]2-sr vergadering, jeugdvergadering . praktlkum .uitstappen e .d . vindt men maandelijks ir. . .e.onieuas .

NUTTIGE AllilES :E N

BAL K .

DE BRUYN L .

1]'NA„Yf :Vti P -

DILLEN H .

7E y 5EN J .

LI :YTEF-iqUTERS L:, ó J .

MICHIELS L .

OP ➢ E 8E£CK E .

SCHIJYBROECK E .

^A .MBIJYSER .I .

•TA.:BUYWH P -

V 'lY GCE1'HEM L .

VAN HEE P -

VAV MEE-SC:)1[]ENNAECKEAS a .

VAN TICHELAIN N -

VE.RC .IFL+7EN A .

VEAVLOET E .

Van Anstelstraat 16 4B-2100

DEURN E

L :nc .•r- le[ 15 28-2120

SCHOTE NTel . 031658 69 3 3

Kon . El :sabethlaan 3 5B-27GO

SINT-NIKLAA STel . 03 /. 777 []F, 6 4Doornstraat 1 58-2780

SINT .G L] WAA STel . 43/77C 60 C 7

Vekenvelr9 6B-2550

KONTIC H

Ferdinand Maesstraat 3 5B-25 7 1

WAARLOO S

Bakkersdre- e^ 4 1R-21R0

KALMT Hp u TTel . 03 ;686 92 3 2. valider.laan 1 1B-2120

SCHOTENTel . 03 ;'658 54 3 4

Karel de VIe straat L 1B-203C

AATwF.AP6i

Jan Saml]nlaan 3 7B-2100

Dt.R>1 ETe :- 03/325 03 9 3

Bovenweg 2 3NL-187 1 VN

SCHOOR LTel . 00/31%2209/298 1

TOmme :t!aan 1 7B-251(]

Fu7RTSE LTel . 07/499 92 9 1

Mar aLea 4 3B-2[20

SCHOTE NTel . 03 :645 29 1 4

Maxlalel 4 3B- :120

SCHOTENTel . ❑ 3/695 29 1 4

Van Futiel 37 bus 9B-2000

ANTWERPENTel . 03/237 56 1 8

Palnnn5hoevestraa[ 2 1B-2610 WILR IJKTel . 03/827 32 1 1

:+endrikle). 26 bus 5B-2020

ANTWERPE NTel . 03/237 7B 10

vIndplaatsenkar[ateek

AVH teohnische realisatie s

RV B

RVB _ukretarl sr dakteur Geen iet) w sdOkumen!.atledler- s t

BYE uitstappe nsa'ne n a a+: kn n p

RVB lay-out. Geonieuw sontwerpe n

RV8 voorzitte r

RVB vergaderingen RV B

RVB 61bllotekar1 5

RVB Iden[lf3katiedier.s t

RVB kursussen

RVB ondervoorzitter3eugdafdelln p

RVB koórdinator beurzen e ntentoonstellinge n

RVB penTinglnee5tere 5

RVB praktlkii*.

ROB exposar- tenadnlr- lstratl eMinerant, public relation s

v .ndplaa[scnkar[otee k

EEN OPLOSSINGOM UWCEZI1VSBUD*C'*ETIN EVENWICHTTE HOUDEN. . .

EEN PERSOONLIJKELENING OF

F7HANCIERING

LENINGEN Il*]K SPAARKAS

M811-SPAARKAS nr • S1nW 1918- LA~LotarWlryl rjp - pWp A~P.'

M KA - kalender

3

• Vrijdag 14 januari 198 3

Jaarvergadering van de Mineralogische Kring Antwerpen v .z .w .in het lokaal van de H .B .K ., Lange Lozannastraat 250-258 t e2000 Antwerpen .

19 .30 h : gelegenheid tot transakties, raadplegen van d ebiblioteek, aanbod van de maand (domeykiet van d eMohawk Mine . Michigan, USA) .

20 .15 h : via een aantal korte uiteenzettingen zal, voora lten behoeve van personen die nog niet zo lang lidzijn van de MKA, één en ander worden duidelijk ge-maakt i .v .m . de werking van de MKA .Het betreft de praktische modaliteiten van o .a . devindplaatsenkartoteek, de dokumentatiedienst ,de biblioteek, de identifikatiedienst, samenaankopen,enz .Ook zal de uitslag van de wedstrijd van de tentoon-stelling worden bekendgemaakt . De winnaars worde nop deze vergadering uitgenodigd om er hun prijs inontvangst te nemen .

BELANGRIJKE MEDEDELING : in tegenstelling tot vorige jarenwordt de algemene ledenvergadering van de MKA vzw . niet injanuari, maar in februari gehouden . Dit moet onze penning-meesteres toelaten een volledige balans voor te leggen aan d ekommissarissen v66r de algemene vergadering .

/ Zaterdag 8 januari 198 3

Jeugdvergadering en praktikum in het lokaal 0mmeganckstraat 2 6te 2000 Antwerpen .Gesprekstema : Eigenschappen van mineralen . Deel 2 : praktijk .

/DE ANTWERPSE fOTnESMALFICMHAAIDE['

ALLES voo r

makrofoiograi ie

Grote Markt 1 7

AntwerpenTel 3 3 7 7 4 7

private parking

4 MKA- nieuws

/0 KONTRIBUTIE 198 3

De leden die hun kontributie nog niet hebben betaald wordendringend verzocht deze formaliteit zo vlug mogelijk te ver-vullen .

België : 45u BF, jeugdleden 350 BF (inkl . 6 % BTW), over temaken op HBK-rekening 880-1909401-03 t .n .v .Mineralogische Kring Antwerpen v .z .w ., Marialei 4 32120 Schoten .

Nederland : 30 Nf 1 . , over te maken op AMRO-rekenin g43 .12 .56 .845 t .n .v . de heer P. Tambuyser, Bovenweg 230,NL-1871 VN SCHOORL .

Help ons de administratieve rompslomp van maningen te ver-mijden, en betaal a .u .b. zo spoedig mogelijk . Dank U

• MINERANT 8 3

Zoals reeds aangekondigd gaat Minerant 83 door op 16 en 1 7april 1983 in de Handelsbeurs (Twaalfmaandenstraat, bij deMeir) te Antwerpen . Hou dat week-end nu reeds vrij !

Wij raden de geïnteresseerde leden aan nu reeds een plaat svoor te behouden voor een stand . In het decembernummer vond tU reeds het beursreglement en een inschrijvingsformulier .

Voor inschrijving en inlichtingen kan U zich rechtstreek swenden tot de heer A. Vercammen, Palmanshoevestraat 21 t eB-2610 Wilrijk . Tel . 03/827 32 1 1

� Ons vergaderlokaal in de gebouwen van de H .B .K .

Nogmaals vragen wij Uw medewerking om in het lokaal van d eHBK geen sigarettenpeukjes op de grond te werpen . Er zij nvoldoende asbakken in het lokaal .Verder vestigen wij de aandacht op het verplicht gebruik va neen tafelkleedje indien U stenen wil uitstallen . Zonder tafel -kleedje : géén stenen op tafel !

Tenslotte wordt men verzocht géén wagens op de binnenkoer teplaatsen om veiligheidsredenen . Gebruik de parking onder hetgebouw a .u .b .

❑ KALENDERS

Er zijn nog enkele kalenders over . Twaalf prachtige mineralen-posters worden de Uwe voor slechts 250 BF . Neem bij een volgendfamiliebezoek eens géén bloemen mee, maar een kalender .U kan één of meerdere exemplaren aankopen tijdens de komend evergadering . Kunt U niet komen ? Reserveer dan Uw exemplare nbij de heer A . Vercammen, Palmanshoevestraat 21 te 2610 Wilrijk

5

* Minéraux et Fossiles "herboren "

Dit tijdschrift kwam zowat twee jaar geleden in financiël emoeilijkheden, en na enig geharrewar werd de abonnentenporte-feuille overgenomen door de uitgeverij SERRE te Nice . Dez euitgeverij publiceerde verder onder de naam Lithos .Na een ingewikkelde gerechtelijke procedure kon Minéraux etFossiles terug verschijnen .

Minder eerlijk is echter het feit dat de uitgeverij SERREabonnementsgelden heeft geïnd waarvoor de abonnent niet24 (2 jaar) maar 5 nummers heeft ontvangen . Ook de MICA werdhiervan het slachtoffer, en terugvordering had tot nu toe geensukses .

Indien leden van de MKA op dezelfde manier in het ootje zij ngenomen worden zij verzocht ons een briefkaartje te sturenmet de nodige gegevens .

Het adres van de huidige (en rechtmatige) uitgever is :

Minéraux et Fossile srue Poincaré 1 2F-55800

REVIGN Y

e voorzitter dankt ïan- ., deze weg zeer hartelijk aller : ':1'e door .r.

felicitaties

*f

n

n .r, ....i...i :,*i .**.r nE:*:en r'1ci*rF' : r '1c_*'., aan z', r . *.,*1 :gstE 'JeY','.37T1*.'

.

,

. .:1" aan' . r__ j var

, a-1,-

over onze voorzitt e r

eo r ieAwskunnen wij

hier: ij ee r . prF . .̂1F : .7 Ar

..Y'I'i('.ulurn vitae

oorle : n 'e' :

Leo mihïe_ . .

E'haa_de nn .̀ . diploma .- nFYklar .dr lh 1^,r' aa ' . .*.

J' 11Fr , r, i_ Z .var ie ry i.*-,' j e .i , :?e N :, ;ve1^rie :`7s :ïC ;'iool

Paardenmarkt . t'.? Arli.i^;C'.I'p('r .

CF. n,rF?nYP, zi , h l' .ue"ti 'arlk` !oophaa" -,

, ; lelt ' relepr: p T'P : MfíT , I r T""•- :1 !

hij 3c}'1±P.I'eenvo' ge'". .7 "P_I' :iCC1iI1eT'.`{ e, f u .°!cf.l?,:-

'toer'°fne . .AP '. F_? *•'. .- r10G1 :F'

li .)i`,r;e17wr !'aal .

: i ldens het laatste nr-: ..̂enn :.urr van zijn carr :.* re was hij dierstloc' , 1 voo r

:e informatie van het per soneel , en eindde hij als overste van i ,sociale -Lenste- .

Stone shop MineralenEdelstenen

APPELMANSSTRAAT 25

Ruvve Diaman tEMPIRE SHOPPING CENTE R1MNKEL 36 - 2000 ANTWERPEN

JuwelenTEL031134 .27 .94

6 geo - nieuws kort

* Kidwel3 iet

Deze keer komt op de titelbladzijde eens een mineraal voor ,dat nog niet zo lang geleden werd ontdekt . Inderdaad ,kidwelliet, NaFeg(OH) 1o (PO4 ) 6 .5H 2O werd in 1978 beschreve ndoor Moore en lto .

Oorspronkelijk werd het mineraal ontdekt op verschillendeplaatsen in het Ouachita-gebergte (Arkansas, USA), o . a .Fodderstack Mountain en Coon Creek .Merkwaardig is het feit dat het na de publikatie van de be-schrijving vrijwel onmiddellijk in een ganse reeks ander evindplaatsen werd ontdekt, o .a . Indian Mountain, Alabama {USA ,Irish Creek, Virginia (USA), Grube Rotlëufnhen, Waldgirme s(Duitsland), en de Mines de Montmins, Echassières, Centraa lMassief (Frankrijk) .

Kidwelliet komt voor in associatie met andere fosfaatmineralen ,zoals rockbridgeiet, dufreniet, berauniet, strengiet ,novaculiet .

Meestal vormt het zeer fijne haarvormige kristalletjes di evaak vergroeid zijn tot mooie radiaalstralige aggregaatjes .Deze vertonen meestal sferische zones die geel, geelgroen o fgroen gekleurd zijn .

Kidwelliet is monoklien, en de splijting volgens 100 i sperfekt . De hardheid is 3 en de streekkleur geel .

De naam werd afgeleid van A .L . Kidwell, Houston (Texas, USA )die de fosfaatvoorkomens van het ❑ uachita--gebergte inten sheeft bestudeerd .

Bibliografi e

MOORE, P .B ., ITO J . (1978), "Kidwellite, a new species " , Min . Mag .42, 137-140 .

WALENTA K ., BINDER W . (1980), "Kidwellit und Dufrenit aus den Mines d eMontmins hei Echassiéres (franz8sisches zentralinassiv ) " , De rAufschluss 31, 51-54

Q PERSONALIA

Op 6 december 1982 overleed na een langdurige ziekte de hee rV . VANNESTE, stichter en erevoorzitter van de verenigingNautilus v .z .w . te Gent .De M .K .A . betreurt dit zware verlies voor haar zusterverenigin gen leeft mee met de beproefde familieleden .

7

. SAMENAANKOO P

Een Duitse firma (D . Haas) heeft een zeer eenvoudige preparaat-houder ontwikkeld, die uiterst geschikt is voor stereomikros-kopie en makrofotografie .Het betreft een stalen bol die op een magnetische ferrietringwordt geplaatst . Op een plaatje, gemonteerd op de bol kan me nrechtstreeks met kit een specimen monteren, dat dan in all erichtingen kan worden gedraaid .

Ook de firma Zeiss (een meer dan bekend mikroskopenfabrikant )vond de houder zo interessant dat zij voor haar stand op d edriejaarlijkse chemie-beurs ACHEMA in Frankfurt enkele exem-plaren in bruikleen had gevraagd !

Ook zijn speciale houders verkrijgbaar voor het plaatsen va nbv . Jousi-doosjes op de houder . Het grote voordeel is de zee rgrote stabiliteit en de gemakkelijke wendbaarheid, zodat j evoor elk specimen moeiteloos onder de optimale hoek naar d ekristallen kan kijken, wat vooral erg handig is bij makrofoto-grafie .

- de eigenlijke monsterhouder (ferriet-ringmagneet met ijzer -ring, afschermende grondplaat, onderzijde bekleed met vilt ,afschroefbare kitplaat, stalen kogel) kost

400 BF- een houder voor doosjes tot 32 mm kost 280 B F- een houder voor doosjes tot 72 mm kost 320 B F

Wie wil kan bestellen door het juiste bedrag voor 15 januar i1983 over te maken op p .r . 000-0291704-25 t .n .v . H . DillenDoornstraat 15 te 2780 Sint-Gillis-Waas .

Prijsverschillen door koerswijzigingen of mogelijke bijkomend ekortingen (afhankelijk van het aantal bestelde exemplaren )zullen achteraf afgerekend worden .

• Jubileum Geologische Club Veltem-Beisem

In mei 1982 vierde de Geologische Club Veltem-Beisem haa rtienjarig bestaan . Voor deze gelegenheid werden gedenkpenninge n"Herentenaar" geslagen .De bronzen stukken kosten 50 F, de zilveren 950 F . U ka nhieromtrent meer inlichtingen bekomen bij de heer R . Grootjans ,Stationsstraat 49 te 3008 Veltem-Beisem (Herent) .Tel . 016/48 04 84 .

• Tentoonstelling "Welk mineraal is dit ? "

De tentoonstelling kende een groot sukses . Duizenden bezoeker shebben in de Keurvelszaal een poging gedaan om mineralen teleren identificeren . Een paar honderd van hen hebben hun be-zoek bekroond met een ingevuld wedstrijdformulier .De lijst van de winnaars verschijnt in het volgend nummer .

8

Voor de nieuwsgierigen onder U geven we hier alvast de juisteantwoorden .

1 . cinnaber 11 . goud

2 . calciet 12 . barie t

3 . ceruss iet 13 . autunie t

4 . galeniet 14 . marcasie t

5 . ápatiet 15 . hematiet

6 . fluoriet 16 . aragonie t

7 . stibniet 17 . orthoklaa s

8 . koper 18 . malachiet

9 . wavelliet 19 . pyriet

10 . gips 20 . zwavel*

• ZELF MINERALEN IDENTIFICERE N

Al wie nog niet in het bezit is van de nieuwste uitgave va nde MKA

"ZELF MINERALEN IDENTIFICEREN "

door Paul TAMBUYSER

kan in die onmogelijke toestand verandering brengen door 330 F(d .i . 300 F + 30 F verzendingskosten) over te maken op HBK-rekening 880-1909401-03 t .n .v . Mineralogische Kring Antwerpe nv .z .w ., Marialei 43 te 2120 Schoten .(Nederland : 21 Nfl . - inkl . verzendingskosten - op AMRO-

rekening 43 .12 .56 .845 t .n .v . de heer P . Tambuyser, Bovenweg 2 3NL-1871 VN Schoorl) .

• VRAAG EN AANBO D

Een gewezen lid van onze kring biedt zijn mineralenverzamelingmet toebehoren in één lot te koop aan . Het betreft een tienta lboeken, gereedschap, doosjes, tumbler, laboratoriumset Teleacmet handleiding, kit, loupe enz . en een mineralenverzamelin gmet ongeveer 150 specimens .Voor informatie kan U zich rechtstreeks wenden tot de heerR . Nagels, Ertbrandstraat 245 te 2080 Kapellen (tel .03/664 14 54) .

•

AANBOD : volgende mineralen van de groep der elementen :zink, indium, nikkel, rhenium, iridosmine, platina ,electrum (ongeveer 30 % Ag )

VRAAG : van de groep der elementen :moschellandsbergiet, lood, wairauiet, palladium .

Paul Tambuyser, Bovenweg 23, NL-1871 VN Schoorl (Nederland )

boekennieuws

p.tambuyser

Jaarlijks verschijnen er nogal wat boeken over mineralogi een aanverwante wetenschappen_ Wie over een of ander minera-logisch onderwerp wat wil weten, vindt vast een boek waarinhet onderwerp behandeld wordt . ❑ver bepaalde thema's bestaanzelfs zoveel boeken, dat de keuze soms moeilijk is en men doorde bomen het bos niet meer ziet .

Ten gerieve van de Geonieuws-lezers starten we vanaf dit jaarmet de rubriek 't boekenieuws r ' .

Nieuwe boeken over onderwerpen die voor de mineralogischgeinteresserde lezer van belang kunnen zijn, worden in dez erubriek vermeld . In de mate van het mogelijke zullen nieuweboeken worden besproken of voorzien van een inhoudsopgave .

1, REVIEWS IN MINERALO[;Y

Sinds 1974 geeft de Mineralogical Society of America ,jaarlijks een boek uit in de reeks Reviews in Mineralogy .In elk volume uit deze reeks, wordt een bepaald mineralogisc honderwerp behandeld door specialisten op dat gebied .De eerste acht volumes uit deze serie zijn reeds aanwezig inde MKA-bibliotheek .Hun titels en inhoud zijn :Vol

1-

SULFIDE lIINERAI .O[:Y, P .H . Ribbe, Pdltur

7tl'. page,

$] 00beeerminartnn, Rel .ar3nushlps, and ClaseiFiratlen ot Suiftde Mlneral Srrurturea and Sulfide Cryeta lCire>"Se[ry (B .i . wucnarh), Flccerun Interacrluns xnd Chemical Bonding in Sulíldee (C-T . Prewít( 6 v-Ra]ananl), Experlmentel Met.irods in Sulfide Syntheals (S .D . ScnLr), Sulfide Phane RquílShria (J .R Cxai gS .D . 5cnt[1, SulFldr PcrrnlnRy (P . g . Balrun, .

Vol . 2 . *FEI .DSPAR MINERALfJ[ ;Y, P .H . Atbhe, Editor

ReVised 1982

ti3W pages

Sa,0 0lire Cheaiatry . Struc-ture, and lk,menrlature of FelJnpare and Optlral Prnperflea and Lar[iee ParnmererA o fFlagiuc-leee Feldspars and lasnlurlnn Te :tures end ]nterfe0eurr .o - •rr (P .H . Ribbe), [acL[re Paramelers ,CuspunlLfun, and Al/SI Order In Alkali F .•Ir[spx•s an :! UpuitT1 1• ,pr• : Ses uf Alkali Feldal+arn IU .S - Steoart1 ,Suhauildua neer Helatlony In ti-te Alkali rlJnpare .lth F.mpha•-ts vr rnherenr PI ti.1 .rc and fslrruarrurrure ,Ktiietice and Ftechanlyrns of Alkali Feldspar rxs .lurfen (R .A

1'rnd), "iLeee Equ11t6r1a u! Plagluclaee ee dSnee (:hemlca l Prnpertles of Feldvpare (] - V . Cmirh )

Vol . 1

OXIDE F1lNtifiALS, Douglas Rumble 1I1, F-.i[tnr

507 p.g . .

tq - ppTbc Crya[al [ ;hemlatry and Ser .. 'ure of Oxide Hinerals ae Exemrllf4ed hy [he re-Ti Oxides rntd Leper loten( 1Studlea of Oxide HSuerala (O .H . Iindaley), Oxide M1nNrale 1n Hetarorp3rlr Rocks (U . Rumble, TM, Oxlderinnaf 1lpaque MSneral Vxldea in Basalte and lipaque Mineral Oxides in Terresrrinl Igneorrs Rocks (S .E . Heggerty) ,Oxide Mi ne reis In Lener Rocks aria' ópaqur Oxide Minerale 1n Met eoricea (A . F1 ooreay), The Hanganes eOxides - A g lhlloge xphlr Conmentary (J .S• Iluebner) .

Vol, 4 . HINERALI)CY AND CEOLOCY OF NATl1RAL ZE[]LITES, F .A . Mumpton, Editor

7)7 pages

56 .00Hecural Zeullrea and IJrlllzarlon of Rarural Zenl3ten (F-A . Mumptan), Cryatal Srrucrure ■ nd Chemisrry o fHa[urel Zenlirea (E .H . F1anIgen), Geol .rgy of 7eelltes in SedJmenrary Kor=ka ( g .L . Hay), Zeolttee in ClneedHydrologie Syeteene (O .C . 5(,rdum), 7-eulltee In Open Hydrologie 5yetetes [R .k . Hay f. R .A . ShrpperJ] ,ZeolSlee in Loa-( :rade TietanorphLr Reeks and 7t•t,llrrs in heep-Sea SedFmeníe (J .R . 3o1es1, [ummerrfa lProperríen o[ Naturel 7eolSTes (E .H . Pinnigen 5 E .A . Hutnprun) .

Vol . 5 :

ORTIIOSILICATE MINERALS, P .tl . Ribbe editor

1R1 peges L8 .50l:laeelflear3c+n of Sl]lca[ea {F . Ltebnul, SIIlrace t:urnera [E- p . HengherJ, p llrinea and thr Sillrar eSplnele {C - E - Broom], 7lrcon and The Aet lnl•le l,rt.lioaillcate ■ (J .A . Speer), The 11uer1[e Polyerrmm11e Serie sand Hn-Analoge ; Tltanlte ; 5[auroll[e ; CHfar![o1d ; Topaa ; nrrJ The Aluwlnu . SI1Scate Polywurphe (endMul11te) (P .H . Ribbe) .

Vol . ó .

MARINE MINEIlALS, Roger C . Bvrn 9 , 6df[ur

3B0 pages

18-00Hnnganeee Oxides {R,[;, Burne 6 V .H . Berns), Irun Oxides {J,N . Hurray], Sillra Pnlymorpha unri 7en1i[e a(M - Kastner), Clay Minerale (J .C . }lathawey], Harlne Phnsphoritea [F,1- H :inhelm 6 R .A . Culórandsen] ,Marlne Dante (7 - M - Chur[h], MSueralogy of Evaporltea *+nl Trace Elements and Inotopes Ln F:vapnr3er e{u .7 - Helser), Marine Flacer Hlueiala (V .H . Burn9] -

Vnl - 7 :

PYRUKENE:5, C .T . Prewlrt, Fdltor

525 pages

19-0 Cd ;rysral Chemletry of SSlira[e Fy00iene9 [iLveyelken Cameron 6_i,J, Peplke], Aqroxeur 5Perrroscnp y[0 .R . Roxaman), Su6eolidu9 Phenomena te . Yyroxenes [!' - R - 8rlserk, C .L . Hord, Jr . E ❑ .R . Vebien) ,Pyroxeue Phaee EI 1 111 l í hrla ae l- nv P r esooi. e (J5 Iluehnrr) , Ph.er Eqvlllbrla uf Pyroaunee ar Pressure se i Aemnspliere ( p ,ll . 1.lndsley), Phane £quilibrls at High 4'resyure of Pvraxenes Contalning Hnnnvalen [and 7r1valent lons IT . C•asparfk 6 D .li . Llndalry], Thrrmudynlmte•s ❑ f Pyrux?nes (J-E- ( :rover), n eComlwnl N0 n Space nf lcrrer:rrtol Pyroxeuee

lnternal and Externe]] LLmlts (Pecex Robinson) . Pyruaen ehlneraingy of [[re Morin and Metearire9 (J-J . Pxplke l

Vol - S•

1(INET1(:S OF ( :EUCHF.MICAL PROCESSES, A .C . L.eaga a R .J . klrkpa[rlrk, Fdltors

391 pagen

M Q QRa[e Laos ut Ohe+n1eR1 Rearttnns, and Uyn .amlc Trexcmeut o[ tlencherniral Cyrlesr

Clnhal Kinetica, arna7rxnattion State Theory, anr3 ne AeumSetíe Oasis of Kloetten : Orleris In Minerale

Iasaga) ,i[lnerics of Heathering and ólsgenesis [R-A- Oerlief], Irreversfhle Thcxnxrdynamirs in Prrrolog y[C .4 . Fiaher E Al: . Lavaga), Piffirvinn in E}errralyte Mixturen {h-E- Andersen}, Kinetica of Crynte lllaai4un of [gneou9 Reeks IR .J . RSrkpatrlrk] .

10

• DE BOEKENCOLLECTIE VAN FREDERICK H . POUGH TE KOOP !

Zojuist kreeg ik een catalogus toegezonden, waarin deboekencollectie van F .H . POUGH te koop wordt aangeboden .Pough is bij vele verzamelaars bekend als auteur van d e"Field Guide to Rocks and Minerals" . Hij was curator vande mineralenverzameling in het American Museum of Natura lHistory in New York City .

In plaats van mineralen verzameld ehij in zijn vrije tijd boeken over mineralogie en geologie .De verzameling is werkelijk uniek .Enkele werken, die bij het doornemen van de catalogus deaandacht trokken wil ik hier gaarne vermelde nverkoopprijs in BF)

.(met de

.

- De Re Metallic aGeorgii Agricola ede eerste uitgave van 1556

225 .000 B F- Marbodei Galli Poetae Vetustissimi

Dactylotheca

. . .Marbodus,

1555 25 .000 B F

- Gemmorum et Lapidum Historia .Boetius de Boodt (Anselmus )uitgegeven te Leiden in 1647 30 .000 B F

- Histoire Naturelle des Minéraux

(vol 1 ,3,

4,

5 )Le Compte de BuffonParis,

1783-88 17 .500 BF

- Traite de Minéralogie

(4 volumes )Rene Just HauyParis,

1801 100 .000 BF

• CRYSTALLOGRAPH Ydoor R . Steadmanviii + 120 pp . meer dan 100 tekeninge nVan Nostrand Reinhold Company Limited, 198 2E 3 .95 paperback

Dit boek is eigenlijk een inleiding in geometrische kristallogr a-fie zoals die toegepast wordt in de X-stralen- en de electronen-diffractie . De bedoeling is om de lezer op een zo kort mogelijk etijd en met zo min mogelijke ballast, van praktische kennis tevoorzien die nodig is bij het interpreteren van diffractiepatronE

De auteur wil de lezer ervan overtuigen dat de kristallografiegebaseerd is op eenvoudige principes die iedereen kan begrijpen .

11

De tekst is dan ook eenvoudig gesteld, zonder bewijzen, met vee ltekeningen en veel vragen . Het is eigenlijk een oefenboek ;'al puzzelend leren' kan men het noemen . Voor sommigen is deinformatie misschien wat te gecondenseerd of overgesimplifieerd .

Voor studenten die gebruik maken van diffractietechnieken kanhet als een vlotte inleiding dienst doen, alhoewel men al gauwnaar meer gefundeerde litteratuur zal grijpen .

DE RAAD VAN BEHEER WENST ALLE MKA-LEDEN E NSYMPATISANTEN EEN PRETTIG EN SUKSESRIJK 1983 TOE !

nieuwe mineralen

Voor verdere gegevens verwijzen we naar Am . Min . 66(7-8), 878-879 (1981) .

� SESSMERTNCVIET Au4Cu(Te,Pb )

Orthorhombisch . Komt voor als korrels tot 0 .2 X 0 .05 mm groot, samen met

bilibinskiet in een goudtelluride afzetting in het Oosten van de Sovjetuni e

/ BRABANTIET CaTh(P0 4 ) 2

Monoklien . Grijsbruine kristallen . Wordt gevonden in een pegmatiet bij d e

Brabant farm, Karibib, Namibië, samen met thoriet en uraniniet .

� COLQUIRIIET CaLiAIF6

Trigonaal . Witte korrels tot 1 cm . Komt voor in de Colquiri tinmijn i n

Bol.ivië, samen met ralstoniet, gearksutiet, sfaleriet, madociet en pyriet .

� KALBORSIET K6BAI4 Si6a2U (UH.)4 C 1

Tetragonaal . Kleurloze korrels tot 1-2 mm groot . Rasvumchorr berg ,

Khibina massief, Kola Schieréiland, U .S .S .R .

NIEUWE GEGEVEN S

Chukhroviet-(Ce) ; rhabdofaan-(Ce) ; natrofosfaat .

12 mineraal van de maandalfa-domekiet

p.tambuyser

"Mohawkiet" van Mohawk, Michigan

!

Het gebeurt wel eens meer dat mineralen onder verouderdebenamingen of synoniemen worden aangeboden . De naam mohawkie tkomt niet voor in de Glossary of Mineral Species (M . Fleischer ,1980) en is dus geen valide benaming . Een dergelijke benamin gin de officieel aanvaarde naam omzetten, is meestal gee nprobleem . De Mineralogische Tabellen (Strunz, 1977) of deIndex Alphabètique de Nomenclature Minéralogique (Aballai net al ., 1968) bieden in de meeste gevallen wel uitkomst .Erger wordt het wanneer de boeken elkaar gaan tegenspreke nzoals het met mohawkiet het geval is .

Volgens Strunz (1977) is mohawkiet een mengsel van domeykie tmet niccoliet en wat breithauptiet . Aballain et al .(1968 )geeft twee mogelijkheden ; of zuiver domeykiet of een mengse lvan dit mineraal met gedegen koper en algodoniet .In Palache et al .{1966} leest men dat de benaming mohawkie tslaat op een mengsel van domeykiet, algodoniet en whitneyiet 40(whitneyiet heeft inmiddels zijn status als species ook a lverloren) .Dana (1966) vermeldt mohawkiet nog als afzonderlijke specie sd',e verwant zou zijn met domeykiet, maar tevens Ni en C ozou bevatten .Paul B . Moore (1962) schrijft dat mohawkiet een veldterm is :"mohawkiet is voornamelijk domeykiet (alfa- en beta Cu 3As) me tbijmengingen van nikkel en cobalt mineralen" .Enkele verdere waarnemingen zijn dus noodzakelijk om onz e"mohawkiet" van een juiste naam te voorzien .

De specimens zijn afkomstig van de Mohawk-mijn, Calumet ,Keweenaw schiereiland, Michigan . Er bestaat eigenlijk ee nMohawk-mijn n° 1 en een n° 2 mijn die vlak bij elkaar gelegenzijn ; bij de specimens werd niet vermeld of ze van nummer 1of 2 afkomstig zijn . Deze kopermijnen,die tot rond de eeuw-wisseling werden ontgonnen, zijn bekend voor de aanwezigheidvan zeldzame koperarseniden . Alhoewel er nog enkele anderevindplaatsen van koperarseniden bekend zijn, is het gebie dvan het Keweenaw schiereiland (gelegen aan het Lake Superior )en meer in het bijzonder de twee Mohawk mijnen van de meestebetekenis . P .B . Moore (1962) vermeldt dat de beide mijningange nrond 1960 dichtgemetseld werden . Occasionele vondsten van

13

arseniden kunnen uitsluitend nog gedaan worden op de stort -hopen van de mijnen .

Strunz (1977) klasseert de koperarseniden bij de sulfiden ,onderafdeling A' : legeringen (en legeringsachtige verbin-dingen) van metalen met de semi-metalen arseen (As), antimoo n(Sb) , bismut (Bi) .De mineralen waar het om gaat zijn :

algodorniet

Cu6A s

alfa domeykiet

Cu 3As (kubisch )

beta domeykiet

Cu 3 As (hexagonaal )

koutekiet

Cu 5 As 2

novakiet

Cu 4 As 3 of ook (Cu,Ag)4

As 3

Strunz vermeldt bij deze groep tevens het mineraalwhitneyiet

(Cu,As )Dit mineraal heeft zijn status als species verloren ; het betref thier mengkristallen van koper met arseen (tot maximaal 12 % As) .De diverse koperarseniden zijn aan de hand van eenvoudig t ebepalen fysische kenmerken niet van elkaar te onderscheiden .

Om onze "mohawkiet" specimens te determineren werd gebrui kgemaakt van X-stralendiffractie, microsonde en optischemicroscopie .Zonder in detail te treden volgt nu een samenvatting van d eresultaten .Met behulp van X-stralendiffractie werd het mineraal gedeter-mineerd als alfa-domeykiet ; dit is kubisch Cu 3As (koperarse-nide) met een roosterparameter van 0,962 nm . 3Naast de intens elijnen van alfa-domeykiet waren nog wat zwakkere lijnen in he tdiffractogram aanwezig . De posities en relatieve intensiteite nvan deze lijnen vertonen een vrij grote overeenkomst met di evan beta-domeykiet ; hexagonaal Cu 3As met als roosterparametersa = 0,716 nm en c= ❑ ,733 nm . De overeenkomst is vrijwel perfec twanneer we de lijnposities berekenen voor een hexagonale ce lmet a= ❑ ,713 nm en b = 0,7324 nm .

Een overzichtsanalyse met de microsonde bevestigt dat he tmateriaal bestaat uit koper en arseen (in een , 3 : 1 verhouding )met sporen van kobalt en nikkel .

Met behulp van de optische microscopie (in gereflecteerd licht )op een aangepolijst stukje van het mineraal kunnen we de twe e

fasen zichtbaar maken . Op de microfoto {200 x) ziet men d e(lichter gekleurde) onregelmatige deeltjes en adertjes in d e

alfa domeykiet matrix . De zwarte vlekken zijn blaasvormigegaatjes in de matrix ; geen andere fase dus .

Onze "mohawkiet" is dus in werkelijkheid alfa-domeykie tmet bijmengingen van een ander koperarsenide, dat naar all ewaarschijnlijkheid, maar met enig voorbehoud, beta-domeykie tis .

1 4

BIBLIOGRAFIE

- K . rLba12.3in et al . (1968 )Index A1phabétique de Nomenclature Minéralogiqu eIIRrM

- C . Palache et al . (1966 )- E .S . Da-na (1966) The Syste:n of Mineralogy, Vol I

A textbcok of !dir.eralogy

John Wiley and Sons, Inc .J . Wi1e ; and Sons, Inc .

- H . Strwnz (1977 )- P .S . Moore (1962) !?ineralc-ische TabellenCopper arsenides at Mohawk, Michigan

Akademische Verlagsgeselschaft ,Rocks and Minerals 286, 24-26

Geest & Portia, Leipzig

i

ida r - oberstei n

1 . de bruynWat vind ik in Idar-Oberstei n

Dat men op mineraalrijke plaatsen soms vreemde dingen vindt, za lwel normaal zijn . Een goed voorbeeld is Idar-Oberstein en omge-ving waar meer dan dertig verschillende mineralen en nog wel ee ntiental variëteiten voorkomen .

Ik vond er eens een calcietgeode waarvan de kristallen bedek twaren met dunne plaatjes van zo'n 2 mm dikte en sommige to t8 cm lengte . Na onderzoek kwam men tot de conclusie dat he tkwarts was .

Een andere keer vond ik een stuk melkkwarts van ongeveer een vui sgroot . Het lag met een punt naar boven en het was eigenaardig * _de punt overging in rookkwarts . Toen ik het opraapte hield i kenkel een kristalspits van 5 cm in de hand, die bij nader inzienjuist met de kristalpunt in de grotere brok paste .

Dat zijn twee stukken waarvan ik tamelijk snel de naam wist .Maar ik heb nog wel een tiental specimens die ik niet kan deter-mineren . Ne t zoals de twee voornoemde stukken heb ik die all egevonden in het begin dat ik in Idar-Oberstein kwam . Over eenvan die 'naamloze' stukken wil ik hier wat vertellen .

Zowat vijftien jaar geleden vond ik in de steengroeve 'Juchem 'in het Fischbachtal een deel van een geode met kwartskristallen .Dat is natuurlijk niets bijzonders want zulke stukken vindt mener wel meer . Wel bijzonder was dat de kwartskristallen bedek twaren met een dun laagje goud ; tenminste daar leek het op .Goud was het in geen geval, maar wat dan wel ? Dat wist ik toennog niet . Ik was nog een beginneling in de mineralogie . EenDuitser, die ook aan het zoeken was, vertelde me dat het slij kzou zijn . Natuurlijk geloofde ik hem niet, want zulk mooi slij khad ik nog nooit gezien . Even met de vinger erover ; het was watvochtig en kleurde af op mijn vingertop . Dan naar het beekje e nhet specimen goed gespoeld . Dit werd een desillusie, want al he tmooie 'goud' werd in eenmaal weggespoeld .

1 5

Niet zolang nadien vond ik weer zo'n stuk, al was het dan nie tzo mooi goudkleurig . Het was meer bruinachtig mat glanzend .Een Duitser zei dat het lepidocrociet was . Nee zei een ander ,het is rëtel . Terug thuis zocht ik in mijn boeken zonder succe snaar lepidocrociet, maar ik vond wel rëtel = schminksteen .Ik dacht meteen aan het eerste stuk dat zo mooi afkleurde o pmijn vinger . Daarom staat dit specimen nog altijd onder dez ebenaming in mijn verzameling .

In de loop der jaren heb ik nog veel van dergelijke stukke ngevonden . Ik heb het roodbruine laagje er echter altij dafgespoeld . Het laatste echter niet ; dat heb ik aanPaul Tambuyser gegeven voor onderzoek . Dit is intusse ngebeurd en ik weet dus ook al wat het is, maar dat laat ikliever aan Paul over om het te vertellen . Nog één bijzonder -heid : het mineraal onder die vorm heb ik uitsluitend in deJuchem groeve gevonden en steeds in de bovenste lagen va nde groeve .

"Ja Louis, je komt inderdaad rare dingen tegen en over dat rood-bruine poeder van je was ook niet direkt veel zinvols te ver-tellen . Wisten wij overigens veel wat "rQtel" was .

Het idee van lepidocrociet was niet zo slecht ; de kleur van di tmineraal kan variëren van robijnrood tot roodbruin en het heef teveneens een halfmetaalglans . Een microsonde-analyse van wa tafgeschraapt poeder gaf naast het element ijzer (Fe) als hoofd-bestandeel, nog wat silicium (Si) en verder sporen van titaan(Ti) , vanadium (V), aluminium (Al) en calcium (Ca) . De klein ehoeveelheid Si (afkomstig van mee afgeschraapte kwarts . Si0 2 , e nde sporenelementen voorlopig daargelaten, kon dit best me tlepidocrociet overeenstemmen . Dit mineraal heeft immers al ssamenstelling FeO (OH) ; de elementen zuurstof (0) en waterstof (H )zijn met de gebruikte techniek niet te detecteren . Deze analys ealleen geeft geen uitsluitsel, want mineralen zoals goethiet ,akagareiet en feroxyhyt hebben dezelfde samenstelling, FeO(OH) ,maar een verschillende kristalstruktuur . En omdat we met d egebruikte techniek geen lichte elementen (zoals o .a . waterstof ,koolstof, zuurstof) kunnen meten, komen mineralen zoals magnetie tFe 3 0 4 , hematiet Fe 2 0 3 en sideriet FeCO 3 ook in aanmerking .

Een X-stralendiffractie-analyse van het afgeschraapte poede rleverde een definitieve determinatie . Na aftrekking van de i nhet diffractogram aanwezige lijnen van kwarts (mee afgeschraapt )bleven enkel nog lijnen over die perfect overeenstemden met he tmineraal hematiet (Fe Z C 3 ) .

Wat de sporenelementen betreft : Ti is heel dikwijls aanwezig inhematiet, Ca en Al zijn wellicht mechanische bijmengingen, maa rwaar de sporen vanadium vandaan komen is mij nog een raadsel .

Al bij al, je roodbruine poeder is dus hematiet . En als we nu i nde Mineralogische Tabellen van Strunz kijken, dan vinden we daar :R*tel = aardachtig hematiet . Nu ja, dat slijk was er dan eigenlij kook niet zo ver naast ."

16 bibliotheek: aanwinsten

1 . michiels

Verleden najaar (geonieuws november 1981) werd onze biblioteekverrijkt met een gift door een begunstiger die wenst onbekendte blijven . We ontvingen vier boeken over grottenonderzoek doo rde speleoloog N . Casteret .

Uw bestuur heeft deze gift zeer erkentelijk aanvaard . Vooralee rdie boeken voor uitlening beschikbaar te stellen, hebben we on swillen vergewissen wat die lektuur voor een mineraloog kan bete-kenen . In de eerste plaats menen we, onze horizon te kunnen ver-ruimen door de kennismaking met aanverwante disciplines in d estudie van de aardkorst. Voorts hebben we gedacht aan onz egoede relaties met de Speleologische Stichting Deurne . Belang-stelling voor hun hobby kan de verstandhouding met onze SSD-vrienden alleen maar baten . En ten derde kan zulke lektuur ee nverpozing betekenen, wanneer we vrezen mineralogisch maniak teworden !

De inhoud van deze vier boeken berust op de ervaringen gedurend ede eerste ruim dertig jaren 's schrijvers speleologische loop-baan .

Norbert Casteret zag het levenslicht op het einde van de vorigeeeuw, in een Pyrenees gezin . Voorzeker heeft hij er zijn in-stinkt als "montagnard" van kindsaf meegekregen . Reeds al . svijfjarige knaap vergezelde hij zijn ouders op hun exkursiesnaar de grot van Bacuran, in de bergengten van de Save, die z ebij toortslicht gingen verkennen . En als student, in het ouder-huis met vakantie, trok hij het gebergte in om langs duizeling-wekkende bergpaden de spelonken te bereiken waar de sperwer snestelen .

Toch was het overwinnen van de Pyreneese bergtoppen niet zijn 10ware roeping . Die werd hem geopenbaard door de lektuur van eennota aan de "Société d'Histoire Naturelle de Toulouse" . Di tbrochuurtje, met de titel "Le repaire d'hyénes de la grotte d eMontsaunês", dat hij had gevonden in' een boekenkist op de zolde rvan zijn vader, betekende voor N . Casteret de wekroep tot zij nhele speleologische loopbaan . Zo werd hij reeds tijdens he teerste decennium van de 20e eeuw bewust van zijn onweerstaanbar eambitie : het verkennen van het mysterieuze ingewand van d eaardkorst .

Casteret had reeds merkwaardige prestaties op zijn aktief (o .m .in 1923 de ontdekking van de voorhistorische wandtekeningen e nlemen standbeelden van dieren uit het Magdaléen-tijdvak in d egrot van Montespan) toen de jonge geoloog huwde met de negentien-jarige studente Elisabeth Martin . Ze was de dochter van een art suit Parijs, die zich met zijn gezin had teruggetrokken in Saint-Gaudens (Haute-Garonne), zijn geboortedorp.

Elisabeth Martin is voor haar echtgenoot een belangstellend emedewerkster geweest . Ze heeft aktief deelgenomen aan zijn speur-tochten, ook de gevaarlijkste, in Frankrijk en in de vreemde .

17

0

Fig . 1 Waarnemingen (1936-1939) over vluchtafstanden van vleermuizen .

Dit harde speleologenleven heeft haar niet belet een typisc hFranse moeder te zijn . Ze heeft aan vijf kinderen het leven ge-schonken en ze is op 6 mei 1940 in het vijfde kraambed overleden ,slechts enkele dagen voor haar vijfendertigste verjaardag .

En zo waren de meidagen van 1940 een dubbele beproeving voo rNorbert Casteret : het verlies van een trouwe levensgezellin ende oorlog .

We hebben bij die zwarte mijisteen op zijn loopbaan halt gehou-den omdat die ook de periode afsluit waarmee de vier onderhavig ewerken verband houden . N . Casteret heeft de redaktie van hetvierde boek uit die reeks voltooid in april 1942 ten huizeCastel Mourion, in Saint-Gaudens (Haute-Garonne) .

Toen we, zo een beetje bij wijze van verantwoording, de lektuu rvan die in totaal ongeveer 1000 paginas aanvingen, konden w eniet vermoeden, dat we erdoor zo geboeid zouden geraken .

Aanvankelijk stonden we ietwat skeptisch tegenover de stijl i nde eerste persoon . We dachten aan Tartarin de Tarascon . Te nonrechte ! De sterke verhalen, vol avontuur en risiko, kwame nons in het begin nogal onwaarschijnlijk voor, ondanks hun onder -houdende verteltrant . Het duurde echter niet lang eer we we lmoesten geloven in het heilig vuur dat de jonge speleoloog be-zielde . Thans zou dit niet meer mogelijk 7ijn, zoals die studen ttoen met uiterst primitieve middelen zijn onderaardse tochtenondernam. Dat moet je zelf lezen 1

e i

CARTE DE 5°

r,x

VOLS DE RETOU R-rr,

oRéussi sJ>,

or

----• EnCoursd 'expérCeJ

e• lo ,G

re ! *ro*

r*

e-1‘.q

Molie*s

Age n

k.*t

ao_

*

n

-eUchau do

Toulouse

r*] . ] .deLLl'L

s J -*

-er*_-

SèEe

--'°

:** J cassonn eTIGNAHllSÏE5

.CSp r**c

ti

1 8

De plaatsen van de handeling in de Pyreneeën bestaan hoofdzake-lijk uit kalkgesteenten . Er zijn daar veel karstgebieden me tgrotten, gangen, verdwijngaten en afgronden en een uitgebreid eondergrondse hydrologie . Norbert Casteret heeft tijdens de hie rbehandelde levensperiode zowat 700 onderaardse speurtochte nondernomen, zo lezen we .

Voortgedreven door de drang, waaraan geen enkel navorser kanweerstaan, heeft hij levensgevaarlijke toestanden getrotseerd .Maar tegen die prijs heeft hij ook verrukkelijke emoties ervaren .Als niet-speleoloog kunnen we moeilijk beseffen welke indrukke niemand ondergaat, die als eerste de onbeschrijflijke schoonheidvan fantastische druipsteenformaties aanschouwt .

10Van 1923 af werd zijn faam gevestigd door de hoger vermeld earcheologische ontdekkingen in de grotten van Montespan .Andere ontdekkingen, eveneens van magisch geïnspireerde primi-tieve kunst, volgden . Een ophefmakende ontdekking, ditmaal me tgeografische en zelfs internationaalrechterlijke betekenis, i sdie van de echte oorsprong van de Garonne . Drie jaar onderzoek(1928-1931) heeft het gevergd om een einde te stellen aan ee neeuwenoud (sedert 1787) dispuut en om de argumenten over d ehydrologische rechten te verschaffen aan de Franse diplomatie .

De Belgische speleologen Max Cosyns en Vander Eist hebben me them afdalingen in de diepste afgronden verricht . Hij heeft zic hopgeworpen als een verdediger tegen de milieupollutie door he twerpen van krengen in zulke afgronden, waardoor bakteriële be-smetting van het bronwater en fatale cholera-epidemies werdenveroorzaakt . Zij werken werden met akademische onderscheidinge nbekroond .

Men zou zo verder kunnen gaan, maar we moeten ook de lezer zij nkonklusies gunnen . Laten we, tot besluit, zeggen dat allerhand easpekten van de speleologie in Casterets vier boeken aan bo dkomen : geologie, hydrologie, mineralogie, archeologie, speleo-entomologie (insekten) en, zeer belangrijk, onderzoek over d evleermuizenfauna .

We kunnen, om de betekenis van onze aanwinst te verduidelijken ,tot slot alleen maar de inhoud (uiteraard in het Frans) van di evier boeken mededelen .

■ AU FOND DES GOUFFRES (copyright 1941, 64ste uitg . 1950 )

Préface (André Bellesort) . Introduction .1 . A1 ' aventure _sous terre : 1 . Ma première grotte ; 2 . Man premier gouffre ;

3 . L ' abïme le plus profond de France : le gouffre Martel ; 4 . Dans le sgouffres du Moyen-Atlas .

II . Enigmes et merveilles souterraines : 1 . Autre histoire d'une goutt ed'eau ; 2 . Phénoménes souterrains ; 3 . Légendes souterraines ; 4 . Lafaune des cavernes .

1 9

Alq :,c . d

e

S

f

F

;

w

.

`.ry .r ,*LabasGC^G**•#rio .,t*sn

i ., ,>>o ,

a .*``z--_**•*

**•bo .+*C*.

ti*=

w * :+ i- -

Y4 : ciacee

G

e . . . ó ,

. .,.*.**

.1

\ ** _▪ , : f . ` I Sc s

.,st••1is c..f.

ic .ro

^•

r '• i'

*

*

Fig . 2 De 14 grotten met voorhistorische kunst in de Pyreneeën, d eijsgrot Casteret en de onderaardse loop van de Garonne (Trou d uToro - Goueil de Jouéou) .

■ 17IX ANS SOUS TERRE (copyright 1934, 72ste uitg . 1951 )

Préface (E .A . Martel) . Introduction .

1 . Dans 1a nuit des temps révolus : 1 . Les plus vieitles statues du monde ;

2 . La grotte sacrée de Labastide ; 3 . Séance de fouilles .

II. La magie prébistor ique• : 1 . La magie aux temps préh istor iques ;2 . Enigmes et curiosités de 1 ' art préhistorique ; 3 . Etrangeté de sfigurations humaines primitives ; 4 . Les mains-fantómes de Gargas .

III. La grande faune dispaxue : 1 . Le grand out s des cavernes dans le sPyrenées ; 2 . L ' hyène des cavernes ; 3 . Le mammouth ; 4 . Le bison d ' Europ e

IV_ Sous terre : 1 . Un monde glaciaire souterrain : la grotte Casteret ;

2 . La rivière souterraine d ' Izaut ; 3 . Sous terre dans les Monts Maudits ;4 . La grande grotte de Cagire ; 5 . Découverte de la vraie source de l aGaronne .

■ MES CAVERNES (copyright 1940, 50ste uitg . 1950 )

Introduction .1 . Au sein des cavernes : 1 . La rivière souterraine de Labouiche ; 2 . Dans

las gouffres du pays basque ; 3_ En rampant ; 4 . Quitte pour la peur .11 . Le domaine souterrain : 1 . La spéléologie ; 2 . Le monde souterrain ;

3. Le matériel d ' exploration ; 4 . Trois ans chez les chauves-souris .

"1EN RAMPANT (copyright 1943, 22ste uitg . 1949 )

Avant-propos . Introduction .

1 . Dans les ténébres éternelles : 1 . Le gouffre-grotte d ' Esparros ; 2 . Larivière souterraine d ' Aliou ; 3 . "L ' Exporation de la grotte de Lourdes " .

II . Mélanges souterraines : 1 . Petits explorateurs, grandes découvertes ;2 . Empreintes Préhistoriques ; 3 . Eau de Roche et charniers souterrains ;4. Le Christ et les grottes .

In memoriam Elisabeth Casteret (Henri Bourrely) .

P .S . Alle informatie, verwerkt in bovenstaand artikel, hebben wegeput uit de vier besproken boeken van Norbert Casteret .

belgische vindplaatsen-11 a .c. verca m me n

Situering : provincie Luxembour g

Kaarten : stafkaart Felenne--Vencimont 58/7- 8Agimont-Beauraing 58/3- 4

De vindplaats zelf is niet op de kaarten aangeduid .

Reisweg : Antwerpen-Brussel-Namur-Dinant-Beauraing . I nBeauraing richting Winnenne nemen . Aa nBij het einde van de omheiningsmuur van het domei ndaar rechtover een bosweg omhoog volgen tot op d eakker . Dan links de bosrand volgen tot op de hoekvan de akker en het bos. De vindplaats bevindt zic hongeveer 15 m in het bos .Afstand vanuit Antwerpen ongeveer 175 km .

Mineralen : sfaleriet-XX, galeniet-XX, calciet-XX, fluoriet-XX(er zijn eveneens fossielen te vinden) .

Opmerking : een bezoek aan deze vindplaats kan goed worde ngekombineerd met een bezoek aan de vindplaatse nResteigne-Wellin (10) en Ave et Auffe (12) .

BOUILLON