4 t/m 8 november 2015 ’s-hertogenbosch november...zo 1 nov rotterdam di 3 nov licks & brains...

vpro gids b� lage b� #42 van 17 oktober t/m 23 oktober 2015

4 t/m 8 november 2015 ’s-Hertogenbosch

WO 14 OKT BILL FRISELL

‘MUSIC FOR STRINGS’

DO 15 OKT PAT THOMAS &

KWASHIBU AREA

BAND

VR 16 OKT JIMMY LAFAVE

ZA 17 OKT SHAI MAESTRO TRIO

ZO 18 OKT TANGARINE

WO 21 OKT WENDE

DO 22 OKT DANILO PÉREZ,

JOHN PATITUCCI,

BRIAN BLADE

VR 23 OKT ERIC BIBB

ZA 24 OKT LEE KONITZ & JEFF

DENSON TRIO

ZO 25 OKT GRETCHEN PETERS

VR 30 OKT FESTIVAL JAZZ

T/M INTERNATIONAL

ZO 1 NOV ROTTERDAM

DI 3 NOV LICKS & BRAINS

MET SIMONE ROERADE

DO 5 NOV JAMES FARM: JOSHUA

REDMAN, AARON

PARKS, MATT

PENMAN, GREGORY

HUTCHINSON

VR 6 NOV STEPHANIE FRANCKE

QUARTET

ZA 7 NOV GROTE PRIJS VAN

ROTTERDAM

ZO 8 NOV HIATUS KAIYOTE

Z0 8 NOV CHRISTIAN SCOTT

(LOCATIE: BIRD)

DO 12 NOV YELLOWJACKETS

VR 13 NOV DINA MEDINA

ZA 14 NOV JOEY CALDERAZZO

TRIO

ZO 15 NOV BOI AKIH MET

INSPIRAL

DO 19 NOV KAKI KING

VR 20 NOV CORY HENRY & THE

FUNK APOSTLES

ZA 21 NOV BRAD MEHLDAU TRIO

(LOCATIE: DE DOELEN)

WO 25 NOV MARCUS MILLER

(UITVERKOCHT)

DO 26 NOV MARIA MENDES

VR 27 NOV ZAPP4 + JAN BANG

ZA 28 NOV NACHT VAN DE JAZZ:

OMER KLEIN,

MARZIO SCHOLTEN’S

IDENTIKIT & TIGRAN

HAMASYAN

DO 3 DEC POOGIE BELL BAND

VR 4 DEC VIJAY IYER TRIO

ZO 6 DEC CHATHAM COUNTY

LINE

VR 11 DEC JANNE SCHRA

ZA 12 DEC TIN MEN & THE

TELEPHONE

ZO 13 DEC DASH! VS. PAUNI

TRIO

VR 18 DEC NEW COOL COLLECTIVE

& MARK REILLY /

MATT BIANCO

ZA 19 DEC HOW TO THROW A

CHRISTMAS PARTY

ZO 20 DEC MARIUS NESET &

IIRO RANTALA

CiSUMeBmEVoN

3

r 3

Colofon

Hoofdredactie Hugo BlomArne Leffring (adj.)Samenstelling Arne LeffringTekst Oliver KerkdijkRuud MeijerIlse van der VeldenMark van de Voort Beeld Carla van ThijnEindredactie Maarten van BrachtVormgeving Roel SiebrandBladcoördinatie Gabrielle HagedornLithografi e Sarah TamesAdvertentie-aquisitie AdNovus BVDrukwerk Roto Smeets, Weert

Omslag Kwennie Cheng

De 23ste editie van November Music, het belangrijkste internationale festival voor actuele muziek in Nederland, vindt van 4 t/m 8 november plaats in ’s-Hertogenbosch. In deze bijlage besteedt de VPRO Gids aandacht aan een aantal hoogtepunten van het festival.

www.novembermusic.net

Zoetgevooisde wildernisDe droompopfantasieën van Julia Holter

Literatuur voor de orenTrompettist Ambrose Akinmusire

‘Ik ben een soort vuilnisbakkenras’Wende Snijders is voor het eerst te zien op November Music

ProgrammaProgrammering en locaties van November Music 2015

Klankencircus LachenmannMuziekalchemist Helmut Lachenmann

hoofdgast tijdens November Music

ThrilleroperaDe opera Private View is geïnspireerd door fi lm klassieker Rear Window

Woeste hoogtenFlorian Magnus Maier, musicus

en componist van uitersten

KunstmuziekrouteDrie onderdelen uit de Kunstmuziek-Route: Nathalie Forget, Maarten Altena en TaxiWars

46

18

10

14

21

23

12

CiSUMreBmEVoN4

Zoetgevooisde wildernis

D O O R M A R K V A N D E V O O R T

Julia Holter

TH

ON

JE T

HIL

ES

EN

CiSUMreBmEVoN4

Zoetgevooisde wildernis


Julia Holter

TH

ON

JE T

HIL

ES

EN

CiSUMeBmEVoN

5

r 5

reedt binnen in mijn wildernis. Het leven van Julia Holter zit in een woeste stroomversnelling. Zangeres, componiste,

dichteres en klanksmid, de dertigjarige Holter holt in zevenmijlslaarzen door het eigentijdse droompoplandschap. Deze laatste maanden van 2015 heeft ze het drukker dan ooit. Haar gloednieuwe album Have You in My Wilderness wordt zonder uitzondering de hemel in geprezen, en tot eind dit jaar toert ze over heel de wereld. In Nederland maakt ze twee tussenstops: op festivals November Music en Le Guess Who? En dan komt er ook nog een langgekoesterde droomwens uit: het schrijven van een soundtrack voor een grote filmproductie. Haar verbeeldingsvolle liederen ademen sowieso de grandeur van cinema, dus Hollywood lonkte. De New Yorkse filmregisseur Ben Younger (bekend van beursmakelaarsthriller Boiler Room) vroeg haar om een soundtrack te schrijven voor zijn nieuwste film Bleed for This. Een door Martin Scorsese geproduceerde film over de legendarische Amerikaanse bokser Vinny Pazienza. De spraakmakende hoofdrol wordt vertolkt door een fysiek getransformeerde Miles Teller, de fanatieke drummer uit Whiplash. ‘Het is een puur instrumentale score, met een bluesy gevoel. Het wordt in ieder geval iets totaal anders,’ vertelt Holter vanuit haar woonplaats Los Angeles. ‘Voor mij is het heel plezierig om nu eens deel te nemen aan een project en visioen van iemand anders.’

VerleidingDe ontwikkeling van Julia Holters eigen visionaire liedkunst is stormachtig. Vier albums in vijf jaar, met als voorlopig

hoogtepunt Have You in My Wilderness. Met haar zoetgevooisde stemgeluid lokt ze de luisteraar haar wonderlijke verhalen binnen. Binnen één song sleurt Holter je heen en weer tussen fluisterzachte mijmering en extatische overgave. Sprookjesachtige droompop maar wel met een koele, avantgarde twist. Je kunt denken aan Laurie Anderson of Holters lievelingscomponist Robert Ashley die in zijn opera’s zo kan toveren met stemkarakters. Ook andere New Yorkse grensgangers tussen pop, jazz en minimal, onder wie Arthur Russell en Elodie Lauten, gingen haar voor. Holter heeft een overduidelijke achtergrond als componist en studeerde aan de kunstacademie CalArts, nabij

Los Angeles. Daar stortte ze zich op het klankexperiment door samen te werken met componist Michael Pisaro. ‘Op deze plek ontdekte ik mijn creatieve vrijheid. Hier hoefde je geen ster te zijn, maar kon je doen wat je wilde doen.’Die vrijgevochten, bijna intellectuele houding klinkt door op haar eigenzinnige

albums. Holter verwijst terloops naar Euripides, romanschrijfster Colette of filmregisseur Alain Resnais. Topzwaar wordt het nooit. Holter verstaat de populaire kunst van de verleiding. Op haar voorlaatste album Loud City Song (2013) brengt ze een ode aan de musical en roman Gigi. Holter overtreft zichzelf met zwoele, tikkeltje decadente softpop vol kronkels en als toetje een powercover van ‘Hello Stranger’ van Barbara Lewis. ‘Loud City Song was vooral een conceptalbum. Mijn nieuwe album is meer een

bundel vol korte, intieme verhalen. Een drietal demo’s van songs die niet op Loud City Song paste, zoals ‘Betsy on the Roof’, heb ik nu uitgewerkt. Daaromheen heb ik nieuwe songs geschreven. Liederen over waargebeurde verhalen of meer literair geïnspireerd.’ Zo verwijst het raadselachtige ‘Vasquez’ naar de negentiendeeeuwse bandiet Tiburcio Vásquez die Californië tussen 1854 en 1874 onveilig maakte. Vaak zijn de bronnen niet te achterhalen. Holter koestert haar creatieve intuïtie. ‘In mijn songs komen vanzelf personages bovendrijven. Een eenzame figuur in een weids landschap of woestenij. Het blijft symbolisch. Bij het schrijven van liedjes geef ik me vooral over aan een emotie. Ik put uit mijn onderbewuste.’

SamenwerkenHaar pure, op de computer uitgewerkte huisdemo’s zijn ontwapenend maar verre van albumrijp. Een fragiel werkproces dat wederom werd geleid door haar favoriete producer Cole M. GreifNeill die eerder met Beck, Snoop Dogg en Ariel Pink werkte. Van een leien dakje ging de vertaalslag niet, geeft ze toe. ‘Cole en ik bogen ons gezamenlijk over de arrangementen. Dit keer konden we vaak volstaan met eenvoudige strijkerspartijen. Maar op een of andere manier wisten we de magie van de vroege demoopnames niet te pakken. Het duurde een flinke tijd tot we de songs het juiste gevoel mee konden geven.’ Alle noeste arbeid heeft zijn vruchten afgeworpen. Het indrukwekkende Have You in My Wilderness kan Holter wel eens een groter publiek opleveren.Zo teruggetrokken als Holters zelf gefabriceerde muziekparadijsje klinkt, zo open staat ze in werkelijkheid voor samenwerken. Deze zomer dook er ineens een hitsige Madonnacover op van Ariel Pink in samenwerking met Holter. Het enfant terrible van de Amerikaanse pop laat Holter lekker lofi kirren in Madonnaclassic ‘Everybody’. Holter vervult ook een bescheiden glansrol op de nieuwste plaat van maatje Matt Mondanile, alias Ducktails, St. Catherine. ‘Maar denk nou niet dat er in Los Angeles een of andere maffe muziekscene heerst,’ grinnikt ze. ‘De vriendschap staat voorop en we accepteren elkaar in onze bonte verscheidenheid.’

Julia Holter W2 Poppodium Zaterdag 7 november, 22.00 uur

De droompop fantasieën van Julia Holter trekken de wijde wereld in. Met een nieuw album en een bijzondere filmsoundtrack.

Julia Holter:

‘Mijn nieuwe album is meer een bundel vol korte, intieme verhalen’

T

CiSUMreBmEVoN6

Literatuur voor de oren

D O O R R U U D M E I J E R

Ambrose Akinmusire

CiSUMeBmEVoN

7

r 7

mbrose Akinmu-sire’s defi nitie van jazz lijkt zo uit het script van een horrorfi lm te zijn gelicht. Volgens de gelauwerde trom-pettist uit Califor-

nië is jazz het equivalent van een open-gereten borstkast waaruit het bloedend hart natglanzend tevoorschijn komt. Alleen op die manier kun je alles van jezelf – lelijkheid, veranderlijkheid, kwetsbaarheid, heftigheid, stevigheid, veiligheid – tot uitdrukking brengen. Bij het lezen van dit soort verheven statements zou je kunnen denken dat hardcore jazz nog steeds een elitaire aangelegenheid is. Dat betekent ook dat je al redelijk bevooroordeeld naar de muziek gaat luisteren, want hoe kan iemand nou goed spelen als hij zóveel pretentieuze woorden nodig heeft om zijn kunsten aan de man te brengen? Maar nadat Akinmusire zijn mondstuk aan de lippen heeft gezet, begrijp je meteen waar die woorden vandaan komen: juist, uit zijn hart. Waar je bij de alumni van de Wynton Marsalis-school toch altijd een beetje blijft horen dat hun talent werd ontwikkeld tijdens een universitaire studie, is de muziek van Akinmusire verre van schools en eerder een verklanking van de condi-tion humaine. En hoe dicht hij bij het leven staat, wordt al meteen duidelijk bij ‘Confes-sions to My Unborn Daughter’, het openingsstuk van het indrukwek-kende album When the Heart Emerges Glistening. Bebop, freebob en free jazz verweeft Akinmusire tot een organisch, diep-menselijk geheel. Jazz als een warm, kloppend hart.Toen Ambrose Akinmusire in 2007 met Prelude to… Cora zijn eerste album onder eigen naam uitbracht, was hij

Trompettist Ambrose Akinmusire ontwikkelde van meet af aan een geheel nieuw, eigen muzikaal concept. Op November Music speelt hij onder meer met ensemble Lunatree.

A voor de jazzlie� ebber al geen onbe-kende meer. Al in 1991 is hij te horen op het album Resistance is Futile van de eigenzinnige altsaxofonist en com-ponist Steve Coleman, die behoorlijk onder de indruk van hem was toen hij de trompettist hoorde spelen in het Berkeley High School Jazz Ensemble. Coleman voegde hem toe aan zijn band Five Elements, nam hem mee naar Europa, waar iedereen die hem hoorde

met de oren zat te klapperen. Akinmusire werd geadopteerd als the next big thing en de buzz was geboren. Ondanks dit vroege suc-ces volhardde de trompettist in zijn academische vorming. In 2005 studeerde hij af aan de Manhattan School of Music, waarna hij zijn

studie in L.A. vervolgde aan het Monk Institute en de University of South California, waar hij in 2007 zijn master behaalde. Dat was ook het jaar dat hij debuteerde op het fameuze Blue Note-label met het bejubelde When the Heart Emerges Glistening.

LefMet de hele trompet- en jazzgeschie-denis in het hart, hoofd en de vingers is Ambrose Akinmusire van meet af aan bezig geweest met het ontwikkelen van een geheel nieuw, eigen muzikaal concept. Hij heeft het lef om zichzelf vragen te stellen die in de jazz soms gevoelig liggen. Zoals: waarom moet ik mij houden aan de geijkte songstruc-tuur thema-solo-solo-solo-thema? Of: waarom moet ik na het thema wachten

tot ik aan de beurt ben? Waarom kan ik niet met een solo beginnen? En moet ik hier überhaupt wel een solo spelen? Zijn oprechte antwoorden druisen, zo is te horen in zijn muziek, tegen de traditie in. Ook houdt hij het concept ‘improvisatie’ tegen het licht. Hij is zich ervan bewust dat technische aspecten van zijn solo’s, zoals een tritonus-sub-stitutie of overgangen van de 7 naar de 5, boven de pet van zijn publiek gaan.

Hij heeft het lef om zichzelf vragen te stellen die in de jazz soms gevoelig liggen

November Music 2015 belooft een wal-halla te worden voor trompettisten en liefhebbers van dit instrument. Naast de bejubelde Amerikaan Ambrose Akinmu-sire geeft ook de inmiddels wereldwijd geroemde Nederlander Eric Vloei-mans acte de présence in Den Bosch. Vloeimans stak nooit onder stoelen of banken ooit nog eens met pianist Jon Balke te willen spelen. Vloeimans’ vaak tedere klankpoëzie belooft wonderwel te matchen met het muzikaal grenzeloos impressionisme van deze Noorse com-ponist en improvisator. Grenzeloos is ook de muziek van de Irakees/Amerikaanse musicus Amir ElSaffar. Deze trompet-tist/componist verweeft met zijn Two Rivers Ensemble Arabische melodische systemen – zogenaamde maqams – met eigentijdse jazzimprovisatie. In zijn compositie Ashwaaq voor strijkkwartet en stem bespeelt hij ook de santoor, een trape ziumvormige kistciter waar-van de snaren met hamertjes worden bespeeld. Als trompettist heeft ElSaffar, net als stertrompettist Ibrahim Maalouf, speeltechnieken ontwikkeld om ook de microtonen van de maqams tot klinken te kunnen brengen.

Stertrompettisten

> > > > >

In november staat Eindhoven

gedurende acht dagen in

het teken van lichtkunst.

Dit jaar voor de tiende

maal. GLOW pakt uit met

zo’n vijftig lichtprojecten

van internationale licht-

kunstenaars, die een

bijzondere sfeer geven en

een nieuwe kijk op de stad.

Op het onderdeel GLOW

NEXT worden een aantal

nieuwe experimentele

werken van gerenommeerde

kunstenaars en nieuw talent

onthult. GLOW Eindhoven is

gratis toegankelijk.

Dag in de Brandingza 12 december Den HaagToonaangevend festival voor

nieuwe muziek

Info en tickets: www.dagindebranding.nl

In november staat Eindhoven

gedurende acht dagen in

het teken van lichtkunst.

Dit jaar voor de tiende

maal. GLOW pakt uit met

zo’n vijftig lichtprojecten

van internationale licht-

kunstenaars, die een

bijzondere sfeer geven en

een nieuwe kijk op de stad.

Op het onderdeel GLOW

NEXT worden een aantal

nieuwe experimentele

werken van gerenommeerde

kunstenaars en nieuw talent

onthult. GLOW Eindhoven is

gratis toegankelijk.

Dag in de Brandingza 12 december Den HaagToonaangevend festival voor

nieuwe muziek

Info en tickets: www.dagindebranding.nl

CiSUMeBmEVoN

9

r 9

Dat is muzikantentaal. Het publiek hoort als het goed is alleen maar emotie. Akinmusire – die de taal niet spreekt – kijkt soms naar een Frans-talige film met het geluid uit om te kijken of hij de emoties van de acteurs kan raden zonder dat hij begrijpt wat ze zeggen. Dat is precies wat hij in zijn muziek ook wil laten gebeuren.Om platgetreden paden te vermijden, componeert hij zijn muziek ook vaak aan de hand van zelfgeschreven korte verhalen. Een stuk als ‘Tear Stained Suicide Manifesto’ (van When the Heart…) is zo’n verhaal. Man krijgt te horen dat zijn vrouw en dochter zijn vermoord, loopt terug naar huis, besluit dat hij niets meer heeft om voor te leven en schrijft een zelfmoordbriefje. Dan verschijnen de geesten van vrouw en dochter die zeggen dat hij zichzelf alleen maar mag doden als hij onder-steboven hangend zijn briefje kan lezen zonder een traan te laten – en dat lukt hem natuurlijk niet.Deze aanpak maakt van de composities van Akinmusire nog geen programma-muziek waarvoor je het verhaal moet kennen om de muziek te begrijpen. De trompettist geeft zijn muzikanten alleen de titel, en de rest moeten ze zelf maar invullen. Zij vertellen het verhaal onbevangen zonder het te kennen. Ook zijn meest recente album, The Imagined

Savior is Far Easier to Paint heeft weer zo’n evocatieve titel die je eerder op de cover van een bundel korte verhalen zou verwachten – pure literatuur voor de oren.

ZielsverwantenEvocatief is ook de muziek van Luna-tree, het ensemble waarmee Ambrose Akinmusire zal spelen op November Music. Lunatree – een groep geleid door percussionist/componist Marinis-sen met onder meer twee stemmen, klarinet, viool, keyboards en cello – speelt het werk van de Amerikaan in nieuwe, nooit eerder gehoorde arrange-menten. Het octet, immer op zoek naar muziek van zielsverwanten die zij waar nodig als kleermakers om het lijf pas-sen, heeft de kans om de conceptuele muziek van de meest toonaangevende

jazzmusicus van het nieuwe millen-nium naar een nog hoger plan te trek-ken. Om de cirkel rond te maken keren we, ere wie ere toekomt, weer even terug naar Steve Coleman, de man die Akinmusire ‘ontdekte’ en hem meenam naar Europa. Tijdens een treinreis door Duitsland informeerde Coleman naar Akinmusire’s concept. ‘Concept? Ik werk nu aan mijn techniek, dat concept komt later wel.’ Daar nam Coleman geen genoegen mee. ‘Je moet gelijktij-dig aan een concept werken. Als je niet weet wat je nou eigenlijk wilt berei-ken – wat je wel of niet mooi vindt –, hoe weet je dan welke chops je nodig gaat hebben? Je moet weten waar je aan moet werken, en wat je, voorlopig misschien, terzijde moet schuiven. Die vragen is Akinmusire zichzelf blijven stellen. En de betoverende antwoorden liggen besloten in zijn muziek.

Ambrose Akinmusire Quartet & Lunatree: The Imagined Savior is Far Easier to PaintVerkadefabriekDonderdag 5 november, 19.30 uur

o.a. Harmen Fraanje & Ambrose Akin-musire & Theo Bleckmann: Colours of ImprovisationVerkadefabriekVrijdag 6 november, 19.30 uur

Lunatree

CiSUMreBmEVoN10

‘Ik ben een soort

vuilnis-bakkenras’D O O R I L S E V A N D E R V E L D E N

BE

N V

AN

DU

IN

CiSUMreBmEVoN10

‘Ik ben een soort

vuilnis-bakkenras’D O O R I L S E V A N D E R V E L D E N

BE

N V

AN

DU

IN

CiSUMeBmEVoN

11

r 11

p het afgesproken tijdstip zit ze er al, half september in het Amsterdamse café. Gebogen over aantekeningen, of haar telefoon mis-schien, iets in elk

geval dat haar volledige aandacht heeft. Geconcentreerd. Een constante, zal blijken tijdens het gesprek – met hier en daar een gulle glimlach.Die focus komt haar niet aanwaaien, vertelt ze. ‘Ik werk dit jaar aan mijn nieuwe album. In zo’n periode ben ik een grote spons; ik zuig alles op.’ Ze disciplineert zichzelf met dagelijkse yogasessies. ‘Daarna ga ik aan het werk. Ik schrijf en onderzoek hoe ik het nieuwe materiaal tot stand kan laten komen.’ Ter inspiratie leest ze veel. ‘Momenteel heb ik een hernieuwde obsessie met taal. Taal zit altijd op de gouden troon bij mij. Ik luister veel hiphop, ik lees Lucebert en iedere dag een bladzijde Ulysses. Wat me ook erg bezighoudt, is de liefde. Ik dacht kom,’ lacht ze, ‘laat ik eens iets groots en clichématigs nemen. Er is natuurlijk al genoeg repertoire over, maar ik wil mijn eigen antwoord geven. Wat betekent de romantische liefde eigenlijk nog in deze tijd van internetdating? We gedragen ons in de liefde als consumenten, steeds op zoek naar een betere deal, schrijft sociologe Eva Illouz in haar boek Waarom liefde pijn doet. Zelf ben ik inmiddels toe aan m’n vijfde relatie. Tegen al mijn liefdes heb ik uit volle overtuiging gezegd dat ik van ze hield, maar ik merk dat het moeilijker wordt om onbevangen te blijven. En als zowel god als de romantiek zijn doodver-klaard, waar blijft dan de moraal? Een ander thema dat me bezighoudt is ont-worteling en verankering. Wat is mijn plek? En hoe bepaalt dat je identiteit?’

Voor het eerst te zien op November Music, met twee totaal verschillende programma’s: Wende zingt Winterreisse en een liedjes-avond. Wat beweegt Wende Snijders?

O UitproberenEen gesprek met Wende, zoals ze zich graag kortweg laat noemen, is net ijs-schotsen springen; denk je enig houvast te hebben met een onderwerp of hup, daar komt alweer het volgende ter tafel. Bespiegelingen en ideeën buitelen over elkaar heen. Ze staat twee avonden op November Music: 4 november belooft een ‘sneak preview’ met nieuwe songs en bestaand werk met het Red Limo Stringquartet en gitarist Maarten van Damme, en 8 november brengt ze Wende zingt Winterreisse. 24 liederen over verloren liefde op de tekst van Schuberts cyclus, maar met nieuwe muziek van Boudewijn Tarenskeen, die eerder een nieuwe versie maakte van Bachs Matthäus. ‘Schokkend en fascinerend,’ schreef NRC Handelsblad. Naar welke avond kijkt ze het meest uit? ‘Dat kan ik niet zeggen, dat is je twee kinderen met elkaar vergelijken. Met 4 november ben ik het meest bezig, de avond moet nog vorm krijgen. Ik wil graag nieuwe dingen uitproberen. Vertellen op toneel misschien, over de inspiratie, de totstandkoming van een nummer. Maar hoe doe je dat? Tom Waits kan dat goed. Een icoon, die man.’ Over de setlijst wil ze niet veel kwijt. ‘In elk geval nummers van mijn albums NR 9 en Last Resistance en mis-schien zelfs wat Frans, wie weet. Ik ben er wel aan toe om weer eens wat van het grote, bekende werk te doen.’

VeelzijdigheidDe carrière van Wende Snijders vari-eert van chansons tot dance, pop en klassieke muziek, en met haar laatste album Last Resistance, dat ze opnam in Berlijn met producers Tilman Hopf en Nackt, kwam de elektronische muziek daar nog bij. Gemene deler in die brede waaier is steeds de theatrale vormge-ving waarin ze haar optredens giet. Wat

dat betreft is ze meer een Bowie dan een Jagger, meer performing artist dan alleen vertolker. Haar kunstenaarschap omvat behalve zingen en musiceren tegenwoordig ook schilderen – al zal ze dat laatste zelf wegwuiven, de kwaliteit is onmiskenbaar – en acteren. Haar eerste filmrol, in Zürich van Sacha Polak (‘ik wist niks, niet eens hoe ik een callsheet moest lezen’) is prompt genomineerd voor het Gouden Kalf Beste Actrice 2015. Ook op film is haar présence onontkoombaar en indruk-wekkend. Met haar wieg in Engeland en een jeugd doorgebracht in Afrika en Indonesië zat een veelheid aan muzikale invloeden er altijd al in. En ook thuis was muziek belangrijk. ‘Mijn vader was van Paul Simon, mijn broer van de hardrock.’ Hoe kwam ze met klassieke muziek in aanraking? ‘Al vanaf nul. Mijn moeder speelt piano en is het type klassieke amateur, zo iemand die harder studeert dan wie ook. Ze gaf ons, mijn broer en mij, iedere kerst een klassieke plaat. Dus dat zat er al jong in. Niet dramme-rig, het was echt pure liefde. Wel voor-

namelijk het roman-tische repertoire: Chopin, Liszt, Ravel, Debussy. Maar ook Schönberg.’ Ze is kampioen veelzijdigheid, zeg ik, waar ze om moet lachen. Dan, weer serieus: ‘Er wordt vaak gezegd

dat ik moet kiezen. Mensen hebben een zekere homogeniteit nodig om zich aangesproken te voelen. Ik ben een soort vuilnisbakkenras nu, ik ga alle kanten op. Maar misschien wil ik de diversiteit juist wel omarmen. Al moet er wel een kern in zitten.’ Maar is zijzelf dat dan niet, als performer? Ze kijkt bedenkelijk. ‘Misschien, maar toch. Kijk, voor mij is het één ding: het zijn allemaal onderzoeken. Ik voel me soms net een voetballer: het is spelen, analyseren, spelen, analyseren.’

Wende ft. Red Limo Stringquartet & Maarten van DammeVerkadefabriekWoensdag 4 november, 20.30 uur

Wende zingt Winterreise van Boude-wijn Tarenskeen, met pianist Gerard BouwhuisVerkadefabriekZondag 8 november, 11.30 uur

‘Taal zit altijd op een gouden troon bij mij’

CiSUMreBmEVoN12

blo

kke

nsc

he

ma

wo

en

sd

ag

4 t

/m z

on

da

g 8

no

vem

be

r

Kru

ithu

is

The

ater

a/d

Par

ade

Ve

rka

de

fab

rie

k

Lo

cati

es

Lo

cati

es

1213

1415

1617

18.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

019

2021

2223

.30

.30

.30

.30

.30

1213

1415

1617

18.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

019

2021

2223

.30

.30

.30

.30

.30

1213

1415

1617

18.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

019

2021

2223

.30

.30

.30

.30

.30

De

To

on

zaa

l

De

To

on

zaa

l

De

To

on

zaa

l

Kru

ithu

is

Gro

te K

erk

Ve

rka

de

fab

rie

k

Ve

rka

de

fab

rie

k

De

To

on

zaa

l

Kru

ithu

is

Gro

te K

erk

Ve

rka

de

fab

rie

k

Ve

rka

de

fab

rie

k

Kru

ithu

is

Lo

cati

es

do

nd

erd

ag

5 n

ove

mb

er

He

lmu

t La

che

nm

an

n //

Yu

kiko

Su

gaw

ara

Aa

rt S

tro

otm

an

// F

ie S

cho

ute

n

Dio

tima

Qu

art

et

Inst

alla

tie E

xpe

diti

e K

ruith

uis

ph

ilha

rmo

nie

zu

idn

ed

erl

an

d

Am

bro

se A

kin

mu

sire

Qu

art

et &

Lu

na

tre

e

Pri

vate

Vie

w

vri

jda

g 6

no

vem

be

rD

iotim

a Q

ua

rte

t

Inst

alla

tie E

xpe

diti

e K

ruith

uis

Ask

o|S

chö

nb

erg

& R

ein

be

rt d

e L

ee

uw

Co

lou

rs o

f Im

pro

visa

tion

Ge

zie

n G

iaco

me

tti

Plu

g

wo

ensd

ag 4

nov

em

be

r

Inst

alla

tie E

xpe

diti

e K

ruith

uis

Ma

rike

n in

de

Tu

in d

er

Lu

ste

n

WE

ND

E

(Op

era

2D

ay, C

alli

op

e T

sou

pa

ki)

(He

lmu

t La

che

nm

an

n)

(He

lmu

t La

che

nm

an

n, W

ilbe

rt B

uls

ink)

(He

lmu

t La

che

nm

an

n, Y

an

nis

Kyr

iaki

de

s)

(Ask

o|S

chö

nb

erg

, An

ne

lies

van

Pa

rys)

(Arn

old

Sch

ön

be

rg, G

yörg

i Lig

eti)

(Ja

n v

an

de

Pu

tte,

Ka

ija S

aa

ria

ho

)

(Eri

c V

loe

ima

ns,

Jo

n B

alk

e, P

hro

ne

sis

e.a

.)

(Elm

er

Sch

ön

be

rge

r, N

AP,

Be

pp

ie B

an

kert

)

(Ja

me

szo

o, B

inkb

ea

ts, K

na

lpo

t e.a

.)

Kru

ithu

is

De

To

on

zaa

l

Th

ea

ter

Art

em

is

Azi

jnfa

bri

ek

Will

em

II F

ab

rie

k

Art

ua

riu

m

De

Mu

zeri

je

Ve

rka

de

fab

rie

k

Ve

rka

de

fab

rie

k

Gro

te K

erk

Ve

rka

de

fab

rie

k

Gro

ot G

ast

hu

is

Ve

rka

de

fab

rie

k

Lo

cati

es

1213

1415

1617

18.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

019

2021

2223

.30

.30

.30

.30

.30

zate

rda

g 7

no

vem

be

r

Inst

alla

tie E

xpe

diti

e K

ruith

uis

So

ng

s o

f Do

ub

t

Zw

erm

& F

red

Fri

th

So

ng

s fo

r M

ari

mb

a

Co

con

Pa

nd

70

90

Nie

uw

e G

elu

ide

n

Co

rdill

era

Su

ite

Ash

wa

aq

Ce

llo8

tet A

mst

erd

am

De

Po

rno

pe

ra

Vox

Sa

ng

uin

is

Two

Riv

ers

En

sem

ble

(Na

talia

Do

mín

gu

ez

Ra

ng

el,

Du

do

k K

wa

rte

t e.a

.)

(Flo

ria

n M

ag

nus

Ma

ier)

(Am

ir E

lSa

ffa

r, T

an

a S

trin

g Q

ua

rte

t)

(WIL

co, H

an

s D

ag

ele

t)

(Co

ra S

chm

eis

er)

(Nie

ls R

øn

sho

ldt)

(Ta

tian

a K

ole

va)

(Dya

ne

Do

nck

, En

Acc

ord

Str

ijkkw

art

et)

(Arv

o P

ärt

, Ch

rist

ian

Ve

rbe

ek)

Nov

embe

r M

usic

vind

t pla

ats

op

dive

rse

loca

ties

in d

e hi

stor

isch

e

binn

enst

ad v

an

's-H

erto

genb

osch

.

Nie

t alle

en h

et

muz

ikal

e aa

nbod

,

maa

r ook

de

conc

ertlo

catie

s zi

jn

zeer

gev

arie

erd.

Het

fest

ival

hart

van

Nov

embe

r

Mus

ic li

gt in

de

Verk

adef

abrie

k.

Kijk

voo

r mee

r

info

rmat

ie o

ver

conc

erte

n,

kort

ings

tarie

ven

en

over

nach

tinge

n op

ww

w.n

ovem

ber

mus

ic.n

et

CiSUMeBmEVoN

13

r 13

Gro

te K

erk

Ve

rka

de

fab

rie

k

Gro

ot G

ast

hu

is

Ve

rka

de

fab

rie

k

Ve

rka

de

fab

rie

k

Gro

te K

erk

W2

Po

pp

od

ium

De

Po

rno

pe

ra

Vox

Sa

ng

uin

is

Two

Riv

ers

En

sem

ble

Ne

ar

Ea

st U

p N

ort

h

Ne

de

rla

nd

s K

am

erk

oo

r

Julia

Ho

lter

SM

’s

Will

em

II F

ab

rie

k

Will

em

II F

ab

rie

k

Lo

cati

es

1213

1415

1617

18.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

019

2021

2223

.30

.30

.30

.30

.30

wo

en

sd

ag

4 t

/m z

on

da

g 8

no

v

Ide

ofo

on

I (D

ick

Ra

aijm

ake

rs)

Co

con

(D

yan

e D

on

ck)

Tast

efu

l Tu

rnta

ble

(L

ars

Kyn

de

)

(WIL

co, H

an

s D

ag

ele

t)

(Co

ra S

chm

eis

er)

(Arv

o P

ärt

, Ch

rist

ian

Ve

rbe

ek)

(Arv

o P

ärt

, Ve

ljo T

orm

is)

(Ma

rtin

Fo

nd

se, M

ete

Erk

er,

Je

roe

n v

an

Vlie

t)

(Am

ir E

lSa

ffa

r)

za e

n z

o v

an

af 1

2.0

0 u

ur

De

Mu

zeri

je H

ofz

aa

l

W2

Po

pp

od

ium

W2

Po

pp

od

ium

Gro

ot G

ast

hu

is

Azi

jnfa

bri

ek

SM

’s a

ud

itori

um

Ve

rka

de

fab

rie

k C

ab

are

tfir

ma

De

To

on

zaa

l

No

ord

bra

ba

nts

Mu

seu

m S

tate

nza

al

Art

em

is B

ove

nza

al

Gro

te K

erk

Ve

rka

de

fab

rie

k K

lein

e Z

aa

l

De

Mu

zeri

je P

leitz

aa

l

Art

ua

riu

m

Th

ea

ter

Art

em

is B

en

ed

en

zaa

l

De

Mu

zeri

je P

leitz

aa

l

Ve

rka

de

fab

rie

k K

lein

e Z

aa

l

De

To

on

zaa

l

Mu

seu

m S

lag

er

Sta

dsb

iblio

the

ek

Will

em

II F

ab

rie

k B

ove

nza

al

Gro

te K

erk

Will

em

II F

ab

rie

k B

en

ed

en

zaa

l

SM

’s E

ntr

ée

Ba

nk

van

Le

en

ing

Kru

ithu

is

Lo

cati

es

zon

da

g 8

no

vem

be

r12

1113

1415

1617

.30

.30

.30

.30

.30

.30

.30

Zuiderburen Route

Vocale Route

Improvisatie Route

Perfor-mance Route

Ensemble Route

Solo Route

Installatie Route

Tip

toe

Co

mp

any

Da

ns

Da

ns

Taxi

War

s ft

. Tom

Bar

man

& R

obin

Ver

heye

n

Vox

Sa

ng

uin

is

Wilb

ert

Bu

lsin

k &

Je

ssic

a S

ligte

r

KU

rKK

U

Cla

ron

McF

ad

de

n &

Tu

ur

Flo

rizo

on

e T

rio

Ma

art

en

Alte

na

Re

inie

r B

aa

s

Ma

rk S

child

ers

Le

kke

rke

rke

r / V

an

Ge

el /

Ge

nov

esi

Du

o A

tte

ma

Ha

rin

g

Ho

use

of

Fu

n

Pa

nd

70

90

En

sem

ble

Ad

ap

ter

f.c.

Jo

ng

blo

ed

Bla

ck P

en

cil

En

sem

ble

Ca

mé

léo

n

Mir

iam

Ove

rla

ch

Tom

Sa

nd

erm

an

Ma

tte

o M

ijde

rwijk

Na

tha

lie F

org

et

Dya

ne

Do

nck

Dic

k R

aa

ijma

kers

Nic

olin

e S

oe

ter

Kru

ithu

is C

olle

ctie

f

1112

1314

1516

17.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

0.3

018

1920

2122

.30

.30

.30

.30

.30

Ve

rka

de

fab

rie

k

Div

ers

e lo

catie

s

Ve

rka

de

fab

rie

k

Ve

rka

de

fab

rie

k

Lo

cati

es

zon

da

g 8

no

vem

be

rW

EN

DE

zin

gt W

INT

ER

RE

ISE

Ku

nst

mu

zie

kRo

ute

Jef N

eve

Tri

o &

Ad

am

Ba

ldyc

h

Kim

mo

Po

hjo

ne

n &

Ra

ga

zze

Kw

art

et

(Bo

ud

ewijn

Ta

ren

ske

en

)

Nov

emb

er M

usi

c o

p r

adio

, tv

en

inte

rnet

Them

apag

ina

op d

e si

te m

et

inte

rvie

ws,

repo

rtag

es, e

tc.

ww

w.v

pro.

nl/v

rije

-gel

uide

n/sp

ecia

ls/F

esti

vals

/Nov

embe

r-M

usic

-20

15.h

tml

Vri

je G

elu

iden

op

Rad

io 4

: va

naf 8

nov

embe

r elk

e zo

ndag

(2

3.0

0-2

4.0

0) e

en v

an d

e ho

ogte

punt

en v

an d

e ve

le

conc

erte

n

Vri

je G

elu

iden

op

Rad

io 6

: op

7 n

ovem

ber 2

0.0

0-0

.00

uu

r liv

e-ui

tzen

ding

van

uit d

e Ve

rkad

efab

riek

met

een

ruim

e ke

uze

uit d

e ja

zz(-

acht

ige)

co

ncer

ten

van

Nov

embe

r M

usic

In d

e te

levi

sieu

itze

ndin

g va

n Vr

ije G

elui

den

van

25 o

ktob

er

(NPO

1, 10

.30

-11.

20 u

ur) w

ordt

ee

n de

el u

it N

ear E

ast U

p N

orth

uit

gevo

erd,

een

sui

te

van

Mar

tin

Fond

se

CiSUMreBmEVoN14

Klankencircus Lachenmann


CiSUMeBmEVoN

15

r 15

Een dag lang kopje onder in de wereld van muziekalchemist Helmut Lachen-mann. De bijna tachtigjarige Duitse componist is hoofdgast tijdens November Music.

> > > > >

ello’s kreunen en kirren, violen suizen en ruizen, klarinetten plop-pen en piepen en het slagwerk rinkelt en ratelt. Laat alle vastge-

roeste muziekgewoontes varen en wees welkom in het spectaculaire klankuni-versum van Helmut Lachenmann. Als er één componist is die je de oren laat spitsen in maximum overdrive, dan is het wel Lachenmann. In een doorge-draaide muziekwereld van hypes en trends houdt deze bijna tachtigjarige meester bewonderenswaardig vast aan zijn hermetisch afgebakende klanktaal. Lachenmann neemt de vertrouwde taal van het muziekinstrument stevig onder de loep en zoemt in op het ongehoorde klankdetail en het onverwachte bijge-luid. Met alle voorhanden speeltechnie-ken laat hij zijn betrokken musici een magisch klankdrama ontketenen waarin intense expressie, zinderende stilte en puntige lyriek strijden om de aandacht. Klankenopera van de allerhoogste orde. Muziek in de traditionele zin wil de componist het niet eens noemen. Ooit brieste een concertbezoeker hem na afloop toe: ‘Meneer, dit is geen muziek!’ Waarop de componist tevreden glimla-chend riposteerde: ‘Dat is het mooiste compliment dat je me kunt geven’.Lachenmanns composities mogen dan al decennia oud zijn, het aangekoekte stof van de vertrouwde, klassieke speel-tradities stuift iedere keer weer flink omhoog zodra zijn werk de concertzaal in geslingerd wordt.

Lucide geestMuziek die onverminderd radicaal is tot op het beenmerg, maar wie goed luistert hoort ook het werk van een speelse, lucide geest. In Nederland klinkt zijn muziek maar mondjesmaat. Tijdens het Holland Festival van 1995 was Lachenmann nog een van de centrale componisten, maar daarna was het lange tijd stil. In het kader van zijn tachtigste verjaardag wijdt November Music een hele dag aan Lachenmann. Topmusici van eigen bodem, de philharmonie zuidnederland en het gerenommeerde Quatuor Diotima bui-gen zich over zijn oeuvre. De componist is zelf aanwezig om zoveel mogelijk toe te lichten, en zelfs enkele piano-miniaturen te vertolken. Zijn trouwe metgezel, pianiste Yukiko Sugawara staat hem daarbij terzijde. Muziek van Lachenmann moet je bij voorkeur live

ondergaan. Cd-opnames van zijn werk zijn ruimschoots voorhanden, maar er gaat niets boven het aanschouwen van in zweet badende, voortploeterende musici die zich in opperste concentra-tie aan zijn mysterieuze klankwereld overgeven. Complexe muziek is van alle tijden, zeker van de twintigste eeuw. In een tijdperk waarin de technologische en communicatieve mogelijkheden zich razendsnel uitbreiden, is het geen wonder dat de kunstmuziek alleen maar doorwrochter voor de dag komt. Sinds de Tweede Weense Schoolmeesters (Schönberg, Berg, Webern) en de seriële profeten (Boulez, Stockhausen) wordt het uiterste gevraagd van musici en toehoorders. De grenzen van speel-baarheid worden later zelfs moedwillig afgetast door de componisten van de New Complexity lichting van grote roer-ganger Brian Ferneyhough. Hondsmoei-lijke partituren waarbij de uitvoerder vertrouwend op muzikaal instinct de notenzee te lijf moet gaan. Lachenmann pakt het subtieler aan. In zijn detail-listisch uitgeschreven partituren wordt niets aan het toeval over gelaten. Zo complex en gekunsteld zijn klankwe-reld in eerste instantie kan overkomen, zo poëtisch is de uiteindelijke muziek wanneer je er in alle rust in opgaat.Lachenmanns grote leermeester is de Italiaan Luigo Nono. Van 1958 tot 1960 nam hij privélessen bij Luigi Nono in Venetië. Een eenling, net als Lachen-mann, die op uitzonderlijke wijze met klank en ruimtelijkheid kon toveren. Tijdens de Darmstädter Ferienkurse in de jaren zestig verdiepte Lachenmann zijn zoektocht naar het ongehoorde. Van beslissende invloed was zijn ken-nismaking met John Cage. De eman-cipatie van geluid en de niet-aflatende speurtocht naar een nieuwe manier van luisteren kregen voorrang. Het paste precies in zijn straatje.Lachenmann is en blijft een kind van deze vroege avant-garde. De seriële school is zijn voedingsbodem. Com-ponisten die later afwijken van het hardcore modernisme – onder wie György Ligeti en Krzysztof Pende-recki – kunnen niet op zijn waardering rekenen. Anderzijds laat Lachenmann de grote naoorlogse muziekstromingen voor wat ze zijn en ontwikkelt hij een geheel eigen signatuur.

ZwijnenstalMusique concrète instrumentale doopt hij zijn compositiestijl. Centraal staan de handelingen en bewegingen

C

HH

CiSUMreBmEVoN14

Klankencircus Lachenmann


CiSUMeBmEVoN

15

r 15

Een dag lang kopje onder in de wereld van muziekalchemist Helmut Lachen-mann. De bijna tachtigjarige Duitse componist is hoofdgast tijdens November Music.

> > > > >

ello’s kreunen en kirren, violen suizen en ruizen, klarinetten plop-pen en piepen en het slagwerk rinkelt en ratelt. Laat alle vastge-

roeste muziekgewoontes varen en wees welkom in het spectaculaire klankuni-versum van Helmut Lachenmann. Als er één componist is die je de oren laat spitsen in maximum overdrive, dan is het wel Lachenmann. In een doorge-draaide muziekwereld van hypes en trends houdt deze bijna tachtigjarige meester bewonderenswaardig vast aan zijn hermetisch afgebakende klanktaal. Lachenmann neemt de vertrouwde taal van het muziekinstrument stevig onder de loep en zoemt in op het ongehoorde klankdetail en het onverwachte bijge-luid. Met alle voorhanden speeltechnie-ken laat hij zijn betrokken musici een magisch klankdrama ontketenen waarin intense expressie, zinderende stilte en puntige lyriek strijden om de aandacht. Klankenopera van de allerhoogste orde. Muziek in de traditionele zin wil de componist het niet eens noemen. Ooit brieste een concertbezoeker hem na afloop toe: ‘Meneer, dit is geen muziek!’ Waarop de componist tevreden glimla-chend riposteerde: ‘Dat is het mooiste compliment dat je me kunt geven’.Lachenmanns composities mogen dan al decennia oud zijn, het aangekoekte stof van de vertrouwde, klassieke speel-tradities stuift iedere keer weer flink omhoog zodra zijn werk de concertzaal in geslingerd wordt.

Lucide geestMuziek die onverminderd radicaal is tot op het beenmerg, maar wie goed luistert hoort ook het werk van een speelse, lucide geest. In Nederland klinkt zijn muziek maar mondjesmaat. Tijdens het Holland Festival van 1995 was Lachenmann nog een van de centrale componisten, maar daarna was het lange tijd stil. In het kader van zijn tachtigste verjaardag wijdt November Music een hele dag aan Lachenmann. Topmusici van eigen bodem, de philharmonie zuidnederland en het gerenommeerde Quatuor Diotima bui-gen zich over zijn oeuvre. De componist is zelf aanwezig om zoveel mogelijk toe te lichten, en zelfs enkele piano-miniaturen te vertolken. Zijn trouwe metgezel, pianiste Yukiko Sugawara staat hem daarbij terzijde. Muziek van Lachenmann moet je bij voorkeur live

ondergaan. Cd-opnames van zijn werk zijn ruimschoots voorhanden, maar er gaat niets boven het aanschouwen van in zweet badende, voortploeterende musici die zich in opperste concentra-tie aan zijn mysterieuze klankwereld overgeven. Complexe muziek is van alle tijden, zeker van de twintigste eeuw. In een tijdperk waarin de technologische en communicatieve mogelijkheden zich razendsnel uitbreiden, is het geen wonder dat de kunstmuziek alleen maar doorwrochter voor de dag komt. Sinds de Tweede Weense Schoolmeesters (Schönberg, Berg, Webern) en de seriële profeten (Boulez, Stockhausen) wordt het uiterste gevraagd van musici en toehoorders. De grenzen van speel-baarheid worden later zelfs moedwillig afgetast door de componisten van de New Complexity lichting van grote roer-ganger Brian Ferneyhough. Hondsmoei-lijke partituren waarbij de uitvoerder vertrouwend op muzikaal instinct de notenzee te lijf moet gaan. Lachenmann pakt het subtieler aan. In zijn detail-listisch uitgeschreven partituren wordt niets aan het toeval over gelaten. Zo complex en gekunsteld zijn klankwe-reld in eerste instantie kan overkomen, zo poëtisch is de uiteindelijke muziek wanneer je er in alle rust in opgaat.Lachenmanns grote leermeester is de Italiaan Luigo Nono. Van 1958 tot 1960 nam hij privélessen bij Luigi Nono in Venetië. Een eenling, net als Lachen-mann, die op uitzonderlijke wijze met klank en ruimtelijkheid kon toveren. Tijdens de Darmstädter Ferienkurse in de jaren zestig verdiepte Lachenmann zijn zoektocht naar het ongehoorde. Van beslissende invloed was zijn ken-nismaking met John Cage. De eman-cipatie van geluid en de niet-aflatende speurtocht naar een nieuwe manier van luisteren kregen voorrang. Het paste precies in zijn straatje.Lachenmann is en blijft een kind van deze vroege avant-garde. De seriële school is zijn voedingsbodem. Com-ponisten die later afwijken van het hardcore modernisme – onder wie György Ligeti en Krzysztof Pende-recki – kunnen niet op zijn waardering rekenen. Anderzijds laat Lachenmann de grote naoorlogse muziekstromingen voor wat ze zijn en ontwikkelt hij een geheel eigen signatuur.

ZwijnenstalMusique concrète instrumentale doopt hij zijn compositiestijl. Centraal staan de handelingen en bewegingen

CH

H

in situ

Niels Rønsholdt Songs of Doubt

(Prospect / Retrospect)

introinsitu.nl

Met zijn aangrijpende liederencyclus Me Quitte deed de Deense componist Niels Rønsholdt de bezoekers van November Music 2013 versteld staan. In Songs of Doubt gaat hij nog meer de diepte in, in kleine eenvoudige liederen, kijken we voortdurend vooruit en achteruit, laverend tussen verleden en toekomst met alle ruimte voor levenstwijfel

Koor: Studium Chorale, o.l.v. Hans LeendersOndes-martenot: Nathalie ForgetSolozang: Roderik PovelCompositie en video: Niels Rønsholdt

Datum — Zat 7 novTijd — 12:30Locatie — Muziekcentrum de ToonzaalEntree — €15,00/€12,00/€7,50Reserveren — novembermusic.net

Meer van Intro tijdens November Music in Nieuwe Geluiden

2015/2016

DE MAN DIE ALLES WEET 4+17 OKTOBER – 3 JANUARI

(IN COPRODUCTIE MET MAAS THEATER EN DANS)

ALS JE MAAR HARD GENOEG RENT, WEET NIEMAND PRECIES WAAR JE BENT 8+

20 NOVEMBER – 14 FEBRUARI

BEKDICHTZITSTIL 8+7 JANUARI – 11 MAART

(IN COPRODUCTIE MET THEATER ANTIGONE)

DE MEEST ZWAARMOEDIGE VOORSTELLING DIE OOIT IS GEMAAKT

(WAARVAN HET HELE PUBLIEK MOET HUILEN) 13+

1 MAART – 30 APRIL(IN COPRODUCTIE MET DE WARME WINKEL)

WWW.ARTEMIS.NL

2015/2016

DE MAN DIE ALLES WEET 4+17 OKTOBER – 3 JANUARI

(IN COPRODUCTIE MET MAAS THEATER EN DANS)

ALS JE MAAR HARD GENOEG RENT, WEET NIEMAND PRECIES WAAR JE BENT 8+

20 NOVEMBER – 14 FEBRUARI

BEKDICHTZITSTIL 8+7 JANUARI – 11 MAART

(IN COPRODUCTIE MET THEATER ANTIGONE)

DE MEEST ZWAARMOEDIGE VOORSTELLING DIE OOIT IS GEMAAKT

(WAARVAN HET HELE PUBLIEK MOET HUILEN) 13+

1 MAART – 30 APRIL(IN COPRODUCTIE MET DE WARME WINKEL)

WWW.ARTEMIS.NL

DE MAN DIE ALLES WEET

‘GENIAAL’NRC HANDELSBLAD *****

CiSUMeBmEVoN

17

r 17

waarmee klank wordt geproduceerd. Via de meest onconventionele speel-technieken opent hij de poorten naar ongehoorde oorden. De concrete, grijp-bare wijzen waarop een klank wordt opgewekt zijn voor de componist net zo belangrijk als de soms zo begeesterde klankresultaten. Van iedere klank in Lachenmanns composities ervaar je direct de energie die wordt opgeroepen door een uitvoerder. Muziek als een mystiek klankritueel waarin elk detail en iedere handeling van betekenis kan zijn. Een muziektaal waar je als toehoorder met je neus bovenop moet zitten. In zijn actieve compositietitels zie je de muzikale beweging terug: Pres-sion, Air, Mouvement (-vor der Erstar-rung) of Schwankungen am Rand.Musici en luisteraars met een sportieve prestatiedrang heeft Lachenmann het liefst. De Nederlandse klarinettiste

Fie SchoutenAart Strootman

Helmut Lachenmann

Fie Schouten kan dit beamen. Tijdens November Music speelt zij de half uur durende uitputtingsslag Allegro sostenuto voor klarinet, piano en cello. ‘Lachenmann is geen muziek om eenvoudig te consumeren, zijn muziek irriteert, jeukt en fascineert tegelijkertijd,’ weet Schouten uit ervaring. Samen met pianiste Keiko Shichijo en celliste Eva van de Poll toog Schouten naar Lachenmanns pittoreske componeer-huis aan de Lago Maggiore. ‘Een ontzet-tend aardig mens. Niet hoogdravend of intellectueel. Hij benadert zijn muziek veel vanuit zijn gevoel.’ Lachenmann eist toewijding en werklust van zijn musici. ‘Je begint bij maat één en bij maat drie denk je al: “Waar zijn we?” En dan heb je nog zestig pagina’s te gaan,’ grinnikt Schouten. ‘Alles is extreem precies uitgeschreven en als je daar als musicus aan vasthoudt valt ineens alles op zijn plek.’ Zijn verbeeldingskracht is enorm, merkt Schouten. ‘Lachenmann heeft veel speelse humor in zijn muziek verstopt. In Allegro sostenuto duikt een cellosolo op die hij met een glimlach omschrijft als zwijnenstal. Of mijn basklarinetpassage gaat van tut-tut-tut. Volgens de componist moet het dan klinken als een motorbootje dat voorbij trekt. Het is zeker niet allemaal doodse-rieus.’

Gruis van de gitaarOok gitarist Aart Strootman is van de partij tijdens de Lachenmann-dag. Hij houdt wel van een � sieke uitdaging. Zo speelt hij Steve Reichs gitaarsolo Elec-tric Counterpoint geregeld in een mara-thonuitvoering van vier uur. Tijdens het

festival gaat hij samen met collega Seth Josel de strijd aan met Lachenmanns Salut für Caudwell. Een stuk voor twee akoestische gitaren waarin de spelers alles uit de gitaarkast moeten halen. De gitaristen zingen bovendien gedeeltes uit een tekst van marxistisch fi losoof Christopher Caudwell. ‘Maar dan hele-maal verknipt, eerder ritmische klank dan tekst. Helemaal des Lachenmanns,’ ervaart Strootman. ‘Bijgeluiden die je als musicus meestal wil vermijden, vergroot hij uit. Hij duikt in het gruis van de gitaar.’ De gitaristen kloppen en tikken op de gitaar, gebruiken metalen en glazen slides, en raspen en pluk-ken met hun vingers en nagels langs de snaren. Een bruisende waterval aan minuscule klankdetails wordt op je afgevuurd. In een half uurtje passeert een van de uniekste gitaarwerken uit de muziekgeschiedenis. Strootman weet dat je bij Lachenmann door een barrière moet. ‘Je eerste reacties zijn: “Waar luister ik naar, haak ik straks niet af?” Maar Lachenmann weet heel helder wat hij uit zijn instrumenten wil halen. Nauwgezet gestructureerde muziek van een enorme zeggingskracht.’ Het is ook geen klankexperiment om het klank-experiment, merkt Strootman. ‘Lachen-mann is ver voorbij het experiment. Hij denkt en voelt in deze taal.’

Helmut LachenmannDe Toonzaal met Yukiko Sugawara, Diotima Quartet, Aart Strootman, Fie Schouten, Wilbert Bulsink en Helmut LachenmannDonderdag 5 november, 12.00, 14.00 en 15.30 uurGrote Kerk, philharmonie zuidnederlandDonderdag 5 november, 19.00 uur

Fie SchoutenFie Schouten kan dit beamen. Tijdens Fie Schouten kan dit beamen. Tijdens November Music speelt zij de half

Allegro voor klarinet, piano en

cello. ‘Lachenmann is geen muziek

Schouten uit ervaring. Samen met pianiste Keiko Shichijo en celliste Eva van de Poll toog Schouten naar Lachenmanns pittoreske componeer-Lachenmanns pittoreske componeer-huis aan de Lago Maggiore. ‘Een ontzet-tend aardig mens. Niet hoogdravend of intellectueel. Hij benadert zijn muziek veel vanuit zijn gevoel.’ Lachenmann eist toewijding en werklust van zijn musici. ‘Je begint bij maat één en bij maat drie denk je al: “Waar zijn we?” En dan heb je nog zestig pagina’s te gaan,’ M

AR

K V

AN

VU

GT

CiSUMreBmEVoN18

De opera Private View is geïnspireerd door de filmklassieker Rear Window; beeld speelt dan ook een bijzondere rol in het stuk. Het videodecor is gemaakt door een jong, getalenteerd collectief uit Zwolle: 33 ⅓.

ThrilleroperaD O O R I L S E V A N D E R V E L D E N

sterren maar liefst deelde de Volkskrant in mei uit aan de opera Private View, vol-gens de krant ‘een spannend spel van verwachtingen. De

opera, eersteling van de vooraanstaande Belgische componiste Annelies Van Parys, won bovendien twee prijzen, waaronder de Fedora–Rolf Liebermann

4

CiSUMeBmEVoN

19

r 19

Prize for Opera, een aanmoedigings-prijs voor grensverleggend werk van jonge makers. Inspiratie voor haar ‘thrilleropera’ vond Van Parys in de filmgeschiedenis, bij de klassieker Rear Window van Hitchcock, over een aan huis gekluisterde fotograaf die met zijn telelens de buren bespiedt. Met dat verhaaltje heeft Private View weinig van doen, maar net als de film gaat ook de opera over voyeurisme: kijken en bekeken worden.

Video speelt dan ook een hoofdrol in deze voorstelling. Dat gaat zo ver dat niet de zangers op toneel, zoals gebrui-kelijk bij opera, maar de beelden op de zes schermen die staan opgesteld het verhaal vertellen. Het beeld, of beter gezegd het videodecor, is gemaakt door 33 ⅓, een jong, bijzonder getalenteerd collectief uit Zwolle bestaand uit drie kunstenaars: Jules van Hulst, Douwe Dijkstra en Coen Huisman. Ze ken-nen elkaar van de kunstacademie,

en afgaande op het komische filmpje op hun site delen ze hetzelfde gevoel voor absurdistische humor. 33 ⅓ werkt in opdracht, maar maakt ook eigen voorstellingen, zoals de digitale opera Blauwbaard (2011) die hen op de kaart zette, ook internationaal: het stuk is opgevoerd in onder meer Glasgow en New York.

Live-eventVoor Private View, waarvan de drie ook coproducent zijn, maakten ze een ver-rassend ratjetoe dat vaak een glimlach tevoorschijn tovert. We zien, in wil-lekeurige volgorde, New York, een man met gleufhoed, een halfblote dame in bed met Charles Aznavour, revuemeis-jes en een verdwaald paard. ‘Het meeste beeld komt uit oude B-films,’ zegt Jules van Hulst. ‘Niet uit Rear Window nee, dat is te bekend en roept teveel connotaties op. Dat willen we niet.’ De zwart-witbeelden zijn ingekleurd met felle accenten. Zo kreeg de blote dame paarse tepels. ‘Elk personage heeft z’n eigen kleur, zo kun je ze van elkaar onderscheiden.’ Très Pop-Art. Het geheel knalt van het scherm, en vormt een geweldige combinatie met de spannende, intrigerende muziek van Van Parys. Zo’n video maak je van tevoren, zou je denken. En dat klopt ook wel, maar toch is het werk van 33 ⅓ ‘heel erg een live-event,’ zoals Van Hulst zegt. ‘De zangers bedienen de schermen live, zodat ze kunnen inspelen op het tempo van de dirigent en op wat er verder gebeurt zo’n avond. Het risico daarvan is dat er ook wat mis kan gaan, maar wij zoeken het risico bewust op. Dat is nodig, geloven wij, om interessante kunst te maken.’

Annelies Van Parys: Private View door Asko|Schönberg, Neue Vocalsolisten en Muziektheater TransparantVerkadefabriekDonderdag 5 november, 21.00 uurK

OE

N B

RO

OS

FESTIVALDE MUSIQUE

MIXTE #17

CENTRE

MUSIQUE MIXTEwww.centrehenripousseur.be www.images-sonores.be

FESTIVALDE MUSIQUE

MIXTE #17

CENTRE

MUSIQUE MIXTEwww.centrehenripousseur.be www.images-sonores.be

CiSUMeBmEVoN

21

r 21

oor de Duitser Florian Magnus Maier begon het allemaal in zijn tienerjaren met die ene bliksem-schicht: de welhaast

klinisch-mechanisch vervormde Trevor Rabin-gitaarri� in de Yes-hit ‘Owner of a lonely heart’. Daar en toen maakte de muziekkoorts zich meester van Florian en heeft hem sindsdien niet meer los-gelaten. In het Neder-Beierse ansicht-kaartenstadje Landshut werd hij kind aan huis in de platenzaak en was, zoals iedere jonge metalfan, ook meteen een buitenbeen. Bij Slayer op vinyl draaien bleef het bovendien niet; zelf gitaarspe-len en met een groepje gelijkgestemden zware metalen produceren, dat werd zijn thuis weg van huis.Inmiddels schrijven we 2015 en kan Florian Maier, die sinds zijn conserva-toriumstudies Rotterdam als thuisha-ven heeft, bogen op een curriculum

vitae dat zowel in lengte als diversiteit imposant is. Men vindt niet alle dagen een individu dat multi-actief is in de extremere hoeken van de metal, jarenlang fl amencogitaar speelde en als eigentijds componist stijlen vervlecht die op het eerste gehoor volstrekt incongruent met elkaar lijken. Een nieuwsgierigheid naar avant-garde-klanken uit zonderlinge objecten is Maier evenmin vreemd. Zo werkte hij met de Subkontra, instrument van een pyramideachtig frame dat oogt als een kruising tussen een abstracte sculptuur en een sciencefi ctionfi lmraadsel.

GromgeluidenMaiers ongewone slalomparcours in zeer verschillende stratosferen en disciplines is ook in fi lmmakersland niet onopgemerkt gebleven. In de NTR-documentaire Florian Magnus Maier: een metalgast in het Concertgebouw (2014, regie Marcel Goedhart) wordt de getalenteerde eclecticus gevolgd

Florian Magnus Maier is een musicus en componist van uitersten. Zijn nieuwe werk Cordillera Suite gaat in première tijdens het November Music festival.

tijdens het schrijfproces van Schat-tenspiel, een innovatieve compositie voor twee gitaren en orkest. Camera en microfoon vangen Maier tevens tijdens plaatopnamen met de Duitse black-metalband Dark Fortress, waar hij de vocalist-tekstschrijver van dienst is. Het contrast tussen het deftige highbrow-Concertgebouwproject en de grom- en krijsgeluiden die hij als frontman van de zwartmetaalbende uitstoot, is aanzien-lijk. Toch zijn het allebei verklankingen waarvoor de artiest uit dezelfde bron put: een donker, melancholiek levens-gevoel van bovengemiddelde intensiteit. De fi lm geeft dan ook een verhelderend inkijkje in het leven en werk van een authentiek en gedreven kunstenaar die via de brug van de muziek zijn draai in de wereld lijkt te hebben gevonden.Voor het Doelen Ensemble schreef Maier de Cordillera Suite. De drie kwar-tier durende epische suite voor strij-kers, percussie en piano is de artistieke neerslag van Maiers recente, maan-denlange tocht door het Andesgebied in Zuid-Amerika. Tijdens het concert zullen beelden worden geprojecteerd die de reiziger op zijn omzwervingen door de woeste hoogten opnam. Breed canvas, groots gebaar.

Florian Magnus Maier: Cordillera Suite door het Doelen EnsembleVerkadefabriekZaterdag 7 november, 15.30 uur + ander werk op 7 en 8 november

V

Woeste hoogtenD O O R O L I V E R K E R K D I J K

Kayhan Kalhor

Stichting Dioraphte steunt kwalitatieve projecten op het gebied van kunst en cultuur met een landelijk of internationaal bereik. Ook November Music mag dit jaar rekenen op onze steun om internationale programmering mogelijk te maken voor een breed publiek. Niet straks, maar nu.

Omdat cultuur rijkdom is die je met elkaar deelt.

Steun ook November Music. Als bezoeker, als mecenas.

Toon

zett

ers

20

12

Foto

Mik

e B

reeu

wer

Buma ondersteunt en promoot hedendaagse muziek en jazz van componisten en tekst dichters uit Nederland. Door een bijdrage te leveren aan November Music krijgen vele bijzondere composities van Nederlandse compo nisten een extra kans.

BUM394_Advertentie_80x125mm_2.indd 1 27-09-13 13:34

EricVloeimansamBOSCHadeur

Ontdek verrassend veelzijdige muziek in ’s-Hertogenbosch

WWW.GASTVRIJDENBOSCH.NL

CiSUMeBmEVoN

23

r 23

KunstmuziekRoute 2015

Zondagmiddag 8 november vinden in de binnenstad van Den Bosch tientallen optredens plaats: Dans Dans, Wilbert Bulsink & Jessica Sligter, Claron McFadden, Ensemble Adapter, Reinier Baas en Ensemble Chameleon. Drie tips.

Hemels kirrende oersynthesizer

Componist Olivier Messiaen tilde het instrument naar etherische hoogten, en hedendaagse popcoryfeeën als Damon Albarn (Blur, Gorillaz), Trent Reznor (Nine Inch Nails) en Jonny Greenwood (Radiohead) pronken er graag mee. De Franse oersynthesizer

Nathalie Forget

23

UITGELICHT

Gloednieuw solowerk

Een rijk leven gewijd aan improvi-seren, componeren en organise-ren. Samen met de legendarische Misha Mengelberg zorgde de nu 72-jarige jazzpionier en contra-bassist Maarten Altena voor een frisse wind in het bedompte Nederlandse muziekklimaat. Componeren en improviseren vloeiden ineens op wonderlijke wijze in elkaar over. De grenzen vervaagden en alles was mogelijk. Met zijn in 1980 opgerichte Maar-ten Altena Ensemble had hij het gedroomde muzieklaboratorium in handen. Het ensemble werkte samen met grensverleggende muziekdenkers als Derek Bailey, John Zorn en Anthony Braxton. Van een improviserend gezel-schap evolueerde Altena’s club naar een hoogstaand muziek-ensemble voor experimentele, eigentijdse muziek. In 2005 stopte Altena als artistiek directeur van het ensemble. Com-poneren kreeg de voorrang. Bij tijd en wijle laat hij zijn nieuwste pennenvruchten los op de wereld. Voor zijn programma Solo’s in ruimtes schrijft Altena gloednieuw solowerk voor blokfl uitist Walter van Hauwe en de Duitse percus-sionist Paul Lovens. Verwacht ook hier een enerverend strijdtoneel tussen doelbewust componeren en subtiel improviseren.

MARK VAN DE VOORT

ondes-Martenot is populairder dan ooit. In de jaren twintig van de vorige eeuw was deze muzikale vinding de verwezenlijking van een toekomst-droom. Radio-operateur Maurice Mar-tenot (1898-1980) ontdekte het instru-ment toen hij gefascineerd raakte door bijgeluiden in het radioverkeer. De keffende chihuahua-klanken van de radio werden door Martenot getemd en omgetoverd in een elektronisch klavierinstrument vol harmonische, zwevende klanken. Ergens tussen een zwoel zingende zaag en hemels kir-rende sopraan. Een van de hedendaagse sterren op de ondes-Martenot is de Française Nathalie Forget. Ze werkte al samen met de London Sinfonietta en De Nederlandse Opera. Tijdens November Music geeft ze een recital op haar ana-loge ondes, de Ondea. Op het menu staat werk van Messiaen en Edgard Varèse, maar ook eigen werk.

MARK VAN DE VOORT

TaxiWars

In het slotconcert TaxiWars twee kopstukken uit de

Belgische muziekwereld:

dEUS-voorman Tom Barman en

saxofonist Robin

Verheyen.

Nicolas Thys, Tom Barman, Robin Verheyen en Antoine Pierre (vlnr)

PA

UL

KO

EL

EM

AN

KR

IS D

EW

ITT

E

Martin Fondse - Mete Erker

Asko|Schönberg - Derya Türkan Eric van der Westen - Jeroen van Vliet - Jarrod Cagwin

Near East

Up North“Turkse Blues als Moderne Klassieker”

Karavansarai

29-10 Amsterdam, Muziekgebouw aan 't IJ

30-10 Nijmegen, Concertgebouw de Vereeniging

1-11 Terneuzen, Porgy & Bess (excl. Asko|Schönberg)

4-11 Enschede, Grote Kerk

5-11 Utrecht, TivoliVredenburg

7-11 Den Bosch, IHKV November music

8-11 8-11 Rotterdam, Concertgebouw De Doelen

Tickets & Info www.askoschoenberg.nl

draagt jouw project bij aan duurz zame vernieuwing van de brabantsee professionele kunstsector?

Neem contact op met bkkc om te kijken of jouw plan past in het impulsgeldenprogramma.

Voor professionele makers, culturele instellingen, overheden en bedrijven.

www.bkkc.nl/impulsgelden

Org

elvr

eten

fo

to:

Ren

e d

en E

ngel

sman

4 t/m 8 november 2015 ’s-hertogenbosch november...zo 1 nov rotterdam di 3 nov licks & brains...

Documents