บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยเรอง การศกษาภาษาผไทยสการพฒนาหลกสตรเพอการสบสาน

และการอนรกษ ส าหรบนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย : กรณศกษาบานนางว

ในครงนผวจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของทงจากนกวชาการในประเทศ

และตางประเทศ โดยไดเรยบเรยงและน าเสนอตามหวขอ ดงตอไปน

1. ขอมลทวไปของบานนางว

1.1 ประวตความเปนมา

1.2 สภาพทวไป

1.3 อาณาเขตตดตอ

1.4 จ านวนประชากรและเขตการปกครอง

1.5 ขอมลอาชพ

2. ชาตพนธผไทย

2.1 ประวตและความเปนมา

2.2 ทอยอาศยและลกษณะบานเรอน

2.3 การแตงกายและเครองนงหม

2.4 โครงสรางทางสงคม

2.5 อาชพและการท ามาหากน

2.6 ศาสนาและความเชอ

2.7 ประเพณและวถชวต

3. ภาษาผไทย

3.1 ระบบเสยง

3.2 ระบบค า

3.3 ระบบโครงสรางประโยค

3.4 ระบบความหมาย

3.5 งานวจยทเกยวของกบภาษาผไทย

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

22

4. การวจยภาคสนามทางภาษาศาสตร

4.1 ความหมายของการวจยภาคสนามทางภาษาศาสตร

4.2 วตถประสงคในการวจยภาคสนามทางภาษาศาสตร

4.3 ลกษณะของผวจย

4.4 ผบอกภาษาหรอผใหขอมล

4.5 ชมชนทท าการวจย

4.6 การเตรยมตวกอนวจยภาคสนาม

4.7 การเกบรวบรวมขอมลทางภาษาศาสตร

4.8 การเกบขอมลในระดบค าศพท

4.9 การหาค าศพทใหมและการสอบถามความหมาย

4.10 การเกบขอมลระดบเสยง

4.11 การบนทกขอมล

5. นโยบายภาษาและการเรยนการสอนภาษา

5.1 ภาวะวกฤตและปญหาภาษาในประเทศไทย

5.2 ความหลากหลายของภาษาและชาตพนธในประเทศไทย

5.3 การเปลยนแปลงทางนเวศวทยาและสภาวะวกฤตของภาษา

กลมชาตพนธ

5.4 นโยบายและยทธศาสตรภาษาแหงชาต

6. การพฒนาหลกสตร

6.1 ความหมายของหลกสตร

6.2 องคประกอบของหลกสตร

6.3 ความส าคญของหลกสตร

6.4 การพฒนาหลกสตร

6.5 ขนตอนการพฒนาหลกสตร

7. แนวคดพนฐานในการจดการเรยนร

7.1 แนวคดการจดการเรยนรตามสภาพจรง

7.2 ทฤษฎการเรยนรแบบรวมมอ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

23

ขอมลทวไปของบานนางว

1. ประวตความเปนมา

บานนางวแตกอนชาตพนธผไทย หรอเผาผไทยและชาตพนธญอหรอเผาญอ

อพยพมาจากเมองไชยบร อ าเภอทาอเทน จงหวดนครพนมและเมองสกลนคร

เรมกอตงเมอประมาณป พ.ศ. 2413 เดมเปนหมท 10 ของต าบลนาหวา กงอ าเภอทาบอ

อ าเภอศรสงคราม จงหวดนครพนม โดยมนายทองค า วะชม เปนก านน มทาวตาแสง

เปนผน าคนแรก ต าแหนงขนนางวตงแตป พ.ศ. 2413–2472 จากนน นายสาย (ขนนางว)

ไดรบการแตงตงใหเปนผน าคนท 2 และมผใหญบานทงหมด 5 คน ดงน

1. นายเสอ ไชยมาโย เปนผใหญบานคนท 1

2. นายอนทร นาโควงค เปนผใหญบานคนท 2

3. นายออน อสาพรหม เปนผใหญบานคนท 3

4. นายแกว อสาพรหม เปนผใหญบานคนท 4

5. นายชาล อสาพรหม เปนผใหญบานคนท 5

เมอป พ.ศ. 2509 นายทองค า วะชม ก านนต าบลนาหวาเกษยณอาย

และไดแตงตงใหนายโจม อปพรหม เปนก านนต าบลนาหวา และมนายฮง นาโควงค

เปนผใหญบาน จากจ านวนประชากรทเพมมากขน จงไดขอแยกตงต าบลใหมเปนต าบลนางว

หมท 1 และหมท 2 ต าบลนางว อ าเภอศรสงคราม จงหวดนครพนม โดยมก านนและ

ผใหญบาน ดงน

1. นายวนด อสาพรหม เปนก านนคนแรก

2. นายมนศกด โกษาแสง เปนก านนคนท 2

3. นายบว โกษาแสง เปนก านนคนท 3

4. นายจนทร ดแสง เปนก านนคนท 4

5. นายสาคร บนนท เปนก านนคนท 5

6. นายทองค า อสาพรหม เปนก านนคนท 6

7. นายล าใหญ บนนท เปนก านนคนท 8 (องคการบรหารสวนต าบลนางว,

2559, หนา 7–10)

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

24

2. สภาพทวไป

มเนอททงหมด 59,735 ไร และจ านวนหลงคาเรอน 1,258 หลงคาเรอน

(โรงเรยนพระปรยตธรรมวดศรหนารถวทยา, 2558, หนา 1-5)

3. อาณาเขตตดตอ

ทศเหนอ ตดกบต าบลทาเรอ และต าบลนาหวา อ าเภอนาหวา

จงหวดนครพนม

ทศใต ตดกบจงหวดสกลนคร

ทศตะวนออก ตดกบต าบลนาหวา อ าเภอนาหวา จงหวดนครพนม

ทศตะวนตก ตดกบจงหวดสกลนคร

(โรงเรยนพระปรยตธรรมวดศรหนาถวทยา, 2558, หนา 1)

4. จ านวนประชากรและเขตการปกครอง

จ านวนประชากรทงหมด จ านวน 5,056 คน แบงเขตการปกครองออกเปน

13 หมบาน ไดแก หม 1 บานนางว หม 2 บานนางว หม 3 บานอนนา หม 4 บานนากระทม

หม 5 บานนาคอย หม 6 บานกดน าใส หม 7 บานสามคค หม 8 บานนางว หม 9 บานโนนกง

หม 10 บานนาคอย หม 11 บานอนนา หม 12 บานโนนสะอาด หม 13 บานนาคอย

(องคการบรหารสวนต าบลนางว, 2559, หนา 10)

5. ขอมลอาชพ

อาชพหลกคออาชพท านา อาชพเกษตรกรรม เลยงสตว อาชพเสรม

มกลมทอผาในต าบลนางว ปลกหมอน เลยงไหม และเปนแหลงเรยนรเศรษฐกจพอเพยง

(โรงเรยนพระปรยตธรรมวดศรหนาถวทยา, 2558, หนา 6)

จากการศกษาขอมลทวไปของบานนางว พบวาไดมการอพยพของชาตพนธ

ผไทย ซงไดใชภาษาผไทยซงเปนภาษาชาตพนธ เปนภาษาแมหรอภาษาท 1 ของประชากร

สวนใหญในเขตพนทน โดยมเอกลกษณและอตลกษณของภาษาทโดดเดน ซงในการวจย

ครงน ผวจยไดเกบขอมลภาษาผไทย จากประชากรทเปนชาตพนธผไทยในเขตพนทต าบล

นางวเทานน เพอน ามาใชเปนขอมลในการวเคราะหและสงเคราะหการวจยภาษาผไทย

ในครงน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

25

ชาตพนธผไทย

จากการศกษาของนกมานษยวทยาและนกสงคมศาสตร ไดกลาวถงชาตพนธ

ผไทยในประเดนตางๆ ดงน

1. ประวตและความเปนมา

เกรยงไกร หวบญศาล (2554, หนา 1-7) ส าหรบถนฐานดงเดม

ของคนผไทยนน มการกลาวกนวาถนฐานดงเดมตงอยบรเวณตอนกลางของมณฑลยนาน

ในประเทศสาธารณรฐประชาชนจนในปจจบน ในเวลาตอมาจงไดอพยพเขาไปตงถนฐาน

อยในดนแดนทเรยกวาแควนสบสองจไท แตสวนใหญแลวมการอางองถงถนก าเนดของคน

เผาภไทอยในแควนสบสองจไท ซงมศนยกลางตงอยในเมองแถน หรอเมองแถง เพราะวา

มหลกฐานและมสงทยนยนไดมากกวา เนองจากยงคงมคนผไทยหรอไทด าอาศยอยใน

ดนแดนนอยในปจจบน สวนทกลาววาคนภไทเคยอาศยอยในมณฑลยนานมากอนนน

คงตองหากหลกฐานหรอสบคนกนตอไป แตเมอพจารณาจากทตงแลวกอาจจะมเคาโครง

ของความเปนไปได เพราะความเปนมาของคนผไทยกมประวตศาสตรรวมกบคนหลาย

เผาพนธ แควนสบสองจไทซงดนแดนทเปนทอยเดมของคนเผาภไทน นอกจากจะเรยกวา

แควนสบสองจไท แลวยงมชอเรยกอกหลายชอ ไดแก แควนสบสองเจาไทย หรอแควน

สบสองผไทย โดยมเมองแถนหรอเมองแถงเปนเมองใหญหรอเปนเมองศนยกลาง ตงอย

ในบรเวณทเปนตะเขบรอยตอกบอาณาจกรจน เวยดนามและลาว และยงใกลชดกบ

อาณาจกรลานนาและพมา แควนสบสองจไทยเปนแควนทมอาณาเขตกวางขวาง

โดยทางดานทศเหนอตดกบฮนหน าของอาณาจกรจน ทางดานทศตะวนออกตดกบ

แควนตงเกยของเวยดนาม ทางดานทศตะวนตกตดกบแควนสบสองปนนาซงขนกบพมา

ในขณะนน ปจจบนสบสองปนนา เปนเขตปกครองตนเอง ทอยทางตอนใตในมณฑลยนาน

ของประเทศจน สวนทางดานทศใตตดตอกบอาณาจกรศรสตนาคนหตหรออาณาจกร

ลานชาง เนองจากแควนสบสองจไทมอาณาเขตตดตอกบหลายอาณาจกร จงท าใหตก

อยภายใตอทธพลของอาณาจกรตางๆ เปนชวงๆ อาณาจกรใดมอทธพลมากกวา

แควนสบสองจไทกจะตกอยภายใตการปกครองของอาณาจกรนน แตอาณาจกรทมอทธพล

ตอแควนสบสองจไทมากทสด คอ อาณาจกรลานชาง โดยมเวยดนาม และจนมอทธพล

เปนอนดบรองลงมา แควนสบสองจไทยจงตองสงเครองราชบรรณาการถวาย 3 ชาตน

ท าใหแควนสบสงจไทมชอเรยกวา “เมองสามฝายฟา” หรอ “เมองสามสวยฟา” เพราะตอง

สงเครองราชบรรณาการใหดบอาณาจกรตางๆ หากจะกลาวถงก าเนดหรอความเปนมา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

26

ของคนเผาภไทแลว คงตองยกเอาความเชอทางดานต านานหรอพงศาวดารของเมองแถน

หรอเมองแถงทกลาวถงการก าเนดของมนษยมาประกอบดวย เพราะคนเผาภไทเชอวา

บรรพบรษของตนนนเกดทเมองแถน ซงต านานหรอพงศาวดารเมองแถนนคาบเกยวกบ

ต านานการเกดของคนจนดวย

สมใจ ด ารงสกล (2542, หนา 5–6) และบญยง เกศเทศ (2554, หนา 45)

ไดศกษาประวตและความเปนมาของชาตพนธผไทยในประเทศไทย โดยมรายละเอยด ดงน

กลมชาตพนธ “ผไทย” นมชอใชเรยกและเขยนตางกนออกไปเปนผไท(ย) ภไทย(ย) ลาวเกา

ลาวโซง และ (ลาว) พวน Lebar, Frank M. (1964, p. 228) กลาววา ผไทยเดมอยใน

แขวงหวพนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของลาว กบสบสองจไทในภาคตะวนตกเฉยงเหนอ

ของเวยดนาม ตอมาจงอพยพมาอยภาคเหนอของลาว และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ของไทย ในขณะทลาวโซง (ผไทด า) คงรกษาประเพณเดมเกยวกบการถอผไดอยางมนคง

ในประเพณเสนเรอน ทมการฆาหมและสตวเลยงอนๆ เชน ผ ซงมลกษณะตรงขามกบการ

เลยงพระ และประเพณนในลาวพวนไดหายไป โดยผนวกเขาไปกบประเพณเลยงพระแทน

คอเมอเสรจพธแลวกกรวดน าไปใหบรรดาผทงหลาย (ศรศกร วลลโภดม, 2534, หนา 25)

ทงน ทงผไทยและลาวพวน ตางไดรบวฒนธรรมของกลมชนอนทแวดลอมอย รวมทง

พทธศาสนาไดเขามามบทบาทในวถชวตประจ าวนมากขน แมวาผไทยรบอทธพล

ทางวฒนธรรมจากภาคอสานและศาสนาพทธกตาม แตกมเอกลกษณเฉพาะกลม คอ

มวฒนธรรมของตนในดานภาษา การแตงกาย การแตงงาน การเหยา

ตามพงศาวดารเมองแถง (ศรศกร วลลโภดม, 2534, หนา 22-23)

และสเทพ ไชยขนธ (2557, หนา 170-171) ไดกลาวถงตนก าเนดของมนษยตางๆ วามาจาก

น าเตาปงเดยวกน คอ ขาแจะ ผไทด า ลาวพงขาว ฮอ และแกว ถนก าเนดของชนเหลาน

ในสมยแรกเรมอยทบรเวณนานอยออยหน ตอมามการสรางเมองแถง ปจจบนอยท

เมองเดยนเบยนฟในประเทศเวยดนาม และเคลอนยายลงมาทางใตเพอสรางบานแปงเมอง

ในเขตประเทศลาวในบรเวณลมแมน าโขงทางฝงตะวนออก “ไทด า” เปนชนกลมหนงได

สรางบานเมองในพนท ซงเรยกวาแควนสบสองจไทหรอสบสองเจาไท บรเวณเขตรอยตอ

ระหวางประเทศจน เวยดนาม และเขตหวพนของลาว ประกอบดวย เมอง 12 เมอง

มเมองใหญ 2 เมอง ทเปนศนยกลางในการปกครอง คอ เมองแถง เมองมวย เมองลา

เมองโมะ เมองหวด (เมองวาด) และเมองซาง สวนอกเมองหนง คอ เมองไล มเมองบรวาร

3 เมอง ดงน เมองเจยน เมองมน และเมองบาง ตอมากลมเมองสบสองจไทนมการแบงแยก

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

27

ทางวฒนธรรม เปน 2 กลม คอ เมองแถงเปนกลมใหญ เรยกวา “ผไทด า” และกลมเมองไล

เรยกวา “ผไทขาว” ซงสงเกตไดจากเครองแตงกายและภาษาพด ในสมยกรงศรอยธยา

ตอนปลาย แควนสบสองจไทไดกลายเปนเมองสายฝายฟาบาง เมองสองฝายฟาบาง

เพราะอยทามกลางศนยอ านาจของลาว เวยดนาม และไทยสยาม จงตองสงเครอง

บรรณาการไปผกไมตร เพอปองกนการรกรานและรบความคมครอง และในศกสงคราม

ตางๆ ไดมผลกระทบตอกลมชนตางๆ ท าใหชนบางกลมไดอพยพไปอยทใหม ผไทด า

บางสวนไดอพยพอยทเมองวง และบรเวณใกลเคยง ซงอยทางตอนกลางของประเทศลาว

สมตร ปตพฒน และเสมอชย พลสวรรณ (2542, หนา 191-207)

ไดกลาวถงการอพยพของชาวผไทยไววา ชาวผไทยถกไทยกวาดตอนมาตงถนฐาน

ในประเทศไทย 3 ระลอกใหญ คอ ระลอกท 1 สมยกรงธนบร พ.ศ. 2322 ถกกวาดตอน

มาตงถนฐานทจงหวดเพชรบร ระลอกท 2 สมยรชกาลท 1 พ.ศ. 2335-2338 กวาดตอน

มาตงถนฐานทจงหวดเพชรบรเชนกน ทงสองระลอกแรกเปนผไทด า (ลาวโซง) ระลอกท 3

สมยรชกาลท 3 ภายหลงปราบกบฏเจาอนวงศแลว เปนการกวาดตอนชาวผไท (ผไทด า)

และกลมชาตพนธอนๆ (กะเลง โซ ญอ ขา) ในบรเวณฝงซายแมน าโขงครงใหญทสด

โดยเฉพาะชาวผไทถกกวาดตอนมา 8 กลม สวนใหญถกกวาดตอนมาในชวง พ.ศ. 2384-

2387 โดย 5 กลม กวาดตอนมาจากเมองวง กลมท 1 มาตงเมองทซงปจจบนอยในเขต

อ าเภอสหสขนธ และอ าเภอค ามวง จงหวดกาฬสนธ กลมท 2 มาตงเมองกฉนารายณ

และเมองภแลนชาง ปจจบนอยในเขตอ าเภอกฉนารายณ และอ าเภอเขาวง จงหวดกาฬสนธ

กลมท 3 มาตงเมองพรรณนานคม ขนกบเมองสกลนคร กลมท 4 มาจากเมองวงและ

เมองค าออ มาตงเมองหนองสง (ปจจบนอยในอ าเภอหนองสง จงหวดมกดาหาร) กลมท 5

มาตงเมองเรณนคร กลมท 6 และ 7 อพยพมาจากเมองเซโปน มาตงเมองเสนางคนคม

และเมองค าเขอนแกว จงหวดอ านาจเจรญ ตามล าดบและกลมท 8 อพยพมาจาก

เมองกะปองมา ตงเมองวารชภม ปจจบน คอ อ าเภอวารชภม จงหวดสกลนคร

(สวทย ธรศาศวต และณรงค อปญญ, 2538, หนา 155-156) ในปจจบนชาวผไทยไดขยาย

พนทท ากนไปยงจงหวดปราจนบรและสระแกวอกดวย ในสมยรชกาลท 5 ทงผไทด าและ

ผไทขาวในแควนสบสองจไทถกพวกฮอเขามารกรานและยดครองเปนเวลานาน ทงญวน

ลาวและไทย ตางสงกองทพไปปราบฮอ ในป พ.ศ. 2430 และไดน าผไทด า (ลาวโซง) มายง

ประเทศไทยเปนรนสดทายทเพชรบร ครงหนงแควนสบสองจไทเคยเปนเมองขนของไทย

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

28

ระยะหนงกอนไปตกอยในการปกครองของฝรงเศสและเวยดนามในภายหลง (ศรศกร

วลลโภดม, 2534, หนา 23-24)

กลาวโดยสรปไดวา ชาวผไทยเปนกลมชาตพนธกลมหนงทมประวต

ความเปนมาอยในแขวงหวพนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของลาว กบสบสองจไท

ในภาคตะวนตกเฉยงเหนอของเวยดนาม ตอมาจงอพยพมาอยภาคเหนอของลาว

และภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทย โดยมการอพยพหลายระลอกและกระจายเปน

หลายกลม จากนนไดตงถนฐานตามภมภาคตางๆ ของไทย ลาว เวยดนาม

2. ทอยอาศยและลกษณะบานเรอน

สมใจ ด ารงสกล (2542, หนา 7–8) ไดกลาวถงทอยอาศยและลกษณะ

บานเรอนไว ดงน หมบานผไทยแตเดมนนมบานเรอนกระจายอยหางๆ กน ตอมามการขยาย

ครวเรอนมากขน จงเกดบานเรอนหนาแนนขน และไมนยมกนรว มการตดถนนเขาออก

ภายในหมบานอยางเปนสดสวน มการตงคมตางๆ ประกอบดวย หลายครอบครวอยในเขต

เดยวกน เชน บานโคกโกง ต าบลกดกวา อ าเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ

แบงการปกครองออกเปน 9 คม เชน คมนาลอม คมศรภขนธ คมราษฎรบ ารง

คมประสานมตร คมสขสนต คมศรชย ฯลฯ โดยแตละคมมประธานคมท าหนาทประสานงาน

กบผใหญบาน ภายในหมบานมวดหรอส านกสงฆอยทางทศตะวนออกของหมบาน

มลานบาน สวนหอมเหสกข หอปตา หรอศาลปตา เปนทสงสถตของผประจ าหมบาน

หรอผบรรพบรษทส าคญๆ อยหางบานเรอนไปทางทศตะวนตก ตดชายปาหรอเขา

ไพโรจน เพชรสงหาร (2531, หนา 49-53) ไดกลาวถงการตงบานเรอน

และการสรางบานของชาวผไทยไววา เรอนผไทย เปนเรอนเสากลมพนบาน มหลายรปแบบ

ตางกน ดงน เรอนแฝดทรงไทย ซงเปนบานของผมฐานะด เรอนเกยประเภทมเรอนโขง

เรอนเกยธรรมดาชนดมเรอนไฟ หรอเรอนเกยประเภทไมมเรอนโขง เรอนเกยธรรมดาชนด

ไมมเรอนไฟ ใชเกยหรอระเบยงดานทศตะวดตก 1 หอง เปนทประกอบอาหารและเรอน

ชวคราว สวนใหญเปนเรอนส าหรบผออกเรอนใหม หรอคแตงงานใหมแตกอนฝายชาย

ตองอยชวยงานบานฝายหญง 3 ป จงจะปลกเรอนในบรเวณบานพอแมฝายหญง ชาวผไทย

กลาววา “ปลกเฮอนไมเมาะ เตาะไมลม” เรยกวา “ตบตอเลา” ลกษณะเฉพาะของเรอน

ผไทย เปนเรอนไมชนเดยวใตถนสงรปสเหลยมผนผาและมลกษณะเปนครอบครวเดยว

ผงเรอนมลกษณะเรยบงาย มตวเรอนใหญ ประกอบไปดวย หองนอนพอแม หองนอนลกสาว

และหองผบรรพบรษ เปนหองนอนของลกชายหรอทรบรองญาตผใหญทมาพกแรม มประต

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

29

หนาเรอนเขาออก 2 ประต มหนาตางแหงเดยวเลกๆ พอลอดศรษะเขาออกได เกยหรอเฉลยง

ชาน เรอนไฟ เรอนสวนใหญมขนาดไมกวางและเปดโลง พนทใชไดอยางอเนกประสงค

ใชไมเนอแขง (ไมตะเคยน ไมเตง ไมรง ไมแดง ฯลฯ) เปนตวโครงสรางของเรอน หลงคาท

เรยกวา “ทรงมนลา” หลงคาสามเหลยมยอดแปลมตงสง ชาวบานเรยก “ทรงมนลา”

และมงดวยจาก แฝก กระเบองดนเผา หรอไม การวางตวเรอนอยในแนวทศตะวนออก

และตะวนตกเพอรบลม ดงแสดงในภาพประกอบ 2

1. หองผบรรพบรษ (หองลกชาย) 4. ทางเดนภายใน 7. เรอนไฟ

2. หองนอนพอ แม 5. เกยหรอเฉลยง (มหลงคาคม) 8. ยงขาว

3. หองนอนลกสาว 6. ชาน (ไมมหลงคาคลม)

ภาพประกอบ 2 ผงบานเรอนของชาวผไทย

ฝาบานของชาวผไทยมทงฝาไมกระดาน ฝาไมไผสานลายคบ ลายสอง

หรอฝาไมโกะ สวนเรอนไฟนยมใชฝาไมไผเฮยะ มาสานขดแตะ หรอใชใบตองกง ใบพลวง

ใบตองชาดมาสาน เรยกวา ฝาแขบตอง วสดแตละชนดทใชนนแลวแตฐานะของเจาของเรอน

และมบนไดโปรง จ านวนขนบนไดเปนเลขค ซงไมมราวบนไดสามารถยกเคลอนยายได

บรเวณใตถนเรอนมการแบงพนทเปนสดสวนในการใชสอย วางกทอผา และแครนงท างาน

ในการทอผา คอกสตว วว ควาย เปนทเกบเครองมอในการประกอบอาชพ จ าพวกเครองไถ

เครองมอดกสตวหรอจบสตวตางๆ ทงสตวบกและสตวน า รวมทงเครองใชจกสานตางๆ

โดยหอยตามมมเสาของใตถนบาน เปนตน สวนหองน าหองสวม มการสรางไวนอกเรอน

7 3 2 1

4

8 5

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

30

ในบรเวณลานบาน นอกจากนมเลาขาวหรอยงขาวหางจากตวเรอนไมมากนก ชาวผไทย

นยมปลกพชสวนครว เชน ฟกทอง พรก มะเขอเปราะ ใบพล ตนไมใหญจ าพวกขนน มะมวง

เปนตน และไมดอกไวรอบบรเวณบาน

สรปไดวาทอยอาศยและลกษณะบานเรอนของชาตพนธผไทย

มเอกลกษณเฉพาะของชาตพนธ ทเคยตงภมล าเนาอยบรเวณภเขาจากทเคยอพยพมา

วสดในการกอสราง ใชวสดจากธรรมชาตทมบรเวณนนในการสรางบานเรอน ลกษณะ

สถาปตยกรรมในการกอสรางจะเปนไปตามความเชอ ประเพณ การด าเนนชวต อาชพและ

บรบทของธรรมชาต

3. การแตงกายและเครองนงหม

ชลต ชยครรชต (2536, หนา 4) ไดกลาวถงการแตงกายและเครองนงหม

ของชาวผไทยไววา ทกวนนแมหญงผไทยยงสบทอดมรดกการทอผาไวใชในชวตประจ าวน

และงานพธตางๆ ไดด และทกหลงคาเรอนสวนใหญจะพบผาหม หมอนขดอยในต

จ านวนมาก ส าหรบผมาเยยมเยยนและพกแรม ในงานประเพณงานบญตางๆ ชาวผไทย

ทงหญงชายตางพรอมใจกนใสเสอผาประจ ากลมตน ดงน ผหญงใสเสอสด า คอกลม

แขนยาว ผาอกตดกระดมแถวยาวประมาณ 30-40 เมด ในสมยกอนใชสตางคหาหรอ

สตางคสบรอยซอนกบลกกระดม ปจจบนหายาก จงใชแตกระดมอยางเดยว เสอนท าจาก

ผาฝายยอมสด าจากตนคราม ขลบดวยสแดง สวนผาซนเปนผามดหมตอตน และมผาเบยง

หรอแพรวาใชพาดบา มเครองประดบเปนเครองเงน ทงเขมขด ก าไล สรอย ตางห (จอนห)

สวนทรงผม ผหญงไวผมยามเกลามวยไวดานหลง และใชผาแพรวารดรวบมวยผม

เรยกวาผาแพรมน มชายผาขดตกไปดานหลง ถาหญงผไทยอยกบบานจะแตงกาย

ดวยเสอผาทหาซอไดในตลาด หนารอนใสเสอคอกระเชา หรอใชผาขาวมาเปนผากระโจมอก

และนงผาซนมดหมและซนตลาด ถาไปนาแตงกายทะมดทะแมง สวมเสอแขนยาวกางเกง

ขายาวใหมดชด เพอปองกนแสงแดด ส าหรบเครองแตงกายของผสงอาย นยมใสเสอ

คอกลมสขาว ทงแขนสนแขนยาว ผหญงใสซนทมตนซนทงผาฝายและผาไหม มผาเบยง

จากบาปลอยชายใหตกลงมา สวนใหญเปนผาฝายมากกวาผาไหมเพราะดแลรกษา

ไดงายกวา สวนผาไหมใสในงานบญ เดกๆ ทงชายหญง ดงแสดงในภาพประกอบ 3

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

31

ภาพประกอบ 3 การแตงกายของผหญงชาวผไทย

สวนผชายในอดตนนเมออยบานนงผาขาวมา ไมสวมเสอ ถาสวมเสอ

เปนเสอหมอหอม กางเกงหมอหอมซงเปนกางเกงขากวยท าจากผาฝาย และมผาขาวมา

คาดเอวอกชนหนง แตปจจบนแตงตามสมยนยมทวไป ถาในงานบญประจ าปนงโสรงไหม

และไวผมสน หญงสาวชาวผไทยตองท าเครองนงหม 4 อยาง ทเรยกวา “สางเคง”

หรอการสรางเครองใหเปน คอ ผาหม ทนอน หมอน ผาแพรหรอผาขาวมา ซงจะเปนท

หมายปองของชายในหมบานเพราะเครองนงหมเหลานเปนสงของทใชในการสมมาตอบแทน

ญาตผใหญฝายชาย เมอหญงสาวจะเขาพธแตงงาน ลวดลายทปรากฏบนผาผไทยนน

แบงไดเปน 2 ชนด ตามลกษณะการท า คอ การมดหมและการขด ลายมดหมนยมทอ

เปนลายส าหรบตวผาซน สวนลายขดนยมทอเปนผาแพรวา ผาเบยง ผาขาวมา ผาหม หวซน

และตนซน ทง 2 วธ แตกตางกนทกระบวนการทอ การมดหม คอ การยอมเสนดายทางพง

ใหเปนสตางๆ เปนชวงๆ ตามลวดลายทออกแบบไวโดยใชเชอกฟางมดกลมเสนดาย แลวไป

ยอมสตางๆ จากธรรมชาต (ปจจบนใชสเคม) แลวน ามาทอในลกษณะสานกบดายทางยน

สลบกนขนลง สวนการขดเปนการสานดวยทางพงทยอมสตางๆ ขนลงผานดวยทางยน

ใหเกดลวดลายตางๆ ลวดลายทเกดขนม 2 แบบ คอ รปทรงทางเรขาคณต เชน ลายขอนอย

ลายขาวหลามตด เปนตน และรปทรงตามธรรมชาต เชน คน แมงมม สงห นกยง หงส

ลายดอกแกว ดอกตม และดอกพกล เปนตน และอาจเกดการผสมผสานลวดลาย 2 รปแบบ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

32

เชน ลายปราสาท ลายกาบเครอ ลายตาขอ ลายพญานาค ไดพฒนามาจากลายหมากเบง

(ลายบายศรหรอขนธหา) ซงแสดงถงการเคารพบชาในทางพทธศาสนา สวนลายอนๆ

มการพฒนาใหเกดลวดลายใหมๆ อยเสมอตามความคดสรางสรรคของผทอและ

ตามความนยมของผใชผาทอ ดงแสดงในภาพประกอบ 4

ภาพประกอบ 4 การแตงกายของผชายชาวผไทย

สรปไดวาการแตงกายและเครองนมหมของชาวผไทยมเอกลกษณ

ทแตกตางจากชาตพนธอนๆ เสอผาท ามากจากผาฝายทปลกเองแลวน ามาทอเปนผนผา

มการทอผา โดยมลวดลายตามความเชอ ประเพณ ศาสนาและคานยมตางๆ ทมมาแตโบราณ

4. โครงสรางทางสงคม

สมใจ ด ารงสกล (2542, หนา 12–13) ไดกลาวถงโครงสรางทางสงคม

ของชาตพนธผไทยไววา การด ารงชวตของชาวผไทยเปนแบบเรยบงายเหมอนชวต

ของผคนทวๆ ไป ในชนบท มการพงพากนในหมญาตพนอง และเพอนในหมบาน เรอง

การใหความนบถอผอาวโสภายในหมบาน ยงใหความส าคญอย เมอมเหตการณไมสงบ

ในหมบาน มการเชญผอาวโสทเปนทเคารพของคนในหมบานมาตดสน มาไกลเกลยให

ปรองดองกน อาจมการปรบไหมบางในงานทเปนประเพณพธกรรมกใหผอาวโสเปนผน า

แมแตขอกฎเกณฑ ธรรมเนยมตางๆ กแสดงถงการใหความเคารพและเชอฟงผอาวโส

อยเสมอ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

33

สวทย ธรศาศวต และณรงค อปญญ (2538, หนา 126-135) ไดกลาวถง

ลกษณะครอบครวของชาวผไทยเปนครอบครวเดยว แตอยในสงคมครอบครวใหญ

(เครอญาต) สมาชกสวนใหญ ประกอบไปดวย พอ แม และลก ในอดตลกทแตงงาน

จะอยกบพอแม หรอพอตาแมยายกอน 3 ป แลวจงแยกไปตงครอบครวใหมและอยไมไกล

จากบานพอแมและญาตพนอง คอ อยในละแวกเดยวกน บางบานมลกสาวคนเดยวนยม

แตงลกเขยเขาบาน ในสงคมผไทยใหความส าคญกบผชายอยางมาก โดยใหเปนใหญและ

สบสายตระกลฝายชาย รวมทงฝายหญงใหความนบถอสามอยางมาก เชน มการสมมาสาม

(การกราบสามกอนนอน) ในวนพระ เปนตน และผอาวโสมกจะสอนผหญงใหเปนแมเรอน

ทด อยางสภาษตสอนหญงทวา “ไปชาง ยาง งาม รกษาเฮอนสาม น าส อยาชกหนมาลาม

ชกความเสอ” คอ การไปไหนมาไหน ใหเปนคนซอสตยสจรต ใหรกษาเรอนสาม อนไดแก

บาน รางกาย ผม และน าส คอ การมน าจตน าใจ นอกจากนยงมการใหความเคารพและ

ความส าคญกบญาตพนองทงสองฝายนนเทากน และนบถอผตระกลของกนและกน

ทรพยสนมรดก (สวนใหญเปนทดนบาน ทนา สตวเลยง โค กระบอ) นนมกใหลกคนโต

สวนลกทอยดแลพอแมในยามแกเฒาไดในสวนของพอแมทกนไว ในปจจบนสภาพสงคม

เปลยนไป ผชายและผหญงมสทธเทาเทยมกน ตางชวยกนท ามาหากนท าใหขนาดของ

ครอบครวเลกลง มลกนอยลง และสงเสยใหมการศกษาสงๆ แมการสมมาสามมใหเหน

นอยลง แตการใหความเคารพนบถอสามยงมใหเหน และลกหลานตางใหความเคารพ

เชอฟงพอแมและญาตๆ เชนดงเดม

ชาวผไทยใหความเชอถอและเชอฟงหวหนาของตน ผทมความร

ความสามารถ มความรกในพวกพองเดยวกน เมอมงานประเพณใดตางชวยกนจด

และไปรวมพธกน เชน งานเอาฮปเอาฮอย มหมบานใดหมบานหนงจดในปน หมบานอนๆ

ตางมารวมงาน พองานครงตอไปกผลดเปลยนเปนหมบานอน เปนตน ชาวไทยผไทย

มส านวนสภาษตวา “ไมล าเดว ลอมโห มไขว ไพรมพรอม แปงบานมเฮง” หมายถง มไมไผ

ล าเดยวลอมรวจะไมพอ เปรยบวาพลเมองไมพรอม ไมใหความรวมมอ จะพฒนาบานเมอง

ไมได นอกจากน วดยงเปนศนยรวมทางจตใจของชาวผไทย งานประเพณหลายอยางจดขน

ทวด เชน งานบญกองเมง งานบญเมง งานบญผะเหวด งานบญบงไฟ ชาวไทยตางม

ความเชอเรองบญกรรมและศรทธาในพระพทธศาสนาอยางมาก มกพบผสงอายทงชายหญง

หมนไปท าบญตกบาตรหรอรกษาศลทวดทกวนพระ รวมทงลกชาย สวนใหญบวชเรยน

กอนแตงงานเพอทดแทนคณพอแมทเลยงดมา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

34

สรปไดวาโครงสรางทางสงคมการด ารงชวตของชาวผไทยเปนแบบ

เรยบงาย มความเคารพผอาวโส ลกษณะครอบครวเปนครอบครวเดยว มความสมพนธ

ระหวางเครอญาตทเหนยวแนน มความรกในพวกพองเดยวกน มความศรทธาในพทธศาสนา

และชอบท าบญ

5. อาชพและการท ามาหากน

สวทย ธรศาศวต และณรงค อปญญ (2538, หนา 110-115) ไดกลาวถง

อาชพและท ามาหากนของชาตพนธผไทย ชาวผไทยสวนใหญท านา ปลกขาวเหนยว เพอใช

บรโภคในครวเรอน เมอเหลอจงน าไปขายในชมชนและเกบเมลดพนธบางสวนไวปลก

ในปหนา ขาวในสมยกอนๆ นน เปนขาวพนธหนก ไดแก ขาวโงงชาง (งวงชาง) ขาวโลนแกน

ขาวตาเมย ตอมาไมมคนนยมปลก ประกอบกบพนธขาวมหลากหลายและพฒนาขน จงมา

ใชขาวสนปาตอง ขาว กข6 กข8 กข12 การเกบเกยวขาวพนธหนกราวๆ เดอนพฤศจกายน

ของทกป สวนขาวพนธเยา ไดแก ขาวอโพน ขาวกระดกง ซงเกบเกยวประมาณกลางเดอน

ตลาคม และบางบานเลยงวว เลยงควายเปนอาชพเสรมจากการท านา นอกจากน ผไทย

ปลกพชผกสวนครวไวทานเองในครอบครว โดยจะปลกรอบๆ บรเวณบานและไรนา และ

ปลกพชไร เชน ปอ ฝาย มนส าปะหลง ยาสบ

สรปไดวาอาชพและการท ามาหากนของชาตพนธผไทย สวนมากเปน

อาชพเกษตรกรรม ท านาปลกขาวทใชบรโภคในครวเรอน นอกจากนกมอาชพเลยงสตว

และปลกผกสวนครวไวรบประทานในครวเรอน

6. ศาสนาและความเชอ

สมใจ ด ารงสกล (2542, หนา 12–13) ไดกลาวถงศาสนาและความเชอ

ของชาตพนธผไทยไววา ชาวผไทยนบถอผค า คอ ผบดา มารดา หรอป ยา ตา ยาย

ทตายไปแลว ผเหลานเปนผปกครองคอยดแลการกระท าของลกหลานญาตพนองอยเสมอ

เมอมการผดผหรอลกหลานกระท าผดตองมการเหยา เพอตรวจสอบวาเปนผใดทมาท าให

ลกหลานไมสงบสขและตองแกตามทผบอกมา กบทงผไทยมการนบถอพระพทธศาสนา

มาตงแตอยทเมองวงในลาว ดงนน ผไทยจงรจกท าบญ ปจจบนชาวผไทยสวนใหญนบถอ

ศาสนาพทธควบคกบการนบถอผ โดยยดถอขนบธรรมเนยมประเพณในการด ารงชวต

ของชาวอสาน คอ การปฏบตตามฮดสบสองครองสบส

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

35

ฮดสบสอง หมายถง พธกรรมตางๆ ใน 12 เดอน ซงเปนจารตทจะให

สมาชกในสงคมไดมโอกาสรวมชมนมกนท าบญเปนประจ าเดอนทกๆ เดอนของรอบป

อนเปนผลใหชาวบานไดเขาวด ใกลชดพระพทธศาสนา มความสามคคและความเสยสละ

ท างานเพอสวนรวม (สวง บญเจม, 2539, หนา 534)

เดอนอาย คอ บญเขากรรม หรอเขาปรวาสกรรม

บญเขากรรม คอ การอยกรรมของพระภกษทตองอาบต

หรอกระท าผด โดยใหสารภาพตอหนาคณะสงฆและปวารณาตนวาจะไมกระท าผดอก สวน

พทธศาสนกชนจดเตรยมอาหารคาวหวาน ขาวของเครองใชถวายพระ ซงถอวา

ไดบญมากกวาการท าบญตกบาตรทวไป

เดอนย คอ บญคณลาน หรอบญกองขาว

บญคณลาน ท าเมอชาวผไทยเกบเกยวขาวแลว ชาวบานตางน า

ขาวเปลอก 1-10 ปบ ไปกองทลานวดหรอลานบาน และนมนตพระมาสวดเพอใหเจาของ

อยเยนเปนสข ฝนตกตองตามฤดกาล ขาวกลองงอกงามและไดผลดในปตอไป เมอเสรจพธ

ท าบญลานขาวหรอบญกองขาวแลว ทกครวเรอนน าขาวเปลอกไปใสเลาขาวและเชญขวญ

ขาว คอ แมโพสพมาและท าพสขวญขาวเพอเปนสรมงคลตอไป

เดอนสาม คอ บญขาวจ และวดมาฆบชา

บญขาวจเปนการท าบญในวดมาฆบชา ชาวบานน าขาวจ คอ

ขาวเหนยวทปนเปนกอนโรยเกลอทาไขไกแลวจไฟใหสก ไปถวายพระภกษสามเณรทวด

พรอมภตตาหารอนๆ แตเดมการจขาวลงไปจทวดแลวถวายพระ

เดอนส คอ บญพระเวสสนดร หรอบญมหาชาต (บญผะเหวด)

งานกองบญ (กองเมง)

บญผะเหวด เปนงานบญทยงใหญ ใชเวลาการท าบญ 3 วน

วนแรกเปนการเตรยมการ ชาวผไทยผชายชวยกนสานไมไผเปนเรอนพระเวสสนดร

(เฮอนผะเหวด) และชาวบานน าฟางขาวมาท าเปน ไก วว ชาง ฯลฯ และท าฉตร ธง ดอกไม

ตางๆ เปนจ านวนมาก สวนผหญงเตรยมขาวตมมด และขนมตางๆ วนทสอง ผชายชวยกน

สรางหอพระอปคต ณ หอพระดานทศตะวนออกของศาลาการเปรยญ แลวน าเฮอนผะเหวด

ทสานไวมากนท าเปนปะร าพธเทศนมหาชาต เวลาบายท าพยกเสาผะเหวด น าขาวตมมด

กลวย ออย ผกตดกบเสาไมไผทลานวด พรมน าหอม ผกผา (ผาผะเหวด) ทงศาลาการเปรยญ

ประดบประดาไปดวยดอกไมตางๆ เปนพน ในชวงบายมการอญเชญพระอปคต โดยสมมต

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

36

เอากอนหนตามหวย หนอง บง แมน า เปนพระอปคต มาทหอพระอปคต ทงนเพอ ปกปอง

คมครองมใหเกดเภทภยอนตราย และใหโชคลาภแกพทธศาสนกชนดวย วนทสาม เชามด

มการแหขาวพนกอน ในตอนสายมเทศนมหาชาต

ในงานบญผะเหวด มประเพณการละเลนทเรยกวา “การเอาฮป

เอาฮอย” หรอ “การฝงฮปฝงฮอย” หรอ “การเลนผปา” โดยมความเชอวาเปนการเสยงทาย

ชะตาบานเมอง ถาไมมการละเลนนบานเมองไมอยเยนเปนสข จากการเลาของชาวบานวา

ในสมยพทธกาลหลงพระพทธเจาปราบผปาพญามาร มงานบญมหาชาต พวกผปาขอเขา

มาเทยวงานบญดวย พระพทธเจาอนญาตและแจงแกชาวบานใหทราบ พอวนงานพวกผปา

มาจากทตางๆ มากนเหลาจนเมามาย แลวแสดงอาการตางๆ ตามประสาผ ชาวบานตาง

แตกตนมาดผปาจนไมมใครลงวด พระพทธเจาจงใหคนไปบอกใหบรรดาผปามาทวด

อยากแสดงอะไรใหมาแสดงทวด (ผแสดงเปนผปาเปนชาวบานผชายททานเหลา

และสวมหนากากผ แลวน าดนหมอมาทาหนา ผน าเปนหมอเทยาทเรยกวา พอเมอง

สวนลกเมองแสดงเปนนายพรานบาง เปนสนขบาง) งานม 2 วน วนแรกชาวบานเตรยม

เครองคาย เครองประกอบการละเลน เชน ท าอวยวะเพศชาย อวยวะเพศหญงมดตดกน

(ท าเปนสญลกษณ) สรอย (ดอกจ าปา หรอดอกลนทมขาว) กระดอกเตา ขนธ 5 เมลดฝาย

เครองเสยงทาย เสยม น าเตา เนอหาในการละเลนแสดงถงโลกทศนในดานความอดมสมบรณ

ของโลก โดยใชสอสญลกษณของเพศหญงและเพศชายมาแสดง ซงท าใหเกดสงมชวตตางๆ

ในโลกนและคงอยสบตอไป รวมทงเปนการปลดปลอยใหชาวบานไดแสดงความบนเทงใจ

หลงจากไดท านาอยางเหนดเหนอยมาทงป

ในงานเลนผปา ชาวบานจดในชวงเชาแลวจงแหผะเหวด หรอแห

ผาผะเหวด (ผาพระเวส) มายงวด ในตนขบวนชาวบานแห “พระบฎ” เปนรปพระพทธเจา

ในอรยาบถตางๆ ยาวประมาณ 1 เมตร ชาวบานบางคนแหพระบฎรปสตวตางๆ โดยให

เหตผลวาเพอเปนการแกบนและอทศใหแกเจากรรมนายเวร เมอขบวนแหมาถงวด

ชาวบานบางคนทตงกองบญ (เมง) จะแหเมงนตามหลงขบวนผาผะเหวด (พระบฎ

แบบผนผาขนาดยาวเขยนภาพเลาเรองเตมทงผน คอ พระเวสสนดรชาดก ซงมทงหมด

13 กณฑ) และเวยนขวารอบโบสถหรอศาลากรเปรยญ 3 รอบ งานกองบญเปนงานท าบญ

ใหญาต โดยชาวบานในแตละครวเรอนทอยในสายตระกลเดยวกน ตางน ากองบญ

ประกอบดวย เครองอปโภค บรโภค มารวมไวทเมง (เตยงส าหรบพระนอน) ทบานเจาภาพ

แลวน าไปแหตามหลงขบวนแหผาผะเหวด เมอเสรจสนการแหแลว น าผาผะเหวดไปขงรอบ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

37

ศาลาการเปรยญใหเหนอศรษะ สวนกองบญชาวบานตางชวยกนยกขนมาทศาลาการเปรยญ

มพระมานงกองบญ สวดแลวเจาของเมงกถวายในเวลามดค าพระเรมเทศนผะเหวด

(เทศนมหาชาต) ไปจนถงรงเชาใหจบ 13 กณฑ หากใครฟงครบทง 13 กณฑ ถอวาไดบญ

อานสงสอยางมาก แลวเกบผาผะเหวดทขงไวไปคนวดเกบรกษาไวใชในปตอไป และมชาวบาน

กลมหนงไปสงพระอปคตแตเชา งานบญผะเหวดนส าคญมากและเปนงานใหญ ทรวมงาน

3 งาน คอ งานเลนผปา งานบญผะเหวด งานบญกองเมง มาจดในวนเดยวกน เชน ทบาน

โนนบาง อ าเภอหนองสง จงหวดมกดาหาร ทงนชาวบานตองเตรยมงานใหญ ดงนน

ชาวบานในหมบานตางๆ ตางผลดเปลยนกนเปนเจาภาพในแตละครง ลกหลานทท างาน

หรอไปอยทอนตางมารวมงานนกนมาก

เดอนหา คอ บญสงกรานต หรอสรงพระ

งานบญวนขนปใหมของไทยจดในเดอนหา เรมตงแตวนท 13-15

เมษายน ของทกป ซงบางหมบานอาจจดงานนานกวานกได ชาวบานรวมท าบญตกบาตร

ทวด สรงน าพระพทธรป สรงน าพระสงฆ รดน าผใหญ เพอแสดงถงความกตญญกตเวท

หลงจากนนจงเลนน าสาดน ากนไดตลอดทงวนในชวงงานบญสงกรานต นอกจากน

มการกอพระเจดยทราย แลวในตอนเยนมการตกลองลงไหวพระเจดยทราย

เดอนหก คอ บญบงไฟ และวดวสาขบชา

งานบญบงไฟเปนงานทยงใหญและส าคญกอนชาวบานลงมอท านา

โดยเชอวาตองท าตดตอกนอยางนอย 3 ปขนไป แลวฝนจะไมแลงในหมบาน ซงเปนการขอฝน

เพอใหฝนตกตองตามฤดกาล ขาวในนาอดมสมบรณ ชาวบานอยอยางเปนสข ในวนแรก

เปนการเตรยมการ ชาวบานมการประดษฐบงไฟเพอลงประกวดในวนรงขน ในวนทสอง

จดขบวนแหบงไฟ มการเซง การฟอนผไทยอยางสนกสนาน ชาวบานตางหมบานมารวมงาน

และรวมขบวนแห มการพดจาหรอน าสญลกษณเรองเพศมากลอเลยนในขบวนแหเปนท

สนกสนานและขบขนของคนทวไป และถอวาไมหยาบคายแตอยางใด แลวน าบงไฟไปจด

ภายในบรเวณทโลงของวด ไมเปนอนตรายตอคนทมาชมบางหมบานมการจดบญบงไฟ

คกบงานบญผะเหวดตามภาวะเศรษฐกจของทองถนในแตละป นอกจากนมงานบญ

วนวสาขบชา ชาวบานไปท าบญฟงเทศนกนในตอนกลางวน กลางคนมการเวยนเทยน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

38

เดอนเจด คอ บญช าฮะ หรอบญช าระ

งานนเปนการท าบญเพอช าระลางสงทไมด ความสกปรกภายนอก

ไดแก รางกาย เสอผา อาหารการกน ทอยอาศย และความสกปรกภายใน ไดแก จตใจ

เกดความโลภ โกรธ หลง เปนตน) หรอปดเปาความชวรายใหออกจากบานเมอง ชาวบาน

ตงปะร าขนกลางหมบาน ทกครวเรอนเตรยมของ เชน ดอกไม ธป เทยน ขนน า ฝายผกแขน

หนแรทราย เปนตน มารวมกนทปะร าพธ กลางคนนมนตพระสงฆเจรญพระพทธมนต

ชวงเชาถวายภตตาหารแดพระสงฆ แลวทานใหพรและพรมน ามนต ชาวบานน าขนน ามนต

ฝาย หนแรทรายกลบบานและน าน ามนตไปรดลกหลาน บานเรอน ววควาย ฝายผกแขน

ลกหลาน หนแรทรายน าไปหวานรอบบานเรอนเพอเปนสรมงคลตลอดป นอกจากน

ยงจดใหมการท าพธบชาผบรรพบรษ คอ ผบานผเมอง ผปตา เจาพอถลาหรอท าบญ

บวงสรวงเสามเหศกด (เสาหลกเมอง) เพอเปนการระลกถงผมพระคณในการทท าให

บานเมองสงบสข

เดอนแปด คอ บญเขาพรรษา วนแรม 1 ค า เดอน 8

งานบญเขาพรรษา ชาวบานตางเตรยมหอขาวตมมดกอนแลว

ในวนรงขนชวงเชาชาวบานไปวด เพอท าบญตกบาตร ถวายภตตาหารแดพระสงฆสามเณร

ถวายตนเทยนพรรษา มการฟงธรรมเทศนา

เดอนเกา คอ ท าบญขาวประดบดน

เปนการท าบญเพออทศสวนกศลแกญาตมตรทลวงลบไปแลว

ตลอดจนผทไมมญาตพนอง อทศสวนกศลไปให (เปรต) ชาวบานตางพากนท าหอขาว

แตเชามด ซงในหอขาวประกอบไปดวย ขาวปลาอาหารคาวหวาน (อาหารแหงและขนม)

พรอมหมากพล หอใสใบตอง ชวงเชาชาวบานน าภตตาหารไปถวายพระภกษสามเณร

เมอพระรบแลว จงน าขาวหอไปวางไวใตตนไมในบรเวณวดหรอตามรววด โดยเชอวา

ผทลวงลบไปแลวไดรบการปลดปลอยใหออกมาทองเทยวไดในเดอนเกาเพอมากนขาวหอ

เดอนสบ คอ บญขาวสาก

เปนการท าบญอทศสวนกศลใหแกผทงหลาย โดยชาวบานน าสงของ

ทหอเตรยมไวในถวายพระกอนเพลและมการท าสลากใหพระจบ เพอจะไดถวายของตาม

สลากนน ชาวบานน าหอขาวสากไปวางไวบรเวณวด ซงเปนการท าบญสงผทลวงลบ

และเปรตกลบสแดนของตนหลงจากไดออกมาทองเทยวแลว

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

39

เดอนสบเอด คอ บญออกพรรษา

ชาวบานหอขาวตมมดไปถวายพระ เตรยมภตตาหารคาวหวานไป

ท าบญตกบาตรแดพระภกษสงฆ รบศล สวดมนต ฟงเทศนและถวายผาจ าน าพรรษา

(ผาทพระภกษจะรบไดตอเมอจ าพรรษาแลว)

เดอนสบสอง คอ ลอยกระทง

งานบญกฐนเรมตงแตวนแรม 1 ค า เดอน 11 จนถงวนขน 15 ค า

เดอน 12 กอนงานบญ เจาภาพตองจองวดและก าหนดวนลวงหนา บอกกลาวญาตมตร

เตรยมผาไตรจวรพรอมเครองอฐบรขารและเครองไทยทาน ในชวงขาวของงานพธชาวบาน

แหขบวนกฐนเพอน าไปทอดทวด โดยเวยนประทกษณ 3 รอบ แลวท าพธถวายผากฐน

นอกจากนมงานลอยกระทงซงชาวบานตางน าไปลอยในแหลงน าทใกลบาน โดยเชอวาเปน

การลอยความทกขโศกทงหลายออกไปจากตว และเปนการขอขมาพระแมคงคาดวย

ครองสบส หรอครองของชาวบาน

ครอง หรอคอง ในภาษาผไทย คอ ระบบการปกครอง ซงในสมยโบราณ

ม 14 ขอ เรยกวาครองสบส ดงน

1. ผลไมเปนขนมาตองถวายพระกอนบรโภค

2. อยาโกงตาชง อยาปลอมเงนตรา อยากลาวหยาบคาย

3. ท ารววด รวบาน ปลกหอบชาเทวดาไวสทศ

4. ลางเทากอนขนไปเสมอ

5. สมมา (ขมา) บนได ประต กอนเสา ทกวนขนแรม 7 8 14 15 ค า

6. ลางเทากอนนอน

7. คารวะสาม พอแม และผทตนเคารพทกวนศล วนพระ

8. นมนตพระสงฆมาท าบญทบานทกวนศลวนพระ

9. ตกบาตรตองท าใหถกตอง เชน เวลาใสบาตรหามใสรองเทา

หามน าผามาคลมศรษะ หามถออาวธตางๆ เปนตน

10. พระภกษเขาปรวาสกรรม ตองถวายอฐบรขาร 8

11. พระภกษสามเณรเดนผานตองท าความเคารพ

12. อยางทบเงาพระภกษสงฆ

13. อยาน าของเหลอไปถวายพระ และใหสามของตนทาน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

40

14. อยาเสพกามวนพระ วนศล วนเขาพรรษา และวนนกขตฤกษอนๆ

และวนเกดของตน

สรปไดวาชาวชาตพนธผไทยสวนใหญนบถอศาสนาพทธควบคกบ

การนบถอผ โดยยดถอขนบธรรมเนยมประเพณในการด ารงชวตของชาวอสาน มการท าบญ

ตามประเพณฮดสบสองและปฏบตตามครองสบส

7. ประเพณในวถชวต

สมใจ ด ารงสกล (2542, หนา 21–24) ไดกลาวถงประเพณในวถชวตไว

ดงน

1. การเกด ในสมยกอนหญงผไทยใหหมอต าแยท าคลอดให

บางครวเรอนใหพสาวหรอแมท าคลอดให (ผเคยมประสบการณมาแลว) บางครงท าคลอด

เอง (ทองท 2 เปนตนไป) เมอเดกคลอดออกมา หมอต าแยใชไมกระแสน (ไมรวกเหลาใหคม)

ตดสายสะดอ สามน าสายสะดอไปใสในน าเตาแลวไปฝงใตบนได (ใหรกบาน) แลวน าเดกไป

อาบน า หอตวเดกใสกระดง ท าพธรอนกระดง คอ ยกกระดงรอนแลวกระแทกพนใหเดก

สะดงตกใจรอง เปนเคลดไมใหเดกเปนคนขลาดกลว ส าหรบแมนนตองอยค า (อยกรรม)

ใชเวลา 7 วน 14 วน หรอ 21 วน ถาเปนลกคนแรกอยนานหนอย โดยแมและเดกนอนอยบน

แครไมไผสงประมาณ 1 ศอก แมจะถอดเสอและคลองคอไว ปดอกใหแผนหลงองกบไฟไว

ขางแครมกองไฟ 2 กอง ไวตมน าอาบและตมน าสมนไพรเปนยาบ ารงรางกาย (แกนไมแดง

ไมจก รากไมนมวว และใบของไมตงตน) ใหแมดมวนละ 3-4 หมอ สวนใตแครมถายไฟ

เพอใหแผลหายเรว ขางเหนอทนอนของแมอยค า มแหดกปลากางไว และวางหนามพทราไว

ใตถนเรอนและท าตะแหลวทเชงบนไดปองกนผมารงควาน สวนอาหารนนหามทานเนอปลา

ดก ปลาชอน ใหทานปลาหมอ (ปง) และขาวจ ปนาปงทานได แตน าปลาหามทาน

ทานผกไดทกชนดยกเวนชะอม นอกจากนมการรกษาใหมดลกเขาอเรวขนดวยการน า

กอนหนเผาไฟใหรอน สาดน าแลวใชผาด าหอมาประคบทอง เมอถงเวลาออกค า มพธสขวญ

ใหพอแมและลก ดวยการใหผเฒาผแก สวนใหญเปนปยา ตายาย ผกแขนทงพอแมลก

ดวยดายทท าจากฝาย (ทงนเพราะสามกตองอยดแลภรรยาตลอดชวงอยค า) กอนผกแขน

จะกลาววา “ความรายใหหนไป ความดใหอย ความเจบไมใหได ความไขไมใหม ขอใหม

ความสขความเจรญ” หลงจากนนเปนการขอขมาปยา ตายาย รวมทงสามดวยเชนกน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

41

2. การแตงงาน กอนการแตงงาน หนมผไทยจะจบสาวในชวงเวลา

ลงขวง หรออยค าตามบาน โดยมแคนคใจหรอไปเปนกลม เปาแคนดดกระจบป (เปนพณ

ชนดหนง) เลาะไปตามบานสาวทท างานปนฝาย อวฝาย คอ การน าเมลดฝายออกจาก

ดอกฝาย ต าขาว โดยสาวมกนงบนแครท างานในบรเวณบาน หนมสาวจะพดคยกน

โดยหนมกลาวผญา หรอค ากลอน ใหแกหญงและหญงโตกลบเปนค ากลอนเชนกน

แตตองอยในสายตาของพอแมฝายหญงตลอดเวลา หามแตะตองเนอตวกน เพราะผดผ

จนเมอรกใครชอบพอกนกแตงงานกน

ประเพณแตงงาน ชาวผไทยเรยกวา “เอดประช (พระช)”

ในการสขอนนพอแมฝายชายและผอาวโสในหมบาน จ านวน 4-5 คน หรออาจเปนลาม

และผอาวโสจ านวนหนง ญาตฝายชายตองหาพอลามไวในงานแตงงาน อาจหาเพอไปสขอ

หรอหาตอนไปแตงงานกได ซงเฒาแกฝายชายเปรยบเสมอนพอคนทสองทตองรบผดชอบ

เจาบาว ดงนน ตองเปนคนทมความประพฤตดมคณธรรมและไมเปนญาตฝายใด

พรอมดอกไม เทยนค กบเหลาขาวขวดหนง และเงนจ านวนหนง แลวแตฝายหญงจะเรยก

อาจเปน 6, 6 จนถง 100 บาทกม มาขอไขค าปากค าขอ ไขค าพดวาจะเรยกสนสอดเทาไร

กบลงตา (เฒาแกฝายหญงซงเปนญาตผใหญทางฝายหญง เชน ลง เปนตน แลวนดวน

แตงงาน

ในวนแตงงาน ปจจบนมการน าพธสขอมาจดในวดแตงงาน

เพอความสะดวกของทงสองฝาย และแลวแตวาใหผใดมาสขอสาว เชน ถาเปนพอลาม

ไปสขอแทนพอแมฝายชาย จดพธสขอ กอนวนแตงงาน แตถาเปนพอแมไปสขอสาวเอง

จดพธสขอในวนแตงงานและจ าตองมพอลามมาสขอและจดการงานแตงงาน เปนตน

เมอถงเวลาตามฤกษ พอลามจะน าขบวนโดยสะพายดาบหรองาวและถงยามพรอมเงน

คาสนสอด ตามดวยขนหมาก สวนเจาบาวหวกาน า (หรอน าเตา) และมไขตม 1 ฟอง

หลอดดาย พรอมเพอนเจาบาวและญาตๆ พอลามเขาไปบานเจาสาวกอน สวนเจาบาว

อยขางนอก พรอมดอกไม เทยนค ไปไหวลงตา และคาสนสอด เพอท าการสขอ โดยท าการ

“เนงฮต เนงคอง” คอ ลงตาใหทางฝายชายยดถอประเพณ และสอบถามความประพฤต

ของเจาบาวกบพอลาม ซงพอลามตองตอบวาเปนคนดไมเคยมลกเมยมากอน ขยนเอา

การเอางาน แลวพอลามมอบของหมาย (เครองโอม) คอ กะหยง (ตะกราสะพายใสของ)

4 ใบ บรรจสงของเปนคลงไป ประกอบไปดวย กะหยงขาวตมมด 2 ใบ กะหยงขาวสาร

และผาเชดหนา 1 ใบ และกะหยงกลวยออย 1 ใบ แตใจปจจบนพอลามยกขนแทนซงภายใน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

42

มขนธหา ขนธแปด พล 2 แหนบสเสยด 2 ตด แลวพอลามบอกกลาวกบลงตาและญาตฝาย

หญงวาไดรบมอบหมายจากพอแมฝายชายน าของมาหมนหมายตามฮตคองทกอยาง เพอส

ขอลกสาวไปเปนลกสะใภ แลวญาตฝายหญงมอบกะหยงคนใหฝายชายไป 2 ใบ พรอมของ

ตางๆ (พอฝายชาย 1 ใบ และพอลาม 1 ใบ) แลวพอลามมอบเงนสนสอดใหลงตา หลงจาก

นนพอลามน าไกตม 1 ตว ขาวเหนยว 1 กระตบ เหลา 1 ขวด และดอกไมเทยนค มาไหวลง

ตาใหพธเฆยนเขย (สอนเขย) กอน โดยกลาวฝากความเฆยนไวกบพอลาม

การเฆยนเขย คอ การอบรมผทมาเปนเขยใหปฏบตตามธรรมเนยมเขย 14 ขอ ตามฮตคอง

เชนใหขยนท ามาหากน ซอสตยตอลกเมย ใหความเคารพญาตของฝายหญง ละเวนสง

อบายมขทงหลาย เปนตน แลวพอลามท าพธขอยายตนนาง คอ ขอลกสาวไปอยบานเจาบาว

(เรอนปยาคอพอแมเจาบาว) สวนเจาบาวนน พอลามสงคนใหแหเจาบาวมา เมอมาถง

หวบนไดบานท าการลางเทาเขยกอนขนบาน โดยเจาบาวถอดรองเทาเหยยบบนใบตอง

ซงวางบนหนลบมดอย มเดกมาตกน าลางให แลวเจาบาวมานงลอมพาขวญ (ขนบายศร

สขวญ) ทญาตเจาสาวเตรยมไว ฝายลงตาพาเจาสาวมานงใกลเจาบาว หมอสตรท าพธ

บายศรสขวญ สวนพอลามท าการ “จ าหวน” (สขวญ) แลวปอนขาวใหบาวสาว และพอลาม

แบงไขสขวญ ใหบาวสาวคนละครง โดยใหมอพอลามทงสองไขวกนและใชมอขวาปอน

เจาบาวมอซายปอนเจาสาว หลงจากนนท าการผกแขนเจาสาว พอลามผกแขนเจาบาวกอน

พรอมสงสอนการครองรกครองเรอน

หลงจากผกแขน บาวสาวท าพธสมมา โดยเจาบาวเจาสาวน า

เครองสมมา 1 ชด ประกอบดวย ดอกไม ธปเทยน ทนอน หมอน ผาหม ผาแพร อยางละ

1 ชน ซงเจาสาวท าไวไปสมมาญาตพนอง ซงการสมมาเปนการขอศลขอพรจากญาตผใหญ

ญาตทรบสมมาใหศลใหพร รวมทงใหเงนทองแลวแตจะให การสมมาเรมทพอลาม

แลวตามดวยพนองทางฝายพอเจาบาวเรยงตามล าดบอาวโส และพนองของแมเจาบาว

เรยงตามล าดบอาวโสเชนกน และใหครบชด สวนญาตตางๆ สมมาเพยงแตหมอนเทานน

(ดงนนเจาสาวตองทราบวา พอแมเจาบาวมญาตพนองกคน ท าเครองสมมากชด)

หลงจากนน จงสมมาญาตพนองเจาสาว มแตธปเทยนเทานน และไมมเงนตอบรบ

มแตใหศลใหพร เทานน

เมอเสรจพธสมมาแลวลงตาฝายหญงมอบส ารบอาหารเลยงเขย

ทงหมดเรยกวา “พาเขย” เขยเรยกรองอะไรทงเหลา บหร ตองจดเตรยมไวให เพอใหเขยใหม

และเขยเการจกกน เมอเสรจพธบานเจาสาวแลว แหเจาบาวเจาสาวไปบานเจาบาว เจาสาว

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

43

เตรยมเครองสมมาไปสมมาญาตฝายชายทจดเตรยมงานอยทางบานเจาบาวดวย และตอง

จดเตรยมเสอ 1 ผน หมอน 1 ใบ เงน 6 ต าลง ปจจบนแลวแตก าหนด ผาซน 1 ผน ขนน า

1 ใบ แพรเบยง 1 ผน มง 1 หลง และขนธ 5 หรอขนธ 8 ตามทฝายเจาบาวก าหนดมา

สงของเหลานน าไปสมมาปยา (พอแมเจาบาว) ทคอยรบลกสะใภอย หลงจากนนท าพธสงตว

โดยน าขนมและเงนโยนไปทนอนบาวสาวใหเดกๆ มาเกบเงนเกบขนมเปนเคลดใหอยกน

ยนยาวจนมลกหลานเตมบานเตมเมอง เมอเสรจพธแตงงานแลว ผมารวมงานตางแยกยาย

กลบบาน สวนพอลามมคนไปสงถงบาน ประเพณแตงงานในปจจบนไดตดพธบางสวนไป

บางตามสภาพเศรษฐกจและตามความเชอในพทธศาสนา สวนบานทยงคงนบถอผ ยงมพธ

บางอยางอย เชน ในการแตงงานแบบดงเดมนน (อรทย โสวรรณา, 2517, หนา 25)

หลงแตงงาน 9 วน ฝายชายน าสงของไปไหวผทางฝายหญง

เมออยกนกนไดครบ 3 ป ท าพธดอง ท าอาหารไหวผและเลยงแขกญาตผใหญ และมการ

จดเลยงอกตามวาระการมลก 2 คน (กนดาง) ลก 3 คน (กนซวด) ลก 4 คน (กนหมฮมฮอย)

เปนตน และบางบานท าพธสลบกนบาง เชน พธเฆยนเขย อาจท ากอนพธบายศรสขวญ

หรอกอนเลยงพาเขยกได เปนตน แตโดยทวไปยงคงมพธหลกๆ อย เชน การโอม (การสขอ)

บายศรสขวญ ผกแขนสมมา ซงการสมมานเปนลกษณะเฉพาะของชาวผไทยในทกทองท

3. การตาย เมอญาตผใหญปวยมาจนใกลตาย ญาตพนองจะเตรยม

ดอกไม ธปเทยน ใหผปวยประนมมอ เพอใหระลกถงพระรตนตรยและขอขมาลาโทษสงท

ท าไมดในอดต จนเมอสนใจแลว จงแจงใหญาตพนองและเขยทกคนทราบ ในบรรดาเขย

ทงหลาย เขยใหญเปนผน าและจดงานศพตามรปแบบพธกรรมตามค าแนะน าของผอาวโส

ตงแตเรมงานจนเสรจงาน เขยใหญอาบน าศพดวยน าสมปอยหรอน าขมน แลวสวมชดท

ผตายชอบ แลวท าการมดขอมอและประนมมอถอดอกไมธปเทยนและเงน เพอเปนคาเบก

ทาง และใหในภพหนา มดขอเทาและมดตว (ปจจบนใหนอนหงายมอ น าดอกไม ธปเทยน

เงน วางไวในมอ และน าผาขาวมาปดหนา) สวนเขยคนอนๆ ไปจดหาโลงศพ และการตงศพ

ในบานใหวางไวใตขอตามแนวยาว มการท าบญตกบาตรถวายภตตาหารในชวงเชาและ

มการบ าเพญบญดวยการหออนจจาและหอยอดมข แลวนมนตพระจ านวนคมาสวด และ

เมอถงเวลาทานขาว ญาตพนองจดอาหารคาวหวานมาตงทหวโลงแลวเคาะโลงปลกผตาย

ใหมาทานขาว สวนกลางคน ญาตพนองมาอยเปนเพอนและชวยเจาภาพ เรยกวา การคบงน

มการอานหนงสอนทานตางๆ และเลนเกม เชน เลนไพ เปนตน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

44

ในวนปลงศพ (วนเผาศพ) มขอหามคอหามเผาในวนเกากองหรอ

เดอนดบ (ขางแรม) เชอวาจะมคนตายเพมอก ชวงเชามพธท าบญตกบาตร ถวายไทยทาน

ตางๆ สวนพวกเขยไปจดเตรยมสถานทเผาศพใหเรยบรอย ในชวงสายบรรดาเขยตางๆ

มาทหนาศพและญาตหาขาวใหทาน เรยกวา กนขาวหนาศพ หลงจากนนนมนตพระมาท า

พธบรรพชาภกษสามเณรหนาไฟ หรอบวชชพราหมณ เปนการทดแทนคณ แลวเคลอนยาย

ศพไปทเมร แตกอนบรรดาเขยตองหามศพไปถงปาชา ปจจบนเคลอนศพโดยวธใชรถ

ญาตบางสวนทอยบานท าการกวาดบาน กวาดเศษดอกไม ธปเทยน มากองตรงทตงศพ

และน ากระดงมาครอบปดไว และน าหนมาทบไวอกทหนง ขางๆ มกระบงขเถาอยดวย

ไวเสรจงานทวดแลวเขยใหญจะมาท าพธไลผ

การจงศพ ใชผาขาวหรอเชอกจงศพ พระน าหนา ตามดวยภกษ

สามเณร ชพราหมณ ตามดวยญาตพนอง ระหวางทางมการหวานเงน (อทศใหผตาย)

และขาวตอก (เสมอนเปนการเตอนสตวาคนตายนนเหมอนขาวทควแลว (ขาวตอก)

ไมมวนเกดหรอขาวงอกไดอก) ในขบวนศพนนเขย (หลา) ตองหามบงปาง คอ สงของ

เครองใชทผตายไวใชในภาพหนา เชน ทนอน หมอน มง เสอผา ผาหม ขาวของผตาย

มดพรา บหร และหมากพล ใสในตะกราใบใหญ เมอถงเมรจงเวยนซาย 3 รอบ แลวยกขน

เมร ประกอบพธทางศาสนา มการสวดมาตกา บงสกล แลวพระใหพร จงประชมเพลง

บรรดาเขกตางๆ ตางกลบบาน สวนเขยตองเฝาดแลจนไฟไหมเกอบหมดแลวจงกลบบาน

พระภกษมาทบานเพอสวดปดรงควาน ท าน าพระพทธมนต แลวพรมไปทวบาน และน ามนต

นเขยทกลบจากวดตองประพรมทกคน แลวเขยใหญท าการไลผออกจากบาน โดยไปท

กระดงครอบเศษดอกไมธปเทยนและน ากอนหนททบไวออก แลวน าไมกวาดกดทบแทน

แลวครดไปกบพน พรอมวงกระทบเทาเสยงดงเพอน าไปทงนอกบาน สวนเขยอกคนกน า

กระบงขเถาวงกระทบเทาเสยงดงตามมาดวยจนเศษดอกไมธปเทยนนนไดออกไปจากบาน

แลวจงเทขเถาตามไปดวย สวนพวกทอยขางลางกโยนกอนหนแลวสงเสยงรองขบไลผออก

จากเรอนไป หลงจากนนมการเลยงบรรดาเขย หรอสขวญเขยโดยเจาบานน าบหร เหลา

อาหาร กระจกสองหนาและน าหวมาใหเขย เพอไดแตงตวหลงจากตรากตร ากบงานศพ

มานาน มการเลยงดปเสอใหแกเขยอยางด เพราะบรรดาเขยไดชวยเหลองานทงหลาย

และเสรจลลวงไปดวยด ทงนเจาภาพผใหญไดกลาวอวยพรใหเขยอยดมสข แลวรวมกน

ทานอาหารดมกนกนสนกสนาน หลงจากงานศพผานพนไปแลว 3-4 วน จงท าพธอทศ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

45

สวนกศลไปใหผตาย เรยกวา “แจกขาว” และถาเปนผตายโหง ตองเวนไป 3 ป จงท า

“กองบญ” ไปให ซงจะท าในงานบญผะเหวด

ประเพณงานศพทกลาวมานนเปนการผสมผสานทงแบบเกาและ

แบบใหมทนยมการเผาศพตามวดแบบทวไป ซงในอดตพธการตางๆ มหลายขนตอนและ

นยมเผาในปาชา แตปจจบนมการรวบรดหรอตดตอนพธบางอยางใหเหมาะกบวถชวต

ในปจจบน เชน แตกอนกวาจะหาโลงศพได พวกเขยตองหาไมท าโลงเอง ดงนน จงตอง

เตรยมทใสศพชวคราว รอจนกวาโลงเสรจ และถาเปนการตายแบบอบตเหต (ตายโหง)

ในอดตตองฝงศพไว 3 ปกอนแลวจงเผา (เชอวาถาเผาทนทจะมคนตายโหงอกในหมบาน)

ในปาชาผตายโหงจะฝงแยกจากผตายทวไป แตปจจบนมกลวธทท าไดในวนเผา คอ ท าพธ

เหมอนขดหลมฝงแลวใหพระมาถามและขอน าศพไปจดการเผาเลย หรอแมแตการหามศพ

ทบรรดาเขยตางๆ ตองชวยกนหามไปปาชา ปจจบนใชเคลอนศพโดยรถ เปนตน แตงานพธ

สวนใหญนน บรรดาเขยตองมาจดการท าโดยเฉพาะเขยใหญจะเปนผทมบทบาทมากทสด

ในงาน

4. ประเพณเกยวกบการท านา

4.1 เลยงผตาแฮก (เลยงเมอจะเรมท านา) กอนท านาชาวนา

ตองท าพธเลยงผตาแฮกกอน โดยเตรยมไกตม ขาวเหนยว หมากพล 2 ค า ยาสบ 2 มวน

น า 1 ขวดเลก ไปเลยงผตาแฮกดวยการจ าแหและอธษฐานวา ใหฝนฟาด ขาวนาอดมสมบรณ

อยเยนเปนสข หลงจากนนท าการแฮกนา ชาวบานเตรยมไถลงแฮกนา แลวจงท าการปกกก

แฮกหรอพธแฮกนาปกด า ซงการปกด าวนแรกจะตองเลอกวนด (วนฟ) ไปถอนกลามา

(ปลกกลาประมาณเดอนหาถงเดอนหก) และปกด า (ชวงด านาตรงกบเดอนหกเดอนเจด)

7 ตน เปนวงในทนาตรงมมคนนาทปยาตายายเคยปกไว น าไมมาปกกนไวรอบๆ ไมใหวว

ควายมากน เรยกวา “นาตาแฮก” คอ นาทลงมอท าทแรกแลวอธษฐานบอกกลาวใหปนน

น าอดมสมบรณ ตนขาวเจรญงอกงาม ไมใหมแมลงและโรงภยมาเบยดเบยน แลวท าพธ

เลยงผตาแฮกอกครงเมอเกบเกยวขาวเสรจ เปนการขอบคณผตาแฮก ทใหขาวอดมสมบรณ

แกชาวนา ดงภาพประกอบ 5

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

46

ภาพประกอบ 5 ประเพณผตาแฮก

4.2 ท าขวญขาว (ท าบญคมขาว) ในเดอน 3 ชาวบานน าขาวไป

รวมกน (คนละ 1-2 ถง) ทวดในชวงเยน ใหพระสวด เสรจแลวน าขาวกลบมาบางสวน

(เพอเปนขวญสรมงคลของขาว) มาไวทยงขาวโดยน าขาวเหนยว 1 กระตบ ไขตม 1 ลก

น าขนยงขาว จ าขาวเหนยวกบไข ปอนในยง 3 ค า

4.3 ประเพณการเลยงผ การเลยงผบรรพบรษ สวนใหญมการจด

ประจ าป ในชวงเดอน 6 และเดอน 7 ทงนเพราะชาวผไทยในสมยทขามฝงมาประเทศไทยนน

ไดน าผมาดวย และนบถอมาจนกระทงปจจบน ผบรรพบรษของชาวผไทย คอ ผปตา

ซงอยทดอนในปาเขา มเจาจ า เปนสอกลางระหวางคนกบผ มเครองสงเวยทงเหลาไห

ชาวผไทย เรยกวา “ชาง” เหลาขาวหรอเหลาโรง ชาวผไทยเรยกวา “มา” อาหารคาวหวาน

และพวงมาลยดอกจ าปา (ดอกลนทม) นอกจากนบางหมบานมการนบถอ ปถลา

หรอเจาพอถลา คอ วญญาณของบรรพบรษชาวผไทย ชาวผไทยทงทจงหวดสกลนคร

นครพนม กาฬสนธ และมกดาหาร ตางนบถอเจาพอถลาเพราะทานคมครองและปองกน

ภยพบต ในงานเลยงพอถลาประจ าปม “นางเทยม” เปนสอกลางระหวางคนกบเจาพอ

มการเลยงดวยพาขาวแดงแกงรอน คอ ส ารบกบขาวทมขาวเหนยวกบอาการคาวหวาน

ซงมลาบเลอด ในสมยโบราณใชการฆาควายมาเซนเจาพอ มะพราวน าหอม บหร และ

พวงมาลยดอกจ าปา ในบางทองท (อ าเภอเขาวง จงหวดกาฬสนธ) มการตงเสามเหศกด

หรอเสาหลกเมอง มการเซนไหวและมนางเทยมเชนกน การเลยงผหมอเหยา จดในเดอน 3

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

47

หรอเดอน 4 (แตละหมบานจดไมตรงกน) หมอเหยา มทงหญงและชาย คอ ผทเปนสอกลาง

ระหวางคนกบผ โดยการล า (รอง) ใหเขากบเสยงปเสยงแคน เมอลกหลานผไทยเจบไข

ในบาน เชอกนวาเพราะผกระท า จงเชญหมอเหยามาท าพธ เพอจะไดทราบวาคนไขไปผดผ

ตนใด และผตองการอะไร แลวจดการใหแกผ ผกจะเลกกระท าตอคนไขและคนไขกหายเปน

ปกต พธการเหยามหลายอยาง เชน เหยาธรรมดาทวไปแกเจบไข เหยาแกบน

เหยาเรยกขวญ ฯลฯ และมการตงเครองคาย ตางกน

การเลยงผหมอเหยานน เปนการทหมอเหยาทงหลายไดมา

รวมกน เพอท าพธเลยงผทไดชวยดแลปกปองรกษาลกหลาน ท าใหไดอยอยางรมเยน

เปนสขตลอดปทผานมา หมอเหยาทเปนเจาภาพนดวนและเชญหมอเหยาทงหลายมา

อาจเปน 5, 10 หรอ 12 คนกได อาจผลดกนเปนเจาภาพในแตละครง แลวใหลกหลาน

เจาภาพจดปะร าพธ น าดอกจ าปาดอกลนทม มาประดบประดา เครองคาย (เครองยกคร)

และเครองประกอบ (จ าลองขาวของเครองใชของเจาเมอง) คอ น าไมมาจ าลองท าของขนมา

เชน ชาง มา เรอ หลกเมอง ปน มดดาบ ฯลฯ และน าไขมาจ าลองเปนกลอง รวมทงดาบ

และดอกไม อกกลมหนงไปจดเตรยมอาหารคาวหวาน เรยกวา “แนวอยแนวกน” หม เปด

ไก เหลาไห (ชาง) เหลาขาว (มา)

ในวนงานจะเรมในเวลาใกลค า (1 คน 1 วน) หมอเหยาตางมา

นงประจ าทหมอเหยาทเปนพอเมอง (ผอาวโสสงสด) อยดานซายสด สวนหมอเหยาตางๆ

ถดมาเปนหมอเหยาทมอาวโสนอยตามล าดบ (ลกเมอง) เครองคายของหมอเหยาชดฝา

ปะร าพธ เมอถงเวลา พอเมอง (ผอาวโสสงสด) อญเชญผมาลง ดวยการล าเหยาใหเขากบป

แคนและกระจบป (ผเปาป เปาแคน ดดกระจบปตองมหลายคนมาผลดกนเลนในงาน

ปจจบนใชเปดจากแถบบนทกเสยง) ในงานเปนการแสดงการจ าลองเมองหนงทมพอเมอง

ลกเมอง และลกเลยง (ประชาชนทวไป) อยรวมกนอยางสงบสข พอเมองพาลกเมองไปปา

ชมดอกไมและลาสตว ซงการล าเหยานตองเลนตลอด 1 คน (ประมาณ 6 ทม กพกและเรม

ในวนใหม) กบ 1 วน ทงพอเมองและลกเมองมการดมเหลาเปนชวงๆ และบางครงมผเขาสง

ลกเมอง แลวแสดงอาการตางๆ ออกมา (สน) เชน ชกตอย (ผมวย) ถอแพรแขงกนวาใคร

สวย (ผนางสดา) และร าฟอน (ผฟา) เปนตน ชวงคลองชางเปนการล าเหยาทสนกมาก

(แยงกนไปมาระหวางลกเมองและลกเลยง) เมอคลองชางไดแลวกขชางเลนน า (น าชางจม

ลงในอางน า ซงมการตกน าจากตมมาใสตลอดเวลา แลวตน าใสทกคนทงพอเมอง ลกเมอง

ลกเลยงและคนมาชมงาน) ทกขนตอนมหมอเหยาผลดกนมาล าเหยา พอใกลเสรจพธกเหยา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

48

สงผทอญเชญลงมาแลวพากนรอคาย สวนหมอเหยาเจาภาพกอญเชญผไปยงหอผบนบาน

ตรงเหนอหวนอน (ในทกวนพระใหญ 15 ค า ลกเลยงน าดอกไม 1 ค หมาก 2 ค า ไปไหว

เพอใหดแลลกเลยง) แลวเจาภาพท าพธบอกผใหดแลรกษาบานเมองใหอยเยนเปนสข ถาม

ผไมดมาขอน า ขอขาว ขอไฟ จะบอกวาไมม หลงจากนนน าเครองประกอบขนหอผดวย

สวนพอเมองและลกเมองอนๆ ตางกนขาวปลาอาหารแลวกลบบาน

4.4 อาหาร อาหารของผไทยหาไดจากธรรมชาตและจากการปลก

ในครวเรอน สวนใหญเปนน าพรก แกง ออม ต าสม ลาบตางๆ ปงปลาดก ปลานง ปนปลา

เปนตน บรโภคกบขาวเหนยวเปนหลก และผกเปนผกพนบาน เชน ยอดฟกทอง มะเขอ

ผกตว ผกหวานปา น าพรกเรยกวา “แจว” ใชพรกสดกบกระเทยม ใสหรอไมใสกได

ต าดวยกนใสเกลอ มะนาว น าปลา “แจวบอง” ใชพรกแหงควมาต ากบใบมะกรด หอมแดง

กระเทยม ใสปลารา น าปลา ชรส แลวใสกระปก เวลาทานตกออกมาและบบมะนาวใส

ผกจม น าพรกมทงผกสดผกลวกและผกนง (นงมวย หรอหวด) ซงเปนผกในบรเวณรวบาน

เชนผกต าลง ชะอม ยอดมะระ ยอดบวบ กระถน ยอดฟกทอง มะเขอ ถวฝกยาว ผกแผว

ผกชลาว (ผกหอมฮอ) และผกสะระแหน (ผกเสม) เปนตน ปลาตางๆ ไดจากการเลยงเอง

และมาจากหนองน า รวมทงสตวตางๆ ในนา ทงแมลงและหนนากน ามาท าเปนอาหาร

ถาเปนงานบญนยมท าลาบเนอวว เนอหม ถวายพระและบางสวนทานกนในครอบครว

มลาบแดงทเรยกวา “กอย” และม “อ” (เหลาไห) ใชในงานพธกรรม

ขนมของชาวผไทยมไมมากนก และหาทานไดเมอมงานประเพณ

หรอพธกรรม เชน ขาวตมมด คอ ขาวเหนยวหอกลวยแลวตม ขาวตมผด ใชขาวเหนยวผด

กบกะทกอนแลวน ามาหอกบกลวยแลวนง ขนมกะทมะขาม (สามารถเกบไวไดนาน 3 เดอน

ทกวยทานได เปนของวาง หลงทานอาหารหนก ขนมนท าจากมะพราวคว ผดในกระทะกบ

น าตาลทราย น าออย โดยควใหแหงและปลอยใหเยน มาคลกเคลากบมะขามแกะเมลดแลว)

และขนมหมก คอ ขาวเหนยวด าบดใหละเอยดมานวดเปนแปงขาวเหนยวใสไสมะพราวทคว

กบน าตาลน าออยแลวนง นยมท าในงานบญ และขาวตมตด คอ ขาวตมมดมาตดเปนทอน

มาคว (ผดคลกเคลา) กบมะพราว น าตาลน าออย

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

49

ภาษาผไทย

มลนธสารานกรมวฒนธรรมไทย (2542, หนา 524-560) ไดกลาวถงภาษาผไทย

ในจงหวดนครพนมไววา จงหวดนครพนมมผพดภาษาผไทยกระจายอยทกๆ อ าเภอและ

มมากทสดอยทอ าเภอเรณนคร ภาษาผไทยมความคลายคลงกบภาษาไทยถนอสานมาก

ซงในการศกษาภาษาไทยถนและภาษาชาตพนธ มการศกษาในระดบตางๆ ดงตอไปน

1. ระบบเสยง

1.1 หนวยเสยงพยญชนะ

โรชน คนหาญ (2546, หนา 284) ไดศกษาระบบเสยงพยญชนะ

ในภาษาผไทย อ าเภอหนองสง จงหวดมกดาหาร พบวา

มหนวยเสยงพยญชนะเดยว 20 หนวยเสยง ไดแก

สามารถปรากฏต าแหนงตนพยางคไดทกหนวยเสยง และสามารถปรากฏทายพยางคได

9 หนวยเสยง ไดแก

พยญชนะควบกล า ม 4 หนวยเสยง ไดแก

ซงเปนการปรากฏรวมของเสยงกก เสยงนาสก เสยงเสยดแทรก

และเสยงกงสระ

วไลวรรณ ขนษฐานนท (2520, หนา 2-4) ไดศกษาภาษาถนผไทย

ในจงหวดนครพนม พบวา ภาษาถนผไทยทหนวยเสยงพยญชนะ 23 หนวยเสยง ไดแก

ดงแสดงในตาราง 1

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

50

ตาราง 1 หนวยเสยงพยญชนะในภาษาผไทย

ฐานกรณของเสยง รมฝปาก

ลาง + ฟน

รมฝปาก

ทงสอง

ปมเหงอก

หลงฟน

เพดาน

แขง

เพดาน

ออน ชองคอ

ประเภทของเสยง สถล อโฆษะ ธนต เสยงหยด โฆษะ เสยงปากกลม เสยงนาสก อะโฆษะ เสยงเสยดแทรก โฆษะ เสยงกงสระ โฆษะ เสยงลอดขาง โฆษะ

เสยงพยญชนะเหลานสวนใหญออกเสยงเหมอนกบเสยงพยญชนะ

ในภาษาไทยมาตรฐาน เสยงทตางไปจากเสยงในภาษาไทยกลางมดงน เปนเสยงนาสก

ซงมฐานกรณอยทเพดานแขง เสยงนไมมในภาษาไทยมาตรฐาน

เปนเสยงหยดธนต อโฆษะ ซงมฐานกรณอยทเพดาน

ออน เสยงนบางครงผบอกภาษาออกเสยงเปนเสยง คอ มฐานกรณเหมอนเดม

แตประเภทของเสยงเปลยนจากเสยงหยดไปเปนเสยงเสยดแทรก เปนทนาสงเกตวา

ผบอกภาษามกจะออกเปนเสยง ถาสระทตามมาเปนสง หรอสระต า

แตวาไมสม าเสมอ จงไมอาจหาไดแนนอนวาเมอใดผพดภาษาผไทยจะออกเสยงเปนเสยง

หรอ

หรอเสยงเสยดแทรกซงมฐานกรณอยทปมเหงอก

หลงฟนนน ผบอกภาษาหลายคนออกเปนเสยง หรอเสยงเสยดแทรก ซงมฐานกรณ

ทปลายลนกบฟนบนและฟนลาง

ในทนวเคราะหเปนเสยงพยญชนะปากกลม

(Labialized consonants คอ ในขณะทออกเสยงเหลาน รมฝปากจะหอกลม) เพราะลกษณะ

การออกเสยงบงวาเปนเชนนนมากกวาเปนการออกเสยงควบกล าระหวางเสยง

ควบกบเสยง และในแงโครงสรางของระบบเสยง ผไทยไมมเสยงควบกล าอนๆ

ในภาษาอก เสยงเหลานมใชนอยมากในภาษา เสยง เทาทพบมเพยง 2 ค า

สวนเสยง และ มอยางละประมาณ 10 ค า

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

51

บางครงผบอกภาษา ออกเสยงเปนเสยง

โดยเฉพาะเมอเปนเสยงตวสะกดหรอเสยงทเกดทายพยางค

เสยงพยญชนะ 23 เสยงทกลาวมาแลวน เกดในต าแหนงตน

พยางคไดทกเสยงแตใชเปนเสยงสะกดหรอเสยงลงทายพยางคไดเพยง 9 เสยง คอ

ส าหรบเสยง ทเกดทายพยางค ถาผพด พดเรว

เสยง อาจถกขามหายไป ในภาษาเขยนเสยงสะกด ไมม

เสยงสะกด ใน “ผไทย” ไมเกดตามหลงสระยาว เสยงน

เกดตามหลงสระสนเทานน ในกรณทภาษาถนอนใชสระยาวตามดวยเสยงสะกด

ในภาษาผไทย จะเปนเสยงสระสน ตามดวยเสยง

1.2 หนวยเสยงสระ

โรชน คนหาญ (2546, หนา 284) ไดศกษาระบบเสยงสระ ในภาษา

ผไทย อ าเภอหนองสง จงหวดมกดาหาร พบวา สระเดยว ม 18 หนวยเสยงแบงเปนสระ

เสยงสน 9 เสยง และสระเสยงยาว 9 เสยง ไดแก ไมปรากฏสระผสม

วไลวรรณ ขนษฐานนท (2520, หนา 5-6) ภาษาผไทย มเสยงสระแท

สน 9 เสยง และเสยงสระยาว 9 เสยง ดงตอไปน

ตาราง 2 เสยงสระในภาษาผไทย

ระดบสระ สระหนา สระกลาง สระหลง

สระสง สระกลาง สระต า

เสยงสระเหลานโดยทวๆ ไปแลวเหมอนกบเสยงสระในภาษาถนอนๆ

ถาจะเปรยบกบภาษาไทยมาตรฐาน ความแตกตางจะมอยบางเลกนอย คอ สระ

และ ในภาษาผไทย มระดบลนทสงกวาสระเสยงเดยวกนนในภาษาไทยมาตรฐาน

ถาคนพดภาษาไทยกลางฟงเสยงสระภาษาผไทย เหลานเดยวๆ จะแยกเกอบไมออกวาเปน

เสยง หรอ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

52

ภาษาผไทยทพดอยในนครพนม ไมมสระผสม “เอยะ เอย”

“เออะ เออ” และ “อวะ อว” ถาค าในภาษาไทยถนอนใชเสยงสระผสม

พวกน ภาษาผไทยใชเสยง “เอ” แทนเสยง “เอย” เสยง “เออ”

แทนเสยง “เออ” และเสยง “โอ” แทนเสยง “อว”

1.3 หนวยเสยงวรรณยกต

วไลวรรณ ขนษฐานนท (2520, หนา 7-9) ไดกลาวถงเสยงวรรณยกต

ในภาษาผไทย มหนวยเสยงวรรณยกต 5 หนวยเสยง ดงน

1. หนวยเสยง / 1 / หมายถง เสยงวรรณยกตต า–ขน ม 2 หนวย

เสยงยอย ไดแก

1.1 เสยงต าเลอนขนสง เปนเสยงทมระดบจดเรมตนทเสยงต า

ระดบสยงจะคงทไประดบหนงในสามสวนของพยางค จงเลอนสงขนถงระดบกลางคอนขาง

สง เสยงวรรณยกตนจะปรากฏในค าพยางคเปน การก ากบเสยงวรรณยกตเสยงนจะเขยน

ก ากบตวเลข 1 เชน

ค าผไทย ความหมาย

ป

1 ดาว

1.2 เปนเสยงทมจดเรมตนทระดบเสยงต า ระดบเสยงสงขน

ตงแตเรมตนพยางค ไปจนสนสดพยางคทระดบเสยงกลางคอนขางสง เสยงวรรณยกตน

ปรากฏในค าพยางคตายเสยงสน การก ากบเสยงวรรณยกตเสยงน จะเขยนก ากบตวเลข 1

เชน

ค าผไทย ความหมาย

1 มด

1 ผก

2. หนวยเสยง / 2 / เสยงสง-ตกลงต า ม 2 หนวยเสยงยอย ไดแก

2.1 เปนเสยงทมจดเรมตนระดบเสยงกลางคอนขางไปสง ระดบ

เสยงจะต าลงเลกนอย ประมาณหนงในสสวนของพยางค จงสงขนเลกนอยจนถงระดบเสยง

กลางคอยไปสง แลวลดต าลงทนทถงระดบเสยงกลางคอนไปต าเปนเสยงทปรากฏ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

53

ในค าพยางคเปน มเสยงคอหอยหยดปนดวย เสยงนเมอเกดกบค าตายสระสน จะมชวงเสยง

สนกวาและเสยงเลอนตกมาไมถงเสยงต า ค าใดทมเสยงวรรณยกตนจะเขยนก ากบดวย

หมายเลข 2 เชน

ค าผไทย ความหมาย

2 ควาย

2 ไข

2.2 เปนเสยงทมจดเรมตนทระดบเสยงกลาง คอนไปสง ระดบ

เสยงจะคงทไปจนเกอบถงประมาณสามในสสวนของพยางค จงลดต าลงทนทถงระดบเสยง

กลาง เปนเสยงทปรากฏในค าพยางคตายเสยงยาว ค าใดทมเสยงวรรณยกตน จะเขยน

ก ากบดวยหมายเลข 2

ค าผไทย ความหมาย

2 หาบ

2 มด

3. หนวยเสยง / 3 / หมายถง เสยงวรรณยกต สงกลางตกลงต า

เปนเสยงทมจดเรมตนระดบเสยงสง ระดบเสยงจะคงทไปจนตลอดพยางค และตกลง

เลกนอยตอนปลายพยางค โดยมลกษณะการกกทเสนเสยงปรากฏททายพยางค

เสยงวรรณยกตนปรากฏในค าพยางคเปน ค าใดทมเสยงวรรณยกตนจะเขยนก ากบ

ดวยเลข 3 เชน

ค าผไทย ความหมาย

3 ขาว

3 อา

4. หนวยเสยง / 4 / หมายถง เสยงวรรณยกตกลางเลอนเลอนขน

สง เปนเสยงทมจดเรมตนทระดบเสยงกลาง ระดบเสยงจะคงทไปจนเกอบถงประมาณ

สามในสสวนของพยางค แลวสงขนถงระดบเสยงกลางคอนไปสง เสยงวรรณยกตน

เวลาพดเรวๆ จะเหลอเพยง ซงท าใหฟงดเหมอนเสยงเลอนลงต าเสยงวรรณยกตนปรากฏ

ในค าพยางคเปน ค าใดทมเสยงวรรณยกตเสยงน จะเขยนก ากบดวยเลข 4 เชน

ค าผไทย ความหมาย

4 แม

4 น า

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

54

5. หนวยเสยง / 5 / เสยงต า–ขน–ตก หรอฟงดอาจคลายเสยงสง

ระดบเสยงจะสงขนตงแตเรมตนพยางค ไปจนถงประมาณสองในสสวนของพยางค ทระดบ

เสยงกลางคอนไปต า แลวลดต าลง เสยงวรรณยกตนปรากฏในค าพยางคตายเสยงสน

ค าใดทมเสยงวรรณยกตนจะเขยนก ากบดวยเลข 5

พจณ ศรธรราษฎร (2526, หนา 105) ไดกลาวถงเสยงวรรณยกต

ภาษาผไทยบานนางว อ าเภอนาหวา จงหวดนครพนม ไววา ประกอบไปดวยเสยงวรรณยกต

5 หนวย ไดแก เสยงต าเลอนขนสง / 1 / เสยงสงตกลงต า / 2 / เสยงกลางตกลงต า / 3 /

เสยงกลางเลอนลงต าแลวเลอนขนสง / 4 / เสยงสง / 5 /

พทธชาต โปธบาล และธนานนท ตรงด (2540, หนา 79) ไดกลาวถง

เสยงวรรณยกตภาษาผไทยบานแสนพน ต าบลแสนพน อ าเภอธาตพนม จงหวดนครพนม

ไววา ประกอบไปดวย เสยงวรรณยกต 4 หนวย ไดแก เสยงต าเลอนขนสง / 1 / เสยงสงตก

ลงต า / 2 / เสยงกลางตกลงต า / 3 / เสยงกลางเลอนลงต าแลวเลอนขนสง / 4 /

โรชน คนหาญ (2546, หนา 284) ไดศกษาระบบเสยงวรรณยกต

ในภาษาผไทย อ าเภอหนองสง จงหวดมกดาหาร พบวา เสยงวรรณยกต 5 หนวย ไดแก

เสยงต าเลอนขนสง / 1 / เสยงสงตกลงต า / 2 / เสยงกลางตกลงต า / 3 / เสยงกลางเลอน

ลงต าแลวเลอนขนสง / 4 / เสยงสงเลอนลง / 5 /

จากการศกษาหนวยเสยงวรรณยกต ในภาษาผไทยสรปไดวา

สวนใหญเปนเสยงเลอนขนหรอเลอนลง จากทบรรยายมาจะเหนวาใน 5 หนวยเสยงมหนวย

เสยง / 5 / เสยงเดยวเทานน ทเปนเสยงระดบคงตวไมเลอนขนเลอนลงแตเสยงดงกลาวน

เปนเสยงทวเคราะหจากค าโดดๆ คอ เปนเสยงทเกดจากการกลาวทละค าๆ

เมอเวลาฟงคนพดภาษาผไทย พดภาษาของเขาเปนประโยคยาวๆ หรอพดมากกวาสองค า

ขนไป และพดอยางธรรมดาคอไมชานก จะพบวามเสยงทคงระดบเพมอก 2 เสยง คอ

เสยงระดบกลางและเสยงระดบต าสองเสยงน อนทจรงเกดจากเสยงวรรณยกต / 1, 3 /

และ / 4 / เสยงวรรณยกต / 1 / ท าใหเกดเสยงระดบต า และเสยงวรรณยกต / 3, 4 / ท าให

เกดเสยงระดบกลาง ถาพจารณาดรปแสดงเสนเสยงของเสยงวรรณยกต / 1, 3, 4 / จะเหน

วาประกอบดวย เสยง / 2 / สวน คอ สวนหนงเปนเสยงคงระดบและอกสวนหนงเปนเสยง

เลอนขนหรอลง คอ / 1, 3, 1 / ในขณะทพดเรวๆ หรอตองพดค าหลายค าตดตอกน

สวนทเปนเสยงเลอนมกถกขามหายไป เหลอแตสวนทเปนเสยงระดบเทานน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

55

ดงนน จากการศกษาเสยงวรรณยกต ภาษาผไทยจงหวดนครพนม

จากนกภาษาศาสตรหลายๆ ทานสรปไดวา ประกอบไปดวย เสยงวรรณยกต 5 หนวย

ไดแก เสยงต าเลอนขนสง / 1 / เสยงสงตกลงต า / 2 / เสยงกลางตกลงต า / 3 / เสยงกลาง

เลอนลงต าแลวเลอนขนสง / 4 / และเสยงสงเลอนลง / 5 /

2. ระบบค า

วไลวรรณ ขนษฐานนท (2520, หนา 14-47) และโรชน คนหาญ (2546,

หนา 73-86) ไดกลาวถงระบบค าของภาษาผไทย ไววา รบบค าในภาษาผไทยสามารถ

จ าแนกตามลกษณะโครงสรางได 2 ประเภท ไดแก 1) ค าพยางคเดยว และ 2) ค าสอง

พยางคขนไป

1. ค าพยางคเดยว

วไลวรรณ ขนษฐานนท (2520, หนา 15) ไดกลาวถงค าพยางคเดยว

ในภาษาผไทย สวนใหญเปนภาษาค าโดด (Isolating Language) อนเปนลกษณะส าคญ

ของภาษาตระกลไท สามารถแบงออกได เปน 2 กลม ไดแก

1) พยางคเปด (Open Syllables) คอ พยางคทไมมพยญชนะทาย

2) พยางคปด (Close Syllabus) คอ พยางคทมพยญชนะทาย

โดยมสญลกษณทเกยวของกบโครงสรางของพยางค ดงน

C : Consonant คอ เสยงพยญชนะ

V : Vowel คอ เสยงสระ

N : Nasal Post Consonant คอ เสยงพยญชนะทายทเปน

พยญชนะนาสก

S : Stop Post Consonant คอ เสยงพยญชนะทาย

ทเปนเสยงพยญชนะเสยงกก

T : Tone คอ เสยงวรรณยกต

1, 2, 3, 4 และ 5 แทนระดบเสยงวรรณยกต

สญลกษณดงกลาวขางตน สามารถใชสญลกษณแทน

โครงสรางพยางคในภาษาผไทย ดงน

C แทนเสยงพยญชนะตนเดยว

V แทนเสยงสระเสยงสน

VV แทนเสยงสระเสยงยาว

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

56

N แทนเสยงพยญชนะทายเปนพยญชนะนาสก

S แทนเสยงพยญชนะทายทเปนเสยงพยญชนะเสยงกก

T แทนเสยงวรรณยกต

1, 2, 3, 4, และ 5 แทนระดบเสยงวรรณยกต

ตวอยางค าพยางคเดยวในภาษาผไทย โครงสรางพยางค

เดยว ประกอบไปดวยพยญชนะตนเดยว ผสมกบสระสยงยาว ไมมพยญชนะทาย มเสยง

วรรณยกตท 1–5 ก ากบ

2 ลก

4 แม

2 เมย

4 นา (นาเขย นาสะใภ)

2. ค าสองพยางคขนไป

ค าสองพยางคขนไป คอ การน าเอาค าพยางคเดยวน ามาผสมกน

เปนค าใหมและค าสองพยางคขนไป แบงออกไดเปน 4 ประเภท ดงน

1) ค าผสาน

2) ค าประสม

3) ค าซ า

4) ค าซอน

3. ระบบโครงสรางประโยค

วไลวรรณ ขนษฐานนท (2520, หนา 14-47) และโรชน คนหาญ (2546,

หนา 73-86) ไดกลาวถงระบบโครงสรางประโยคในภาษาผไทยไววา เปนหนวยทสมบรณ

ทางไวยากรณ และเปนถอยค าทสมบรณทางดานเสยงของภาษา ซงในภาษาตระกลไท

โดยทวไปการเรยนหนวยในประโยค จะเปนดงน S (Subject : ประธาน) V (Verb : กรยา)

O (Object : กรรม) การรยงค าหรอหนวยในประโยคจะเปนแบบ ประธาน + กรยา + กรรม

(SOV) โครงสรางประโยคประโยคในภาษาผไทย แบงลกษณะการประกอบประโยคไดเปน

3 ประเภท ไดแก 1) ประโยคความเดยว 2) ประโยคความรวม และ 3) ประโยคความซอน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

57

4. ระบบความหมาย

โรชน คนหาญ (2546, หนา 84-85) ไดกลาวไววา ค าแตละค าในภาษา

ผไทยจะประกอบดวยสวนประกอบ 2 สวน คอ รป (Form) และความหมาย (Meaning)

รปของค า ไดแก เสยงและตวอกษร แตส าหรบภาษาทไมมตวอกษรใช รปของค าจงหมายถง

เสยงของค าเพยงประการเดยว ซงค าในภาษาแตละภาษาเกดขนจากการตกลงรวมกน

ของคนในสงคมวาจะใชรปใดแทนสงใด อาจเปนทงสงมชวตและไมมชวต อาจเปนไดทง

รปธรรมและนามธรรม

ภาษาผไทยเปนภาษาทมเฉพาะภาษาพดไมมภาษาเขยน จงไมมตวอกษร

ดงนนรป (Form) จงหมายถงเสยงเทานน ไมไดหมายถงรปตวอกษร ซงจากการศกษาระบบ

ความหมายในภาษาผไทย สามารถแยกแยะความมหายออกเปนสวนตางๆ ไดกนน

1) ความหมายตรง 2) ความหมายแฝง

จากการศกษาระบบของภาษาผไทย สรปไดวา ในการศกษาวเคราะห

ระบบภาษาผไทยทสมบรณนน ผวจยจะตองศกษาเกยวกบ เสยง (phonology)

ค า (morphology) โครงสรางประโยค (syntax) และความหาย (semantics) ทกเรองตองม

ความสมพนธกน เพราะเสยงจะประกอบเปนค า เมอน าค ามาเรยงใหถกตองตามหลก

ไวยากรณกจะกลายเปนประโยค ซงทงค าและประโยคจะมความหมายเกยวของกน ดงนน

ในการศกษาระบบภาษาผไทยถนนางวจงตองศกษาตามการศกษาระบบของภาทม

นกภาษาศาสตรและนกวชาการทเคยศกษาไวแลว ดงน 1) ระบบเสยง 2)ระบบค า 3) ระบบ

โครงสรางประโยค 4)ระบบความหมาย

5. งานวจยทเกยวของกบภาษาผไทย

วไลวรรณ ขนษฐานนท (2520, หนา 2-4) ไดศกษาภาษาผไทยในจงหวด

นครพนม พบวา ภาษาถนผไทยทหนวยเสยงพยญชนะ 23 หนวยเสยง ไดแก

หนวยเสยงสระ

ประกอบดวย เสยงสระแทสน 9 เสยง และเสยงสระยาว 9 เสยง หนวยเสยงวรรณยกต

ม 5 หนวยเสยง ไดแก เสยงต าเลอนขนสง / 1 / เสยงสงตกลงต า / 2 / เสยงกลางตกลงต า

/ 3 / เสยงกลางเลอนลงต าแลวเลอนขนสง / 4 / และเสยงสงเลอนลง / 5 / การเรยงค า

ในประโยค ไดแก ประธาน กรยา (กรรม) และสวนขยายปรากฏในสวนทถกขยาย

เปนภาษาทไมมวภตตปจจย เปนภาษาทมลกษณะนามเชนเดยวกบภาษาตระกลไทยอนๆ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

58

พจณ ศรธรราษฎร (2526, หนา 67) ไดศกษาเสยงวรรณยกตของภาษา

ถนผไทย ใน 3 จงหวด คอ กาฬสนธ นครพนม และสกลนคร ผลการศกษาพบวา เมอน า

การศกษาทางภาษาศาสตร โดยใชระบบวรรณยกตมาเปรยบเทยบกบภาษาไทยด า

ไทยแดง ไทยชาว และลาวโสง คอ ลกษณะการแตกตวและรวมตวของวรรณยกต

จากการศกษาพบวา ภาษาผไทยมความคลายคลงกบภาษาไทยด า ไทยแดง ไทยขาว

และลาวโสง ในขณะเดยวกนภาษาผไทยเองกมความแตกตาง จะเหนไดวา ภาษาผไทย

ในจงหวดนครพนม ภาษาผไทยเฉพาะทอ าเภอกสมาลย อ าเภอพรรณนานคม จงหวด

สกลนคร และภาษาผไทยเฉพาะทอ าเภอกฉนารายณ จงหวดกาฬสนธ เปนพวกทมาจาก

เมองวงดวยกน

เรองเดช ปนเขอนขตย (2531, หนา 139–140) ไดศกษาภาษาถนตระกล

ไทย โดยไดอธบายถงภาษาผไทยไววา เปนภาษาไทยถนหนงของภาษาตระกลไทย โดยผพด

ภาษานอยทแควนสบสองจไทย ประเทศลาวและเวยดนาม ผไทยมชอเรยกทหลากหลาย

แตกตางกนไป เชน ผไทยด า ผไทยขาว ผไทยลาย ลกษณะของภาษาผไทย มส าเนยงคลาย

ภาษาไทยพรวนมาก สวนค าศพททใชคลายกบภาษาถนอสานเปนสวนใหญ และมการออก

เสยงแบงแยกค าศพททใชสระไอ และสระไอ

อรพนธ อนากรสวสด (2536, หนา 126) ไดศกษาเปรยบเทยบระบบเสยง

ในภาษาผไทยกบภาษาลาวโสง แลวน ามาเปรยบเทยบใหเหนความเหมอนและความแตกตาง

ของระบบเสยงในภาษาทงสอง ผลการศกษาพบวา ภาษาผไทยและภาษาลาวโสง

มความแตกตางกนของสระมากทสด กลาวคอ ภาษาผไทยไมมเสยงสระประสมแตภาษา

ลาวโสงมหนวยเสยงสระ 4 หนวยเสยง คอ หนวยเสยงสระประสม

ซงมการปฏภาคกบสระเดยวเสยงยาว ในภาษาผไทยตามล าดบ สวนหนวย

เสยงสะเดยวม 18 เสยงจ านวนเทากน ความแตกตางรองลงมา ไดแก จ านวนหนวยเสยง

พยญชนะตน คอ ภาษาผไทยม 20 หนวยเสยง แตภาษาลาวโสงม 19 หนวยเสยง

และหนวยเสยงพยญชนะตน ในภาษาผไทย จะมการปฏภาคกบหนวยเสยง

พยญชนะตน ในภาษาลางโสง สวนหนวยเสยงพยญชนะควบกล า ภาษาผไทย

ม 3 หนวยเสยง คอ และภาษาลาวโสงม 3 หนวยเสยง คอ

จ านวนหนวยเสยงวรรณยกตในภาษาผไทยม 5 หนวยเสยง ภาษาลาวโสง

ม 6 หนวยเสยง

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

59

โรชน คนหาญ (2546, หนา 284) ไดศกษาภาษาผไทย อ าเภอหนองสง

จงหวดมกดาหาร พบวา ระบบเสยงสระ จ าแนกตามลกษณะโครงสรางได 2 ประเภท ดงน

1) ค าพยางคเดยว 2) ค าสองพยางคขนไป โดยค าพยางคเดยว ม 5 แบบ ไดแก 1) CVV1-5

2) CVN1-5 3) CVVN1-5 4) CVS4-5 และ 5) CVVS3 สวนค าสองพยางคขนไปไดเปน 4 ประเภท

ไดแก 1) ค าผสาน 2) ค าประสม 3) ค าซ า และ 4) ค าซอน ระบบประโยค ม 3 ประเภท

1) ประโยคความเดยว 2) ประโยคความรวม 3) ประโยคความซอน ระบบความหมาย

แบงเปน 2 ประเภท ไดแก 1) ความหมายตรง 2) ความหมายแฝง

ชลธชา บ ารงรกษ และเฉลมชย แกวมณชย (2559, หนา 69–70)

ไดกลาวถงภาษาผไทยไววา ภาษาผไทย เปนภาษาค าโดด ค าพนฐานมกเปนค าพยางคเดยว

เปนภาษาทมเสยงวรรณยกต หนวยเสยงวรรณยกตในภาษาผไทยม 5 เสยง หนวยเสยง

พยญชนะ ม 19 หนวยเสยง ไดแก

หนวยเสยงพยญชนะ ภาษาผไทยมสระเสยงเดยว 18 หนวยเสยง คอ

การเรยงประโยคในภาษาผไทย ภาษาผไทยมโครงสราง

การเรยงประโยค การเรยงค าในประโยคพนฐาน ไดแก ประธาน กรยา (กรรม)

Jean Pacquement (2011, p. 1) ไดศกษาความหลากหลายทางภาษาศาสตร

ของภาษาผไทย (About Some Linguistic Variations in Phu Tai) จากการศกษาพบวา

ลกษณะความหลากหลายดานโครงสราง หนวยค า ค าศพท ของภาษาผไทย ซงเปนภาษา

ตระกลไท สาขาตะวนตกเฉยงใตทพดในภาคะวนออกเฉยงเหนอ ของประเทศไทยและ

ในภาคกลางของลาว ผลการศกษาจะอภปรายรวมไปถงรปแบบประโยค ตอเนองทเกดจาก

การใชค า (“ให” “เอด”) หนวยค าแสดงความเชอมโยงของเหตการณจากปจจบน ไปส

อนาคตและค าศพทบางค า (“งาม” “ยาย” “ท”) ซงไดเสนอแผนทภาษา 3 ลกษณะ

ทสามารถเกดขนไดบนแนวคดพนฐานทางภาษาศาสตรคลงขอมล (Corpus Linguistics)

นอกจากน ผวจยซงมประสบการณในพนทภาษากบผบอกภาษาชาวผไทยเปนเวลา 3 ป

จงจะอธบายทศนะของผพดภาษาผไทย ทมตอการใชภาษาและการหลกสตรการฟนฟภาษา

ผไทยดวย โดยในหลกสตรนนตองเกดจากทศนะของผพด ผน าชมชน ผน าดานการศกษา

ภาษาของชมชน ทจะตองมสวนรวมในการพฒนาหลกสตรเพอนน าไปใชแกเยาวชนรน

ตอไปของผพดภาษาผไทยเอง

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

60

Sayankena, Lertdow (1985, p. 246) ไดศกษาภาษาผไทยค ากรยา

ในภาษาผไทย Verbs in Phu Thai: A Lexicase Analysis โดยใชทฤษฎ Lexicase ของ Stanly

Starosta (1988) ในการวเคราะหโครงสรางประโยคในภาษาผไทย ซงโครงสรางประโยค

ในภาษาผไทยนน มลกษณะโครงสรางทชดเจน นอกจากการศกษาลกษณะการก (Lexicase)

โดยทวไปในภาษาผไทยแลว ยงไดกลาวถงกรยาของภาษาผไทยวามการกลนความหมาย

ค าประสมทประกอบไปดวยสกรรมกรยา + ค านาม เมอรวมเปนหนวยเดยวกน จะท าหนาท

เปนสกรรมกรยา เชน อแมเกอฮ ำหม เลศดาวอธบายวา ฮ ำ ไมใชกรรมตรงของกรยา เกอ

เพราะเมอทดสอบดวยการท าใหเปนเรองแลว พบวา ฮ ำ ไมสามารถเปนเรองได

การวจยภาคสนามทางภาษาศาสตร

1. ความหมายของการวจยภาคสนามทางภาษาศาสตร

นกวชาการและนกภาษาศาสตรไดมการนยามความหมายของการวจย

ภาคสนามทางภาษาศาสตรไว ดงน

สจรตลกษณ ดผดง (2537, หนา 1–2) ไดใหความหมายของการวจย

ภาคสนามทางภาษาศาสตร ไววา เปนวธการทจะใหไดมาซงขอมลทางภาษาศาสตรและ

การศกษาปรากฏการณตางๆ ทางภาษาศาสตร ซงเกยวของกบบคคลสองฝาย คอ ผพด

(Speaker) ซงเปนผบอกภาษา (Language informant) และนกวจยภาษา (Linguistics

Researcher) โดยผทจะท าวจยทางภาษาศาสตรนน จะตองออกไปท างานในพนท

ทมกลมชนชาตพนธทพดภาษานนอยจรงๆ

ชลธชา บ ารงรกษ (2559, หนา 1) ไดกลาวถง ภาษาศาสตรภาคสนาม

หมายถง การศกษาวเคราะหภาษาโดยอาศยขอมลจากเจาของภาษาหรอทเรยกวา

“ผบอกภาษา” (Informant) ซงวธการขอมลทดทสดกโดยการเกบรวบรวมขอมลภาษา

ในทองถนทใชภาษานนดวยวธการทเปนธรรมชาต ซงจะท าใหไดขอมลภาษาตามลกษณะ

ทเจาของภาษาใชในสถานการณทเปนจรง

Bert Vaux and Justin Cooper (2005, pp. 1-6) ไดกลาวถงการวจย

ภาษาศาสตรภาคสนาม ไววา การวจยภาคสนามทางภาษาศาสตร (Linguistics field method)

หมายถง การน าวธการและทฤษฎภาษาศาสตรมาใชศกษาวเคราะหภาษา ทงภาษาทผวจย

รจกและภาษาทผวจยไมรจก การทจะน าวธการและทฤษฎตางๆ ทางภาษาศาสตรไปใชไดด

และประสบผลส าเรจนน ผวจยจะตองค านงถงปจจยตางๆ อกหลายประการ มวธการและ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

61

การท างานกบผบอกภาษา ซงเปนการฝกหดซกถามค าศพท ขอมลทางไวยากรณทงใน

ระดบต ากวาและสงกวาระดบประโยค (Elicitation) เมอไดขอมลแลวกจะตองเรยนรวธการ

ทจะบนทกและจดระบบขอมล (Data processing) นอกเหนอไปจากการเรยนรวธตางๆ

ดงกลาวแลว กไดรจกวธการและฝกการเรยนรภาษา (Language learning) ในการทจะให

ไดมาซงความรในเรองอนๆ เหลานกจะตองรวมไปถงการเรยนรเรองตางๆ การเรยนร

เกยวกบตนเอง ชมชน และผทเกยวของอนๆ ในการศกษาภาษานนๆ ตามทผวจยตองการ

ศกษา

จากจากใหความหมายของนกวชาการหลายทาน สรปไดวา การวจยทาง

ภาษาศาสตรภาคสนาม หมายถง การน าวธการและทฤษฎทางภาษาศาสตร มาใชศกษา

วเคราะหภาษา ทงภาษาทผวจยรจกและภาษาทผวจยไมรจก โดยใชกระบวนการลงไป

เกบขอมลพนทจรง ทมผใชภาษานนๆ อาศยอยจรง และใชภาษานนจรง แลวน าขอมลมา

ท าการวเคราะห สงเคราะหใหเหนระบบของภาษา และสามารถตอบค าถามการวย

ของผวจยไดตงไวอยางถกตอง ชดเจนตามหลกการและทฤษฎ

2. วตถประสงคในการวจยภาคสนามทางภาษาศาสตร

ในการท าการวจยภาคสนามทางภาษาศาสตรนน ขอมลทผวจยตองลงพนท

ในการศกษา ขนอยกบวตถประสงคของการวจยทผวจยไดตงเปาหมายกอนลงพนทจรง

ซงมนกภาษาศาสตรและนกวชาการหลายทานไดกลาวถงวตถประสงคในการวจยภาคสนาม

ทางภาษาศาสตรไว ดงน

ธระพนธ ล. ทองค า (2529, หนา 51-54) ไดกลาวถง วตถประสงค

ในการวจยภาคสนามทางภาษาศาสตร ไวดงน

1. เพอส ารวจทางภาษาศาสตร เพอเกบเปนขอมลของภาษา

ชนกลมนอย ทพดในพนทตางๆ ภาษาของตระกลตางๆ ของภาษา เพอใหรวาภาษานน

อยในตระกลใด

2. เพอศกษาลกษณะทางโครงสรางของภาษา เพอวเคราะหโครงสราง

ทางเสยง ไวยากรณ เพอเปนขอมลทางภาษาทถกตองของผสนใจศกษาตอไป

3. เพอพสจนสมมตฐานบางประการทไดตงไว ในการศกษาวจยทาง

ภาษาวาเปนความจรงหรอไม จากขอมลเอกสารหรอขอมลภาคสนามทมผศกษามากอน

หนาน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

62

4. เพอศกษาการกระจายของเสยงหรอค าศพทในภาษาถน เพอใชใน

การวเคราะหแบงแนวเขตระหวางภาษา

5. เพอเปรยบเทยบความสมพนธทางดานเชอสายของภาษา

และเพอก าหนดสรางภาษาดงเดม เพอจดกลมยอยของภาษาทอยในตระกลเดยวกน

โดยใชวธการสถตความสมพนธทางดานเชอสายของค าศพท (Lexicostatistics)

โดยนกภาษาศาสตรมกใชรายการค าพนฐาน (Basics Vocabulary) ประมาณ 100–200 ค า

เพอเกบขอมลหาอตรารอยละของการใชค าศพทรวมเชอสาย ภาษาทใกลชดกนมกจะใช

ค าศพททมพนฐานทคลายคลงกนเปนจ านวนมาก กลาวคอ มรอยละของการใชค าศพท

รวมเชอสายสง นกภาษาศาสตรเปรยบเทยบบางคนกพยายามเกบขอมลค าศพทรวมเชอสาย

เปนจ านวนมากทสดเทาทจะเกบได แลวน าขอมลมาวเคราะหกากฎการปฏภาคกนของเสยง

(Sound Correspondence) เพอก าหนดทางภาษาดงเดม (Poto Language) เพอศกษา

ววฒนาการของเสยงจากภาษาดงเดม มาเปนภาษาในปจจบนหรอภาษาลก

6. เพอศกษาความสมพนธระหวางภาษากบสงคมหรอภาษากบ

วฒนธรรม

7. เพอท าพจนานกรมประเภทพจนานกรม 2 ภาษา พจนานกรม

3 ภาษา

8. เพอสรางแบบเรยนเบองตน หรอหลกสตร ส าหรบการอานการเขยน

สจรตลกษณ ดผดง (2537, หนา 3) ไดกลาวถง วตถประสงคในการวจย

ภาคสนามทางภาษาศาสตร ไวดงน

1. เพอจะไดมการเกบบนทกขอมลเกยวกบภาษาตางๆ ทมพดกนอย

ในขณะนนเปนลายลกษณอกษร ซงจะน าไปสการเกบเอกสารส าคญทางภาษา (Language

archiving)

2. เพอจะไดเกดความรความเขาใจลกษณะทวๆ ไปของภาษา ซงจะ

น าไปสการสรางทฤษฎทางภาษา (Language theory)

3. เพอชวยท าใหผอนสามารถตดตอสอสารกบผพดภาษานนๆ ได

และในทางกลบกนกเปนเปนการชวยใหผพดภาษานนๆ สามารถตดตอสอสารกบผอนได

อนจะเปนการน าไปสความเขาใจระหวางคนตางวฒนธรรม (Cross cultural communication)

4. เพอชวยใหชนกลมตางๆ นนมความรอานออกเขยนไดและจะได

มงานเขยนในภาษานน จดไดวาเปนการเสรมสรางสงคมนนๆ ลกษณะหนง (society building)

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

63

5. เพอชวยใหเจาของภาษามความมนใจ และภมใจในตนเอง ในภาษา

พด และวฒนธรรมของเขาเอง จดไดวาเปนการเสรมสรางบคคลในลกษณะหนง (person

building)

6. เพอเปนสงน าไปสการชวยเหลอพฒนาชนกลมตางๆ ทพดภาษา

อนๆ ซงไมใชภาษามาตรฐานหรอภาษากลางของประเทศ ทงน เพราะการพดภาษา

ของชนกลมนนๆ ได หรอการเรมตนเขาไปอยในชมกลมนนในฐานะผทตองการเรยนรภาษา

ยอมจะเปนทยอมรบและไดรบการยอมรบดกวา ทงจะประสบผลส าเรจในการพฒนาอนๆ

ไดดกวาดวย

สมทรง บรษพฒน (2543, หนา 12–13) ไดกลาวถงประโยชนของการศกษา

ภาษาภาคสนามและภาษาถน ไวดงน

1. เพอการสบประวตความเปนมาของภาษานนๆ

2. เพอศกษาการเปลยนแปลงของเสยงและความหมาย

3. เพอศกษาค าซอน

4. เพอศกษาค าศพทในวรรณคดตางๆ

5. เพอใชเปนขอมลการสอนส าหรบผทพดภาษาถน

6. เพอใชส าหรบการสอสารส าหรบบคคลตางทองถนกน

7. เพอใหรระบบของภาษาถน ภาษาของชาตพนธตางๆ และเปน

บรรทกภาษาทองถนและภาษาชาตพนธไว ส าหรบใชในการเปรยบเทยบในเวลาตอมาวา

มการเปลยนแปลงไปอยางไร

จากวตถประสงคในการวจยภาคสนามทางภาษาศาสตร ทกลาวมาสรปได

ดงน 1) เพอส ารวจทางภาษาศาสตร เพอเกบเปนขอมลของภาษาชนกลมนอย 2) เพอศกษา

ลกษณะทางโครงสรางของภาษา เพอวเคราะหโครงสรางทางเสยง ไวยากรณ 3) เพอพสจน

สมมตฐานบางประการทไดตงไว 4) เพอศกษาการกระจายของเสยงหรอค าศพทในภาษาถน

5) เพอเปรยบเทยบความสมพนธทางดานเชอสายของภาษาและเพอก าหนดสรางภาษา

ดงเดม 6) เพอศกษาความสมพนธระหวางภาษากบสงคมหรอภาษากบวฒนธรรม

7) เพอท าพจนานกรมประเภทพจนานกรม 8) เพอสรางแบบเรยนเบองตน หรอหลกสตร

ส าหรบการอานเขยน และ 9) เพอเปนสงน าไปสการชวยเหลอพฒนาชนกลมตางๆ ทพด

ภาษาอนๆ ซงไมใชภาษามาตรฐานหรอภาษากลางของประเทศ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

64

3. ลกษณะของผวจย

ตามแนวคดของนกวชาการและนกภาษาศาสตร ไดกลาวถงลกษณะ

ของผวจยไว ดงน

สจรตลกษณ ดผดง (2537, หนา 6-8) ไดกลาวถงลกษณะของผวจย

ภาษาศาสตรภาคสนามและการเตรยมตวไววา ผวจยจะตองรจกตวเองวามความเขาใจและ

ความตองการจะท างานเพยงใด ควรจะไดรบการฝกฝนและอบรมในการท างานการวจย

ภาคสนามทางภาษาศาสตรมาพอสมควรดวย การวางแผนลวงหนาทแนนอนนบเปนการ

เรมตนขนแรกทตองการกระท าซงเทากบท างานส าเรจไปสวนหนง ทงยงเปนสงทจ าเปน

ทจะชวยลดความกดดนและความสบสนในการปฏบตตว ทงจะชวยใหเขาใจรปแบบ

การท างาน ตลอดจนเปนการชวยเพมความสามารถในการท าวจยใหถงจดมงหมายไดด

ยงขนดวย

นอกจาก William Samarin (1967, p. 167) ไดกลาวถงลกษณะผวจย

ภาคสนามทตองค านงถง ดงน

1. ผท าวจยจะตองรจกตวเองดพอวามความสนใจ ความรกในสงทจะ

ท ามากเพยงใด เชน รตววามความอดทนมากนอยแคไหนในการทจะตองนงฟงการเลาเรอง

การลาสตวเพยงเรองเดยวทงวน หรอตองเฝาสงเกตการณการประกอบพธกรรมอะไร

สกพธหนงทงวนหรอตองนงสอบถามภาษาใดภาษาหนงทงวน

2. ผวจยจะตองรสภาพของสขภาพรางกายทงของตวเองและของผอน

ทรวมคณะไปดวย รวมไปถงความจ าเปนทจะตองจดหาลวมยาและเครองมอปฐมพยาบาล

เบองตนไปดวย

3. ผวจยจะตองรวาตวเองมความร ความสามารถในดานใดเปนพเศษ

บางเพราะความสามารถนนๆ อาจจะเปนสวนประกอบในการตดสนใจเลอกพนททจะท า

วจย เชน ดานดนตร ศลปะ ภาษา การเพาะปลก

4. ผท าวจยจะตองรจกตวเองวามความสามารถขนาดไหนทจะน าเอา

พลงสวนตวขนมาใชทงทางดานสงคม ดานกายภาพ ดานสขภาพจต และจะตองรอกดวยวา

จะตองใชอะไรทดแทนคณสมบตบางสวนทขาดหายไป

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

65

5. ผท าวจยจะตองมความสามารถทจะตดตวเองไดโดยเดดขาดจาก

สภาพสงคมของตนเอง ซงมมาตรฐานทางสงคมระดบหนง ไมวาจะเปนดานศลธรรม

คณธรรม สงคม สขลกษณะ การศกษา ฯลฯ นนคอไมน าเอามาตรฐานทางสงคมระดบหนง

ไปตดสนสงตางๆ ทพบในการวจยภาคสนาม

6. ผท าวจยจะตองรบรและรายางานสงทศกษาคนควาจากการวจย

อยางชดเจนและรายงานตามความเปนจรงใหมากทสดเทาทจะท าได

ธระพนธ ล. ทองค า (2529, หนา 55) ไดกลาวถงคณสมบตของนกวจย

ภาคสนามไว ดงน

1. สามารถฟงเสยงในภาษาและบนทกเสยงโดยใชสทลกษณ

2. สามารถปรบตวเขากบสงแวดลอมไดด

3. มมนษยสมพนธทด

4. มปฏภาณคลองแคลวในการแกปญหา

5. มความมานะอดทน

6. ควบคมสตและอารมณไดด

7. มอารมณขนและมองโลกในแงด

8. กนงายอยงาย ใชชวตแบบเรยบงายเวลาลงพนท

9. มสขภาพดและไมมปญหาครอบครว

สรปไดวา คณสมบตของผวจย ในการท าวจยภาคสนามทางภาษาศาสตร

ตองมคณสมบต ดงน สามารถฟงเสยงในภาษาและบนทกเสยงโดยใชสทลกษณ สามารถ

ปรบตวเขากบสงแวดลอมไดด มมนษยสมพนธทด มปฏภาณคลองแคลวในการแกปญหา

มความมานะอดทน ควบคมสตและอารมณไดด มอารมณขนและมองโลกในแงด กนงาย

อยงาย ใชชวตแบบเรยบงายเวลาลงพนท มสขภาพดและไมมปญหาครอบครว นอกจากน

ในการลงพนทภาคสนามเพอเกบขอมลนน ผวจยตองมการเตรยมตวลวงหนาเปนอยางด

ทงตวผวจยเอง อปกรณในการเกบขอมล และศกษาขอมลพนทลวงหนากอนการลงพนทจรง

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

66

4. ผบอกภาษาหรอผใหขอมล

การวจยครงน ผวจยไดศกษาคณสมบตของผบอกภาษา การคดเลอกผบอก

ภาษา และการปฏบตตวตอผบอกภาษาจากนกภาษาศาสตรและนกวชาการ ดงน

ธระพนธ ล. ทองค า (2529, หนา 60-63) ไดกลาวถงคณสมบต

ของผบอกภาษาไววา ผบอกภาษา คอ ผทใหขอมลเกยวกบภาษา ถาผวจยไมไดพดภาษา

ทจะศกษาเปนภาษาแม ผวจยไมสามารถเอาตวเองเปนผบอกภาษาได ตองหาผบอกภาษา

ทเปนเจาของภาษาและพดภาษานนไดเปนอยางด ดวยเหตน ผบอกภาษาจงมบทบาทส าคญ

ตอการวจยภาคสนามทางภาษาศาสตร ถาปราศจากผบอกภาษาทด ผวจยจะไมสามารถ

ด าเนนการวจยไดบรรลเปาหมายตามแผนทวางไว ผบอกภาษาทดควรมคณสมบต ดงน

1. รจกภาษาทผวจยตองการเกบขอมลเปนอยางด นาจะมอาย

ประมาณ 55 ปขนไป เกดและเตบโตในหมบานและใชภาษานนในชวตประจ าวน กอนจะ

ตดสนใจเลอกใครเปนผบอกภาษา ควรสอบถามประวตความเปนมากอน

2. มความสนใจทจะท างานกบผวจยอยางแทจรง

3. มความรบผดชอบสง

4. มเวลาวางพอทจะท างานไดตลอดเวลาตามทก าหนด

5. เปนคนฉลาด มไหวพรบปฏภาณและความรรอบตวด

6. มความเปนครโดยธรรมชาต กลาวคอ มความรทงดานภาษา

สงคมและชมชน ชอบสอน

7. มสขภาพจตและสขภาพรางกายแขงแรง และไมเปนโรคตดตอ

8. มความอดทนและมอารมณด

9. ไมมนสยตลกโปกฮาและขเหลาเมายา

สจรตลกษณ ดผดง (2537, หนา 6-8) ไดกลาวถง ผบอกภาษาหรอ

ผใหขอมล (Data Informant) ไววา ผวจยควรค านงถงสงตางๆ เกยวกบผบอกภาษา

หรอผใชขอมลดงตอไปน

1. ความจ าเปนทจะตองมผใหขอมล ทงนเพราะในการวจยภาคสนาม

นนเราจะใชแตวธการสงเกตอยางเดยวนนไมพอ จะตองมการสอบถามขอมลเพมเตมจาก

คนในพนทดวย แตทงนกไมไดหมายความวาคนทกคนในพนทจะใหขอมลทตองการไดด

เทาๆ กน อาจจะมบางคนทใชขอมลทดในบางเรอง ความจ าเปนทตองมผใหขอมลอก

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

67

ประการหนงกคอเพอจะไดตรวจสอบสงทไดจากการสงเกตหรอสงทไดจากการสมภาษณ

มาแลว

2. ในการเลอกผใหขอมลทดนนเปนการยากทจะก าหนดเปนกฎเกณฑ

ตายตวลงไปได ทงนเพราะการจะไดขอมลทดบางครงกไมไดขนอยกบตวผใหขอมลเทานน

แตยงขนกบตวผวจยเองและวธการในการท าวจยดวย การตดสนใจในการเลอกผใหขอมล

นนตองค านงถงเรองตางๆ หลายอยาง ทงนเพราะเมอตดสนใจเลอกผใดในทองทเปนผให

ขอมลแลวนนเปนการยากมากหรอเกอบจะไมไดเลยทจะบอกเลกการท างานกบคนๆ นน

สงทจะน ามาพจารณาประกอบการตดสนใจอาจจะไดแกเรองของอาย เพศ การศกษา

ภาษา ดงรายละเอยดตอไปน

2.1 อาย

คนทมอายนอยอาจจะงายตอการตดตอพดจาท าความเขาใจ

แตอาจจะรเรองราวตางๆ ทผวจยตองการไมมากพอ คนสงอายอาจจะรเรองราวตางๆ

มากและชอบทจะเลาใหผอนฟง ดงนนการเลอกอายของผบอกภาษาขนอยกบวตถประสงค

ของผวจยทก าหนดไว วาจะเกบขอมลจากกลมอายเทาไหร เพอวตถประสงคอะไร แตถา

ตองการขอมลทเปนค าทใชมานานและเปนภาษาตนแบบ (Poto language) ควรเกบขอมล

จากผบอกภาษาทมอายมาก เพอไมใหขอมลดานภาษามการปน หรอการเปลยนแปลงมาก

เกนไป

2.2 เพศ

ในการวจยภาคสนามตวผวจยเปนเพศอะไรกนาไดผใหขอมล

เปนเพศเดยวกน เพราะจะท างานไดสะดวกกวา ทงยงจะไมเปนทเพงเลงของคนอนๆ

ในพนทอกดวยแตในทางปฏบตแลวมกจะไมเปนเชนนน เพราะในบางพนทผหญงมกจะ

ไมกลาพบพดคยกบคนแปลกหนา และในบางเรองทงหญงและชายมความรในเรองนนๆ

ไมเทากน

2.3 การศกษา

ในการวจยภาคสนามนน โดยปกตผวจยยอมตองการได

ผใหขอมลทเฉลยวฉลาด ซงโดยทวๆ ไปผทมการศกษายอมจะฉลาดกวาผทไมไดรบ

การศกษา แตนนกไมไดหมายความวาผไมมการศกษาจะเปนผใหขอมลทดไมได เพราะใน

บางครงผทมการศกษาดอาจจะไมใหขอมลทเปนจรงกได ทงน เพราะการศกษาทเขาไดให

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

68

รบมาตรฐานในเรองสงทดหรอไมด สงทนาพดใหคนอนฟงหรอไมนาพดใหคนอนฟง

ในระดบหนง ซงไมใชมาตรฐานทเปนอยในพนทนน

2.4 ภาษา

เรองของภาษานบเปนอปสรรคส าคญในการสอบถามขอมล

เปนอยางยง ดงนน การศกษาวจยในพนทพดภาษากนไดเขาใจยอมจะเปนงานวจยทดทสด

ส าหรบผวจย แตในกรณทไมเปนเชนนน ผวจยกจะตองอาศยคนในพนททพดกนดวย

ภาษากลางหรอภาษามาตรฐานทจะใชในการตดตอท าหนาทเปนลาม (interpreter)

ในการท างานผานลามหรอผทตความนน ผวจยจะตองท างานดวยความระมดระวงและ

ละเอยดรอบคอมมากขนเพอใหไดขอมลตรงตามทตองการและถกตองทสด

2.5 สขภาพ

สขภาพของผใหขอมลกเปนสงทผวจยจะตองค านงถง ทงน

เพราะจะมสวนในการก าหนดวาผวจยจะใชเวลายาวนานเทาไรในการท างานแตละชวง

โดยเฉพาะอยางยงถาผวจยตองการศกษาระบบสยงในภาษานนๆ การมอวยวะในการออก

เสยงทกเสยงครบถวนเปนสงส าคญมาก

2.6 ถนก าเนด

ในการศกษาภาษานนควรจะไดผบอกภาษาทมถนก าเนดอยใน

ชมชนนนๆ ไมใชผทเพงยายเขามาอยในชมชนใหมหรอตองไดผบอกภาษาทพดภาษานนมา

ตงแตเกด ไมใชผทเรยนรภาษานนๆ เปนภาษาทสอง

3. จ านวนผบอกภาษาทจะใหขอมลในการวจยแตละโครงการนน

ขนอยกบประเภทของงานวจยทจะท า ในทางภาษาศาสตรถาเรมท าวจยเรองของเสยง

กมกจะเรมจากผบอกภาษาทใชเปนหลกเพยงคนเดยว จากนนจงจะน าสงทไดไปตรวจสอบ

กบผอนตอไปในทางวฒนธรรมศกษากเชนกน ถาเปนการวจยตางประเภทกนกใชผใหขอมล

ทมความรตางๆ กนไป ขอมลบางประเภทกตองมการตรวจสอบกบผรอนๆ ดวย

4. คณสมบตและลกษณะของผใหขอมลทดนนตอง ประกอบดวย

สงส าคญประการแรก คอ เปนผทมความรในเรองนนเปนอยางด มความฉลาดพอสมควร

มความจ าคอนขางด มความอดทนในการท างาน มความซอสตยทจะใหขอมลเฉพาะทเปน

จรงเทานนมอารมณขนเปนคนสนกสนานพอสมควรรกและชอบทจะถายทอดสงทรใหแก

ผอน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

69

ในเรองคาตอบแทนในการท างานกเปนสงทผวจยจะตองค านกถงดวย

ทงนเพราะในการเกบขอมลการวจยภาคสนามนน นอกจากจะตอง ประกอบดวย

มนษยสมพนธในการท างานทด วธการท าวจยทเหมาะสม การปฏบตตวในการท างาน

ภาคสนามทถกตองแลว ผวจยจะตองค านงถงเรองคาตอบแทนในการใหขอมลทจะใหแก

คนในพนทดวยในเรองคาตอบแทนนอาจจะแยกไดวามทงทเปนเงนคาตอบแทนตามทตกลง

ไว ของสมนาคณทมอบใหเมอเสรจงาน การชวยเหลอทไมตองการคาตอบแทน

และการประการสดทาย คอ เครองดองของเมาตางๆ

1. เงนคาตอบแทน ในเรองเงนคาตอบแทนนนควรจะตกลงกน

ตงแตกอนเรมงานใหเรยบรอยอยางจรงจง ทวา “กอนทจะเรมงานอยางจรงจง” ในทน

หมายความวา ไมควรจะตกลงกนตงแตยงไมไดทดลองงานหรอไมควรตกลงกนทนท

ทพบหนากน ควรจะไดทดลองงานกนบางและตดสนใจจากการเปรยบเทยบกนหลายๆ คน

เพอใหไดผทใหขอมลทดทสด สวนอตราคาตอบแทนทจะจายนนใหถอเกณฑ จากรายไดท

ผใหขอมลไดจากการท างานตามปกตของเรา หรอถาเขาไมมรายไดประจ าตายตวกจาย

ในอตราทพอกบการด ารงชวตอยไดในแตละวนทงของผใหขอมลเองและผอยอาศยทตอง

พงพารายไดหรอการท างานของผใหขอมลดวย แตขอส าคญทผท าวจยจะตองระลกถงไว

เสมอกคอ อยาใหคาตอบแทนเปนจ านวนทสงเกนไปมากนก เพราะจะกอใหเกดความเขาใจ

วาขอมลนนสามารถขายได ทงจะท าใหผวจยคนอนทไปท าวจยในภายหลงตองประสบปญหา

เรองการเรยกรองคาตอบแทนสงๆ จนกระทงไมสามารถท างานวจยไดหรอไมไดรบ

ความรวมมอทดพอ

2. ของสมนาคณ การมอบของสมนาคณใหแกผใหขอมลนนผวจยควร

จะท าเมอผใหขอมลยนยนไมรบเงนคาตอบแทน ดงนนผวจยจะตองระวงในเรองการใหของ

สมนาคณ เพราะอาจจะท าใหผใหขอมลรสกวาการใหของสมนาคณกเปนการให

คาตอบแทนในอกรปแบบหนง ผวจยจะตองพยายามใหการใหของนนเปนไปในลกษณะ

ของการใหดวยปรารถนาด ไมใชคาตอบแทน

3. การชวยเหลอทไมตองการคาตอบแทน ในเรองนผวจยกคงจะตอง

ใหมตรภาพความสมพนธ ความชวยเหลอในเรองอนๆ ตอบแทนแกผใหขอมล นนคอใหอย

ในรปแบบของการพงพาอาศยกน การใหความชวยเหลอซงกนและกนอยางฉนเพอน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

70

4. เครองดองของเมา เมอใดกตามทมการใชเครองดองของเมาเปน

แรงจงใจในการใหขอมล ผวจยจะตองระมดระวงในเรองนเปนพเศษ เพราะอาจจะท าให

ไมไดขอมลตามทตองการหรออาจจะไดขอมลทคลาดเคลอน

ในเรองคาตอบแทนในการท างานน ไมวาผวจยจะเลอกใชวธใด

กตาม ควรจะกระท าโดยสม าเสมอและโดยสม าเสมอและโดยเสมอภาคกน ไมใชจาย

คาตอบแทนแกผใหขอมลคนหนง แตไมจายใหอกคนหนง ซงจะเปนสาเหตน าไปสการไมได

รบความรวมมอจากทงสองฝาย

ชลธชา บ ารงรกษ (2559, หนา 2) ไดกลาวถงการคดเลอกผบอกภาษา

และการปฏบตตวตอผบอกภาษาไว ดงน

เทคนคการคดเลอกผบอกภาษา

1. มคณสมบตทางสงคมทสอดคลองกบวตถประสงคการวจย

ในเรองของอาย เพศ และระดบการศกษา

2. มความรในภาษาทตองการศกษาและใชในชวตประจ าวน

3. มอวยวะทใชในการออกเสยงครบถวนและขณะทบอกภาษา

ไมควรกนหมากหรอเคยวสงใดๆ

4. มสขภาพอนามยด

5. มความรเกยวกบวฒนธรรมของตนเองเปนอยางด สามารถเปน

แหลงขอมลได

6. ชางพดและมความเปนธรรมชาต ไมขอาย

7. มเวลาใหกบการเกบขอมลภาษา

8. มความรบผดชอบสงทจะท าใหงานวจยเสรจลงไดดวยด

9. มความอดทนสงและอารมณดอยเสมอ

10. จ านวนผบอกภาษาขนอยกบลกษณะของงานวจย ถาเปน

การศกษาแบบพรรณนาหรอเชงคณภาพและผวจยสามารถหาผบอกภาทมคณสมบต

เหมาะสมได ผบอกภาษากถอวาเพยงพอ โดยผวจยอาจใชวธตรวจสอบขอมลผใชภาษา

อนๆ ไดตามความเหมาะสม

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

71

เทคนคการปฏบตตอผบอกภาษา

1. แสดงความเปนมตรตอผบอกภาษาตลอดเวลา ท าใหผบอก

ภาษาสบายใจทจะรวมงานดวย

2. ใหความยกยองผบอกภาษา ถอวาเปนครของผวจย

3. แสดงความกระตอรอรนตอสงทผบอกภาษากลาวถง

ใหความสนใจตอขอมลทกประเภททได ถอวาทกสงมคาตองานวจยทท าอย

4. อยาเซาซผบอกภาษา กระท าสงใดสงหนงซ าแลวซ าอก

หรอโดยทไมเตมใจ

5. อยาใชเวลากบผบอกภาษาแตละชวงนานเกนไป ควรเปดโอกาส

ใหผบอกภาษาไดหยดพกบางตามสมควร

6. พยายามศกษาวฒนธรรมของผบอกภาษาและพยายามปฏบต

ตวใหเขากบวฒนธรรมของชมชนทเขาไปศกษา อยาท าสงใดทขดตอวฒนธรรมของผบอก

ภาษา ทงในเรองค าพด เชน ค าตองหาม หรอการประพฤตปฏบต เชน การนง การใชสายตา

7. อยาใชค าภาม “ท าไม” หรอ “เพราะอะไร” หรอขอใหผบอก

ภาษาอธบายสาเหตหรอกฎเกณฑ เนองจากผบอกภาษาเปนผใหขอมลในฐานะ “ผใชภาษา”

ไมใช “ผวเคราะหภาษา” ทท าหนาทวเคราะหตวภาษา เหมอนนกภาษาศาสตร ซงหมายถง

ผวจย

8. อยาพดโตแยงหรอเถยงผบอกภาษาเรองขอมลทได ถาผบอก

ภาษาใหขอมลทขดแยงกนใหผวจยสงเกตวาทผบอกภาษาใชภาษาแตกตางกนนนเนองจาก

อะไร อยาดวนสรปวาผบอกภาษาใชภาษาผด ตองนกเสมอวาผบอกภาษาเปนเจาของภาษา

ตองรภาษานนดทสด

9. อยาใหอารมณกบผบอกภาษา อยาแสดงกรยากาวราว

หรอลบหลไมวากรณใดๆ

10. มน าใจตอผบอกภาษา โดยหาวธตอบแทนผบอกภาษาทสละ

เวลาเพอใหขอมลแกผวจย อาจอยในรปของเงนหรอของขวญแลวแตจะเหนเหมาะสม

จากคณสมบตของผบอกภาษาสรปไดวา ตองรจกภาษาทผวจยตองการ

เกบขอมลเปนอยางด มความสนใจทจะท างานกบผวจยอยางแทจรง มความรบผดชอบสง

มเวลาวางพอทจะท างานไดตลอดเวลาตามทก าหนด เปนคนฉลาด มไหวพรบปฏภาณและ

ความรรอบตวด มความเปนครโดยธรรมชาต กลาวคอ มความรทงดานภาษา สงคมและ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

72

ชมชน มสขภาพจตและสขภาพรางกายแขงแรง และไมเปนโรคตดตอ มความอดทนและ

มอารมณด นอกจากนการคดเลอกผบอกภาษาจากอาย เพศ อาชพ ระดบของการศกษา

ขนอยกบวตถประสงคของงานวจยและเปาหมายทผวจยตองการ

5. ชมชนทท าการวจย

นกภาษาศาสตรไดกลาวถงชมชนทท าการวจย หรอพนทในการเกบขอมล

การวจยทางภาษาไว ดงน

สจรตลกษณ ดผดง (2537, หนา 11-16) ไดกลาวถงการใหความส าคญ

กบชมชน ในการลงพนทเพอเกบขอมล ดงน

การท าวจยภาคสนามทางดานภาษาศาสตรนนจะท าทไหนกได

ไมจ าเปนจะตองท าในสนามจรงๆ นนคอจะไปท าในชมชนทพดภาษานนจรงๆ กได

หรอจะน าผบอกภาษาเขามาบอกภาษาในหองท างานของผวจยกได หรอจะใชวธทงสองวธ

รวมกนกได แตการท างานในสนามจรงๆ ท าใหผบอกภาษาบอกในสงทใชพดอยเปนปกต

ธรรมดามากกวาการนงบอกภาษาในหองท างาน และผวจยกไดเหนสภาพการณและ

สงแวดลอมตางๆ ในการใชภาษานนจรงๆ ดวย

ผวจยกตองใหความส าคญกบชมชนทจะศกษาในดานตางๆ ดงตอไปน

1. ผท าวจยจะตองระลกอยเสมอวาทศนคตของคนในชมชนตอคน

แปลกหนานนขนอยกบพนฐานทวาชชมชนนนมการตดตอกบสงคมภายนอกมากนอย

แคไหน ซงสงเหลานจะเปนปจจยในการตดสนวาผวจยควรจะปฏบตตวเชนไร

2. สงแรกทผวจยตองท าเมอเขาไปถงพนทกคอ จะตองไปท า

ความรจกกบเจาหนาทฝายทองถนหรอหวหนาชมชน ทงนเพอชแจงอยางชดเจนถง

วตถประสงคของการวจยโครงการวจยและการท างานของผวจย ซงในการท างานวจย

สวนใหญการจดด าเนนการเรองเหลานมกจะท าเรยบรอยในขนการเตรยมการแลว

แตในกรณทไมไดท าไวลวงหนานน การมจดหมายรบรองหรอจดหมายแนะน าตวชแจง

ถงสงตางๆ ดงกลาวขางตนตดตวไปดวยจากตนสงกดหรอสถาบนทเกยวของจะชวยให

สะดวกยงขน

3. การตดสนใจทผท าวจยจะตองท าเปนสงแรก คอ การเลอกทอย

อาศยในชมชนนนซงตองใชเปนทงทอยและทท างานดวยในขณะเดยวกน การเลอกทอยท

ถกตองมสวนเปนอยางมากในการปฏบตตวและการไดรบความรวมมอจากชมชน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

73

4. ผวจยจะปฏบตตวเชนไรในชมชนนนๆ กควรจะดตวอยางจาก

การปฏบตตวโดยทวๆ ไปของคนในชมชน เชน ถาผวจยเปนหญงกควรจะสงเกตดวาหญง

โดยทวๆ ไปในชมชนทมอายวยเดยวกบผวจยนนมขอหามขอควรปฏบตเชนไรกควรจะท าไป

ตามนนใหมากทสดเทาทจะท าได

5. ในขนตนผวจยควรจะยอมรบและท างานอยในขอบเขต

หรอปรมาณทคนในชมชนนนยนดทจะใหกระท าเทานน นนคอจะตองเรมตนการท างาน

อยางระมดระวง ทงนเพอผลในการสรางความสมพนธตอๆ ไป

6. การอธบายอยางระมดระวงและชดเจนใหคนในชมชนเขาใจ

ถงวตถประสงคและวการในการท างานจะชวยใหไดรบความชวยเหลอและความรวมมอทด

ผท าวจยจะตองชแจงใหคนในชมชนเขาใจวาตองการท างานกบคนในชมชนทกขน ทกอาชพ

หรอลกษณะเฉพาะเชนไร

7. ผท าวจยนนไมวาจะมประสบการณมากเชนไรกยงคงสภาพเปน

นกเรยนอยนนเองเมอเขาไปในชมชนในระยะแรก เพราะฉะนนจงตองพยายามเรยนรถงกฎ

เงอนไข ขอจ ากด และมารยาทในการวางตวจากคนในชมชนใหไดเรวทสดเทาทจะท าได

8. การเรมตนปฏบตงานอยางชาๆ นบเปนการท างานทฉลาด ทงน

เพราะผท าวจยจะตองระมดระวงในการสงเกตวาเรองใดบางเปนเรองควรพด ควรถาม

ในสภาพการณใดและเรองใดเปนเรองไมควรพดไมควรถามในสภาพการณใด เมอใดควร

จะจดบนทกไดเมอใดจงจะบนทกเสยงได

9. การมความเขาใจในเรองภาษา ขบวนการในการท างาน ดนตร

ศลปะ รปถาย ฯลฯ จะมสวนใหการท างานของผวจยกาวหนาไปไดดและเรวยงกวาการถาม

ดวยค าถามตรงๆ นนคอความกระตอรอรนของผวจยทจะเรยนรสงเหลานจะชวยใหการ

วจยเปนไปไดดวยดยงขน

10. การท าความคนเคยกบชมชนของผวจยในระยะเรมตนนน

ควรเรมดวยการท าแผนผงชมชน การก าหนดหมายเลขใหบานแตละหลงและไรนาแตละผน

ฯลฯ จะชวยใหการท างานและการจดจ าสมาชกในแตละบานในระยะหลงงายและสะดวก

มากขน

11. ในระยะตนการท างานควรเรมจากการสงเกตการณ แตเมอ

ท างานไปสกระยะหนงการเขาไปมสวนรวมและการสมภาษณเปนสงทตองกระท าตอไป

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

74

12. ผวจยมความรและประสบการณเกยวกบวฒนธรรมของชมชน

นนพอสมควรจะชวยใหผวจยเขาใจวาควรจะถามค าถามประเภทไหน ใชค าถามอยางไรใน

เรองนนๆ และจะตองถามกบใคร

13. การทจะเปนนกวจยทประสบผลส าเรจไดนน นกวจยจะตอง

ยอมรบการถกหวเราะขบขนจากคนในชมชน ทงนเพราะการหวเราะตอการกระท าทแปลกๆ

ของผวจยถอวาเปนวธการแกไขขอผดวธหนงซงคนในชมชนในฐานะเจาของวฒนธรรม

จะชวยผวจยได

14. ในกรณทผวจยท างานอยในชมชนนานจนกลายเปนเอนทไวใจ

ไดของคนในชมชนนน ผวจยกยงคงจะตองระลกไวเสมอวาตนเองนนไมใชคนในชมชนนนๆ

ทแทจรงแลวยงคงเปนเพยงผทสนใจในชมชนนนอยางจรงจงคนหนงเทานน ทตองพงระลก

ถงความจรงขอนกเพอจะไดเปนเครองเตอนผวจยไมใหท าการใดๆ ทไมควรกระท าในฐานะ

บคคลภายนอกชมชนนนๆ

นอกจากนงานวจยภาคสนามนนจะท าไดส าเรจตามจดประสงคหรอไม

จะส าเรจไดผลเปนทนาพอใจหรอไม และท าส าเรจตามระยะเวลาทก าหนดไวหรอไมนน

ขนอยกบสงแรกทผวจยจะตองกระท าทนทไปถงพนท 2 ประการ ดงกลาวขางตนไปตลอด

ระยะเวลาการท าวจย การทจะบรรลถงการกระท าทง 2 ประการ ดงกลาวขางตนนนขนอย

กบปจจยสวนตวของผท าวจยเอง นนคอ ขนอยกบความสามารถ ความฉลาดบคลกภาพ

ความไวตอความรสกของผอน การวางตวในสงคมของผวจยทจะพยายามสรางและรกษา

สมพนธภาพทดนนไวใหได ซงสงเหลานกขนอยกบลกษณะของงานทจะท าวจย ระยะเวลาท

จะอยในพนทและการทผวจยรจกบคลกภาพของตวเองและของผใหขอมลมากนอยแคไหน

นนเอง ดงนน การวจยแตละประเภทและผวจยแตละคนยอมจะมวธการทเปนแบบเฉพาะ

แตละบคคล ไมมวธการทแนนอน แตอยางไรกดแนวทางทจะใชประกอบการตดสนใจ

เพอสรางและด ารงไวซงความสมพนธระหวางผวจยกบผใหขอมลและชมชนกพอจะ

รวบรวมได ดงน

1. การก าหนดบรเวณทอยอาศยของผวจย ผวจยควรจะเลอกทอย

อาศยในบรเวณทเปนจดศนยกลาง นนคอ ใหอยบรเวณทสะดวกกบการเดนทางไป มากบ

ทกๆ สวนของชมชนและควรจะตงอยในบรเวณทกจกรรมตางๆ ของผวจยตองอยในสายตา

ของคนพนทไดโดยตลอด เพราะการทคนในพนทไดพบเหนผวจยอยเสมอจะชวยใหการ

ยอมรบผวจยเปนสวนหนงของทองถนเปนไปไดงายและรวดเรวขน นอกจากจะเลอกบรเวณ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

75

บานแลว ผวจยควรจะเลอกสภาพบานใหเหมาะสมดวย นนคอ ควรจะเลอกบานทมสภาพ

ทเหมอนหรอคลายกบสภาพบานโดยทวๆ ไปในชมชนนน

2. การเดนทางในพนท ผวจยควรจะใชการเดนทางภายในพนทใน

ลกษณะเดยวกนคนในพนททวๆ ไป เชน ถาคนในพนทเดนทางโดยการเดน โดยใชรถ

โดยสารสาธารณะหรอโดยใชรถยนตแบบเกา ผวจยกควรจะใชวธการเชนนน

3. บทบาทของผวจยในพนท ในระยะตนบทบาทของผวจย

ทจะมสวนรวมในพนทนนจะอยในลกษณะจ ากด นนคอ ขนอยกบวาคนในพนทจะยนยอม

ใหผวจยมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ในทองถนไดแคไหน ผวจยกจะตองด าเนนการไปตาม

ขอบเขตนน จากนนผวจยจะตองชแจงใหผใหขอมลเขาใจถงจดประสงคความตองการ

ของการวจยนนๆ ดวยค าพดทเขาใจงายและชดเจน ซงจะท าใหไดรบความไววางใจและ

ความรวมมอทด แตผวจยกควรจะชแจงจดประสงคการวจยและวธการตางๆ ในลกษณะ

อยางกวางๆ ไมควรใหเฉพาะเจาะจงเกนไปนก เพราะการบอกอยางกวางๆ จะท าใหสามารถ

ขยายขอบเขตการวจยไดในภายหลง แตถาเฉพาะเจาะจงเกนไป แลวมการขยายขอบเขต

ในภายหลงกอาจจะกอใหเกดความไมไววางใจขนได บทบาทอนๆ ของผวจยในพนทกคงจะ

ขยายกวางขนในภายหลง แตทงนกจะตองอยภายในขอบเขตทพจารณาแลววาจะไมกาวกาย

ขอก าหนดตางๆ ของคนในพนทนนๆ

4. การสรางความสมพนธในระยะเรมแรก การพบผใหขอมลควร

เรมจากความเตมใจของผใหขอมล ผวจยควรจะสนทนาเรองตางๆ โดยกลาวถงจดประสงค

ของการวจยโดยออมๆ และควรท างานอยางสบายๆ ไมเรงรบจนเกนไป ผวจยควรจะสราง

สมพนธภาพทดทงกบผใหขอมลเองและสมาชกในครอบครวของเขาทกคนดวย และผวจย

จะตองระลกไวเสมอวาการเกบขอมลใดๆ กตาม จะตองอาศยความสมพนธกนในทงสอง

ทาง นนคอ ตางฝายตางนกถงและเขาใจซงกนและกนนนคอใหยดหลกเอาใจเขามาใสใจเรา

เมอตองการใหเขาปฏบตเชนไรกบเรา เรากตองปฏบตเชนนนกบเขา

สรปไดวาการใหความส าคญกบชมชน ในการลงพนทเพอเกบขอมล ผวจย

ตองใหความส าคญกบคนในชมชนใหมาก ควรด ารงไวซงสมพนธภาพทด เมอใดกตามท

สรางความสมพนธไดแลว กไมไดหมายความวาผวจยหมดหนาในเรองน เพราะผวจยยงคง

จะตองรกษาด ารงไวซงสมพนธภาพทดนไวตลอดไป เพอใหการเกบขอมลของผวจยจะได

ด าเนนไปไดดวยดตลอดการวจย และสามารถเกบขอมลเพอตอบค าถามการวจย

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

76

6. การเตรยมตวกอนวจยภาคสนาม

สจรตลกษณ ดผดง (2537, หนา 17-24) และธระพนธ ล. ทองค า (2529,

หนา 71-76) ไดกลาวถงการเตรยมตวกอนวจยภาคสนามไวดงน ผวจยตองเตรยมตว

ใหพรอมในเรองของวชาการ การตดตอประสานงาน และเรองสวนตว ดงน

1. การคนควา ศกษา ทบทวน หนงสอ เอกสาร บทความตางๆ ทเกยวกบ

พนทและชมชน จะชวยใหผวจยไดรเรองตางๆ เกยวกบพนทและชมชน ไมวาจะเปนดาน

สงคมภาษา วฒนธรรม ลกษณะนสยใจคอ การศกษา ศาสนา สภาพเศรษฐกจ การปกครอง

สภาพภมศาสตร สภาพอากาศ ลกษณะอาการการกน พนทตองของเมอง

2. การศกษาทบทวนความรทางทฤษฎภาษาศาสตรทจะน ามาใชใน

การท าวจย เชน ถาจะวเคราะหระบบเสยง กควรจะมเทปบนทกเสยงพยญชนะและสระ

ทจะน าไปฟงทบทวนขณะออกภาคสนามตอไปดวย

3. การตดตอกบนกวจยทท าหรอเคยท าวจย ในพนทนน ทงนเพราะ

นกวจยทก าลงหรอเคยท าวจยในพนทจะเปนแหลงขอมลทดทสดเกยวกบพนทนนและผคนท

อยทนน ขอมลทไดนนอาจจะเปนขอมลใหมลาสด หรออาจจะเปนขอมลทไมเคยมการ

เผยแพรมากอนเลยกได ทงยงอาจไดรบค าแนะน าในเรองวธการวจยทเหมาะสมทสด

ส าหรบพนทนน รวมไปถงค าแนะน าใหรจกตวบคคลในพนททจะใหขอมลไดดทสดและการ

เขยนจดหมายแนะน าตวหรอจดหมายรบรองดวย

4. การตดตอขอความชวยเหลอจากหนวยราชการ ทรบผดชอบในพนท

ทงนเพอเปนการบอกกลาวลวงหนาประการหนง และเพอความสะดวกปลอดภยในการท า

วจยในพนทนนๆ อกประการหนง

5. การตดตอกบบคคลผน าในพนท สงทจะท าไดกตอเมอเขาไปอยใน

พนทแลวแมวาบคคลเหลานอาจจะใหขอมลทตองการไมได แตกอาจจะเปนการชวยให

การเขาอยในพนทของนกวจยเปนทยอมรบของคนในพนทมากขน ทงยงอาจจะชวยชแนะ

แหลงขอมลทเหมาะสมใหไดดวย

6. ผท าวจยควรมหนงสอแนะน าตวและหนงสอขอความรวมมอจาก

ตนสงกดตดตวไปเปนพเศษอกสกจ านวนหนง ในกรณทการตดตอลวงหนาท าไดไมครบถวน

หรอในกรณทบงเอญไดพบบคคลในทองทบางคนทผวจยยงไมไดตดตอลวงหนาไว

7. เอกสารอนๆ ทจ าเปนและแผนท

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

77

8. การไดดภาพยนตรหรอฟงการบนทกเสยงจากพนท จะชวยใหผวจยได

ท าความรจกกบพนทไดบาง โดยเฉพาะอยางยงในเรองของภาษา

9. วสดอปกรณทควรจดเตรยม โดยปกตการท าวจยทางภาษาศาสตร

กคงจะใชการจดบนทกและการบนทกเสยงเปนสวนใหญ ดงนน อปกรณเครองเขยนและ

เครองไฟฟาทควรน าไปดวยก ไดแก ดนสอ, ปากกา สมดจดบนทกภาคสนาม

เครองบนทกเสยง กลองถายรป

10. แบบสอบถาม (Questionnaire) ถาผวจยมเวลาในการออกวจยในพนท

เปนระยะเวลาไมนานนก แบบสอบถามทดและเหมาะสมจะชวยใหผวจยไดงานตามทตง

วตถประสงคไว หรอถงแมวาผวจยจะเวลาอยในพนทเปนเวลานาน การมแบบสอบถามทด

และเหมาะสมกชวยใหการเรมท างานในระยะตนเปนไปไดดและสะดวกขน หรอในกรณ

ทมผวจยมากกวาหนงคนท างานดวยกน แบบสอบถามกจะชวยใหงานวจยนนเปนไปในทาง

เดยวกน แบบสอบถามเพอการศกษาวจยทางภาษาศาสตรทจะชวยใหการท างานเรมตน

ดวยด ดงตวอยางตอไปน

10.1 รายการค าพนฐาน (Basic word list) เชน Southeast Asia Word

List (revised) ของสถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเพอพฒนาชนบท มหาวทยามหดล (1992)

10.2 Basic vocabulary in some Mon-Khmer languages

ของ David D. Thomas (1960)

10.3 ค าส าหรบเกบขอมลภาษาตระกลไท โครงการวจยภาษาไทย

และภาษาพนเมองตาง ๆ สถาบนภาษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย (2521)

10.4 รายการค าส าหรบส ารวจเสยงและระบบเสยงในภาษาไทย

ถนอสาน ของ ธระพนธ ล. ทองค า (2520)

10.5 แบบทดสอบระบบเสยงวรรณยกตภาษาถน ของ เรองเดช

ปนเขอนขตย (2532)

10.6 Preliminary Grammar Questionnaire ของ David D. Thomas

(1982)

10.7 แบบสอบถามทเหมาะสมกบเรองทจดศกษาคนควา

10.8 รปภาพ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

78

รายการค าและแบบสอบถามทงหลายเหลานถอวาเปนเพยงอปกรณ

ทจะใชในการเรมตนท าวจย ในการท างานจรงๆ และการสมภาษณจะตองมการดดแปลง

แกไขและสอบถามเพมเตมเอาเองใหเหมาะสมกบวตถประสงคของงานนนๆ

11. เครองใชสวนตวและอาหาร ถาผวจยเลอกพกในโรงแรม รายการ

ตอไปนอาจจะไมจ าเปนนก แตผวจยกอาจจะอยหางไกลจากแหลงขอมลและไมใกลชดกบ

ชมชนจรงทงยงตองเสยเวลาและน ามนรถในการเดนทางดวย ถาผวจยจะพกในชมชนจรงๆ

ผวจยจะตองจดเตรยมเสอผาและของใชสวนตวท

12. ของฝาก หรอของสมนาคณผใหความชวยเหลอในพนทและผบอก

ภาษา

7. การเกบรวบรวมขอมลทางภาษาศาสตร

William Samarin (1967, p. 184) และสจรตลกษณ ดผดง (2537, หนา 11-16)

ไดกลาวถงวธการเกบขอมลทางภาษาศาสตร ไววา การเกบรวบรมขอมลเพอน ามาใชใน

การอธบายลกษณะภาษาทงทางดานเสยง ไวยากรณ และความหมายเทานน ทงนเพราะ

การอธบายลกษณะภาษานนถอไดวาเปนงานจ าเปน สงแรกส าหรบผเรมจากการวจยทาง

ภาษาศาสตรทกคน สวนการวจยทมวตถประสงคอนๆ สวนใหญกจะตองเรมจากการวจย

ลกษณะภาษากอนเชนกน การเกบรวบรวมขอมลทางภาษาศาสตรเพออธบายลกษณะ

ภาษานนท าไดหลายวธ แลวกบอยครงทเดยวทผวจยจะตองใชหลายวธรวมกนในการเกบ

ขอมลเพอการวจยเพยงโครงการเดยว ทงนเพราะถาผวจยใชวธการใดวธการหนงแตเพยง

อยางเดยวกมกจะไดขอมลไมครบถวน หรออาจจะไดขอมลทคลาดเคลอน วธการเกบขอมล

ภาษาศาสตรทนยมใชมดงตอไปน

1. วธการฟงโดยใชการใชแอบฟง (Eavesdropping) หรออกวธหนงกคอ

วธการเลอกฟง (selective listening) การเกบขอมลโดยการแอบฟงจะไดขอมลทเปนธรรมชาต

เปนขอมลทผพดใชในชวตประจ าวนจรงๆ แตวธนกมขอเสยอยตรงทวา ขอมลทไดอาจจะไม

ตอเนองและขอมลอาจจะมสวนทผวจยตองการศกษาไมมากพอ อกทงการบนทกขอมล

บางอยางทผพดไมรตวไมวาจะบนทกทกลงเปนตวเขยนหรอบนทกลงเครองบนทกเสยง

ยอมกอใหเกดความไมเขาใจหรอความไมพอใจในหมผพดได

2. วธการเรยนรภาษา การเรยนรภาษาเปนทางเปนไดทงวตถประสงค

ของการวจยและเปนไดทงวธทจะใชในการเกบขอมล ทงนเพราะเมอผวจยมวตถประสงค

ทจะเรยนรภาษากยอมจะสงผลถงขอมลทจะรวบรวมไดดวย นนคอ ขอมลทไดจะเปนเรอง

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

79

ทเกยวกบบคคลและเปนเรองของความตองการปจจบน แตบางครงกอาจจะไมพอเพยงกบ

การวเคราะหเกยวกบตวภาษทงทงหมด คงจะตองใชวธการเกบขอมลวธอนๆ ประกอบดวย

ในกรณทผวจยตองการเรยนรภาษาเพอเปรยบเทยบความเหมอนความแตกตางและปญหา

ทจะเกดในการเรยนรภาษาใหม การเกบขอมลวธนคงจะดทสด

3. วธการซกถามผบอกภาษา วธนเปนวธทใชกนมากทสดในการเกบขอมล

ภาษาศาสตร ในการการซกถามจากผบอกภาษานน มทงการถามกนตรงๆ เชน ถามเขาวา

“สงนเรยกวาอะไร” “คนๆ นน ก าลงท าอะไร” หรอโดยการใหเขาเลาใหฟงเกยวกบอะไร

สกอยางหนงเปนภาษาของเขากได เชน บอกวา “ชวยเลาใหฟงเกยวกบ……” “เลาเรอง………

ใหฟงหนอยซ” วธการซกถามขอมลภาษาจากผบอกภาษานอาจจะมลกษณะพเศษกวา

การซกถามขอมลอนๆ ทงนเพราะขอมลทไดมกจะเปนค าตอบสนๆ นอกจากเวลาทขอให

ผบอกภาษาเลาเรองหรอเลานทานเพอบนทกลงเครองบนทกเสยงกจะไดเรองยาว

สวนรายละเอยดตางๆ เกยวกบวธการซกถามผบอกภาษานนจะกลาวถงตอไป

จากขอมลการเกบรวบรวมขอมลทางภาษาศาสตร ในงานวจยนผวจยไดใช

การซกถามผบอกภาษาจากรายการทเตรยมไว และวธการเรยนรภาษาไปพรอมกบผบอก

ภาษา นกจากนผวจยเองยงไดใชวธการสงเกตแบบมสวนรวมในการเกบรวบรวมขอมล

ในครงนดวย เพอใหไดขอมลทครบถวยและมความหลากหลาย

8. การเกบขอมลในระดบค าศพท

สจรตลกษณ ดผดง (2537, หนา 36-44) และธระพนธ ล. ทองค า (2529,

หนา 109-111) การเกบขอมลระดบค าศพทในระยะเรมตนนนควรเรมจากค าทเกยวกบ

สงของทจบตองได ค าถามทใชกเปนค าถามประเภท “นคออะไร” “นนคออะไร” “คณเรยก

สงนวาอะไร” “คณเรยกสงนนวาอะไร” “เขาก าลงท าอะไรอย” “หนงสออยทไหน” ฯลฯ

ค าถามประเภทใชไดดในการซกถามผบอกภาษา เพราะเปนเรองของสงทจบตองไดรอบๆ

ตวรวมกบการใชทาทางจรงๆ ในการเกบขอมลระดบค าศพท ผวจยสามารถถามหาเหตผล

โดยใชค าถามวา “ท าไม” ได เชน “ท าไมถงเรยกสงนวา……” “ท าไมเขาจงท าอยางนน”

“ท าไมตองท าอยางน” ทงนค าถามวา “ท าไม” จะชวยใหผวจยไดขอมลกวางขวางขน และ

บางครงกจะท าใหไดขอมลดานความเชอและความเปนอยของเจาของภาษาเพมขนดวย

ในการเรมซกถามค าศพทนน ควรเรมจากค าศพทพนฐานทพบเหนและ

ใชชวตประจ าวนกอน ทงนซกถามค าทเปนหมวดเดยวกนมความสมพนธทางความหมาย

ไปดวยกนหมวดหมของความหมายอาจแยกไดคราวๆ ดงน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

80

1. หมวดสภาพภมศาสตรและดาราศาสตร

2. หมวดพชผก ผลไม ไรนา

3. หมวดสตว

4. หมวดอวยวะตางๆ

5. หมวดกรยาแสดงอาการตางๆ

6. หมวดเครอญาต

7. หมวดทพกอาศยและเครองใชในบาน

8. หมวดเสอผา อาหาร

9. หมวดการละเลน

10. หมวดการนบ

11. หมวดการบรรยายรปรางลกษณะ

12. หมวดค าแสดงค าถามและการชเฉพาะ

13. หมวดค าแสดงโครงสรางไวยากรณเบองตน เชน ค าวา “และ หรอ

เพราะ วา ถา ไม แลว

ถามค าถามเกยวกบค าศพทพนฐานพวกนสวนใหญจะไดจากการถาม

จากผบอกภาษาโดยตรงวา “นเรยกวาอะไร” หรอเปนการสมมต เชน ถาจะพดวา

“นายด าสง แตนาย.......ขาว” ในขณะทผบอกภาษาบอกศพทนนผวจยจะตองตงใจฟงใหด

จากนนกใหพยายามออกเสยงตามใหดแลวจงจดบนทกลงในสมดบนทกภาคสนาม

ผวจยตองออกเสยงอานจากตวบนทกกลบใหผบอกภาษาฟง เพอใหแนใจวาเมออกเสยง

ตามตวอกษรทจดบนทกแลว ผบอกภาษายงยอมรบวาผวจยออกเสยงค านนถกตอง

ถาผบอกภาษายกตวอยางประโยคใหฟงกควรจดบนทกทงประโยคและซกถามตรวจสอบ

ความหมายของแตละค าและความหมายของทงประโยคพรอมจดบนทกเปนค าอธบาย

เพมเตมดวย

ทกลาวมาขางตนในเรองการเกบขอมลระดบค าศพทผวจยจะท าการซกถาม

ค าศพทในระยะเรมตน โดยถามจากรายการค าทเตรยมไวเมอสอบรายการค าเหลาน

หมดแลว กตองคดวาวธอนเพอสอบถามค าศพทใหมๆ เพมขน โดยหมวดหมของค าศพท

ทเปนรายการค าทผวจยไดเตรยมไว ไดท าการลดเลอกและปรบปรงจากรายการค าของ

รายการค าพนฐาน (Basic word list) จากรายการค าภาษาผไทยของวไลวรรณ ขนษฐานนท

(2520, หนา 48–109) และโรชน คนหาญ (2546, หนา 315-355) ซงประกอบดวย

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

81

หมวดหมความหมาย ดงน 1) หมวดค าเรยกญาต 2) หมวดค าเรยกสวนตางๆ ของรางกาย

3) หมวดค าเรยกภมศาสตรและธรรมชาต 4) หมวดค าเรยกเครองมอเครองใชในการท ามา

หากน 5) หมวดเครองมอเครองใชภายในบาน 6) หมวดค ากรยาส าคญและจ าเปน และ

7) หมวดค าขยายทส าคญและจ าเปน

9. การหาค าศพทใหมและการสอบถามความหมาย

สจรตลกษณ ดผดง (2537, หนา 38-45) ไดกลาวถงการหาค าศพทใหม

และการสอบถามหาความหมายของค าศพทไววา จะแบงออกไดเปนค าศพททเปนค าเรยก

คน สตว สงของ ค าศพททเปนค าแสดงอาการและเหตการณ ค าศพททเปนค าแสดง

ลกษณะทาทางและคณสมบต และค าศพททเปนค าแสดงความสมพนธทางไวยากรณ

สงทจะกลาวตอไปนจะท าใหเหมอนวาการซกถามค าศพทใหมโดยแบงเปนประเภทๆ

และการสอบถามความหมายจะแยกจากกนโดยเดดขาด แตตามความเปนจรงแลว ผวจย

จะสอบถามค าศพทใหมไปทละประเภทไมได และกจะสอบถามค าศพทใหมโดยไมสอบถาม

ความหมายกไมไดเชนกน ดงนน โดยหลกการแลวผวจยกควรจะพยายามรกษาขนตอน

การท างานไว แตในทางปฏบตกคงจะตองสอบถามทงค าศพทใหมหลายประเภทและ

ความหมายไปพรอมๆ กน เชนเดยวกนถาผวจยจะเลอกถามแตเรยกคน สตว สงของ

โดยไมถามค าแสดงอาการและเหตการณเลยกคงจะเปนไปไมได คงจะตองมการซกถาม

ทคาบเกยวกนบางทงนกแลวแตสภาพการณทเปนอยในขณะนน

1. การสอบถามค าศพทใหม

สจรตลกษณ ดผดง (2537, หนา 39-45) ไดยกตวอยางในการหา

ค าศพทใหมๆ ไววา แมจะมการแบงค าศพทเปนประเภทๆ จากทกลาวแลวขางตน

แตในการซกถามจรงๆ แลวกจะตองอาศยความสมพนธของแตละประเภทนนเอง

ในการสรางค าถาม

1.1 การหาค าเรยกคนสตวสงของ ทงนโดยอาศยความสมพนธ

ระหวางค าเรยกคนสตวสงของกบค าเรยกคนสตวสงของดวยกน หรอค าเรยกคนสตว

สงของกบค าแสดงอาการและเหตการณ หรอค าเรยกคนสตวสงของ กบค าแสดงลกษณะ

ทาทางและคณสมบต ในเรองความสมพนธระหวางค าเรยกคนสตวสงของ กบค าเรยกคน

สตวสงของดวยกน โดยอาศยความสมพนธตางๆ ดงตอไปน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

82

1.1.1 หาค าเรยกรวม (generic terms) ผวจยอาจจะซกถาม

ค าเรยกรวมหรอสมาชกของค าเรยกรวมนนๆ แตในกรณนผวจยจะตองแนใจเสยกอนวาใน

ภาษานนมค าเรยกรวมแนๆ การหาค าศพทใหมในลกษณะนอาจจะใชวธการใหผบอกภาษา

เตมค าในชองวางเพอหาค าเรยกรวม เชน

โตะเปน เฟอรนเจอร ชนดหนง

เตาเปน เครองครว ชนดหนง

สนขเปน สตว ชนดหนง

มดเปน...............ชนดหนง

ขวานเปน............ชนดหนง

เมอไดค าเรยกรวมแลว ผวจยอาจจะสอบถามหาสมาชก

ของค าเรยกรวมแตละประเภทได เชน ถามค าถามวา

อะไรอกบางทเรยกวาเฟอรนเจอร

อะไรอกบางทเรยกวาสตว

1.1.2 หาสวนประกอบ (Parts) ของค าเรยกคนสตวสงของ

ทเปนค ารวบยอด (whole) โดยใชการอธบายวา “ไก” ประกอบดวยขา ปก หว ขน ฯลฯ

แลว “ตนไม” ละ ประกอบดวยอะไรบาง ค าตอบทไดกควรจะเปน “ราก ล าตน กง กาน ใบ

เปลอกไม ดอกไม ผลไม ฯลฯ”

1.2 หาค าเรยกกลม (Collective Terms) ของสงของเหมอนทๆ กน

ทงนโดยยกตวอยางจากสงทเจาของภาษารจกกนดอยแลว โดยใหผบอกภาษาเตมค า

ในชองวา เชน

ตนไมหลายๆ ตนอยรวมกน เรยกวา ปำ

หมาหลายๆ ตวรวมกนอย เรยกวา ฝง

นกหลายๆ ตวรวมกนอย เรยกวา ฝง

ควายหลายๆ ตวรวมกนอย เรยกวา …………

ชางหลายๆ ตวรวมกนอย เรยกวา…………..

1.3 หาค าตรงขาม (opposite terms) ค าเรยกคนสตว มกจะมค า

ตรงขาม ทงนโดยค านงถงเรองเพศ และเรองอายเปนหลก เชน

เดกชาย ตรงขามกบ เดกผหญง

ววตวผ ตรงขามกบ ววตวเมย

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

83

ผชาย ตรงขามกบ ผหญง

มาตวผ ตรงขามกบ ...........

ไกตวผ ตรงขามกบ ………….

1.4 หาค าทคลายๆ กน ทงนอาจจะเปนค าทสมพนธกนในดานหนาท

เชน

โตะ เกาอ มานง ............

มด ดาบ ขวาน ............

จอบ พลว เสยม ............

หรอสมพนธกนทางดานคณสมบต เชน

เสอ หม แรด .............

สนข แมว นก .............

กบ คางคก เขยด ............

1.5 หาค าเรยกผกระท า (Causal Agents) ทงนโดยใชการถามเปน

ค าถาม เชน

ใครท าขนม ขนมนใครท า

1.6 หาค าทมกจะอยคกน ทงนโดยใชการยกตวอยางและเวนทวาง

ใหผบอกภาษาเตม เชน

คอน คกบ ตะป

โตะ คกบ เกำอ

จาน คกบ ชำม

โอง คกบ ……….

ตะกรา คกบ ………..

สวนความสมพนธระหวางค าเรยกคนสตวสงของกบค าแสดง

อาการและเหตการณนน ผวจยกจะซกถามไดไมยากนก เพราะค าแสดงอาการและ

เหตการณยอมตองมผแสดงและแนนอนวาผแสดงยอมจะตองเปนค าเรยกคนสตวสงของ

ซงกอาจจะเปนในลกษณะของผกระท า ผถกกระท า หรอเครองมอกได เชน ถามถงค าวา

“เยบผา” กจะถามตอไปไดวา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

84

ใคร เยบผา

เยบผา อะไร

ใครอกบำง ทเยบผา

แลวเยบ อะไรไดอกบำง

เยบผาดวย อะไร

ใชอะไรอกในการเยบผา

เยบผาให ใคร

ในดานความสมพนธระหวางค าเรยกคนสตวสงของกบค าแสดง

ลกษณะทาทางและคณสมบต ผวจยกควรจะหาค าเรยกคนสตวสงของทมลกษณะและ

คณสมบตเดยวกน เชน พดถงค าวา “ชา” กอาจจะถามตอไปไดวา อะไรทชำ

อะไรอกบำง ทชา

1.7 การหาค าแสดงอาการและเหตการณ ทงนโดยค านงถง

ความสมพนธระหวางค าแสดงอกาการและเหตการณค าหนงกบค าแสดงอาการและ

เหตการณอกค าหนง หรอค าแสดงอาการและเหตการณกบค าเรยกคนสตวสงของ

และค าแสดงอาการและเหตการณกบค าแสดงลกษณะทาทางและคณสมบต ผวจยอาจจะ

อาศยความสมพนธตางๆ ดงตอไปน

ค าแสดงอาการและเหตการณยอมสมพนธกบค าเรยกคนสตว

สงของ ทงนเพราะค าเรยกคนสตวสงของยอมจะตองมการแสดงอาการ เชน

คน เดน

สนข วง

นก บน

หรอค าเรยกคนสตวสงของยอมจะตองมหนาท เชน

มด ใชหน

ขำว ใชกน

น ำ ใชดม

เขาฟนตนไมดวย ขวำน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

85

ค าแสดงอาการและเหตการณค าหนงยอมสมพนธกบค าแสดง

อาการและเหตการณอนๆ ซงอาจจะอาศยความสมพนธตางๆ ดงตอไปน

1) หาค าเรยกรวม อาจจะซกถามจากค าทเปนสมาชก

ของค าเรยกรวมกไดในกรณทผวจยแนใจวาค าแสดงอาการหรอเหตการณนนๆ

เปนค าเรยกรวมกอาจจะน ามาใชซกถามหาสมาชกของค านนๆ ได เชน ค าวา “ตด”

มค าอะไรอกบางทไดผลลพธในลกษณะเดยวกบค าวา “ตด”

2) หาค าแสดงอาการและเหตการณ ซงเกดกอนค าแสดง

อาการและเหตการณอนๆ ซงอาจจะเปนแงของสงจงใจ แรงบนดาลใจ วตถประสงค

สาเหตหรอผลของการกระท า เชน เดกผชายถกตกถามตอไปวา

ท ำไม เขาจงถกต

เขาถกต เพรำะอะไร

ตแลวเขา จะเปนยงไง

3) หาค าแสดงอาการและเหตการณซงมกจะมาคกน

ซงอาจจะเปนสาเหตหรอวธการกได เชน

ฉนเหนเดกยนอยทใตตนไมเมอกน

ตอนนเดกอยบนตนไม

กถามวา เดกคนนนขนไปอยบนตนไมไดอยำงไร

เดกคนนน ท ำอะไร บนตนไม

4) หาค าแสดงอาการและเหตการณซงตอเนองกน

ซงอาจจะเปนผลของค านนๆ กได เชน

ถาเดกทารกหวนม แลวไมมใครปอนนม จะเกดอะไรขน

หรอตนขาวก าลงโต แลวฝนไมตก จะเกดอะไรขน

5) หาค าทเปนค าพองของค าแสดงอาการและเหตการณ ซง

การซกถามหาค าประเภทนตองอาศยสภาพการณสงแวดลอมและบรบท ประกอบดวย

เชน

เขาจะกนอาหารเยน เขาจะรบประทำนอาหารเยน

เขาจะกนอาหารเชา พระจะฉนอาหารเชา

เขาตำยแลว เขาสนแลว เขาเสยแลว

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

86

6) หาค าทเปนค าตรงกนขามของค าแสดงอาการและ

เหตการณ โดยยกตวอยางใหผบอกภาษาเขาใจ และใหผบอกภาษาบอกค าอนๆ ทสมพนธ

กนในลกษณะเดยวกนเพมเตม เชน

เดน กบ วง

กระซบ กบ ตะโกน

ซอน กบ หำ

สวนในการซกถามหาค าทแสดงอาการและเหตการณท

สมพนธกบค าแสดงลกษณะทาทางและคณสมบต กท าไดโดยการถามค าถามแบบตอเนอง

เชน ถาผวจยก าลงถามค าวา “เรว” กถามตอไปวา “อะไรบางทจะท าไดเรว” กอาจจะได

ค าตอบเปนค าทแสดงอาการตางๆ ทท าเรวๆ ได เชน พด เดน วง กน ขนตนไม ฯลฯ

1.8 การหาค าแสดงลกษณะทาทางและคณสมบต ผวจยควรจะ

พจารณาความสมพนธในลกษณะตอไปน คอ

ค าเรยกคนสตวสงของมกจะมค าขยายทแสดงลกษณะทาทาง

และคณสมบตไดหลายๆ ค า เชน “คน” ผวจยอาจจะถามไดวา “คนชอ......มลกษณะ

อยางไร” หรอ “ดวงจนทร” “ดวงจนทรมลกษณะอะไรบาง”

ค าแสดงอาการและเหตการณจะมค าขยายทแสดงลกษณะ

ทาทางและคณสมบตไดหลายๆ ค า เชน

เราเดนชำได

แลวเราเดนแบบไหนไดอกบาง

ค าแสดงลกษณะทาทางและคณสมบตค าหนงสมพนธกบค า

แสดงลกษณะและคณสมบตค าอนๆ ไดในลกษณะดงตอไปน

1) หาค าแสดงลกษณะทาทางและคณสมบตทเปนตรงกนขาม

โดยการยกตวอยางและเวนทวาใหผบอกภาษาเตมค า เชน

ด ตรงขามกบ เลว

นม ตรงขามกบ แขง

บาง ตรงขามกบ หนำ

ขาว ตรงขามกบ .........

เปยก ตรงขามกบ ………..

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

87

หรออาจจะเปนความสมพนธของค าตรงขามตางระดบ

(Scaled Opposites) เชน

เลก กลาง ใหญ

เยน อน รอน

ด า เทา ........

2) หาค าเรยกรวม ของค าแสดงลกษณะทาทางและ

คณสมบตตางๆ เชน

ส เปนค าเรยกรวมของ ด า แดง ขาว

ขนาด เปนค าเรยกรวมของ ใหญ เลก พอด

อณหภม เปนค าเรยกรวมของ เยน หนาว อน รอน

1.9 หาค าพองของค าแสดงลกษณะทาทางและคณสมบตตางๆ

เชน

เขาเกอบตาย เขาใกลตาย

ไรของเขาอยไกลบาน ไรของเขาอยหำงบาน

1.10 การหาค าแสดงความสมพนธทางไวยากรณ การซกถาม

หาค าเหลานโดยตรงมกจะท าไดยาก เพราะฉะนนการหาค าแสดงความสมพนธทาง

ไวยากรณสวนใหญจะเปนผลพลอยไดจากการซกถามสงตางๆ ทกลาวมาแลวขางตน

เพราะการซกถามสงเหลานนมกจะไดค าตอบเปนประโยค เปนขอความยาวๆ ไมใชเปน

เพยงค าค าเดยว หรอไมกจะไดจากการเลาเรอง เลานทาน เปนตน

2. การสอบถามความหมายของค า

สจรตลกษณ ดผดง (2537, หนา 45-51) ไดกลาวถงการสอบถาม

ความหมายของค าโดยแบงค าออกเปนประเภทตามการถามหาค าศพทใหมนน คงตอง

กลาวซ าอกครงหนง ไมวาจะเปนการถามหาค าศพทใหมหรอการถามหาความหมายของค า

จะกระท าแยกกนโดยเดดขาดตามการแบงเปนประเภทนนไมได ในทางปฏบตจะตองมสวน

คาบเกยวกนไปตลอดเวลาการท างาน แตการแบงเปนประเภททน าเสนอนกเพอใชในแงของ

ความหมายและการใชค าเหลานนมากกวาเนนทค าแตละค า

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

88

1. การหาความหมายของค าเรยกคนสตวสงของ ผวจยควรจะ

พจารณาสอบถามในแงตางๆ ดงตอไปน คอ

การถามหาค าเรยกคนสตวสงของทสมพนธกบค าเรยกคนสตว

สงของอนๆ โดยค านงถง

1.1 ค าเรยกล าดบญาต (kinship terms) เชน ค าวา “ลกชาย”

นน จะรความหมายไดครบถวนกตอเมอ ไดรวา ค าวา “ลกชาย” สมพนธกบค าวา “พอ

แม” อยางไร ใครเรยกใครวา “ลกชาย” ใครอกบางทจะเรยกวา “ลกชาย” ได

1.2 บทบาท (role) การไดพบบทบาทของค าแตละค าวากน

ความมากนอยแคไหนจะชวยใหผวจยเขาใจค าๆ นนดยงขน เชน

ค าวา “พอ” มบทบาทสมพนธโดยตรงกบใครบาง

ค าวา “ลกชาย” มบทบาทสมพนธโดยตรงกบใครบาง

1.3 ค าเรยกรวม เมอผวจยสงสยวาค าๆ ใดค าหนง

เปนค าเรยกรวม เชน ค าวา “พช” กควรจะถามค าถามตอไปไดวา

อะไรทเรยกไดวาเปนพช

อะไรอกบางทเรยกไดวาเปนพช

ทงนเพราะค าเรยกคนสตวสงของยอมตองสมพนธทงกบ

ค าเรยกรวมและสมพนธกบค าอนๆ ทใชค าเรยกรวมค าเดยวกนดวย

1.4 สวนประกอบและสวนรวบยอด ค าเรยกคนสตวสงของ

ยอมจะประกอบดวยสวนประกอบยอย เชน เพอจะไดเขาใจความหมายของค าวา “ดอก”

อยางชดเจน กควรจะไดรวา ดอกไมประกอบดวยอะไรบาง

1.5 ความสมพนธในดานพนทตง ซงหมายถงความสมพนธ

ซงกนและกนของสงสองสงในดานของพนท เชน ความสมพนธระหวางเดกกบตนไมใน

ลกษณะทวา เดกปนตนไม ขณะนเดกอยบนตนไม

1.6 ความเหมอน ผวจยสามารถจะใชความสมพนธ

ในดานการเหมอนกนของค าเรยกคนสตวสงของเปนเกณฑในการซกถามได ทงนโดยยดเอา

ลกษณะนสยทวไปหนาท รปรางลกษณะเปนเกณฑ เชน

ปลาอยในน า ปลาวายน าได

อะไรอกบางทอยในน า

อะไรอกบางทวายน าได

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

89

1.7 ความตรงกนขาม การสอบถามหาค าตอบตรงขามของ

ค าๆ ใดค าหนง จะชวยใหผวจยรถงความกวางของความหมายของค าๆ นนอยางทวถงขน

เชน ถามวา อะไรคอค าตรงขามของผชาย อาจจะไดค าตอบวาเดกผชาย หรอผหญง

ซงกถกตองทงสองค า ซงท าใหผวจยไดความรวา ในภาษานค าวา “ผชาย” กนความหมาย

รวมในตวทงความหมายเกยวกบ “อาย” และ “เพศ”

1.8 ผกระท า ในดานผกระท านนกนความหมายรวมถงทง

ผกระท าโดยตรงและตนก าเนนดวย เชน คนสรางบานแมน าท าใหเกดถ า

นอกจากทกลาวมาขางบนนแลว อาจจะสอบถามหา

ความหมายของค าเรยกคนสตวสงของโดยยดเอาค าแสดงอาการและเหตการณเปนหลก

ส าคญ เชน

1.8.1 ค าแสดงอาการดานพฤตกรรม เชน ถามวาค า

เรยกคนสตวสงของนนๆ แสดงการอะไรไดบาง สนขท าอะไรไดบาง สนขเหำ สนขหอน

สนขกด

1.8.2 ค าแสดงอาการดานหนาท หนาทในทน

มความหมายรวมถงทงจดประสงคการใชบทบาท และหนาท ทงนค าบางค าทไมมหนาท

อะไรเลย เชนค าวา “เสยน” หรอ “วชพช” ยอมไมมหนาทอะไร กจดรวมอยในประเภท

การถามดานพฤตกรรม สวนการถามดานหนาทก เชน มดใชท าอะไร ค าตอบทไดอาจจะ

เปนหนาทโดยตรงหรออนๆ เชน มดใชหนของ หรอมดใชฟนตนไม

2. การสอบถามหาความหมายของค าเรยกคนสตวสงของโดยยด

เอาค าแสดงลกษณะทาทางและคณสมบตเปนหลกนนควรพจารณาสงตางๆ ดงตอไปน

2.1 ค าแสดงลกษณะทาทางและคณสมบตในดานเนอท กคงจะ

เปนค าถามทเกยวกบขนาด รปราง ลกษณะทอยตง ต าแหนงทอย

2.2 ค าแสดงลกษณะทาทางและคณสมบตดานเวลา เชน

เรองอาย จะเปนตวก าหนดวาเมอไรคนเราจงจะเปน เดก หนม ผใหญ

2.3 ค าแสดงลกษณะทาทางและคฯสมบตดานความรสก เชน

ถามความรสกเกยวกบความเยน ความหนาว ความรอน ของน า หรอน าแขง หรอถามถง

การสมผสผวพนทของสงของวาเรยบ มน นม หยาบ ฯลฯ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

90

2.4 ค าแสดงลกษณะทาทางและเหตการณดานการเหน

การไดยน การไดกลน การชมรส เชน

นสอะไร

สงนท าเสยงยงไง

สงนมกลนอะไร

สงนมรสอะไร

2.5 ค าแสดงแดงลกษณะทาทางและเหตการณดานปรมาณ

หรอคณสมบต ในเรองปรมาณนนเปนสงส าคญทจะท าใหผวจยรถงความหมายของค า

เรยกกลมตางๆ เชน “กลม ฝง โขลง” ฯลฯ สวนเรองคณสมบตกชวยใหเขาใจความหมาย

ของค าดขน เชน ค าวา “แม” ผเปนแมควรมคณสมบตดานวสด เชน ค าถามวา “สงนท า

ดวยอะไร”

3. การหาความหมาย ของค าแสดงอาการและเหตการณ

เพอใหเขาใจความใจความหมายของค าแสดงอาการและเหตการณใหดขน ผวจยควรจะ

ซกถามหาความสมพนธระหวางค าเหลานกบค าเรยกคนสตวสงของ ค าแสดงลกษณะ

ทาทางและคณสมบตและกบค าแสดงอาการและเหตการณกบค าเรยกคนสตวสงของนน

ผวจยควรควรสอบถามหาผมสวนรวมในการณนนๆ ในกรณตางๆ ดงน

3.1 ค าแสดงอาการและเหตการณยอมมผแสดงหรอกระท า เชน

ใครเปนผแสดง

ใครเปนผกระท า

3.2 ค าแสดงและอาการและเหตการณยอมมผถกกระท า เชน

ใครทถกต

3.3 ค าแสดงอาการและเหตการณยอมมผรบประโยชน เชน

สงนท าเพอใคร

สงนกระท าตอใคร

3.4 ค าแสดงอาการและเหตการณยอมมเครองมอ

เพอการกระท านนๆ เชน

สงนท าดวยอะไร

ตองใชอะไรอกบางในการท าสงน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

91

นอกจากความสมพนธระหวางค าเรยกสตวสงของกบค าแสดงอาการ

และเหตการณแลว ผวจยยงสามารถสอบถามหาความสมพนธระหวางค าแสดงอาการ

และเหตการณดวยกนเองในลกษณะดงตอไปน คอ

1. ค าแสดงอาการและเหตการณอาจมค าลกษณะนามหรอสมพนธ

กบค าอนๆ ทเปนสมาชกของค าค าเดยว เชน

เดกถกตสามท พระอาทตยตกทกวน

2. หาค าแสดงอาการและเหตการณทเกดน ามากอน ซงอาจจะเปนไป

ไดทงในแงของวตถประสงค แรงจงใจ ความตงใจ เหตผล โอกาส พนฐาน หรอเงอนไข เชน

ฝนตก คนเปยก เดกถกต เดกรองให

3. หาค าแสดงอาการและเหตการณทเกดขนพรอมๆ กน ซงสวนใหญ

จะเปนเรองเกยวกบวธการและโอกาส เชน

ฉนเดนไปโดยเอาเทาหนงกาวไปขางหนาอกเทาหนง

คนอนๆ เดนอยางไร

4. หาค าแสดงอาการและเหตการณทเกดตามมาทหลง ในลกษณะ

ของผลหรอเหตการณ เชน ถาคนกระโดดลงไปในน าแลวจะเกดอะไรขน และอะไรจะเกดขน

อกตอจากนน

5. หาค าเหมอนหรอค าตรงขามของค าแสดงอาการและเหตการณ

ทงนเพราะคค าเหลานยอมจะมความหมายทคาบเกยวกน ท าใหเขาใจความหมายของค า

เหลานดยงขน เชน เขาพดกบฉน เขาคยกบฉน

สวนในดานความสมพนธระหวางค าแสดงอาการและเหตการณ

กบค าแสดงลกษณะทาทางและคณสมบต ใหพจารณาจาก

1. ค าขยายในแงของเวลา ซงตองค านงถงดานชวงเวลา ความถ

ความเรว และเวลาทเหตการณเกดขน เชน เรองนเกดเมอไหร เรองนเกดนานเทาไหร

2. ค าขยายในแงพนท เชน ทศทาง ต าแหนง สถานทตง ระยะทาง

ของเหตการณทเกดขน เชน เรองนเกดขนทไหน ไกลจากทนมากไหม

3. ค าขยายในแงความถหางของอาการและเหตการณ เชน สงน

เกดขนบอยไหม กวนจะเกดครงหนง

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

92

4. ค าขยายแสดงค าประเมนผล เชน ค าถามวา

เขาคดอยางไรกบการท าเชนน

เขาคดอยางไรกบคนทท าเชนน

คนอนๆ คดอยางไรกบการกระท าเชนน

3. การหาความหมายของค าแสดงลกษณะทาทางและคณสมบต

ในการหาความหมายของค าเหลานท าไดโดยทดลองใชค าตางๆ ในประโยค ทงนกคงยง

จะตองค านงถงความสมพนธของค าเหลานกบค าเรยกคนสตวสงของ เชน

อะไรเปนสเขยว

อะไรอกบางทเปนสเขยว

ความสมพนธระหวางค าแสดงลกษณะทาทางและคณสมบตกบ

ค าแสดงอาการและเหตการณ เชน

เขากนชำ

เขาท าอะไรชาอกบาง

ความสมพนธระหวางค าแสดงลกษณะทาทางและคณสมบต

ดวยกนเอง ทงในแงของค าตรงกนขาม ค าตรงขามตางระดบ

4. การหาความหมายของค าแสดงความสมพนธทางไวยากรณ

ค าเหลานจะตองทดลองใชในประโยค และการศกษาความหมายของค าจะไดจากบรบท

จากนนขอใหเจาของภาษาแสดงการใชค าตางๆ เหลานในประโยคอนๆ

ในการตรวจสอบความหมายของค าเพอใหแนใจวาค านนๆ หรอส านวนนนๆ

มความหมายถกตองในภาษาใดภาษาหนง ควรน าค าหรอส านวนมาทดลองใชในสถานการณ

อนๆ หรอใชกบผบอกภาษาคนอน หรอใชในชมชนจรงในชวตประจ าวน ถาการใชนน

เปนทยอมรบกเทากบวาการซกถามขอมลทถกตอง

10. การเกบขอมลระดบเสยง

สจรตลกษณ ดผดง (2537, หนา 38-45) ไดกลาวถงการการเกบรวบรวม

ขอมลเพอศกษาวเคราะหระบบเสยงของภาษาใดภาษาหนงนนเปนสงทผวจยควรจะท า

ในตอนเรมตนในการวจย ถาหากวาไมไดมการศกษาระบบเสยงของภาษานนๆ มากอน

ถงแมวาจะไดมการศกษาวเคราะหระบบเสยงของภาษานนไวกอนแลวแตเปนการศกษาท

ท าไวนานมาแลว หรอเปนการศกษาภาษานนซงพดอยคนละพนทผวจยก าลงจะเรมศกษา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

93

กนาจะไดมการตรวจสอบระบบเสยงในภาษานนเสยกอน เพอใหแนใจวาเปนภาษาเดยวกน

แนๆ หรอเพอแนใจวาระบบเสยงทมผศกษาไวนนเหมอนกบทผวจยก าลงจะศกษา

ในการซกถามขอมลเพอศกษาวเคราะหระบบเสยงกเรมจากหารสอบถาม

ค าศพทนนเอง แตการซกถามตางกนเลกนอยในแงรายละเอยดของวธการ ซงพอจะรวบรวม

ไดดงน คอ

1. ในการสอบถามจะตองฟงใหแนใจเสยกอนวาผบอกภาษาออกเสยงเชน

ไร จากนนกพยายามออกเสยงตามใหถกตอง นนคอออกเสยงตามจนกระทงผบอกภาษา

ยอมรบวาผวจยออกเสยงถกตองแลว จงจดบนทกเปนสทอกษรในสมดบนทกภาคสนาม

2. เมอจดบนทกเรยบรอยแลว ผวจยควรจะออกเสยงตามสทอกษร

ทจดบนทกไวกลบใหผบอกภาษาฟงอกครงหนง ทงนเพอใหแนใจวาผวจยถายทอดเสยงลง

เปนสทอกษรไดถกตอง

3. ในการสอบถามภาษาใหผบอกภาษาออกเสยงซ าๆ หลายครง

ในแตละชวงการท างาน แตกไมควรใหผบอกภาษาออกเสยงซ าๆ เกนสามครงตดตอกน

เพราะจะท าใหผบอกภาษานนเกดความเบอหนายได

4. ถาเปนเสยงทยากมากๆ ท าอยางไรผวจยกออกเสยงไมไดสกทกควร

จะหยดพกการซกถามเสยงนนชวคราวกอน หรอไมเชนนนกใชวธการบนทกเสยงลงเครอง

บนทกเสยงเพอน าไปฝกเอง เพราะถาผบอกภาษาเกดความเบอหนายและคดวาอยางไรเสย

ผวจยกออกเสยงนนๆ ไมไดแลว ผบอกภาษาอาจจะเหนใจผวจยและกยอมรบเสยง

ซงไมถกตองวาเปนเสยงทถกตองใชไดแลวกได

5. ถาสงทผวจยออกเสยงตามไมไดนนเปนประโยคทงประโยค

การใหผบอกภาษาออกเสยงทงประโยคซ ามากเทาไหรประโยคนนกจะไมมลกษณะ

ของประโยคทใชในชวตประจ าวนมากขนทกท ในกรณนเครองบนทกเสยงจะชวยไดดทสด

6. เมอผวจยน าเสยงหรอประโยคทเปนปญหามาซกถามในชวงเวลา

ท างานวนตอๆ ไป ผวจยควรจะน าสงเหลานใสลงไปในบรบทใหมทตางจากเดม ทงน

เพอผวจยจะไดน าความรสกเดมทไดจากการฟงในครงแรกมาตดสนขอมลน และผบอก

ภาษาเองกจะไดไมเขาใจวาผวจยไมเชอในขอมลครงแรกจงตองมาตรวจสอบซ าแลวซ าอก

7. ในการซกถามขอมลเพอศกษาวเคราะหระบบเสยงนน ผวจยไมควร

ถามหาเหตผล เชน “ท าไมจงใชเสยง......” “ท าไมจงไมใชเสยง......” “ค านใชเสยง.... ไมใช

เสยง....หรอ” หรอไมควรถามใหผบอกภาษานนอธบาย เชน “ท าไมตรงนในค านจงตองม

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

94

เสยง....น าหนา แตตรงนท าไมไมมเสยง......” ฯลฯ หรอไมควรถามผบอกภาษาในบอกกบ

ผวจยวา “ค านเสยงตวแรกตองใชลนกบฟงวางไวตรงไหนในปาก” เพราะค าถามเหลาน

ผบอกภาษาจะไมเขาใจและตอบใหไมได ทงหมดนเปนหนาททผวจยจะตองพยายามหาวธ

ศกษาและตรวจสอบเองในฐานะผรทฤษฎภาษาศาสตร

8. ในการถายทอดเสยงทไดยนเปนสทอกษรนน ผวจยควรบนทก

สทอกษรในรายละเอยดใหมากทสดเทาทจะท าไดเพอประโยชนในการวเคราะหระบบเสยง

ในภายหลง

9. เมอสอบถามค าค าเดยวกนแตผวจยเปลยนใจจากการใชสทอกษรเดม

ในการจดบนทกหรอคดวาไดยนเสยงอน กใชวธขดฆาค าเดม อยาลบทง ทงนเพราะค าท

ไดยนและถายทอดเปนสทอกษรครงแรกอาจจะเปนวธออกเสยงแบบหนงของค า

ค าเดยวกนกได หรอการฟงครงตอๆ ไปอาจไมถกตองกได ถาใชวธการขดฆา ผวจย

กสามารถยอนกลบไปดของเดมได แตถาลบทงกอาจจะตองรสกเสยดายในภายหลง

10. ในการถายทอดเสยงเปนสทอกษร เมอผวจยตดสนใจใชสญลกษณ

ตวหนงแทนเสยงหนงแลว ใหใชสญลกษณนนอยางสม าเสมอ ถาหากเปลยนใจไปใช

สญลกษณอนแทนกควรจะไดท าหมายเหตอธบายการเปลยนแปลงและเหตผลก ากบไว

ในทๆ นนเดนชดดวย

11. เมอผวจยไดยนเสยงใดเสยงหนงทยงไมแนใจวาจะใชสทอกษรใด

ในการถายทอดเสยงกใหใชสญลกษณตวใดตวหนงซงยงไมมทใชมากอนไปพลางๆ หรอ

จะสรางเครองหมายอะไรกได ขนมาแทนไปกอน พรอมจดค าอธบายลกษณะเสยงทไดยน

ก ากบไวดวย จากนนจงคอยไปตรวจสอบดวาสญลกษณใดจะใกลเคยงกบเสยงดงกลาว

มากทสดแลวจงเปลยนสญลกษณไปใชตวทถกตอง หรอจะทองไวอยางนนจนกระทง

วเคราะหเปนระบบเสยงแลวจงใชสญลกษณไปใชสญลกษณทถกตองกได

12. ในการสอบถามคค าทเปนปญหา ผวจยควรใชการสอบถามในลกษณะ

เปนคเทยบเสยง (Minimal Pairs)

13. การสอบถามจากผบอกภาษาเพยงคนเดยวในระยะเรมตนจะชวยให

การศกษาวเคราะหระบบเสยงในภาษานนงายขนส าหรบผวจย เมอไดรบเสยงของผบอก

ภาษาคนใดคนหนงเปนหลกแลว ผวจยกควรไปตรวจสอบกบผบอกภาษาคนอนๆ ตอไปได

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

95

14. เมอไดขอมลมาเพอศกษาระบบเสยงของภาษาหนงนน นอกจาก

การสอบถามหาคเทยบเสยงแลว การจดเกบขอมลลงบตรค าเรยงตามล าดบอกษร

(Alphabetical card filing) และแยกค าลงสมดเสยงสมผส (rhyme book) กเปนวธหนง

ทจะชวยไดทงการศกษาวเคราะหหาระบบเสยงและการตรวจสอบระบบเสยงดวย

11. การบนทกขอมล

สจรตลกษณ ดผดง (2537, หนา 45-51) ไดกลาวถงการบนทกขอมล

ในการเกบขอมลการวจบภาคสนามทางภาษาศาสตร ไววา ใหผวจยบนทกขอมล

เปนตวเขยนสทอกษรและการบนทกลงเครองบนทกเสยง ในการบนทกขอมลเปน

ตวสทอกษร ผวจยควรปฏบตดงตอไปน คอ

1. เขยนสทอกษรแตละตวอยางบรรจง อยาเขยนลากตดกนเปนพด

เพราะจะท าใหเกดความสบสนในภายหลง

2. ใชปากกาหมกแหงหรอดนสอ สวนใหญนยมใชดนสอในการบนทก

ขอมล เพราะดนสอจะไมลบเลอะเทอะเมอเปยกน า แตถาชอบการใชปากกากควรจะใช

ปากกาหมกแหง

3. ควรบนทกขอมลทไดยนลงเปนตวสทอกษรใหละเอยดมากทสด

เทาทจะท าได ถายงหาตวสทอกษรแทนเสยงทไดยนยงไมได กอาจจะเขยนเปนค าอธบาย

ตามความรสกทไดยน หรอตามทผบอกภาษาชแจงใหฟงวาการออกเสยงนนท าไดอยางไร

ตามความรสกของเขา

4. ในการฝกซกถามผบอกภาษา ผวจยสามารถขอใหผบอกภาษาออก

เสยงใหฟงชาๆ ได เพอผวจยจะไดยนชดเจน แตเมอจะจดบนทกกควรจะจดตามลกษณะ

การพดแบบธรรมชาต

5. ผวจยไมควรจดบนทกในลกษณะทใชการคาดเดาจากเสยงทผบอก

ภาษาพดวาควรจะเปนหนวยเสยงใด (Phoneme) แลวใชหนวยเสยงนนในการจดบนทก

ทงนเพราะการคาดเดามกจะมพนฐานอยบนความรทวๆ ไป ของผวจยโดยทยงไมไดผาน

การวเคราะหทถกตอง ซงจะท าใหลกษณะรายละเอยดทางเสยงบางประการขาดหายไป

6. นอกจากรายละเอยดในเรองตวสทอกษรแลว ควรจะจดรายละเอยด

เรองการเวนวรรคและท านองเสยงดวย กอนจะจดลงเปนตวสทอกษรควรจะฝกออกเสยง

ตามผบอกภาษาเสยกอน เมอใดทเขายอมรบวาถกตองแลวจงคอยจด เมอจดลงสมด

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

96

แลวกควรจะออกเสยงค าหรอประโยคนนๆ ตามตวทจดใหผบอกภาษาฟงอกครง

เพอจะไดแนใจวาตวสทอกษรทใชนนถกตองแลว

7. ถามขอสงสยหรอปญหาอะไรในการจดบนทกขอมลกควรจะท าหมาย

เหตเอาไว เพอสอบถามหรอฝกหดการออกเสยงตอไป

8. ผวจยควรจะมความซอสตยในเรองขอมลของตนเองไมพยายามท าให

ขอมลทไดมาดเปนระบบทสวยงามสมบรณเพราะขอมลทแทจรงอาจจะไมสวยงามเปน

ระบบเสมอไป อาจจะมชองวางหรอขอบกพรองได

9. ถามผบอกภาษาหลายคน ควรจะจดชอผบอกภาษาทออกเสยง

ในลกษณะตางๆ กนก ากบตรงขอมลทแปลกออกไปจากผบอกภาษาหลกดวย

10. ควรจดบนทกวนททท างานดวย เพอจะไดรวาขอมลไหนทไดมาเมอ

เรมท างาน ขอมลไหนไดมาเมอผวจยมความช านาญแลว

11. การแกค าผดในการบนทกขอมล ไมควรลบขอมลเดมทงควรใช

การขดฆาหรอใชดนสอคนละสกน เพอจะไดรวาค าไหนถกตองเมอเวลาทจะวเคราะห

การบนทกขอมลลงเครองบนทกเสยง สงทควรท าในการบนทกขอมล

ลงเครองบนทกเสยง ควรปฏบตดงตอไปนเกยวกบการบนทกเสยง

1. เมอจะใชเครองบนทกเสยงเครองใดกตาม ควรไดทดลองใชเครอง

บนทกเสยงนนอดเสยงค าท าทใชเสยงเสยดแทรกไมกอง (voiceless fricatives) เชน ค าวา

thigh, fie, sky, sigh, ในภาษาองกฤษ หรอค าวา ส สตางค สนสอด ภาษาในภาษาไทย

และฟงดวาเครองบนทกเสยงนนจะรบเสยงประเภทนไดดชดเจนแคไหน ทงนเพราะเสยง

เหลานเปนเสยงทแยกความแตกตางไดยากในการทฟงจากเครองบนทกเสยง ถาฟงเสยง

เหลานแยกจากกนไดชดเจน เครองบนทกเสยงนนกเหมาะทจะใชในการบนทกขอมล

ดานเสยง

2. ควรจะไดทดสอบดวยวาเครองบนทกเสยงนนบนทกเสยงไดสม าเสมอ

แคไหน แบตเตอรในเครองมพลงงานเพยงพอหรอไม ทงนโดยผวปากเปนเสยงทมความต า

สงทสม าเสมอบนทกลงในแถบบนทกเสยง และเปดฟงเสยงนน ถาเสยงทไดยนมา

มความผนแปรของเสยงต าตางๆ กนไป กหมายความวาเครองบนทกเสยงนนบนทกเสยง

ไมสม าเสมอ

3. ตรวจสอบดความยากงายในกานบนทกเสยงของเครอง

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

97

4. เครองบนทกเสยงควรจะมตวบงคบการหยดเดนเครองทด เมอกดปม

ใหหยดท างาน

5. เครองควรจะทนความสมบกสมบนไดพอสมควร

6. ในเวลาบนทกเสยง ถาเปนไปไดควรจะทดลองบนทกเพอตรวจหา

ระยะใกลไกลของเครองจากผพดและเพอตงระยะความดงใหเหมาะสม

7. เวลาบนทกเสยง ยอมจะตองมเสยงรบกวนจากสงรอบขาง

ถาไมสามารถเลอกสงแวดลอมทเหมาะสมได ควรจะบนทกเสยงนน โดยเปดความดง

ทนอยๆ และใหผพดอยใกลกบเครองบนทกเสยงหรอไมโครโฟนทสด

8. ผวจยควนบนทกขอมลควบคไปกบการบนทกเสยงทกครง

9. การบนทกเสยงจะชวยในดานการฝกฟง โดยเฉพาะอยางยงในเรอง

ของวรรณยกต การลงเสยงหนกเบา สระ ความสนยาวของเสยง ความกองของสยง และ

ปรมาณลม แตการบนทกเสยงจะไมชวยในดานฐานกรณและเสยงเสยดแทรกเทาไรนก

นอกจากนการบนทกเสยงจะชวยในเรองอนๆ อกดวย เชน เรองคเทยบเสยงหรอประโยค

การฝกทกษะกลมคเทยบเสยง (Minimal Sets) ขอมลยาวๆ หรอการออกเสยงทแตกตางกน

ของเดก ผใหญ ผชาย ผหญง คนชรา

10. การบนทกเสยงจะชวยในการฝกออกเสยงตาม ทงนจะตองอดเสยง

หรอค าหรอประโยคทตองการ โดยใหผวจยบนทกเสยงค าแปลงหรอความหมายเปนภาษา

ทตนเองเขาใจกอน แลวจงใหผบอกภาษาบนทกเปนภาษาของเขา

11. การบนทกเสยงจะชวยในการทดสอบการออกเสยงการโครงสราง

และความหมาย เชน อานรายการค าหรอโครงสรางลงบนทกในเครองบนทกในเครอง

บนทกเสยง และขอใหผบอกภาษาฟงและขอใหเขาบอกวาสงทเขาไดยนคออะไร ตรวจสอบ

กบรายการวาถกตองไหม ถาถกตองกแสดงวาผวจยออกเสยงไดและใชโครงสรางถกตอง

ถาไมถกตองกจะไดฝกตอไป หรออาจจะเปนการบนทกบทสนทนา โดยใหผบอกภาษา

บนทกประโยค ประโยคแรกในการสนทนา เวนชองวางใหผวจยบนทกประโยคทสอง

และสลบกนไปจนจบบทสนทนา

12. อาจจะใชการบนทกเสยงในการพฒนาปรบปรงความสามารถ

ในการใชภาษาทก าลงศกษา โดยการบนทกเสยงตวเอง ฟงเสยงทบนทกและวเคราะห

ความชดเจนถกตองของตนเองได

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

98

13. ขอดของการใชเครองบนทกเสยง กคอ สามารถจะเปดฟงซ าไปซ ามา

ไดไมจ ากด และสามารถท างานไดเองเวลาทผบอกภาษาไมสามารถท างานดวยได

แตกมขอเสยทวาการฝกกบเครองบนทกเสยงจะขาดสวนประกอบส าคญ คอ ทาทาง

การแสดงออกทางหนาตาของผบอกภาษา และความเปนธรรมชาตของการใชภาษาและ

ขาดสงทส าคญ คอ ผทจะชวยแกไขเมอผวจยออกเสยงไมถกตอง

การบนทกขอมลผบอกภาษา ทงการจดบนทก การใชเครองบนทกเสยงและ

การถายถอดเทป สรปไดวา ผวจยควรมการเตรยมการใหดกอนการด าเนนการเกบขอมล

ทงอปกรณตางๆ ในการบนทกเสยง การถายถอดเสยง การจดบนทก การทบทวนผบอก

ภาษา เพอตรวจสอบความถกตองของภาษาทผวจยเกบขอมลนอกจากน ผวจยตองม

ความชดเจน ในการเลอกผบอกภาษาเพอเกบขอมล ทงนขนอยกบวตถประสงค

ของการวจยและเปาหมาของงานวจยนนๆ

นโยบายภาษาและการเรยนการสอนภาษา

ในงานวจยนจะขอกลาวถงในประเดนตางๆ ไดแก ภาวะวกฤตและปญหาภาษา

ในประเทศไทย ความหลากหลายของภาษาและชาตพนธในประเทศไทย การเปลยนแปลง

ทางนเวศวทยาและสภาวะวกฤตของภาษากลมชาตพนธ ปญหาความมนคงของมนษย

สทธมนษยชนและสทธทางภาษานโยบายและยทธศาสตรภาษาแหงชาต ซงมรายละเอยด

ดงตอไปน

1. ภาวะวกฤตและปญหาภาษาในประเทศไทย

สวไล เปรมศรรตน (2550, หนา 1) ไดกลาวถงภาวะวกฤตและปญหา

ภาษาในประเทศไทยไวดงน ภาษาของกลมชาตพนธภาษาแตละกลมลวนมคณคาเปนมรดก

ของมนษยชาต เนองจากเปนระบบสอสารทสรางขนมาจากภมปญญาเฉพาะของแตละกลม

เพอวถการด ารงชวต ทใชอยางตอเนองกนมาเปนรอยเปนพนป ภาษาจนเปนระบบคด

ระบบความคดความเขาใจในโลกและสงแวดลอม เปนแหลงเกบภมปญญาดานตางๆ

รวมทงเปนอตลกษณทางวฒนธรรมหรอความเปนตวตนของแตละกลม แตอยางไรกตาม

ในโลกปจจบนภาษาตางๆ ไดเกดการเปลยนแปลงอยางรวดเรว กลมชาตพนธภาษาตางๆ

ลวนไดรบผลกระทบอยางรนแรงอนเนองมาจากโลกาภวตน ระบบเศรษฐกจ การเมอง

สงคม และวฒนธรรมสมยใหมซงมอทธพลจากโลกตะวนตกไดมการแพรขยายอยางไว

พรมแดน ดวยอ านาจและความเจรญดานการสอสารมวลชนททรงพลง ท าใหสามารถ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

99

เขาถงในเกอบทกพนท แมในเขตหางไกล โดยเฉพาะอยางยงสอวทยและโทรทศน รวมทง

หนงสอพมพ (ในบางพนท) โดยใชภาษาใหญระดบชาต ยกตวอยางเชน

1. ภาษาราชการหรอ ภาษานานาชาต (ภาษาองกฤษ) ภาษาของกลม

ชาตพนธตางๆ จ านวนมากจงอยในภาวะถดถอย วกฤตและอาจสญสนไป สภาวะการ

ด าเนนชวตดานการในภาษาทเปลยนแปลงไป ไดแก

2. โอกาสของอาชพการงาน ท าใหทกคนตองมความสามารถ

ในการใชภาษาส าคญภาษาใหมๆ เชน ภาษาราชการ ภาษาประจ าชาตหรอภาษานานาชาต

(องกฤษ จน ญปน) การท างานตามแหลงงานนอกชมชน ท าใหมการใชภาษากลางมากขน

และใชภาษาทองถนนอยลง

3. การแตงงานเขากลม ท าใหความเขมขนการใชภาษาทองถน

ของกลมชาตพนธลดลง โดยใชภาษาทมอทธพลในพนทหรอใชภาษากลาง สงผลตอ

การใชภาษาภายในบานและการสงผลตอการรกษามรดกทางภาษาแกลกหลาน

นอกจากน การก าหนดนโยบายทางการศกษาหรอระบบการศกษาทใช

เฉพาะภาษาราชการเพยงภาษาเดยว เปนสอในการเรยนการสอน ท าใหภาษาทองถนหมด

ความหมายและเยาวชนไมเหนประโยชนของภาษาทองถนของตน อกทงนโยบายภาษา

แหงชาต ซงเปนทเขาใจโดยทวไป ทสงเสรมการใชภาษาราชการเพยงอยางเดยว (แมวายง

ไมมนโยบายภาษาแหงชาตเปนทางการ) ท าใหภาษาอนๆ หมดหนาทและความส าคญ

ส าหรบสอสารมวลชนซงเปนแหลงของการเผยแพรขอมลขาวสารและบนทกคดตางๆ

ซงใชภาษาราชการเปนหลกและใชเพยงภาษาเดยว ในปจจบนสามารถเขาถงในบานทอยใน

เขตหางไกลท าใหเกดการเผยแพรความรความเขาใจเหตการณตางๆ ดวยภาษาราชการ

เทานน สาเหตปญหาและสภาวะขางตนน าไปสทศนคตของเจาของภาษาทไมเหนประโยชน

และความส าคญของภาษาชาตพนธของตนในโลกปจจบน

จากสถานการณดงกลาวท าใหปจจบน คนรนเยาว มการใชภาษาราชการ

มากขนและใชภาษาชมชนทองถนของตนลดลงเรอยๆ หรอเลอกใชเปลยนไปใชภาษาราชการ

เพยงภาษาเดยวหรอใชเฉพาะภาษาใหญๆ ท าใหความสามารถในการใชสองหรอสามภาษา

ในหมเยาวชนลดนอยลงไปเรอยๆ ขณะนไดพบวามอยางนอยถง 14 กลมชาตพนธภาษา

ทอยในภาวะวกฤตรนแรงใกลสญ ไดแก 1) ชอง 2) กะซอง 3) ซมเร 4) ชอง 5) มลาบร

6) เกนซว (ซาไก) 7) ญฮกร 8) โซ (ทะวง) 9) ลวะ (ละเวอะ) 10) ละวา (กอง) 11) อมป

12) บซ 13) อรกละโวย และ 14) มอเกลน ภาษาเหลานเปนภาษาทจดอยในกลมภาษา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

100

ในวงลอมทงสน ซงมขนาดไมใหญนกหรอเดมอาจจะเปนกลมใหญ แตในปจจบนได

มการเปลยนภาษา หรอมกลมผพดภาษาอนๆ ใกลเคยงไดอพยพเขามาอยปะปนจ านวนมาก

ดงตวอยาง เชน กลมญฮกรในจงหวดนครราชสมา กลาววา เดมมผพดภาษาญฮกรออย

จ านวนมาก แตตอมามกลมไทยโคราช ซงเปนกลมใหญในพนทอพยพเขามาอยปะปน

มากขน กลมชาวญฮกรไดพยายามถอยหนเขาปาลกไปเรอยๆ จนไมมทางไปตอ ในทสด

จงตองอยไปดวยกน ผลทตามมาทส าคญอยางหนง คอ ภาษาพนบาน ซงไดแก ภาษาญฮกร

การใชลดลงเรอยๆ และภาษาทใชกมลกษณะเพยนไปตามอทธพลของภาษาไทย ซงหมายถง

ทงไทยโคราชและไทยกลาง (ภาษาราชการ) ในบางพนทและบางกลมไมมการใชภาษา

ภายในครอบครว ในชมชน เชน กลมชอง ลกษณะการถดถอยของภาษาและการใชนก าลง

เกดมากขนเรอยๆ ในหลายกลม บางกลมมขนาดเลกมาก เชน มลาบร (ตองเหลอง),

เกนซว (ซาไก), ละวา (กอง) มผพดเพยงจ านวนรอยกวาคน ท าใหยากทจะด ารงรกษาไวได

ในโลกของการเปลยนแปลงปจจบน ในจ านวนภาษากลมภาวะวกฤตใกลสญมจ านวนถง

9 กลม เปนภาษากลมมอญ-เขมร ตระกลออสโตรเอเชยตก ซงเปนกลมภาษาดงเดม

ของดนแดนสวรรณภม โดยทภาษากะซอง ซมเร และชอง มโอกาสนอยมากทจะด ารงอยได

และคงสญสนไปตามอายขยของผพดทมอยไมกสบคน

นอกจาก 14 กลมวกฤตใกลสญดงกลาว ภาษาของกลมชาตพนธอนๆ

แมกลมขนาดใหญลวนไมอยในสถานะทปลอดภยและแสดงใหเหนความถดถอย เปลยนแปลง

ในการใชภาษา โดยเฉพาะอยางยงในกลมเยาวชน เชน กลมภาษาวกฤตตามแนวชายแดน

ไดแก ภาษามอญ ภาษามลายถน ภาษาเขมรถนไทยฯ หรอแมแตภาษาค าเมอง ลาวอสาน

ปกษใต ซงเปนภาษาซงใชเปนภาษากลางในแตละภมภาค ในปจจบนแมวายงคงพดทวไป

โดยใชส าเนยงทองถน แตค าศพทและลกษณะทางไวยากรณจ านวนมากเปลยนเปน

ภาษาไทยกลาง (ภาษาไทยมาตรฐาน) เนองมาจากระบบการศกษาและสอสารมวลชน

ในปจจบนจงมเพยงภาษาไทยมาตรฐานซงเปนภาษาราชการ เพยงภาษาเดยวทยงปลอดภย

ไมถงกบสญเสยไปดงเชนภาษาของชมชนทองถน แมวาจะถกคกคามดวยภาษาและ

วฒนธรรมตะวนตกโดยผานภาษาองกฤษ ซงเปนภาษานานาชาต ดวยเชนกน

การเปลยนแปลงของภาษาและวฒนธรรม การเปลยนแปลงไปใชภาษา

อนหรอเลกใชภาษาการตายของภาษาทก าลงเกดขนเปนปญหาระดบโลก นกภาษาศาสตร

Michel Krauss (1992, pp. 4-9) ไดท านายไววา รอยละ 90 ของภาษาในโลกปจจบน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

101

ซงมประมาณ 6,000 ภาษา อยในภาวะวกฤตและอาจไมสามารถด ารงอยไดพนศตวรรษน

ซงภาษาเหลาน คอ ภาษาของกลมชาตพนธตางๆ ทมไดมสถานะเปนภาษาทใชในระบบ

การศกษานนเอง มเพยงรอยละ 10 เทานนทอยในภาวะทปลอดภย ซงไดแก ภาษาราชการ

หรอภาษาประจ าชาตตางๆ การเปลยนแปลงของสรรพสงในโลก ในปจจบนเปนสงทเกดขน

ตามธรรมชาต มใชหรอเราเปนกงวลกบสงทฝนธรรมชาตหรอไม ค าตอบคอ การถดถอย

สญเสยความหลากหลายทางธรรมชาตและความหลากหลายทางภาษาและวฒนธรรม

ซงเปนมรดกของมนษยชาต ซงก าลงเปนปญหาใหญในยคปจจบน เปนสงทมไดเกดขน

ตามธรรมชาต แตเกดขนเพราะการกระท าของมนษยถงสาเหตทกลาวมาแลวขางตน

ซงท าใหเกดการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและรนแรงอยางคาดไมถง การสญเสยภาษา

หมายถง การสญเสยระบบความร ความคดและโลกทศน ภมปญญาดานตางๆ รวมทง

อตลกษณทางวฒนธรรมและชาตพนธ และเครองมอสอสารและสอของการเรยนการสอน

ทมประสทธภาพ ดงนน การศกษาเพอใหไดขอมลรายละเอยดเกยวกบสภาวะวกฤต

ทางภาษาและวฒนธรรมของแตละกลมชาตพนธภาษา จงเปนทส าคญ เพอใหเกด

ความตระหนกและรวมกนหาทางชวยกนรกษาและปองกน รวมทงหาวธการในการฟนฟ

ภาษาวกฤตใกลสญหายและปญหาวกฤตอตลกษณตามแนวชายแดนซงก าลงเปนปญหา

อยางมาก ในขณะเดยวกนการทบทวนนโยบายดานการใชภาษาทองถนในการศกษา

ในสอมวลชนและนโยบายภาษาแหงชาตเปนสงทจ าเปนอยางยง เพอสงวนรกษาทรพยากร

ของชาตและมรดกของมนษยชาตนไว และเพอสนตสขของชนในชาต

2. ความหลากหลายของภาษาและชาตพนธในประเทศไทย

สวไล เปรมศรรตน (2550, หนา 1) ไดกลาวถง ความหลากหลาย

ของภาษาและชาตพนธในประเทศไทยไววา ประเทศไทย ซงตงอยใจกลางของแผนดนใหญ

เอเชยอาคเนยหรอสวรรณภม มความร ารวยหลากหลายดานภาษาชาตพนธและวฒนธรรม

เปนอยางยง โดยในจ านวนประชากรกวา 70 ลานคนนน แบงไดเปนกลมชาตพนธภาษา

ทงสนถง 70 กลม กระจายอยในสวนตางๆ ของประเทศ โดยการกระจายตวของกลมชาต

พนธภาษาตางๆ ในพนทตางๆ ทวประเทศ แบงออกเปนสองลกษณะ คอ

1. ความสมพนธเชงเชอสายหรอตระกลภาษา ซงแบงเปนตระกล

ใหญๆ ได 5 ตระกล ไดแก ตระกลไท (24 กลม), ตระกลออสโตรเอเชยตก (23 กลม),

ตระกลอสโตรเนเซยน (3 กลม), ตระกลจน-ธเบต (21 กลม) และตระกลมง-เมยน

(2 กลม) ดงน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

102

2. ความสมพนธเชงสงคมของกลมชาตพนธภาษา กลมชาตพนธ

ทงกวา 70 กลม จากตระกลภาษาตางๆ นน มสถานภาพทางสงคมหรอมบทบาทหนาท

แตกตางกนไป ในระดบประเทศ ระดบทองถนภมภาค และระดบชมชนโดยมภาษาไทย

มาตรฐานเปนภาษาทใชเชอมโยงกลมชาตพนธภาษาตางๆ เขาดวยกน

ภาษาไทยมาตรฐาน เปนภาษาทใชในกจกรรมทางราชการระดบชาตและ

โอกาสทเปนทางการทกประเภท เปนสอในการเรยนการสอนในโรงเรยนและเปนภาษาของ

สอสารมวลชนทกแขนง เชน วทย, โทรทศน, หนงสอพมพทวทงประเทศในแตละภมภาค

มการใชภาษาทองถนตามภมภาค ซงพดโดยประชากรสวนใหญและใชเปนภาษากลาง

ในการสอสารระหวางกลมชาตพนธภาษาตางๆ เชน ภาษาค าเมอง ใชเปนภาษากลางในเขต

ภาคเหนอตอนบน ลาวอสานใชในเขตภาคอสาน (ตะวนออกเฉยงเหนอ) ภาษาปกษใตใชเขต

ภาคใต เปนตน สวนภาษาของชมชนทองถนมกเปนภาษากลมชาตพนธ ซงมทงภาษาชมชน

ทองถนในกลมตระกลไท ซงพดในภมภาคตางๆ ภาษาพลดถน ซงสวนมากเปนภาษา

ตระกลไทจากนอกประเทศทเขามาตงถนในเขตประเทศไทยดวยปญหาการเมอง สงคราม

และการท ามาหากน เชน ภาษาลาวตางๆ ในภาคกลาง เปนตน ภาษาในตระกลอนทอาจจด

อยในกลมน ไดแก ภาษามอญ ซงไดอพยพมาอยในประเทศไทยมาเปนเวลานาน เขามารบ

ราชการและด าเนนชวตโดยสงบสขมาเปนเวลานาน นอกจากนยงมาภาษาในเขตตลาด

หรอตวเมอง ไดแก ภาษาจนตางๆ และภาษาเวยดนาม (เฉพาะอสานตอนบน) มกลมภาษา

ในเขตแนวชาวแดน ซงเปนกลมขนาดใหญ โดยตอเนองกบกลมชนเดยวกบขามพรมแดน

ประเทศ เชน ชาวเขาตางๆ ในภาคเหนอ, ภาษามอญและกะเหรยงในทางภาคตะวนตก,

ภาษาเขมรถนไทย ทางภาคตะวนออกและตะวนออกเฉยงเหนอและภาษามลายถนใน

จงหวดชาวแดนภาคใต เปนตน รวมทงมกลมภาษาเลกๆ ซงเปนภาษาในวงลอมของภาษา

อนๆ ไดแก 1) ชอง 2) กะซอง 3) ซมเร 4) ชอง 5) มลาบร 6) เกนซว (ซาไก) 7) ญฮกร

8) โซ (ทะวง) 9) ลวะ (ละเวอะ) 10) ละวา (กอง) 11) อมป 12) บซ 13) อรกละโวย และ

14) มอเกลน นอกจากภาษาตางๆ ในสงคมไทยแลว การใชภาษาตางประเทศเพอการศกษา

และธรกจและการเมองกมความส าคญมากขนเรอยๆ โดยภาษาองกฤษจะมความส าคญ

มากทสด ภาษาญปนและโดยเฉพาะอยางยงภาษาจนก าลงมบทบาทมากขนเรอยๆ

นอกจากนภาษาเพอนบาน เชน ภาษาเวยดนาม ลาว พมา มาเลเซยฯ มความส าคญ

ทงดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง เชนเดยวกน จากการทสงคมไทยเปนสงคมพหภาษา

และภาษาตางๆ มหนาททางสงคมแตกตางกนประชากรไทยจงมกจะเปนผทพดได 2 ภาษา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

103

หรอ 3 ภาษา หรอมากกวา ในชวตประจ าวน โดยใชภาษาทองถนในครอบครว หรอในชมชน

ใชภาษากลางของทองถน (แตละภมภาค) เพอตดตอและคาขายตางกลม และใชภาษาไทย

กลาง (ไทยมาตรฐาน)

3. การเปลยนแปลงทางนเวศวทยาและสภาวะวกฤตของภาษา

กลมชาตพนธ

สวไล เปรมศรรตน (2550, หนา 5) ไดกลาวถงการเปลยนแปลงทาง

นเวศวทยาและสภาวะวกฤตของภาษากลมชาตพนธ ไววา ส าหรบสถานการณทางสงคม

ของกลมชาตพนธภาษาในภาวะวกฤตนน โดยทวไปกลมชาตพนธกลมเลกกลมนอยอยใน

สภาพออนแอ ขาดความเชอมนตอตนเองและกลมของตน เยาวชนละทงมรดกทางวฒนธรรม

ของบรรพบรษ ในขณะทสวนมากกยงคงไมสามาปรบตวเองเขาสโลกของสงคมใหญได

อยางสมบรณ ไมประสบผลส าเรจทางการศกษาตามทตองการในระบบโรงเรยน ไมม

อนาคตและเสนทางเดนทชดเจน ไมมความมนคงทงดานสถานะภาพทางสงคมวฒนธรรม

และคณภาพชวต ซงในสายตาของคนทวไปจะมองวากลมคนเหลานเปนกลมทพฒนายาก

ยากทจะประสบความส าเรจ เปนชมชนลาหลง ภาษาของกลมชนเลกๆ กจะคอยๆ

สญสลายไป เปลยนไปพดภาษาใหญ ปรบตวเขากบสงคมใหญภายนอก ซงบางสวน

กประสบความส าเรจ แตจ านวนมากกยงไมสามารถปรบตวได หรอยงไมเปนทยอมรบ

ของสงคมภายนอก ในขณะทกลมชาตพนธกลมใหญตามแนวชายแดน เชน กลมคนไทย

มสลมเชอสายมลายในจงหวดชายแดนภาคใต

นอกจากปญหาขางตนแลวยงมปญหาวกฤตดานอตลกษณและ

จตวญญาณ อนเนองมาจากมความแตกตางดานอตลกษณทางภาษาวฒนธรรม ความเชอ

และการสอความหมายเปนอยางมาก ท าใหไมสามารถเขาถงบรการของรฐดานตางๆ เชน

การศกษา การปกครอง ฯลฯ ซงสอสารผานภาษาราชการไดอยางเตมทน าไปสการขาด

ความเทาเทยมในการด ารงชวต ไมมความมนคงในอตลกษณความเปนตวตนของตนและ

กลม กอใหเกดการตอตานอยางรนแรงจนบางครงควบคมไมได ความไมมนคงทางภาษา

น าไปสปญหาความไมมนคงทางการศกษาและความไมมนคงในคณภาพชวตดานตางๆ

และความมนคงภาษาในประเทศ หากมองในแงของปญหาดานสทธมนษยชนโดยเฉพาะ

สทธทางภาษา องคกรสากลดานสทธมนษยชนยนยนวากลมชาตพนธตางๆ นน มสทธทาง

ภาษา โดยสามารถทจะใชภาษาของตนเองทงในทรโหฐาน คอ ในบานของตน ในชมชนของ

ตนและในทสาธารณะตางๆ รวมทงสามารถใชภาษาของตนเองในการจดระบบการศกษา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

104

แกเยาวชน ทงนโดยมผลงานวจยตางๆ ทพสจนและสนบสนนประโยชนของการใชภาษาแม

เปนสอในการศกษาในเบองตนและเชอมโยงเขาสภาษาราชการหรอภาษาประจ าชาต

เพอน าไปสสาระความรและสงคมตอไป ดวยเหตดงกลาวขางตนในการแกปญหาการเขาถง

บรการของรฐดานตางๆ และการหวงผลทจะกอใหเกดความสมานฉนทและความมนคง

ในคณภาพชวตของประชากรในชาตโดยทวไปนน จงควรมการทบทวนระบบการศกษา

และนโยบายภาษาแหงชาต เพอใหสามารถเออตอการใชภาษาของชาตพนธหรอภาษาแม

ซงเปนภาษาทหนงของเดกในระบบการศกษา เพอสรางประชากรไทยทมคณภาพบนฐาน

ของอตลกษณทองถนทแขงแกรง ในขณะเดยวกบทสามารถเขาถงอตลกษณความเปน

ประชากรไทยในระดบชาตดวย ทงนความเปนไทยของชนในชาต มไดหมายความวาทกคน

จะตองสละอตลกษณทางภาษาและวฒนธรรมทองถนของตน และใชภาษาไทยและ

วฒนธรรมไทยของสวนกลางเพยงอยางเดยว แตความสามารถทจะด ารงอตลกษณทองถน

ของแตละกลมชาตพนธภาษาโดยทสามารถสอสารและอยรวมกนสงคมไทย เขาถงบรการ

ของรฐดานตางๆ อยางเทาเทยม มความมนคงในชวตในชวตและมคณภาพชวตทปรารถนา

ซงจะท าใหเกดอตลกษณของความเปนไทยในระดบชาตไปดวยพรอมกน และเปนประชากร

ไทยทมคณภาพและสามารถแขงขนกบโลกภายนอกได

4. นโยบายและยทธศาสตรภาษาแหงชาต

จากการเรยนการสอนทจะกอใหเกดความยงยนทางภาษาของพลเมอง

ในประเทศนน จ าเปนอยางยงทจะตองมนโยบายภาษาแหงชาต เพอเปนแบบแผน

ในการพฒนาการเรยนรภาษาและการอนรกษภาษาตางๆ ในประเทศไว โดยมผกลาวถง

นโยบายภาษาตางๆ ในระดบประเทศไว ดงน

อดม วโรตมสกขดตถ (2555, หนา 1) และราชบณฑตสถาน (2556,

หนา 1) ไดกลาวถงการจดท านโยบายและยทธศาสตรภาษาแหงชาตไววา การจดท านโยบาย

และยทธศาสตรภาษาเพอใชเปนแนวทางศกษาภาษาตางๆ ทใชกนอยในประเทศ รวมถง

ภาษาอนๆ ทใชตดตอกบนานาประเทศ โดยมสาระส าคญของนโยบายภาษาแหงชาต ทวาน

คอ ตองการมงท านบ ารงและสงเสรมภาษาไทย เพอรกษาความหลากหลายของภาษา

และอตลกษณทางวฒนธรรมและคณภาพชวต ใหมนคงในฐานะเปนภาษาประจ าชาตและ

ภาษาทองถน งานนยงรวมไปถงการสงเสรมการเรยนภาษาของผพการอกดวยโดยสาระ

ส าคญแลวนโยบายและยทธศาสตรภาษาแหงชาต มหลก 6 ประการทขอสรปได ดงน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

105

1. นโยบายภาษาไทยส าหรบนกเรยนไทยและคนไทยมงใหทกคนได

เรยนรตระหนกถงความส าคญในการใชภาษาไทยเปนภาษาประจ าชาตและภาษาราชการ

รวมทงใหชาวตางชาตไดเรยนรและใชภาษาไทยในลกษณะเปนภาษาตางประเทศ ไดอยางม

ประสทธภาพ แตยงคงรกษาไวซงภาษาแม (ภาษาทองถน) ของตน

2. นโยบายภาษาทองถน ทงภาษาตระกลไทและภาษาตระกลอนๆ

มงดแลรกษาและสงเสรมสนบสนนภาษาทองถน วรรณกรรมและภมปญญาทองถนของ

กลมชาตพนธ ปกปองรกษาภาษาในภาวะวกฤตมใหสญหาย

3. นโยบายภาษาเพอเศรษฐกจและภาษาเพอนบาน มงสงเสรม

ประชาชนทกคนมความสามารถในการใชภาษาตางประเทศ เพอประโยชนในการประกอบ

อาชพ และไมทงภาษาแมของตนเอง

4. นโยบายภาษาส าหรบผเขามาหางานท าในประเทศไทย

มงใหเขามความรในการใชภาษาไทยเพอการสอสารในชวตประจ าวนไดอยางปกตสข

โดยจดการเรยนการสอนภาษาไทยและจดองคความรและทเหมาะสมให

5. นโยบายภาษาส าหรบผพการทางสายตาและผพการทางการ

ไดยน มงสงเสรมและพฒนาใหคนพการไดรบการศกษาทสอดคลองกบธรรมชาตอยางเปน

มาตรฐานทดเทยมกบคนทวไป เพอท าใหสามารถเขาถงขอมลและใชประโยชนจากขาวสาร

และบรการของรฐได อยางมประสทธภาพ

6. นโยบายภาษาส าหรบการแปล การลาม และลามภาษามอ

มงสงเสรมสนบสนนการฝกอบรมการวจยพฒนาอาชพ และการบรการใหมมาตรฐาน

เชงคณภาพ โดยมใหขอจ ากดทางรางกายมาเปนอปสรรคในเรองภาษา

นตยา กาญจนะวรรณ (2557, หนา 2) ไดกลาวถงแนวทางนโยบาย

ภาษาแหงชาตและความส าคญของภาษาถน ไววา คณะอนกรรมการก าหนดกรอบแผน

ยทธศาสตรตามนโยบายภาษาแหงชาต : นโยบายภาษาทองถนทงภาษาตระกลไท และ

ภาษาตระกลอนๆ ไดใหค านยามศพทไววา ภาษาทองถน (Local Languages) คอ ภาษาทใช

สอสารในทองถนใดทองถนหนงและมกเปนภาษาแมของคนในทองถนนน ในประเทศไทย

มภาษาทองถนทงทเปนภาษาตระกลไท และภาษาตระกลอนๆ แบงออกเปนภาษาไทยทองถน

ตามภมภาค (Regional Thai Languages) ซงเปนภาษาทใชสอสารในแตละภมภาคของ

ประเทศไทย เชน ภาษาไทยถนกลาง ภาษาไทย ถนอสาน ภาษาไทยถนเหนอ ภาษาไทย

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

106

ถนใต และภาษาชาตพนธ (Ethnic Languages) ซงเปนภาษาทใชสอสารในชมชนทองถน

ตางๆ ของประเทศไทย เชน ภาษาเขมรถนไทย ภาษามลายปาตาน ภาษามง ภาษาอาขา

ภาษาชอง ภาษามอแกน ภาษาลอ ภาษาญอ ภาษาผไทย ภาษาพวน

นอกจากน สวไล เปรมศรรตน (2555, หนา 1) ไดกลาวถงการจดท า

แผนยทธศาสตรตามนโยบายภาษาแหงชาตเพมเตม ซงเปนนโยบายภาษาทองถนทงตระกล

ไทและภาษาตระกลอนๆ ควรมการจดการเรยนการสอนแบบทวภาษาทใชภาษาแมเปนฐาน

เชอมโยงไปสภาษาไทยมความส าคญส าหรบเยาวชน ในกลมชาตพนธทมภาษาแมตางจาก

ภาษาหลก โดยมผลวจยยนยนวา เดกทเรยนรภาษาแมไดดแลว จะสามารถเรยนภาษา

ทสองหรอภาษาตอๆ ไปไดด แตทงนการจดสอนแบบทวภาษาใหประสบความส าเรจนน

การกระจายอ านาจจะมความส าคญมาก เพอเปดโอกาสใหชมชนทองถนไดเขามามสวนรวม

ซงการทตองใหชมชนทองถนไดเขามารวมท าเองเพราะจะมความเขาใจมากทสด รวาควร

แคไหน และไมควรแคไหน สวนภาครฐกเพยงเขาไปเสรมดานหลกวชาการใหเทานน

จากการก าหนดนโยบายและยทธศาสตรภาษาแหงชาต สรปไดวา นโยบายและ

ยทธศาสตรภาษาแหงชาต มหลก 6 ประการ ดงน 1) นโยบายภาษาไทยส าหรบนกเรยน

ไทยและคนไทย มงใหทกคนไดเรยนรตระหนกถงความส าคญในการใชภาษาไทยเปนภาษา

ประจ าชาตและภาษาราชการ 2) นโยบายภาษาทองถน ทงภาษาตระกลไทและภาษา

ตระกลอนๆ 3) นโยบายภาษาเพอเศรษฐกจและภาษาเพอนบาน 4) นโยบายภาษาส าหรบ

ผเขามาหางานท าในประเทศไทย 5) นโยบายภาษาส าหรบผพการทางสายตาและผพการ

ทางการไดยน และ 6) นโยบายภาษาส าหรบการแปล การลาม และลามภาษามอ

การพฒนาหลกสตร

1. ความหมายของหลกสตร

หลกสตรถอวาเปนแนวทางของการจดการศกษาและยงถอวาเปนเครอง

ก าหนดทศทางของการศกษา นกการศกษาทงชาวไทยและตางประเทศ ไดใหความหมาย

ของหลกสตรแตกตางกนออกไปตามทศนะ ทงนขนอยกบพนฐานความเขาใจ ความรและ

ประสบการณซงประมวลความหมายของหลกสตรทส าคญไว ดงน

สงด อทรานนท (2532, หนา 8-15) ไดสรปความหมายของหลกสตรไว

7 ประการ ดงน

1. หลกสตร คอ หลกสตรหรอเนอหารายวชาทใชสอน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

107

2. หลกสตร คอ มวลประสบการณ ทโรงเรยนจดใหแกผเรยน

โดยทไดวางแผนไวลวงหนา เพอผเรยนไดเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทตองการ

ตามวตถประสงคทไดตงเปาหมายไว

3. หลกสตร คอ กจกรรมการเรยนการสอนทเตรยมการไวใหแก

ผเรยนโดยโรงเรยนหรอระบบโรงเรยน

4. หลกสตร คอ สงทสงคมคาดหมายหรอมงหวงจะใหผเรยนไดรบ

เพอใหผเรยนบรรลจดประสงคของการศกษา

5. หลกสตร คอ สอกลางหรอวถทางทจ าน าผเรยนไปสจดหมาย

ปลายทาง

6. หลกสตร คอ ขอผกพนระหวางผเรยนกบครและสงแวดลอม

ทางการเรยน

7. หลกสตร คอ กระบวนการปฏสมพนธระหวางผเรยนกบครและ

สงแวดลอมทางการเรยน

วชย วงษใหญ (2537, หนา 46) ไดใหความหมายของหลกสตรไววา

หลกสตรมความหมายสองนย โดยความหมายในวงแคบของหลกสตร คอ วชาทสอน

สวนความหมายในวงกวาง คอ มวลประสบการณทงหลายทจดใหผเรยนทงภายในและ

ภายนอกโรงเรยนซงเปนทงทางตรงและทางออม

ธ ารง บวศร (2542, หนา 6) กลาววา หลกสตร คอ แผนซงไดออกแบบ

จดท าขน เพอแสดงจดมงหมาย การจดเนอหาสาระ กจกรรมและมวลประสบการณ

ในแตละโปรแกรมการศกษาเพอใหผเรยนมการพฒนาในดานตางๆ ตามจดมงหมาย

ทก าหนดไว

นคม ชมพหลง (2542, หนา 12) กลาววา หลกสตร หมายถง

มวลประสบการณหรอกจกรรมทจดใหแกผเรยนทงในและนอกหองเรยน อนจะสงเสรม

ใหผเรยนเกดการเรยนรเปลยนแปลงพฤตกรรมดานความร เจตคต และการปฏบตไปใน

ทศทางทพงประสงค

วชย ประสทธวฒเวชช (2542, หนา 48) ไดใหความหมายของหลกสตร

หมายถง มวลประสบการณทจดใหแกผเรยนโดยการวางแผนไวลวงหนาอยางเปนขนตอน

เพอมงหวงใหผเรยนไดเปลยนแปลงพฤตกรรมทงทางสตปญญา จตใจ อารมณ และทกษะ

ตางๆ อนเปนประสบการณทผานเขาไปในการรบรของผเรยน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

108

บรรพต สวรรณประเสรฐ (2544, หนา 14) ใหความหมายของหลกสตร

ไว 4 นย คอ

1. หลกสตร หมายถง รายวชาหรอเนอหาสาระทใชสอน

2. หลกสตร หมายถง มวลประสบการณทโรงเรยนหรอสถานศกษา

จดใหแกผเรยน

3. หลกสตร หมายถง กจกรรมการเรยนการสอน

4. หลกสตร หมายถง สงทสงคมคาดหมายหรอมงหมาย หรอมงหวง

จะใหผเรยนไดรบ

สนย ภพนธ (2546, หนา 9-14) ไดสรปแนวคดเกยวกบความหมาย

ของหลกสตร ไวดงน

1. หลกสตรเปนวชาและเนอหาทจดใหผเรยน

2. หลกสตรเปนเอกสาร

3. หลกสตรเปนกจกรรมทจดใหแกผเรยน

4. หลกสตร คอ แผนส าหรบจดโอกาสการเรยนร หรอประสบการณ

ทคาดหวงแกนกเรยน

5. หลกสตรเปนมวลประสบการณ

6. หลกสตรเปนจดหมายปลายทาง

7. หลกสตรเปนระบบการเรยนการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน

เอกรนทร สมหาศาล (2546, หนา 69) ไดใหความหมายของหลกสตร

ไววาหลกสตรมความหมายหลายนย เชน หมายถง รายวชาหรอเนอหาสาระทก าหนดไวให

ผเรยนไดเรยนรตามเกณฑทคาดหวง และยงหมายความรวมกระบวนการวชาทก าหนดไว

ในแผนการเรยน แผนการจดกจกรรมการเรยนการสอน และมวลประสบการณทผเรยน

ไดรบจากโปรแกรมการศกษาตางๆ ตามชวงเวลาทจดเตรยมไวส าหรบกจกรรมหนงๆ

ตามทสถานศกษาก าหนด

สวสด จงกล (2547, หนา 56) ไดใหความหมายของหลกสตร คอ

มวลประสบการณทสถานศกษาจดใหแกผเรยน ตามสภาพและความตองการของทองถน

นนๆ และหลกสตรเปนแผนหรอแนวทางหรอขอก าหนดใหผเรยนมความรความสามารถ

โดยสงเสรมใหแตละบคคลพฒนาไปสศกยภาพสงสดของตน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

109

วารรตน แกวอไร (2549, หนา 21-22) ไดสรปความหายของหลกสตรไว

9 ประการ ดงน

1. หลกสตรเปนแผนปฏบตงาน หรอเครองชแนวทางของคร

เพราะหลกสตรก าหนดจดมงหมาย เนอหาสาระ การจดกจกรรมการเรยนการสอน

และการประเมนผลไวเปนแนวทาง

2. หลกสตรเปนเอกสารทางราชการ เปนบญญตของรฐ หรอธรรมนญ

ในการจดการศกษาเพอใหคนทเกยวของกบการศกษาปฏบตตาม

3. หลกสตรเปนขอก าหนด แผนการสอน อนเปนสวนรวมของประเทศ

เพอน าไปสความมงหมายของการศกษาชาต

4. หลกสตรเปนเกณฑมาตรฐานการศกษา เพอควบคมการเรยน

การสอนในสถาบนการศกษาระดบตางๆ และเปนเกณฑมาตรฐานอยางหนงในการจดสรร

งบประมาณ บคลากร อาคารสถานท วสดอปกรณ ของการศกษาของรฐใหแกสถานศกษา

5. หลกสตรเปนแผนด าเนนงานของผบรหารสถานศกษา ทจะอ านวย

ความสะดวกและควบคม ดแล ตดตาม ใหเปนไปตามนโยบายการจดการศกษาของรฐบาล

6. หลกสตรจะก าหนดแนวทางในการสงเสรมความเจรญงอกงาม

และพฒนาการของเดกตามจดมงหมายของการศกษา

7. หลกสตรจะก าหนดลกษณะและรปรางของสงคมในอนาคตไววาจะ

เปนรปแบบใด

8. หลกสตรจะก าหนดแนวทางใหความร ทกษะ ความสามารถ

ความประพฤตทจะเปนประโยชนตอสงคม อนเปนการพฒนาคน ทจะน าไปสการพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาตทไดผล

9. หลกสตรจะเปนสงทบงชความเจรญของประเทศ เพราะการศกษา

เปนการพฒนาคนซงถาประเทศใดจดการศกษาโดยมหลกสตรทเหมาะสม ทนสมย

มประสทธภาพทนตอเหตการณและการเปลยนแปลงยอมไดกกลงคนทมประสทธภาพสง

ฆนท ธาตทอง (2550, หนา 21) ไดใหความหมายของหลกสตรไววา

หลกสตร หมายถง มวลประสบการณ ความรตางๆ ทจดใหผเรยนทงในและนอกหองเรยน

ซงมลกษณะเปนกจกรรม โครงการหรอแผน ซงประกอบดวย ความมงหมายของการสอน

เพอเปนแนวทางในการจดการเรยนการสอน ใหผเรยนไดพฒนาและมคณลกษณะตาม

ความมงหมายทก าหนดไว

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

110

ปราโมทย จนทรเรอง (2552, หนา 5) ไดใหความหมายของหลกสตร

คอ แผนซงไดออกแบบจดท าขนเพอแสดงจดหมาย การจดเนอหา กจกรรม และมวล

ประสบการณในแตละโปรแกรมการศกษา เพอใหผเรยนมการพฒนาการในดานตางๆ

ตามจดหมายทก าหนดไว

บญเลยง ทมทอง (2553, หนา 10) ใหความหมายของหลกสตรในฐานะ

ทเปนระบบการเรยนการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน ไววา หลกสตร คอ แผนการ

เตรยมโอกาสของการเรยนร ส าหรบผเรยนทจดขนโดยโรงเรยน หรอสถาบนการศกษา

ทรบผดชอบไดจดเตรยมไวเพอใหผเรยนบรรลเปาหมายทก าหนดไว

ชยวฒน สทธรตน (2556, หนา 5) ไดใหความหมายของหลกสตรไววา

หลกสตร มความส าคญอยางยงในการเปนกรอบแนวทางในการจดการศกษาของผสอน

เพอพฒนาคนใหมความร ทกษะ ความสามารถ ความประพฤตทจะเปนประโยชน

ตอการพฒนาคนโดยรวม

ทาบา (Taba, 1962, p. 12) ไดใหความหมายของหลกสตร คอ แผนการ

เรยนทประกอบดวย จดประสงคและจดมงหมายเฉพาะหลกสตร ชใหเหนถงการเลอกและ

จดเนอหาพรอมทงบงบอกหรอแสดงแนวทางทแนนอนของการเรยนการสอน ไมวาจะม

จดหมายหรอการจดเนอหาสาระเปนตวก าหนดหรอไมกตาม ประการสดทายหลกสตร

จะรวมโปรแกรมการประเมนผลไวดวย

กด (Good, 1973, p. 149) ไดใหความหมายของหลกสตรไว 3 ประการ

ดงน

1. หลกสตร หมายถง เนอหาวชาทจดใหเปนระบบใหผเรยนไดศกษา

เพอใหจบชนประกาศนยบตรในหมวดวชาทส าคญ เชน หลกสตรสงคมศกษา หลกสตร

พลานามย หลกสตรศลปศกษา เปนตน

2. หลกสตร หมายถง เคาโครงทวไปของเนอหา หรอสงเฉพาะทตอง

สอบ ซงโรงเรยนจดใหนกเรยน เพอใหนกเรยนมความรจบชนหรอไดรบประกาศนยบตร

เพอใหสามารถเขาเรยนตอในระดบทางสายอาชพตอไป ความหมายในขอน หมายถง

หลกสตรทงฉบบรวมทกวชาเขาดวยกน

3. หลกสตร หมายถง กลมวชา และการจดประสบการณทก าหนดไว

ซงนกเรยนไดเรยนภายใตการแนะแนวของโรงเรยนหรอสถานศกษา หรอนนคอหลกสตร

ทงฉบบประกอบดวยเนอหาสวนหนงและการจดประสบการณไวอกสวนหนง

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

111

เซเลอร และอเลกซานเดอร (Saylor & Alexander, 1974, p. 6)

ใหความหมายของหลกสตรไววา หลกสตร คอแผนส าหรบจดโอกาสการเรยนรใหแกบคคล

กลมใดกลมหนงเพอบรรลเปาหมายหรอจดมงหมายทวางไว โดยมโรงเรยนเปนผรบผดชอบ

วลเลอร ดเค (Wheeler, D.K., 1974, p. 11) ใหความหมายของหลกสตร

ไววา มวลประสบการณการเรยนร ซงโรงเรยนหรอสถานศกษาจดใหแกผเรยน

ไดมประสบการณจากการเรยนรและการเรยนทเปนระบบ

สแคปฟารสค และแฮมสน (Schaffarzick and Hampson, 1975, p. 1)

ไดใหความหมายของหลกสตรไววา หลกสตร หมายถง แผนซงประกอบไปดวยจดมงหมาย

ของการศกษา ประสบการณและการเรยนรซงจดในลกษณะทงายตอการเรยนร

เกรน แฮส (Glen Hass, 1980, pp. 4-5) ไดใหความหมายของหลกสตร

ไววา หลกสตร หมายถง มวลประสบการณทผเรยนไดรบจากโปรแกรมการศกษา

ซงจดขนเพอใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไว โดยอาศยกรอบของทฤษฎและการวจย

ในอดตและปจจบนเปนฐาน

จากความหมายทนกการศกษาหลายทานไดกลาวไว สามารถสรปความหมาย

ของหลกสตรไดวา หลกสตร หมายถง แผนทจดท าขนเพอแสดงถงจดหมาย การจดเนอหา

สาระทงทเปนความร กจกรรมการเรยนการสอนและประสบการณตางๆ ทจดใหนกเรยน

ทงในและนอกหองเรยนเพอพฒนานกเรยนไดเรยนรไปสจดหมายทก าหนดไว

2. องคประกอบของหลกสตร

หลกสตรตองมองคประกอบอยางครบถวน ผสอนจงจะสามารถน าไปใชใน

การจดการเรยนรไดอยางมประสทธภาพ ซงองคประกอบของหลกสตรทส าคญ นกการศกษา

ไดใหขอเสนอแนะไว ดงน

ปทป เมธาคณวฒ (2532, หนา 1-2) ไดกลาวไววา องคประกอบของ

หลกสตรม 4 สวน แตละสวนจะมบทบาทในการก าหนดจดมงหมายและเนอหาสาระ

ของรายวชาในหลกสตร คอ การศกษาทวไป (General education) การศกษาวชาเฉพาะ

(Specialized education) การศกษาเลอกตามความสนใจ (Exploratory education)

และการศกษาทจะชวยเสรมสรางใหประสบการณทางดานอน (enrichment education)

และทง 4 สวนนมบางสวนทยงซอนกนอยในลกษณะของวชาหรอเนอหารายวชา

และมบางสวนทแยกเปนอสระจากกน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

112

ธ ารง บวศร (2542, หนา 8-9) ไดสรปองคประกอบของหลกสตรไว

9 ประการ ดงน

1. เปนเปาประสงคและนโยบายการศกษา (Educational goal and

policies) หมายถง สงทรฐตองการตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตในเรองท

เกยวกบการศกษา

2. จดหมายของหลกสตร (Curriculum aims) หมายถง ผลสวนรวม

ทตองการใหเกดแกผเรยน หลงจากเรยนจบหลกสตรแลว

3. รปแบบและโครงสรางของหลกสตร (Types and Structures)

หมายถง ลกษณะและการแจกแจงของวชา หรอกลมวชา หรอกลมประสบการณ

4. จดประสงคของวชาการ (Subject objective) หมายถง ผลทตองการ

ใหเกดแกผเรยน หลงจากไดเรยนวชานน

5. เนอหา (Content) หมายถง สงทตองการใหผเรยนไดเรยนร ทกษะ

และความสามารถทตองการใหม รวมทงประสบการณทตองการใหไดรบ

6. จดประสงคการเรยนร (Instructional Objective) หมายถง สงท

ตองการใหผเรยนไดเรยนร ไดมทกษะแลความสามารถหลงจากทไดเรยนรเนอหาทก าหนด

7. ยทธศาสตรการเรยนการสอน (Instructional Strategies) หมายถง

วธการจดการเรยนการสอนทเหมาะสมและมหลกเกณฑ เพอใหบรรลตามจดประสงค

ของการเรยนร

8. การประเมนผล (Evaluation) หมายถง การประเมนผลการเรยนร

เพอใชในการปรบปรงการเรยนการสอนและหลกสตร

9. วสดหลกสตรและสอการเรยนการสอน (Curriculum materials

and Instructional media) หมายถง เอกสาร สงพมพ คอมพวเตอรชวยสอน เปนตน

ทจะชวยสงเสรมคณภาพและประสทธภาพการเรยนการสอน

กาญจนา คณารกษ (2543, หนา 20-22) ไดสรปองคประกอบ

ของหลกสตรไว 4 ประการ ดงน

1. จดประสงคของหลกสตร (Objective) เปนแนวทางในการจดการเรยน

การสอนท าใหผสอนรวามจดประสงคอะไรบางในการสอน ตองสอนเนอหาอะไร สอนใคร

สอนท าไมและมวธการวดและประเมนผลอยางไร

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

113

2. เนอหา (Subject matter) หมายถง สาระของความรและประสบการณ

ในการแสวงหาความรตามศาสตรวชานนๆ เนอหาวชาจะเปนรายละเอยดสาระความรและ

ประสบการณเพอใหผเรยนมลกษณะตามจดประสงคทก าหนดไวในหลกสตร

3. วธสอนและการด าเนนการ (Methods and organization)

เปนการแปลงจดประสงคและเนอหาของหลกสตรไปสการสอนตามทหลกสตรไดก าหนดไว

4. การประเมนผลหลกสตร (Evaluation) เปนการประเมนเพอปรบปรง

การเรยนการสอน โดยประเมนวาผเรยนมความร ทกษะ เจตคต และคณลกษณะ

ตามจดประสงคของหลกสตรหรอไม โดยใชจดประสงคเปนแนวทางหรอเปนเกณฑ

ในการประเมน

วชย ประสทธวฒเวชช (2542, หนา 50-52) ไดก าหนดองคประกอบไว

4 ประการ

1. จดมงหมายและวตถประสงคของหลกสตร (aims and objectives)

2 เนอหา และสาระทชวยใหผเรยนเกดการเรยนรไดตามวตถประสงค

3. การน าหลกสตรไปทดลองใช (Curriculum implementation)

เปนกระบวนการตอเนองทมการปรบปรงตลอดเวลาของการใชหลกสตร ตองมปฏสมพนธ

กบบคคลในหนวยงานตางๆ และมการตดตามผลเปนระยะ เปนองคประกอบทส าคญ

ของการน าหลกสตรไปใช

4. การประเมนผล (Evaluation) เปนการตรวจสอบวดผลสมฤทธ

ของหลกสตร

ปราโมทย จนทรเรอง (2550, หนา 10) ไดกลาวถง องคประกอบ

ของหลกสตรทส าคญๆ ไว 9 สวน คอ

1. หลกการ

2. จดหมาย

3. โครงสราง

4. ค าอธบายรายวชา

5. ขอบขายเนอหา

6. เวลาเรยน

7. กจกรรมการเรยนการสอน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

114

8. สอการเรยนการสอน

9. การวดและประเมนผล

ทาบา (Taba, 1962, pp. 422-423) ไดกลาวไววา หลกสตรประกอบดวย

องคประกอบ ดงน

1. จดประสงคของหลกสตร

2. เนอหาวชา สาระในหลกสตรและประสบการณในการเรยนร

3. วธการเรยนการสอนและการด าเนนงานของหลกสตร

4. การประเมนผลหลกสตร

ไทเลอร (Tyler, 1971, p. 1) ไดสรปองคประกอบของหลกสตรวาวา

ม 4 ประการ ดงน

1. จดมงหมายทางการศกษา (Educational purpose) ทตองการ

ใหผเรยนบรรลเปาหมาย

2. ประสบการณทางการศกษา (Educational experience) ทโรงเรยน

จะจดประสบการณอะไรบางทจะท าใหผเรยนบรรลตามวตถประสงคทก าหนดไว

3. วธการจดประสบการณ (Organizational of educational experience)

โรงเรยนจะจดประสบการณใหมประสทธภาพไดอยางไร

4. วธการประเมน (Determination of what to evaluation)

เพอตรวจสอบจดมงหมายทก าหนดไวและจะทราบไดอยางไรวาผเรยนบรรลจดมงหมาย

นนๆ แลว

โบแชมพ (Beauchamp, 1981, p. 24) ไดกลาวถงองคประกอบส าคญ

ของหลกสตรไววาม 4 ประการ คอ

1. เนอหาสาระและวธการจด

2. จดมงหมายทวไป

3. แนวการน าหลกสตรไปใชสอน

4. การประเมนผล

จากการศกษาประกอบของหลกสตรตามแนวคดของนกการศกษาหลายทาน

สรปไดวา องคประกอบของหลกสตรทส าคญ ประกอบดวย 4 ประการ ไดแก 1) จดมงหมาย

และวตถประสงคของหลกสตร 2) เนอหาและสาระในการเรยนร 3) การน าหลกสตรไปใช

และ 4) การประเมนผล

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

115

3. ความส าคญของหลกสตร

หลกสตรเปนสงทส าคญอยางหนงของการจดการศกษา เพราะหลกสตรจะ

เปนเหมอนแผนในการจดการศกษาและการสรางประสบการณใหแกผเรยนเปนสงทน าไปส

เปาหมายของการจดการศกษาใหแกผเรยน โดยนกการศกษาไดกลาวถงความส าคญของ

หลกสตรไว ดงน

ธ ารง บวศร (2542, หนา 9-10) ไดกลาวถงความส าคญของหลกสตรไว

หลกสตรเปนสงทชใหเหนแนวทางในการจดมวลประสบการณแกผเรยนหลกสตร

จงเปรยบเสมอนแผนทเดนเรอซงบอกใหกบกปตนหรอครผสอน วาจะตองตงเขมทศ

ไปทางทศใดและจดหมายปลายทางของการเรยนการสอนคออะไร หรอตองมการตรวจสอบ

ประเมนผลหรอตองมวธการอยางใดอยางหนง สวนในการจดการเรยนการสอนนน

ตวผเรยนเองกจ าเปนตองทราบลวงหนาวา จะไดเรยนรอะไร จะไดรบผลอะไร

สนย ภพนธ (2546, หนา 16) ไดกลาวถง ความส าคญของหลกสตรไววา

หลกสตรเปนองคประกอบส าคญยงอยางหนงของการจดการศกษา เพราะหลกสตรจะเปน

โครงรางก าหนดวาผเรยนจะไดรบประสบการณอะไรบางจงจะเปนประโยชนตอผเรยนและ

สงคมหลกสตรจะเปนแนวทางทจะสรางความเจรญเตบโตใหแกผเรยน นอกจากนหลกสตร

ยงเปนเครองชใหเหนโฉมหนาของสงคมในอนาคตวาจะเปนอยางไรอกดวย

ฆนท ธาตทอง (2550, หนา 9) ไดกลาวถงความส าคญของหลกสตรใน

การจดการศกษา 3 ระดบ คอ 1) ระดบประเทศ เปนการชใหเหนแนวทางการจดการศกษา

โดยภาพรวมและเปนตวบงชใหเหนแนวโนมสงคมกบการจดการศกษาในอนาคต 2) ระดบ

สถานศกษา ซงนบไดวาหลกสตรเปนหวใจและจดเดนของการจดการเรยนการสอน

ในสถานศกษานนๆ และ 3) ระดบหองเรยนซงมความส าคญตอการน าไปสการปฏบต

เพอการจดการเรยนรทเกดกบผเรยนโดยตรง

บญเลยง ทมทอง (2553, หนา 13) ไดกลาวถงความส าคญของหลกสตร

ดงน

1. หลกสตรเปนเสมอนเบาหลอมพลเมองใหมคณภาพ

2. หลกสตรเปนมาตรฐานของการจดการศกษา

3. หลกสตรเปนโครงการและแนวทางในการจดการศกษา

4. ในระดบโรงเรยนหลกสตรจะใหแนวทางในการใหการศกษา

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

116

5. หลกสตรเปนแนวทางในการสงเสรมความเจรญงอกงามและ

พฒนาการของเดกตามจดมงหมายของการศกษา

6. หลกสตรเปนเครองก าหนดแนวทางในการจดประสบการณวา

ผเรยนและสงคมควรจะไดรบสงใดบางทจะเปนประโยชนแกนกเรยนโดยตรง

7. หลกสตรเปนเครองก าหนดวา ลกษณะของสงคมในอนาคต

วาจะเปนอยางไร

8. หลกสตรยอมก าหนดแนวทางความร ความสามารถ ความประพฤต

ทกษะและเจตคตของผเรยนในอนทจะอยรวมในสงคม

ยพน อนตะวงศ (2555, หนา 79-86) กลาวถงความส าคญของหลกสตร

ไวดงน

1. หลกสตรเปนแนวปฏบตงานของคร เพราะหลกสตรจะก าหนด

จดมงหมายเนอหาสาระกจกรรมการเรยนการสอน และการประเมนไวเปนแนวทาง

2. หลกสตรเปนขอก าหนดแผนการเรยนการสอน อนเปนสวนรวม

ของประเทศเพอน าไปสจดมงหมายตามแผนการศกษาแหงชาต

3. หลกสตรเปนเอกสารทางราชการ เปนบญญตของรฐบาล

เพอใหบคคลทท าหนาทเกยวของกบการศกษาปฏบต

4. หลกสตรเปนเกณฑมาตรฐานของการศกษา เพอควบคมการเรยน

การสอนในสถาบนในระดบตางๆ

5. หลกสตรเปนแผนด าเนนงาน ของผบรหารการศกษาทจะอ านวย

ความสะดวกควบคมดแลตดตามผลใหเปนไปตามนโยบายการจดการศกษาของรฐ

6. หลกสตรจะก าหนดแนวทางในการสงเสรมความเจรญงอกงาม

และพฒนาการของเดกตามจดมงหมายทางการศกษา

7. หลกสตรจะก าหนดลกษณะรปรางของสงคมในอนาคต

8. หลกสตรจะก าหนดแนวทางใหความร ทกษะ ความสามารถ

ความประพฤตทเปนประโยชนตอสงคมอนเปนการพฒนาก าลงคน ซงน าไปสการพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาตทไดผล

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

117

ชยวฒน สทธรตน (2556, หนา 3) สรปความส าคญของหลกสตร ไววา

หลกสตรมความส าคญอยางยงในการเปนกรอบแนวทางในการจดการศกษาของผสอน

เพอพฒนาคนใหมความร ทกษะ ความสามารถและความประพฤตทจะเปนตอพฒนาสงคม

โดยรวม

จากทกลาวมา สรปไดวา หลกสตรมความส าคญตอการจดการเรยนการสอน

เปนตวก าหนดมาตรฐานการเรยนร ก าหนดจดมงหมาย เนอหาสาระและกจกรรมการเรยน

การสอน ตลอดจนแนวทางในการจดประสบการณแกผเรยน เพอพฒนาผเรยนใหมความร

ทกษะ เจตคตทดสอดคลองกบความตองการของสงคมและนโยบายการจดการศกษา

4. การพฒนาหลกสตร

การพฒนาหลกสตรเปนกระบวนการวางแผนจดกจกรรมการเรยนร

ทกประเภท เพอใหผเรยนเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมตามความมงหมายและจดประสงค

ทก าหนดไวและเปนการวางแผนการประเมนใหทราบถงการเปลยนแปลงในตวผเรยนวาได

บรรลตามจดมงหมายหรอไม โดยไดมผกลาวถงความหมายของการพฒนาหลกสตรไว

ดงน

ธ ารง บวศร (2531, หนา 129) ไดกลาววา การพฒนาหลกสตร หมายถง

การจดท าหลกสตรแมบท เพอน าไปใชโดยแพรหลายทงระบบการศกษา เปนหลกสตรทได

ท าการยกรางและไดผานกระบวนการทดลอง และทดสอบจนแนใจวาสามารถน าไปใชได

โดยทวไป ส าหรบหลกสตรทท าการยกรางครงแรก และน าไปทดลอง และแกไขจนได

หลกสตรแมบทนนเราเรยกวา หลกสตรตนแบบ จงเหนไดวาการทจะไดหลกสตรแมบทมา

ใชจะตองจดท าตนแบบเสยกอน

สงด อทรานนท (2532, หนา 18) ไดกลาวถง ความหมายของการพฒนา

หลกสตรวา “การพฒนา” ตรงกบค าในภาษาองกฤษวา “Development” มความหมายอย

2 ลกษณะ คอ 1) การท าใหดขนหรอท าใหสมบรณขน 2) การท าใหดขน ดวยเหตน

การพฒนาหลกสตรจงมความหมายใน 2 ลกษณะ คอ การท าหลกสตรทมอยแลวใหดขน

หรอสมบรณขนกบการสรางหลกสตรขนมาใหม โดยไมมหลกสตรเดมเปนพนฐานเลย

วชย ดสสระ (2535, หนา 41-86) ไดกลาวถง พนฐานการพฒนาหลกสตร

ตองด าเนนการตามขนตอน กลาวคอ เรมจากการก าหนดจดหมาย การเลอกเนอหาสาระ

กจกรรมการเรยนการสอน วธการเรยนการสอน และการน าไปใชในขนตอนก าหนด

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

118

จดมงหมายตองค านงถงพนฐานทเกยวของกบหลกสตร คอ พนฐานทางดานปรชญา

พนฐานทางสงคมพนฐานทางจตวทยา และพนฐานทางเนอหาวชา

1. พนฐานทางดานปรชญา ประกอบดวย ปรชญา 5 สาขา คอ สาขา

จตนยม (idealism) สาขาสจนยม (realism) สาขาเทวนยม (eo-thomism) สาขาปฏบตการ

นยม(experimentalism) และสาขาอตถภาวะนยม (existentialism)

2. พนฐานทางสงคม เนองจากการพฒนาหลกสตร จะเรมจากขอมล

ตางๆ ของสงคมกอนจงก าหนดปญหา หรอสงทสงคมตองการจนเปนกจกรรม เนอหา

สาระ เพอจดเปนแนวทางทใหการศกษาอบรมแกเดกตามความตองการของสงคม

นกพฒนาหลกสตรจงจ าเปนตองเลอกและก าหนดเนอหาสาระส าคญของสงคม แลวบรรจ

สงเหลานนไวในหลกสตรทงนเพอเปนแนวทางทจะใหการศกษาอบรมเดกไดอยางถกตอง

เหมาะสม มคณคาตอผเรยนและสงคมอยางแทจรง ความส าคญของแนวโนมทางดานสงคม

ทผสรางหลกสตรควรสนใจ ซงประกอบดวย อตราการเพมของประชากร ความกาวหนา

ทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยความกาวหนาของวทยาการตางๆ การกระจายความร

ความเชยวชาญเฉพาะอยางและสภาพความเปนอยของประชาชนทแตกตางกน เกดจาก

ความบบคนทางเศรษฐกจและสภาพของสงคมทอยรอบตว

3. พนฐานทางจตวทยา การวางรากฐานการศกษาเพอพฒนามนษย

นนจ าเปนตองค านงถงสาระส าคญทางปรชญา ทางสงคมวทยา และสาระส าคญทาง

จตวทยา มความส าคญไมนอยกวากน จดมงหมายของจตวทยา คอ การศกษาพฤตกรรม

เมอเกดความรความเขาใจสาเหตตางๆ ทท าใหเกดพฤตกรรม ซงสามารถพยากรณและ

ควบคมพฤตกรรมเหลานนได จตวทยาเกยวของกบหลกสตร แบงออกเปนกลมใหญได

3 กลม คอ

3.1 กลมความรนยม (cognitive) มแนวคดดานการรบรเปนพนฐาน

ท าใหเกดการเรยนร คนเรามความสามารถในการรบรตางกน และการเรยนรเปน

การแกปญหาชนดหนงขนอยกบความสามารถของแตละบคคลกบวฒภาวะ สตปญญา

ประสบการณเดมสถานการณหรอสงเรา

3.2 กลมพฤตกรรมนยม (behaviorist) แนวคดของกลมน

สรปการเรยนรจากการสงเกต โดยครเปนผก าหนดกจกรรมการเรยนการสอนไวลวงหนา

ครเปนผท าใหเกดความรใหค าแนะน าและประเมนผลการเรยน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

119

3.3 กลมมนษยนยม (humanist) นกจตวทยากลมน มแนวคดวา

จดมงหมายของการศกษา คอ การทศกยภาพของมนษยไดรบการพฒนาอยางเตมท

ผทผานกระบวนการเรยนรแลวยอมสามารถยงชวตอยไดดวยความภาคภมใจของตนเอง

โดยการเรยนทดเกดขนในบรรยากาศทอบอนเปนกนเอง มการยอมรบซงกนและกน

มการก าหนดจดมงหมายและกจกรรมการเรยนการสอนรวมกนระหวางครและนกเรยน

เนนนกเรยนเปนศนยกลางการเรยนการสอนครเปนผสนบสนนวธการเรยนการสอนรวมกน

ระหวางครและนกเรยน การเรยนมหลายแบบและหลายกจกรรมโดยประสบการณ

เปนศนยกลางของการเรยนร

4. พนฐานทางเนอหาวชา ตองมความสมพนธกบประสบการณตางๆ

ทผเรยนสามารถจะน าไปประยกตใชในการด ารงชวตไดเปนอยางด

ฆนท ธาตทอง (2550, หนา 28) ไดกลาวถงความหายของการพฒนา

หลกสตรไววา การปรบแตง เสรม เตมตอ หรอการด าเนนงานอนๆ เพอใหไดมา

ซงความเหมาะสม สอดคลองกบความตองการของสภาพสงคมทเปลยนแปลงไปและสนอง

ตอความตองการของผเรยน

กาญจนา คณารกษ (2550, หนา 18) กลาววา การพฒนาหลกสตร

เปนกระบวนการวางแผนการจดกจกรรมการเรยนรทกประเภทเพอใหผเรยนเกด

การเปลยนแปลงพฤตกรรมตามความมงหมายและจดประสงคทก าหนดไว

บญเลยง ทมทอง (2553, หนา 167) กลาววา เปนกระบวนการ

หรอขนตอนของการตดสนใจเลอกทางการเรยนการสอนทเหมาะสม หรอเปนทรวบรวม

ของทางเลอกทเหมาะสมตางๆ เขาดวยกน จนเปนระบบทสามารถปฏบตได

ชยวฒน สทธรตน (2556, หนา 75) ไดกลาวถงความหมาย

ของการพฒนาหลกสตรวา มความหมายอย 2 ลกษณะ ดงน

1. เปนการพฒนาหลกสตรเดมทมอยแลวใหดขน

2. เปนการจดท าหลกสตรใหมทไมมหลกสตรเดมอยกอน

ซงการพฒนาดงกลาวจะชวยพฒนาผเรยนใหมคณลกษณะทดขน สอดคลองกบสภาพ

สงคม และบรรลตามจดมงหมายทก าหนดไว

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

120

อรวรรณ โหนแหยม (2557, หนา 47) ไดกลาวถง การพฒนาหลกสตร

มความหมาย 2 ลกษณะ คอ

1. การพฒนาหลกสตร หมายถง การปรบปรงแกไขหลกสตรเดม

ทมใชอยแลวใหดขน มความสมบรณและเหมาะสมยงขน

2. การพฒนาหลกสตรในลกษณะการเปลยนแปลงหลกสตร หมายถง

การสรางหลกสตรใหมขนมาใชแทนหลกสตรเดม ซงแตกตางทงระบบ

สดสาคร อนทรทอง (2557, หนา 68–72) ไดกลาวถง การพฒนาหลกสตร

ไววา การพฒนาหลกสตร หมายถง การปรบเปลยน หลกสตรเดมทมใชอยแลวใหดขน

มความสมบรณและเหมาะสมและมความทนสมยยงขน

ทาบา (Taba, 1962, p. 454) ไดกลาวไววา การพฒนาหลกสตร หมายถง

การเปลยนแปลงและการปรบปรงหลกสตรอนเดมใหดยงขน ทงในดานการวางจดมงหมาย

การจดเนอหาวชา การเรยนการสอน การวดผลประเมนผล และอนๆ เพอใหบรรล

จดมงหมายอนใหมทวางไว การเปลยนแปลงหลกสตรเปนการเปลยนแปลง ทงระบบ

หรอเปลยนแปลงทงหมดตงแตจดมงหมายและวธการ และการเปลยนแปลงหลกสตรน

จะมผลกระทบทางดานความคดและความรสกนกคดของผทมสวนเกยวของของทกฝาย

สวนการปรบปรงหลกสตร หมายถง การเปลยนแปลงหลกสตรเพยงบางสวน

โดยไมเปลยนแปลงแนวคดพนฐาน หรอรปแบบของหลกสตร

กด (Good, 1973, pp.157-158) ใหความเหนวา “การพฒนาหลกสตร”

เกดได 2 ลกษณะ คอ การปรบปรงและเปลยนแปลงหลกสตร การปรบปรงหลกสตร

เปนวธการพฒนาหลกสตรอยางหนงเพอใหเหมาะสมกบโรงเรยนหรอระบบโรงเรยน

จดมงหมายของการสอน วสดอปกรณ วธการสอน รวมทงการประเมน สวนค าวา

เปลยนแปลงหลกสตร หมายถง การแกไขหลกสตรใหแตกตางไปจากเดม เปนการสราง

โอกาสทางการเรยนขนใหม

เซเลอร และอเลกซานเดอร (Saylor & Alexander, 1974, p. 7)

ไดใหความหมายของการพฒนาหลกสตรไวเปน 2 ลกษณะ คอ 1) การสรางหลกสตร

(Curriculum construction) หมายถง การสรางรายวชาการจดการเรยนการสอนขนมาใหม

โดยไมมหลกสตรเดมเปนพนฐานในการสรางอยเลย 2) การปรบปรงหลกสตร (Curriculum

improvement) คอ การด าเนนงานจดท าหลกสตรทมอยใหดหรอสมบรณยงขน

และการสรางหลกสตรขนมาใหมโดยไมมหลกสตรเดมเปนฐานอยเลย

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

121

โอลเวอร ปเตอร เอฟ (Oliva, Peter F., 1992, p. 12) ไดใหความหมาย

ของการพฒนาหลกสตรไววา หมายถง เปนกระบวนการวางแผนจดกจกรรมการเรยนร

ทงมวลใหแกผเรยน ซงเมอไดเรยนรแลวกอใหเกดการเปลยนแปลงขนในตวผเรยน

จากการไดใหความหมายของการพฒนาหลกสตร สรปไดวาการพฒนา

หลกสตร หมายถง การสรางหลกสตรขนมาใหม เพอใหผเรยนเกดการเรยนรตามสาระ

และมาตรฐานการเรยนร ซงสอดคลองกบความตองการของบคคล และสภาพสงคม

หรอการปรบปรงหลกสตร เปนการปรบปรงหลกสตรเดมทมอยแลวใหดขนมความสมบรณ

และเหมาะสมยงขน

5. ขนตอนการพฒนาหลกสตร

การพฒนาหลกสตรใหประสบผลส าเรจไดนน ผพฒนาหลกสตรจะตองม

ความร ความเขาใจในขนตอนการพฒนาหลกสตรเปนอยางด โดยผพฒนาหลกสตรตอง

ศกษาแนวคด และรปแบบของนกการศกษาตางๆ ดงน

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ (2545, หนา 10) ไดกลาวถง

กระบวนการในการพฒนาหลกสตรไว 7 ขนตอน ดงน

1. วเคราะหขอมลพนฐาน

2. ก าหนดจดมงหมาย

3. คดเลอกและจดล าดบเนอหา

4. ก าหนดมาตรฐานการวดและประเมนผล

5. ทดลองน าหลกสตรมาใช

6. ประเมนผลหลกสตรหลงจากการผานรางแลว

7. ปรบปรงแกไขหลกสตร

ลกก (Rugg, 1927, p. 184 อางถงใน วชย ดสสระ, 2535, หนา 31)

ชใหเหนวาการจดท าการพฒนาหลกสตรนนมงานทตองท าอย 3 ประการ คอ

1. การพจารณา และการก าหนดเปาหมายเบองตนทมความส าคญ

ของหลกสตร วาหลกสตรนนมเปาหมายเพออะไร ทงโดยสวนรวม และสวนยอย

ของหลกสตรนนๆ อยางชดเจน

2. การเลอกกจกรรมการเรยนการสอน และวสดใชประกอบการเรยน

การสอนการเลอกเนอหาสาระเพอการอาน การเขยน การท าแบบฝกหด หวขอส าหรบ

การอภปรายกจกรรมทงในและนอกหองเรยน เปนตน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

122

3. การก าหนดระบบการจดวสด อปกรณ และการจดการเรยน

การสอน ตลอดทงการทดลองทเปนประโยชน และเหมาะสมกบการเรยนการสอน

แตละวชา แตละชนเรยน

ไทเลอร (Tyler, 1950 อางถงใน ปราโมทย จนทรเรอง, 2552, หนา 99)

เสนอวาในการพฒนาหลกสตรนกพฒนาหลกสตรควรก าหนดจดประสงคชวคราว

โดยศกษาจากขอมลเกยวกบผเรยนและขอมลเกยวกบสงคม จากนนกลนกรองขอมล

ดานปรชญาการศกษา และปรชญาทสงคมยดถอ และดานจตวทยาการเรยนรเปน

จดประสงคทแทจรงในการพฒนาหลกสตร จากนนจงเลอกและจดประสบการณการเรยนร

เพอใหบรรลวตถประสงคทก าหนดขนและก าหนดการประเมนผลหลกสตร ดงทปราโมทย

จนทรเรอง ไดเสนอรปแบบและแนวคดในการพฒนาหลกสตรตามแนวคดของ ไทเลอร

ทาบา (Taba, 1962, p. 454) ไดแบงการพฒนาหลกสตรเปน 7 ขนตอน

ไดแก 1) การศกษาวเคราะหความตองการของผเรยนและสงคม 2) การก าหนดจดมงหมาย

ใหชดเจนหลงจากทไดศกษาวเคราะหความตองการ 3) เลอกเนอหาสาระ จดมงหมาย

ทก าหนดแลว 4) จดรวบรวมเนอหาสาระทไดจดเลอกมาจดล าดบ โดยค านงถงความตอเนอง

และความยากงายของเนอหา วฒภาวะ ความสามารถ และความสนใจของผเรยน

5) คดเลอกประสบการณการเรยนร ครผสอนหรอผเกยวของตองคดเลอกประสบการณ

เรยนรใหสอดคลองกบเนอหาวชาหรอจดมงหมายของหลกสตร 6) จดประสบการณ

ในการเรยนรโดยค านงถงเนอหาสาระและความตอเนอง 7) ก าหนดสงทจะประเมนผล

และวธการประเมนผล คอ การตดสนใจวาจะตองประเมนอะไร เพอตรวจสอบวาบรรลตาม

วตถประสงคก าหนดไวหรอไมก าหนดดวยวาจะใชวธประเมนผลอยางไร ใชเครองมออะไร

เซเลอร และอเลกซานเดอร (Saylor & Alexander, 1974, p. 27) ไดเสนอ

ขนตอนการพฒนาหลกสตรไว 4 ขนตอน ไดแก

1. ก าหนดเปาหมาย จดมงหมาย และขอบเขต (Goals, Objectives,

and Domains) ไดแก

1.1 พฒนาการสวนบคคล (Personal development)

1.2 มนษยสมพนธ (Human relation)

1.3 ทกษะการเรยนทตอเนอง (Continued learning skills)

1.4 ความช านาญเฉพาะดาน (Specialization)

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

123

2. การออกแบบหลกสตร (Curriculum design) มการวางแผน

ออกแบบหลกสตรเลอกและจดเนอหาสาระ การเลอกประสบการณการเรยนรทเหมาะสม

และสอดคลองกบเปาหมาย จดมงหมายของหลกสตร ความตองการของผเรยน สงคม

และปรชญาทางการศกษา

3. การใชหลกสตร (Curriculum implementation) ครผสอนนน

ควรเตรยมท าการวางแผน และจดท าแผนการสอนในรปแบบตางๆ ทจะชวยใหผเรยน

เกดการเรยนรตามทก าหนดไว

4. การประเมนหลกสตร (curriculum evaluation) เปนการตดสนใจ

และเปนการเลอกเทคนคการประเมน ทสามารถตรวจสอบความส าเรจของหลกสตร

วาบรรลตามเปาหมายหรอจดมงหมายทก าหนดไวหรอไม ควรปรบปรงแกไขสวนใด

หรอยกเลกหลกสตรดงกลาว

บญชม ศรสะอาด (2546, หนา 38-43) ไดประยกตแนวคดของไทเลอร

มาเปนพนฐานในการก าหนดขนตอนของการพฒนาหลกสตร 7 ขน ดงน

1. การกก าหนดขอมลพนฐาน เปนกระบวนการทมความส าคญ

และเปนขนตอนแรกของการพฒนาหลกสตร เพอใหทราบถงสภาพปญหาความตองการ

ของสงคม และผเรยนซงชวยใหสามารถจดท าหลกสตรใหตอบสนองกบความตองการ

และสามารถแกไขปญหาตางๆ ไดขอมลพนฐานของหลกสตร คอ ขอมลทางประวตศาสตร

ปรชญาการศกษา ขอมลเกยวกบ ผเรยนและทฤษฎการเรยนร ขอมลทางสงคมและ

วฒนธรรม ขอมลเกยวกบธรรมชาตของเนอหา

2. การก าหนดจดมงหมายของหลกสตร เปนขนตอนทท าหลงจากได

วเคราะหและทราบถงสภาพปญหาตลอดจนความตองการตางๆ การก าหนดจดมงหมาย

ของหลกสตรนนเปนการแกปญหาและสนองความตองการทไดจากการวเคราะหขอมล

อาจเปนขอมลพนฐานเดมทมอยหรอจาการเกบรวบรวมขอมล ความตองการขนมาใหม

3. การคดเลอกเนอหาสาระและประสบการณทน ามาจดไวในหลกสตร

จะตองผานการพจารณากลนกรองถงความเหมาะสมความจ าเปนสอดคลองกบจดมงหมาย

หลกสตรทก าหนดไว

4. การก าหนดมาตรการการวดและประเมน ขนนมงทจะน าเกณฑ

มาตรฐานเพอใชในการวดและประเมนผลวาจะวดและประเมนผลอะไรบาง จงจะสอดคลอง

กบเจตนารมณหรอจดมงหมายของหลกสตร

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

124

5. การทดลองใชหลกสตรในขนตอนน ซงเปนการมงทจะศกษา

หาจดออน หรอหาขอบกพรองตางๆ ของหลกสตรหลงจากไดมการรางหลกสตรเสรจ

เพอหาวธการแกไขปรบปรงหลกสตรใหดขน

6. การประเมนผลการใชหลกสตร หลงจากท าการทดลองหลกสตร

แลว ควรจะประเมนจากการใชวาเปนอยางไร มสวนไหนทควรจะไดรบการปรบปรงแกไข

บาง ถามจดออนหรอไมเหมาะสมตรงไหนกตองปรบปรงใหเปนทเหมาะสมกอนน าไปใช

จรงๆ ตอไป

7. การปรบปรงแกไขหลกสตรกอนน าไปใช ซงหลงจากการตรวจสอบ

และประเมนผลแลว ถาหากพบวาหลกสตรมขอบกพรองจะตองปรบปรงแกไขหลกสตร

ใหบรรลผลตามเปาหมายทก าหนดไว

ชวลต ชก าแพง (2553, หนา 135-136) กลาววา การพฒนาหลกสตร

ตองจดท าหลกสตรตนแบบเสยกอน เพอจะน าไปทดลองและแกไขจนแนใจวาใชไดโดยทวๆ

ไป พรอมทงเสนอแนะขนตอนในการจดท า ดงตอไปน 1) การวเคราะหขอมลพนฐานของ

หลกสตร 2) ก าหนดจดมงหมายของหลกสตร 3) การก าหนดรปแบบและโครงสรางพนฐาน

ของหลกสตร 4) การก าหนดจดประสงคของวชา 5) การเลอกเนอหา 6) จดท าวสดหลกสตร

และสอการเรยนการสอน 7) ก าหนดประสบการณการเรยนร 8) ก าหนดยทธศาสตร

การเรยนการสอน 9) ก าหนดการประเมนผลการเรยนร

จากการศกษาการพฒนาหลกสตรของนกการศกษาทกลาวมาขางตน

มขนตอนทแตกตางกน สามารถสรปขนตอนในการพฒนาหลกสตร 4 ขนตอน ดงน

1) การศกษาขอมลพนฐานเปนการก าหนดขอมลพนฐานของหลกสตร 2) การพฒนาหลกสตร

ฉบบรางเปนการน าหลกสตรเดมมาปรบปรงใหเหมาะสมกบขอมลพนฐาน พฒนาใหดและ

สมบรณยงขน 3) การทดลองใชหลกสตรหลงจากไดรางหลกสตรเสรจแลว ครผสอน

เตรยมวางแผน จดท าแผนการสอนทจะชวยใหผเรยนเกดการเรยนรตามทก าหนดไว

4) การประเมนผลและปรบปรงหลกสตรเปนการประเมนหลงจากทดลองใชหลกสตรแลว

วามสวนไหนทควรจะปรบปรงแกไข ถาพบขอบกพรองหรอไมเหมาะสมกตองปรบปรงแกไข

หลกสตรใหบรรลตามเปาหมายทก าหนดไว กอนน าไปใชจรงๆ ตอไป

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

125

แนวคดพนฐานในการจดการเรยนร

1. แนวคดการจดการเรยนรตามสภาพจรง

การวจยครงน ผวจยไดศกษาความหมาย หลกการและแนวคด แนวทาง

ในการจดการเรยนการสอน ตามแนวคดการจดการเรยนรตามสภาพจรง ดงน

1.1 ความหมายการจดการเรยนรตามสภาพจรง

นกวชาการและนกการศกษา ไดกลาวถงความหมายของการจด

การเรยนรตามสภาพจรง ดงน

ชยวฒน สทธรตน (2554, หนา 21-27) ไดกลาวถงความหมาย

การจดการเรยนรตามภาพจรง (Authentic learning) ไววา เปนการเรยนทผเรยนจะตองคด

กระบวนการทใชเปนยทธศาสตรวเคราะห สงเคราะห และประเมนผล ตดสนใจไดดวยตนเอง

มกระบวนการทใชเปนยทธศาสตรในการคดอยางเปนระบบผเรยนเปนดวยการเรยน

ผอธบายน าเสนอไดอยางมหลกวชาการดวยการเรยบเรยงดวยตนเองอธบายไดอยาง

ครอบคลมและชดเจน

ทศนา แขมมณ (2558, หนา 133–137) ไดใหความหมาย

การจดการเรยนรตามภาพจรง (Authentic learning) ไววาคอ การใหผเรยนเขาไปเผชญ

สภาพการณจรง ปญหาจรง ในบรบทจรงและรวมกนศกษาเรยนร แสวงหาความร ขอมล

และวธการตางๆ เพอทจะแกปญหานนและไดรบผลการประเมนตามมาตรฐานคณภาพ

ในชวตจรง

สรปไดวา การจดการเรยนรตามภาพจรง (Authentic learning)

เปนการจดการเรยนรทเปดโอกาสใหผเรยนไดรวมแสดงบทบาทในการแสวงหาความร

เผชญสถานการณตางๆ ในกจกรรมการเรยนการสอนและรวมประเมนผลการจดการเรยน

การสอนตามสภาพจรงและบรบทความตองการของผเรยน

1.2 หลกการและแนวคด

นกวชาการและนกการศกษา ไดกลาวถงหลกการและแนวคด

ของการจดการเรยนรตามสภาพจรง ดงน

องคประกอบส าคญของการเรยนการสอนตามสภาพจรง

นวแมน อท เอล (Newman Et Al. 1995, pp. 175-200)

ไดท าการวจยทศนยการวจยทางการศกษาของมหาวทยาลยวสคอนชนพบวาผเรยน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

126

จะประสบความส าเรจไดเมอใชความรในการแกไขปญหาและทดสอบสงตางๆ ทเกยวของ

และไดสรางมาตรฐานเพอใชเปนองคประกอบส าคญในการออกแบบการเรยนการสอน

ดงน

1. ผเรยนไดคดขนสง (higher-order thinking)

การเรยนการสอนตามสภาพจรง จะตองเปดโอกาส

ใหผเรยนไดจดกระท าขอมลและใชความคดในการสงเคราะห การสรปนยทวไป การอธบาย

และการสรปรวมเพอสรางเขาใจและความหมายใหมๆ หรบผเรยน

2. ผเรยนไดใชความรระดบลกมากกวาความรพนฐาน

การเรยนการสอนตามสภาพจรงจะตองใหผเรยนเขาถง

แกนความคดของเนอหาวชาใชความรทมากกวาความรพนฐาน โดยตองมการส ารวจง

ความเชอมโยงดความสมพนธเพอสรางความเขาใจในประเดนตางๆ ทเกยวของ

3. ผเรยนไดมโอกาสสนทนาแลกเปลยนเรยนรในรในเนอหา

สาระวชาทเรยน (substantive conversation)

การเรยนการสอนตามสภาพจรง จะตองใหผเรยน

ไดมโอกาสสนทนาแลกเปลยนความรในเนอหาวชากบครผสอนและกลมผเรยนดวยกน

เปนการแลกเปลยนความรความคดท าใหผเรยนมความเขาใจในประเดนตางๆ มากขน

4. ผเรยนไดรบการสนบสนนทางสงคม (social support for

student achievement)

การเรยนการสอนตามสภาพจรงจะตองสรางบรรยากาศ

ทสงผลดแกการเรยนร ไดแก การยอมรบนบถอซงกนและกน (mutual respect) ระหวาง

ผเรยนและผสอนหรอผเรยนกบผอนเกดความรสกทดจะตองสรางคณคาของตนเอง

โดยเพมความพยายามใหมากขน ผสอนตองคาดหวงวาผเรยนทกคนสามารถเรยนรความร

แลทกษะทเปนสงจ าเปนและมความส าคญ

5. ผเรยนสามารถเชอมโยงการเรยนรจากการเรยนสโลก

ภายนอก (connections to the world beyond the classroom)

การเรยนการสอนตามสภาพจรงจะตองเชอมโยงความร

ในเนอหาวชาความรสปญหาสาธารณะ หรอประสบการณตางๆ ทเกยวของ เพอสามารถ

น าความรทเรยนรในชนเรยนอธบายปญหาตางๆ นอกชนเรยนได

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

127

สรปไดวา หลกการและแนวคดของการจดการเรยนรตามสภาพจรง

เปนการสงเสรมใหผเรยนมการคดชนสง ผเรยนไดใชความรในระดบทสงขน มโอกาสสนทนา

แลกเปลยนเรยนรในรในเนอหาสาระวชาทเรยน และสามารถเชอมโยงการเรยนร จากการ

เรยนสโลกภายนอก ซงจะสงเสรมใหผเรยนไดเรยนรตามบรรอบตวไดประสบผลส าเรจ

ในการเรยนรมากขน

1.3 แนวทางการจดการเรยนร

ทศนา แขมมณ (2558, หนา 134–135) ไดน าเสนอหลกการ

หรอขอค านงในการน าแนวคดการเรยนการสอนตามสภาพจรงไปใชใหมประสทธภาพ ดงน

1. ครตองคนเคยกบการยอมรบและการใชความรเดมของผเรยน

ซงการดดซมมลใหมของผเรยนขนอยกบวาขอมลนนชวยใหอธบายหรอขยายประสบการณ

เดมของตนเองอยางมความหมายไดมากเพยงใด

2. ครตองตระหนกวาผเรยนเปนนกคดทซบซอนทพยายาม

สรางความหมายของโลกครจะตองเนนในการสรางโอกาสส าหรบการคดระดบสง

และความเขาใจทลกซงมากกวาการเรยนรแบบธรรมดาและการไดความรกวางๆ

อยางเพยงผวเผน

3. ครตองใหโอกาสทหลากหลายส าหรบผเรยนในการใชการสนทนา

การเรยนและรปแบบอนๆ ของกระบวนขอมลขาวสาร

4. ครตองเปนผอ านวยความสะดวกผแนะน าหรอผนเทศทกระตน

ใหผเรยนท างานในการเรยนรมากกวาการท าหนาทใหขอมลขาวสารหรอขอเทจจรง

5. ผเรยนจะตองใชความพยายามในการสรางความเขาใจ

และมสวนรวมในการเรยนรครและผเรยนจะตองรวมมอ เชอใจ และตงความหวงส าหรบ

ความส าเรจของตนเองในระดบสง

แนวทางการจดการเรยนรทผวจยไดน าเสนอมา สรปไดวา การจดการเรยน

การสอนตามสภาพจรง ผสอนควรเนนใหผเรยนไดเรยนรภายใตประสบการณทสอดคลอง

กบสภาพความเปนจรงมากทสด เพอใหผเรยนสามารถประยกตขอมลความรประสบการณ

ทไดไปใชในสถานการณจรง หรอโลกแหงความเปนจรงไดอยางมระสทธภาพโดยใหผเรยน

ไดมโอกาสสรางความรดวยตนเอง ใชกระบวนการสบคนทางวชาการและผเรยนไดมโอกาส

เชอมโยงกจกรรมการเรยนการสอนไปสชวตจรง

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

128

2. ทฤษฎการเรยนรแบบรวมมอ

การวจยครงน ผวจยไดศกษาความหมาย องคประกอบ แนวทางในการ

จดการเรยนการสอน ตามทฤษฎการเรยนรแบบรวมมอ ดงน

2.1 ความหมายการจดการเรยนรแบบรวมมอ

ทศนา แขมมณ (2558, หนา 98–103) ไดใหความหมาย

ของการเรยนรแบบรวมมอ ดงน

การเรยนรแบบรวมมอ (Cooperative Learning) คอ การเรยนร

รวมกน ซงเปนวธการจดการเรยนการสอนรปแบบหนง ทเนนใหผเรยนลงมอปฏบตงาน

เปนกลมยอย โดยมสมาชกกลมทมความสามารถทแตกตางกน เพอเสรมสรางสมรรถภาพ

การเรยนร ของแตละคน สนบสนนใหมการชวยเหลอซงกนและกน จนบรรลตามเปาหมาย

ทวางไว นอกจากน ยงเปนการสงเสรมการท างานรวมกนเปนหมคณะ หรอทม ตามระบอบ

ประชาธปไตย และเปนการพฒนาความฉลาดทางอารมณ ท าใหสามารถปรบตวอยกบ

ผอนไดอยางมความสข

2.2 องคประกอบทส าคญของการเรยนรแบบรวมมอ

จอหนสน แอนจอหนสน (Johnson and Johnson, 1994, pp. 31-37)

ไดกลาวถงองคประกอบทส าคญของการจดการเรยนรแบบรวมมอไว 5 ประการ ดงน

1. ความเกยวของสมพนธกนในทางบวก (Positive Interdependent)

หมายถง การพงพากนในทางบวก แบงออกเปน 2 ประเภท คอ การพงพากนเชงผลลพธ คอ

การพงพากนในดานการไดรบผลประโยชนจากความส าเรจของกลมรวมกน ซงความส าเรจ

ของกลมอาจจะเปนผลงานหรอผลสมฤทธทางการเรยนของกลม ในการสรางการพงพากน

ในเชงผลลพธไดดนน ตองจดกจกรรมการเรยนการสอนใหผเรยนท างาน โดยมเปาหมาย

รวมกน จงจะเกดแรงจงใจใหผเรยนมการพงพาซงกนและกน สามารถรวมมอกนท างานให

บรรลผลส าเรจได และการพงพาในเชงวธการ คอ การพงพากนในดานกระบวนการท างาน

เพอใหงานกลมสามารถบรรลไดตามเปาหมาย ซงตองสรางสภาพการณใหผเรยนแตละคน

ในกลมไดรบรวาตนเองมความส าคญตอความส าเรจของกลม ในการสรางสภาพการพงพา

กนในเชงวธการ มองคประกอบ ดงน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

129

1.1 การท าใหเกดการพงพาทรพยากรหรอขอมล (Resource

interdependence) คอ แตละบคคลจะมขอมลความรเพยงบางสวนทเปนประโยชนตองาน

ของกลม ทกคนตองน าขอมลมารวมกนจงจะท าใหงานส าเรจได ในลกษณะทเปนการให

งานหรออปกรณททกคนตองท าหรอใชรวมกน

1.2 ท าใหเกดการพงพาเชงบทบาทของสมาชก (Role

interdependence) คอ การก าหนด บทบาทของการท างานใหแตละบคคลในกลม

และการท าใหเกดการพงพาเชงภาระงาน (Task Interdependence) คอ แบงงานใหแตละ

บคคลในกลมมทกษะทเกยวเนองกน ถาสมาชกคนใดคนหนงท างานของตนไมเสรจ

จะท าใหสมาชกคนอนไมสามารถท างานในสวนทตอเนองได

2.2 การมปฏสมพนธทสงเสรมกนระหวางสมาชกภายในกลม

(Face to face promoted interdependence) หมายถง การเปดโอกาสใหผเรยนชวยเหลอกน

มการตดตอสมพนธกน การอภปรายแลกเปลยนความร ความคด การอธบายใหสมาชก

ในกลมไดเกดการเรยนร การรบฟงเหตผลของสมาชกในกลม การมปฏสมพนธโดยตรง

ระหวางสมาชกในกลมไดเกดการเรยนร การรบฟงเหตผลของสมาชกภายในกลม จะกอให

เกดการพฒนากระบวนการคดของผเรยน เปนการเปดโอกาสให ผเรยนไดรจกการท างาน

รวมกนทางสงคม จากการชวยเหลอสนบสนนกน การเรยนรเหตผลของกนและกน ท าให

ไดรบขอมลยอนกลบเกยวกบ การท างานของตนเอง จากการตอบสนองทางวาจา และ

ทาทางของเพอนสมาชกชวยใหรจกเพอนสมาชกไดดยงขน สงผลใหเกดสมพนธภาพทด

ตอกน

2.3 ความรบผดชอบของสมาชกแตละบคคล (Individual

accountability) หมายถง ความรบผดชอบในการเรยนรของสมาชกแตละคน โดยตอง

ท างานทไดรบมอบหมายอยางเตมความสามารถ ตองรบผดชอบการเรยนรของตนเอง

และเพอนสมาชก ใหความส าคญเกยวกบความสามารถและความรทแตละคนจะไดรบ

มการตรวจสอบเพอความแนใจวา ผเรยนเกดการเรยนรเปนรายบคคลหรอไม

โดยประเมนผลงานของสมาชกแตละคน ซงรวมกนเปนผลงานของกลมใหขอมลยอนกลบ

ทงกลมและรายบคคลใหสมาชกทกคนรายงานหรอมโอกาสแสดงความคดเหนโดยทวถง

ตรวจสรปผลการเรยนเปนรายบคคลหลงจบบทเรยน เพอเปนการประกนวาสมาชกทกคน

ในกลมรบผดชอบทกอยางรวมกบกลม ทงนสมาชกทกคนในกลมจะตองมความมนใจ

และพรอมทจะไดรบการทดสอบเปนรายบคคล

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

130

2.4 การใชทกษะการปฏสมพนธระหวางบคคลและทกษะ

การท างานกลมยอย (Interpersonal and small group skills) หมายถง การมทกษะทางสงคม

(Social skill) เพอใหสามารถท างานรวมกบผอนไดอยางมความสข คอ มความเปนผน า

รจกตดสนใจ สามารถสรางความไววางใจ รจกตดตอสอสาร และสามารถแกไขปญหา

ขอขดแยงในการท างานรวมกน ซงเปนสงจ าเปนส าหรบการท างานรวมกนทจะชวย

ใหการท างานกลมประสบความส าเรจ

2.5 กระบวนการท างานของกลม (Group processing) หมายถง

กระบวนการเรยนรของกลม โดยผเรยนจะตองเรยนรจากกลมใหมากทสด มความรวมมอ

ทงดานความคด การท างาน และความรบผดชอบรวมกนจนสามารถบรรลเปาหมายได

การทจะชวยใหการด าเนนงานของกลมเปนไปไดอยาง มประสทธภาพและบรรลเปาหมาย

นน กลมจะตองมหวหนาทด สมาชกด และกระบวนการท างานด นนคอ มการเขาใจใน

เปาหมายการท างานรวมกนในกระบวนการนสงทส าคญ คอ การประเมนทงในสวนทเปน

วธการท างานของกลม พฤตกรรมของสมาชกกลม และผลงานของกลม โดยเนนการประเมน

คะแนนของผเรยนแตละคนในกลมมาเปนคะแนนกลม เพอตดสนความส าเรจของกลมดวย

ประเมนกระบวนการท างานกลม ประเมนหวหนา และประเมนสมาชกกลม ทงนเพอให

ผเรยนเหนความส าคญของกระบวนการกลมทจะน าไปสความส าเรจของกลมได

2.3 แนวทางในการจดการเรยนการสอน

จากหลกการเรยนรแบบรวมมอทกลาวมา ครสามารถน าหลกการ

เรยนรไปจดการเรยนการสอน โดยพยายามจดกลมการเรยนรใหมองคประกอบ 5 ประการ

ดงกลาวขางตน และใชเทคนควธการตางๆ ในการชวยใหองคประกอบทง 5 สมฤทธผล

โดยทวไป การวางแผนบทเรยนและจดการเรยนการสอนใหผเรยนไดเรยนรแบบรวมมอ

มประเดนทส าคญ ดงน (ทศนา แขมมณ, 2558, หนา 103-104)

1. ก าหนดจดมงหมายของบทเรยนทงทางดานความร เจตคตและ

ทกษะกระบวนการตางๆ

2. ก าหนดขนาดของกลม กลมควรมขนาดเลก ประมาณ 3-6 กลม

กลมขนาด 4 คน จะเปนขนาดทเหมาะสมทสด

3. ก าหนดองคประกอบของกลม หมายถง การจดผเรยนเขากลม

ซงอาจท าโดยการสมหรอการเลอกใหเหมาะสมกบวตถประสงค โดยทวไปกลมจะตอง

ประกอบดวย สมาชกทคละกนในดานตางๆ เชน เพศ ความสามารถ ความถนด เปนตน

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

131

4. ก าหนดบทบาทของสมาชกในแตละกลม เพอชวยใหผเรยน

มปฏสมพนธกนอยางใกลชดและมสวนรวมในการท างานอยางทวถง ครควรมอบหมาย

หนาทในการท างานใหทกคน และบทบาทหนาทนนๆ จะตองเปนสวนหนงของงานอนเปน

จดมงหมายของกลม ครควรจดบทบาทหนาทของสมาชก ใหอยในลกษณะทจะตองพงพา

อาศยและเกอกลกน บทบาทหนาทในการเรยนรมจ านวนมาก เชน บทบาทผน ากลม

ผสงเกตการณ เลขานการ ผน าเสนองาน ผตรวจสอบผลงาน เปนตน

5. จดสถานทใหเหมาะสมในการท างานและการมปฏสมพนธกน

ครจ าเปนตองคดออกแบบการจดหองเรยนหรอสถานททจะใชในการเรยนรใหเออและ

สะดวกตอการท างานของกลม

6. จดสาระ วสด หรองานทจะใหผเรยนท า วเคราะหสาระ งาน

วสด หรอแหลงเรยนรทจะใหผเรยนไดเรยนร และจดแบงสาระหรองานนนในลกษณะ

ทผเรยนแตละคนมสวนรวมในการชวยกลมปละพงพากนในการเรยนร

การด าเนนงานในดานตางๆ ดงกลาว เปนสงทครจ าเปนตองท า

ในการจดการเรยนรแบบรวมมอโดยทวๆ ไป ซงครแตละคนสามารถคดวางแผนออกแบบ

การเรยนการสอนของตน โดยอาศยวธการและเทคนคตางๆ เขามาชวยแบบหลากหลาย

แตกตางกนออกไป

นอกจากน เดวด จอหนสน (David Johnson, 2002, pp, 31-37)

ไดกลาวถงวธการจดการเรยนรแบบรวมมอซงมล าดบขนตอนโดนสรป ดงน

1. ครน าเสนอหวขอตางๆ ทตองศกษาหรอปญหาทตองหาค าตอบ

2. จดนกเรยนเขากลมโดยนกเรยนแตละคนเลอกหวขอทตองศกษา

หรอเลอกปญหาทตองหาค าตอบหรอแนวทางในการปฏบต

3. นกเรยนและครสรางขอตกลงรวมกน ก าหนดขอบเขตของเวลา

ในการสรางชนงาน และการน าเสนอผลงาน

4. นกเรยนรวมกนวางแผน ก าหนดจดมงหมายของการเรยนร

ก าหนดวธการ ก าหนดภาระงานทตองท า ก าหนดเปาหมายของงาน ก าหนดขอบเขตของ

การสบคนขอมล ระดมสมองในการหาขอมล เรยบเรยงขอมล จดระบบในการน าเสนอ

ผลงานแบงงาน และมอบหมายใหแตละคนไปท าในสวนทตนเองรบผดชอบ เมอทก

คนท างานทตนเองรบผดชอบในระยะเวลาทกลมไดก าหนดแลว หลงจากนนจะมการ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร

132

ปรกษาหารอกน เพอเสนอความคด อภปรายโตแยง เสนอแนะและแลกเปลยนความคด

เพอใหไดขอสรปของงาน

5. น าเสนอชนงานทรวมกนสรปตอสมาชกในกลมและตอชนเรยน

6. ประเมนผลการท างาน ชนงาน ผลงานโดยตนเอง เพอนสมาชก

ในกลม เพอนสมาชกในหองและคร เพอสรปรายงานการศกษาคนควาตอไป

สรปไดวา แนวทางในการจดการเรยนการสอนตามทฤษฎการเรยนร

แบบรวมมอ เปนจดการเรยนรทเนนการรวมมอในการจดกจกรรมการเรยนการสอน

กระบวนการกลม การสรางขอตกลงรวมกน และบทบาทของสมาชกในกลม เพอให

การเรยนรเปนไปอยางมประสทธภาพ

มหาวท

ยาลยราชภฏสกลนคร