3 - sadeghi · دﺮﺧ و نﺎﺟ ﺪﻧواﺪﺧ مﺎﻧ ﻪﺑ يرﺎﺘﺳﺮﭘ...

به نام خداوند جان و خرد يپرستار آموزشمجله

رانيا يپرستار يانجمن علم يپژوهش - يفصلنامه علم 1392 پاييز - ) 5پياپي ( 3 شماره - دوم دوره

رانيا يپرستار يانجمن علم :ازيصاحب امت

فاطمه الحانيدكتر : و سردبير ولؤر مسيمد آذر طلدكتر :اجرايير يمد 20/2/91مورخ 4823/94: وزارت ارشاد اسالمي انتشارشماره پروانه 3812-2322 :المللي استاندارد بينشماره 2322-4428: كييه الكترونيالمللي نشر نيشماره ب e-ISSN به ترتيب حروف الفبا( سندگانينو يشورا(: نپور بندبني، استاديار دانشكده پرستاري و پيراپزشكي گيال دكتر محمد اسماعيل - دكتر فاطمه الحاني، دانشيار گروه پرستاري دانشگاه تربيت مدرس - دكتر منير انوشه، دانشيار گروه پرستاري دانشگاه تربيت مدرس - دكتر زهره پارسا يكتا، دانشيار دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي تهران - تهراندانشگاه علوم پزشكي دكتر حميد پيروي، دانشيار دانشكده پرستاري و مامايي - تهراندانشگاه علوم پزشكي دكتر محمدعلي چراغي، استاديار دانشكده پرستاري و مامايي - دكتر محمدعلي حسيني، استاديار دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي - تهراندانشگاه علوم پزشكي دوست اسكويي، دانشيار دانشكده پرستاري و مامايي دكتر سيده فاطمه حق - دكتر محمدرضا حيدري، استاديار دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه شاهد - تهراندانشگاه علوم پزشكي نيري، دانشيار دانشكده پرستاري و مامايي دكتر ناهيد دهقان - دكتر ناهيد رژه، استاديار دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه شاهد - ار دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشيدكتر سادات سيدباقر مداح، استادي - تهراندانشگاه علوم پزشكي دكتر نعيمه سيدفاطمي، دانشيار دانشكده پرستاري و مامايي - دكتر آذر طل، دكتراي آموزش بهداشت و ارتقاي سالمت دانشگاه علوم پزشكي تهران - اهللا يهدكتر عباس عبادي، استاديار دانشكده پرستاري دانشگاه علوم پزشكي بق - زاده، دانشيار دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي دكتر عباس عباس - تهراندانشگاه علوم پزشكي دكتر شهرزاد غياثونديان، استاديار دانشكده پرستاري و مامايي - دكتر علي فخرموحدي، استاديار دانشكده پرستاري و پيراپزشكي سمنان - فالحي خشكناب، دانشيار دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشيدكتر مسعود - نژاد، استاد گروه آمار زيستي دانشگاه تربيت مدرس دكتر انوشيروان كاظم - دكتر عيسي محمدي، دانشيار گروه پرستاري دانشگاه تربيت مدرس - رانتهدانشگاه علوم پزشكي دكتر ندا مهرداد، استاديار دانشكده پرستاري و مامايي - پور، استاديار گروه پرستاري دانشگاه تربيت مدرس دكتر حسن ناوي - دكتر عليرضا نيكبخت نصرآبادي، استاد دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي تهران - مرادي، استاديار دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي تهران دكتر مجتبي ويس - ستاديار دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه شاهددكتر مجيده هروي، ا - دكتر فريده يغمايي، دانشيار دانشكده پرستاري و مامايي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي -

رضا قريب علي - مرادي دكتر مجتبي ويس: يسيراستار انگليو فاطمه الحانيدكتر : يراستار فارسيو يدريفرشته ح :ييآرا و صفحه ينيحروفچ يسوران اصغر: ح جلداطر رانيا يپرستار يانجمن علم :ناشر تهران ييو ماما يدانشكده پرستار –د يدان توحيم –تهران : ينشان 66592535 :رنمابو تلفن، 398/14195 :يصندوق پست، 1419733171 :يدپستك

e-mail: [email protected] , Website: http://jne.ir

مبتني بر الگوي توانمندسازي و مبتني بر الگوي توانمندسازي آموزش تأثيرمقايسه بيماران مبتال به ديابت نوع دو خانواده محور بر دانش و كنترل متابوليكي

5نژاد ، انوشيروان كاظم4، حسين ابراهيمي3 ، عليرضا نيكبخت نصرآبادي2رازي ، شادان پدرام1مهدي صادقي

چكيده

ترين مـؤثر له اساسي و مهم در دستيابي به كنترل گليسـميك بهينـه اسـت و يكـي از أآموزش در ديابت يك مس :مقدمهتوانـد مـي از طرف ديگر توجه بـه آمـوزش خـانواده بيمـاران . اي مناسب آموزشي استه شعوامل در كيفيت آموزش انتخاب رو

مبتنـي (و خـانواده محـور بيمارمحورآموزش تأثيرا هدف مقايسه اين مطالعه ب. تسهيل نمايد ها آنمديريت و كنترل مطلوب را در .صورت پذيرفت بيماران مبتال به ديابت نوع دو بر دانش و كنترل متابوليكي) بر الگوي توانمندسازي

از 2بيمـار مبـتال بـه ديابـت نـوع 153بود كه طـي آن 1391اين مطالعه يك كارآزمايي باليني شاهددار در سال : روشقبـل از . تقسـيم شـدند ) C(و مداخله خـانواده محـور ) B( بيمارمحور، مداخله )A(تخصيص تصادفي به سه گروه كنترل طريق

ـ HBA1Cشروع مداخله و سه ماه پس از آن، پرسشنامه سنجش دانش بيماري ديابت تكميـل و آزمـايش عنـوان شـاخص ه بو مبتنـي B ش مبتني بر الگوي توانمندسازي براي بيمـاران گـروه مداخله به صورت آموز. كنترل متابوليكي از بيماران اخذ گرديد

بـراي . روتين مركز را دريافت نمودنـد هاي آموزشبه اجرا در آمد و گروه كنترل Cخانواده محور در گروه توانمندسازيبر الگوي .طرفه استفاده شد يانس يكزوجي و آناليز وار دو، تي كاي هاي آزمون و SPSS v.16افزار مرا از نه هتجزيه تحليل داد

گونه تفاوت معناداري در ميان هر سـه گـروه قبـل از مداخلـه مشـاهده نگرديـد از نظر عوامل دموگرافيك هيچ :اه هيافت)05/0p> .( بين نمره دانش و ميزانHBA1C نيز قبل از مداخله تفاوت معنادار وجود نداشت)05/0p> ( اما بين اين دو متغيـر

با گروه كنترل تفـاوت Cو Bاي ه هگرو HBA1Cبين ميزان دانش و ). >001/0p(دار مشاهده شد معناتالف بعد از مداخله اخدهنـده دار مشاهده نشد اما بررسي ضريب تغييرات نشـان معناتفاوت Cو Bهرچند بين گروه ). >05/0p(دار مشاهده گرديد معنا

.بود بيمارمحورگروه بيشتر در گروه مداخله خانواده محور نسبت به HBA1Cكاهش و بيمـارمحور به دو صورت توانمندسازينتايج مطالعه حاكي از اثرات مثبت اجراي آموزش مبتني بر الگوي :يريگ هنتيج

هاي مزمن از جمله بيماري ديابت، در نظر گـرفتن با توجه به نقش مهم خانواده در مديريت و كنترل بيماري. خانواده محور داشت .شود ميآموزش با استفاده از اين الگوي آموزشي جهت دستيابي به كنترل متابوليكي مطلوب توصيه نقش خانواده در

، آموزش، الگوي توانمندسازي خانواده محور، كنترل متابوليكي2ديابت نوع :ها كليد واژه

9/9/1392:تاريخ پذيرش 2/6/1392: تاريخ دريافت

)نويسنده مسؤول( دانشگاه علوم پزشكي شاهرود، شاهرود، ايران ،ييو ماما يده پرستارك، مربي، دانشيارشناس ارشد پرستارك - 1

[email protected] :پست الكترونيكي

رانيتهران، تهران، ا كيدانشگاه علوم پزش ،ييو ماما يده پرستاركدانشت علمي أ، عضو هيمربي - 2

رانيتهران، تهران، ا كيدانشگاه علوم پزش ،ييو ماما يده پرستاركدانشت علمي أ، عضو هياستاد - 3

هرود، شاهرود، ايراندانشگاه علوم پزشكي شا ،دانشكده پرستاري و ماماييت علمي أاستاديار، عضو هي - 4

ران يتهران، تهران، ا تربيت مدرسدانشگاه ،گروه آمار حياتي ،استاد - 5

18- 27 ،1392پاييز ) 5پياپي ( 3شماره 2اري دوره آموزش پرست

همكارانو هدي صادقيم ... مقايسه تأثير آموزش مبتني بر الگوي توانمندسازي و مبتني بر الگوي توانمندسازي

1392پاييز ) 5پياپي ( 3 شماره 2دوره پرستاري آموزش

١٩

مقدمه ترين مشكل بهداشـتي بيماري ديابت به عنوان مهم

ـ و )1(در سراسر دنيا اي مهـم هـ يهمچنين يكـي از نگراندر كشورهاي در حال توسعه و 21سالمت عمومي در قرن

و يبيمـار ايـن طبيعـت . )2(باشد ميتوسعه يافته مطرح سـنگين تحميـل بـار عـالوه بـر ،نآ از ناشـي عـوارض و خـانواده بيمار زندگي كيفيت كاهش منجر به ياقتصاد

ي كـه گـزارش شـده هزينـه بـه طـور )3( گـردد مـي يو 6/4ابتي، حـدود اي سالمتي براي يـك فـرد ديـ ه تمراقب

).4( ديابتي استبرابر يك فرد غير سـطح رفـتن بـاال به منجر ديابت، ضعيف كنترل

بـا يقـو بسـيار رابطه كه شده مدت طوالني در خونقندركرد و بر كـا )5(دارد در اين بيماران مزمن عوارض ايجاد

امروزه توجهات رو از اين .)6(گذارد ميخانواده نيز اثر منفي ذاري براي كنترل ديابت معطوف شـده گ هبه سرماي اي هويژ

ترين معيار كنترل ديابت مهم A1C هموگلوبين. )7(است در دراز مدت است و به عنوان اسـتاندارد طاليـي مراقبـت

ديابـت درمـان و )9و8( ديابت در نظر گرفتـه شـده اسـت ابـت يانجمـن د . )10( گـردد مـي اندازه آن تعيين براساس

ماه هر شش حداقل يابتيد افراد هك ندك مي هيتوص ايكآمر .)12و11( نندك يبررس را لهيوزيكگل نيهموگلوب بار يك

ـار يـك بخـش مكمـل در از طرف ديگر، آمـوزش بيمو جـزء اساسـي )13( شـود ميمراقبت از افراد ديابتي محسوب

داشت نظر در ، با اين وجود بايد)14( باشد ميرل ديابت در كنت

بيماران مبتال به ديابت لزومـاً يبرا روتين آموزشي ياه هبرنام

متـابوليكي كنتـرل بهبود يا ديابت آميز اداره موفقيت به منجر

يـك روش عنـوان بـه يرو توانمندسـاز از اين )15( شود مين

.)16( شد گرفته نظر در بيماران در آموزشي يمفهوم به رياخ هاي سالدر توانمندسازي مفهوم

اسـت شـده ليتبـد يپرستار مختلف متون در آشنا اريبس ياهـ هبرنام با برنامه آموزشي اين عمده تفاوت). 21-17(

كه اين يجا به روش كه اين است اين در سنتي آموزشي

راهنما يك نقش بيشتر محسوب شود، راهبرد يا فن يك

با ). 22(كند مي ايفا بهداشتي و مراقبين رانبيما مورد در راتوجه بـه ماهيـت بيمـاري ديابـت و لـزوم خـودمراقبتي در

توانـد چـارچوب مناسـبي مـي بيماران، الگوي توانمندسازي ).16(آموزشي در زمينه فوق باشد مداخالت براي

مزمن مارانيب يتوانمندساز مؤثر ياه هويش از يكي

. )23(اسـت محـور -انوادهخـ يتوانمندسـاز يالگو ياجراه يـ ارا لومسـؤ جامعه، نكر نيتر ياساس عنوان به خانوادهـ و مـار يب بـه يبهداشـت مناسـب و حيصـح ياهـ تمراقبخـانواده در يآموزش به اعضا ).24( باشد مي يان وياطراف

توانـد بسـيار مفيـد امر كنترل بيماري و حتي پيشگيري ميده و وضـعيت كه يـك ارتبـاط قـوي بـين خـانوا باشد، چرا

در افـــراد خصوصـــاً. آن وجـــود دارد يســـالمتي اعضـــااند و حتي هاي مزمن به اعضاي خانواده خود وابسته بيماري .)25( گيـرد خـانواده قـرار مـي تـأثير تحـت هـا آننگرش

تواند نقش مهمي در سـازگاري ميهمچنين محيط خانواده بيماران ديـابتي بـا تغييـرات شـيوه زنـدگي جهـت كنتـرل

ب قندخون و پيشگيري از عوارض ناشي از آن داشـته مناس .)26( باشد

در الگــوي آموزشــي خــانواده محــور حضــور فعــال ا وجـود ه شخانواده در امر بررسي و تشخيص نيازها و آموز

دارد، زيرا اعتقاد بر اينست كه وقوع بيمـاري در يـك فـرد منجر به ورود تك تـك اعضـاي خـانواده در چرخـه سـير

با خانواده محور يتوانمندساز يالگو). 27( دشو ميبيماري

در خـانواده ياعضا ريو سا فرد نقش بودن مؤثر بر ديتأك

و ي، خودكنترليخودباور( يشناخت روان ،يزشيانگ بعد سهو نگـرش دانش،( خودمشكل هاي ويژگي و )يخودكارآمد

توانـد مـي و ) 23(اسـت شـده يطراحـ ) درك شـده ديتهدبهداشـت و بهبـود وضـعيت يقـا الگوي مناسبي بـراي ارت

).28(زندگي باشد در مطالعات انجام شده قبلي، نتـايج مثبـت آمـوزش

الگوي توانمندسازي در بيمـاران ديـابتي مشـاهده براساسكارگيري اين الگـو هات مثبت بتأثيرهمچنين .)30و29( شدصورت خانواده محـور در بيمـاران مبـتال بـه تاالسـمي ه ب، انفـاركتوس ميوكـارد )32و31(وزيس اسكلر ، مولتيپل)31(به اثبات رسـيد، امـا ) 34( CABGو بيماران تحت ) 33(

و خـانواده بيمارمحوردر اكثر مطالعات انجام شده مداخالت مجزا بررسي شده و كمتر به مقايسه ايـن دو به طورمحور

تـأثير مقايسـه توجه شده است، مطالعـه حاضـر بـا هـدف مبتنـي بـر الگــوي (محــور و خـانواده بيمـارمحور آمـوزش

بيمـاران مبـتال بر دانش و كنترل متابوليكي) توانمندسازي .به ديابت نوع دو صورت پذيرفت



٢٠

روش مطالعه اين پژوهش يك كارآزمايي باليني بود كـه در سـال

بيماران مبتال به ديابت نوع دو انجـام شـد و برروي 1391 18التر از سـن بـا : شرايط ورود به مطالعه عبارت بودنـد از

و داشـتن 2سال، تشـخيص قطعـي بيمـاري ديابـت نـوع پرونده در مركـز ديابـت، تمايـل بيمـار و يكـي از اعضـاي خانواده براي شركت در پژوهش، نداشـتن بيمـاري روحـي

مركز . اي آموزشيه هرواني خاص و توانايي شركت در برنامديابت شهرستان شاهرود به علـت سـهولت دسترسـي بـه

ابزار بـه كـار . ه عنوان محيط پژوهش انتخاب شدا، به هداد 17(رفته در اين پـژوهش شـامل پرسشـنامه دموگرافيـك

مخصوص ) سؤال 13(اطالعات مربوط به بيماري و ) سؤال 7(بيمــار و پرسشــنامه دموگرافيــك عضــو فعــال خــانواده

، پرسشــنامه سـنجش دانــش و آگـاهي در بيمــاري )سـؤال جهـت سـنجش HBA1Cآزمايش و ) سؤال 24(ديابت

براي تعيين روايـي . كنترل متابوليكي در اين بيماران بودند. از روايي محتوايي اسـتفاده شـد پرسشنامه سنجش دانش،

هيـه آن، در اختيـار ده نفـر از تبه اين صورت كـه پـس از ت علمي دانشگاه قرار گرفت و پس از دريافـت أاعضاي هي

ا اعمال ه شسنظرات و پيشنهادات آنان تغييرات الزم در پرــايي .شــد از روش پرسشــنامه ســنجش دانــشجهــت پاي

آزمون مجدد استفاده شد كه ضريب همبسـتگي آن /آزمون89/0=r به دست آمد.

ــ يــري از گ هپــس از كســب مجوزهــاي الزم و نمونا، آزمــايش هــ هبيمـاران واجــد شـرايط و تكميــل پرسشـنام

HBA1C پـس از اخـذ . براي تمام بيمـاران انجـام شـد، بـه روش HBA1Cميـزان براساسن، بيماران نتيجه آ، مداخلــه )A( بنــدي بلــوكي در ســه گــروه كنتــرل طبقــه

.قـرار گرفتنـد ) C( و مداخله خانواده محور) B( بيمارمحور HBA1Cكـه آزمـايش به اين صورت كه پـس از ايـن

براساسا انجام و نتيجه آن گرفته شد، ه هبراي تمامي نمونكمتـر از (گـروه خـوب بيماران به سـه HBA1Cميزان

تقسـيم و ) %10بيشتر از (و ضعيف ) %7-10(، متوسط )7%، )A(جدول مربوطه، بيماران در سه گروه كنتـرل براساسقـرار ) C(و مداخله خـانواده محـور ) B( بيمارمحورمداخله

HBA1Cا از نظر ميـزان ه هگرفتند تا به اين صورت گرو .اصي نداشته باشند و همگن باشندتفاوت خ

در اين پژوهش از روش پيش و پس آزمون استفاده تحـت ) A(كنتـرل شد، به اين صورت كه بيمـاران گـروه

روتين مركز را هاي آموزش اًآموزش پژوهشگر نبوده و صرفدريافت كردند، آموزش مبتني بر الگوي توانمندسازي براي

خـانواده و مبتني بر الگـوي توانمندسـازي Bبيماران گروه ـ رژ، در چهـار محـور Cوه محور در گر ،تغذيـه ،م دارويـي ي

مراحـل الگـو براسـاس و فعاليت و ورزش و مراقبـت از پـا )گشايي، مشاركت آموزشي و ارزشيابي درك تهديد، مشكل(

) درك تهديد(انجام شدند، به اين صورت كه در مرحله اول ابتدا در دو روز جداگانه جلسات گروهي آموزش بـه منظـور

بردن سطح اطالعات بيمـاران صـورت سازي و باال حساسـ ) ييگشـا مشـكل (پس از يك هفته مرحلـه دوم . گرفت ه ب

نفـره 8تـا 6اي هـ هصورت جلسات بحث گروهي در گـرو بيمــاران در ايــن جلســات تحــت نظــارت . برگــزار شــدند

پژوهشگر در ارتباط بـا مشكالتشـان و چگـونگي برطـرف راه حـل بـه يـك اًبه بحث پرداخته كه نهايتـ ها آننمودن

اي عملـي مـورد نيـاز هـ تكه مهار شد، ضمن اين مي ختمايـن دو . آموزش داده شـدند ها آنبيماران در اين مرحله به

در . به اجرا درآمـد Cو Bمرحله براي بيماران هر دو گروه بـراي بيمـاران اًكه صـرف -) مشاركت آموزشي(مرحله سوم

ي شـد كـه طـ مـي از بيمـاران خواسـته -اجرا شد Cگروه اطالعات فراگرفته شده را به عضو فعـال خـانواده اي هجلس

آموزش دهد و چنانچه در امر آموزش نياز بـه كمـك و يـا در ايـن . داد مـي راهنمايي داشت محقق اين كـار را انجـام

اي آموزشـي از قبـل هـ تا و پمفله هكتابچمرحله همچنين اي پـژوهش قـرار گرفتـه تـا در ه هتهيه شده در اختيار نمون

گذاشـته ) به منظور مشـاركت آنـان (ختيار اعضاي خانواده ابـه دو صـورت ) ارزشـيابي (در مرحله چهـارم اًو نهايت شوند

ارزشـيابي فرآينـد كـه فرآيند و ارزشيابي نهايي اجرا شدند، طي فرآيند مداخله و قبل از شروع هر مرحلـه، بـا پرسـش

ل ياي محقق ساخته، در ارتباط با مساه تشفاهي چك ليسارزشـيابي . وزش داده شده جلسـه قبـل صـورت گرفتنـد آم

مـاه از 3صورت تلفني و يا حضـوري پـس از ه نيز ب نهاييبعد از سـه مـاه . گذشت مداخله به همين صورت انجام شد

بـراي تمـامي بيمـاران انجـام اًمجدد HBA1C آزمايشتوسـط اًشده و پرسشنامه سنجش دانـش و آگـاهي مجـدد

ا از هــ هجزيــه و تحليــل دادجهــت ت. بيمــاران تكميــل شــدزوجي و آنـاليز واريـانس اي آماري كاي مجذور، تيه شرو

صـورت SPSS v.16افزار رمنو با استفاده از طرفه يك



٢١

داري در نظـر معنـا بـه عنـوان سـطح >05/0pو پذيرفت .گرفته شد ها يافته

اي ايـن پـژوهش نشـان داد كـه بيمـاران دو ه هيافتنظـر مشخصـات فـردي همگـن گروه كنترل و مداخلـه از

).1جدول شماره (بودند از نظر مشخصات فردي اعضـاي خـانواده نيـز سـه

وجـود هـا آنگروه همگن بودند و اختالف معنـاداري بـين .)2جدول شماره (نداشت

اي هـ هنتايج آزمون آناليز واريانس يك طرفه در گروداري معناحاكي از اين است كه تفاوت آماري تحت مطالعه

يانگين نمره دانش واحـدهاي مـورد پـژوهش قبـل از در ممداخله وجود نداشت، پس از انجام مداخلـه آموزشـي نمـره

ا تغيير يافته و نتـايج آزمـون آنـاليز ه هدانش بيماران در گرودار را در بـين سـه معناواريانس يك طرفه، اختالف آماري

).3جدول شماره (گروه مورد مطالعه نشان داد

در Paired Samples Testنتيجــه آزمــون در HBA1Cدهـد كـه ميـزان مينشان 4جدول شماره داري معنـا قبل و بعـد از مداخلـه تفـاوت ) A(گروه كنترل

و گـروه ) B( بيمارمحورنداشته است، ولي در گروه مداخله .دار آماري داشتمعنااختالف ) C(مداخله خانواده محور

رفـه همچنين نتـايج آزمـون آنـاليز واريـانس يـك ط داري در واحدهاي مـورد پـژوهش قبـل از معناتفاوت آماري

نشان نداد، بنـابراين ايـن سـه HBA1Cمداخله در ميزان قبل از مداخله همگن بودند، HBA1Cگروه از نظر ميزان

دهنـده وجـود در بعد از مداخلـه، نشـان نتايج اين آزمون ولي اي تحـت هـ هدر گـرو HBA1Cدار در ميزان معنااختالف

نتـايج ا بعد از مداخله، ه هدر مقايسه بين گرو. باشد مي لعهمطاآزمون آناليز واريانس يك طرفه نشان داد بين گـروه كنتـرل

)A ( بيمــارمحورو مداخلــه )B (همچنــين بــين دو گــروه ودار معنـا اخـتالف ) C(و مداخله خـانواده محـور ) A(كنترل

مداخلـه نتايج اين آزمون بين دو گـروه آماري وجود دارد، امااخـتالف آمـاري ) C(و مداخله خانواده محور ) B( بيمارمحور

).1نمودار شماره ) (4جدول شماره (دار را نشان نداد معنا

اي تحت مطالعهه هتوزيع فراواني مطلق و نسبي اطالعات بيماران مبتال به ديابت نوع دو در گرو -1جدول

)C(مداخله بيمارمحور )B( رمحوربيمامداخله )A( كنترل گروه/ويژگي مورد بررسي

نتيجه آزمون*One-Way ANOVA

**Chi-Square Test

p*=18/0 26/48±36/6 94/46±53/5 15/49±52/6 )سال(سن

مرد جنس زن

20)7/37(% 33)3/62(%

24)3/45(% 29)7/54(%

14)28(% 36)72(% 19/0=**p

p*=15/0 74/25±74/4 61/26±76/4 27/26±41/3 شاخص توده بدني

تأهلم تأهلوضعيت همسر فوت شده

44)83(% 9)17(%

39)6/73(% 14)4/26(%

40)80(% 10)20(% 69/0=**p

سطح تحصيالت ابتدايي و نهضت

راهنمايي ديپلم و باالتر

34)2/64(% 13)5/24(% 6)3/11(%

36)9/67(% 10)9/18(% 7)2/13(%

30)60(% 15)30(% 5)10(%

76/0=**p

وضعيت اشتغال

ربيكا شاغل دار خانه

بازنشسته

2)8/3(% 14)4/26(% 29)7/54(% 8)1/15(%

6)3/11(% 9)17(% 30)6/56(% 8)1/15(%

1)2(% 11)22(% 33)66(% 5)10(%

34/0=**p



٢٢

اي تحت مطالعهه هتوزيع فراواني مطلق و نسبي اطالعات عضو فعال خانواده بيماران مبتال به ديابت نوع دو در گرو -2جدول

)C( بيمارمحورمداخله )B( بيمارمحورمداخله )A( كنترل گروه/ي مورد بررسيويژگ

نتيجه آزمون*One-Way ANOVA

**Chi-Square Test

p*=54/0 18/43±49/1 18/40±12/1 75/39±41/1 )سال(سن

مرد جنس زن

24)3/45(% 29)7/54(%

25)2/47(% 28)8/52(%

29)58(% 21)42(% 38/0=**p

لنسبت عضو فعا همسر پسر دختر

31)5/58(% 6)3/11(% 16)2/30(%

35)66(% 3)7/5(% 15)3/28(%

34)68(% 3)6(% 13)26(%

74/0=**p

سطح تحصيالت ابتدايي و نهضت

راهنمايي ديپلم و باالتر

20)7/37(% 12)6/22(% 21)7/39(%

23)4/34(% 13)5/24(% 17)1/32(%

15)30(% 18)36(% 17)34(%

46/0=**p

اي تحت مطالعهه هتوزيع فراواني مطلق و نسبي ميانگين و انحراف معيار نمره دانش بيماران مبتال به ديابت نوع دو در گرو -3جدول

گروه

بعد از مداخله قبل از مداخله انحراف معيار ميانگين نمره دانش بيماران انحراف معيار ميانگين نمره دانش بيماران

A( 49/13 72/2 17/15 76/2(كنترل B( 94/12 07/3 64/19 88/2( بيمارمحورمداخله

C( 10/13 33/3 78/20 95/1( مداخله خانواده محورOne-Way ANOVA

2=f 64/0=p

2=f 001/0p<

اي تحت مطالعه، قبل و بعد از مداخلهه هبيماران مبتال به ديابت نوع دو در گرو HBA1Cميانگين و انحراف معيار ميزان -4جدول

گروه نتيجه آزمون HBA1Cانحراف معيار±ميانگين

Paired Samples Test بعد از مداخله قبل از مداخله A( 83/1±51/8 55/1±65/8 64/0-=t(كنترل

53/0=p

B( 62/1±14/8 26/1±77/7 58/2=t( بيمارمحورمداخله 002/0p<

C( 85/1±40/8 30/1±50/7 21/5=t(مداخله خانواده محور 001/0p<

نتيجه آزمونOne-Way ANOVA

6=f 55/0=p

6=f 001/0p<

A&B: p= 02/0 A&C: p< 001/0 B&C: p= 43/0

اي تحت مطالعه، قبل و بعد از مداخلهه هدر گرو HBA1Cمقايسه تغييرات -1نمودار



٢٣

بحث در اين پژوهش، ميزان دانش و آگـاهي بيمـاران در

داري بعـد از مداخلـه معنا به طور، )C,B(اي آزمون ه هگرودانش بيماران دربـاره بيمـاري و كنتـرل آن . افزايش يافت

اهميت زيادي داشته و بر كنترل بيمـاري اثـر گـذار اسـت و همكاران نشـان داد Mosnier-Pudarمطالعه ). 35(

بـا هـا آنشـود كـه ميكه آموزش به بيماران ديابتي باعث ود، بــه كســب آگــاهي بيشــتر در مــورد شــدت بيمــاري خــ

ه شده براي كنترل و مديريت بيماري بيشتر ياي اراه هتوصيتري در مديريت بيماري خـود توجه نموده و به صورت فعال

و همكـاران Milenkovicدر مطالعه ).36(درگير شوند داري معنابه طور ها آندانش نيز پس از يك سال آموزش،

.)37(افزايش يافت زيلـه بـه عنـوان نتيجه آزمـايش هموگلـوبين گليكو

شاخص كنترل متابوليكي در واحـدهاي پـژوهش پـيش از هموگلوبين (مداخله، نشان داد اكثر بيماران، كنترل متوسط

نتايج ساير مطالعات نيـز نشـان . داشتند) 10تا 7گليكوزيله از كنترل نامطلوب قندخون در بين بيمـاران ديـابتي اسـت

ه، قبل از در سه گرو HBA1Cميانگين ميزان .)40-38(بعـد از كـه دار نداشت در حاليمعنامداخله، اختالف آماري

.دار آماري بين سه گروه مشاهده شدمعنامداخله تفاوت دار آماري را معناچند نتايج به دست آمده اختالف هر

و خانواده محـور نشـان نـداد، امـا بيمارمحوربين دو گروه دهنـده شانوجود آمده بين اين دو گروه نه درصد تغييرات ب

درصــد تغييــرات بيشــتر در گــروه مداخلــه خــانواده محــور . بود%) -5/4( بيمارمحورنسبت به گروه مداخله %) -7/10(

دهنده اينسـت كـه اجـراي آمـوزش خـانواده اين امر نشان HBA1Cمحور منجـر بـه كـاهش بيشـتري در ميـزان

.اين الگو شده است بيمارمحورنسبت به اجراي آموزش و بيمارمحوراي آموزشي ه همقايسه برنام در رابطه با

خانواده محور مطالعات بسيار كمي انجـام شـده و در اكثـر مجـزا مـورد بررسـي واقـع به طـور مطالعات اين دو روش

روش هـر دو و همكـاران نـژاد مـي ، در مطالعه بهرااند هشديكسـاني بـر شـاخص تـأثير مدار مدار و خانوادهآموزش فرد

چـاق و يي و فعاليت فيزيكي در افـراد توده بدني، رژيم غذاچند بهبود در سبك زندگي و داراي اضافه وزن داشت و هر

شاخص توده بدني در گروه مداخله خـانواده محـور بهتـر از ). 41(دار نبود معنافردمدار بود، اما اين تفاوت از نظر آماري

در همين راستا، مطالعه ديگر انجام شده در زمينـه بررسـي دار معنـا مدار، تفاوت مدار با فرد آموزش خانواده يرتأثمقايسه

ســبك زنـدگي بيمــاران مبـتال بــه در ميـزان فشـارخون و ).42(خون باال مشاهده نشد فشار

و همكـاران Chienدر پژوهش انجام شده توسط اي ويژه انجام شد، نتـايج نشـان داد ه تكه در بخش مراقب

هاي آموزشنان مراه آه كه افرادي كه در كنار خانواده و بهاي هـ تمربوط به نيازهاي بعد از بسـتري در بخـش مراقبـ

ويژه را دريافت كردند، تفاوت قابل توجهي در سطح دانـش و آگاهي در رابطه با رژيم غذايي كم چرب نسبت به گـروه

داري بـين دو گـروه از نظـر معنـا كنترل داشتند؛ اما تفاوتي ).43(مصرف رژيم كم چرب مالحظه نشد

انجـام شـده در ايـن بيمـارمحور ينه مداخالت در زمزمينه، مطالعه حيـدري و همكـاران نشـان داد كـه اجـراي الگوي توانمندسازي در نوجوانان مبـتال بـه ديابـت، باعـث

42/9بـه 32/10از HBA1C دار در ميانگينمعناتفاوت ). 44( در گــروه آزمــون شــد بعــد از مداخلــه توانمندســازي

بيمارمحوراي توانمندسازي ه هبرنام رتأثيمطالعات ديگر نيز كه ) 46و45( اند هرا به اثبات رساند HBA1Cرا بر ميزان

.خواني دارد هم Bبا نتايج مطالعه حاضر در گروه مداخالت خانواده محور بر كنتـرل تأثيردر ارتباط با

و Armourمطالعــه متــابوليكي بيمــاران ديــابتي؛ در گرفتــه در زمينــه ، بررســي ده پــژوهش صــورت همكــاران

نشان از HBA1Cميزان بررويمداخالت خانواده محور در ميـزان ايـن % 6/0كلـي حـدود به طـور اين داشت كه

در همـين راسـتا ). 47(شاخص كاهش وجود داشـته اسـت Keogh مداخلـه تـأثير و همكاران در مطالعه خود كه بـه

رواني خانواده محور در بيماران ديـابتي بـا كنتـرل ضـعيف در HBA1Cاخته بودند، كاهش بيشـتري در ميـزان پرد

گروه آزمون نسبت به گروه كنترل مشاهده كردند و چنـين نتيجه گرفتند كه افزودن مداخله رواني خـانواده محـور بـه

تواند در بهبود مديريت ديابت مـؤثر مياي معمول ه تمراقبدر تحقيق خود به اين نتيجـه رسـيد كـه Tan). 48(باشد

اي هـ سخانواده همراه بيمار در كال يز اعضاشركت يكي اا خواهد شد ه ساين كال تأثيرآموزش ديابت سبب افزايش

، محققـين معتقدنـد Suppapitipornدر تحقيق . )49(كه خانواده نقـش اصـلي را در درمـان ايـن بيمـاران دارد و

خون همراه اسـت باالي خانواده با كنترل بهتر قندعملكرد اي آموزشي ه هكنند كه خانواده را نيز در برنام ميو پيشنهاد



٢٤

در Vaccaهمچنـين . )50(اين بيماران مشـاركت دهنـد مـار يسالمت ب و حفظ ياصل را عامل مطالعه خود، خانواده

يارتقـا را بـا نقش نيا تيتقو معرفي نموده و خانواده در. )51( دانـد مـي مـرتبط آنـان و عملكـرد يآگـاه دانـش،

ات مثبـت تـأثير عـات مختلـف، مبـين همچنين نتـايج مطال اجراي آموزش مبتني بر الگوي توانمندسازي خانواده محور

تـوان بـه مـي اي مختلف بوده اسـت؛ از جملـه ه يدر بيماركـارگيري ايـن الگـو بـر كيفيـت زنـدگي هات مثبت بتأثير

اسـكلروزيس بيماران مبتال به تاالسمي و همچنين مولتيپليماران مبتال به انفـاركتوس ، بهبود سبك زندگي ب)32و31(

و افزايش تبعيـت درمـاني در بيمـاران تحـت ) 33(ميوكارد CABG )34 (ات تـأثير دهنـده اين امر نشـان . اشاره نمود

مثبت اين روش آموزشي و همچنين نقش مهم خـانواده در .اي مزمن استه ياي مختلف بيماره هبهبود جنب

شـود مـي با توجه به نتايج به دست آمده، پيشنهاد اي مختلـف هـ هبـر جنبـ ات اين الگـو تأثيرضمن بررسي

اي مزمن، به مقايسه ايـن ه يبيماري ديابت و ساير بيمارنـوآوري در . دو روش با حجم نمونه بيشتر پرداخته شـود

بـا خـانواده محـور بيمـارمحور مقايسه دو روش آموزشي الگوي توانمندسازي از نكـات برجسـته مطالعـه براساساي ايـن مطالعـه هـ تاز جملـه محـدودي و باشد ميحاضر

ـ مي مثـل قابـل كنتـرل ر غيرگـ هتوان به متغيرهاي مداخلاي فرهنگي و ه هخصوصيات متفاوت روحي و رواني، زمين

ــاران، ــردي بيم ــين ف ــامالت ب ــاوت در تع ــاعي، تف اجتما و عاليـق هـ ههاي اقتصادي و تفاوت در انگيـز نابساماني

ــ ــاره نم ــژوهش اش ــورد پ ــدهاي م ــه شخصــي واح ود ككـه بـا اثـر بگـذارد هـا آنتوانست بر ميزان يادگيري مي

كنتـرل متـابوليكي همگـن براسـاس تخصيص تصـادفي .تا حد امكان ميسر گرديد اه هبودن گرو گيري نتيجه

و بيمـارمحور در مطالعه حاضر، هرچند هر دو روش خانواده محور منجر به بهبود كنترل متـابوليكي در بيمـاران

وجـود روابـط رسد با توجه به مييد؛ ولي به نظر ديابتي گردو پيونـدهاي عميـق خـانوادگي در ميــان مـردم كشـور مــا

توان با تأكيد بر نقش حمايتي خانواده و آموزش مي، )ايران(به اعضاي خانواده در كنار بيماران گام مـؤثرتري در جهـت دستيابي به كنترل متـابوليكي بهينـه و در نهايـت كـاهش

.عوارض آتي در اين بيماران برداشتمشكالت و

تشكر و قدرداني 90/د/2796/130نامه با كـد اين مقاله حاصل پايان

باشـد كـه بـا مي 1391در مقطع كارشناسي ارشد، در سال . حمايت دانشگاه علـوم پزشـكي تهـران اجـرا شـده اسـت

وسيله از اساتيد دانشكده پرسـتاري و مامـايي داشـگاه بدينوالن محتـرم بيمارسـتان امـام ؤهـران، مسـ علوم پزشكي ت

شاهرود و كاركنان مركز ديابت و تمامي بيمـاران )ع( حسينو خانواده محترمشان كه در اين طرح ما را ياري فرمودنـد،

.آيد ميتقدير و تشكر به عمل

منابع

1 - Padala P, Desouza CAS, Shivaswamy V, Ariyarathna K, Rouse L, et al. Diabetes research and clinical practice. 2008;79(1):37-41. The impact of apathy on glycemic control in diabetes: A cross-sectional study. 2008. 2 - Spinaci S, Currat L, Shetty P, Crowell V, Kehler J. Tough Choices: Investing in health for development: Experiences from national follow- up to commission on macroeconomics and health. World Health Organization Publications, Geneva. 2006. 3 - Nagelkerk J, Reick K, Meengs L. Perceived barriers and effective strategies to diabetes self‐management. Journal of Advanced Nursing. 2006; 54(2): 151-8. 4 - American Diabetes Association (ADA). Standards of medical care in diabetes-2007. Diabetes Care. 2007; 30 (Supplement 1): 4-103. 5 - Keers J, Greon H, Sluiter W, Bouma J, Links T. Cost and benefits of a multidisciplinary intensive diabetes education program. Journal of Evaluational Clinic Practice. 2005; 11: 293-303. 6 - Pollock S, Chiristian B, Sands D. Responses to chronic illness: analysis of psychological and physiological adaptation. Nursing Research. 1991; 39: 300-4.



٢٥

7 - Funnell M, Brown T, Childs B, Haas L, Hosey G, Jensen B, et al. National standards for diabetes self-management education. Diabetes Care. 2008 Jan; 31(Suppl 1): S97-104. 8 - Matz R. The target of good glysemic control should be an HBA1C concentration of less than 0.07. West J Med. 2000; 173(3): 179-80. 9 - Ozmen B, Boyvada S. The relationship between self-monitoring of blood glocose control and glycosylated hemoglobin in patients with type 2 diabetes with and without diabetic retinopathy. J Diabetes Complications. 2003; 17(3): 128-34. 10 - Manly S. Hemoglobin A1C – a marker for complications of type 2 diabetes: The experience from the UK prospective Diabetes Study (UKPDS). ClinChem Lab Med. 2003; 41(9): 1182-90. 11 - Fenton JJ, Von Korff M, Lin EHB, Ciechanowski P, Young BA. Quality of preventive care for diabetes: effects of visit frequency and competing demands. The Annals of Family Medicine. 2006; 4(1): 32-9. 12 - Taggart J, Wan Q, Harris MF, Powell DG. Quality of diabetes care-a comparison of division diabetes registers. Australian family physician. 2008; 37(6): 490-2. 13 - Funnell MM, Brown TL, Childs BP, Haas LB, Hosey GM, Jensen B, et al. National standards for diabetes self-management education. Diabetes Care. 2009 Jan; 32 Suppl 1: S87-94. 14 - Smeltzer S, Bare B, Hinkle J, Cheever K. Brunner & Suddarth's Textbook of Medical-Surgical Nursing. 11th edition. 2007;Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins. 15 - Ellis SE, Speroff T, Dittus RS, Brown A, Pichert JW, Elasy TA. Diabetes patient education: a meta-analysis and meta-regression. Patient Education and Counseling. 2004; 52(1): 97-105. 16 - Funnell M, Anderson R, Arnold M, Barr P, Donnelly M, Johnson P, et al. Empowerment: an idea whose time has come in diabetes education. Diabetes Educ. 1991; 17(1): 37-41. 17 - Faulkner M. A measure of patient empowerment in hospital environments catering for older people. Journal of Advanced Nursing. 2001; 34(5): 676-86. 18 - Lewis M, Urmston J. Flogging the dead horse: the myth of nursing empowerment. Journal of Nursing Management. 2000; 8(4): 209-13. 19 - Chang L, Li I. Concept analysis of empowerment. Hu Li Za Zhi. 2004; 51(2): 84-90. 20 - Rodgers J. Adopting an empowerment approach in diabetes consultations. Primary Health Care a. 2004; 14(4): 35-7. 21 - Meetoo D, Gopaul H. Empowerment: giving power to people with diabetes. Journal of Diabetes NursingCare[Online Series] Available at: http://findarticles Com/p/articles/ mi – MOMDP/ is – 4 – 6/ ai – n9475786 Visited at : 14/ 11/2008.

22 - Funnell MM, Anderson RM. Empowerment and self-management of diabetes. Clinical Diabetes. 2004; 22(3): 123-7. 23 - Alhani F. [Design and evaluation of the family-centered prevention of iron deficiency anemia]. Dissertation, Tehran, Tarbiyat Modarres University, 2003. P. 89-125. (Persian) 24 - Park M, Chesla CK. Understanding complexity of Asian American family care practices. Archives of psychiatric nursing. 2010; 24(3): 189-201. 25 - Yoon KH, Kim HS. A short message service by cellular phone in type 2 diabetic patients for 12 months. Diabetes research and clinical practice. 2008; 79(2): 256-61. 26 - Barrera Jr M, Toobert DJ, Angell KL, Glasgow RE, MacKinnon DP. Social support and social-ecological resources as mediators of lifestyle intervention effects for type 2 diabetes. Journal of health psychology. 2006; 11(3): 483-95. 27 - Donovan F, Sands K, Judith N, Marianne M, Green C. Phipps medical surgical nursing health and illness prespective. Eighth editionVolume 2 Lippincott Williams &Wilkins. 2007: 882. 28 - Musick K, Mare R. Recent trends in the inheritance of poverty and family structure. The American Journal of Medicine. 2006; 35(7): 471-99. 29 - Zamamzadeh V, Seyied Rasuli E, Jaberzadeh F. The Effect of empowerment Progrom Education on Self Efficasy in Diabetic Patients in Tabriz University. Research Journal of Biological Sciences. 2008; 3(8): 850-5. 30 - Tol A, Shojaeezadeh D, Sharifirad G, F A, Mohajeri Tehrani M. [Determination of empowerment score in type 2 diabetes patients and its related factors]. J Pak Med Assoc. 2012; 62(1). (Persian)



٢٦

31 - Allahyari A. [The effect of family-centered empowerment model on the Quality of Life of school-age B-thalassemic children]. Master's Thesis, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran, 2006. (Persian) 32 - Masoodi R, Alhani F, Moghadassi J, Ghorbani M. [The effect of family-centered empowerment model on skill, attitude, and knowledge of multiple sclerosis caregivers]. Journal of Birjand University of Medical Sciences. 2010; 9: 175-82. (Persian) 33 - Vahedian Azimi A, Alhani F, Ahmadi F, Kazemnejad A. [Effect of family-centered empowerment model on the life style of myocardial infarction patients]. Iranian Journal of Critical Care Nursing. 2010; 2(4): 1-2. (Persian) 34 - Sanaei N. [The effect of family-centered empowerment Model on treatment regime compliance in patients undergo coronary bypass graft surgery]. Master's Thesis, Tehran University of Medical Sciences,Tehran, Iran, 2011. (Persian) 35 - Aghamolaei T, Eftekhar H, Mohammad K, Nakhjavani M, Shojaeizadeh D, Ghofranipour F, et al. [Effects of health education program on behavior, and health-related quality of life in diabetic patients]. Acta Medica Iranica. 2005; 43(2): 89-94. (Persian) 36 - Mosnier-Pudar H, Hochberg G, Eschwege E, Virally ML, Halimi S, Guillausseau PJ, et al. How do patients with type 2 diabetes perceive their disease? Insights from the French DIABASIS survey. Diabetes Metab. 2009; 35(3): 220-7. 37 - Milenkovic T, Gavrilovic S, Percan V, Petrovski G. Influence of diabetic education on patient well-being and metabolic control. Diabetologia Croatica. 2004; 33(3): 91-6. 38 - Shani M, Taylor T, VinkerSh LA, Erez R, Elhayany A, Lahad A. Characteristics of Diabetics with Poor Glycemic Control Who Achieve Good Control. J Am Board Fam Med. 2008; 21(6): 490-6. 39 - Maney M, Tseng CL, Safford MM, Miller DR, Pogach LM. Impact of self-reported patient characteristics upon assessment of glycemic control in the Veterans Health Administration. Diabetes Care. 2007; 30(2): 245-51. 40 - Benoit S, Fleming R, Philis-Tsimikas A, Ji M. Predictors of glycemic control among patients with type 2 diabetes: a longitudinal study. BMC Public Health. 2005; 5(1): 36. 41 - Bahrami Nejad N, Hanifi N, Mousavinasab S, Alimohamdi R, Bageri Asl A. [Comparison of the Impacts of Family-based and Individual-Based Interventions on Body Mass Index and Life Style]. Medical Sciences Journal of Zanjan University. 2006; 16(62). (Persian) 42 - Bahrami Nejad N, Hanifi N, Moosavi Nasab N. [Comparing the effect of two family and individual-based interventions on blood pressure and lifestyle]. The Journal of Qazvin Univ of Med Sci. 2008; 12(1). (Persian) 43 - Chien W, Chiu YL, Lam W. Effects of a needs-based education programme for family carrier with a relative in an intensive care unit. International Journal of Nursing Studies. 2006; 43(24): 39-41. 44 - Heidari M. [The effect of empowerment model on quality of life of Diabetic adolescents]. Master's Thesis, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran, 2006. (Persian) 45 - Pibernik-Okanovic M, Prasek M, Poljicanin-Filipovic T, Pavlic-Renar I, Metelko Z. Effects of an empowerment-based psychosocial intervention on quality of life and metabolic control in type 2 diabetic patients. Patient Education and Counseling. 2004; 52: 193-9. 46 - Wu H, Tan S, Yeh C, Wu S. A Study on Efficacy of Empowerment Training among Diabetes Patients. Life Science Journal. 2011; 8(3). 47 - Armour T, Norris S, Jack L, Zhang X, Fisher L. The effectiveness of family interventions in people with diabetes mellitus: a systematic review. Diabetic Medicine. 2005; 22(10): 1295-305. 48 - Keogh KM, Smith SM, White P, McGilloway S, Kelly A, Gibney J, et al. Psychological family intervention for poorly controlled type 2 diabetes. Am J Manag Care. 2011; 17(2): 105-13. 49 - Tan H. Examining the influence of family support on diabetes education behavioural outcomes. 2006. 50 - Suppapitiporn S. The family functioning and glycemic control of non-insulin dependent diabetes mellitus. Chula Med. 2005; 49(5): 269-80. 51 - Vacca J. Parent perception's of raising a child with a severe physical disability. Implication for mental health providers. Best Pract Ment Health. 2006; 2: 59-73.



٢٧

Comparison of the impact of education based on the empowerrment model and family-center empowerrment model on knowledge and

metabolic control of patients with type 2 diabetes mellitus Sadeghi1 M (MSc.) - Pedram Razi2 Sh (MSc.) - Nikbakht Nasrabadi3 A (Ph.D) - Ebrahimi4 H (Ph.D) - Kazemnejad5 A (Ph.D).

Introduction: Education is essential for obtaining a better glicemic control in

patients with diabetes. One of the most effective factors affecting the quality of education is the method selected for education. On the other hand, education of family members of such patients facilitate metabolic control. The purpose of this study was to compare the impact of education based on the empowerrment model and family-center empowerrment model on knowledge and metabolic control of patients with type 2 diabetes mellitus.

Method: This is a clinical-trial study conducted in 2012 in which 153 patients with type 2 diabetes were randomly assigned into three control, patient-centered intervention, and family-centered intervention groups. Before the intervention and three months after that, the HbA1C test was conducted and the knowledge questionnaire was completed by the samples. Patient-centered empowerment and family-centered empowerment educational interventions conducted in the two interventns groups. Routine education was conducted in the control group. Data was analysed using descriptive and inferential statistics.

Results: No significant differences were noticed in demographic inerventions between the groups before the intervention (p>0.05). Moreover, no significant difference was noticed between patients’ knowledge and the level of HbA1C in the groups (p>0.05). A significant difference was found between these two factors after the intervention (p<0.001). A significant difference was reported between knowledge and the level of HbA1C in the intervetion groups in comparision with the control group (p<0.05). While no significant difference was seen in the level of HbA1C between the intervention groups, the reduction of the level of HbA1C was more in the family-centered intervention group in comparison with. patient-centered empowerment group.

Conclusion: Patient-centered empowerment and family-centered empowerment educational interventions have positive effects on metabolic control. Therefore, the participation of family members in the management and control of diabetes is recommended.

Key words: Diabetes type 2, education, family-centered empowerment model,

metabolic control

Received: 24 August 2013 Accepted: 30 November 2013

1 - Corresponding author: MSc., School of Nursing and Midwifery, Shahroud University of Medical Sciences, Shahroud, Iran e-mail: [email protected] 2 - MSc., School of Nursing and Midwifery, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran 3 - Ph.D, School of Nursing and Midwifery, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran 4 - Ph.D, School of Nursing and Midwifery, Shahroud University of Medical Sciences, Shahroud, Iran 5 - Ph.D, Professor of Statistics, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran

3 - sadeghi · دﺮﺧ و نﺎﺟ ﺪﻧواﺪﺧ مﺎﻧ ﻪﺑ يرﺎﺘﺳﺮﭘ...

Documents