3.ORGANIZACIJA PSIHIJATRIJSKE

SLUŽBE ZDRAVSTVENA NEGA U

PSIHIJATRIJI

DIVNA KEKUŠ

ORGANIZACIJA PSIHIJATRIJSKE SLUŽBE

• Organizacija psihijatrijske službe treba da omogući uključivanje svih psihijatrijatrijskih ustanova u opštu zaštitu i unapređenje duševnog zdravlja sa ciljem preventivnih, terapijskih i rehabilitacionih mera koje će omogućiti lečenje duševnih bolesti i rehabilitaciju osoba s duševnim smetnjama.

• Organizacija psihijatrijske sližbe menjala se tokom vremena od azila, ranih popravnih ustanova za smeštaj duševnih bolesnika zajedno sa drugim marginalnim grupama, do velikih psihijatrijskih ustanova.

• Početak hospitalne faze u psihijatriji povezuje se sa osnivanjem psihijatrijskih bolnica.

Sveukupnost psihijatrijske službe podrazumeva nekoliko principa

• Sveobuhvatnost zdravstvene zaštite• Integraciju svih vidova zdravstvene zaštite• Rasprostranjenost ustanova

• Sveobuhvatnost psihijatrijske zaštite ili ''sektorska psihijatrija'' obuhvata kompletnu brigu o svim populacionim grupama, kao što su:

deca, mladi, radnici, starije osobe, socijalni slučajevi, marginalne grupe • Potrebno je angažovanje svih činilaca koji

učestvuju u zaštiti i unapredjenju mentalnog zdravlja kao što su ustanove primarne zdravstvene zaštite, specijalizovane službe, sportska udruženja i vaspitno obrazovne ustanove.

• U proces lečenja potrebno je uključiti korisničke udruženja psihijatrijskih bolesnika, njihove porodice, volontere kao i celokupnu radnu sredinu bolesnika

• Glavna uloga u sprovodjenju sveobuhvatne psihijatrijske zaštite pripada primarnoj zdravstvenoj zaštiti i to: domovima zdravlja, kao i specijalizovanoj psihijatrijskoj službi – dispanzerima za mentalno zdravlje, stacionarnim psihijatrijskim ustanovama I ustanovama za parcijalnu psihijatrijsku hospitalizaciju.

 

Integracija prevencije, lečenja i rehabilitacije mentalnih oboljenja • Obuhvata primarnu prevenciju, sekundarnu i

tercijarnu prevenciju. Potrebno je da se istovremeno sprovode sva tri oblika pružanja psihijatrijske pomoći.

• Lečenjem psihijatrijskog bolesnika istovremeno se vrši i prevencija oboljevanja drugih osoba.

• Takođe je poznato da pravovremena i adekvatna rehabilitacija počinje još za vreme aktivnog lečenja.

 

• Psihološka savetovališta i dispanzeri su tesno povezani sa stacionarnim ustanovama, čime se objedinjuje prevencija i lečenje, a ustanove za parcijalnu hospitalizaciju sprovode istovremeno i aktivno lečenje i rehabilitaciju.

• Savremenost u konceptu organizacije koji podrazumeva veći broj međusobno funkcionalno povezanih psihijatrijskih institucija danas se naziva ‘’psihijatrija u zajednici’’.

Dobra rasprostranjenost klasičnih organizacionih modela obuhvata:

 

• Stacionarne psihijatrijske ustanove• Ustanove za parcijalnu hospitalizaciju• Ambulantno polikliničke organizacione

jedinice.

STACIONARNE BOLNIČKE PSIHIJATRIJSKE USTANOVE su:

• Psihijatrijska odeljenja opštih bolnica su značajni delovi bolničke psihijatrijske službe.

• Smatra se da je smeštaj psihijatrijskog bolesnika na ova odeljenja optimalan, jer se bolesnik ne udaljava mnogo od svoje porodice koja može da se više angažuje u lečenju psihijatrijskog bolesnika (opšte bolnice poseduje svaki regionalni centar).

Većina ovih odeljenja obavlja stacionarnu, konzilijarnu i vanbolničku službu.

Psihijatrijska odeljenja postoje i osnivaju se u drugim specijalističkim stacionarnim ustanovama kao što su:

- zavodi za čuvanje i lečenje mentalno obolelih delikvenata,- kaznenopopravni zavodi,- - psihijatrijske kolonije ili naselja hroničnih

psihijatrijskih bolesnika.

Klasična odeljenja u opštim bolnicama

• organizovana su tako da bolesnici kraće borave pre svega radi dijagnostike i lečenja akutnih stanja bolesnika.

• Objedinjeni su sa drugim granama medicine i mogu se nadopunjavati kao što su: odelenja neurologije ili interna odeljenja.

• Za uspešan rad potrebna je dobra saradnja sa raznim oblicima parcijalne hospitalizacije i patronažnom službom domova zdravlja.

• Prema preporuci SZO, danas su to manja odeljenja koja imaju 30, a najviše 50 kreveta.

Klinika za psihijatriju

• Klinika za psihijatriju – ranije Instutut za psihijatriju i Institut za mentalno zdravlje u Beogradu, povezani su sa Medicinskim fakultetom pružajući visoko specijalizovano psihijatrijsko lečenje uz primenu najsloženijih dijagnostičkih dostignuća i najsavremeniju terapiju.

• Sprovode naučno istraživački rad i kliničko ispitivanje lekova

Psihijatrijske bolnice

• Psihijatrijske bolnice poznate još iz davnih vremena. To su specijalizovane ustanove koje su nekada predstavljale ''psihijatrijske azile'' u koje su smeštani duševni bolesnici zbog čuvanja.

• One su najstarije psihijatrijske institucije i sve do kraja prve polovine dvadesetog veka bile su baza psihijatrijske zaštite.

• U tim bolnicama, ranije, u nedostatku farmakoterapije i savremenih metoda lečenja, bolesnici su boravili godinama.

• Danas, sve te bolnice doživljavaju transformaciju u organizacionom smislu i primeni savremenih terapijskih modela.

• Danas, po preporuci SZO, ne bi smele imati više od 300-400 kreveta. Uz akutne bolesnike, karakterše ih veći ili manji broj hroničnih duševnih bolesnika koji se nalaze na dužem ili trajnom boravku.

• Znatan procenat u psihijatrijskim bolnicama čine gerijatrijski bolesnici, odnosno duševno poremećene starije osobe.

• U Srbiji postoje četiri velike bolnice koje se nalaze u: Padinskoj Skeli, Kovinu, Toponici kod Niša i Vršcu (na prostorima bivše Jugoslavije bilo ih je oko petnaest).

Sve ustanove za negu i lečenje duševnih poremećaja imaju ista bazična načela kao i druge službe u zdravstvenom sistemu i treba da budu:

• pristupačne osobama kojima su neophodne• delotvorne• prihvatljive pacijentima• ekonomične i• da odgovaraju potrebama celokupne zajednice

• Ustanove socijalno – medicinskog karaktera čine: ustanove za lečenje i rehabilitaciju dečje paralize, dece sa oslabljenim vidom, sluhom, govorom, sa smetnjama u psihofizičkom razvoju.

• U zaštiti mentalnog zdravlja učestvuju i druge ustanove i organizacije. Kod nas još nije na adekvatan način regulisan rad volontera, udruženja korisnika obolelih od pojedinih psihijatrijskih oboljenja i članova njihovih porodica, nevladinih I humanitarnih organizacija koje se bave zaštitom mentalnog zdravlja.

SESTRINSKE BOLNICE • Ovo je novi tip bolničke ustanove koja kod nas

još nije organizovana. Naglasak je na zdravstvenoj nezi psihijatrijskog bolesnika, gdje je lekar samo konzilijarni član tima.

• Organizirane su najčešće za hronične duševne bolesnike i starije osobe s duševnim poremećajima.

 

 

USTANOVE VANBOLNIČKE SLUŽBE

Uključuju:

• ambulante, savetovališta, poliklinike, klubove lečenih bolesnika (npr. alkoholičari), telefonske službe, centre za krizna stanja, kazneno-popravne domove i sl.

Dispanzer ili centar za mentalno zdravlje (ambulantno poliklinička služba )

• Dispanzer se može formirati kao samostalna institucija ili kao organizaciona jedinica zdravstvenih centara, domova zdravlja, psihijatrijskih odeljenja opštih bolnica, zavoda ili drugih bolnica.

• Principi rada dispanzera su laka dostupnost, sveobuhvatnost programa koji podrazumeva primenu preventivnih, dijagnostičkih, terapijskih i rehabilitacionih metoda, zatim kontinuitet zaštite u cilju prevencije recidiva i hronifikacije pojedinih poremećaja.

•  

• Dispanzer – specijalističko konsultativna služba u svom sastavu treba da ima: dijagnostičko – terapijski, preventivno- rehabilitacioni i organizaciono-administrativni deo. U njegovom sastavu nalaze se specijalizovana savetovališta za različite mentalne poremećaje. To su: savetovališta za decu i omladinu, za porodicu, za brak, mentalne bolesti starih.

Posebno mesto u ambulantno – polikliničkoj službi ima služba za urgentnu psihijatriju (sa tele-apel službom), služba kućnog lečenja i služba za rehabilitaciju sa klubovima lečenih bolesnika (npr. Klub lečenih alkoholičara) kao i zaštitne radionice.

Psihijatrijske ambulante

• Psihijatrijske ambulante postoje u domovima zdravlja, centrima ili dispanzerima za mentalno zdravlje, pri jedinicama za urgentnu medicine, ili kao isturena jedinica stacionarnih ustanova.

• Važna je funkcionalna povezanost ambulanti i stacionarnih psihijatrijskih ustanova sa socijalnim i socijalno-medicinskim službama.

•  

Mentalno – higijensko savetovalište

Ova vrsta savetovališta bavi se primarnom prevencijom. Funkcioniše u sklopu drugih zdravstvenih ustanova kao što su Crveni krst, domovi omladine ili nevladine organizacije i baziraju se na dobrovoljnom i volonterskom radu.

Centri za krizna stanja • Formiraju se za urgentnu psihijatriju i

namenjeni su hitnim psihijatrijskim intervencijama i pomoć osobama koje se nalaze u krizi.

 

Službe za kućno lečenje i negu • U poslednjih nekoliko godina sve više se

razvijaju službe za kućno lečenje i negu. U nekim zemljama postoji i smeštaj bolesnika u psihijatrijska naselja, zaštitne radionice, klubove lečenih bolesnika i dr

USTANOVE ZA DELIMIČNU/PARCIJALNU

HOSPITALIZACIJU • Ustanove prelaznog tipa čine institucije u koje

se ubrajaju: dnevne, noćne i vikend bolnice kao i zaštitne radionice.

• U savremenu parcijalnu hospitalizaciju svrstavaju se i: centri za krizna stanja, rehabilitacione kuće, organizovana kućna nega, boravak u psihijatrijskim naseljima, različite vrste klubova lečenih pacijenata.

DNEVNE PSIHIJATRIJSKE BOLNICE

• Pod parcijalnom hospitalizacijom podrazumeva se delimična hospitalizacija. Najpoznatije su, i kod nas postoje, dnevne bolnice. Dnevna bolnica je ustanova u kojoj bolesnik ostaje tokom dana, od 08-15 časova i posle tog vremena odlaze posle toga odlazi kući u svoju porodičnu sredinu.

• U takvim ustanovama pažljivo je organizovan program liječenja: grupni rad, saradnja sa porodicom, patronažnom službom i centrima za socijalni rad. Bolesnik ima status bolesnika, učestvuje u svim vidovima lečenja.

• Tretman u dnevnim bolnicama često je za mnoge bolesnike prelazna institucija između hospitalnog i kasnije faze ambulantnog lečenja.

• Svakodnevni je rad osim nedelje od 8-15h Ovakav boravak omogućava bolesniku da je stalno u kontaktu sa svojom porodicom i vraća ga njegovim uobičajenim aktivnostima

• Tretman u dnevnoj bolnici se pretežno bazira na principu terapijske zajednice. Bolesnicima je dozvoljeno da se slobodno kreću gradom, bez ograničenja.

• Svi bolesnici, izuzev suicidalnih, ekstremno uznemirenih i agresivnih bolesnika kao i teško dezintegrisanih mogu se lečiti u dnevnim bolnicama. Savremena psihijatrijska slušba podstiče razvoj vanbolničkog tretmana psihijatrijskih bolesnika, objedinjujući sve vidove zaštite na jednoj određenoj teritoriji.

• Troškovi lečenja u dnevnim bolnicama znatno su manji nego u klasičnoj hospitalizaciji, što ima izuzetan ekonomski značaj.

• Pored dnevnih postoje poslepodnevne, noćne i vikend bolnice kao I drugi oblici parcijalne hospitalizacije duševnih bolesnika

Noćne bolnice

• Noćne bolnice su organizovane u najsavremenijem smislu psihijatrijske zaštite i tretmana duševnih bolesnika.

• U njima bolesnici borave samo noću. Ciljevi su isti kao u dnevnim bolnicama.

• Izuzetno pomaže onim bolesnicima koji su u stanju da preko dana rade, ali im je i dalje potrebno lečenje koje se sprovodi u večernjim časovima.

• Ovde do izražaja dolazi podrška u vidu psiho - socioterapeutskog grupnog tretmana.

Kod nas ovakav vid lečenja još nije uveden.