23 Mart 2005

TBB TBB

MAKRO EKONOMİ ALT MAKRO EKONOMİ ALT ÇALIŞMA GRUBUÇALIŞMA GRUBU

2

Dünyada neler oluyor?Dünyada neler oluyor?......

Gelişmiş ülke ekonomilerindeki Gelişmiş ülke ekonomilerindeki toparlanmaya rağmen, faiz oranlarındaki toparlanmaya rağmen, faiz oranlarındaki sınırlı artış ve risk iştahının güçlenmesi, sınırlı artış ve risk iştahının güçlenmesi, gelişmekte olan ülkelere fon akımlarını gelişmekte olan ülkelere fon akımlarını destekliyor.destekliyor.

Türkiye piyasalarına yansımalarıTürkiye piyasalarına yansımaları......

Ekonomik ve yapısal görünümdeki düzelme Ekonomik ve yapısal görünümdeki düzelme ile birlikte global piyasalardaki görünüm, ile birlikte global piyasalardaki görünüm, Türkiye piyasalarındaki yükselişi Türkiye piyasalarındaki yükselişi güçlendirdi.güçlendirdi.

2005 Yılında Ekonomi ve Piyasalar2005 Yılında Ekonomi ve Piyasalar

3

DÜNYADA NELER OLUYOR?..DÜNYADA NELER OLUYOR?..

4

Global büyümenin dönüşüGlobal büyümenin dönüşü - Özellikle ABD ekonomisindeki ve Asya başta olma üzere gelişmekte olan ülkelerdeki toparlanma, global büyümeyi 2004 yılındaki % 4.8’e taşıdı. 2005 ve 2006 yıllarındaki büyümenin de Reuters’in anketine göre % 3.8 ve % 3.7 olması bekleniyor.

5

Beklenti anketleri de büyümeyi Beklenti anketleri de büyümeyi destekliyordestekliyor - Global Öncü Göstergeler Endeksi, büyüme beklentisini destekliyor.

6

Dış ticaret hacimleri yükseliyorDış ticaret hacimleri yükseliyor - Navlun maliyetlerini yansıtan ve dünya ticareti açısından önemli bir gösterge olan Baltic Dry Index, son dönemde tekrar toparlanmaya başlıyor.

Baltic Dry Index

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

7,000

Ara

.90

Ara

.91

Ara

.92

Ara

.93

Ara

.94

Ara

.95

Ara

.96

Ara

.97

Ara

.98

Ara

.99

Ara

.00

Ara

.01

Ara

.02

Ara

.03

Ara

.04

7

Hammadde ve enerji fiyatları Hammadde ve enerji fiyatları yükselişteyükselişte - Global ekonomik büyüme ile hammadde ve enerji fiyatları yükseliyor.- Hammadde ve petrol ihraç eden EM ülkeleri için olumlu. Endüstriyel Ürünler ve Enerji Fiyat Endeksi (1995=100)

60

70

80

90

100

110

Oca

.95

Oca

.96

Oca

.97

Oca

.98

Oca

.99

Oca

.00

Oca

.01

Oca

.02

Oca

.03

Oca

.04

Oca

.05

Kaynak: IMF

50

100

150

200

250

300

Endüstriyel Enerji (ikinci eks.)

8

ABD cari açık tartışmalarına farklı yaklaşımABD cari açık tartışmalarına farklı yaklaşım...... Yeni Bretton Woods sistemiYeni Bretton Woods sistemi......

Güneydoğu Asya -> Dış ticaret bölgesiGüneydoğu Asya -> Dış ticaret bölgesi

Avrupa, Kanada, Avusturalya -> Sermaye bölgesiAvrupa, Kanada, Avusturalya -> Sermaye bölgesi

ABD -> MerkezABD -> Merkez

Sonuç: Asya ülkeleri gelişme sürecini tamamlayıp Sonuç: Asya ülkeleri gelişme sürecini tamamlayıp merkez haline gelene kadar mevcut sistem merkez haline gelene kadar mevcut sistem sorunsuz çalışır. Yani, dolar euroya karşı değer sorunsuz çalışır. Yani, dolar euroya karşı değer kaybını sürdürse, ve sermaye bölgesine akımlar kaybını sürdürse, ve sermaye bölgesine akımlar azalsa bile ABD getirilerinin yükselmesi zor azalsa bile ABD getirilerinin yükselmesi zor görünüyor. görünüyor.

Bretton Woods’un dönüşüBretton Woods’un dönüşü

9

Bretton Woods’un dönüşüBretton Woods’un dönüşü - Hazine tahvillerinde yabancı alımları 2004 yılında 356.8 mlr US$ ile yıllık bazda rekor. Ocak 2005’teki 91.5 mlr dolarlık net giriş tarihteki en yüksek ikinci rakam.- Merkez Bankalarının 2004 yılı alımları 234.7 mlr dolar düzeyinde. Ocak 2005’te biraz hız keserek 5.0 mlr dolarlık giriş oldu.

ABD Varlıklarına Yönelik Yabancı Alımları (net, küm.$mio)

UST: Hazine Tahvilleri, USGA: Mortgage Tahvilleri (Fannie Mae, Freddie Mac)

Corp.Bonds: Şirket Tahvilleri, Corp.Stocks: Şirket Hisse Senetleri

-200,000

-100,000

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

19

94

-01

19

94

-09

19

95

-05

19

96

-01

19

96

-09

19

97

-05

19

98

-01

19

98

-09

19

99

-05

20

00

-01

20

00

-09

20

01

-05

20

02

-01

20

02

-09

20

03

-05

20

04

-01

20

04

-09

UST USGACorp.Bonds Corp.Stocks

10

FED sahnedeFED sahnede - ABD büyümesindeki toparlanma ve enflasyondaki sınırlı yükseliş ile FED’in yılsonunda faiz oranını % 3.75-4.00 seviyesine çıkartması bekleniyor.

Çekirdek Enflasyon Göstergeleri ve FED faizi

0.0%

0.5%

1.0%

1.5%

2.0%

2.5%

3.0%

3.5%

Oca

.94

Oca

.95

Oca

.96

Oca

.97

Oca

.98

Oca

.99

Oca

.00

Oca

.01

Oca

.02

Oca

.03

Oca

.04

Oca

.05

0

1

2

3

4

5

6

7

TÜFE PCE FED Funds (Sağ Eksen)

11

Gösterge 10 Yıllık ABD Faizi

3.0

3.5

4.0

4.5

5.0

5.5

6.0

6.5

04.0

0

07.0

0

10.0

0

01.0

1

04.0

1

07.0

1

10.0

1

01.0

2

04.0

2

07.0

2

10.0

2

01.0

3

04.0

3

07.0

3

10.0

3

01.0

4

04.0

4

07.0

4

10.0

4

01.0

5

Likidite bolluğunun kaynağı Likidite bolluğunun kaynağı - ABD faizlerinin düşük seyri, yüksek getirili enstrumanlara (gelişmekte olan ülkeler ve high-yield) yönelen fon miktarını arttırdı.- Son dönemdeki artış eğilimi, likidite koşullarını olumsuz etkiliyor.

Nisan ayındaki çalkantı

12

Risk iştahı güçlü seyrediyorRisk iştahı güçlü seyrediyor- Uluslararası piyasalarda ani hareketlerin son iki yıldır çok seyrek olarak görülmesi, yatırım daha riskli ve yüksek getirili (gelişmekte olan ülke, high yields) araçlara kaymasına yol açmıştır. Likidite koşullarındaki bozulmaya rağmen çıkışları şimdilik sınırlandırıyor.

VIX - Chicago Board of Exchange Volatility Index

11

13

15

17

19

21

01-0

4

02-0

4

03-0

4

04-0

4

05-0

4

06-0

4

07-0

4

08-0

4

09-0

4

10-0

4

11-0

4

12-0

4

01-0

5

02-0

5

03-0

5

Kritik Seviye

13

Temel ekonomik görünümdeki iyileşmeTemel ekonomik görünümdeki iyileşme - Kredi derecelendirme kuruluşlarının geçtiğimiz dönemde, temel ekonomik göstergelerdeki iyileşme ile gelişmekte olan ülke notlarını arttırmaları da fon akımlarını desteklemektedir.

14

Fon akımları güçleniyor...Fon akımları güçleniyor... - Son aylarda, özellikle Doğu Avrupa’daki gelişmekte olan ülkelere fon akımları güçlendi.

EM Fonlarına Para Girişleri

Kaynak: Emerging Portfolio

-2.0

-1.0

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

04.0

4

05.0

4

06.0

4

07.0

4

08.0

4

09.0

4

10.0

4

11.0

4

12.0

4

01.0

5

02.0

5

ABD EM Fonları ABD Dışı EM Fonları

Asya D.Avrupa

Portföy büyüklüğüne oranla (%), 4 haftalık ortalama

15

... Ve güçlü seyretmesi bekleniyor... Ve güçlü seyretmesi bekleniyor - Gelişmekte olan ülkelere toplam finansal para akımının 275.8 mlr dolar ile 2004 yılındaki 279.0 mlr dolara yakın olması beklenmektedir. - Gelişmekte olan Avrupa ülkelerine akımların ise yıllık % 3.8 artışla 101.1 mlr dolara çıkacağı tahmin ediliyor.

Gelişmekte olan ülkeleri finansal para akımlarıUS$ mlr 2002 2003 2004h 2005tÖze sektör akımları 124.9 210.6 279.0 275.8

Latin Amerika 17.3 25.2 26.1 39.4Avrupa 45.6 65.6 97.4 101.1Afrika/Ortadoğu 1.5 3.5 9.2 9.8Asya/Pasifik 60.5 116.3 146.3 125.6

Resmi akımlar -5.4 -21.0 -18.5 -35.7Latin Amerika 5.9 0.0 -4.0 -11.6Avrupa 2.2 -4.3 -5.4 -17.5Afrika/Ortadoğu -1.4 -2.4 -2.3 -2.5Asya/Pasifik -12.1 -14.4 -6.8 -4.1

h= öncü olarak hesaplanan rakam, t = IIF tahmini

16

Kardeş ülkelerde benzer eğilimler Kardeş ülkelerde benzer eğilimler ...... - Son dönemde eğilimler biraz tersine dönse de, gelişmekte olan ülkelerin para birimleri son iki yıldır değerleniyor.- Güney Afrika’dan sonra en fazla değerlenme yaşayan bölge Doğu Avrupa ülkeleridir. Gelişmekte olan piyasalarda bölgelere göre para birimleri

75.0

80.0

85.0

90.0

95.0

100.0

105.0

110.0

115.0

120.0

12.0

2

02.0

3

04.0

3

06.0

3

08.0

3

10.0

3

12.0

3

02.0

4

04.0

4

06.0

4

08.0

4

10.0

4

12.0

4

02.0

5

D.Avrupa Asya Latin Amerika Afrika

2003 = 100

17

TÜRKİYE’YE YANSIMALARTÜRKİYE’YE YANSIMALAR

18

Büyüme gücünü koruyor...Büyüme gücünü koruyor... - Sanayi üretimi, ihracatın da desteği ile son 3 yıldır büyüyor. - İç talepteki yavaşlamaya karşın, ihracatın ve yatırım eğiliminin desteği sürecek.

Sanayi Üretimi, Kapasite Kullanımı ve GSYİH (% yıllık)

-16-12

-8-4

04

812

16

2000

Ç1

2000

Ç2

2000

Ç3

2000

Ç4

2001

Ç1

2001

Ç2

2001

Ç3

2001

Ç4

2002

Ç1

2002

Ç2

2002

Ç3

2002

Ç4

2003

Ç1

2003

Ç2

2003

Ç3

2003

Ç4

2004

Ç1

2004

Ç2

2004

Ç3

2004

Ç4

GSYİH Sanayi Üretimi (*) Kapasite KullanımıKaynak:

19

Enflasyona dizgin vuruldu Enflasyona dizgin vuruldu - Enflasyondaki gerçekleşmeler ve gelecek dönem beklentileri, uzun vadeli hedeflerin tutturulacağına işaret ediyor. (geçmişe endeksliliğin azalması, kurlardan fiyatlara geçişin zayıflaması ve iç talebin düşük seyretmesi) - Yılsonu TÜFE tahminimiz % 6.5 ile hedefin 1.5 puan altında.

TÜFE Göstergeleri

0

5

10

15

20

25

01

-04

03

-04

05

-04

07

-04

09

-04

11

-04

01

-05

03

-05

05

-05

07

-05

09

-05

11

-05

01

-06

03

-06

Yılsonu TÜFE Bek. Hedef **

TÜFE (yıllık) Gelecek 12 ay TÜFE Bek.

20

Rating artışları bekleniyor Rating artışları bekleniyor - AB üyelik yolunda ilerleyen bir Türkiye’nin kredi notunun da uzun vadede kademeli olarak artmasını bekliyoruz.

21

2005 – 2006 Dış borç ödemeleri yüksek 2005 – 2006 Dış borç ödemeleri yüksek

Türkiye'nin Dış Borç Geri Ödeme Projeksiyonu(1)+(2)+(3) (1) (2) (3)

TÖ TKS TCMB ÖSToplam Geri Ödeme Toplam 34,301 17,256 2,889 14,156Borç Geri Ödemesi Faiz 24,395 8,899 2,842 12,654

Anapara 3,495 1,946 47 1,502Tahvil Geri Ödemesi Faiz 3,348 3,348 0 0

Anapara 3,063 3,063 0 0

Toplam Geri Ödeme Toplam 28,804 21,594 1 7,209Borç Geri Ödemesi Faiz 21,292 15,136 0 6,156

Anapara 2,406 1,352 1 1,053Tahvil Geri Ödemesi Faiz 2,644 2,644 0 0

Anapara 2,462 2,462 0 0TÖ: Top.Ödeme, TKS: Top.Kamu Sektörü, KB: Konsolide Bütçe TCMB: Merkez Bankası, ÖS: Özel Sektör

20

05

20

06

22

IMF ödemeleri artıyorIMF ödemeleri artıyor - IMF geri ödemeleri 2005 ve 2006 yıllarında 7.8 ve 10.7 mlr dolar. - Artan cari açık ve yüklü dış borç ödemelerinin yarattığı finansman ihtiyacı hesaba katılırsa, yeni IMF kredisi veya borçların yeniden yapılandırılması Hazine’nin borçlanma baskısını azaltır.

23

Finansmanın değişen yüzü... Finansmanın değişen yüzü... Portföy yatırımları lokal piyasaya kayarken, ticari krediler ve bankaların sendikasyon/seküritizasyon kredilerinin ağırlığı yükseliyor.

Dış Finansman İhtiyacı ve Finansman Kaynakları2000 2001 2002 2003 2004

1-Cari işlemler dengesi -9,819 3,390 -1,522 -8,037 -15,4512-Net hata noksan -2,788 -2,050 149 5,043 2,982

I.Toplam finansman ihtiyacı (1+2) -12,607 1,340 -1,373 -2,994 -12,469

II.Toplam finansman (1+2+3) 12,607 -1,340 1,373 2,994 12,469

1-Sermaye hareketleri 11,303 -15,190 567 6,367 22,660

Portföy yatırımları (net) 880 -4,512 -154 2,746 8,070 Genel hükümetin tahvil ihracı 6,110 99 1,029 1,509 1,959 Yabancıların Türkiye'de menkul kıymet alımı -4,637 -3,823 913 2,623 7,250 Yerleşiklerin yurtdışında menkul kıymet alımı -593 -788 -2,096 -1,386 -1,139

Krediler (IMF kredileri hariç) 9,325 -10,545 1,223 2,837 13,775 Genel Hükümet -883 -977 -669 -2,194 -1,163 Bankalar 4,378 -8,076 -1,028 1,975 5,642 Diğer sektörler 5,830 -1,492 2,920 3,056 9,296

Mevduat -20 -832 348 1,368 3930 0 0 0 0Diğer 1,118 699 -850 -584 422

2-IMF kredileri 3,348 10,229 6,365 -50 -3,518

3-Rezerv Değişimi (-artış) -2,044 3,621 -5,559 -3,323 -6,673 Bankaların döviz varlıkları -1,690 927 594 724 -5,849 Resmi rezervler -354 2,694 -6,153 -4,047 -824

24

Olumlu beklentilerle güçlenen akımlar Olumlu beklentilerle güçlenen akımlar - Ekonomik görünüm ile ilgili beklentiler sermaye akımlarını güçlendiriyor ve cari açığın finansmanını kolaylaştırıyor.

Finans Hesabı ve Reel Kesim Güven Endeksi

Mln US$

-18,000

-12,000

-6,000

0

6,000

12,000

18,000

Ara

-92

Ara

-93

Ara

-94

Ara

-95

Ara

-96

Ara

-97

Ara

-98

Ara

-99

Ara

-00

Ara

-01

Ara

-02

Ara

.03

Ara

.04

75

81

87

93

99

105

111

Finans Hesabı (12 aylık toplam) RKGE (Sağ Eks.-12 ay har.ort.)

25

Portföy akımları gücünü koruyorPortföy akımları gücünü koruyor

Yabancıların Türkiye'deki Portföy Yatırımlarında* 4-Haftalık Kümülatif Değişim

(*) Fiyat deðiþimlerinden arýndýrýlmýþ, 2003 sonu sabit kuru ile hesaplanan toplam yatýrým miktarý

Kaynak: TCMB, BDDK, Takasbank,

0

5000

10000

15000

O

Mar

- M T

Eyl

- K O

Mar

- M T

Eyl

- K O

B Tipi A Tipi

US$ mn

-1,500-1,000

-5000

5001,0001,5002,0002,5003,0003,500

23.0

1.04

23.0

2.04

23.0

3.04

23.0

4.04

23.0

5.04

23.0

6.04

23.0

7.04

23.0

8.04

23.0

9.04

23.1

0.04

23.1

1.04

23.1

2.04

23.0

1.05

23.0

2.05

26

Ters dolarizasyon yeniden sahnede...Ters dolarizasyon yeniden sahnede...- Yurtiçi yerleşiklerin yatırım tercihlerinin yeni yılla birlikte tekrar yerli paraya kayması, kurlardaki düşüşü güçlendiriyor.

Döviz Yatırımlarının Toplam Yatırımlara Oranı*

(*) Banka dışı kesimin mevduat, DİBS, hisse senedi, Eurobond, repo, yatırım fonu,

ÖFK katılım hesapları kullanılarak hesaplanmıştır.

27%

28%

29%

30%

31%

32%

33%

26.1

2.03

23.0

1.04

20.0

2.04

19.0

3.04

16.0

4.04

14.0

5.04

11.0

6.04

09.0

7.04

06.0

8.04

03.0

9.04

01.1

0.04

29.1

0.04

26.1

1.04

24.1

2.04

21.0

1.05

18.0

2.05

27

... ve devam edecek... ve devam edecek - Piyasaların istikrar kazanması ve volatilitenin azalması, yurtiçi yatırımcıların yerli paraya dönüşünü hızlandırabilir.

RiskÖlçer vs. US$/TL Kuru

40

70

100

130

160

190

220

01

.02

03

.02

05

.02

07

.02

09

.02

11

.02

01

.03

03

.03

05

.03

07

.03

09

.03

11

.03

01

.04

03

.04

05

.04

07

.04

09

.04

11

.04

01

.05

03

.05

1.20

1.30

1.40

1.50

1.60

1.70

1.80

RiskÖlçer (2003=100) US$/YTL Kuru (Ýkinci Eksen)

28

Yapısal görünüm de YTL’nin arkasındaYapısal görünüm de YTL’nin arkasında - YTL Barometre’miz uzun süredir kurlarda sıçrama olasılığının düşük olduğuna işaret ediyor. - Ekonomik aktivitedeki yavaşlama kalıcı olursa baskı artabilir.

%5 Devalüasyon vs. Model Olasılığı

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

02.0

1

05.0

1

08.0

1

11.0

1

02.0

2

05.0

2

08.0

2

11.0

2

02.0

3

05.0

3

08.0

3

11.0

3

02.0

4

05.0

4

08.0

4

11.0

4

02.0

5

Kur sıçraması

Modelin olasılığı

29

YTL’de değerlenmenin sonuçlarıYTL’de değerlenmenin sonuçları - Bütün bunların sonucunda YTL reel olarak tarihindeki en değerli seviyelerinde seyretmektedir. - MB toplam döviz alımları: 2003 -> 9.9 mlr US$, 2004 -> 5.4 mlr US$, 2005 -> 5.3 mlr US$- MB döviz rezervleri 2002 sonu ->26.7 mlr US$, 4 Mart 2005 -> 36.4 mlr US$TCMB Reel Efektif Kur Endeksi (1995=100)

Grafikteki işaretli yerler müdahaleleri göstermektedir.

115

120

125

130

135

140

145

150

155

Oca

.03

Mar

.03

May

.03

Tem

.03

Eyl

.03

Kas

.03

Oca

.04

Mar

.04

May

.04

Tem

.04

Eyl

.04

Kas

.04

Oca

.05

TÜFE Bazlı TEFE Bazlı

30

Faiz indirimleri sürecekFaiz indirimleri sürecek - Merkez Bankasının bundan sonraki 4 toplantıda gösterge faiz oranlarını toplam 2 puanlık indirimle % 13.5’e çekmesini bekliyoruz. Yılsonunda ise gösterge faizin % 12.5 olacağını öngörüyoruz.- Yıllık bono faizlerinin yılsonunda % 15 (bileşik) seviyesine gelmesini bekliyoruz.

Gösterge Faiz ve Tahvil Piyasası

10

15

20

25

30

35

40

Haz

.03

Ağu

.03

Eki

.03

Ara

.03

Şub

.04

Nis

.04

Haz

.04

Ağu

.04

Eki

.04

Ara

.04

Şub

.05

Nis

.05

Haz

.05

Ağu

.05

Eki

.05

Ara

.05

O/N faiz Hazine ihalelerindeki ortalama faiz

31

Son söz...Son söz...

- Son 3 yılın performansına bakılarak yapılan değerlendirmeler, gelecek dönemde Türkiye ekonomisinin ve piyasalarının büyük potansiyele sahip olduğunu göstermektedir.

- Enflasyonun kontrol altına alınması (geçmişe endeksliliğin azalması, kurlardan fiyatlara geçişin zayıflaması ve iç talebin düşük seyretmesi) belirsizliği büyük ölçüde azaltmıştır.

- Bütçe disiplini ve yapısal reformlar, ekonomi hakkında olumlu görünüm yaratıyor.

- Bu performansın devam ettirilmesi bizim baz senaryomuz olmakla birlikte, bazı risklerin de iyi takip edilmesi gerekmektedir.

- Gelişmekte olan ülkelerden çıkışa yol açacak bir dış şok (!)- Politik istikrarsızlık (AB üyeliği ve Kıbrıs’ta kalıcı çözüm) - Bütçe disiplininde bozulma ve populist uygulamalar- Yapısal reform programında rehavet