İİPPƏƏKKÇÇİİ“...“İpəkçi”nin

yaradıcı kollekti-vinə haqq-ədalətuğrunda mübarizəaparmaqda, bütünqüvvələri səfərbəretməkdə, hər biroxucuda müstəqilAzərbaycanın sa-bahına inam ya-ratmaqda böyükuğurlar diləyi-rəm”, –

Heydər Əliyev.

1 9 3 3 - c ü i l də n nə ş r e d i l i r

AZƏRBAYCAN İPƏKÇİLƏRİNİN AÇIQ TRİBUNASIŞŞəkininəkininsəsisəsi

Şəki Türk dünyasınınŞəki Türk dünyasınınpaytaxtı ola bilər...paytaxtı ola bilər...

Tədbir əslində sentyabr ayı üçün planlaş-dırılmışdı və festifal olaraq keçirilməli idi.Lakin Türkiyədə sabitliyin pozulması səbə-bindən 1 ay gecikdi və simpozium kimi ke-çirildi. Tədbirin təşkilatçıları Çubuk bələ-diyyəsi və İldırım Bəyazid Universiteti idi.

Məndən başqa, Türkiyə xaricindən Qaza-xıstandan fəlsəfə elmləri doktoru BaxıtjanSaterşinov və şair Kadırbek Kunıpiaoğlu,Qırğızıstandan isə xalq yazıçısı Melis Aba-kirov simpoziuma qatılmışdır. Hələ simozi-umun başlamasına qədər, 8 oktyabrda, Bey-nəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatının(TürKSOY-un) baş katibi professor Düsen

Kaseinov dördümüzü də təşkiatın Ankaradakı iqamətgahına dəvət etdi. İsti söhbət əs-nasında mənə məlumat verildi ki, təşkilatın

noyabrda keçiriləcək yığıncağında Şəki şə-hərinin Türk dünyasının mədəniyyət paytax-tı elan edilməsi məsələsinə baxılacaqdır. Şə-kinin rəqibi Ufadır. Başqa sözlə, ya Ufa, yada Şəki şəhəri türk dünyasının mədəni pay-taxtı olmalıdır. Amma Şəkinin paytaxt olmaşansı daha çoxdur...

Beynəlxalq Çubuk Beynəlxalq Çubuk simpoziumu vəsimpoziumu və

Ankarada partlayışAnkarada partlayış

Sabahısı günü, Çubuk şəhər müzeyindəsimpoziuma start verildi. Daha sonra isəsimpozium İldırım Bəyazid universitetindədavam etdirildi. Bu zaman xəbər aldıq ki,Ankarada partlayış törədilmiş, ilkin məlu-mata görə 36 nəfər həlak olmuşdur və xeyliyaralananlar var...

1402-ci ildə İldırım1402-ci ildə İldırımBəyazidlə Əmir TeymurBəyazidlə Əmir Teymur

arasında vaqe olmuşarasında vaqe olmuşdöyüşün baş verdiyidöyüşün baş verdiyi

yerlərə gəzintiyerlərə gəzinti

Simpozium oktyabın 11-i, günorta-ya qədər davam etdi, nahardan sonraməşhur Ankara döyüşünün baş verdi-yi ərazilərə gəzintiyə çıxdıq.

A. Məmmədov

BU GÜNDƏN TÜRK DÜNYASININPAYTAXTI ŞƏKİ ŞƏHƏRİDİR!

Şəkildə: Toplantıda Azərbaycanı təmsil etmişMədəniyyət və Turizm nazirinin birinci müaviniVaqif Əliyevə Türk dünyasının mədəniyyət paytax-tı elan olunmuş Şəki şəhəri üçün kubok təqdimedilərkən.

2015-ci il noyabr sonunda Türkmənistanın Marı şəhərində təş-kil olunmuş TÜRKSOY mədəniyyət nazirləri Daimi Şurasının növ-bəti 33-cü toplantısında Azərbaycan tərəfinin Şəki şəhərinin 2016-cı il üçün türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı elan olunması iləbağlı təklifi yekdilliklə qəbul olunmuş və Şəki şəhəri Türkdünyasının mədəniyyət paytaxtı elan olunmuşdur!

Şəkinin 2016-cı il üçün Türk dünyasının mədəniyyətpaytaxtı elan edləcəyi ilə bağlı anonsu isə biz hələ ötənilin oktyabr ayında qəzetlərimizin internet saytlarındayaymışdıq. Aşağıda həmin yazını bu dəfə qəzetlərimizinoxucularının diqqətinə təqdim edirik:

Bir neçə gün Ankarada,Bir neçə gün Ankarada,Beynəlxalq Çubuk simpoziBeynəlxalq Çubuk simpoziumunda umunda (8-11 oktyabr, 2015(8-11 oktyabr, 2015))

Şəkildə: A.Məmmədov, K.Kunıpiaoğlu,D.Kaseinov, B.Saterşinov...

İPƏKÇİLƏR ƏMİNDİRLƏR Kİ ONLARINİŞSİZ QALMALARI BARƏDƏ PREZİDENT

İLHAM ƏLİYEVİN MƏLUMATI YOXDUR

25.10.1964-cü il tarixdə indiki Şəki rayonunun AşağıŞabalıd kəndində anadan olmuşdur. 1982-ci ildə ŞəkiTibb məktəbinə daxil olmuş, lakin elə həmin il əs-gəri xidmətə çağırılmışdır. 1982-1984-cü illərdəhərbi xidmət borcunu yerinə yetirdikdən sonraŞəki Tibb məktəbində təhsilini davam etdirmiş və1987-cı ildə orta ixtisas təhsilini fərqlənmə diplo-mu ilə başa çatdırmışdır.

1988-ci ildə N.Nərimanov adına AzərbaycanDövlət Tibb İnstitutuna daxil olmuş, 1994-cüildə bu ali təhsil ocağının fərqlənmə diplo-mu ilə bitirmişdir. 1994-cü ildə Şəkidə,1995-97-ci illərdə Ukraynanın Dnep-ropetrovsk şəhərində, 2004-2009-cuillərdə isə 5 il Səudiyyə Ərəbista-nının ər-Riyad şəhərində həkimişləmişdir. 2010-cu ildə dokto-ranturaya daxil olmuş və 2013-cü ilin 3 iyulunda tibb üzrəfəlsəfə doktoru elmi dərəcə-si almışdır.

Şəkinin tibb üzrə ilk fəlsəfədoktoru – Ehtibar Kərimov

Bax: Səh. 3 Bax: Səh. 3

Noyabr ayında Səbayel RayonMəhkəməsinin qərarı ilə MTN-inEnergetika və Nəqliyyat Sahələ-rində Təhlükəsizlik Baş İdarəsi-nin sabiq rəisi, general-mayorAkif Çovdarov barədə 3 aylıqhəbs-qətimkan tədbiri seçildi.

Məlumata görə, Baş Prokuror-luğun Ağır Cinayətlərə dair Başİdarəsi generalı CM-in eyni vaxt-da bir neçə maddəsi ilə, o cümlə-dən qulluq mövqeyindən sui-isti-fadə etməkdə və təhdidlə pul tələbetməkdə ittiham edir.

Məlumat üçün əlavə edək ki,MTN generalının əleyhinə ən sərt

kompaniyanın ideya müəllifi bizolmuşduq. 2012-də Zakir Bədə-lov adlı bir şəxs prezidentə şikayətyazmaq üçün redaksiyamızdankömək istədi. Daha doğrusu har-dasa yazdırmışdı, biz bir az mətniqaydaya saldıq. İddia edirdi ki,Akif Çovdaraov ondan 200 minmanat pul tələb edib. Təklif etdikki, bunu internetdə yayaq. Etirazetmədi, kompüterin kamerası iləşəklini də çəkdik və məktubunu özsaytlarımızda dərc edərək interne-tə yerləşdirdik. Sonra bu xəbəribaşqa saytlara da göndərdik, bəzi-ləri onunla danışdı, bəziləri görüş-

dü, bəziləri pul istədi, ammamövzu axırda “Yeni Müsavat” qə-zetinə qədər gedib çıxdı. Dahasonra, hətta Elşad Abdullayev dəZakir Bədəlovdan 200 min manattələb edilməsinindən danışmağabaşladı.

Zakir Bədəlovu Azadlıq radio-suna da göndərdik, amma onlarÇovdarova sataşmağa ehtiyat et-dilər, Zakir Bədəlovun pasportunuala bilməməsi mövzusunda verilişgetdi, Çovdarovun heç adı da çə-kilmədi. Zakir Bədəlovda pul ol-ması ilə bağlı məlumatı Akif Çov-darova ya Marneulidə polis may-oru Zakir adlı adaşı ötürmüşdür.Deyirdi Çovdarov tapançanı başı-ma dirəyəndə, tapançanın nömrəs-inə baxıb yadımda saxlamışam.Dediyinə görə bu işlər barədə

Saakaşviliyə Bakıda olarkən mə-lumat verilmiş və prezident geridönən kimi Marneulili mayorZakiri həbs edilmişdi. Azərbay-canda isə həmin vaxt Akif Çov-darovun rütbəsi artırıldı və həttaona orden də verilsə də, noyabrdahəbs edildi..

Akif Çovdarovun sahibkarlardan rüşvət istəməsini biz hələ 2012-ci ildə yazırdıq...

w w ww w w .. i p e k c h ii p e k c h i .. s h e k is h e k i .. o r go r g

441-2289:qezet.qxd 22.12.2015 21:55 Page 1

2 ŞƏKİNİN SƏSİ – İPƏKÇİŞƏKİNİN SƏSİ – İPƏKÇİ

SSRİ-nin dağılmasından sonra böyük müəs-sisələrin fəaliyyətinin dayanacağı gözlənilənidi. Lakin bir sıra tədbirlər sayəsində bununqarşısını almaq üçün müəyyən qabaqlayıcı təd-birlər görmək də olardı. 1990-cı ildə Moskvada– Həmkarlar qurultayında, mən öz çıxışımdabunu bildirmişdim. Bizim müəssisə 1996-cı il-də fəaliyyətini dayandırdı. Hələ 1995-ci ildə İc-ra hakimiyyətinə müraciət edərək müəyyən iş-ləri görməklə müəssisəni işlətmək məqsədi iləmüraciət etmişdim. O vaxt İcra başçısı NəzirƏhmədov idi. Çox çətinliklə komissiya yarada-raq tədbirlər planı hazırladıq. Müəssisədən asılıolan tədbirləri yerinə yetirdik. Hökumət və na-zirlikdən asılı 2-3 tədbir var idi. Süni qrupdanolan sapları Rusiya, Belorus və s. yerlərdən alır-dıq. Bu saplardan toxunan parçalara tələbat çoxidi – müştərisi var idi. Bu dövrdə Rusiya höku-məti qərar vermişdi ki, pulu ödənilmədən digərrespublikalara mal verilməsin. Azərbaycan hö-kuməti isə malı almadan pul ödəməyi qadağanetmişdi. Çıxış yolunu tapdıq. Ölkə xaricinə tü-tün göndərməklə sap almaq olardı (tütün zavo-dunun onlarda pulu var idi). Bundan ötrü höku-mət tütün buraxılmasına icazə vermişdi. Bunuisə edən olmadı...

Müəssisə isə 1996-cı ilin aprelində dayandıvə Əmlak Komitəsinin sərəncamına verildi. Buzaman Anti-İnhisar Komitəsinin qərarı ilə fili-allar, köməkçi sahələr, özəlləşməyə ayrı-ayrı-lıqda təqdim edildi. Baş müəssisə 1998-ci ildəsəhmdar cəmiyyətinə çevrildi. 2000-ci ildəmərhum prezident Heydər Əliyev Şəkiyə gəli-şindən sonra müəssisəyə pul ayrıldı. Bu vaxt öl-kədə barama yox idi – baxmayaraq ki, 1996-cıildə 500-600 ton barama yetirilmişdi. Əvvəlcəbaramaçılığı bərpa etmək lazım idi. Bu çox çə-tin bir iş idi. Çünki baramaçılar əvvəlki illərdəyetişdirdikləri baramanın pulunu ala bilməmiş-dilər. İnam itmişdi. Çox çətinliklə birinci il 14ton barama topladıq. Nəhayət, müəssisəyə sa-vadlı, bu sahə üzrə iş təcrübəsi olan, qanunlarahörmətlə yanaşan Sabiq İmanov rəhbər təqdimedildi. Birinci ili 28 ton, 2002-ci ildə isə 133 tonbarama topladıq. Yerlərdə təyin olunan kadrlarbu sahə üzrə mütəxəssislər idilər. Müəssisədə 3-4 nəfər 2 avtomaşınla isə bu işlə məşğul idi.İpək normal qiymətə başa gəlirdi və müəssisədə rentabelli işləyirdi. Elə bu vaxt elan etdilərki, səhmlərin 99 faizini “Pərvanə” MMC satınalaraq müəssisəyə sahib olub. Sabiq İmanovatəklif edildi ki, onların diktəsi ilə işləməlidir.Dərhal etiraz etdi, buna görə işdən azad edildi.Onun yerinə bu sahəyə yad olan birisini – El-man Qarayevi, təyin etdilər. İpəkçilik idarəsiyaradıldı. 7 dənə “Niva” markalı avtomaşınonların sərəncamına verildi. Barama istehsalı 2dəfə azaldı. Buna görə baramanın Özbəkistan-dan almağa başladılar. Daha sonra bir-bir mütə-xəssis kadrları müəssisədən uzaqlaşdırmağabaşladılar. Baramaçılıq üzrə elmlər namizədiƏləşrəf Qasımov, Sabiq İmanov, əvəzsizmütəxəssis mərhum Sabir Kərimov işdənuzaqlaşdırıldılar. Səbəb isə onların bu sahənidərindən bilmələri idi.

Bundan dəhşətlisi isə özbəklərin peyda olma-sı oldu. İqtisadçıları isə erməni idi. Özbəkistan-dan tut tingləri gətirildi – Şəkidəki tut ağaclarıdaha məhsuldar olsa da. Bundan sonra bara-manı Özbəkistandan fantastik qiymətə gətir-məyə başladılar. 2003-cü ildə Özbəkistandangətirilmiş baramanın 1 kq-nın qiyməti 3,15 $idisə, sonradan gətirilən baramanın 1 kq-nınqiyməti 9$ olmuşdur – sözsüz ki, bu şişirdil-miş qiymətdir, çünki eyni vaxtda yerli yaş bara-manın 1 kq-nın satınalma qiyməti cəmi 1,20manat idi...

Özbəklərlə birinci ili mən də bu sahə ilə məş-ğul oldum. İşim bir az azalmışdı. Oğuz, Qə-bələ, İsmayıllı... Bu illərdə baş mühəndisRasim Həsənov, Vaqif Ramazanov və digərmütəxəssislər də barama yetişdirilməsinə nəza-rət edirdilər. İkinci ili məni dəvət etməmişdilər– mənim əvəzimə üç özbək həmin rayonlaragetmişdi. Lakin 3 gün ərzində bir nəfərə dəqurd paylaya bilmədikləri üçün, bu işi görməyimənə həvalə etdilər, mən də payladım. 2006-cıildə rəhbərliyə barama toxumunu dəyişməyi,baramanın satınalma qiymətini 20 qəpik artı-raraq 1 manat 40 qəpiyə çatdırılmasını təklif et-dim. Qəbul etmədilər, mən də toxum paylamaqüçün rayonlara getmədim. Özbəklər və erməniAzərbaycanda ipəkçiliyi ləğv etmək və dahaçox mənfəət əldə etmək istəyirdilər. Bundanötrü onlara sərf etməyən və savadlı kadrlarıuzaqlaşdırmağı planlaşdırmışdılar. Müxtəlifyollar axtarırdılar. Bundan ötrü kollektivi ayağaqaldırmaq istəyirdilər. Birinci belə hadisəaltıgünlük iş rejiminə keçməklə və narazılıqyaratmaq istədilər. Məni dəvət etdilər – bildirdi-lər ki altıgünlük iş rejiminə keçsək hər kq ipə-yin qiyməti 2$ ucuzlaşacaq. Etiraz etdim vəbildirdim ki, bu halda nəinki hər kq ipəyin qiy-məti 2$ ucuzlaşa bilər, əksinə daha da artacaq-dır. Belə ki altıncı gün üçün əlavə enerji xərc-lərini və işçilərin müəssisənin avtobusları ilədaşınması üçün xərcləri də nəzərə almaq lazım

idi. Buna baxmayaraq altıgünlük iş rejiminəkeçmək üçün əmr verildi və o biri tərəfdən isəöz adamları vasitəsi ilə sexlərdə işçilər arasındaişləməmək barədə təbliğat aparıldı. Bu zamankollektivə izah etdim ki, iş rejimini seçmək

müdiriyyətin, əmək qanunlarına riayət etməkisə bizim borcumuzdur. Həftədə 42 saatdan çoxişləməyəcəyik. İş qrafikini tərtib etdim və təs-diqlənməsi üçün müdriyyətə təqdim etdim – işqrafikini müdiriyyət və həmkarlar təşkilatı təs-diq etməlidir. Müdiriyyət kollektivin işə çıxa-cağını görüb altıgünlük iş rejiminə keçmək ba-rədə əmri ləğv etdi. Əvəzində müdiriyyət hava-ların isti keçdiyini bəhanə edərək işçilərin işəbir saat tez gəlib, bir saat gec getməsini istədi,razılaşdıq. Heç kimə xəbər vermədən, hətta sü-rücülərə iş qrafiki vermədən – yəni, qəsdən təş-kilati işləri icra etmədən, işçiləri işə bir saat tezgətirdilər. Amma işin sonunda avtobuslar gəl-mədi. Müdiriyyəti axtardım, tapa bilmədim –sonradan məlum oldu ki bir otağa girib, qapınıbağlayıblarmış. İşçilər yolu bağlamışdılar. Ya-xındakı avtobus sürücüləri və şəhərarası av-tobusları reysdən çıxararaq (pulunu avtonəqliy-yat şöbəsinin rəisi və s. ödədik) işçiləri yola sal-dıq – narazılığı televiziyaya çəkdirməyə gecik-dilər...

Müəssisədə əməkçilər vaxtamuzd əməkhaq-qı sistemi ilə işləyirdilər. Rəhbərlik işəmuzdəməkhaqqı sisteminə keçməyi təklif etdi. Razı-laşdıq. Hətta belə bir söhbət də oldu ki, kim ge-ri dursa, şalvar əvəzinə yubka geyinsin, yəni sö-zünün üstündə durmayan kişi deyil. Elə bilirdi-lər ki əməkhaqqı azalacaq, fəhlələr narazı qala-caqlar. Normalar hazırlandı. Müdiriyyətlə ara-mızda narazılıq fərdi üsulla – briqada üsulu sis-temində idi. Mən fərdi qayda, onlar isə briqadaüsulu təklif edirdilər. Fəhlələrə hər şey dəqiqizah olundu. Normalar səkkizsaatlıq iş rejimiüçün hazırlanmışdı. Artıq işləməklə, hamı qo-yulmuş normaları ödəyəcəkdi – özbəklər bunuanlamırdılar. Birinci ay əməkhaqqı limiti Bara-maaçan istehsalatında 73 min manat, ikinci ay-da isə bunun iki misli qədər oldu. Əməkhaqqınıazaltmaq üçün yarımçıq kipdən (bu qanunsuzidi) əlavə nümunə götürüb keyfiyyətsiz məhsulkimi pasport yazdılar. Əməkhaqqı cədvəlinidəyişdilər və qəsdən əməkçilərə çatdırdılar.Narazı işçilər məni tapmadıqda – mən həminvaxt müəssisədə deyildim, müdiriyyətə müraci-ət etdilər. Müdiriyyət onları qəbul etmədikdəişçilər hiddətləndilər. Bundan sonra işçiləri sa-kitləşdirmək məqsədi ilə onlara yaxınlaşmışmühəndis-texniki işçiləri şantaj etmək üçün,video-kameralarla çəkiliş aparıldı. Narazı fəhlə-lər səhəri gün işi 30-40 dəqiqə dayandırdı.Televiziyaya – ANS-ə, xəbər verildi və işçilərinnarazılığı haqqında informasiya ölkəyə yayıldı.Əlavə edim ki, müəssisədə hətta sovet dövrün-də də belə hallar baş vermişdi, lakin heç kimbunu şişirtməmişdi...

Əməkhaqqı sistemini dəyişərək əvvəlki qay-daya keçdilər. İşçiləri bir həftəliyə evə burax-dıq. Yuxarıdan nümayəndələr gəldilər, mühən-dis-texniki işçilərin iştirakı ilə kiçik yığıncaqkeçirdilər. Baramaaçan istehsalatının rəisini vəməni dinlədilər. Sonra təkbətək görüşdə yerlədəbaramaçılığın ləğvi, az məhsuldarlıqlı toxum,kadr məsələsi barədə məruzə etdim. Burada heçbir siyasi tələb olmadığını – sadəcə olaraq rəh-bərliyin səhv mövqe tutduğunu, işçilərin pulödənilmədən bir həftəliyə məzuniyyətə bura-xıldığını vurğuladım. Nəticədə əmrdə dəyişik-lik edildi və heç kimin işdən çıxarılmayacağıbarədə razılaşdıq. Amma cəmi 1-2 saat sonrabir xeyli rəhbər mütəxəssis kadrların işdən azadolunmaları barədə əmrlər imzalandı – bunlar-dan Əsabəli Nəzərov, Rasim Həsənov kimimütəxəssis-kadrlar uzun ərzində yetişmişdilər,Rəmziyyə Məmmədova qanunu pozmayaca-ğını bildirərək, özbək və erməninin qanunsuztapşırıqlarını yerinə yetirməyərək işdən çıxdı...

“Plan” baş tutmuşdu. Sonra Toxuculuq vəyüngül sənaye fəhlələri həmkarlar təşkilatının

sədr əvəzi Nərgiz Məm-mədova gəldi. Məni əv-vəlcə özbək və erməni-yə, sonra İcra başçısınasatdı. Amma heç kimmənə “işdən çıx” dmədi.

Daha sonra insan hü-quqlarını qoruyan Elmi-ra Süleymanova gəldi.Düşünürdün ki, hər ikitərəfi – yəni məni də din-

ləyəcəkdir. Lakin səhv düşünmüşdüm. Gəldibir tərəfi dinlədi və getdi. Bax bu dəhşət idi...

Görəsən indi Elmira xanımın xəbəri varmıki, Baramaaçan istehsalatının işçiləri 4 ildən

çoxdur ki öz hesablarına məzuniyyətəı vuraxı-lıblar?! Xoşuna gəldiyi o xalça sexində bu ilinəvvəlinə qədər işçilər cəmi 100 manat əmək-haqqı alıblar, bu ilin ilin ikinci yarısından eti-barən isə həmin sexin də fəaliyyəti dayanıb?!Bəs onda niyə narahat olmur? Deyirlər baramayoxdur, barama üçün yem bazası yoxdur, qiy-mət ucuzdur və s. Yalandır! Əslində kadrlar ye-rində deyil! Hanı bəs Özbəkistandan gələnağaclar? Onları nə üçün əkdik? Özbəklərə pulvermək üçünmü? Hanı “ANS” əməkdaşları?!

Nərgiz Məmmədova müdriyyətin yanındaolarkən – baxmayaraq ki HİK sədri olduğumagörə məndən əvvəl müdiriyyətin yanına getməlideyildi, dedi ki lazım gəlsə sənin rəhbərinlə birdil tapa bilərik. Eyni sözü digərləri də gəlib-get-dikdən sonra təkbətək görüşlərdə təkrar etdi.Bax onda hamıya, hər şeyə nifrət edirsən...

Əgər məmur azərbaycanlı olsa, özbəklər vəerməni investor olsa, onu müdafiə etsələr o qə-dər də təəssüflənmirəm. Deyərəm ki, ölkəyə pulgəlib. Axı onlar Azərbaycanın pulunu göyəsovurur, ipəkçiliyi ləğv edir, bu ölkənin qanun-larını saymırlar! Baxın, 2006-cı ildən sonra(mən 2006-cı ildə istefa vermişəm) 2012-ci iləkimi işçilərin məzuniyyət pulu ödənilməmişdi.Bununla bağlı 2012-ci ildə mən MTN-nə müra-ciət etdikdən sonra bir həftənin içərisində kom-pensasiya ödənildi. Bəs harada idi bu sahəyənəzarət edən qurumlar?

Özbəklər gəldikləri ilk ili işləmək istəyirdi-lər. Mən də təhkim olunmuşdum Oğuz və İsma-yıllı rayonlarına. Avtomaşın da ayrılmışdı. Tə-limatları da payladıq. Sonrakı ildə isə avtoma-şınlardan özləri istifadə etdilər. Mənə dediləravtobusla get. Bu isə mümkün deyildi, çünki

kəndləri gəzmək, insanlarla görüşmək, kümdar-ları təlimatlandırmaq lazım idi. Bu zaman nəkolxoz var, nə də... Getmədim – mənim vəz-ifəm də deyildi. Özləri – 4 nəfər, qurd payla-mağa getdilər. 3 gün ərzində 1 qutu qurd pay-laya bilməmişdilər. Mənim Qəbələyə getməyi-mi xahiş etdilər. Gördüm məntəqədə oturublar.Baramaaçan istehsalatının rəisi ƏsabəliNəzərov da orada idi. Şəkidə vaxtilə belə birhadisə olub: Varlı bir varlı bir kişinin ərkəsöyünoğlu varmış. Atası onu çox istəyirmiş. Oğul nəistəsə, atası ona onun istədiyini alarmış. Birgün ata-bala maşınla Bakıya gedəndə hansısakolxozun qoyun sürüləri ilə rastlaşırlar. Oğulatasına deyir ki, ona bir quzu alsın. Ata hər sürü

ilə rastlaşanda başını maşının pəncərəsindən çı-xarıb qışqırır “çoban qardaş, quzunu neçəyə sa-tırsan?”, – və özü də cavab verir ki, “yox satmı-ram!”. Oğluna da belə deyir. Hadisə bir neçədəfə təkrar olur. Növbəti dəfə qoyun sürüsü iləqarşılaşanda, oğul atasından maşını saxlamağıxahiş edir və çobandan bir quzu aldırır. MənƏsabəli Nəzərovdan xahiş etdim ki bu məsəliözbək dilinə tərcümə etsin, özüm isə yaxınlıq-dakı evlərə yollandım. 5 qutu toxum payladım.Qayıdıb özbəkləri Şəkiyə yola saldım.

Həmin il 50 nəfərdən ərizə aldım ki, hər biriöz həyətlərində tut ağacı əkəcəklər və 2 ildənsonra hər biri 2 qutu toxum götürəcəklər. Bununüçün сəmi 10 manat istəyirdilər. Onlara bu puluverib, 2 il sonra barama verməyəcəkləri təqdir-də, aldıqları pulun 3 mislini geri qaytarmalı ol-duqları barədə müqavilə bağlamaq olardı. La-kin özbəklər razılaşmadılar. Halbuki, ağaclarhara gəldi əkilirdi və bundan artıq pul xərclə-nirdi. Belə faktlar çoxdur. Baxın ağaclar haraəkilib? Kəndlidən uzaq yerlərə əkildikdən sonraqulluq olunubmu? Yaxud qorunubmu? Yerlər-də mütəxəssislər kimlərlə əvəz olunub?

Əslində bütün bunlar nə barama yetişdirmək,nə ağac əkdirmək, nə qapı-qapı düşüb debitorborcları yığmaq və s. mənim vəzifəm deyildi.Əgər 2012-ci ildə deyil, daha əvvəl məsələqaldırsaydım, deyəcəkdilər ki, guya mən onlarıişləməyə qoymuram. Həm də nəyə görə İcrahakimiyyətindən bu sahəyə baxan şəxs, rəhbər-likləri analiz etməli deyildimi?

Kollektivin mənə deməmiş işi saxlamasındannarazı qaldım. Deməli mənə inam azalıb. Hərbir rəhbər bilməlidir ki, inam tam itənə qədərgetsə daha uğurlu seçim etmiş olar. Axı 80-cı il-

lərin sonunda bütün ölkə dayananda biz işlədik,heç kəs müəssisəni dayandıra bilmədi. İkincisi,öz yaltaqlarımızdan, satqınlarımızdan bezmiş-dim. Həm də müəssisənin ağır vəziyyətə düşə-cəyini görürdüm. Digər tərəfdən bəzi işlər varki, mən onu edə bilməzdim. Kiminsə əmlakınımənim əlimlə almaq olmaz. Rəhmətlik Sabiryaxşı deyib:

Zəhmətə öyrəşmişik beş-on yaşımızdan,Fitnə-fəsad yetişir torpağımızdanşZülm edirik, bac alırıq qardaşımızdan,Çıxmaz, çıxa bilməz bu adət başımızdan.

İndiki vəziyyətdə də ağıllı rəhbər həmkarlartəşkilatı yaradar. Bu onun xeyrindədir. Tikinti-

də görürsünüz nə qədər ölüm hadisələri olur?Həmkarlar təşkilatı olsaydı, belə bədbəxt hadi-sələr heç olmasa azala bilərdi.

Eləcə də qəzet. “İpəkçi” qəzeti həmişə müəs-sisənin işinə kömək olub. Məsələlər qaldırıb.Bu gün qalması daha vacibdir. Cəmiyyət xəstə-dir. Onun müalicəyə ehtiyacı var. Yaltaqlığa,satqınlığa son qoyulmalıdır. 1991-ci ildə sessi-yada mərhum Heydər Əliyev çıxış etməyə im-kan verilmədiyi anlar yadınızdadırsa, onunsözlərini xatırlayın: “Vaxt var idi əliniz əsə-əsəmənə çay gətirməyi şərəf bilirdiniz, həttaqapımın qarşısında durmağa sevinirdiniz. Nəoldu?”.

Yaltağın, satqının kimliyi yoxdur. Bu günməni satan, sabah səni satacaq. Bu gün mənəyaltaqlanan, vəzifəmdən gedən kimi sənə yal-taqlanacaq.

“Yox!” deməyi bacaran, savadlı kadrları mü-təxəssisləri iş başına qoymalı, yalana sonqoyub, işin nəticəsinə görə rəhbərə qiymət ve-rilməlidir. Təhsili olmayanlardan, iqtisadçıdan,müəllimdən, bina tikən, yol salan mühəndis olabilməz. Gəncləri təcrübəli mütəxəssislərin hi-mayəsinə verib, bu sahəni öyrətmək lazımdır. İşyerlərinə əyalətlərdə, xüsusilə Şəkidə böyük eh-tiyac var. Diqqət yetirin, sovet dövründə səna-ye, nəqliyyat və tikinti sahəsində Şəki şəhərində14-15 min nəfər çalışırdı. Bu gün isə bu sahələ-rin hamısında ən çoxu bir neçə yüz nəfər işçivar. Sonda sizə uğurlar.

Tahir Məmmədov,

“Şəki-İpək” ASC Həmkarlar İttifaqıkomitəsinin sabiq sədri

və müəssisənin səhmdarlarından biri.

Tahir Məmmədov: Sovet dövründə sənaye, nəqliyyat və tikintisahəsində Şəki şəhərində 14-15 min nəfər çalışırdı...

Azərbaycanda hal-hazırda ildə cəmi 1-2 ton barama istehsal olunur,ya yox. Niyə? Bu və digər bu kimi suallarla “Şəki-İpək” ASC-nin səhm-darlarından biri, uzun müddət müəssisənin Həmkarlar İttifaqı komitəsi-nin sədri vəzifəsində işləmiş Tahir Məmmədova müraciət etdik vəipəkçiliyin tənəzzül səbəblərinə aydınlıq gətirməsini xahiş etdik.

Tahir Məmmədov aşağıdakıları bildirdi:

İpəkçiliyin tənəzzül yollarına bir nəzərİpəkçiliyin tənəzzül yollarına bir nəzər

“Şəki-İpək” ASC idarə heyətinin sabiq sədri Marat Əkbərov - sağda

Rasim Həsənov Əsabəli Nəzətov

N. Məmmədova

Elmira Süleymanova Şəki İcrahakimiyyəti başçısının qəbulunda

1 yanvar 2016-cı il

441-2289:qezet.qxd 22.12.2015 21:55 Page 2

3ŞƏKİNİN SƏSİ – İPƏKÇİŞƏKİNİN SƏSİ – İPƏKÇİ 1 yanvar 2016-cı il

2015-ci ildə “Şəki-İpək” ASC-nin baş müəsisəsində dayanmalar

və dayanmaların səbəbləriAvqustun 14-də bəzi xəbər saytları “Şəki-

İpək” ASC-nin baş müəssisəsində istehsalıntam dayanması barədə məlumatı yaydılar. La-kin az keçmədən onların demək olar ki hamısıyaydıqları bu xəbəri təkzib etdilər. Əslində isəbirinci yayılan xəbər tamamilə doğru idi...

Həqiqətən, o vaxt “Şəki-İpək” ASC-nin başmüəssisəsininin fəaliyyətdə olan sonuncu isteh-salat – Pambıq əyirici istehsalat da dayanmış vəişçiləri “öz xahişləri ” ilə öz hesablarına 2 həftə-lik məzuniyyətə göndərilmişdilər. Səbəb kimiistehsel prosesində istifadə edilən konusun ol-maması, daha doğrusu onu almaq üçün pulunolmaması vurğulanırdı. Biz 18 oktyabrda inter-net saytımızda məlumat yaydıq ki, bu hissə ar-tıq Türkiyədən göndərilib və 5 günə qədər Şə-kiyə çatdırıla bilər.

Elə pulun olmaması ucbatından iyulun 1-nəqədər baş müəssisənin digər sexlərində də is-tehsal dayandırılmış, işçilər isə yenə də “öz xa-hişləri” ilə öz hesablarına 3 aylıq məzuniyyətəgöndərilmişdilər. Səbəb isə Çindən ipək gətiril-məsi üçün lazım olan 1 milyon dollar məblə-ğində pulun olmaması göstərilirdi. Əvvəllərxammal almaq üçün pulu Azərbaycan Beynəl-xalq Bankı ödəyirdi. İndi isə bu bankda bütünəməliyyatlar dayandırıldığından, Çindən ipəkgətirilməsi üçün lazım olan 1 milyon dolları daənənəvi qaydada ödəmək mümkün deyildir.Bəzi məlumatlara görə indi “Şəkiİpək” ASC-nin maliyyə əməliyyatları “Aqrokredit” bankvasitəsi ilə həyata keçirilməli idi. Amma hələliknə bu bank müəssisəyə yaxın durub, nə də Çin-dən ipək alınması üçün lazım olan məbləğı ödə-yən var. Əgər xammal almaq üçün 1 milyondollar tapılarsa, xammalın Çindən ənənvi yollaŞəkiyə gətirilməsi üçün ən yaxşı halda 3 ay vaxtlazımdır...

Yeri gəlmişkən, əlavə edək ki, “Şəki-İpək”ASC-nin baş müəssinin Beynəlxalq Banka kre-dit borcu 70 milyon manatı keçib. Ən pisi isəbudur ki, müəssisə son illər ildə ən yaxşı haldacəmi 5-6 milyon manatlıq məhsul istehsal et-diyi halda, paralel olaraq kredit borcu da 13 %artmışdır. Məsələn, 5 milyon manatlıq məhsu-lun qazancı ən yaxşı halda 1 milyon manatolarsa, deməli, bu il müəssisə 5 milyon manat-lıq məhsul istehsal edəndə kredit borcunu azalt-maq imkanına malik olmayacaq və paralelolaraq kredit borcu gələn il üçün 10 milyon ma-nat artaraq 80 milyon manata çatacaqdır.

Göründüyü kimi, “Şəki-İpək” ASC-nin başmüəssisəsində istehsalın tam dayandırılmasıxammal, aqreqat çatışmamazlığı ilə bağlı olma-ya da bilərdi.

Sentyabrın əvvəllərində Pambıqəyiriciistehsalat yenidən işə düşsə də, dekabrın əvvəl-lərində elektrik enerjisindən istifadəyə görə cə-mi 1-2 aya yığılmış 32 min manat borcununödənməməsi səbəbindən baş müəssisəyə elek-trik nəqli dayandırılmış, nəticədə bu istehsa-latda da iş yenidən dayanmış və baş müəssisə-nin mühafizə xidmətinin işçiləri gecəni şamişığında keçirməyə başlamışlar..

Barama nədir?

İpək parça istehsalının xammal bazası bara-madır. Baramanın yetişdirilməsi üçün, yəni ba-rama qurdunun yemlənməsi üçün isə tut ağa-cının yarpağı tələb olunur. Barama qurdu cəmi40 gün ərzində tut yarpağı ilə qidalanır və sonda700-1000 m uzunluğunda ipək sapdan baramasarıyır. Bu 40 gün ərzində barama qurduna tutağacının yarpağından başqa heç nə lazım deyil.Sarıdığı barama isə valyutadır – yəni baramanındünya bazarında daimi müştərisi var.

2,7 kq yaş baramadan 1 kq quru barama, 3 kqquru baramadan 1 kq ipək sap, 1 kq ipək sapdanisə 7-10 m2 ipək parça istehsal olunur. Yuxarıdaqeyd etdiyimiz kimi barama ipək parça isteh-salının xammal bazasıdır. Baramanın dünya ba-zarında daimi müştərisi var, “qızıl pula” satılır.

Barama həm də iş yeri deməkdir!Sovet dövründə yalnız Şəki İpək İstehsal Bir-

liyinin baş müəssisəsindəki Baramaaçan isteh-salatında 1800 nəfər işçi çalışırdı və onlar il ər-zində 180 ton (filiallarla birlikdə 250 ton) ipəkəldə edirdilər. Lakin müəssisədə istehsal olunanipək parça, müəssisədə istehsal olunan bütünparçanın m2-nə nisbətdə təxminən 10 %-ni,qiymətinə nisbətdə isə təxminən 30 %-ni təşkiledirdi (müəssisədə istehsal olunan bütün par-çanın m2 -nə nisbətdə təxminən 90 %-i, qiymə-tinə nisbət-də isə təxminən 70 %-i süni saplar-dan toxunan parça idi).

Barama harada çoxdur?Hal-hazırda dünyada hər barama mövsümdə

istehsal olunan baramanın tən yarısı Çində ye-tişdirilir. İkinci yerdə Hindistan (15%), üçüncü

yerdə isə Özbəkistan (3%) gəlir. Sovet dövrün-də Özbəkistandan sonra SSRİ-də ən çox bara-manı Azərbaycan verirdi. Lakin indi Azərbay-canda barama istehsalı demək olar ki yox dərə-cəsindədir.

Feodalizm və sovet dövründəŞəkidə ipəkçiliyin yüksək inkişafı

Xanlıq dövründə Şəkidə ipəkçilik birbaşa xa-nın nəzarətində olmuşdu. Xan toxmacar bağlarısaldırır, tut ağacları əkdirirdi. Çar Rusiyası döv-ründə də bu iş daima dövlətin nəzarətində qaldı.Azərbaycan ərazisində ilk olaraq 1829-cu ildəbaramaaçan fabrik (manufaktura) Şəkidə fəa-liyyətə başladı (indi çox vaxt səhvən, hesabedilir ki, bu fabrik guya, Xanabad kəndində ol-muşdur) və yaranandan bir müddət sonra “Ça-rabad fabriki” adlandı. Çünki ipəkçiliyin inkişafetdirilməsi məqsədi ilə 1841-ci ildə bu fabrikinətrafında “Çarabad” adlı ipəkçilər məhəlləsi sa-lınmış və orada rus koloniyası məskunlaşdırıl-mışdır. İpəkçilik cəmiyyətinin bütün binaları vəidarələri həmin məhəllədə cəmləşmişdi. O cüm-lədən 1863-cü ilə qədər Çarabad rus koloniyasınəzdində fəaliyyət göstərmiş ipəkçilik məktəbidə burada idi. Çarabad tut plantasiyası802X158 sajen ölçülü sahəni (13 887 kv sajen)əhatə edirdi və plantasiyada 40 000 tut ağacıvardı.

1896-cı ildə Şəki şəhərində 40 baramaaçanfabrik fəaliyyətdə idi. 1915-ci ildə Şəkidə 8 minfəhlə barama emalı işi ilə məşğul olurdu. Birin-ci dünya müharibəsinin başlaması ilə, yollarınbağlanması, xaricdən qurd toxumunun gətiril-məməsi və digər səbəblərdən 8 min fəhlə işiniitirir. O dövrlərdə yaşamış şəxslərin şəhadət-lərinə görə, bu fəhlələr özləri və ailə üzvüləri iləbirlikdə – cəmi 25 min nəfər, acından ölübmüş-lər və həmin səbəbdən də Şəki şəhərinin əhalisi-nin sayı 1917-ci ildəki 51 min nəfərdən 1922-ciildə 24 min nəfərə qədər – yarıbayarı azalmış-dır!

Sovet hakimiyyətinin ilk illərində ipəkçiliyinbərpasına və daha da inkişaf etdirilməsinə ki-fayət qədər diqqət yetirildi. 1931-ci ildə Şəkidənəhəng ipəkçilik kombinatı istifadəyə verildi.Əgər daha əvvəl Şəkidə Avropa və Rusiyanıntoxuculuq sənayesi üçün yalnız xammal – yəniipək istehsal edilirdisə, indi artıq buranın özün-də nəinki həm parça toxunurdu və həm də gül-lənirdi, yəni hazır məhsul istehsal edilirdi.

1975-ci ildə Şəki şəhərindəki bir sıra fabrik-lər kombinata birləşdirilməklə yeni təsisat –İstehsal İpək Birliyi yaradıldı. Bundan sonrakombinat – baş müəssisə, əvvəlki fabriklər isəfilial adlandı. Sovet dövrünün sonunda Şəkiİstehsal İpək Birliyinin 7 min nəfər işçisi vardı.Burada bir il ərzində istehsal edilən parçanınuzunluğu Yer kürəsi ekvatorunun uzunluğuna40 000 000 m-ə bərabər idi.

Sovet dövrünün son illərində Şəki İstehsalİpək Birliyinin partkomuna raykom katibi sta-tusu verilmişdi. Həmin vaxtlarda, Birliyin is-tehsal etdiyi hazır parçanın yarısını respublika-nın 2 bölgəsindən – əsasən Stepanakertdən, qis-mən isə Ordubaddan, güllənmək üçün Şəkiyəgöndərilmiş parça təşkil edirdi. Sonralar Ağdaş,Qax və Xocalı şəhərlərində də Birliyin filiallarıyaradılmışdı...

Özəlləşmə və “Pərvanə” MMC1991-ci ildən sonra, İstehsal İpək birliyi Şəki

“İpək” şirkəti adlandı. Müəssisə cəmi bir-neçəil ala-babat fəaliyyət göstərə bildi. 1994-cü il-dən sonra elektrik enerjisinin fasilələrlə veril-məsi, yaxud heç verilməməsi, qiymətinin isəhəddindən artıq baha olması, xaricə mal satışın-da dövlətlər səviyyəsində məhdudiyyətlərinyaradılması səbəbindən 1996-cı ildə şirkətin fə-aliyyəti tam dayandı və baş müəssisə ayrıca, fi-lialları və başqa subyektləri (“Marxal”,“Səadət” pioner düşərgəsi və s.) isə ayrı-ayrılıq-da özəlləşməyə çıxarıldı. Əlavə edək ki, ƏmlakKomitəsi o vaxt baş müəssisəni respublikanınözəlləşməyə çıxarılan ən böyük 15 sənaye mü-əssisəsindən biri kimi təqdim edirdi.

1999-cu ildə baş müəssisə əsasında “Şəki-İpək” ASC yarandı. Baş müəssisənin 3500işçisındən cəmi 700 nəfər 4 çekdən ibarət özəl-ləşmə payından 3 çek təqdim edərək ASC-ninsəhmdarı olmaq istədi. Yalnız 2002-ci ildə mə-lum oldu ki, ASC-nin səhmlərinin 98 faizini“Pərvanə” MMC adlı bir qurum xəlvəti almışvə müəssisəyə sahib olmuşdur. 700 nəfər işçibirlikdə isə səhmlər paketinin cəmi 1 %-dən birqədər çoxuna malikdir.

“Pərvanə” MMC kimin idi?Özbəklərin gəlişi və gedişi

Biz yalnız bunu bilirik ki, “Pərvanə” MMC-nin sahibi, yaxud sahiblərindən biri XəqaniBəşirov adlı həm Azərbaycan və həm də Fransavətəndaşı olan bir biznesmen idi. Belə ki,Xaqani Bəşirov Beynəlxalq Bankdan 2 ilərzində 185 milyon manat (təqribən 230 milyondollar) kredit alıb qaytarmadığına görə 2011-ciildə həbs edilərkən (5 aylıq həbsdən sonra o,azad edilmişdir) baş prokurorun imzaladığıtəqdimatda “Pərvanə” MMC-nin Xəqani Bəşi-rova aid olması dolayı yolla da olsa təsdiqlənirvə həm də o, həmin MMC üçün də Beynəlxalqbankdan qanunsuz olaraq kredit alıb mənimsə-məkdə günahkar bilinib:

“Xəqani Bəşirov külli miqdarda pul vəsaiti-ni mənimsəmək məqsədilə, Panama Respubli-kasında qeydiyyata alınmış və özünün direktoruolduğu “Oceanstream INC” şirkəti tərəfindənAzərbaycan Respublikasında qeydiyyata alın-

mış “General Construction” MMC-nin təsisçi-lik hüququnu əldə edərək, “Xəzər MenecmentSistems” MMC, “Ceneral Construction” MMCvə həmin cəmiyyətin əməkdaşlarının adına rəs-miləşdirilmiş “Aygün İnşaat”, “Aqora”,“Pərvanə”, “Uni Oyl”, “Alfa Layn”, “BetaLayn”, “Kondor Qrup” və “Siqma Layn”MMC-lər tərəfindən “Azərbaycan BeynəlxalqBankı” ASC-dən (ABB) qanunsuz olaraq alıbvə müəssisələrə kredit kimi rəsmiləşdirilib”...

Elə bu aralarda – Xəqani Bəşirovun həbsedildiyi vaxtlarda, məlum olmuşdur ki “Şəki-İpək” ASC səhm-nəzarət paketinin artıq heç də98 faizi “Pərvanə” MMC-yə yox, əslində“General Construction” MMC-yə (81 % ) və“Senat Associates” LTD-yə (17 %) məxsusdur.Bunlardan birincisinin adı artıq yuxarıda,Xaqani Bəşirova aid MMC-lər sırasında çəki-lib. İkincisi barədə isə nədənsə "Şəki-İpək"ASC-nin fiziki səhmdarlarının – 700 nəfərin,ümumiyyətlə məlumatı yoxdur? Bunun adınabiz yalnız “Şəki-İpək” ASC idarə heyəti sədri-nin müşaviri və “Kainat” MMC idarə heyətininsədri Teymur Musayevin mətbuata verdiyimüsahibələrində təsadüf edə bilirik. Bu doğ-rudursa, belə görünə bilər ki, “Pərvanə” MMC“Şəki-İpək” ASC səhmlərinin 17 %-ni “SenatAssociates” LTD-yə satmış və "Şəki-İpək"ASC-nin idarəsini 2005-2011-ci illərdə onlarınnümayəndələrinin əlinə buraxmışdır. Onlar isəözbəklər idilər – “Şəki-İpək” ASC-nin Beynəl-xalq Banka kredit borcu 50 milyona yüksələndəhamısı bir günün içində Azərbaycandan uzaq-laşdırıldılar. Üstündən bir müddət keçəndənsonra isə onlardan Marat Əkbərovu (idarə he-yətinin sabiq sədrini) və Nəbi Şadiyevi “Şəki-İpək” ASC səhmlərini götürüb qaçmaqda itti-ham etdilər (əslində isə Azərbaycanda hələsəhm çap olunmayıb, çap olunmayan şeyi necəgötürüb qaçmaq olardı?!) və barələrində İnter-pol xətti ilə axtarış elan edildi. Yeri gəlmişkənəlavə edək ki, ASC idarə heyətinin sədri “Ma-rat Sultanoviç” kimi tanınan Marat Əkbərovtəbiətən mülayim xarakterli, xeyirxah bir şəxsidi. Nəbi Şadiyev isə deyilənə görə Özbəkista-nın kriminalı kimi tanınırdı, 2 arvadı vardı, hərarvad üçün Şəkidə bir ev kirayə etmişdi, onunbir evinin aylıq işıq pulu 300 manata çatırdı. Bupul da hökumət hesabına ödənilirdi. Özbəklərindövründə fəhlələrin maaşı 100 manatdan çoxdeyildi, əlacları olsaydı bir az da aşağı maaş ve-rərdilər, amma özləri – yəni Marat Sultanoviçləgələn 10-15 nəfər mütəxəssisin hər biri 7-8 minmanat maaş almışdı. Üstəlik, onların kommunalxərcləri, mənzillərinin kirayə haqqı da Azərbay-can tərəfindən ödənilmişdi. Onların heç bir işgörmədiyini də demək doğru olmaz, amma to-xuculuqdan ümumiyyətlə başları çıxmırdı və busahəyə heç diqqət yetirməmişdilər. Özbəklərindövründə müəssisənin kredit borcu 50 milyonaçatdı. Yerlərdə barama istehsalı sürətlə endi.

2001-ci ildə dövlət yardımı vəyardımın aqibəti

2001-ci ildə mərhum Heydər Əliyevin sərən-camı ilə “Şəki-İpək” ASC-nin sağlamlaşdırıl-ması üçün indiki pulla 300 min manat məblə-ğində maliyyə yardımı ayrılmışdı.

Bu yardım iki mərhələdə müəssisəyə verildi– əvvəl yarısı, sonra isə o biri yarısı. Birinci his-

səni İcra hakimiyyəti zəif iradəli rəhbərliyin əliilə mənimsədi. Hətta kassada kəsir də saxlamış-dılar. İşin üstünü ört-basdır etmək üçün MTNmütəxəssislərdən birini - Sabiq İmanovu məc-buri qaydada ASC-yə sədr gətirdi. Sabiq İma-nov nəinki kəsiri ödədi, hətta dövlət yardımınınikinci hissəsindən elə qənaətlə istifadə etdi ki,o, 1 il sonra vəzifədən gedəndə, pulun az qalayarısı kassada qalmışdı. Bu zaman müəssisədə2 min nəfər işləyirdi, yerlərdə barama istehsalı133 tona çatmışdı.

Kredit axını və baramaistehsalının azalması

“Pərvnə” MMC “Şəki-İpək” ASC-nin sahibielan edilən kimi, Sabiq İmanovun yerinə,ipəkçilik və toxuculuq sənayesindən heç bir an-

layışı olmayan Elman Qarayevi göndərdilər.Ömrünü-gününnü müəssisədə keçirmiş mütə-xəssislər bir-bir işdən uzaqlaşdırıldılar. Yerlər-də barama istehsalı sürətlə azalmağa doğru get-di. ASC-yə Beynəlxalq Bankdan kredit axınıbaşladı. Sonra özbəklər gəldilər. Baramaçılığınproblemlərini aradan qaldırmaq əvəzinə, bara-manı Özbəkistandan almağa girişdilər. 2011-ciildə Özbəkistan barama satmaqdan imtina etdi.Bundan sonra keçdilər ya, Özbəkistandan, yada Çindən ipək gətirməyə. Nəticədə müəssisə-nin azı 300 nəfər işçisi olan Baramaaçanistehsalatı bir daha işləmədi. 2015-ci ilin əvvə-lində ASC səhmdarlarının yığıncağında müəssi-sənin Beynəlxalq Banka 70 milyon manat kred-it borcunun olduğunu bildirilmişdir. 2015-ci ilinortalarında isə Çindən ipək gətirilməsi üçün 1milyon manat pul tapa bilmədilər. NəticədəPambıqəyirici istehsalatdan başqa, bütün digəristehsalat və sexlərdə iş dayandı. İlin sonundaisə elektrik enerjisindən istifadəyə görə cəmi 1-2 aya yığılmış 32 min manatlıq borc ödəilmədi-yinə görə müəssisəyə elektrik nəqli də dayandı-rıldı və işləməkdə olan sonuncu Pambıqəyiriciistehsalatın qapıları da bağlandı.

İndi isə bir neçə kəlməPambıqəyirici istehsalat haqqında

Hələ 90-cı illərin lap əvvəllərində müəssisə-yə süni qrupdan olan sapların gətirilməsindəproblemlər yaranırdı və nəticədə toxucu dəz-gahlar boş dayanırdı. Boşdayanmanı aradanqaldırmaq üçün bəzi dəzgahlarda pambıq parçatoxunmasına cəhd edildi. Bir-neçə toxucu dəz-gahı alışıb yandıqdan sonra, yəqin edildi ki,ipək parça toxunması üçün yaradılmış məkan-da, pambıq parça toxunması təhlükəli işdir...

29 avqust 2005-ci ildə KİV-də belə bir xəbərgetmişdi:

“Şəki-İpək” ASC-nin pambıqtəmizləmə za-vodları tikməsinin, hətta pambıq əkməsinin şər-ti isə bu olmuşdu ki, pambığı dünya bazarına çı-xarıb satacaq, qazancını isə ipəkçiliyin inkişafı-na yönəldəcəkdir. Lakin pambıq yetişəndə xari-

cə pambıq satılmasına icazə verilmir. Nə etmə-li? Məcburiyyət qarşısında baş müəssisənin 2№-li Toxucu istehsalatındakı bütün toxucu dəz-gahları “lom” metal kimi satılır və onlarınyerində pambıq əyirmək – yəni pambıqdan sapistehsal etmək üçün dəzgahlar quraşdırılır.

Beləliklə ipəkçilik müəssisəsində pambıq sapistehsalına keçilir. İstehsal edilmiş sapın xaricəsatılmasına icazə verilsə də, ondan pambıq par-ça toxunmasına icazə verilmir. 2011-ci ildəAlmaniyadan alınmış toxucu dəzgahlarındadünya standartlarına uyğun, ən yüksək keyfiy-yətdə pambıq parça istehsal etmək mümkün idi,lakin icazə verilmədi...

Yuxarıda Trend-nin 2005-ci il xəbərindəngöründüyü kimi, “Şəki-İpək” ASC pambıqtə-mizləmə zavodlarına malik olmaqla yanaşı,həm də tikinti işləri ilə də məşğul olmuşdur,

yəni zavodlar tikmişdir. Lakin zavodlar hazırolan kimi, “Şəki-İpək” ASC-yə mənfəət verməkəvəzinə müstəqil MMC-yə çevrilirlər. Bunlar-dan biri Saatlıdakı “Şəki-İpək Aqro” MMC-dir,hansı ki icraçı direktoru Cavid Muxtarov kre-dit maxinasiyasında şübhəli bilinərək bu ilinəvvəllərində həbs olunmuşdur. “Şəki-İpək”ASC ipəkçiliyi inkişaf etdirmək əvəzinə,hər şeylə məşğul olmuşdur, pambıq zavodlarıtikməklə yanaşı, həm də ət-kolbasa məhsullarıistehsal etmək üçün keçmiş ət kombinatını(indiki “Kainat” MMC) özəlləşdirmiş, un üyüt-mək üçün dəyirmanlar qurmuşdur. Görünür eləbuna görədir ki, 2011-ci ildə Beynəlxalq Ban-kın Şəki üzrə ümidsiz kreditlərinin həcmi (47milyon; 2011-ci ildən 2015-ci ilə qədər hər ilüçün 13 faiz artımı nəzərə alsaq dübbədüz 70milyon!) “Şəki-İpək” ASC-nin BeynəlxalqBanka kredit borcu ilə üst-üstə düşürdü. Görü-nür, “Kainat” MMC-yə, dəyirmanlara, pambıqzavodlarına yönəldilmiş gedər-gəlməz kredit-lərin hamısı “Şəki-İpək” ASC-nin belinə yazıl-mışdır. İndi isə belə bir görüntü də yaranıb ki,deyəsən, hər kəsin borcunu özünün belinə yaz-mağa başlayıblar. Məsələn, yuxarıda qeyd et-diyimiz kimi, bu ilin əvvəlində “Şəki-İpək”ASC səhmdarlarının yığıncağında rəsmən 70milyon manat kredit borcunun olması vurğulan-mışdır. Üstündən bir müddət keçəndən sonra,deyilənə görə Şəki İH “Şəki-İpək” ASC-ninrəhbərliyindən işin dayanması ilə bağlı hesabatistəyəndə, müəssisənin cəmi 40 milyon manatkredit borcunun olmasını göstərilmişdir.

“Şəki-İpək” ASC kimindir?Bizcə heç kimin! Bizcə, nə Xəqani Bəşirov,

nə Cahangir Hacıyev, nə Marat Sultanoviç,nə Nəbi Şadıyev “Şəki-İpək” ASC-nin sahibideyillər və ola da bilməzlər! “Şəki-İpək” ASCdövlət mülkiyyətidir. Dövlət bankının kreditləriilə özəlləşdirilmiş, müəssisəyə investisiya adıilə dövlət bankının 13 %-lik kreditləri “sırın-mışdır”. Axı dövlət bankında tonlarla pul isti-fadəsiz qalaraq “kif”lənirdi və həmin pulu kre-dit adı ilə kiməsə “sırımaq” lazım idi.

İpəkçiliyin tənəzzülü də elə bu səbəbdəndir.Lap yuxarıda qeyd edildiyi kimi, barama qur-duna barama sarımaq üçün yalnız tut yarpağılazımdır, vəssalam, barama qurdu investisiya,kredit, model və bahalı dəzgahlar tələb etmir,yalnız tut yarpağı, tut yarpağı istəyir!!!

İPƏKÇİLƏR ƏMİNDİRLƏR Kİ ONLARIN İŞSİZ QALMALARI BARƏDƏ PREZİDENT İLHAM ƏLİYEVİN MƏLUMATI YOXDURİPƏKÇİ:İPƏKÇİ: İpəkçilər tez-tez redaksiyamıza müraciət edərək soruşurlar:

“Görəsən, kombinatın işləməməsi və işçilərin işsiz qalmasındanPrezident İlham Əliyev cənablarının xəbəri varmı?”, – onlar əmindirlər ki,

prezidentin bu məsələdən xəbəri yoxdur, ya ona yanlış məlumat verirlərki, guya Şəkidə hər şey qaydasındadır, kombinat da guya işləyir. Bizdən

dönə-dönə xahiş edirlər ki, bu mövzunu geniş işıqlandıraq, hesab edirlərki, bu yolla yuxarıların diqqətini problemə yönəldilməsinə və problemin

həll edilməsinə nail olmaq mümkündür.

Azərbaycanda ipəkçiliyin tənəzzül səbəbləriAzərbaycanda ipəkçiliyin tənəzzül səbəbləriX.Bəşirov

“ŞƏKİ-İPƏK” ASC 2 YENİ PAMBIQ-TƏMİZLƏMƏ ZAVODU TİKİR

Hazırda Saatlı və Ağcabədi rayonlarında2 yeni pambıqtəmizləmə zavodu tikilir. Bubarədə Kənd Təsərrüfatı Nazirliyindən Trendxəbər agentliyinə məlumat verilib. Verilənməlumata görə, tikinti işləri “Şəki-İpək”ASC tərəfindən aparılır. Hər birinin illikemal gücü 15-20 min ton olacaq zavodlar builin sonunda istifadəyə veriləcəkdir. Hazırdaisə “Şəki-İpək” ASC-nin Əli-Bayramlıdaillik emal gücü 30 min ton olan bir pambıq-təmizləmə zavodu fəaliyyət göstərir. Qeydedək ki, ölkədə ən çox pambıqtəmizləməzavodu “MKT” ASC-yə məxsusdur. Hazırdabu müəssisənin tabeliyində 14 zavod vardır.İsveçrənin “Cekot” şirkətinin tabeliyində 3,Ağdam və Kürdəmirdə fəaliyyət göstərənsəhmdar cəmiyyətlərinin hər birinin tabeli-yində isə bir pambıqtəmizləmə zavodu fəaliy-yət göstərir. Bunlardan başqa Saatlı və Sa-mux rayonlarında emal sexləri də fəaliyyətgöstərir.

441-2289:qezet.qxd 22.12.2015 21:55 Page 3

4

Həmtəsisçilər:

1.2. A. Məmmədov

Baş redaktor:Aydın Məmmədov.

Həmtəsisçilər:

1. “Şəki-İpək” şirkəti;

2.

Baş redaktor:Aydın Məmmədov.

“ZAMAN-AZƏR” MMC-nin

mətbəəsində çapa təqdimedildi: 22.12.2015.

Tiraj: 500.

Ünvanımız:Az.5500. Şəki şəhəri,Z.Bünyadov-33E-mail: admin@sheki.ws.

Tel.: 055 793 23 83;012 558 90 32;02424 423 15.йй

“İpəkçi” qəzeti müstəqil KİVolaraq fəaliyyət göstərir və buqəzetdə dərc olunmuş xəbər vəməqalələrin məzmununa görə“Şəki-İpək” ASC heç birməsuliyyət daşımır!

ŞƏKİNİN SƏSİ – İPƏKÇİŞƏKİNİN SƏSİ – İPƏKÇİ1 yanvar 2016-cı il

“Mədəni İrsin Qorunmasına Dəstək” ictima birliyi 20-ci“Mədəni İrsin Qorunmasına Dəstək” ictima birliyi 20-ciəsrin əvvəllərində Şəkidə çəkilmiş fotoşəkilləri 100 ildənəsrin əvvəllərində Şəkidə çəkilmiş fotoşəkilləri 100 ildən

sonra satın alaraq Şəki İcra hakimiyyətinə bağışladısonra satın alaraq Şəki İcra hakimiyyətinə bağışladı

M.Salis;M.Salis.

Şəhadətnamə № 176. Şəhadətnamə № 177.

Ən geci 1853-cü ildən XX əsrin əvvəllərinəqədər indiki Şəki şəhərində fəaliyyət göstərmişyeganə pravoslav kilsəsi. Gürcüstan yeparxiya-sının tərkibində olmuşdu. Kilsə binası Nuxa qa-lasının içində idi, zamanəmizədək qorunub sax-lanılıb və hal-hazırda başqa təyinatda istifadəolunmaqdadır.

Əgər 1905-ci ilə aid bir mənbədə kilsə“Nuxa Müqəddəs kilsəsi” adıyla təqdim edilir-sə, 1861-ci ilə aid digər mənbədə “Nuxa Üç-Müqəddəs kilsəsi” kimi göstərilir. Görünür,1905-ci il mənbəsinin mətnində “üç” sözüburaxılmışdır. Belə ki, “Müqəddəs kilsəsi” kimitermin ümumiyyətlə yoxdur. Kilsənin doğru vətam adı isə yalnız “Nuxa Üç-Müqəddəs kilsəsi”ola bilər.

1905-ci il mənbəsində həmçinin qeyd olun-muşdur ki, bu kilsə Gürcüstan yeparxiyasınaaiddir. Gürcüstan yeparxiyası Tiflis, Bakı, Yeli-zavetpol, İrəvan quberniyalarının, Qars, Dağıs-tan, Zakaspi vilayətlərinin 12 monastır və 485kiçik kilsəsini özündə birləşdirirdi və Tiflisdəoturan Gürcüstan ekzarxı tərəfindən idarəolunurdu.

1861-cil il mənbəsində bu kilsədə YevstafiXuçiyev adlı şəxsin keşiş olması qeyd edilir.1853-cü ilə aid başqa mənbədə isə həminşəxsin adı “Yevstafi ata” kimi göstərilir.

1894-1896-cı illərdə kilsədə zəbur oxuyanınadı isə Qavriil Peçenski olmuşdu.

1905-ci il mənbəsində isə burada DavidUtiyev adlı şəxsin keşiş olması qeyd edilmişdir(David Utiyev 1875-ci ildə ingiloy kilsəsininkeşişi idi və Tasmalı kənd əhalisinin xristian-laşdırılmasına çalışmışdı). David Utiyevinqəbri isə kilsənin cənub-qərb tərəfindədir.

Kilsə binası təmiz yonulmuş əhəngdaşı iləəvvəl dairəvi planda tikilmiş və üstü günbəzlətamamlanmışdı. Sonralar isə ona üç tərəfdənçay daşı və kərpic hörgüsü ilə əlavələr edilərəkgenişləndirilmiş və o xaç formasına (yuxarıdanbaxdıqda) salınmışdır.

Məlum olduğu kimi Nuxa qalasının divarlarıelə tikilmişdir ki, yuxarıdan baxdıqda adı ərəbəlifbası ilə “Məhəmməd... (xan)” kimi oxunur.Deyilənə görə bu oxunuşda kilsə binası ilkindairəvi görkəmi ilə “Nun” hərfinin nöqtəsiimiş. Kilsənin ilkin dairəvi hissəsi memarlıqüslubuna və tikintisində istifadə edilmiş inşaatmateriallarının növünə görə qaladakı digər tiki-lilərdən xeyli fərqlənir. Ya ruslar bunu 1819-cuildən sonra dairəvi formada kilsə kimi tikmiş vəbir müddət sonra, onu daha da genişləndirərəkxaç şəklinə salmışlar? Ya da bu tikili 1819-cuilə qədər Nuxa qalasında mövcud olmuşdur,ruslar sonra onu xaç formasına salaraq pravos-lav kilsəsinə çevirmişlər?

Nuxa qalasının 1819-cu il təsvirində kilsəhaqqında heç bir qeyd yoxdur. Lakin təsvirdəNuxa qalasındakı bir çox tikililərin özləri vəkoordinatları barədə məlumat verildikdənsonra, həm də qeyd edilir ki, “qaladakı Şəkininrəhbərlərinə aid olmuş digər tikililər əsgərlər vəxoylular tərəfindən tutulmuşdur”. Bu qeyddənisə məlum olur ki, həmin vaxt qalada mövcudolmuş tikililərin bəziləri təsvirdə göstərilməyədə bilər və bu səbəbdən də, kilsənin 1819-cu il-də Nuxa qalasında mövcud olub-olmamasınıTəsvir əsasında dəqiqləşdirmək mümkün deyil.

Üç-Müqəddəs kilsəsi Üç-Müqəddəs kilsəsi XX əsrin ortalarında mütəxəssislər Nuxa qa-

lası ərazisinə baxış keçirərkən bu qənaətə gəl-mişlər ki, 6 ha ərazini əhatə edən qalanın içindəməscid və Şəki xan sarayı istisna olmaqla, bütüntikililər rus dövrünə aiddir, baxmayaraq ki, ovaxt qalada heç bir məscid yox idi, necə ki indi.Görünür, burada daha köhnə hesab edilmiş məs-cid deyildikdə Üç-Müqəddəs kilsəsi nəzərdə tu-tulmuşdur. Səbəb isə bu ola bilər ki, məşhur russəyyahı Seqalın və öz dövrünün görkəmli maa-rifçilərindən biri olan Rəşid bəy Əfəndiyevin,müvafiq olaraq, 1902-ci ildə və 1925-ci ildə çapolunmuş kitablarında iddia edilmişdir ki, ruslar1828-ci ildə xanın ev məscidini pravoslav kilsə-sinə çevirmişlər.

Həqiqətən, Nuxa qalasının 1819-cu ildə tərtibedilmiş təsvirində Məhəmmədhəsən xanın evin-dən aşağıda, evə giriş qapısının solunda xanınşəxsi ibadətxanasının olması göstərilir. Amma2X2 m ölçülü həmin kiçik kilsə, Məhəmmədhə-sən xanın evinin içində olmuşdur və XX əsrin90-cı illərinə qədər orada kiçik bir kilsə vardı.Üç-Müqəddəs kilsəsi isə həmin kilsənin yerin-dən azı 50 metr cənubdadır.

Rusiya İmperiyası dövründə Nuxada vəfat et-miş bir-neçə yüksək çinli rus məmurunun qəbrihal-hazırda kilsənin şərq tərəfindəki torpaq sa-həsindədir. Mümkündür ki, həmin ərazi ruslaraməxsus qəbristanlıq olmuş və orada daha çoxsayda rus məmuru, rus hərbi qulluqçusu dəfnedilmişdir.

A.Məmmədov,Muzey işi və tarixi abidələrin

mühafizəsi üzrə mütəxəssis

“Halal” sözü özü islam dininə məxsustermin olaraq, hərfi mənada “icazəveri-lən” mənasına gəlir. Qeyri-ərəblər üçünadətən “halal” sözü daha çox qida və ər-zaq məhsulları ilə əlaqədar olaraq işlədi-lir. Lakin ərəb dilinin özündə “halal” sö-zü icazə verilən bütün hərəkət və davra-nışları, geyim tərzini, danışıq tərzini,maliyyəni və s. əhatə edir. Həmçininqərb ölkələrində də “halal” termininəmüsəlmanların qida qaydaları konteks-tində yanaşılır, xüsusən də ət və ət məh-sulları nəzərdə tutulur.

“Halal” anlayışının mənasını əsas gö-türərək “Halal turizm”ə “islami qaydala-ra riayət etməklə həyata keçirilən turizmfəaliyyətidir” tərifini verə bilərik.

Halal turizmin tarixi o qədərdə böyükdeyil. Son 10 ildə artıq halal turizm araş-dırılır və bəzi destinasiyalar bu sahə üzrəixtisaslaşmağa başlamışlar. İlk əvvəllərhalal turizm dini turizmin tərkib hissəsikimi qəbul edirdilər. Ancaq sonralar ha-lal turizmi alternativ turizm növü kimiqəbul etməyə başladılar. Halal turizm iləməşğul olan şirkətlər ilk dəfə İngiltərədəyaşayan müsəlmanlara məxsus “KresenTour” səyahət agentliyi idi. Daha sonraMalayziya və Sinqapurda biznesmənlə-rin təsis etdiyi “İslamic Travel” şirkəti vədaha sonra Türkiyədə halal konseptli“Halal Voyage” şirkəti müştərilərinə ha-lal turlar təşkil etməyə başlamışdı.

Halal turizm obyektlərini digər turizmobyektlərindən fərqləndirən əsas cəhət-lər aşağıdakılardır:

• Qadınlara və kişilərə uyğun ayrılmışhovuzlar, çimərliklər və spa qurğuları;

• Qadınlara və kişilərə görə ayrılmışqapalı ibadət otaqları;

• Spirtli içkilərin qəti qadağan olun-ması;

• Qidalanmada halal konsepsiyasınaəsaslanması;

• Ramazan ayı günlərində qonaqlaradini məzmunlu müzakirələr təklif edil-məsi;

• Ramanzan ayında gecə çimərliklərişıqlandırılması;

Halal turizm digər turizm növləri ilədə sıx bağlıdır. Burda başlıca olaraq diniturizmi qeyd etmək olar. Dini turizm iləhalal turizm bir-birinə yaxın anlayışlarolsa da fərqli cəhətləri də var. Dini tu-rizm əsasən dini məqsədlər özünü qaba-rıq şəkildə göstərirsə, halal turizmdə is-lam qaydalarına uyğun ailəvi istirahətməqsədi özünü biruzə verir.

Statistikaya əsasən dünyanın ən çoxhalal turizm inkişaf etmiş ölkələri Ma-layziya, Türkiyə və Birləşmiş ƏrəbƏmirlikləridir. Türkiyə son illərdə uğur-lu turizm siyasəti nəticəsində halal tu-rizmdə Malayziyadan sonra ikinci yeriəldə etmişdir. Belə ki, dünya üzrə “halalturizm” xidməti göstərən müəssisələrinsayı 350-yə yaxındır və bu müəssisələrin160-ı Türkiyədə yerləşir . Bu müəssisə-lər daha çox ölkənin Mərmərə dənizi sa-hilləri, Alaniya, Antalya, Kemerde cəm-lənir.

Son zamanlar halal turizm bazarında-kı inkişaf tendensiyasından ruhlanan Ru-siya Federasiyası müsəlman turistləri öl-kəyə cəlb etmək üçün “Halal Friendly”proqramına başlayıb. Rusiya Federal Tu-rizm Birliyinin sədr müavini SergeyKorneyevin sözlərinə görə, əsas hədəfkütləsi Körfəz ölkələrində yaşayan mü-səlman turistlərdir.

Türkiyədə halal turizm infrastrukturuqurularkən hər kəs AKP-ni Türkiyəni is-lami ölkəyə çevirməsi ilə bağlı ittihamedirdi. Əslində isə AKP Türkiyədə mü-səlman turistlərin, islami qaydalarda isti-rahət etmək istəyən turistlərin diqqətiniölkəyə cəlb etmək üçün halal otellərin,halal restoranların, halal marketlərin ya-ranması üçün şərait yaratdı. Ümumdün-ya Halal Birliyi Türkiyənin Antalya ili-nin Alanya ilçəsində yerləşən Adenyahotelinə halal sertifikatı verməsi həmmüsəlman turistlərin ölkəyə diqqətini ar-tırmış, həm də digər sahibkarları bu yön-də həvəsləndirmişdi. Adenya 7 hilallı (5ulduzlu) olmaqla, eymi vaxtda, təxmi-nən, 1000 nəfərə xidmət etmək gücündə-dir. Otelin bütün kompleksləri qadın-kişiolmaqla ayrılmışdır.

Adenya otelinin halal standartı alma-sından sonra həvəslənən digər sahibkar-ların bir hissəsi otellərini halal standart-larına uyğunlaşdırmış, bir hissəsi isə ye-ni halal otellər, restoranlar, ictimai iaşəmüəssisələrini qonaqların xidmətinə ver-mişdir. Nəticədə Türkiyə həm daxili tu-rizmin, həm də gəlmə turizmin inkişafı-na şərait yaratmışdır.

Türkiyənin ilk halal səyahət agentliyisertifikatını alan şirkət “EVRA Turizm”səyahət agentliyidir. Şirkətin icraçıdirektoru Cüneyt Çetinin bildirdiyinəgörə müsəlman turistlərin 51%-i islamiqaydada istirahət etmək niyyətindədir.2013-cü ildə 69 milyon müsəlman turist70 milyard dollarlıq dövriyyə ilə halal

turizm bazarını təşkil etmişdi. CüneytÇetin bildirir ki, Türkiyə Malayziya təc-rübəsindən yararlanaraq müsəlman tu-ristləri ölkəyə daha çox cəlb edə bilər.

Ümumilikdə götürsək, Türkiyə halalturizmi inkişaf etdirmək məqsədi iləaşağıdakı tədbirləri həyata keçirmişdir:

* Mövcud otellərə halal qida sertifika-tı verdi;

*Yeni, müasir tələblərə cavab verənhalal otellərin yaranmasına şərait yarat-dı;

* Mövcud otelləri halal standartlarınauyğunlaşdırdı;

* Halal restoranlar yaranmasına şəraityaratdı;

* Halal turizm mövzusunda maarif-ləndirmə tədbirləri həyata keçirildi.

* İslam ölkələrində ölkəni halal tu-rizm destinasiyası kimi təqdimatını hə-yata keçirdi;

* Halal turizmi daxili bazarda yayma-ğa başladı;

* Müəssisələrin halal turizm fəaliyyə-tlərinə nəzarət etmək üçün müvafiq qu-rumlar formalaşdırdı;

Ölkəmizdə fəaliyyət göstərən səyahətagentlikləri islami qaydalarda istirahətetmək, əylənmək istəyən turistləri digərdestansiyalara göndərirlər. Bu ondan xə-bər verir ki, ölkəmizdə halal standartlar-da xidmət göstərən turizm müəssisələri(halal hotellər, halal restoranlar və s.)yox səviyyəsindədir.

Əvvəllər ölkəmizdə halal turizmi zəv-varlıq turizmi ilə eyniləşdirirdilər. Bu sə-bəbdən də, Məkkə, Mədinə, Kərbəla,Məşhəd şəhərlərinə təşkil olunan zəvvar-lıq səfərləri halal turizm səfərləri hesabedilirdi. Hazırda isə artıq istehlakçılar(alıcılar) zəvvarlıq turizmi ilə halal turiz-mi fərqləndirə bilirlər. Bunun əsas səbə-bi, halal turizmdə istirahətin daha qaba-rıq şəkildə özünü göstərməsidir. Ölkə-mizdə halal turizmlə məşğul olan turoperatorların bildirdiklərinə görə, ölkə-mizdə halal turizmlə maraqlananlar qa-dın və kişilərin ayrı istirahət etməsini, çi-mərlik və hovuzların ayrı olmasını istə-yirlər.

EVRA Turizm şirkətinin Azərbaycan-dakı tərəfdaşı, halal turizm üzrə ixtisas-laşmış ADN Travel şirkətinin rəhbərliyiölkəmizdə bu sahənin zəif inkişaf etmə-sinin əsas səbəbləri kimi avia uçuşlarınqiymətinin baha olmasında görür. Beləki otellərin öz qiymətlərinə nisbətən tra-velin qiymətləri baha çıxırdı və bu damüştərilərin səyahətdən imtina etməsi ilənəticələnirdi. Müəyyən səbəblərdən fəa-liyyətini dayandırmış ADN Travel rəh-bərliyi onu da bildirdi ki, fəaliyyət müd-dətində müştərilərin 90%-i Türkiyəyə,10%-i isə Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri vəMaltaya səfər edirdi.

Halal turizm sektorunda fəaliyyətgöstərən başqa bir turizm firması isə Re-gea Traveldir. Regea Travelin icraçıdirektoru Maya Nağıyevanın bildirdiyi-nə görə ölkəmizdən daha çox Türkiyə,İndoneziya, İran, BƏƏ və Qətərə səfər-lər təşkil olunur. Ölkəmizdə son illərənisbətən 40% artım müşahidə edildiyinibildirir. Maya xanımla təşkil etdiyimizmüsahibə zamanı o da aydın oldu ki,ölkəmizdə hələ də halal turizm ilə diniturizmi fərqləndirməkdə çətinlik çəkir-lər.

Azərbaycanda halal turizmin inkişafetməsi üçün ilk öncə münasib infrastruk-tur qurulmalıdır. Belə ki ilk öncə çimər-lik turizmi bəzi yerlərdə halal standart-lara uyğunlaşdırılmalıdır. Bundan başqa,göstərilən xidmətin keyfiyyəti qiymətiilə uzlaşmalıdır. Sirr deyil ki, ölkəmizdəturizm xidmətlərinin qiymət səviyyəsikeyfiyyəti ilə uzlaşmır. Keyfiyyət çoxaşağı olmasına baxmayaraq qiymət yük-səkdir.

Halal turizmin inkişafı üçün onunlaqarşılıqlı əlaqədə olan digər alternativturizm növləri (mədəni turizm, sağlam-lıq turizmi, müalicəvi turizm, qış turiz-mi, speleoturizm, ovçuluq turizmi, diniturizm və s.) inkişaf etdirilməlidir.

Samir Zamanov,Qərb Universitetinin tələbəsi

Bu fotolar ötən il məşhur elektron ticarət portalı olanEbayda (www.ebay.com-da ) bir fransız tərəfindənsatışa çıxarılmışdı – sayı 60-dan çox idi, qiymətləri isəbir fotoşəkil üçün 100-150 arasında dyişirdi. Şəki İcrahakimiyyətinin başçısı Elxan Usubovun şəxsən, həminfotoşəkillərlə maraqlanmasından sonra, “Mədəni İrsinQorunmasına Dəstək” ictima birliyi bu fotoşəkilləri satınalaraq Azərbaycana gətizdirmişdir. Daha sonra “Mədəniİrsin Qorunmasına Dəstək” ictima birliyinin sədriDünyamin Xəlilov, qədimi fotoşəkilləri Şəki İcra haki-miyyətinin başçısı Elxan Usubova təqdim etmişdir.

Tikintisi hal-hazırda davam etməkdə olan ikinciHeydər Əliyev muzeyinin açılışından sonra, bu fotoşə-killərin orada nümayiş etdirilməsi nəzərdə tutulur.

Yeri gəlmişkən, əlavə edək ki, bu arada məşhur azər-baycanlı kolleksiyaçı Ruslan Rəhimov isə 19-cu əsrinortalarında Şəkidə çəkilmiş “Knyazın qarşılanması” adlıqravüranın bir çap nüsxəsini Heydər Əliyev muzeyinəbağışlamaq üçün Ebaydan satın almışdır.

Azərbaycanda halal Azərbaycanda halal turizmin müasir vəziyyətiturizmin müasir vəziyyəti

Şəki xan sarayı həyətinin köhnə qapı-sının yeri; həyətin içərisindən görünüş;bu qapının qarşısında 20-ci əsrin 90-cıillərinə qədər kiçik, 2x2 m ölçülü kilsəvardı və bu kilsə 1828-ci ildə xanın evməscidinin yerində yaradılmışdı.

441-2289:qezet.qxd 22.12.2015 21:55 Page 4