dergipark · 2019-01-11 · hakemli dergi, yıl 2017 sayı:37 peer-reviewed journal, year:2017...

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü DergisiThe Journal Of Social Sciences Institute

ISSN: 1302-6879

VAN YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİSOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ

THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES INSTITUTE

YIL/YEAR: 2017 SAYI/NUMBER: 37

ULUSLARARASI HAKEMLİ DERGİDİR

TARAFINDAN TARANMAKTADIR

DERGİMİZ

Tübitak DergiPark

DergiParkAKADEMİK

akademik

Hakemli Dergi, Yıl 2017 Sayı:37Peer-Reviewed Journal, Year:2017 Issue: 37

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü DergisiThe Journal Of Social Sciences Institute

VAN YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİSOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ

THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES INSTITUTE

Sahibi/OwnerVan Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü AdınaDoç. Dr. Bekir KOÇLAR

Editörler/EditorsYrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAŞ

Yrd. Doç. Dr. Ercan ÇALIŞ

Tercüme ve Dil Editörleri/Translation and Language EditorsProf. Dr. M. Şirin ÇIKAR (Arapça)Doç. Dr. Cavid QASIMOV (Rusça)

Yrd. Doç. Dr. Aydın GÖRMEZ (İngilizce) Yrd. Doç. Dr. Süleyman ERATALAY (Almanca)

Yrd. Doç. Dr. Mustafa SOLMAZ (Fransızca)

Yayın Kurulu/Editorial BoardProf. Dr. Abed Elrahim Azzam Mohammad MARASHDEH,

Jadara Üniversitesi, ÜrdünProf. Dr. Ali J. Al-ALLAQ, el-Ain Üniversitesi, Birleşik Arap EmirlikleriProf. Dr. Alfina SİBGATULLİNA- Russian Academy of Sciences- Rusya

Prof. Dr. Azmi SÜSLÜ-Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Bayram KODAMAN-Süleyman Demirel Üniversitesi

Prof. Dr. Faruq MAWASİ, Al Qasimi Academy, Filistin.Prof. Dr. Ivan BALTA-University of Osije- HırvatistanProf. Dr. Hasan ÇİÇEK- Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Medhat Saad Mohamed ELGAYAAR, Zagazig Üniversitesi, Mısır Prof. Dr. M. Şirin ÇIKAR- Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Munjid Mustafa BAHJAT, International Islamic University, Malaysia.Prof. Dr. Necmettin ALKAN-Karadeniz Teknik Üniversitesi

Prof. Dr. Nimetullah HAFIZ-Balkan Tarihi Araştırmaları Merkezi-KosovaProf. Dr. Öztürk EMİROĞLU-Varşova Yunus Emre Enstitüsü-Polonya

Prof. Dr. Recai KARAHAN, Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiProf. Dr. Salim CÖHCE İnönü Üniversitesi

Prof. Dr. Samı Alı JABBAR, Basra Üniversitesi-Irak Prof. Dr. Serbo RASTODER-University of Montenegro-Karadağ

Prof. Dr. Süleyman Turduyeviç KAYIPOV-Sincan Pedagoji Üniversitesi-Çin Doç. Dr. Bekir KOÇLAR-Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiDoç. Dr. Tamer BALCI - The University of Texas-ABD

Doç. Dr. Vitaliy POZNAHİREV, Russian Academy of Sciences- RusyaYrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAŞ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Ertuğrul ÇAVDAR, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Dr. Salih Ahmad ABDULVEHHAB-Ezher Üniversitesi-Mısır

Danışma Kurulu/Advisory BoardProf. Dr. Alfina SİBGATULLİNA

Prof. Dr. Ali Fuat DOĞUProf. Dr. Azmi SÜSLÜ

Prof. Dr. Bayram KODAMANProf. Dr. S. Cem ŞAKTANLIProf. Dr. Cesur PEVLEVANProf. Dr. Hasan BABACAN

Prof. Dr. Ivan BALTAProf. Dr. Metin AYIŞIĞI

Prof. Dr. Mehmet AYGÜNProf. Dr. Necdet HAYTA

Prof. Dr. Nimetullah HAFIZProf. Dr. Rafet ÇAVUŞOĞLU

Prof. Dr. Reha SAYDANProf. Dr. Salim CÖHCE

Prof. Dr. Serbo RASTODERProf. Dr. Süleyman Turduyeviç KAYIPOV

Prof. Dr. Zeki TAŞTANDoç. Dr. A. Menaf TURAN

Doç. Dr. B. Cercis TANRITANIRDoç. Dr. Ferit İZCİ

Doç. Dr. M. Akif ARVASDoç. Dr. Suvat PARİNDoç. Dr. Tamer BALCI Doç. Dr. Tuncay ÖĞÜN

Doç. Dr. Zafer KANBEROĞLU

Sekreterya/Secretary Ahmet KÖKLÜMurat ÇABAZ

Dizgi-Baskı/Print-CompasitionBaranoğlu Ofset Matbaacılık: (0432)215 94 06 VAN

Yazışma Adresi/Correspondence AddressYrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAŞ

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü/VANTel: 0432 225 11 17- 0432 225 10 24 /2002- Fax:0432 225 10 52

İleti Adresi: http://www.yyusbedergisi.com/

Baskı Yılı/Date of Publication

2017

İÇİNDEKİLER / CONTENTS

11

21

41

55

65

79

99

113

139

DİL VE EDEBİYAT/LANGUAGE AND LITERATURE

Yrd. Doç. Dr. Ömer DEMİRBAĞŞeyh Gâlib Şair Şeyh Mi Şeyh Şair Mi?Sheikh Galib a Sheikh Poet or a Poet Sheikh?

Prof. Dr. Hüseyin KARADAĞTürkistan'da Hayvan ve Hayvancılıkla İlgili Mitolojik ve Geleneksel Kültürün Günümüzdeki EtkileriThe Current Effects of Mythological and Traditional Cultures Related to Animal and Animal Husbandry in Turkestan

Dr. Okan ALAYElif Şafak'ın İskender Romanında Halkbilimi İzlekleriFolkloric Themes in Elif Shafak's Novel İskender

Yrd. Doç. Dr. Nesim SÖNMEZHacı Bayram-ı Velî' de Dil ve EdebiyatLanguage and Literature in Hacibayram-i Velî

İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER/ ECONOMIC ANDADMINISTRATIVE SCIENCES

Doç. Dr. M. Akif ARVASDoç. Dr. Zafer KANBEROĞLUArş. Gör. Mustafa TÜRKMENOĞLUTürkiye'de Ekonomik Büyüme, Enerji Tüketimi, Finansal Kalkınma ve Karbondioksit Salınım İlişkisiThe Relationship Between Economic Growth, Energy Consumption, Financial Development and Co2 Emissions in Turkey

Yrd. Doç. Dr. Abdullah OĞRAKYrd. Doç. Dr. Şakir İŞLEYENAyfer DEMİR ERDENÖrgütlerde Stres Yönetimi: Acil Servis ÖrneğiStress Management in Organizations: Emergency Service Examination

Öğr. Gör. Ahmet Baran YILMAZArş. Gör. Seda BAŞAR YILMAZÖğr. Gör. Erdal DEMİREnflasyon Oranları ile Enflasyon Belirsizliğinin Arasındaki İlişkinin Ekonometrik Analizi: Türkiye ÖrneğiEconomıc Analysis of the Relationship Between Inflation Rates and Inflation Uncertainty: The Case of Turkey

Esra YILMAZYrd. Doç. Dr. Abdurrahman ÇALIKHizmet İçi Eğitim Programlarının Kamu Çalışanlarının Motivasyonuna Etkisi: Karayolları 11. Bölge (Van) Müdürlüğünde Bir UygulamaThe Motivation of the Publıc Workers in In-service Training Programs: An Application in the 11th District (Van) Directorate

Öğr. Gör. Murat KARAMuhasebe ve Vergi Uygulamaları Programı Öğrencilerinin Mesleki Becerilerinin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma: Gevaş Meslek Yüksekokulu ÖrneğiAcconting and Tax Application Program Professional Skills of Students a Research on Investigation: Gevas Vocational School Sample

153

173

183

225

209

259

277

317

341

357

367

Öğr. Gör. Mehmet Sadık ÇOBANÖğr. Gör. Erdal DEMİRÖğr. Gör. Dr. Ayhan CESURİnsan Kaynakları Yönetiminde İşgören Eğitiminin İncelenmesiInvestigation of Employer Education in Human Resources Management

FELSEFE/ PHILOSOPHY

Prof. Dr. Hasan ÇİÇEKHacı YILMAZGezgin Şair/Düşünür: Feqıyê TeyranA Tarveller Poet/wise: Feqiyê Teyran

İLAHİYAT / TEOLOGIE

Yrd. Doç. Dr. Ali HATALMIŞİslam Tarihinde İlk Darbe Girişimi ve Hz. Osman'ın Şehit EdilmesiFirst Coup Attempt in Islamic History and Martyrdom of Caliph Osman

Yrd. Doç Dr. Yunus KAPLANKindî Felsefesinde Faziletlerin Epistemik ZeminiEpistemic Ground of Virtues in the Philosophy of Al-kindī

Yrd. Doç Dr. İbrahim SÜRÜCÜKur'an'daki Bazı Değerler Bağlamında Pozitif PsikolojiPositive Psychology in a Relevant Value in Qur'an

SOSYOLOJİ/ SOCIOLOGY

Öğr. Gör. Songül ÇAKMAKArvasi Tarikatında Çokeşlilik ve Kadının Toplumsal Cinsiyet Açısından Sosyal StatüsüPolygamy in Arvasi Cult and Social Status of Women in Respect of the Social Gender Phenomenon

TARİH/ HISTORY

Doç. Dr. Bekir KOÇLARTürkiye-Suriye Sınırında İhlâller ve EşkıyalıkViolations and Banditry in Turkey-Syria Border (1923-1938)

Doç. Dr. Murat AKTAŞOsmanlı İmparatorluğu'nda Askeri DarbelerThe Military Coups in the Ottoman Empire

Doç. Dr. Mehmet PINARAnadoluculuk Ekseninde Türkiye Köylü Partisi (1952-1958)The People of Turkey Associated With Anatolianism (1952-1958)

Yrd. Doç. Dr. Abdurrahim TUFANTOZI. Haçlı Seferi ve Musul Valisi KürboğaI. Crusade and Kurboğa the Governor of Mosul

Dr. Fikret SÜLEYMANOĞLUTiflis Eyaleti'nin Demirçihasanlı Nahiyesi Osmanlı Hakimiyeti Döneminde (1723-1728'lı Yıllar)Damirchihasanly District of Tiflis Province Under the Ottoman Empire (1723-1728)

Yayın İlkeleri ve Yazım Kuralları

295

37. SAYI HAKEMLERİ / REVIEWERS OF THE 37 TH ISSUE

Prof. Dr. Ahmet BURAN Fırat Üniversitesi

Prof. Dr. Hasan ÇİÇEK Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Hayati AYDIN Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Mehmet AYGÜN Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Prof. Dr. Metin AYIŞIĞI Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiProf. Dr. Süleyman Turduyeviç KAYIPOV Sincan Pedagoji Üniversitesi-Çin

Doç. Dr. A. Menaf TURAN Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Bekir KOÇLAR Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Engin ÖNER Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Ferit İZCİ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. M. Akif ARVAS Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Selma BAŞ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Doç. Dr. Suvat PARİN Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAŞ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Abdulah OĞRAK Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Abdulkadir GÜMÜŞ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ahmet OĞUZ Karabük Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ayşe ERTUŞ Hakkâri Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ercüment TOPUZ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Cemil KÜÇÜK Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Erkan AFŞAR Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Faruk KALAY Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Haluk YEGİN Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Bakır ŞENGÜL Bitlis Eren Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Mehmet PINAR Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Mehmet Selim AYDAY Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Mahmut DÜNDAR Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Murat KEKLİK Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Nevzat KELEŞ Bingöl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ömer DEMİRBAĞ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ömer TOKUŞ Bingöl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ömer OBUZ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Recep DEMİR Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Rahmi TEKİN Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Ramazan ÖZMEN Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Sevda ERATALAY Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Sevgül TÜRKMENOĞLU Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Süleyman ERATALAY Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Tahir ZORKUL Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Veysi SEVİNÇLİ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

HAKEMLERİMİZ / REFEREES

Prof. Dr. Ahmet BURAN Fırat ÜniversitesiProf. Dr. Abed Elrahim Azzam Mohammad MARASHDEH, Jadara Üniversitesi, ÜrdünProf. Dr. Ali J. Al-ALLAQ, el-Ain Üniversitesi, Birleşik Arap EmirlikleriProf. Dr. Azmi SÜSLÜ Ankara ÜniversitesiProf. Dr. Ali Fuat DOĞU Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiProf. Dr. Alfina SİBGATULLİNA Russian Academy of Sciences-RusyaProf. Dr. Bayram KODAMAN Süleyman Demirel ÜniversitesiProf. Dr. Bedri SARICA Pamukkale ÜniversitesiProf. Dr. B. Kemal YEŞİLBURSA Uludağ ÜniversitesiProf. Dr. Cesur PEHLEVAN Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiProf. Dr. Erdal AYDOĞAN Atatürk ÜniversitesiProf. Dr. Faruk ALAEDDİNOĞLU Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiProf. Dr. Faruq MAWASİ, Al Qasimi Academy, Filistin.Prof. Dr. Ivan BALTA University of Osije- HırvatistanProf. Dr. Medhat Saad Mohamed ELGAYAAR, Zagazig Üniversitesi, Mısır Prof. Dr. Munjid Mustafa BAHJAT, International Islamic University, Malaysia.Prof. Dr. Nimetullah HAFIZ Balkan Tarihi Araştırmaları Merkezi-KosovaProf. Dr. Salim CÖHCE İnönü ÜniversitesiProf. Dr. S. Esin DAYI Atatürk ÜniversitesiProf. Dr. Gülay ÖĞÜN BEZER Marmara ÜniversitesiProf. Dr. Hasan BABACAN M. Akif Ersoy ÜniversitesiProf. Dr. İbrahim ÖZCOŞAR Mardin Artuklu ÜniversitesiProf. Dr. İsa YÜCEER Bitlis Eren ÜniversitesiProf. Dr. M. Salih ARI Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiProf. Dr. M. Şirin ÇIKAR Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiProf. Dr. Mehmet AYGÜN Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiProf. Dr. Mehmet KUBAT İnönü Üniversitesi Prof. Dr. Metin AYIŞIĞI Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiProf. Dr. Necdet HAYTA Gazi ÜniversitesiProf. Dr. Necmettin ALKAN Karadeniz Teknik ÜniversitesiProf. Dr. Nevzat TARTI Akdeniz ÜniversitesiProf. Dr. Öztürk EMİROĞLU Varşova Yunus Emre Enstitüsü-PolonyaProf. Dr. Rafet ÇAVUŞOĞLU Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiProf. Dr. Recai KARAHAN Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiProf. Dr. Reha SAYDAN Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Prof. Dr. Resul ÖZTÜRK Atatürk ÜniversitesiProf. Dr. Samı Alı JABBAR, Basra Üniversitesi-Irak Prof. Dr. Serbo RASTODER University of Montenegro-KaradağProf. Dr. Serpil SÜRMELİ On Dokuz Mayıs ÜniversitesiProf. Dr. Selahattin SÖNMEZSOY Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiProf. Dr. Süleyman Turduyeviç KAYIPOV Sincan Pedagoji Üniversitesi-Çin Prof. Dr. Şakir GÖZÜTOK Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiProf. Dr. Şenol ÇELİK Balıkesir ÜniversitesiProf. Dr. Yakup CİVELEK Bartın ÜniversitesiProf. Dr. Zeki TAŞTAN Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiDoç. Dr. Abdullah DUMAN Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiDoç. Dr. Abdulmecit CANATAK Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiDoç. Dr. Adnan ÇEVİK Sıtkı Koçman ÜniversitesiDoç. Dr. Bekir KOÇLAR Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi


Doç. Dr. Cem KAHYA Bayburt ÜniversitesiDoç. Dr. Cengiz ATLI Iğdır Üniversitesi Doç. Dr. Gülsen BAŞ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiDoç. Dr. İsmail EYYUPOĞLU Atatürk ÜniversitesiDoç. Dr. Menaf TURAN Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiDoç. Dr. Mehmet DEMİRTAŞ Bitlis Eren ÜniversitesiDoç. Dr. Mehmet PINAR Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiDoç. Dr. Melih ERZEN Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiDoç. Dr. M. Salih MERCAN Bitlis Eren ÜniversitesiDoç. Dr. M. Akif ARVAS Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiDoç. Dr. Murat ÖZTÜRK Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiDoç. Dr. Mustafa SARICA Pamukkale ÜniversitesiDoç. Dr. Nihat ŞİMŞEK Gaziantep ÜniversitesiDoç. Dr. Özer KÜPELİ Kâtip Çelebi ÜniversitesiDoç. Dr. Sabri AZGÜN Atatürk ÜniversitesiDoç. Dr. Selma BAŞ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiDoç. Dr. Tamer BALCI The University of Texas-ABDDoç. Dr. Tuncay ÖĞÜN Sıtkı Koçman ÜniversitesiDoç. Dr. Vecihi SÖNMEZ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiDoç. Dr. Zafer KANBEROĞLU Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiDoç. Dr. Zekeriya NAS Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Abdulaziz KARDAŞ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Abdullah OĞRAK Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Abdulhadi TİMURTAŞ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Abdurrahim TUFANTOZ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Ahmet EYİM Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Aysun YARALI AKKAYA Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Arif GEZER Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Aydın GÖRMEZ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Bülent ALAN Mardin Artuklu ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. E. Yaşar DEMİRCİ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Ercan ÇAĞLAYAN Muş Alparslan ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Ercan ÇALIŞ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Ertuğrul ÇAVDAR Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Erkan AFŞAR Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Fatih GENCER Bitlis Eren ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Ferit İZCİ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Fırat YILDIZ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Güneş ŞAHİN Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Mehmet KULAZ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Mehmet TOP Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Metin YILDIZ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. M. Halil ERZEN Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. M. Nuri KARDAŞ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Nevzat KELEŞ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Nilgün BİLİCİ Atatürk ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Oktay BAŞAK Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Osman AYTEKİN Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Ömer DEMİRBAĞ Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi


Yrd. Doç. Dr. Ramazan ÖZMEN Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Rahmi TEKİN Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Raşit KOÇ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Recep DEMİR Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Sait EBİNÇ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Sevda ERATALAY Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Veysi SEVİNÇLİ Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Yalçın KARACA Van Yüzüncü Yıl ÜniversitesiYrd. Doç. Dr. Yasin DOĞAN Kafkas ÜniversitesiDr. Salih Ahmad ABDULVEHHAB Ezher Üniversitesi-Mısır

79Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi The Journal of Social Sciences Institute

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, The Journal of Social Sciences Institute

Sayı/Issue:37 – Sayfa / Page: 79-98 ISSN: 1302-6879 VAN/TURKEY

Makale Bilgisi / Article Info Geliş/Received: 09.10.2017 Kabul/Accepted: 05.12.2017

ÖRGÜTLERDE STRES YÖNETİMİ: ACİL SERVİS ÖRNEĞİ

STRESS MANAGEMENT IN ORGANIZATIONS: EMERGENCY SERVICE EXAMINATION

Yrd. Doç. Dr. Abdullah OĞRAK Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi [email protected]

Yrd. Doç. Dr. Şakir İŞLEYEN Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi [email protected]

Ayfer Demir ERDEN Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

Öz Hastanelerin önemli girdilerinden olan sağlık çalışanlarını etkileyen,

işgücü performanslarında değişikliklere sebep olan önemli faktörler arasında stres yer almaktadır. İşletmelerin başarısının doğrudan bağlı olduğu insan kaynaklarının performansı üzerinde stresin yarattığı olumsuz etkileri ortadan kaldırmak; stres nedenlerinin belirlenmesi ve çözüm yollarının bulunması ile mümkün olabilecektir. Bu çalışma ile hastanelerde örgütsel strese neden olan faktörler ele alınarak, bunların sağlık çalışanlarının işgücü performansı üzerine etkilerinin incelenmesi ve çözüm yollarının araştırılması amaçlanmıştır.

Çalışmamda sağlık çalışanlarında iş stresi ve etkilerini, sağlık hizmetlerine yansımalarını araştırmak ve buna yönelik çözüm önerileri getirmek amaçlanmıştır. Araştırma Van Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil servisinde çalışan sağlık personelinin çalışma birimlerinde gözlem, görüşme ve anket uygulanması yöntemleriyle yapılmıştır. Bu yöntemlerle hastanede çalışan personelin stres nedenleri araştırılmış çözüm yolları araştırılmıştır.

80 Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi The Journal of Social Sciences Institute

Anahtar Kelimeler: Stres, Stres Yönetimi, Hastanelerde Stres Yönetimi, İş Stresi, Stres nedenleri.

Abstract Stress is the major factors that cause to affect and change

performance of the health workers which are important inputs of the hospitals. Is directly connected to the success of businesses on the performance of human resources to eliminate the harmful effects of stress, stress causes and finding solutions will be possible. In this study, the factors that cause stress by taking organizational hospitals, they examine the effects on the performance of health workers and the labor force to investigate solutions.

In my work, work stress and the effects of health care workers, health care and the implications for research aimed to propose solutions. Research, Van Regional Education and Research Hospital Emergency rooms health care staff working in units of observation, interview and questionnaire methods of implementation were made. This means the staff working in the hospital investigated the causes of stress and ways of solution.

Keywords: Stress, Stress Management, Stress Management in Hospitals, Job Stress, Stress causes

Giriş Stres insanın yaşantısını ve çalışma hayatını olumsuz

etkileyen bir durumdur. Özellikle son yıllarda işletmeler bu durumu ve, çalışanlar arasında stresi azaltmaya yönelik işletme içinde programlar hazırlamaktadır. Stres iş hayatı üzerinde kaliteyi düşürücü, çalışanın performansını etkileyen ve çalışan sağlığı üzerinde olumsuz etkilere yol açan bir durumdur. Bu da işletmelerin en önemli girdilerinden ve büyük maliyetleri olan insan kaynaklarından yeterince verim alamamasına yol açar. Diğer sektörlerde hata geriye döndürülebilirken, sağlık sektöründe en küçük bir hata insan hayatına neden olabilmektedir. Bu nedenle sağlık çok önemli bir alan olup çalışanına insan hayatı gibi çok önemli ve ağır bir sorumluluk yüklemektedir. Bu çalışmada bu sorumluluğun getirdiği baskı, çalışma koşulları ve bu koşulların oluşturduğu stres kavramı incelenmiştir. Sağlık teşkilatında çalışanlarının mesleki ve organizasyon ile ilgili sorunları azaltmaya ve önlemeye yönelik çalışmalar yok denecek kadar azdır. Bu nedenle bu çalışmada hizmet kalitesini çalışan ve hasta açısından düşüren nedenler üzerine durularak, sağlık çalışanlarının hizmet kalitesini ve çalışma şartlarını iyileştirilerek, hastanelerin etkili ve verimli çalışmaları sağlanacaktır.


Anahtar Kelimeler: Stres, Stres Yönetimi, Hastanelerde Stres Yönetimi, İş Stresi, Stres nedenleri.

Abstract Stress is the major factors that cause to affect and change

performance of the health workers which are important inputs of the hospitals. Is directly connected to the success of businesses on the performance of human resources to eliminate the harmful effects of stress, stress causes and finding solutions will be possible. In this study, the factors that cause stress by taking organizational hospitals, they examine the effects on the performance of health workers and the labor force to investigate solutions.

In my work, work stress and the effects of health care workers, health care and the implications for research aimed to propose solutions. Research, Van Regional Education and Research Hospital Emergency rooms health care staff working in units of observation, interview and questionnaire methods of implementation were made. This means the staff working in the hospital investigated the causes of stress and ways of solution.

Keywords: Stress, Stress Management, Stress Management in Hospitals, Job Stress, Stress causes

Giriş Stres insanın yaşantısını ve çalışma hayatını olumsuz

etkileyen bir durumdur. Özellikle son yıllarda işletmeler bu durumu ve, çalışanlar arasında stresi azaltmaya yönelik işletme içinde programlar hazırlamaktadır. Stres iş hayatı üzerinde kaliteyi düşürücü, çalışanın performansını etkileyen ve çalışan sağlığı üzerinde olumsuz etkilere yol açan bir durumdur. Bu da işletmelerin en önemli girdilerinden ve büyük maliyetleri olan insan kaynaklarından yeterince verim alamamasına yol açar. Diğer sektörlerde hata geriye döndürülebilirken, sağlık sektöründe en küçük bir hata insan hayatına neden olabilmektedir. Bu nedenle sağlık çok önemli bir alan olup çalışanına insan hayatı gibi çok önemli ve ağır bir sorumluluk yüklemektedir. Bu çalışmada bu sorumluluğun getirdiği baskı, çalışma koşulları ve bu koşulların oluşturduğu stres kavramı incelenmiştir. Sağlık teşkilatında çalışanlarının mesleki ve organizasyon ile ilgili sorunları azaltmaya ve önlemeye yönelik çalışmalar yok denecek kadar azdır. Bu nedenle bu çalışmada hizmet kalitesini çalışan ve hasta açısından düşüren nedenler üzerine durularak, sağlık çalışanlarının hizmet kalitesini ve çalışma şartlarını iyileştirilerek, hastanelerin etkili ve verimli çalışmaları sağlanacaktır.

1.Hastane Kavramı, Hastanelerin Amaçları ve İşlevleri Tedavi hizmetlerinin en büyük üreticisi durumunda olan

hastaneler, Yataklı Tedavi Kurumları işletme Yönetmeliğinde, "hasta ve yaralıların, hastalıktan şüphe edenlerin ve sağlık durumlarını kontrol ettirmek isteyenlerin ayaktan veya yatarak izleme, muayene, tanı (teşhis), tedavi ve rehabilite edildikleri aynı zamanda doğum yapılan kurumlar” olarak tanımlanmaktadır (Kavuncubaşı,2000:76). Dünya Sağlık Örgütü (WHO), hastaneleri; "müşahede, teşhis, tedavi ve rehabilitasyon olmak üzere gruplandırılabilecek sağlık hizmetleri veren, hastaların uzun veya kısa süreli tedavi gördükleri, yataklı kuruluşlar" olarak tanımlamaktadır (Yıldız.2008:38).

Yukarıdaki tanımlar işlevsel tanımlardır. Hastaneleri bir sistem olarak ele aldığımızda, hastanenin girdilerini hastalar, insan gücü, malzeme, fiziksel ve parasal kaynakların oluşturduğu; hastanedeki çeşitli hizmet birimlerinin kendi alanlarıyla ilgili olarak gerçekleştirdikleri planlama, örgütleme, yürütme ve denetleme faaliyetlerinin dönüştürme sürecini belirttiği; çıktıların ise hasta ve yaralıların tedavisi, personelin hizmet-içi eğitimi, öğrencilerin klinik eğitimleri, araştırma-geliştirme faaliyetleri ile toplumun sağlık seviyesinin yükseltilmesine katkıda bulunmak olduğu görülecektir (Seçim, 2007:6).Hastaneler bir bütün olarak sistem yaklaşımıyla tanımlanabileceği gibi, hastane içindeki çeşitli hizmet birimleri de birer alt sistem olarak tanımlanabilir. Hastanelerin işlevlerini yerine getirebilmesi için her hizmet biriminin bir araya getirilerek organize edilmesi gerekir (Ak, 1990:29).

Günümüzde hastaneler; tedavi ve tıbbi bakım fonksiyonlarının yanı sıra, hekimlerin ve yardımcı sağlık personelinin eğitimi, tıbbi araştırma ve toplum sağlığı gibi bir kuruluş, ekonomik bir işletme, doktor ve diğer personeline eğitim veren bir eğitim kurumu, bir araştırma birimi, birçok meslek gruplarından kişilerin çalıştığı bir örgüt, sosyal bir kurum ve çoğunluğu kamu kuruluşu niteliğinde olan hizmet işletmeleri olarak tanımlanır (Coşkun,2009:36).

Hastaneler, hizmet üretim kapasitesi ve sağlık harcamaları bakımından sağlık sisteminin en önemli alt sistemidirler. Toplumun sağlık için harcadığı kaynakların önemli bir bölümünü tüketen hastane örgütleri, genel işletmecilik kuralları ve ekonomik ilkeler çerçevesinde yönetilmelidir. Hastane yönetimi, hastane kaynaklarının ekonomik ve toplumsal amaçlar doğrultusunda kullanılması sorumluluğuna sahip olmalıdır. Bu nedenle, yöneticilerin hastane sundukları hizmetin, nicelik ve niteliğine en iyi düzeye çıkarabilmeleri için mevcut imkanlarla optimum hizmet üretimini gerçekleştirmeleri gerekmektedir (Şahin, 2003:51).


Yapılan bu tanımlardan hareketle hastanelerin görev ve fonksiyonları şu şekilde sıralanabilir (Elden,2011: 43). • Hastaneler gelişmiş bir sağlık kurumu olup ayakta ve/veya yatarak tedavi verilmesiyle yükümlü işletmelerdir. • Çalışanlarda uzmanlaşmanın aranılmakta olup araştırma ve geliştirme faaliyetleri de verilmektedir. • Hastanelerin eğitim faaliyetlerinin de verildiği müşahede, teşhis, tedavi ve iyileştirme hizmetlerinin doğru ve zamanında verilmesi gibi fonksiyonları bulunmaktadır. Hastanelerin kuruluş amaçları çok değişik olmasına rağmen tüm hastaneler için geçerli olan temel amaçlar da bulunmaktadır. Bu amaçlar (Büker ve Bakır, 2001:4): • Yüksek kaliteli hasta bakımı ve tedavi hizmetlerini en düşük maliyetle üretilmesini sağlamak ve ihtiyaç sahiplerine sunmak, • Bütçeden aldıkları payı ve hastalardan elde ettikleri geliri en ekonomik şekilde kullanarak, daha fazla sayıda hastaya bakım, tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerini sunmak , • En son tıbbi ve teknolojik eğitim ve araştırma yöntemlerini kullanarak hastalıkların önlenmesi ve tedavisi için gerekli tedbirlerin alınmasıyla ekonomik ve sosyal kalkınmaya fayda sağlama olarak sıralanabilir.

Sağlık Bakanlığı hastanelerin amaçlarını, yataklı tedavi kurumları işletme yönetmeliğinde "hastanelerdeki hizmet çeşitleriyle, bunların uygulanmasındaki esaslar ve hastane personelinin görev, yetki ve sorumlulukları arasındaki ilişkileri belirtmek yoluyla, modern çağın icaplarına ve ülke gerçeklerine uygun, hızlı, disiplinli, üstün kaliteli ve ekonomik bir hastane işletmeciliği sağlamaktır" şeklinde belirtmiştir(Büker ve Bakır, 2001:5). Hastanelerin, amaç ve misyonlarına göre değişmekle birlikte dört temel işlevi bulunmaktadır. Bu işlevler şunlardır (Coşkun ve Akın, 2008:256) • Tedavi edici hizmetler • Koruyucu ve geliştirici sağlık hizmetleri • Eğitim ve araştırma

2. Stres Kavramı, Stres Çeşitleri ve Stres Kaynakları Latince bir kelime olan stres, " Estrece" kelimesinden

gelmektedir. Zorlanma, gerilme ve baskı anlamındadır. 18. ve 19. yüzyıllarda güç, baskı, zor gibi anlamlarda objelere, kişilere, organlara veya ruhsal yapıya yönelik baskıyı ifade etmek üzere kullanılmıştır. Ayrıca stres kelimesi sadece etki yönüyle değil, " bütünlüğü koruma", " esas duruma dönmek için çaba harcama" şeklinde etkiye tepki


Yapılan bu tanımlardan hareketle hastanelerin görev ve fonksiyonları şu şekilde sıralanabilir (Elden,2011: 43). • Hastaneler gelişmiş bir sağlık kurumu olup ayakta ve/veya yatarak tedavi verilmesiyle yükümlü işletmelerdir. • Çalışanlarda uzmanlaşmanın aranılmakta olup araştırma ve geliştirme faaliyetleri de verilmektedir. • Hastanelerin eğitim faaliyetlerinin de verildiği müşahede, teşhis, tedavi ve iyileştirme hizmetlerinin doğru ve zamanında verilmesi gibi fonksiyonları bulunmaktadır. Hastanelerin kuruluş amaçları çok değişik olmasına rağmen tüm hastaneler için geçerli olan temel amaçlar da bulunmaktadır. Bu amaçlar (Büker ve Bakır, 2001:4): • Yüksek kaliteli hasta bakımı ve tedavi hizmetlerini en düşük maliyetle üretilmesini sağlamak ve ihtiyaç sahiplerine sunmak, • Bütçeden aldıkları payı ve hastalardan elde ettikleri geliri en ekonomik şekilde kullanarak, daha fazla sayıda hastaya bakım, tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerini sunmak , • En son tıbbi ve teknolojik eğitim ve araştırma yöntemlerini kullanarak hastalıkların önlenmesi ve tedavisi için gerekli tedbirlerin alınmasıyla ekonomik ve sosyal kalkınmaya fayda sağlama olarak sıralanabilir.

Sağlık Bakanlığı hastanelerin amaçlarını, yataklı tedavi kurumları işletme yönetmeliğinde "hastanelerdeki hizmet çeşitleriyle, bunların uygulanmasındaki esaslar ve hastane personelinin görev, yetki ve sorumlulukları arasındaki ilişkileri belirtmek yoluyla, modern çağın icaplarına ve ülke gerçeklerine uygun, hızlı, disiplinli, üstün kaliteli ve ekonomik bir hastane işletmeciliği sağlamaktır" şeklinde belirtmiştir(Büker ve Bakır, 2001:5). Hastanelerin, amaç ve misyonlarına göre değişmekle birlikte dört temel işlevi bulunmaktadır. Bu işlevler şunlardır (Coşkun ve Akın, 2008:256) • Tedavi edici hizmetler • Koruyucu ve geliştirici sağlık hizmetleri • Eğitim ve araştırma

2. Stres Kavramı, Stres Çeşitleri ve Stres Kaynakları Latince bir kelime olan stres, " Estrece" kelimesinden

gelmektedir. Zorlanma, gerilme ve baskı anlamındadır. 18. ve 19. yüzyıllarda güç, baskı, zor gibi anlamlarda objelere, kişilere, organlara veya ruhsal yapıya yönelik baskıyı ifade etmek üzere kullanılmıştır. Ayrıca stres kelimesi sadece etki yönüyle değil, " bütünlüğü koruma", " esas duruma dönmek için çaba harcama" şeklinde etkiye tepki

anlamında da kullanılmaya başlanmıştır (Tutar,2000:33).Stres kavramı ilk olarak 17.yy’da “elastiki nesne ve uygulanan dış güç arasındaki ilişkiyi” açılamak için Robert Hook tarafından kullanılmıştır(Graham,1999:24). Cüceloğlu’na göre stres,“Bireyin, fizik ve sosyal çevresindeki uyumsuz koşullar nedeniyle, bedensel ve psikolojik sınırlarının ötesinde harcadığı gayrettir”(Cüceloğlu,2009).Başka bir tanıma göre de stres, “kişilerin karşı karşıya kaldıkları fırsat, kısıtlama veya isteklerin belirsiz ve önemli olan dinamik koşullarının sonucudur” (Robbins,1996:611). Stres, hem uyarıcı, hem tepki, hem de bu ikisi arasındaki etkileşimi içeren bir kavramdır. Ancak ilk tanımdan da anlaşılacağı gibi stres, sadece olumsuz yönüyle ele alınmamalıdır. Özellikle bireye stres yaşatan olgu, sonuçta kişiye potansiyel kazanç sağlayacaksa, stresin olumlu değeri vurgulanmalıdır ( Balcı, 2000:6 ).İster uyarıcı ister tepki açısından değerlendirilsin stresin olumlu yönü de mevcuttur. Olumlu stres iyi ve yapıcı bir strestir ve pozitif duygular yaşatır(Aydın,2004:52 ).iyi yaptığımız bir iş sonucu tebrik edilme veya iyi bir anlaşmanın sonucunda yaşanan pozitif hislerdir (Helligel ve Slocum,1989:596).Stresin ortaya çıkabilmesi için iki temel koşul gerekir, sonuç hakkında belirsizlik olması ve sonucun kişi için önemli olması. Ortamdaki değişimlerden her birey etkilenmesine etkilenir ancak, bazı bireyler daha çok ve daha yavaş etkilenmektedir. Şu halde stres, insanın yaşadığı ortamda meydana gelen bir değişimin veya insanın ortamı değiştirmesinin onun üzerinde etkiler bırakması ile ilgilidir. İkincisi ise, etki altında kalan insanın kişilik özelliklerinin bu etkilerin tesiri altında kalma derecesini etkilemesidir. Bunlara ilave olarak stresin oluşması için ortamdan etkilenen bireyin vücudunda bulunan özel biyo-kimyasal değişmelerin oluşmasıyla bireyin vücut sisteminin harekete geçmesi gereklidir (Altuntaş, 2003: 23).Stres olaylarının kişinin psikolojik yapısı üzerinde meydana getirdiği sonuçlar arasında kaygı, depresyon, uykusuzluk ve tükenme belirtisi, saldırganlık, bağımlılık gibi kavramlar yer almaktadır((Sabuncuoğlu ve Tüz, 1996: 196).Stresin organizasyonlar için olumlu ve olumsuz etkileri olabilmektedir. Optimal düzeydeki bir stresin çalışanı motive ederek performansını olumlu yönde artırabildiğini ve iştaminini artırabilmektedir (Çelik ve Fettahlıoğlu:66).Olumsuz etkilere sahip aşırı stres ise, bireyin iyi çalışmamasına ve başarısızlığa neden olabilmektedir (Ivancevich ve Matteson,1993:244). Stres günümüze ait bir durum değildir. Mağara devrinde yaşayan insan da temel ihtiyaçlarını karşılamak ve korunmak için strese girmiştir. Stresi geçmişte doğanın getirdikleri yaratırken, bugün


insanın yarattıkları yaşatmaktadır. İnsana stres tepkisi yaşatan stres çeşitlerini toplamak mümkündür (Garipoğlu, 2007: 18-19); -Fiziki Çevreden Kaynaklanan Stres; hava kirliliği, kalabalık, radyasyon, sıcaklık, toz, soğukluk gibi. -İş ve Meşguliyet Konusundan Kaynaklanan Stres; enfeksiyon riski, hastanelerdeki kimyasal ajanlar, -Psikososyal Özelliklerden Kaynaklanan Stres; günlük stres, gelişimsel stres, hayat krisi niteliğindek iş stresler.

Stres Kaynakları; Birçok araştırmacı tarafından stresi oluşturan faktörler genel

olarak fiziksel çevre şartları, örgütsel faktörler ve bireysel faktörler olarak gruplanmaktadır.(Hıdıroğlu vd., 2008: 24). Bu faktörler arasındaki ayrım kesin olmayıpbirbirini tamamlar ve etkiler niteliktedirler(Kalay vd.,18:2009)

Çevresel Stres Faktörleri İşletmelerde örgütsel stres, belirli sınırlar içerisinde örgüt dışı

stres kaynakları ile kuşatılmış durumdadır. Çevresel etmenlerin etkisi ile hedeflerini değiştirmek durumunda kalan çalışanlar gerilim ve strese kapılmaktadırlar. Özellikle-açık sistem anlayışı çerçevesinde yapılacak sağlıklı bir değerlendirme, iş stresinin işletmede geçirilen olaylarla sınırlı olmadığı sonucunu vermektedir. Çalışanların günlük yaşantısında karşı karşıya kaldığı toplumsal ve teknolojik değişmelerin, yaşanılan kentin genel problemlerinin, ekonomik koşulların, politik gelişmelerin ve doğal felaketlerin birer stres kaynağı olduğu açıktır (Tutar, 2000: 99).

Fiziksel Faktörler Örgütlerde, strese yol açan birçok çevre faktörü vardır. Fakat

fiziki çevre, çoğu zaman bu faktörlerden biri olarak algılanmaz ve bu nedenle de strese bağlı olarak gözlenen belirtilerin ana nedeninin fiziki çevre olduğu anlaşılmayabilir. Bireyin yaşadığı genel çevre ile ilgili stres kaynakları, iş hayatı dışındaki stres kaynaklarıdır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz (Tutar, 2000: 100-102):Orta yaş bunalımı,aile sorunları, tekdüzelik, ekonomik sorunlar, siyasi ve politik belirsizlikler, Sosyal ve kültürel değişimler, işin bulunduğu kentte yaşanan ulaşım sorunları, teknolojik gelişmeler. İşle ilgili stres kaynaklarına hızlı değişim, donanım, tutarsız yöneticiler, performans değerlemenin yetersiz ve hatalı oluşu, anlaşılamayan ve etkili olmayan iletişim, emniyetsizlik, düşük moral, becerilerin kullanılamaması, açık olmayan iş gerekleri, planlamanın yetersizliği ve performans kaygısını


insanın yarattıkları yaşatmaktadır. İnsana stres tepkisi yaşatan stres çeşitlerini toplamak mümkündür (Garipoğlu, 2007: 18-19); -Fiziki Çevreden Kaynaklanan Stres; hava kirliliği, kalabalık, radyasyon, sıcaklık, toz, soğukluk gibi. -İş ve Meşguliyet Konusundan Kaynaklanan Stres; enfeksiyon riski, hastanelerdeki kimyasal ajanlar, -Psikososyal Özelliklerden Kaynaklanan Stres; günlük stres, gelişimsel stres, hayat krisi niteliğindek iş stresler.

Stres Kaynakları; Birçok araştırmacı tarafından stresi oluşturan faktörler genel

olarak fiziksel çevre şartları, örgütsel faktörler ve bireysel faktörler olarak gruplanmaktadır.(Hıdıroğlu vd., 2008: 24). Bu faktörler arasındaki ayrım kesin olmayıpbirbirini tamamlar ve etkiler niteliktedirler(Kalay vd.,18:2009)

Çevresel Stres Faktörleri İşletmelerde örgütsel stres, belirli sınırlar içerisinde örgüt dışı

stres kaynakları ile kuşatılmış durumdadır. Çevresel etmenlerin etkisi ile hedeflerini değiştirmek durumunda kalan çalışanlar gerilim ve strese kapılmaktadırlar. Özellikle-açık sistem anlayışı çerçevesinde yapılacak sağlıklı bir değerlendirme, iş stresinin işletmede geçirilen olaylarla sınırlı olmadığı sonucunu vermektedir. Çalışanların günlük yaşantısında karşı karşıya kaldığı toplumsal ve teknolojik değişmelerin, yaşanılan kentin genel problemlerinin, ekonomik koşulların, politik gelişmelerin ve doğal felaketlerin birer stres kaynağı olduğu açıktır (Tutar, 2000: 99).

Fiziksel Faktörler Örgütlerde, strese yol açan birçok çevre faktörü vardır. Fakat

fiziki çevre, çoğu zaman bu faktörlerden biri olarak algılanmaz ve bu nedenle de strese bağlı olarak gözlenen belirtilerin ana nedeninin fiziki çevre olduğu anlaşılmayabilir. Bireyin yaşadığı genel çevre ile ilgili stres kaynakları, iş hayatı dışındaki stres kaynaklarıdır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz (Tutar, 2000: 100-102):Orta yaş bunalımı,aile sorunları, tekdüzelik, ekonomik sorunlar, siyasi ve politik belirsizlikler, Sosyal ve kültürel değişimler, işin bulunduğu kentte yaşanan ulaşım sorunları, teknolojik gelişmeler. İşle ilgili stres kaynaklarına hızlı değişim, donanım, tutarsız yöneticiler, performans değerlemenin yetersiz ve hatalı oluşu, anlaşılamayan ve etkili olmayan iletişim, emniyetsizlik, düşük moral, becerilerin kullanılamaması, açık olmayan iş gerekleri, planlamanın yetersizliği ve performans kaygısını

olarak sıralanabilir (Drafke and Kossen, 1998:410-426).Bir iş ortamında bulunan stres kaynakları bireylerde; sıkıntı, duygusuzluk, yüksek kaza oranı, şikayet, devamsızlık, sürekli yorgunluk, uykusuzluk, iştahta değişiklik, tütün, alkol ve ilaç kullanımında artış, hatalar, kararsızlık gibi etkiler yapabilir(Gülten ve öztemiz,2004:65) .

İş görenin içinde bulunduğu çalışma ortamı ve onu etkileyen fiziksel koşullar fizyolojik ve psikolojik yapısı üzerinde yakından etkilidir. Kötü aydınlatma, aşırı gürültü, aşırı ısı, soğuk, titreşim, hava kirliliği ve elektrikli araçların kullanımı sonucu oluşan radyasyon etkisi bu faktörler arasında yer alır (Ergün, 2008:73).

3.Stres Yönetimi Stres, bilindiği gibi, bireyleri zorlayan, kısıtlayan ve

engelleyen olaylar ve durumlar karşısında verilen tepkilerin tümü olarak tanımlanmaktadır. Günlük yaşamda olduğu gibi, iş yaşamında da stresli bir ortamda bulunan insanların stres oluşturan unsurları bilmeleri ve bunlarla baş edebilmeleri birey açısından önemli olduğu kadar organizasyon yönetimi açısından da büyük önem taşır (Dilki,2012:46).

Bu bağlamda stres, bireyler ve örgütler için kaçınılmaz olup, maliyetleri ve getirdiği pek çok olumsuz sonuçları itibarıyla oldukça önemli bir konudur Stres, bireylerle çevresi arasındaki ilişki sonucu ortaya çıktığından, stresin olumsuz etkilerini önlemek bir anlamda çevreyi kontrol edebilmekle mümkün olabilecektir. Stresin yönetilmesi anlamına gelen bu olgu, çevredeki değişimlerin sürekli izlenerek bilinçli olarak denetlenmesini içermektedir. Bu kapsamda öncelikle stres nedenlerini ortadan kaldırmak ve veya kontrol altına almak, ikinci olarak stresin etkilerini yok etmekte üçüncü olarak ise bireyleri streslere karşı daha güçlü kılarak, dirençlerini arttırmak gerekmektedir (Dilki,2012:47).

Stres, bireylerle çevresi arasındaki ilişki sonucu ortaya çıktığından, stresin olumsuz etkilerini önlemek bir anlamda çevreyi kontrol edebilmekle mümkün olabilecektir. Stresin yönetilmesi anlamına gelen bu olgu, çevredeki değişimlerin sürekli izlenerek bilinçli olarak denetlenmesini içermektedir. Bu kapsamda öncelikle (Aydın, 2004,:58); stres nedenlerini ortadan kaldırmak ve veya kontrol altına almak, ikinci olarak stresin etkilerini yok etmek ve üçüncü olarak ise bireyleri streslere karşı daha güçlü kılarak, dirençlerini arttırmak gerekmektedir(Ökalp,1989:161).Örgütsel düzeyde stresle başa çıkmada yöneticiler ve çalışanlar genellikle, “sorun odaklı” ya da “duygu odaklı” yaklaşımlardan birisini tercih etmektedirler(Soysal,2009).Günümüz modern işyerlerinde stresin


sebep olduğu kayıp iş saatleri ve düşük verimliliğin maliyeti astronomik rakamlarla ifade edilmektedir(Kalay vd.,18:2009).

Sorun odaklı yaklaşım, stresin kaynakları üzerinde odaklanmayı salık veren ve diğerine göre daha etkin bir yaklaşım olarak kabul görmektedir. Bu yaklaşımı izleyenlerin daha iyimser ve stresle başa çıkmada daha başarılı oldukları görülmektedir. Duygu odaklı yaklaşım ise, genellikle, stresin kaynaklarından daha çok, olayın iyi yönleri üzerinde odaklanmayı ve “daha kötüsü de olabilirdi!”, “her işte bir hayır vardır!” gibi düşüncelerle stresle baş etmeyi salık veren bir yaklaşım olarak değerlendirilmektedir (Aydın, 2002, s.145). Bu yaklaşımı izleyenlerin stres kaynağını pasif bir şekilde kabul ettikleri ve dolayısıyla da, stresle başa çıkmada daha az başarılı oldukları görülmektedir. Araştırmalar ise, insanların zamanlarının çoğunu her iki yöntem tekniğini de kullanarak stresle baş etme konusunda harcadıklarını göstermiştir (Gümüştekin ve Öztemiz, 2004:69).

Örgüt yönetimi öncelikle çalışanları strese sürükleyen stres kaynaklarını bulmak durumundadır. Her örgütün yapısı, kültürü ve özellikleri farklı olacağından stres kaynakları da kendi içerisinde farklılık gösterebilecektir. Örgüt stres kaynaklarını azaltmak ve yok etmek konusunda kendi geliştirdiği yöntemleri ve stratejileri çalışanlarla paylaşmak durumundadır. Çünkü çalışanlara stres deneyimi kazandırmak ancak onları da bu sürece katmakla mümkün olabilecektir. Diğer taraftan örgüt yönetimi stresin sonuçları konusunda çalışanlarla sürekli iletişim halinde olmalı ve gelişmelerden onları haberdar ederek daha etkili stres tekniklerine ulaşmada sürekli değişiklikler yapmalıdır (Dilki,2012:48). Stresi

3.Araştırmanın Uygulanması 3.1.Araştırmanın Önemi, Amacı ve Sınırlaması Hastaneleri diğer işletmelerden ayıran bir özellikte stres yoğun

birimlerdir. Bu Özelliklerinden dolayı hastanelerde çalışan personelin bu stres ortamından en az etkilenmeleri için stres faktörlerini belirlemek, hastane yönetiminin bu konuda yapabilecekleri konuları irdelemek, çalışanların verdiği hizmetin kalitesini ve çalışanların iş hayatındaki kaliteyi yükseltmek amaçlanmıştır.

Bu çalışmada sadece Van Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil servisi ele alınmış, acil serviste çalışan hemşire, sağlık memuru ve ebelerin iş stresi araştırılmış, diğer çalışanlar dahil edilmemiştir.


sebep olduğu kayıp iş saatleri ve düşük verimliliğin maliyeti astronomik rakamlarla ifade edilmektedir(Kalay vd.,18:2009).

Sorun odaklı yaklaşım, stresin kaynakları üzerinde odaklanmayı salık veren ve diğerine göre daha etkin bir yaklaşım olarak kabul görmektedir. Bu yaklaşımı izleyenlerin daha iyimser ve stresle başa çıkmada daha başarılı oldukları görülmektedir. Duygu odaklı yaklaşım ise, genellikle, stresin kaynaklarından daha çok, olayın iyi yönleri üzerinde odaklanmayı ve “daha kötüsü de olabilirdi!”, “her işte bir hayır vardır!” gibi düşüncelerle stresle baş etmeyi salık veren bir yaklaşım olarak değerlendirilmektedir (Aydın, 2002, s.145). Bu yaklaşımı izleyenlerin stres kaynağını pasif bir şekilde kabul ettikleri ve dolayısıyla da, stresle başa çıkmada daha az başarılı oldukları görülmektedir. Araştırmalar ise, insanların zamanlarının çoğunu her iki yöntem tekniğini de kullanarak stresle baş etme konusunda harcadıklarını göstermiştir (Gümüştekin ve Öztemiz, 2004:69).

Örgüt yönetimi öncelikle çalışanları strese sürükleyen stres kaynaklarını bulmak durumundadır. Her örgütün yapısı, kültürü ve özellikleri farklı olacağından stres kaynakları da kendi içerisinde farklılık gösterebilecektir. Örgüt stres kaynaklarını azaltmak ve yok etmek konusunda kendi geliştirdiği yöntemleri ve stratejileri çalışanlarla paylaşmak durumundadır. Çünkü çalışanlara stres deneyimi kazandırmak ancak onları da bu sürece katmakla mümkün olabilecektir. Diğer taraftan örgüt yönetimi stresin sonuçları konusunda çalışanlarla sürekli iletişim halinde olmalı ve gelişmelerden onları haberdar ederek daha etkili stres tekniklerine ulaşmada sürekli değişiklikler yapmalıdır (Dilki,2012:48). Stresi

3.Araştırmanın Uygulanması 3.1.Araştırmanın Önemi, Amacı ve Sınırlaması Hastaneleri diğer işletmelerden ayıran bir özellikte stres yoğun

birimlerdir. Bu Özelliklerinden dolayı hastanelerde çalışan personelin bu stres ortamından en az etkilenmeleri için stres faktörlerini belirlemek, hastane yönetiminin bu konuda yapabilecekleri konuları irdelemek, çalışanların verdiği hizmetin kalitesini ve çalışanların iş hayatındaki kaliteyi yükseltmek amaçlanmıştır.

Bu çalışmada sadece Van Bölge Eğitim ve Araştırma Hastanesi Acil servisi ele alınmış, acil serviste çalışan hemşire, sağlık memuru ve ebelerin iş stresi araştırılmış, diğer çalışanlar dahil edilmemiştir.

3.2.Gözlem ve Görüşme Bulguları Gözlemler tamamen doğal ortamında ve tarafsız olarak su

gözlemler yapılmıştır: Hastaneler çalışma ortamı gereği zamana karşı bir yarışın

olduğu insan hayatının ölümle yaşam arasında gidip geldiği ve bunun sonucunda hızlı hareket etmenin baskısı mevcuttur. Aşırı bir yoğunluk ve insanlara daha çabuk hizmet vermenin meydana getirdiği yorgunluk, dinlenme vaktinin bulunmayışı bunun sonucunda ortaya çıkan bir gerilim bulunmaktadır.-Sağlık çalışanlarında çalıştıkları birimin verdiği ağır stres mevcuttur. Bu strese bürokratik işlemlerin ve kâğıt islerinin yoğunluğu da eklenince sıkıntının iyice arttığı gözlenmiştir. Personel sayısı yeterli olmadığı ve buna ek olarak hasta yoğunluğu personelin yetişmesine imkân vermemektedir. Ayrıca bu yoğunlukta tutulan nöbetler personeli yıprattığı, izinli personel ve rahatsızlığı nöbet tutmasına engeli olan personeller nedeniyle sık nöbet gelmesi ise; personeli fiziksel olarak dinlenmeden yeni bir nöbete girmesine neden olmaktadır. Enfeksiyon yönünden yeterli önlemler alınmış olsa da risk her zaman mevcuttur. Sağlık personelinde hastalık kapma tedirginliği vardır.-Yükseköğrenimini yapan sağlık personeli sık nöbete girerek öğrenimini devam ettirmeye çalışmaktadır. Bu nedenle sık nöbetler aşırı yorgunluğa ve motivasyon bozukluğuna neden olmaktadır.-Kurumsal olarak; kurumun strese yaklaşımı başarılı değil. Çünkü personel stresini azaltmak, örgütsel kültürü oluşturmak için yapılması gereken geziler veya sosyal aktiviteler gibi etkinlikler yapılmamaktadır.-Yöneticilerle yapılan görüşmelerde; Çalışanlara kalite ve performans kriterleri gereği düzenli olarak, kalite birimi tarafından anketler düzenlendiğini, bu anketlerin sonuçlarına göre değerlendirmeler yapıldığını ve bunlara göre iyileştirmeler yapılmaya çalışıldığı öğrenilmiştir.

Hastane çalışanları ile yapılan görüşmelerde ise; hasta yoğunluklarının oldukça fazla olduğu, sık nöbetlerin geldiğini, çoğu zaman yeterince dinlenmeden tekrar nöbete geldiklerini, aileleri ile fazla zaman geçiremediklerini, aldıkları ücretin tatmin edici olmadığı ayrıca sürekli anketlerin yapıldığı ama sonuç olarak hiçbir şeyin değişmediğini belirtmişlerdir.

3.3.Yöntem Bu çalışmada yöntem olarak; SPSS'te frekans analizi,

karşılaştırmalı analiz, CROS tablo analizi yapılmıştır. Ayrıca doğal ortamında gözlem ve hastane yöneticileri ile görüşmeler yapılmıştır.


3.4.Araştırma ile İlgili Bulgular ve Değerlendirmeler 3.4.1. Kişisel Bilgilerin Dağılımı ve Değerlendirme

Tablo 1:KişiselBilgiler n %

Yaşı 18-24 37 49.3 25-35 31 41.3 36-45 6 8.0 46+ 1 1.3

Medeni Durumu Evli 33 44.0 Bekar 42 56.0

Cinsiyeti Kadın 57 76.0 Erkek 18 24.0

Eğitim Durumu Lise 35 46.7 On lisans 24 32.0

Lisans 16 21.3 Mesleği Hemşire 39 52.0

Ebe 6 8.0 Sağlık Memuru 23 30.7

Diğer 7 9.3 Çalışma Süresi 0-1 Yıl 33 44.0

2-5 Yıl 30 40.0 6-10 Yıl 10 13.3 11+Yıl 2 2.7


3.4.Araştırma ile İlgili Bulgular ve Değerlendirmeler 3.4.1. Kişisel Bilgilerin Dağılımı ve Değerlendirme

Tablo 1:KişiselBilgiler n %

Yaşı 18-24 37 49.3 25-35 31 41.3 36-45 6 8.0 46+ 1 1.3

Medeni Durumu Evli 33 44.0 Bekar 42 56.0

Cinsiyeti Kadın 57 76.0 Erkek 18 24.0

Eğitim Durumu Lise 35 46.7 On lisans 24 32.0

Lisans 16 21.3 Mesleği Hemşire 39 52.0

Ebe 6 8.0 Sağlık Memuru 23 30.7

Diğer 7 9.3 Çalışma Süresi 0-1 Yıl 33 44.0

2-5 Yıl 30 40.0 6-10 Yıl 10 13.3 11+Yıl 2 2.7

3.4.2.Mesleki Risklerin Değerlendirilmesine İlişkin Bulgular ve Değerlendirme

Yapılan araştırmaya göre; çalışılan birimin enfeksiyon riskinin yüksek olduğu görülmekte, personele kariyer imkanın büyük ölçüde tanınmadığı anlaşılmaktadır. Önemli Stres nedenlerinden birisi ücret tatmini konusunda da hastanenin önemli eksikleri olduğu görülmekte; çalışanların yüksek oranda iş yükü altında oldukları anlaşılmaktadır. Tablo 3:GeneI İş Stresi Değerlendirme Skalası

Hiç Katılmıyorum

Kısmen Katılmıyorum

Kararsızım Tamamına Yakın

Katılıyorum

Tamamen Katılıyorum

n % N % n % n % n %

n % EnfekÖrgüt yönetimi

öncelikle çalışanları strese

sürükleyen stres

kaynaklarını bulmak

durumundadır. Her örgütün

yapısı, kültürü ve özellikleri

farklı olacağından stres

kaynakları da kendi

içerisinde farklılık

gösterebilecektir. Örgüt

stres kaynaklarını azaltmak

ve yok etmek konusunda

kendi geliştirdiği

yöntemleri ve stratejileri

çalışanlarla paylaşmak

durumundadır. Çünkü

çalışanlara stres deneyimi

kazandırmak ancak onları

da bu sürece katmakla

mümkün olabilecektir.

Diğer taraftan örgüt

yönetimi stresin sonuçları

konusunda çalışanlarla

sürekli iletişim halinde

olmalı ve gelişmelerden

onları haberdar ederek daha

etkili stres tekniklerine

ulaşmada sürekli

değişiklikler yapmalıdır

(Dilki,2012:48). siyon Riski

Evet 65 86.7

Hayır 10 13.3

İşe Bağlı Kronik Hastalık Evet 4 5.3

Hayır 71 94.7

İşe Bağlı Psikolojik Rahatsızlık Evet 16 21.3

Hayır 59 78.7

İş Kazası Sonucu Hastalık Evet 2 2.7

Hayır 73 97.3

Mesleki Kariyer Yapma isteği Evet 12 16.0

Hayır 55 73.3

Kısmen 8 10.7

Ücret Tatmini Evet 7 9.3

Hayır 68 90.7 İş Yoğunluğu Evet 64 85.3

Hayır 11 14.7

Tablo 2:Mesleki Risklerin Dağlımı


İş Yerinde Önemsenmediğimi Düşünüyorum

10 13.3 7 9.3 4 5.3 16 21.3 38 50.7

İşyerinde Baskı Altında Olduğumu Düşünüyorum

31 41.3 17 22.7 10 13.3 12 16.0 5 6.7

İş Yerinde Çalıştığım Fiziksel Ortam Kötü

25 33.3 9 12.0 4 5.3 13 17.3 24 32.0

İş Yerimde Ücret Adaletsizliğinin Olduğunu Düşünüyorum

10 13.3 6 8.0 5 6.7 6 8.0 48 64.0

İşe Bağlı Kalp, Sinir, Ülser Gibi Rahatsızlıklarım Oldu

47 62.7 10 13.3 2 2.7 5 6.7 11 14.7

İş Yerimde Zaman Kısıtlılığı Ve Hızlı Hareket Etme Gerekliliği Var

1 1 14.7 16 21.3 11 14.7 8 10.7 29 38.7

İş Yerimde Görev Dağılımında Adaletsizlik Olduğunu Düşünüyorum

15 20.0 8 10.7 8 10.7 10 13.3 34 45.3

İş Yerimde Adaletsiz Ve Keyfi Performans Değerlendirmesi Yapılıyor

16 21.3 8 10.7 14 18.7 10 13.3 27 36.0

3.4.3. Genel İş Stresi Değerlendirme Skalasına Verilen Cevapların Dağılım Bulguları Tablo 4:Kurumun Stres Yönetiminin Değerlendirilmesi Hiç

Katılmıyorum Kısmen

Katılmıyorum Kararsızı

m Tamamına

Yakın Katılıyorum


n % N % n % n % n %


Kağıt işi Ve Bürokratik İşlemler Zaman Alıyor

22 29.3 12 16.0 5 6.7 10 13.3 26 34.7

Hizmet İçi Eğitim Veriliyor, Bürokratik İşlemler Azaltılmaya Çalışılıyor

25 33.3 16 21.3 17 22.7 9 12.0 8 10.7

İş Tanımları Yapılıyor, Destek Personeli Verilmeye Çalışıyor

28 37.3 16 21.3 16 21.3 9 12.0 6 7.9

Kariyer Yapma İmkanları Var

47 62.7 11 14.7 11 14.7 5 6.7 1 1.3

Stres Önleme Eğilimleri, Adil Ücret Uygulamaları Var

42 56.0 12 16.0 7 9.3 6 8.0 8 10.7

Personel Teşvik Ödülleri Veriliyor

56 74.7 4 5.3 7 9.2 4 5.3 4 5.3


3.4.4. Kurumun Stres Yönetiminin Değerlendirilmesine ilişkin Verilen Cevapların Dağılım Bulguları

"Kağıt işi ve bürokratik işlemler zaman alıyor" ifadesine katılımcıların %29.3'ü (n=22) hiç katılmıyorum, %16'sı (n=12) kısmen katılmıyorum, %6.7'si (n=5) kararsızım, %13.3'ü (n=10) tamamına yakın katılıyorum, %34.7'si (n=26) ise tamamen katılıyorum cevabını vermiştir."Hizmet içi eğitim veriliyor, bürokratik işlemler azaltılmaya çalışılıyor" ifadesine katılımcıların %33.3'ü (n=25) hiç katılmıyorum, %21.3'ü (n=16) kısmen katılmıyorum, %22.7'si (n=17) kararsızım, %12'si (n=9) tamamına yakın katılıyorum, %10.7'si (n=8) ise tamamen katılıyorum cevabını vermiştir."İş tanımları yapılıyor, destek personeli verilmeye çalışılıyor" ifadesine katılımcıların %37.3'ü (n=28) hiç katılmıyorum, %21.3'ü (n=16) kısmen katılmıyorum, %21.3'ü (n=16) kararsızım, %12'si (n=9) tamamına yakın katılıyorum, %7.9'u (n=6) ise tamamen katılıyorum cevabını vermiştir."kariyer yapma imkanları var" ifadesine katılımcıların %62.7'si (n=47) hiç katılmıyorum, %14.7'si (n-11) kısmen katılmıyorum, %14.7'si (n=ll) kararsızım, %6.7'si (n=5) tamamına yakın katılıyorum, %1.3'ü (n=l) ise tamamen katılıyorum cevabını vermiştir.

3.4.5. Personelin Kurumdan Beklentileri Değerlendirilmesine İlişkin Verilen Cevapların Dağılım Bulguları Tablo 5:Personelin Kurumdan Beklentilerini Değerlendirme Skalası

Hiç Katılmıyor

um

Kısmen Katılmıyor

um

Kararsızım

Tamamına

Yakın Katılıyoru

m


n % N % n % n % n %

Iş Yoğunluğunun Azaltılması İçin Yeterli Personel Alınmalıdır

5 6.7 5 6.7 7 9.3 5 6.7 53 70.7

Mesleki Risklerin Azaltılması İçin Çalışmalar Yapılmalıdır

1 1.3 4 5.3 7 9.3 7 9.3 56 74.7


3.4.4. Kurumun Stres Yönetiminin Değerlendirilmesine ilişkin Verilen Cevapların Dağılım Bulguları

"Kağıt işi ve bürokratik işlemler zaman alıyor" ifadesine katılımcıların %29.3'ü (n=22) hiç katılmıyorum, %16'sı (n=12) kısmen katılmıyorum, %6.7'si (n=5) kararsızım, %13.3'ü (n=10) tamamına yakın katılıyorum, %34.7'si (n=26) ise tamamen katılıyorum cevabını vermiştir."Hizmet içi eğitim veriliyor, bürokratik işlemler azaltılmaya çalışılıyor" ifadesine katılımcıların %33.3'ü (n=25) hiç katılmıyorum, %21.3'ü (n=16) kısmen katılmıyorum, %22.7'si (n=17) kararsızım, %12'si (n=9) tamamına yakın katılıyorum, %10.7'si (n=8) ise tamamen katılıyorum cevabını vermiştir."İş tanımları yapılıyor, destek personeli verilmeye çalışılıyor" ifadesine katılımcıların %37.3'ü (n=28) hiç katılmıyorum, %21.3'ü (n=16) kısmen katılmıyorum, %21.3'ü (n=16) kararsızım, %12'si (n=9) tamamına yakın katılıyorum, %7.9'u (n=6) ise tamamen katılıyorum cevabını vermiştir."kariyer yapma imkanları var" ifadesine katılımcıların %62.7'si (n=47) hiç katılmıyorum, %14.7'si (n-11) kısmen katılmıyorum, %14.7'si (n=ll) kararsızım, %6.7'si (n=5) tamamına yakın katılıyorum, %1.3'ü (n=l) ise tamamen katılıyorum cevabını vermiştir.

3.4.5. Personelin Kurumdan Beklentileri Değerlendirilmesine İlişkin Verilen Cevapların Dağılım Bulguları Tablo 5:Personelin Kurumdan Beklentilerini Değerlendirme Skalası

Hiç Katılmıyor

um

Kısmen Katılmıyor

um

Kararsızım

Tamamına

Yakın Katılıyoru

m


n % N % n % n % n %

Iş Yoğunluğunun Azaltılması İçin Yeterli Personel Alınmalıdır

5 6.7 5 6.7 7 9.3 5 6.7 53 70.7

Mesleki Risklerin Azaltılması İçin Çalışmalar Yapılmalıdır

1 1.3 4 5.3 7 9.3 7 9.3 56 74.7

Görev Tanımları Belirlenmelidir

2 2.7 3 4.3 5 6.7 5 6.7 60 80.0

Personele KariyerİmkanıVerilmelidir

0 0.0 2 2.7 5 6.7 6 8.0 62 82.7

Personelin Aldığı Ücretİyileştirilmelidir

0 0.0 0 0.0 3 4.0 4 5.3 68 90.7

PersonelinÇalışmasınaDeğer VerildiğiniGösterenTeşviklerVerilmelidir

0 0.0 1 1.3 2 2.7 3 4.0 69 92.0

Çalışanların Fiziksel Ortamı İyileştirilmelidir

1 1.3 3 4.0 4 5.3 5 6.7 62 82.7

3.4.6. Hastanede Çalışanların İş Yerinde Baskının

Şiddetine İlişkin Bulgular Tablo 6: Hastanede Çalışanların Maruz Kaldığı Baskının Değerlendirme Skalası Mesleğiniz Toplam

Hemşire Ebe Sağlık Memuru

Diğer

İş Yerinde Aşırı Baskı Altında Olduğumu Düşünüyorum

Hiç Katılmıyorum

14 35,9%

2 33,3%

12 52,2%

3 42,9%

31 41,3%


8 20,5%

2 33,3%

5 21,7%

2 28,6%

17 22,7%

Karasızım

8 20,5%

0 0,0%

1 4,3%

1 14,3%

10 13,3%

Tamamına Yakın Katılıyorum

6 15,4%

1 16,7%

4 17,4%

1 14,3%

12 16,0%


3 7,7%

1 16,7%

1 4,3%

0 ,0%

5 6,7%


Toplam 39 100,0%

6 100,0%

23 100,0%

7 100,0%

75 100,0%

Hastanede çalışan hemşire, sağlık memuru ve ebelerine "iş yerinde aşırı baskı altında olduğumu düşünüyorum" sorusu yöneltilmiş, Katılımcıların %64'luk büyük bir kısmının buna katılmadıkları görülmüştür.

3.4.7.Hastanede Çalışan Personelinİş yoğunlukları ve Dinlenme saatlerine İlişkin Bulgular

Tablo 7: Hastanede Çalışan Personelin İş yoğunlukları ve Dinlenme saatlerinin Değerlendirme Skalası

Mesleğiniz Hemşire Ebe Sağlık

Memuru Diğer Toplam

Hiç Katılmıyorum

11 28,2%

0 0,0%

4 17,4%

1 14,3%

16 21,3%

İş Yoğunluğum Çok Fazla, Dinlenme Saatlerim Az


9 23,1%

0 ,0%

2 8,7%

1 14,3%

12 16,0%

Karasızım

2 5,1%

0 0,0%

0 0,0%

1 14,3%

3 4,0%


3 7,7%

"S 50,0

%

6 26,1%

0 0,0%

12 16,0%


14 35,9%

3 50,0

%

11 47,8%

4 57,1%

32 42,7%

Toplam 39 100,0%

6 100,0%

23 100,0%

7 100,0

%

75 100,0%

Hastanede çalışan hemşire, sağlık memur ve ebelerin iş yoğunlukları ve çalışma saatleri ile ilgili soru sorulmuş, "İş yoğunluğum çok fazla dinlenme saatlerim az" ifadesine katılımcıların %54.7'lik büyük bir kısmı katıldıklarını belirtmişlerdir.


Toplam 39100,0%

6100,0%

23100,0%

7100,0%

75100,0%

Hastanede çalışan hemşire, sağlık memuru ve ebelerine "işyerinde aşırı baskı altında olduğumu düşünüyorum" sorusuyöneltilmiş, Katılımcıların %64'luk büyük bir kısmının bunakatılmadıkları görülmüştür.

3.4.7.Hastanede Çalışan Personelinİş yoğunlukları ve Dinlenme saatlerine İlişkin Bulgular

Tablo 7: Hastanede Çalışan Personelin İş yoğunlukları veDinlenme saatlerinin Değerlendirme Skalası

MesleğinizHemşire Ebe Sağlık

MemuruDiğer Toplam

HiçKatılmıyorum

1128,2%

00,0%

417,4%

114,3%

1621,3%

İşYoğunluğum Çok Fazla, Dinlenme Saatlerim Az


923,1%

0,0%

28,7%

114,3%

1216,0%

Karasızım

25,1%

00,0%

00,0%

114,3%

34,0%


37,7%

"S50,0

%

626,1%

00,0%

1216,0%


1435,9%

350,0

%

1147,8%

457,1%

3242,7%

Toplam 39100,0%

6100,0%

23100,0%

7100,0

%

75100,0%

Hastanede çalışan hemşire, sağlık memur ve ebelerin işyoğunlukları ve çalışma saatleri ile ilgili soru sorulmuş, "İşyoğunluğum çok fazla dinlenme saatlerim az" ifadesine katılımcıların%54.7'lik büyük bir kısmı katıldıklarını belirtmişlerdir.

3.4.8.Hastanede çalışan Personelin İşyerinde Yeterince Önemsenmediklerini İlişkin Bulgular

Tablo 8: Hastanede çalışan Personelin İşyerinde Yeterince Önemsenmediklerini Değerlendirme Skalası

Mesleğiniz

Sağlık

Hemşire Ebe Memuru Diğer Toplam

İş Yerinde Hiç Katılmıyorum 3 2 3 2 10

Önemsenmediğimi Düşünüyorum

4,0% 2,7% 4,0% 2,7% 13,3%

Kısmen Katılmıyorum 3 1 2 1 7

4,0% 1,3% 2,7% 1,3% 9,3%

Karasızım 3 0 1 0 4

4,0% ,0% 1,3% ,0% 5,3%

Tamamına Yakın 9 0 4 3 16

Katılıyorum 12,0% ,0% 5.3% 4,0% 21,3%

Tamamen Katılıyorum 21 3 13 1 38

28,0% 4,0% 17,3% 1,3% 50,7%

Toplam 39 6 23 7 75

52,0% 8,0% 30,7% 9,3% 100,0%

Hastanede çalışan hemşire, sağlık memur ve ebelere iş yerinde önemsenmedikleri ile ilgili soru sorulmuş, "İş yerinde önemsenmediğimi düşünüyorum" ifadesine katılımcıların %80’likbüyük bir kısmı katıldıklarını belirtmişlerdir.

3.5. Sonuçlar ve Öneriler Yapılan bu çalışmamızda hastanelerde çalışan yardımcı

personelinin (hemşire, ebe, sağlık memuru) iş yaşamlarındaki stres nedenleri, kurumun bu stres kaynaklarına karşı ne gibi yaklaşımlarda bulunduğu araştırılmıştır. Çalışan personelin stres nedenlerinin başında, kariyer imkanlarının düşük olduğu, işe bağlı hastalık kapma oranlarının yüksek olduğu, yaptıkları iş için tatmin edici ücret alamadıkları, iş yoğunluklarının fazla olduğu, aile ve sosyal yaşama yeterli zaman ayıramadıkları görülmüş, çalışan personel kurum


yöneticileri tarafından yeteri kadar önemsenmediklerini düşündükleri görülmüştür. Ayrıca bu stres kaynaklarına bağlı olarak personelde uyku düzensizliği ve uyuma güçlüğü, kalp, sinir, ülser gibi rahatsızlıkların baş gösterebileceği doğal olarak da bunun iş yaşantısına olumsuz yansıyacağı anlaşılmıştır.

Kurumun stres kaynaklarını önlemede ve stres yönetmede zayıf kaldığı, ayrıca stres kaynaklarını önleme ya da azaltma açısından herhangi bir çalışmasının bulunmadığı ayriyeten görülmüştür.

Hastanelerin en önemli girdilerinden bir tanesi insan kaynaklarıdır, insan kaynaklarının büyük bir çoğunluğunu yardımcı sağlık personeli oluşturmaktadır. Ayrıca sağlık bir ülkenin en önemli hizmet kollarından biridir, insanların kaliteli ve en iyi sağlık hizmeti alabilmesi için, çalışanın da sağlıklı ve kaliteli bir ortamda çalışması, gereksinimlerini iyi şartlarda karşılayabilmesi gerekir ki; kaliteli hizmeti verebilsin. Yoğun stres altında hizmet vermek hastalar, çalışan ve kurum için olumsuz bir durumdur. Bu durumun düzeltilmesi için kurumlara büyük görevler düşmektedir. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz: Organizasyonlar personel yönünden iyi yapılandırılmalı

• Personeli güdüleyici onur ve teşvik ödülleri verilmeli• Çalışanın hayatını tehditedecek meslek riskleri ortadan kaldırılmalı ve denetimi yapılmalı • Stres yönetimi yönündeneğitimler verilmeli • Görev tanımları iyi yapılmalı• Tabip dışı personele kariyerimkanı tanınmalı • Stres azaltmak için faaliyetlerdüzenlenmeli • Hasta yoğunluğunu azaltıcıönlemler alınmalıdır. • Ücret düzeyleri iyi çalışmayave personelin ihtiyaçlarını karşılayabilecek düzeye getirilmeli • Çalışma programı personelinözel yaşantısına etkilerini azaltacak şekilde düzenlenmelidir. • Çalışma ortamı sağlıklıçalışma ortamı haline getirilmeye çalışılmalı, fiziksel ortamlar iyileştirilmelidir.


yöneticileri tarafından yeteri kadar önemsenmediklerini düşündüklerigörülmüştür. Ayrıca bu stres kaynaklarına bağlı olarak personeldeuyku düzensizliği ve uyuma güçlüğü, kalp, sinir, ülser gibirahatsızlıkların baş gösterebileceği doğal olarak da bunun işyaşantısına olumsuz yansıyacağı anlaşılmıştır.

Kurumun stres kaynaklarını önlemede ve stres yönetmedezayıf kaldığı, ayrıca stres kaynaklarını önleme ya da azaltma açısındanherhangi bir çalışmasının bulunmadığı ayriyeten görülmüştür.

Hastanelerin en önemli girdilerinden bir tanesi insankaynaklarıdır, insan kaynaklarının büyük bir çoğunluğunu yardımcısağlık personeli oluşturmaktadır. Ayrıca sağlık bir ülkenin en önemlihizmet kollarından biridir, insanların kaliteli ve en iyi sağlık hizmetialabilmesi için, çalışanın da sağlıklı ve kaliteli bir ortamda çalışması,gereksinimlerini iyi şartlarda karşılayabilmesi gerekir ki; kalitelihizmeti verebilsin. Yoğun stres altında hizmet vermek hastalar, çalışanve kurum için olumsuz bir durumdur. Bu durumun düzeltilmesi içinkurumlara büyük görevler düşmektedir.Bunları şu şekilde sıralayabiliriz: Organizasyonlar personel yönünden iyi yapılandırılmalı

• Personeli güdüleyici onur ve teşvik ödülleri verilmeli• Çalışanın hayatını tehditedecek meslek riskleri ortadan kaldırılmalı ve denetimi yapılmalı• Stres yönetimi yönünden eğitimler verilmeli • Görev tanımları iyi yapılmalı• Tabip dışı personele kariyerimkanı tanınmalı• Stres azaltmak için faaliyetlerdüzenlenmeli• Hasta yoğunluğunu azaltıcıönlemler alınmalıdır.• Ücret düzeyleri iyi çalışmaya ve personelin ihtiyaçlarınıkarşılayabilecek düzeye getirilmeli• Çalışma programı personelin özel yaşantısına etkileriniazaltacak şekilde düzenlenmelidir.• Çalışma ortamı sağlıklıçalışma ortamı haline getirilmeye çalışılmalı, fiziksel ortamlariyileştirilmelidir.

Kaynakça Ak, B., 1990. Hastane Yöneticiliği, Özkan Matbaacılık,

Ankara. ALTUNTAŞ,E. 2003., Stres Yönetimi. İstanbul:

AlfaYayınları. BÜKER, S. ve BAKIR, H. ,2001, Hastanelerde Finansal

Yönetim. Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi Yayını. Eskişehir

COŞKUN, A. ve AKIN, A. ,2009, Sağlık İşletmeleri Yönetim Rehberi, Seçkin Yayıncılık, İstanbul.

CÜCELOĞLU,D.,2009,İnsan ve Davranışı,18.baskı,Ekim. ÇELİK,A.,Ö.OKAN F. Ve H.Seçil

Fettahlıoğlu,1999,İşletmelerde veya Kuruluşlarda Stres Yönetimi:Kahramanmaraş Özel İşletme ve Kamu Kuruluşlarında yapılan Bir uygulama,standart dergisi,Sayı:38.

DİLKİ,Y.,2012,Sağlık Hizmeti Veren Kurumlarda Stres Yönetimi, Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Anabilim Dalı.

DRAFKE,M.W.,AND S.KOSSEN,1998,The Human Side Of organizations,7.Edition,Addision wesley Longman,Inc.New york,pp.410-426.

ELDEN,S., 2011,Hastanelerde En Uygun Stok Kontrol Yönteminin Analitik Hiyerarşi Süreci ile Seçimi: Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma Hastanesinde Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

ERGÜN.G., 2008,Sağlık İşletmelerinde Örgütsel Stresin İşgücü Performansıyla Etkileşiminin incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.

GRAHAM,H.,1999,Stresi kendi Yararınıza Kullanın,Alfa yayınları,İstanbul.

GÜMÜŞTEKİN, G. E. ve A. B. Öztemiz, 2004, “Örgütsel Stres Yönetimi ve Uçucu Personel Üzerinde Bir Uygulama”, Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Sayı. 23, Temmuz-Aralık, ss.61-85

HELLRİGEL,D.,j.E.Slocum,1989,Management,%th.Addison-Weswy Publishing Company Inc.USA.

IVANCEVICH,J.,ve M.Mıchael T.Matteson,1993,Organizational Behavior and Management,Richard D.ırwıng Inc.Third Edition,USA.

KAVUNCUBAŞI, ., 2000, Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi, Siyasal Kitabevi, Ankara.

KALAY,F., ŞİMŞEK,M.Ş., OĞRAK,A.; Bilişim Teknolojilerinin İş stresi Üzerindeki Etkileri: Türk Bankacılık Sektöründe


Bir Uygulama, T.C. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, Cilt1, Sayı 1, Kasım 2009. Kilis.

ÖZKALP,E.,1989,Örgütlerde Stres,Eskişehir Anadolu Üniversitesi,İ.İ.B.F.,Cilt:7,Sayı:1,Haziran.

ROBİNS,s.P.,1996,Organizational Behavior, Prentice Hall Inc.,7. Edition,USA.

SABUNCUOĞLU, Z., E TÜZ, M., 1996, Örgütsel Psikoloji, Ezgi Kitabevi, Bursa.

SEÇİM, H., 1996, Hastanelerde Yönetim ve Organizasyon. Anadolu Üniversitesi Yayını, Yayın No: 130., Eskişehir.

ŞAHİN, Ü.,2003, Hastane İşletmeciliği, Kalite Ofisi Yayını, İstanbul. .

ŞULE,A.,2004,Örgütsel Stres Yönetimi,Dokuz Eylül Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,Cilt 6,Sayı:3.

TUTAR ,H.,2000,Kriz Ve Stres Ortamında Yönetim, İstanbul. YILDIZ, Y., 2008,Yataklı Sağlık Kuruluşlarında Yönetsel

Sorunların incelenmesi: Edirne İlinde Örnek Bir Uygulama ,Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

dergipark · 2019-01-11 · hakemli dergi, yıl 2017 sayı:37 peer-reviewed journal, year:2017...

Documents