2012 verpleegkundig vizier saskia theunissen
DESCRIPTION
2012 verpleegkundig vizier saskia theunissenTRANSCRIPT
Dr. Saskia CCM Teunissen, oncologieverpleegkundige
Universitair Hoofd Docent Palliatieve Zorg, Medische Oncologie, UMCUtrecht
Directeur Academisch Hospice Demeter, De Bilt
Op zoek naar een visie op
palliatieve zorg voor ouderen…
Foto’s Nynke Thien
Drie elementen voor een visie
• Omgevingsbeeld
– Hoe ziet de relevante omgeving er voor ons uit?
• Gedroomde positie
– Waar staan we?
– Wat hebben we bereikt over x jaar?
• Succesformule
– Hoe hebben we onze gedroomde positie bereikt?
Palliatieve zorg (WHO 2008)
‘Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van
leven verbetert van patiënten en hun naasten, die te
maken hebben met een levensbedreigende
aandoening door het voorkomen en verlichten van
lijden door middel van vroegtijdige signalering en
zorgvuldige beoordeling en behandeling van pijn en
andere problemen van lichamelijke, psychosociale en
levensbeschouwelijke aard’
Palliatieve zorg, enige getallen
Prevalentie kanker en sterfte (CBO 2005):
• in 2005: 366.000 sterfte: 40.000
• in 2015: 692.000 verwachte sterfte: 45.000
Locatie van overlijden
Thuis 27%
Ziekenhuis 32%
Overig 41%
Lynn and Adamson 2003
Ziektebeloop in palliatieve fase
PALLIATIEVE ZORG
Ziektegerichte palliatie
Symptoomgerichte palliatie
Palliatie in de
stervensfase
Nazorg rouw
Start palliatieve fase dood
Voortschrijdende ziekte in de tijd
Van Wanrooij et al 2009
Symptoomlijden in het perspectief van de palliatieve fase
Tips voor het formuleren van een visie
• Kijk vooral zo ver mogelijk naar voren en vermijd korte
termijn denken
• Zoek niet naar het 'juiste' toekomstbeeld, want dat bestaat
eenvoudigweg niet
• Een visie moet inspireren en uitdagen, dromen en aspiraties
oprekken, prestaties omhoog stuwen
• Denk buiten bestaande kaders, wees onbeschroomd, maar
realistisch
Prevalentie symptomen (n=202)
0
20
40
60
80
100
pijn
slaa
ppro
blem
en
drog
e m
ond
slikklac
hten
gebr
ek aan
eet
lust
obstipatie
misse
lijkh
eid
bena
uwdh
eid
verm
oeidhe
id
verw
ardh
eid
angs
t
sombe
rheid
onwelbe
vind
en
<60
60-70
>70
*
Kwaliteit
van leven?
Intensiteit symptomen (n=202)
0
2
4
6
8
10
pijn
slaa
ppro
blem
en
drog
e m
ond
slikklac
hten
gebr
ek aan
eet
lust
obstipatie
misse
lijkh
eid
bena
uwdh
eid
verm
oeidhe
id
verw
ardh
eid
angs
t
sombe
rheid
onwelbe
vind
en
<60
60-70
>70
* * *
Kwaliteit
van leven?
Ervaren problemen in palliatieve fase
N=181 % < 60 60-70 > 70 p
• Afnemende mobiliteit 44 50 43 • ADL zorg 45 45 48 • Tekort aan mantelzorg 17 42 45 **
• Verlies/gebrek van/aan controle 33 30 23 • Verlies/gebrek van/aan autonomie 13 21 13
• Verstoorde distress 16 18 13 • Verstoringen symptoombeleving 11 8 8 • Onzekerheid over de toekomst 36 37 30
• Cognitieve beperkingen 9 18 13
Teunissen et al. Does age matter in palliative care? Crit Rev Oncol Hematol. 2006;60:152-158
Uitgesproken ondersteuningsbehoefte
N=181 % < 60 60-70 > 70 p
• Functionele ondersteuning 58 76 60 *
• Ondersteuning in omgaan met ziekte en gevolgen (coping) 63 61 40 * • Emotionele ondersteuning 34 29 35 • Spirituele ondersteuning 8 3 13
• Relationele ondersteuning 14 8 3 * • Ondersteuning in communicatie 11 8 0 * • Ondersteuning mantelzorgers 39 29 28
• Ondersteuning in coördinatie van zorg 6 21 10
Teunissen et al. Does age matter in palliative care? Crit Rev Oncol Hematol. 2006;60:152-158
In de palliatieve (terminale) fase
zijn symptomen alles bepalend…
• Zonder goede bestrijding van symptomen komen mensen niet
toe aan datgene dat er werkelijk toe doet
In de palliatieve (terminale) fase
zijn symptomen alles bepalend…
• Zonder goede bestrijding van symptomen komen mensen niet toe aan datgene dat er werkelijk toe doet
• Zonder goede informatie aan zieke en naasten kunnen signalen niet goed worden gezien en begrepen waardoor eigen keuzes beperkt worden
Symptoom lijden?
In de palliatieve (terminale) fase
zijn symptomen alles bepalend…
• Zonder goede bestrijding van symptomen komen mensen niet toe aan datgene dat er werkelijk toe doet
• Zonder goede informatie aan zieke en naasten kunnen signalen niet goed worden gezien en begrepen worden waardoor eigen keuzes beperkt worden
• Zonder deskundige en passende zorg, treden er belemmeringen op in de intimiteit en nabijheid tussen zieke
en naasten en daarmee in de kwaliteit van leven en sterven
Zylicz Z, Teunissen S, de Graeff A. In: Palliative care: guidelines for daily practice, 13-32. VIKC, Utrecht 2011
Kwaliteit
van leven?
Bewust overwogen zorg rondom het
ingrijpend proces van sterven
Symptoomlijden vraagt om gecombineerde zorg van betrokken mensen
met 4-dimensionele kennis en kunde enerzijds en met 4-dimensionele toewijding en rust anderzijds,
samenkomend in complementaire vaardigheden en gezamenlijke besluitvorming ten behoeve van kwaliteit van leven en
sterven
Kwaliteit
van leven?
Normaal stervensproces:
achteruitgang orgaansystemen
‘final common pathway’
• Algehele vermagering en zwakte: ophouden met eten en drinken • Minder uitscheiding
• Bewustzijnsdaling met sufheid
• Onrust ‘terminal restlessness’
• Onregelmatige ademhaling
• Hoesten, reutelen
• NB minder pijn
Teunissen et al. Prognostic significance of symptoms of hospitalised advanced cancer patients. Eur J Cancer 2006;42:2510-2516
Kwaliteit van sterven?
Meer tips…
• Wees creatief en origineel, zoek nieuwe combinaties.
• Wees positief en geëngageerd over de toekomst.
• Streef naar consensus bij de betrokkenen; realiseer dat het
gemakkelijker is om consensus te bereiken over de verre
toekomst dan over een meer nabije periode.
• Probeer in verschillende scenario's te denken
• Intuïtie en metaforen zijn belangrijker dan droge analyses.
Een visie op palliatieve zorg voor
ouderen?
27
Geriatrische zorg = palliatieve zorg
Palliatief terminale zorg vraagt
Specifieke kennis en kunde en
bijhorend gedrag
Palliatieve zorg voor ouderen is
vooral zorg voor de ‘eigen wil’
en nazorg voor de naasten…