2007 kamu İŞletmelerİ raporu · 2007 kamu İşletmeleri raporu v müsteşar sunuşu hazine...

i

T.C. BAŞBAKANLIK

Hazine Müsteşarlığı

Kamu İktisadi Teşebbüsleri Genel Müdürlüğü

Ağustos 2008

2007 Kamu İşletmeleri Raporu


ii


iii


İrtibat Bilgileri

Rapora Yönelik Görüş ve Önerilerinizi

Hazine Müsteşarlığı

KİT Genel Müdürlüğü

Yıllık Programlar ve Koordinasyon Dairesine

204 61 87 veya 204 61 90 numaralı telefonlardan veya

[email protected]

adresinden iletebilirsiniz.


iv


v

Müsteşar Sunuşu

Hazine Müsteşarlığı 2009-2013 dönemini kapsayan Stratejik Planını tamamlayarak 24 Temmuz 2008 tarihinde kamuoyu ile paylaşmıştır. Kamu malî varlık ve yükümlülük yönetiminin etkinliğinin artırılması Müsteşarlığımızın stratejik amaçları arasında yer almış ve bu kapsamda kamu işletmelerinde kurumsal yönetim ilkelerinin uygulanması ve verimliliklerinin artırılması stratejik hedef olarak belirlenmiştir.

Kurumsal yönetim ilkelerini kendisi için de bir çalışma prensibi olarak gören Hazine Müsteşarlığı, kamu işletmelerinde şeffaflığın artırılmasını teminen, bu işletmelerin malî raporlama sistemlerinin ve uygulamalarının geliştirilmesine yardımcı olduğu gibi, kamu işletmelerine yönelik düzenli istatistik ve raporlar yayımlamaktadır.

Hazine Müsteşarlığı hazine adına pay sahipliği görevi üstlendiği kamu işletmelerinin daha etkin ve verimli çalışmalarını sağlayacak politikalar oluşturmanın yanı sıra, bu işletmelerin çalışma biçimleri, malî durumları, yöneticileri, performansları, bulundukları sektördeki konumları hakkında kamuoyunu bilgilendirilmeyi bir görev olarak benimsemiş ve ilk kez 2007 yılında “2006 KİT Hazine Pay Sahipliği Raporu”nu tamamlayarak kamuoyuna sunmuştur.

Ülkemizde sermayesinin tamamı Hazine Müsteşarlığına ait olan kamu iktisadi teşebbüsleri, kamu bankaları ve TÜRKSAT’ın yanı sıra, Özelleştirme İdaresi Başkanlığının, Savunma Sanayii Müsteşarlığının, Toplu Konut İdaresinin, Tasarruf Mevduat Sigorta Fonunun ve mahalli idarelerin sahibi bulunduğu işletmeler ve iştirakler ile döner sermaye işletmeleri ve bütçe dışı fonlar ekonomik alanda faaliyet göstermektedir.

Ayrıca, uluslararası tanımlar çerçevesinde, yönetim kontrolü ve yaptıkları işin türü itibarıyla bakıldığında Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı Şirketleri, Türk Havayolları A.O ve Anadolu Ajansı ile Milli Piyango İdaresi ve Spor Toto Teşkilatı gibi kurum ve kuruluşlar da kamu işletmesi olarak nitelendirilebilmektedir. Tüm bu kamu işletmelerinin aktif toplamının 2007 yılında yaklaşık 330 milyar YTL’yi bulması, kamu işletmelerinin ekonomi içinde ne kadar önemli bir yer tuttuğunu göstermektedir.

Kamunun pay sahibi olduğu işletmeler sadece Hazine Müsteşarlığı’nın portföyünde yer alan KİT’lerden ve kamu bankalarından ibaret değildir. Bu


vi

sebeple, 2007/12702 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, Hazine Müsteşarlığına geniş anlamda kamu işletmeleri Raporu hazırlama görevini tevdi etmiştir. Bu Raporda geniş anlamda kamu işletmesi olarak değerlendirilebilecek olan işletmeler ele alınmış ve ülkemizdeki kamu işletmelerine yönelik bir farkındalık yaratılmaya çalışılmıştır. Başka bir ifade ile, 2007 yılı raporunda KİT’lerin yanı sıra, Hazinenin pay sahibi olduğu diğer işletmelere, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı portföyünde yer alan kuruluşlara, özel statülü kuruluşlara, bütçe dışı fonlara, döner sermaye işletmelerine ve mahalli idare işletmelerine yönelik tanıtıcı bilgilere de yer verilmiştir.

Bu raporda, Hazine Müsteşarlığı ve Özelleştirme İdaresi portföyündeki işletmelerin verileri sürekli takip edildikleri için ayrıntılı bir şekilde yer alırken, diğer kamu işletmelerinin bilgileri tanıtım amaçlı olarak sunulmuştur.

2007 Kamu İşletmeleri Raporunda; Avrupa Birliği müzakerelerinde kamu işletmelerini doğrudan ilgilendiren Rekabet Politikası faslına, uluslararası kamu işletmesi tanımına, pay sahibi olarak Hazine Müsteşarlığının konumuna, KİT’lerin toplu rakamlarına ve kamu işletmelerine yönelik genel ve kuruluş bazlı analizlere yer verilmiştir.

Stratejik Planımıza uygun olarak hazırlanan 2007 yılı Kamu İşletmeleri Raporunun faydalı olmasını temenni eder, bu Raporda emeği geçen tüm mesai arkadaşlarıma teşekkür ederim.

İbrahim H. ÇANAKCI Müsteşar


vii

İçindekiler

MÜSTEŞAR SUNUŞU......................................................................................................................................... V İÇİNDEKİLER.................................................................................................................................................. Vİİ TABLOLAR LİSTESİ ......................................................................................................................................... X GRAFİKLER LİSTESİ ......................................................................................................................................Xİ KUTULAR LİSTESİ ..........................................................................................................................................Xİ KISALTMALAR............................................................................................................................................... Xİİ BÖLÜM 1: GİRİŞ ................................................................................................................................................. 1 BÖLÜM 2: AB REKABET POLİTİKASI – DEVLET YARDIMLARI VE ŞEFFAFLIK DİREKTİFİ............................................................................................................................................................ 5 BÖLÜM 3: KAMU İŞLETMELERİ ................................................................................................................... 7 BÖLÜM 4: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI PORTFÖYÜ.................................................................................... 13

4.1. PORTFÖYÜMÜZ VE SERMAYE DURUMU ...................................................................................................... 13 4.2. GÖREV TANIMIMIZ ..................................................................................................................................... 13 4.3. AMAÇ VE HEDEFLERİMİZ............................................................................................................................ 15 4.4. KİT- BÜTÇE MALÎ İLİŞKİSİ ......................................................................................................................... 15

4.4.1. KİT’lere Yapılan Sermaye Ödemeleri ................................................................................................ 16 4.4.1.1. Bütçeden KİT’lere Ödemeler .......................................................................................................... 16 4.4.1.2. KİT Sermaye Mahsubu.................................................................................................................... 16 4.4.1.3. Kamu Bankaları Sermaye Mahsubu................................................................................................ 17 4.4.2. KİT’lere Yapılan Görev Zararı – Kamu Bankalarına Yapılan Gelir Kaybı Ödemeleri..................... 18 4.4.3. KİT’lerden Bütçeye Ödemeler ........................................................................................................... 18

BÖLÜM 5: 2007 KİT SİSTEMİ PERFORMANSI .......................................................................................... 21 5.1. MALÎ DURUM ............................................................................................................................................. 21

5.1.1. Gelir Tablosu ..................................................................................................................................... 21 5.1.2. Bilanço ............................................................................................................................................... 22 5.1.3. Rasyo Analizi ..................................................................................................................................... 24 5.1.4. Katma Değer...................................................................................................................................... 26

5.2. İSTİHDAM ................................................................................................................................................... 26 5.2.1. Personel Sayıları................................................................................................................................ 27 5.2.2. İstihdam Giderleri.............................................................................................................................. 28 5.2.3.Ortalama Personel Maliyeti................................................................................................................ 28 5.2.4. Personel Profili .................................................................................................................................. 29

5.3. DİĞER GÖSTERGELER ................................................................................................................................. 29 5.4. KİT’LERİN TEMEL SORUNLARI................................................................................................................... 30

BÖLÜM 6: KİT PERFORMANSLARI ............................................................................................................ 33 6.1. BORU HATLARI İLE PETROL TAŞIMA A.Ş. ....................................................................................... 35 6.2. ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. ........................................................................................................................ 40 6.3. TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş......................................................................................................... 44 6.4. TÜRKİYE ELEKTRİK TİCARET VE TAAHHÜT A.Ş. .......................................................................... 49 6.5. TÜRKİYE KÖMÜR İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ................................................................ 52 6.6. TÜRKİYE TAŞKÖMÜRÜ KURUMU ..................................................................................................... 55 6.7. TÜRKİYE PETROLLERİ A.O.................................................................................................................. 59


viii

6.8. ETİ MADEN İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ........................................................................... 63 6.9. TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLET DEMİRYOLLARI İŞLETMESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ......... 68 6.10. DEVLET HAVA MEYDANLARI İŞLETMESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ............................................. 73 6.11. KIYI EMNİYETİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ............................................................................................. 77 6.12. POSTA VE TELGRAF TEŞKİLATI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ............................................................... 80 6.13. ET VE BALIK KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ............................................................................... 83 6.14. TARIM İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ.................................................................................. 86 6.15. TOPRAK MAHSULLERİ OFİSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ.................................................................... 90 6.16. ÇAY İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ...................................................................................... 95 6.17. DEVLET MALZEME OFİSİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ .......................................................................... 99 6.18. MAKİNA VE KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ........................................ 103 6.19. TÜRKİYE ELEKTROMEKANİK SANAYİİ A.Ş. ............................................................................... 106

BÖLÜM 7: ÖZELLEŞTİRME PORTFÖYÜ ................................................................................................. 109 7.1. TÜRKİYE ŞEKER FABRİKALARI A.Ş ................................................................................................ 111 7.2. SÜMER HALICILIK VE EL SANATLARI SANAYİ VE TİCARET A.Ş. ............................................ 117 7.3. PETKİM PETROKİMYA HOLDİNG A.Ş. ............................................................................................. 120 7.4. SÜMER HOLDİNG ANONİM ŞİRKETİ................................................................................................ 124 7.5. TÜRKİYE DENİZCİLİK İŞLETMELERİ A.Ş. ...................................................................................... 127 7.6. TÜRKİYE ELEKTRİK DAĞITIM A.Ş................................................................................................... 131 7.7. TÜTÜN, TÜTÜN MAMULLERİ, TUZ VE ALKOL İŞLETMELERİ A.Ş............................................. 135 7.8. ANKARA DOĞAL ELEKTRİK ÜRETİM VE TİCARET A.Ş. .............................................................. 138

BÖLÜM 8. KAMU BANKALARI................................................................................................................... 141 8.1. TÜRKİYE CUMHURİYETİ ZİRAAT BANKASI A.Ş........................................................................... 143 8.2. TÜRKİYE HALK BANKASI A.Ş........................................................................................................... 147 8.3. VAKIFLAR BANKASI A.Ş. ................................................................................................................... 151 8.4. TASFİYE HALİNDE TÜRKİYE EMLAK BANKASI A.Ş. ................................................................... 154 8.5. TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. ............................................................................................... 157 8.6. TÜRKİYE İHRACAT VE KREDİ BANKASI A.Ş. ................................................................................ 161 8.7. İLLER BANKASI.................................................................................................................................... 164

BÖLÜM 9: DİĞER KAMU İŞLETMELERİ ................................................................................................. 167 9.1. TURKSAT UYDU HABERLEŞME KABLO TV VE İŞLETME A.Ş. ................................................... 169 9.2. TÜRKİYE RADYO TELEVİZYON KURUMU..................................................................................... 173 9.3. ATATÜRK ORMAN ÇİFTLİĞİ MÜDÜRLÜĞÜ................................................................................... 176 9.4. TÜRK HAVA YOLLARI A.O. ............................................................................................................... 179 9.5. ANADOLU AJANSI ............................................................................................................................... 182 9.6. T.C. BAŞBAKANLIK TOPLU KONUT İDARESİ BAŞKANLIĞI ....................................................... 185 9.7. MİLLİ PİYANGO İDARESİ ................................................................................................................... 191 9.8. SPOR TOTO TEŞKİLAT BAŞKANLIĞI ............................................................................................... 195 9.9. BÜTÇE DIŞI FONLAR ........................................................................................................................... 197

9.9.1. TASARRUF MEVDUATI SİGORTA FONU .................................................................................... 198 9.9.2. SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMAYI TEŞVİK FONU...................................................... 202 9.9.3. ÖZELLEŞTİRME FONU.................................................................................................................. 204 9.9.4. SAVUNMA SANAYİİ DESTEKLEME FONU .................................................................................. 206 9.9.5. TANITMA FONU............................................................................................................................. 209

9.10. TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİNİ GÜÇLENDİRME VAKFI............................................................ 210 9.11. DÖNER SERMAYE İŞLETMELERİ ................................................................................................... 213 9.12. MAHALLİ İDARE İŞLETMELERİ...................................................................................................... 218

BÖLÜM 10: EKLER......................................................................................................................................... 221 EK 1: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI PORTFÖYÜ KİT MALİ TABLOLARI .................................................. 223

Özet Gelir Tablosu (Toplulaştırılmış)........................................................................................................ 225 Özet Bilanço (Toplulaştırılmış).................................................................................................................. 226 Malî Rasyolar ............................................................................................................................................ 227 Vergi Dışı Gelirler ..................................................................................................................................... 228

EK 2: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI PORTFÖYÜ KİT İSTİHDAM BİLGİLERİ ............................................ 229


ix

Personel Sayıları ve Maliyetleri ................................................................................................................ 231 Personel Profili.......................................................................................................................................... 232

EK 3: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI PORTFÖYÜ KİTLERİ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER........... 235 EK 4: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI VE ÖİB PORTFÖYÜ MALÎ TABLOLAR............................................. 239

Özet Gelir Tablosu..................................................................................................................................... 241 Özet Bilanço............................................................................................................................................... 242 Malî Rasyolar ............................................................................................................................................ 243

EK 5: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI VE ÖİB PORTFÖYÜ İSTİHDAM BİLGİLERİ...................................... 245 Personel Sayıları ve Maliyetleri ................................................................................................................ 247 Personel Profili.......................................................................................................................................... 248

EK 6: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI VE ÖİB PORTFÖYÜ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER .................. 251 EK 7: YILLAR İTİBARIYLA MAHSUP TUTARLARI ............................................................................... 255 EK 8: BAĞLI ORTAKLIK VE İŞTİRAKLER................................................................................................ 259 EK 9: 2007 YILINDA İSO 500’DE YER ALAN KAMU İŞLETMELERİ .................................................... 265


x

Tablolar Listesi

No Tablo Adı Sayfa

Tablo 1 : Hazine Müsteşarlığı Portföyü Sermaye Durumu 14Tablo 2 : KİT – Bütçe İlişkisi 20Tablo 3 : KİT Özet Gelir Tablosu 22Tablo 4 : KİT Özet Bilanço 23Tablo 5 : KİT Malî Rasyolar 25Tablo 6 : KİT Personel Sayıları 28Tablo 7 : KİT İstihdam Giderleri 28Tablo 8 : KİT İstihdam Giderleri / (Satış + Faaliyet Giderleri) 28Tablo 9 : KİT Ortalama Personel Maliyeti 29Tablo 10 : KİT Diğer Göstergeler 30Tablo 11 : KİT Diğer Göstergeler (GSYH’ye Oran - %) 30Tablo 12 : BOTAŞ’ın Alacakları 37Tablo 13 : TPAO Yurt İçi Yatırım Harcamaları Dağılımı 60Tablo 14 : TMO Alım Bilgileri 92Tablo 15 : TMO Satış Bilgileri 92Tablo 16 : DMO Satış Hasılatı Bilgileri 101Tablo 17 : T.C. Ziraat Bankası’na Yapılan Gelir Kaybı Ödemeleri 144Tablo 18 : Hazine Kaynağına Dönüşen Kredilerden TCZB Tarafından

Aktarılan Tutar 145Tablo 19 : HALKBANK’a Yapılan Gelir Kaybı Ödemeleri 148Tablo 20 : Hazine Kaynağına Dönüşen Kredilerden HALKBANK

Tarafından Aktarılan Tutar 148Tablo 21 : Vakıfbank Sermaye Durumu 151Tablo 22 : EXIMBANK’IN İhracat Sektörüne Yaptığı Destek 162Tablo 23 : TÜRKSAT Uydularına Yönelik Bilgiler 171Tablo 24 : MPİ 2007 Vergi ve Diğer Kanuni Yükümlükler 193Tablo 25 : TMSF Bünyesindeki Bağlı Ortaklık ve İştirakler 200Tablo 26 : TSKGV’nin Pay Sahibi Olduğu Şirketler 203Tablo 27 : Döner Sermaye İşletme Sayıları 205Tablo 28 : Döner Sermaye İşletmeleri Gelir Tablosu 207Tablo 29 : Döner Sermaye İşletmeleri Sermaye Tutarları 20Tablo 30 : TSKGV’nin Pay Sahibi Olduğu Şirketler 212Tablo 31 : Döner Sermaye İşletme Sayıları 215Tablo 32 : Döner Sermaye İşletmeleri Gelir Tablosu 216Tablo 33 : Döner Sermaye İşletmeleri 2007 Sermaye Tutarları 217


xi

Grafikler Listesi

No Grafik Adı Sayfa

Grafik 1 : IMF Kamu Sektörü Şeması 8

Grafik 2 : KİT Vergi ve Diğer Kanuni Yükümlülükler 19

Grafik 3 : KİT Katma Değer Hesabı 26

Grafik 4 : Bor İhracatının Bölgesel Dağılımı 65

Grafik 5 : Yaş Çay Alım Bilgileri 96

Grafik 6 : Pancar Alım Fiyatları 113

Grafik 7 : Alınan Pancar ve Üretilen Şeker Bilgileri 114

Grafik 8 : AOÇ Hasılatının Dağılımı 177

Kutular Listesi

No Kutu Adı Sayfa

Kutu 1 : KİT Nedir? 1

Kutu 2 : Görev Zararı Nedir? 17

Kutu 3 : Gelir Kaybı Nedir? 18


xii

Kısaltmalar

AOÇ Atatürk Orman Çiftliği PMUM Piyasa Malî Uzlaştırma Merkezi

BKK Bakanlar Kurulu Kar arı PTT Posta ve Telgraf Teşkilatı

BOTAŞ Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş

SÜMER HALI Sümer Halıcılık ve El Sanatları Sanayi A.Ş.

ÇAYKUR Çay İşletmeleri TCDD T.C. Devlet Demiryolları İşletmesi

DHMİ Devlet Hava Meydanları İşletmesi

TEDAŞ Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.

DMO Devlet Malzeme Ofisi TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim A.Ş.

DPT Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı

TEKEL Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri

EBK Et ve Balık Kurumu TEMSAN Türkiye Elektromekanik Sanayi A.Ş.

EPDK Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu

TETAŞ Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş.

ETİ MADEN ETİ Maden İşletmeleri TİGEM Tarım İşletmeleri

EÜAŞ Elektrik Üretim Anonim Şirketi

TKİ Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu

FDF Faiz Dışı Fazla TMO Toprak Mahsulleri Ofisi

IMF Uluslararası Para Fonu TPAO Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı

KBİ Karadeniz Bakır İşletmeleri A.Ş.

TRT Türkiye Radyo Televizyon Kurumu

KHK Kanun Hükmünde Kararname

TŞFAŞ Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.

KIYEM Kıyı Emniyeti TTK Türkiye Taşkömürü Kurumu

KİT Kamu İktisadi Teşebbüsleri TÜDEMSAŞ Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayi A.Ş.

MKEK Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu

TÜLOMSAŞ Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi A.Ş.

OECD İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı

TÜVASAŞ Türkiye Vagon Sanayi A.Ş.

ÖİB Özelleştirme İdaresi Başkanlığı

YDK Yüksek Denetleme Kurulu

ÖYK Özelleştirme Yüksek Kurulu YPK Yüksek Planlama Kurulu


1

Kutu 1: KİT Nedir?

Kamu iktisadi teşebbüsleri veya bilinen adıyla KİT’ler, 233 sayılı KHK’ya tabi ve sermayesinin tamamı devlete ait olan İDT ve KİK’lerin ortak adıdır.

İktisadi Devlet Teşekkülleri (İDT): İktisadi alanda ticari esaslara göre, kâr amacı güderek faaliyet gösteren teşebbüslerdir (MKEK, EÜAŞ, ÇAYKUR, BOTAŞ, TTK ve TKİ gibi).

Kamu İktisadi Kuruluşları (KİK): İktisadi alanda tekel niteliğini haiz mal ve hizmetleri kamu yararı gözeterek üreten ve pazarlayan teşebbüslerdir (TCDD, KIYEM, PTT ve DHMİ).

Bu kapsamda, her ne kadar kamunun pay sahipliği olsa da kamu bankaları ile özelleştirme portföyündeki kuruluşlar, mahalli idare işletmeleri, bütçe dışı fonlar, TMSF iştirakleri ve döner sermaye işletmeleri 233 sayılı KHK kapsamında olmadıkları için mevzuatta KİT olarak görülmemektedir.

Bölüm 1: Giriş

Kamu iktisadi teşebbüsleri, genel olarak “kamusal kaynakları kullanarak ekonomik alanda faaliyet gösteren devlet şirketleri” olarak tanımlanmakta, Avrupa Birliği, IMF ve OECD tarafından yayımlanan yasal metinler ve dokümanlarda ise “yönetim kontrolü merkezi veya yerel kamu idarelerinin elinde olan işletmeler”i ifade etmektedir.

Hazine Müsteşarlığının temel ilkelerinden olan şeffaflık ilkesi gereği 2007 yılında ilk defa yayımladığımız 2006 Hazine Pay Sahipliği Raporunda da kısmen değinildiği üzere, ülkemizde kamu iktisadi teşebbüsleri kavramında gerek mevzuattan gerekse uygulamalardan kaynaklanan farklılıklar bulunmaktadır.

Kuruluş kanunları dışında KİT’lerin ilk kanunu olarak nitelendirilebilecek olan 1938 tarihli ve 3460 sayılı “Sermayesinin Tamamı Devlet Tarafından Verilmek Suretiyle Kurulan İktisadi Teşekküllerin Teşkilatiyle İdare ve Murakabeleri Hakkında Kanun”, sermayesinin tamamı devlete ait olan işletmeleri “iktisadi devlet teşekkülü” olarak tanımlamıştır.

1983 tarihli ve 2929 sayılı “İktisadi Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadi Kuruluşları Hakkında Kanun” ise, sermayesinin tamamı devlete ait olan işletmeleri kamu iktisadi teşebbüsleri olarak tanımlamış ve bu teşebbüsleri Kamu İktisadi Kuruluşları ve İktisadi Devlet Teşekkülleri şeklinde ikiye ayırmıştır. Halen yürürlükte olan 1984 tarihli ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname de aynı kurguyu kabul etmiştir (Kutu 1).


2

Diğer taraftan, Anayasa’nın “Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Denetimi” başlıklı 165 inci maddesinde ise KİT’ler “sermayesinin yarıdan fazlası doğrudan doğruya veya dolaylı olarak devlete ait olan kamu kuruluş ve ortaklıkları” şeklinde tanımlanmaktadır.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu da; devlete, il özel idarelerine, belediyelere, diğer kamu idarelerine ve kuruluşlarına ait veya bağlı olup, faaliyetleri devamlı bulunan ticarî, sınaî ve ziraî işletmeleri “iktisadî kamu kuruluşları” olarak düzenlemelerdeki en geniş tanımı yapmaktadır.

Üyelik müzakerelerini sürdürdüğümüz Avrupa Birliğinin düzenlemeleri; merkezi veya mahalli idare farkı gözetmeksizin kamu işletmelerini, sermaye ve yönetim kontrolü açısından ele almaktadır. AB, üye ülkelerdeki kamu pay sahipleri ile işletmeleri arasındaki idari ve mali ilişkilerin şeffaf bir şekilde yürütülmesini sağlayacak çerçeve bir düzenlemenin ve bu ilişkileri yansıtacak bir raporlama sisteminin gerekliliğini vurgulamaktadır.

Ülkemizde ise tüm kamu işletmeleri üzerinde ilkeler belirleyen bir düzenleme veya birim olmadığı gibi, bu işletmelerin faaliyetlerini konsolide bir şekilde takip eden ve raporlayan bir kurum da bulunmamaktadır1. Hazine Müsteşarlığı ve diğer kamu pay sahipleri (ÖİB, TMSF, Mahalli İdareler vd.) sadece kendi portföyünde bulunan işletmeleri izlemekte ancak büyük çoğunluğu bunlara yönelik herhangi bir rapor yayınlamamaktadır.

Bu raporda, 2006 yılı Hazine Pay Sahipliği Raporundan farklı olarak ülkemizde faaliyet gösteren ve geniş anlamda kamu iktisadi teşebbüsü olarak tanımlanabilecek kamu işletmelerine yer verilmiş, Hazine Müsteşarlığı portföyünde ve özelleştirme programında bulunan işletmeler daha ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır2.

1 Bu sorunların aşılmasını teminen, tüm kamu işletmelerin izlenmesi ve raporlanması faydalı olacaktır. 2007/12702 sayılı “Kamu iktisadi teşebbüslerinin ve bağlı ortaklıklarının 2008 yılına ait genel yatırım ve finansman programı” Kararnamesinin Kurumsal Yönetim başlıklı 27 nci maddesi ile Hazine Müsteşarlığı geniş tanımlı bir Kamu İşletmeleri Raporu hazırlamakla görevlendirilerek bu amaca yönelik bir adım atılmıştır.

2 KİT sisteminde yaşanan zorlukların giderilebilmesi için başlatılmış olan yeniden yapılandırma süreci 2008 yılı hükümet programında da yerini almış ve 28.10.2007 tarihli 26684 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “2008 Yılı Programı” ile KİT’lerde hesap verebilirlik, şeffaflık, karar alma süreçlerinde esneklik ve stratejik yönetim anlayışının esas alınacağını bir KİT Yönetişim Kanununun çıkarılması hususunda Hazine Müsteşarlığı sorumlu, Devlet Planlama


3

Bu raporda öncelikle AB Şeffaflık Direktifine değinilecek, yukarıda kısaca bahsettiğimiz Kamu İşletmeleri tanımı daha ayrıntılı ele alınacak, Hazine Müsteşarlığı portföyündeki işletmelerin genel ve kuruluş bazlı analizleri yapılacak ve diğer kamu işletmeleri tanıtılmaya çalışılacaktır.

Rapor içindeki veriler, KİT’lerin düzenli olarak Hazine Müsteşarlığına gönderdiği tablo ve bilgilerden, TBMM adına denetim yapan Yüksek Denetleme Kurulu’nun işletme bazında hazırladığı denetim Raporlarından, işletmelerin faaliyet raporlarından ve internet sayfalarında sundukları bilgilerden oluşmaktadır.

Diğer taraftan, bu işletmelere ilişkin Yüksek Denetleme Kurulu denetim raporları mevzuattan dolayı gecikmeli olarak yayımlanabilmekte ve bunların pek çoğunun faaliyet raporu olmadığı gibi3 internet sayfaları da yeterli düzeyde bulunmamaktadır.

Teşkilatı Müsteşarlığı, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Sermaye Piyasası Kurulu ve tüm KİT’ler ise işbirliği yapılacak kuruluşlar olarak tespit edilmiştir.

3 2007/12702 sayılı BKK kamu işletmelerinin faaliyet raporlarını Mayıs ayı sonuna kadar hazırlayarak internet sitelerinde yayımlamalarını hükme bağlamıştır.


4


5

Bölüm 2: AB Rekabet Politikası – Devlet Yardımları ve Şeffaflık Direktifi

Devlet Yardımları

Avrupa Topluluğunu kuran Roma Antlaşmasının 81 – 89 uncu maddelerinde temel rekabet kuralları belirlenmiştir. Devlet yardımlarına ilişkin olarak, Antlaşma’nın 87 nci maddesinde, üye ülke tarafından ya da üye ülke kaynakları aracılığıyla herhangi bir şekilde belli şirketleri ya da belli ürünlerin üretimini kayırarak rekabeti bozan ya da bozmakla tehdit eden ve üye ülkeler arasında ticareti etkileyen her türlü yardımın ortak pazarla bağdaşmadığı ifade edilmiştir.

Yukarıdaki esaslar çerçevesinde yasaklanan devlet yardımları; doğrudan ödemeler, faizsiz ya da düşük faizli krediler, devlet garantileri, vergi muafiyeti, sosyal güvenlik vb. kanuni yükümlülüklerden muafiyet, kamu işletmeleri tarafından sağlanan düşük fiyatlar ve normal piyasa koşulları çerçevesinde kabul edilebilecek miktarı aşan sermaye aktarımları şeklinde olabilmektedir.

AB müktesebatında rekabet konusu oldukça karmaşık bir niteliğe sahip olup, bu konuda birçok yasal düzenleme bulunmaktadır. Avrupa Komisyonu, kömür ve çelik, gemi inşaatı, tekstil, kamu yayıncılığı gibi çeşitli sektörlerde pek çok çerçeve yönerge yayımlamaktadır.

2006/111 / EC Sayılı Şeffaflık Direktifi

Devlet ile kamu işletmeleri arasındaki malî ilişkilerin daha şeffaf bir şekilde ortaya konulmasını amaçlayan 2006 / 111 sayılı Direktife göre kamu işletmeleri (public undertakings);

♦ Kayıtlı sermayesinin çoğu kamuya (merkezi veya mahalli) ait olan, veya

♦ Oy hakkının çoğu kamu kontrolünde olan, veya

♦ Yönetim veya denetim biriminin yarısından fazlasının atama hakkı kamu kuruluşlarında olan

işletmelerdir.

Bu tanıma göre; sermayesinin yarısından fazlası Hazineye ve ÖİB’ye ait olan kamu işletmeleri dışında, mahalli idarelere (il özel idarelerine, büyükşehir


6

belediyelerine ve belediyelere) ait şirketler ile sermayesinin çoğu devlete ait olmadığı halde imtiyazlı hisseler veya düzenlemeler yoluyla oy hakkının çoğu kamu kontrolünde olan ya da yönetim veya denetim kontrolü devlette olan işletmeler de (Vakıfbank, kamu vakfı şirketleri, THY gibi) kamu işletmesi sayılmaktadır.

Şeffaflık Direktifi çerçevesinde kamu işletmelerinin şeffaflığının sağlanabilmesi için, aşağıdaki iki koşulun yerine getirilmesi gerekmektedir.

♦ Her türlü kaynak transferine ilişkin bilginin kamuoyuna açıklanması,

♦ Kamu hizmetine ilişkin hesapların ayrı tutulması.

Ayrı hesap tutma işlemi rekabet kurallarının uygulanmasının en etkili ve verimli yoludur. Kamu işletmesi olsun veya olmasın genel ekonomik yarar niteliğine sahip bir kamu hizmetiyle görevlendirilmiş ve bu sebeple kendisine imtiyaz verilen kuruluş, faaliyetleri arasındaki (imtiyaz niteliğinde olan ve olmayan) ayrımı açıkça göstermeli, bu faaliyetlere ilişkin maliyet ve hasılatları doğru tespit ederek hesaplarına yansıtmalıdır. Ancak, ülkemizde kamu hizmeti gören kamu işletmeleri de, özel şirketler de bu tarz bir hesap ayrımına gitmemektedir.

Diğer taraftan, ülkemizde sermayesinin yarısından fazlası devlete ait olmadığı halde yönetim veya denetiminde kamu kontrolü ağırlığı olan işletmeler kamu işletmesi sayılmadığından bu işletmelerle ilgili gözetim de sınırlı olmaktadır.

Değerlendirme

Merkezi veya mahalli kamu idareleri ile kamu işletmeleri arasındaki malî ilişkiler, AB Rekabet Politikası faslı altında yer alan devlet yardımları konusunun önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Sermaye aktarımı, görev zararı veya gelir kaybı ödemeleri, garantili ve ikrazlı krediler, verilen imtiyaz ve inhisari haklar gibi pek çok malî ilişki, AB Devlet Yardımları ve Rekabet düzenlemeleri çerçevesinde değerlendirilmesi gereken konulardır.

Ayrıca, AB müktesebatına uyum sağlanması için kamu işletmelerinin tespit edilmesi, hesaplarını ayrı izlemeleri konusunda gözetilmeleri ve yönlendirilmeleri, söz konusu işletmelere aktarılan kaynakların merkezden takip edilmesi önem arz etmektedir.


7

Bölüm 3: Kamu İşletmeleri

Ekonomik etkinliğin ve kalkınmanın sağlanması, doğal tekellerin işletilmesi, piyasa başarısızlıklarının önüne geçilmesi, ekonomiyi yönlendirerek gelir dağılımının düzenlenmesi ve özel sektöre öncülük edilmesi gibi çeşitli amaçlarla kurulan kamu işletmeleri, önemli malî politika araçlarından biri olarak varlıklarını sürdüregelmişlerdir. Bu işletmelerin malî politikalar içerisinde ifade ettiği anlam ve icra ettikleri fonksiyonlar yıllar itibarıyla değişmiştir. Günümüzde, kamu işletmesi kavramının içeriği ülkeden ülkeye farklılık göstermekle birlikte, genellikle bir kamu idaresinin çoğunluk hissesine sahip olduğu ya da bir kamu idaresi tarafından yönetimi kontrol edilen işletmeler kamu işletmesi olarak adlandırılmaktadır. Bu kapsamda, kamu işletmesi kavramı bir yandan pay sahipliği, diğer yandan yönetimde kontrol kavramı ile ilişkilendirilmektedir.

Ekonomideki aktörlerin istatistiksel sınıflandırmasına ilişkin olarak Birleşmiş Milletler tarafından geliştirilen Ulusal Hesaplar Sistemi (SNA 93) ile Avrupa Birliği tarafından geliştirilen Avrupa Hesaplar Sisteminde (ESA 95) kamu işletmesi, kamu birimlerinin kontrolü altındaki şirketler olarak tanımlanmaktadır. Anılan sistemde kontrol, genel kurum politikasının atanan yöneticiler vasıtasıyla belirlenebilme yetkisi olarak ifade edilmektedir. Bu çerçevede, bir şirkette kamunun oy hakkı veren hisselerin yarıdan fazlasına sahip olması, hissedarların oy verme yetkisinin yarıdan fazlasını kontrol edebilmesi, özel bir kanun, karar ya da düzenlemeyle şirket politikasını belirleme veya şirket yöneticilerini atayabilme yetkisiyle donatılmış olması kontrol kavramının varlığına işaret etmektedir.

Doğrudan bir kamu idaresinin kontrolü altında bulunmamakla birlikte, bir kamu idaresince kontrol edilen işletmelerin kontrol ettiği diğer işletmeler de kamu işletmesi olarak sınıflandırılmaktadır. IMF tarafından geliştirilen Devlet Malî İstatistikleri Kılavuzunda da (GFSM2001) benzer şekilde kamu işletmeleri genel yönetim birimleri tarafından kontrol edilen şirketler olarak tanımlanmaktadır. Yine benzer şekilde Avrupa KİT Merkezi (CEEP) tarafından malî olanaklarının yarıdan fazlası merkezi veya yerel kamu idareleri tarafından sağlanan veya işletme sonuçlarından bu idarelerin sorumlu bulunduğu ve bunlar tarafından denetlenen girişimler kamu işletmesi olarak adlandırılmaktadır.


8

Grafik 1: IMF Kamu Sektörü Şeması 4

Yukarıdaki şemada gösterildiği üzere IMF, kamu sektörünü genel yönetim ve kamu işletmeleri olarak ikiye ayırmaktadır. Kamu işletmeleri malî ve malî olmayan olarak tasnif edilmektedir. 5018 sayılı Kamu Malî Kontrol ve Yönetim Kanunu benzer bir yapıyı oluşturmakla birlikte, ülkemizde kamu işletmelerine yönelik net bir düzenleme bulunmamaktadır.

Kamu işletmeleri konusunda değinilmesi gereken bir başka husus, söz konusu işletmeler ile genel yönetim birimleri arasındaki ayrımdır. Zira, yukarıda da değinilen uluslararası sektörel sınıflandırma yaklaşımlarına göre ülkelerde halihazırda genel yönetimin bir parçası olarak sınıflandırılan kimi kamu birimleri, kamu işletmesi özelliği gösterebilmekte5, kamu işletmesi olarak yapılandırılan kimi kuruluşlar ise aslında genel yönetim sektörü birimi niteliği taşıyabilmektedir. Bu çerçevede, anılan sektörel ayrıma yönelik olarak uluslararası sınıflama standartları küçük farklılıklar dışında birbirine paralel bir yaklaşım sergilemektedir. Bu yaklaşıma göre;

♦ Genel yönetim birimlerinin kontrolünde bulunan,

4 Kaynak: IMF, Manual on Fiscal Transparency, Sf 19

5 5018 sayılı Kanuna tabi II sayılı Cetvelde yer alan ve kendilerine ait gelir ve giderleri bulunan pek çok kamu kurumu bu kapsamda gözden geçirilmelidir. Literatürde II sayılı cetvele tabi idarelerin de hizmetlerini fiyatladıkları için kamu işletmesi sayılabileceği söylenmektedir. Ancak bu durumda gelirlerinin giderlerini karşılama oranına bakılması gerekmektedir.

Kamu Sektörü

Genel Yönetim Kamu İşletmeleri

Merkezi Yönetim

Eyalet Yönetimi

Yerel İdareler

Mali Kamu İşletmeleri

Parasal Kamu işletmeleri (Merkez Bankası Dahil)

Parasal Olmayan Mali Kamu İşletmeleri

Mali Olmayan Kamu İşletmeleri


9

♦ Tam bir defter tutma sistemine sahip ve kendi adına borç alıp verebilen,

♦ Ürünlerinin çoğunluğunu ekonomik olarak anlamlı bir fiyattan satan,

♦ Piyasa faaliyeti gösteren ve bir şirket gibi yönetilen,

kuruluşlar genel yönetim sektörünün dışında tutulmakta ve kamu işletmesi olarak değerlendirilmektedir. Genellikle, satış hasılatının işletme giderlerinin yarısından çoğunu karşılaması halinde söz konusu birimin piyasa faaliyeti gösterdiği ve ürünlerini ekonomik açıdan anlamlı fiyattan sattığı kabul edilmektedir.

Giriş bölümünde de ifade edildiği üzere, ülkemiz mevzuatında uluslararası yaklaşımlara paralel bir “kamu işletmesi” tanımı bulunmamaktadır. Mevzuatın tarihsel gelişimi irdelendiğinde kamu işletmelerine yönelik olarak farklı isimler altında ve farklı kapsamlarda düzenlemeler yapıldığı görülmektedir. Kamu işletmelerine yönelik olarak ilk temel yasa olan ve 1938 yılında çıkarılan 3460 sayılı “Sermayesinin Tamamı Devlet Tarafından Verilmek Suretiyle Kurulan İktisadi Teşekküllerin Teşkilatıyla İdare ve Murakabeleri Hakkındaki Kanun” da “iktisadi devlet teşekkülü” kavramına yer verilmiş ve “sermayesinin tamamı Devlete ait olan ve kendi kanunlarında bu Kanuna tabi oldukları belirtilen, tüzel kişiliği haiz, idari ve malî yönden özerk ve sorumluluğu sermayeleri ile sınırlı kuruluşlar” iktisadi devlet teşekkülü olarak adlandırılmış ve bu şekilde sınırlı bir kapsam benimsenmiştir. İzleyen yıllarda çıkarılan muhtelif kanunlarla söz konusu kapsam, sermayesinin yarıdan fazlası Devlete ait olan kuruluşları içine alacak şekilde genişletilmiştir.

Anayasada doğrudan bir kamu iktisadi teşebbüsü tanımı yapılmamakla birlikte “Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Denetimi” başlıklı 165 inci maddede “Sermayesinin yarısından fazlası doğrudan doğruya veya dolaylı olarak Devlete ait olan kamu kuruluş ve ortaklıklarının Türkiye Büyük Millet Meclisince denetlenmesi esasları kanunla düzenlenir.” denilerek dolaylı bir kamu iktisadi teşebbüsü tanımına yer verilmiştir.

Halihazırda kamu iktisadi teşebbüslerine ilişkin temel düzenleme olan 08.06.1984 tarih ve 233 sayılı KHK’da kamu iktisadi teşebbüsleri, “iktisadi devlet teşekkülleri” ve “kamu iktisadi kuruluşları”nın ortak adı olarak tanımlanmış ve söz konusu teşebbüsler Kararname ekinde yer alan cetvelde tek tek belirtilerek kapsam oldukça netleştirilmiştir. Anılan KHK’nın kapsamı Anayasadaki tanımlamadan daha dar olarak belirlenmiş ve kamu iktisadi teşebbüsü kavramı Devletin yüzde 100 pay sahipliği üzerine bina edilmiştir. Bu çerçevede, anılan


10

KHK’nın kapsamı ilk düzenleme olan 3460 sayılı Kanun’dan çok da farklı değildir.

Görüldüğü üzere ülkemiz KİT mevzuatının tarihsel gelişimi incelendiğinde, farklı isimler altında düzenlemeye tabi tutulan kamu işletmeleri en geniş şekilde Devletin çoğunluk pay sahipliği üzerinden tanımlanmış, “Devlet kontrolü” kavramı üzerinden tanımlanan bir kamu işletmesi yaklaşımı benimsenmemiştir. Yukarıda da belirtildiği gibi güncel mevzuat da bu yöndedir. Dolayısıyla uluslararası tanımlama ve sınıflandırmalara göre kamu işletmesi özelliği gösteren pek çok kuruluş anılan çerçeve mevzuatın dışında kalmış ve farklı hukuki düzenlemelere tabi tutulmuştur. Bu çerçevede, ülkemizde tüm kamu işletmeleri için yeknesak bir düzenlemeler bütününden söz edilememektedir. Bu durum, kamu işletmelerine ait pay sahipliği fonksiyonunun da farklı kamu idareleri tarafından yerine getirilmesine yol açmış ve tüm kamu işletmelerinin koordinasyonunu sağlayan ve verilerini toplayan bir yapıdan da yoksun kalınmıştır.

Yoğun olarak kuruldukları 1930’lu yıllardan beri Devlet İhale Mevzuatı, Sayıştay denetimi ve devlet muhasebesi dışında tutulan ve özel hukuk hükümlerine tabi tacir sıfatıyla piyasada rekabet eden şirketler olan kamu iktisadi teşebbüsleri zamanla uygulamada bir nevi genel yönetime tabi idareler haline dönüştürülmüş ve genel yönetim idarelerinin tabi olduğu hemen hemen tüm mevzuata (Harcırah Kanunu, Taşıt Kanunu, Kamu İhale Kanunu vb...) tabi kılınarak rekabet edebilirlikleri azaltılmıştır. Dolayısıyla kamu maliyesi alanında KİT’ler, bütçeleme sürecinden istihdam politikalarına kadar pek çok alanda genel yönetime tabi bir idare gibi muamele görmeye başlamışlardır. Oysa uluslararası gelişmeler KİT’lerin genel yönetimden ayrışmasını, özerkleşmesini ve ticarileşmesini öngörmektedir.

Bu bağlamda, ülkemizde farklı kanunlar uyarınca faaliyet gösteren kamu işletmeleri ve iştirakleri aşağıdaki başlıklar altında sıralanabilir:

Merkezi Yönetimle İlgili Olanlar

♦ Sermayesi Hazine Müsteşarlığına ait olan ve 233 sayılı KHK’ya tabi KİT’ler ve bağlı ortaklıkları,

♦ Sermayesi Hazine Müsteşarlığına ait olan kamu bankaları (Ziraat Bankası, Eximbank, Tasfiye Halinde Emlak Bankası ve Kalkınma Bankası),

♦ Sermayesinin tamamı veya bir kısmı Hazine Müsteşarlığına ait olan, ancak 233 sayılı KHK’ya tabi olmayan işletmeler (TÜRKSAT gibi),


11

♦ Özelleştirme kapsam ve programında olan ve pay sahipliğini ÖİB’nin yürüttüğü kuruluşlar (TEKEL, TEDAŞ, TŞFAŞ gibi)

♦ Sermayesi kamuya ait olmasına rağmen pay sahipliği fonksiyonunu üstlenen kurumun tam olarak belirlenmediği işletmeler (AOÇ ve TRT gibi),

♦ Şirket statüsünde olmayıp yaptığı faaliyet itibarıyla kamu işletmesi niteliğini haiz, özel statülü işletmeler (Milli Piyango İdaresi, Spor Toto Teşkilatı gibi)

♦ Savunma Sanayi Müsteşarlığı iştirakleri

♦ Toplu Konut İdaresi ve İştirakleri

♦ Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu iştirakleri

♦ Döner Sermaye İşletmeleri

♦ Türk Silahlı Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı İştirakleri

♦ Bütçe dışı fonlar

♦ Sosyal Güvenlik Kurumu iştirakleri

♦ Türk Hava Kurumu iştirakleri

Mahalli İdarelerle İlgili Olanlar:

♦ İl özel idarelerine (İzmir Jeotermal gibi),

♦ Büyükşehir belediyelerine (İsfalt A.Ş. gibi),

♦ Belediyelere (Kocasinan İmar ve İnşaat A.Ş gibi),

ait olup, hizmetlerin daha esnek ve rahat görülmesi amacıyla kurulup işletilen işletmeler ve iştirakler.

Yukarıda da görüldüğü üzere, merkezi yönetimin ve yerel idarelerin pay sahipliği fonksiyonunu üstlendiği pek çok işletme ve iştirak bulunmaktadır.

Kamu sektörü hesapları, genel yönetim kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşları ile kamu işletmelerinin hesaplarından oluşur. Malî saydamlığın ve hesap verilebilirliğin geliştirilmesi kapsamında 5018 sayılı Kamu Malî Yönetim ve Kontrol Kanunu genel yönetim kapsamındaki idarelerinin (merkezi yönetim,


12

sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idareler) hesaplarının düzenli izlenerek raporlanmasını öngörmüş ve sorumlulukları belirli kamu idareleri arasında paylaştırmıştır.

Benzer şekilde, kamu hesaplarının diğer ayağı olan kamu işletmelerinin hesaplarının da izlenerek derlenmesi, ilgili yerlere raporlanması ve yayımlanması malî saydamlığın geliştirilmesi bakımından önem arz etmektedir. Hazine Müsteşarlığı kendisine verilen yetkiler çerçevesinde, konsolide kamu sektörü hesaplarını yaparken kendi portföyünde bulunan KİT’ler ile ÖİB portföyünden bulunan Kuruluşların hesaplarını izlemekte ve ilgili yerlere raporlamaktadır. 6

6 Hazine Müsteşarlığı www.hazine.gov.tr internet sayfasında periyodik olarak KİT’lere ve özelleştirme programındaki kuruluşlara ait istatistiki veriler yayımlamaktadır.


13

Bölüm 4: Hazine Müsteşarlığı Portföyü

2007 yılı sonu itibarıyla Hazine Müsteşarlığı portföyünde 19 KİT, 4 Kamu Bankası ve 2 diğer kuruluş olmak üzere 25 şirket bulunmaktadır.7 Hazine Müsteşarlığı, 4059 Sayılı Teşkilat Kanunu’nun yüklemiş olduğu “Hazine adına pay sahipliği” görevini Kamu İktisadi Teşebbüsleri Genel Müdürlüğü aracılığı ile yürütmektedir.

Ayrıca Hazine Müsteşarlığı, Hazine Kontrolörleri Kurulu vasıtasıyla görev zararı incelemeleri yapmakta, uygulanmakta olan ekonomik programda önemli bir yer tutan KİT’lerin üçer aylık performans incelemelerini gerçekleştirerek raporlamaktadır.

4.1. Portföyümüz ve Sermaye Durumu

2007 yılı sonu itibarıyla Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan şirketlerin listesi ile sermaye durumları Tablo 1’de sunulmaktadır. TPAO, TEMSAN, Kalkınma Bankası ve Türk Telekomünikasyon A.Ş. dışında tüm şirketlerin sermayesinin tamamı Hazineye aittir. 31 Aralık 2007 itibarıyla, 40,4 milyar YTL olan nominal sermaye tutarının 33,0 milyar YTL’si ödenmiştir.

4.2. Görev Tanımımız

Hazine Müsteşarlığının kamu iktisadi teşebbüslerine yönelik olarak görevi 4059 sayılı Teşkilat Kanunu’nda şu şekilde belirlenmiştir:

♦ Hazine pay sahipliğinin gerektirdiği her türlü işlemi yapmak,

♦ Hazine ile kamu iktisadi teşebbüsleri ilişkisini kurmak,

♦ Kuruluşların yıllık genel yatırım ve finansman programlarını DPT ile birlikte hazırlamak ve Bakanlar Kurulu’nun onayına sunmak, uygulamasını izlemek ve yıl içinde ortaya çıkacak gelişmelere göre programda gerekli değişiklikleri yapmak,

7 Hazine Müsteşarlığı portföyünde ayrıca kamu hesaplarında da yer alan bazı devlet iştirakleri bulunmaktadır. Terekeden Hazineye devredilmiş hisse senetlerini de kapsayan bu iştirakler tutar olarak göz ardı edilecek seviyelerde oldukları için bu Rapora dahil edilmemiştir.


14

♦ Kamu iktisadi teşebbüslerinin faaliyetlerinin mevzuata uygun olarak yürütülmesini takip etmek,

♦ Kamu iktisadi teşebbüslerinin etkin ve verimli çalışmasını sağlamak veya özelleştirilmelerine hazırlık amacıyla yeniden yapılandırılmalarına yönelik olarak; Yüksek Planlama Kurulu (YPK), Özelleştirme Yüksek Kurulu (ÖYK) ve diğer yetkili organlarca verilen görevlere ilişkin her türlü işlemi yapmak.

Tablo 1: Hazine Müsteşarlığı Portföyü Sermaye Durumu (31.12.2007 - milyon YTL)

KİT’ler Nominal Sermaye

Ödenmiş Sermaye

Hazine Payı (%)

MKEK 400 270 100,00ETİ MADEN 100 89 100,00TTK 3.500 3.325 100,00TKİ 360 360 100,00EÜAŞ 5.600 5.558 100,00TEİAŞ 330 326 100,00TETAŞ 179 73 100,00TEMSAN 10 10 99,99TPAO 1.500 950 96,99BOTAŞ 1.830 1.830 100,00TMO 1.460 961 100,00ÇAYKUR 469 465 100,00TİGEM 400 299 100,00DMO 26 26 100,00TCDD 12.000 7.533 100,00PTT 1.050 812 100,00DHMİ 1.700 1.049 100,00KIYEM 51 51 100,00EBK 400 367 100,00KİT TOPLAMI 31.365 24.354

T.C.ZİRAAT BANKASI 2.500 2.500 100,00T.H.T.EMLAK BANKASI 750 749 99,99T. KALKINMA BANKASI 500 160 99,08EXİMBANK 1.000 1.000 100,00KAMU BANKALARI TOPLAMI 4.750 4.409

TÜRKSAT 775 775 100,0TÜRK TELEKOM 3.500 3.500 45,0GENEL TOPLAM 40.390 33.038

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı


15

4.3. Amaç ve Hedeflerimiz

Hazine Müsteşarlığının Stratejik Planı 24.07.2008 tarihinde yayımlanmış8 olup, kamu işletmelerine yönelik amaç ve hedeflerimiz şu şekilde belirlenmiştir:

Stratejik Amaç: Kamu malî varlık ve yükümlülük yönetiminin etkinliğini artırmak.

Hedef: Kamu işletmelerinde kurumsal yönetişim ilkelerinin uygulanması ve bu kapsamda kamu işletmelerinin verimliliklerinin artırılması.

Stratejik Adımlar:

• İlgili kurumlarla işbirliği içerisinde, kamu işletmelerinde kurumsal yönetişim ilkelerinin uygulanmasını sağlayacak yasal düzenlemenin yapılması ve ikincil mevzuatın çıkarılması .

• Kamu işletmelerinin kurumsal yönetişim ilkelerine uyum düzeylerini ölçmek ve geliştirmek amacıyla bir endeks oluşturulması .

• Kamu işletmeleri için mevcut durum analizi çalışmaları yapılması ve bu işletmelerin yeniden yapılandırılmalarına ilişkin raporlar hazırlanması.

• Sektörlerinde ağırlık sahibi kamu işletmelerinin faaliyet gösterdiği piyasaların işleyişine ilişkin önerileri de içeren sektör raporlarının hazırlanması.

• Kamu işletmelerini izleme altyapısının elektronik ortama aktarılması.

4.4. KİT- Bütçe Malî İlişkisi

Kamu iktisadi teşebbüsleri ile merkezi idare arasındaki malî ilişkiler, Hazine Müsteşarlığı bütçesinden KİT’lere yapılan ödemeler ile sermayeye yönelik bazı kaynakların KİT bünyesinde bırakılması ve KİT’lerden bütçeye yapılan ödemelerden oluşmaktadır.

8 http://www.hazine.gov.tr/irj/portal/anonymous/strpln


16

Bunlardan Hazine Müsteşarlığı bütçesinden aktarılan ödemeler ile KİT’lerden bütçeye yapılan ödemeler merkezi yönetim bütçe hesaplarında yer alırken, kuruluş bünyesinde bırakılan ve kuruluşların ödenmemiş sermayesine mahsup edilen tutarlar merkezi yönetim bütçesi ile ilişkilendirilmemektedir.

4.4.1. KİT’lere Yapılan Sermaye Ödemeleri

KİT’lerin ödenmiş sermayeleri iki şekilde artırılmaktadır. Bunlar; merkezi yönetim bütçesinden KİT’lere nakit sermaye transferi yapılması ve Hazine – KİT borç alacak ilişkileri çerçevesinde kuruluşların Hazineye olan borçlarının kuruluşların ödenmemiş sermaye alacaklarına mahsup edilmesi suretiyle gerçekleşmektedir.

4.4.1.1. Bütçeden KİT’lere Ödemeler

Her yıl bütçe kanunlarında KİT’lere yapılacak olan sermaye transferi tutarı belirlenmekte ve Hazine Müsteşarlığı bütçesinden ödenmektedir.

Yapılan sermaye transferlerinin büyük bir bölümü personel masraflarını karşılayabilmeleri amacıyla TCDD ile TTK’ya aktarılmaktadır. Diğer sermaye transferi yapılan kuruluşlar yıllar bazında değişiklik gösterebilmekle birlikte, genellikle TİGEM, MKEK ve EBK’dır.

4.4.1.2. KİT Sermaye Mahsubu

Mahsup, Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu bakanın teklifi üzerine KİT’lerin Hazine Müsteşarlığından ve fonlardan olan alacaklarının, KİT’lerin Hazine Müsteşarlığına olan borçlarından düşülmesi olarak tanımlanabilir.9

Mahsupta öncelikli olarak kuruluşların görev zararı alacakları değerlendirilir, Kuruluşun hala Hazine Müsteşarlığına borcu var ise kalan tutar ödenmiş sermayenin artırılması için kullanılır. Mahsubun yasal dayanağı 233 sayılı KHK olup, 36 ncı madde ile, kuruluşların bir önceki yıla ilişkin kârlarından Hazineye isabet eden tutarın, kuruluşların ödenmemiş sermayelerine veya tahakkuk etmiş görev zararları alacaklarına mahsup edilebileceği hususu hükme bağlanmıştır.

9 Yıllar itibarıyla mahsup tutarları Ek 7’de yer almaktadır.


17

Kutu 2: Görev Zararı Nedir?

Görev zararı, dar ve geniş anlamda olmak üzere iki şekilde değerlendirilebilir. Dar anlamda görev zararı, KİT’ler tarafından üretilen mal ve hizmetlerin fiyatlarının, siyasi otorite tarafından maliyetlerin altında belirlenmesi sonucu oluşan maliyet ile fiyat arasındaki fark ve kuruluşun söz konusu mal ve hizmetleri piyasa koşulları ile satamamasından dolayı mahrum kaldığı kâr toplamından oluşan tutar ile devlet tarafından KİT’e özel görev verilmesi dolayısıyla bir zarar doğarsa bu zararın toplamı olarak tanımlanmaktadır

Geniş anlamda görev zararı ise; dar anlamda görev zararının iktisadi ve malî etkilerini de içermekte ve KİT ürün fiyatlarına müdahale edilmesi ya da KİT’lere görev verilmesi sonucu ortaya çıkan zararlar ile bu zararların finansmanı için katlanılan maliyetler, gerçekleştirilen harcamaların fırsat maliyetleri ve uygulamadan elde edilen toplumsal fayda arasındaki olumsuz fark olarak tanımlanmaktadır.

233 sayılı KHK’nın 35 inci maddesinde görev zararının iki şekilde ortaya çıkabileceği belirtilmektedir.

1) KİT’ler tarafından üretilen mal ve hizmetlerin fiyatlarının Bakanlar Kurulunca belirlenmesi ve belirlenen bu fiyatların, maliyetin altında olması

2) KİT’lere Bakanlar Kurulu tarafından faaliyet konularıyla ilgili görev verilmesi ve bu görevden dolayı ortaya bir zarar çıkması ya da kârdan mahrum kalınması

Görev zararı ödemesi iki şekilde yapılmaktadır:

1) Bütçe kanunlarında yer alan hükümler uyarınca, KİT’lerin ödenmemiş sermayelerine ve temettü paylarına karşılık mahsup edilerek ödeme yapılması

2) Nakden ödeme yapılması.

KİT’lere ilişkin görev zararı tutarları ve mekanizmanın ayrıntıları için www.hazine.gov.tr adresinde istatistik sayfasına bakılabilir.

4.4.1.3. Kamu Bankaları Sermaye Mahsubu

Her ne kadar KİT statüsünde bulunmasalar da Hazine Müsteşarlığı pay sahibi sıfatıyla kamu bankalarının da temettü borçlarını, ödenmemiş sermayelerine mahsup edebilmektedir. Mahsup edilecek tutar, kamu bankalarının Genel Kurullarında belirlenmektedir.


18

Kutu 3: Gelir Kaybı Nedir?

KİT’lere görev zararı adıyla yapılan transferler, kamu sermayeli bankalarda gelir kaybı olarak ifade edilmektedir

Genel itibarıyla, tarım kesiminin ve küçük esnaf ve sanatkarların desteklenmesi amacıyla kullandırılan düşük faizli kredilerden dolayı kamu sermayeli bankalara gelir kaybı ödemeleri yapılmaktadır.

233 sayılı KHK kapsamında KİT’lere verilen görevlerden farklı olarak, 4603 sayılı Kanun uyarınca kamu sermayeli bankalara, bedeli önceden ödenmeden herhangi bir görev verilememektedir. Kamu sermayeli bankalar kanalıyla sağlanacak destekler için ihtiyaç duyulan kaynakların bütçeye konulması ve oluşacak zararlarının eşzamanlı olarak bankalara aktarılması uygulaması yürütülmektedir.

Görev zararı ile gelir kaybı ödemelerinin arasındaki en büyük fark bütçeden gelir kaybı için ayrılan ödeneğin ilgili yılda yapılması planlanan aktarım için bütçeye konulmasıdır. Görev zararı için ayrılan ödenek ise halihazırda tamamlanmış ve kesinleşmiş bir görev zararının KİT’e aktarılmasını amaçlamaktadır.

4.4.2. KİT’lere Yapılan Görev Zararı – Kamu Bankalarına Yapılan Gelir Kaybı Ödemeleri

Bu ödemeler, KİT’lere 233 sayılı KHK, kamu bankalarına ise 4603 sayılı Kanun uyarınca Bakanlar Kurulu tarafından verilen görevler dolayısıyla anılan mevzuatta belirtilen usullere göre tahakkuk eden görev zararı ve/veya gelir kaybı alacakları çerçevesinde yapılmaktadır.

KİT’lere hem 2006 hem de 2007 yıllarında yaklaşık 700 milyon YTL’lik görev zararı ödemesi yapılmış olup, bu tutardan en yüksek payı TKİ, TCDD ve TMO almıştır.

Mevcut durumda T. Halkbank'a, T.C. Ziraat Bankasına ve T.C. Ziraat Bankası kanalıyla Tarım Kredi Kooperatifleri Birliğine gelir kaybı ödemeleri yapılmaktadır. 2006 yılında 237 milyon YTL’lik gelir kaybı ödemesi yapılmışken bu tutar 2007 yılında 376 milyon YTL’ye yükselmiştir.

Gerek gelir kayıpları, gerekse görev zararı ödemeleri için her yıl bütçe kanununda hükümler bulunmaktadır.

4.4.3. KİT’lerden Bütçeye Ödemeler

KİT’lerden bütçeye yapılan aktarımların en büyük bölümünü vergi ve diğer kanuni yükümlülükler oluşturmaktadır. Söz konusu yükümlülükler, kuruluşların doğrudan mükellef oldukları ödemelerle birlikte üçüncü şahısların ya da kuruluş personelinin mükellef olduğu kanuni yükümlülüklerden ödenmesi hususunda kuruluşların sorumlu oldukları ödemeleri kapsamaktadır. Bu çerçevede, anılan yükümlülükler, kaynakları


19

itibarıyla aşağıda yer aldığı biçimde sınıflandırılabilmektedir:

♦ Kâra ilişkin yükümlülükler: Kurumlar vergisi, geçici vergi ve kâra ilişkin diğer yükümlüklerdir. 2007 yılında bu kapsamda 604 milyon YTL tahakkuk etmiş olup, kuruluşlarca 489 milyon YTL tutarında ödeme yapılmıştır.

♦ İthalata ilişkin yükümlülükler: Gümrük vergisi ve ithalata ilişkin diğer yükümlülüklerdir. 2007 yılında bu kapsamda 11 milyon YTL tahakkuk etmiş olup, kuruluşlarca 10 milyon YTL tutarında ödeme yapılmıştır.

♦ Maaş ve ücretlere ilişkin yükümlülükler: Personele ilişkin gelir vergisi stopajı, damga vergisi, sosyal güvenlik kesintileri vb. yükümlülüklerdir. 2007 yılında bu kapsamda 2.1 milyar YTL tahakkuk etmiş olup, kuruluşlarca 1.9 milyar YTL tutarında ödeme yapılmıştır.

♦ Hasılata ilişkin yükümlülükler: Satışlara ilişkin olarak tahakkuk eden KDV, ÖTV, BTV vb. yükümlülüklerdir. 2007 yılında bu kapsamda 5.2 milyar YTL tahakkuk etmiş olup, kuruluşlarca 3.2 milyar YTL tutarında ödeme yapılmıştır.

♦ Üçüncü şahıslara ilişkin yükümlülükler: Kuruluşların üçüncü şahıslar adına tahakkuk ettirdiği ve ödediği gelir vergisi stopajı, damga vergisi, vb. yükümlülüklerdir. 2007 yılında bu kapsamda 233 milyon YTL tahakkuk etmiş olup, kuruluşlarca 215 milyon YTL tutarında ödeme yapılmıştır.

♦ Diğer aidat ve kesintiler: Emlak vergisi, MTV. BSMV, harçlar ve diğer yükümlülüklerdir. 2007 yılında bu kapsamda 64 milyon YTL tahakkuk etmiş olup, kuruluşlarca 64 milyon YTL tutarında ödeme yapılmıştır.

♦ Toplam vergi ve diğer kanuni yükümlülükler: Bu kapsamda 2007 yılında toplam 8,2 milyar YTL tahakkuk etmiş, 6 milyar YTL ödenmiştir.

Grafik 2: KİT’lerin Vergi ve Diğer Kanuni Yükümlülükleri

0500

1.0001.5002.0002.5003.0003.5004.0004.5005.0005.500

KÂR İTHALAT MAAŞ VEÜCRETLER

HASILAT ÜÇÜNCÜŞAHISLAR

DİĞER

Yükümlülük Kaynağı

Mily

on Y

TL

Tahakkuk

Ödeme


20

KİT’ler, vergi ve diğer kanuni yükümlülüklerin dışında bütçeye iki şekilde ödeme yapmaktadır.

Temettü Ödemeleri: Sermayedar olmanın bir sonucu olarak, ilgili mevzuata göre hesaplanıp Hazineye yapılan temettü ödemeleridir.

Hasılat Payı Ödemeleri: 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 78 inci maddesi uyarınca gayri safi satış hasılatlarının en çok yüzde 15’ine kadar olmak üzere yapılan ödemelerdir. Bu ödemeleri yapacak KİT’ler ve ödeme oranları 30.12.2005 tarihli ve 2005/9916 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenmiş olup, TPAO, DHMİ, KIYEM ve DMO’dur.

Tablo 2: KİT- Bütçe İlişkisi (milyon YTL) 2006 - 2007

2006 2007 Fark % Değişim

Bütçeden KİT’lere Transferler Sermaye Ödemeleri 1.917 1.759 -158 -8,2Görev Zararı Transferleri 710 700 -10 -1,4Toplam 2.627 2.459 -168 -6,3KİT’lerden Bütçeye Ödemeler Temettü Ödemeleri (Telekom dahil) 3.428 1.597 -.1,831 -53,4Hasılat Payı Ödemeleri 191 230 39 20,4Vergi ve Diğer Kanuni Yükümlülükler

NA 5.905

Toplam 7.732 KİT – Hazine Mahsup Tutarları Görev Zararlarına 0 11 -11 Ödenmemiş Sermaye 512 391 -121 -23,6Toplam 512 402 -110 -21,5Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

2007 yılında, vergi ve diğer kanuni yükümlülükler hariç, bütçeye 1,8 milyar YTL katkı sağlayan KİT’lere, bütçeden 2,5 milyar YTL ödenek aktarılmıştır 10.

10 Ayrıntılar için, http://www.hazine.gov.tr adresinde istatistik sayfasında KİT Genel Müdürlüğü bölümünde yer alan Tablo 6.1 ve Tablo 6.2: KİT’lerin ve Özelleştirme Kapsamındaki Kuruluşların Kanuni Yükümlükleri ile Tablo 7: Vergi Dışı Normal Gelirler Tablosu, Tablo ’na veya Ek 1’de yer alan Vergi Dışı Gelirler Tablosuna bakınız.


21

Bölüm 5: 2007 KİT Sistemi Performansı

Bu bölümde Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan KİT’lerin toplulaştırılmış verileri sunulacak ve belli başlıklar altında analiz edilecektir. 11

5.1. Malî Durum

5.1.1. Gelir Tablosu

2007 yılında, Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan 19 KİT ve 3 bağlı ortaklığın12 brüt satışları yüzde 7 artışla 45 milyar YTL’ye, faaliyet kârı yüzde 89 artışla 2,7 milyar YTL’ye ve dönem kârı yüzde 43 artışla 1,2 milyar YTL’ye yükselmiştir.

2006 yılından farklı olarak 2007 yılında KİT’lerin hasılatındaki artış maliyetindeki artıştan daha yüksek gerçekleşmiştir. Bu bağlamda faaliyet kârı yüzde 89 oranında artmıştır. Faaliyet kârının artmasındaki en önemli etken 2006 yılını faaliyet zararı ile kapatan BOTAŞ’ın 2007 yılında kâra geçmesidir.

Hasılat kalemleri içinde yer alan görev zararı tahakkuklarında 2005 ve 2006 yıllarındaki artış 2007 yılında gerçekleşmemiştir. Bunda en önemli etken 2005 ve 2006 yıllarında yaklaşık 900 milyon YTL görev zararı tahakkuk ettiren TMO’nun 2007 yılı görev zararı tahakkuk tutarının sadece 100 milyon YTL’de kalmasıdır.

2006 yılı Mayıs - Haziran aylarında piyasalarda ortaya çıkan dalgalanmalar dolayısıyla oluşan kur farkı giderleri 2007 yılında oluşmamış, dolayısıyla kur farkı tutarı 2007 yılında, 2006 yılındaki gerçekleşmenin 381 milyon YTL altında kalmıştır.

11 Rapor içinde yer alan tablolar son 3 yıllık veriler olup, 6 yıllık veriler Raporun sonuna eklenmiştir. 2006 ve 2007 yılı malî tablolar geçici mahiyettedir. Veriler, halihazırda Hazine Müsteşarlığı portföyünde yer alan teşebbüslerin geçmişe yönelik verilerini içermektedir. Başka bir ifade ile, 2007 öncesinde Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunmakta iken (TEKEL, TŞFAŞ, Sümer Halı, PETKİM, TDİ ve TEDAŞ gibi), bir şekilde portföyden çıkan teşebbüsleri kapsamamaktadır.

12 19 KİT Tablo 1’de yer alan KİT’ler olup, TCDD’nin bağlı ortaklıkları olan TÜVASAŞ, TÜLOMSAŞ, TÜDEMSAŞ’ın hesapları ayrı izlenilmekte ve Rapordaki tablolarda yer almaktadır.


22

Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kâr ile olağan gider ve zararlar kalemlerinde 2007 yılında ortaya çıkan sırasıyla yüzde 18 ve yüzde 34 oranındaki artışlar özellikle TPAO, EÜAŞ ve BOTAŞ’ın kambiyo kâr ve zararlarından ve TETAŞ’ın fiyat eşitleme mekanizması çerçevesinde oluşan gelir ve gider kalemlerinden kaynaklanmaktadır.

Tablo 3: KİT Özet Gelir Tablosu (Cari Fiyatlar - milyon YTL) 2005 2006 2007 Değişim

(%) (1) (2) (3) (2)/(1 (3)/(2Brüt Satışlar 33.084 42.099 45.211 27 7

Yurt İçi 30.095 38.030 38.746 26 2Yurt Dışı 1.382 1.552 1.453 12 -6Görev Zararları 1.364 1.403 699 3 -50

Satış İndirimleri 218 529 1.083 143 105Satışların Maliyeti 29.362 38.126 38.602 30 1Faaliyet Giderleri 1.755 2.037 2.862 16 41Faaliyet Kâr - Zararı 1.749 1.407 2.665 -20 89D. Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar 1.108 3.735 4.401 237 18D. Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar 522 2.235 2.997 328 34

Karşılık Gideri 264 217 83 -18 -62Finansman Giderleri 421 991 909 135 -8

Faiz Giderleri 272 437 734 61 68Kur Farkları 146 552 171 277 -69

Olağandışı Gelir ve Kârlar 1.151 631 906 -45 43Olağandışı Gider ve Zararlar 1.601 1.314 2.236 -18 70Dönem Kâr-Zararı 1.463 1.233 1.829 -16 48Dönem Net Kâr-Zararı 990 866 1.237 -13 43Dönem Net Kâr-Zararı / GSYH (%) 0,15 0.11 0.14 -25 27Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

5.1.2. Bilanço

19 KİT ve 3 bağlı ortaklığın toplam aktif büyüklüğü 2007 yılında yüzde 18 artışla 83 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Bu dönemde bilanço büyüklüğünün GSYH’ye oranı yüzde 9,21’den 9,66’ya çıkmıştır (Tablo 4).

Bilanço rakamlarında dikkat çeken en önemli husus ticari alacaklarda ve borçlardaki yükseliştir. Enerji KİT’leri arasında kronik hale gelen borç – alacak sorunu devam etmiş ve kuruluşların bilançolarına da yansımıştır. Ayrıca, DSİ santrallerinin EÜAŞ’a devri sonucunda kuruluşun maddi duran varlıklarında


23

yaklaşık 4 milyar YTL’lik artış gerçekleşmiştir. Bu artış pasif tarafta da ödenmiş sermaye bölümünde görülmektedir.

Mali borçlardaki artışın temel sebebi, enerji KİT’lerinin borçlarını ödemeleriyle ilgili yaşanan sorunlar neticesinde, özellikle BOTAŞ ve TKİ’nin yüksek tutarda ticari banka kredisi kullanmalarıdır. Bu durum, kuruluşların vergi borçlarını da zamanında ödeyememelerine yol açmış ve ödenecek vergi ve diğer yükümlülükler kaleminde 2007 yılında yüzde 100’ün üzerinde bir artış gerçekleşmiştir.

Tablo 4: KİT Özet Bilanço (Cari Fiyatlar - milyon YTL)

2005 2006 2007 Değişim (%)

(1) (2) (3) (2)/(1) (3)/(2)AKTİF TOPLAMI 58.547 69.875 82.764 19 18Dönen Varlıklar 27.577 36.686 44.180 33 20 Hazır Değerler ve Menkul Kıymetler 2.619 2.882 4.211 10 46 Ticari ve Diğer Alacaklar 18.390 26.285 31.921 43 21 Stoklar 3.505 3.771 4.088 8 8Duran Varlıklar 30.971 33.188 38.584 7 16 Ticari ve Diğer Alacaklar 1.912 1.737 1.472 -9 -15 Malî Duran Varlıklar 1.186 1.219 1.125 3 -8 Maddi Duran Varlıklar 26.978 28.780 33.870 7 18Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 19.115 25.397 30.549 33 20 Malî Borçlar 2.242 3.835 4.633 71 21 Ticari ve Diğer Borçlar 11.670 15.739 18.055 35 15

Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler 990 1.191 2.768 20 133Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 7.052 8.471 9.389 20 11 Malî Borçlar 5.548 6.175 6.303 11 2 Ticari ve Diğer Borçlar 48 554 763 1.044 38Öz Kaynaklar 32.381 36.006 42.825 11 19 Nominal Sermaye 17.091 21.302 31.611 25 48 Ödenmiş Sermaye 14.847 17.254 24.580 16 42AKTİF TOPLAMI / GSYH 9,02 9,21 9,66 2,10 4,88Kaynak: Hazine Müsteşarlığı


24

5.1.3. Rasyo Analizi

Cari Oran: Bir işletmenin kısa süreli borçlarını ödeyebilme gücünü ve net işletme sermayesinin yeterli olup olmadığını gösteren cari oran 2005 ve 2006 yıllarında 1,44 iken 2007 yılında küçük bir artışla 1,45’e yükselmiştir.

Asit-Test Oranı: Dönen Varlıklar içindeki Hazır Değerler, Menkul Kıymetler ve Ticari Alacakların kısa vadeli borçlara oranını gösteren asit test oranında 2005 yılından bu yana gelişme kaydedilmiş olup, 2005 yılında 0,95 iken 2006 yılında 0,99’a, 2007 yılında ise 1,05’e yükselmiştir.

Stok Dönüş Hızı: Stokların bir yıl içerisinde kaç defa devrettiğini gösteren bu oran, 2005 yılında 2,32 iken 2006 yılında 2,62’ye yükselmiştir. Bu oran 2007 yılında 2006’ya oranla küçük bir azalışla 2,46 olarak gerçekleşmiştir.

Alacak Tahsil Süresi: Özellikle enerji KİT’lerinin (elektrik ve doğal gaz) birbirlerinden olan alacaklarını tahsil edememesinden dolayı 2005 yılında 171 gün olan alacak tahsil süresi 2006 yılında 194 güne, 2007 yılında ise 227 güne yükselmiştir.

Nakit Çevirme Süresi: İşletmelerin kasasından çıkan nakdin net olarak ne kadar sürede geri döndüğünü ölçen bu malî oran 2005 ve 2006 yılları için 88 gün civarındayken 2007 yılında 103 gün civarına yükselmiştir.

Finansal Kaldıraç: Toplam aktiflerin ne kadarlık kısmının yabancı kaynaklardan fonlandığını gösteren bu oran 2005 yılında 0,45 iken 2006 yılında 0,48’ye yükselmiş ve 2007 yılında bu düzeyini korumuştur.

Faizleri Karşılama Oranı: Şirketlerin ödedikleri finansman giderinin kaç katı kazanç sağladığını gösteren faiz karşılama oranı 2005 yılında 4,47 iken 2006 yılında 2,18’e düşmüş, 2007 yılında yeniden 3 civarına çıkmıştır. Bu oranın 2007 yılında yeniden yükselmesinin sebebi, 2006 yılına kıyasla 2007 yılında KİT sisteminin finansman giderinin azalmasından ziyade, daha fazla kâr edilmesidir. Gerek 2006 yılında gerekse 2007 yılında oluşan finansman gideri 1 milyar YTL civarındadır. Bu tutarın 2006 yılında yüzde 56’sı kur farklarından oluşurken 2007 yılında yüzde 80’i faiz giderlerinden kaynaklanmıştır.

Aktif Getiri Oranı: Şirketlerdeki varlıkların ne ölçüde verimli kullanıldığını gösteren bu oran 2005 yılında yüzde 2,31 iken 2006 yılında yüzde 2,43’e yükselmiş ve 2007 yılında yüzde 2,46 olmuştur.


25

Tablo 5: KİT Malî Rasyolar 2005 2006 2007Likidite Rasyoları

Cari Oran 1,44 1,44 1,45Asit Test Oranı 0,95 0,99 1,05Nakit Oranı (Disponibilite Oranı) 0,13 0,10 0,13Stok Dönüş Hızı 2,32 2,62 2,46Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 170,7 193,8 226,7Nakit Çevirme Süresi (Gün) 87 88 103

Sermaye Yapısı ve Uzun Vadeli Finansman Durumu Finansal Kaldıraç 0,45 0,48 0,48UV Borçlar / Özkaynaklar 0,22 0,24 0,22Özkaynaklar / Aktifler 0,55 0,52 0,52Faizleri Karşılama Oranı 4,47 2,24 3,01

Yatırım Getiri Oranları Aktif Getiri Oranı (%) 2,31 2,43 2,46Özsermaye Getiri Oranı (%) 3,16 2,53 3,14

Faaliyet Rasyoları Brüt Satış Kârı Oranı 0,11 0,08 0,13Faaliyet Kârı / Satışlar 0,05 0,03 0,06Vergi Öncesi Kâr / Satışlar 0,04 0,03 0,04Dönem Net Kârı / Satışlar 0,03 0,02 0,03

Aktif Kullanım Oranları Satışlar / Hazır Kıymetler 13,07 16,00 11,51Satışlar / Alacaklar 2,11 1,86 1,59Satışlar / Aktifler 0,56 0,59 0,53


Özsermaye Getiri Oranı: Ortakların şirketlerine aktardığı fonların bir birimine düşen kârlılığı ölçen bu oran, 2005 yılında yüzde 3,16 iken 2006 yılında yüzde 2,53’e inmiştir. 2007 yılında ise yeniden yüzde 3,14’e yükselmiştir. Maaş ve ücret ödemelerini Hazineden sermaye transferi olarak alan en büyük iki kuruluş olan TCDD ve TTK’nın verileri hariç tutulduğunda bu oran 2006 yılında yüzde 5,4’e, 2007 yılında ise yüzde 6,6’ya çıkmaktadır.

Faaliyet Rasyoları: 2006 yılında KİT sisteminin kârlılığının azalması sonucunda düşme eğilimine giren söz konusu rasyolar 2007 yılında sistemdeki kârlılığın artmasıyla birlikte yeniden yükselmeye başlamıştır. Örneğin, faaliyet kârının satışlara oranı 2005 yılında yüzde 5 iken 2006 yılında yüzde 3’e inmiş, 2007 yılında yüzde 6’ya çıkmıştır.


26

Aktif Kullanım Rasyoları: Özellikle enerji KİT’lerinin borç – alacak sorunu sistemdeki alacak toplamının artmasına yol açmıştır. Alacak toplamındaki ve dolayısıyla toplam aktifteki artış, satış tutarlarındaki artıştan daha hızlı yükselmiştir. Bu nedenle, 2007 yılında aktif kullanım rasyolarında 2006 yılına oranla bir düşüş görülmektedir.

Grafik 3: KİT Katma Değer Hesabı

5.1.4. Katma Değer

Dönem kâr/zararından, faiz, karşılık, amortisman ve istihdam giderlerinin ayıklanması ile bulunan katma değer tutarı, halihazırda Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan KİT’ler için 2003 yılında GSYH’nin yüzde 2,2’si iken 2007 yılında yüzde 1,7’sine düşmüştür.

5.2. İstihdam

KİT’lerde personel rejimi 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenmiştir. Bu kapsamda, KİT’lerde üç farklı statüde personel istihdam edilmektedir.13

Memurlar

657 sayılı Kanun’a tabi ve 399 sayılı KHK’nın 1 sayılı cetvelinde bulunan, asli ve sürekli hizmetleri gören ve büyük çoğunlukla yönetim kadrosundaki personeldir.

13 Hazine Müsteşarlığı ve ÖİB Portföyü Kuruluşların personel sayılarına ve maliyetlerine ilişkin tarihi ve güncel istatistiki veriler http://www.hazine.gov.tr adresinde istatistik sayfasında yer almaktadır.

02.0004.0006.0008.000

10.00012.00014.000

2003 2004 2005 2006 2007

mily

on Y

TL

0,00,51,01,52,02,53,0

yüzd

e G

SYH

Cari Fiyatlar GSYH'ye Oran (Sağ Eksen)


27

Sözleşmeli Personel

399 sayılı KHK’nın 2 sayılı cetvelinde unvanları belirtilen, yönetim kadrosu dışında yer alan ve işçi sayılmayan diğer personeldir.

İşçiler

4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde istihdam edilen personeldir. İşçiler üç farklı statüde çalışmaktadır

Kapsam içi işçi: 4857 sayılı İş Kanunu'na tabi olup, toplu iş sözleşmesi yapma hakkı bulunan personeldir.

Kapsam dışı işçi: 4857 sayılı İş Kanunu'na tabi olup, toplu iş sözleşmesi kapsamı dışında tutulan personeldir.

Geçici İşçi: 4857 sayılı İş Kanunu'na tabi olup azami 11 ay çalışan personeldir. 2007 yılı içinde yayımlanan 5620 sayılı Kanunla geçici işçilere yönelik yeni bir düzenleme yapılmıştır.

KİT’lerde memur ve sözleşmeli maaşları, bütçe kanunu, YPK Kararı ve Bakanlar Kurulu Kararları ile belirlenirken, işçi ücretleri Toplu İş Sözleşmeleri ile belirlenmektedir.

5.2.1. Personel Sayıları

Kamu iktisadi teşebbüslerinde istihdamın rasyonelleştirilmesi, atıl iş gücünün yerine kalifiye eleman alınarak personel profilinin geliştirilmesi ve kuruluşların daha rekabet edebilir hale getirilebilmesi için personel azaltımı politikası izlenmektedir. Her yıl yayımlanan Yatırım ve Finansman Kararnameleri ile KİT’ler, belirli istisnalar hariç, bir önceki sene ayrılan personelin yüzde 10’u kadar yeni personel alabilmektedirler. Ancak alınacak yeni personelin kalifiye olmasına özen gösterilerek ortalama personel kalitesinin artırılmasına çalışılmaktadır.

2007 yıl sonu itibarıyla Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan KİT’lerde 2000 yılında ortalama 207 bin kişi istihdam edilmekte iken, bu rakam 2006 yılında 157 bin kişiye, 2007 sonunda ise 156 bin kişiye inmiştir. Bu çerçevede, 2006 ve 2007 istihdam edilen kişi sayısı bir önceki yıla göre sırasıyla yüzde 1,6 ve yüzde 0,6 azalmıştır (Tablo 6).


28

Tablo 6: KİT Personel Sayıları (Ortalama Kişi)

2005 2006 2007 Değişim (%)

(1) (2) (3) (2)/(1) (3)/(2)Memur + Sözleşmeli 76.313 75.755 76.195 -0,7 0,6İşçi 83.201 81.285 79.880 -2,3 -1,7Toplam 159.514 157.040 156.075 -1,6 -0,6Kaynak: KİT’ler ve Hazine Müsteşarlığı

5.2.2. İstihdam Giderleri

2007 yılında Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan KİT’lerin toplam istihdam gideri yüzde 13,2 artışla 5,3 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir.

Tablo 7: KİT İstihdam Giderleri (milyon YTL)

2005 2006 2007 Değişim (%)

(1) (2) (3) (2)/(1) (3)/(2)Memur + Sözleşmeli 1.673 1.832 2.055 9,5 12,2İşçi 2.795 2.872 3.272 2,8 13,9Toplam 4.469 4.705 5.327 5,3 13,2Kaynak: KİT’ler ve Hazine Müsteşarlığı

Personel sayısının azaltılması politikası çerçevesinde kuruluş maliyetleri içindeki istihdam giderleri azalmıştır. 2005 yılında gelir tablosuna yansıtılan toplam KİT satış ve faaliyet giderlerinin yüzde 14,4’ü istihdam giderinden oluşmakta iken, bu oran 2007 yılında yüzde 12,8’e düşmüştür (Tablo 8).

Tablo 8: KİT İstihdam Giderleri / (Satış + Faaliyet Giderleri) (%)

2005 2006 2007

Memur + Sözleşmeli 5,4 4,5 5,0İşçi 9,8 7,7 7,9Toplam 14,4 11,7 12,8Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

5.2.3.Ortalama Personel Maliyeti

Kamu iktisadi teşebbüslerinde personel maliyetleri özel sektöre ve diğer kamuya göre oldukça yüksektir. KİT’lerde 2007 yılında çalışanın işverene maliyeti memur ve sözleşmeli için aylık ortalama 2.268 YTL ve işçiler için aylık ortalama 3.444 YTL olarak gerçekleşmiştir (Tablo 9).


29

Tablo 9: KİT Ortalama Personel Maliyeti (YTL/AY)

2005 2006 2007 Değişim (%)

(1) (2) (3) (2)/(1) (3)/(2)Memur + Sözleşmeli 1.830 2.043 2.268 11,6 11,0İşçi 2.906 3.041 3.444 4,6 13,3Toplam 2.453 2.619 2.940 6,8 12,3Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

5.2.4. Personel Profili

Uygulanmakta olan “sayının azaltılması ancak niteliğin artırılması” çabalarına rağmen, kamu iktisadi teşebbüslerinde istihdam edilen personelin profili istenilen düzeye henüz ulaşmamıştır. Personel profiline yönelik ayrıntılı istatistiksel veriler Rapor sonunda yer almaktadır (EK 2). KİT’lerden elde edilen verilere göre 31.12.2007 tarihi itibarıyla personel profili aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

KİT’lerde istihdam edilen personelin,

♦ Ortalama çalışma süresi 16,5 yıl,

♦ Ortalama yaşı 42,

♦ Yüzde 75,2’si lise ve altı eğitime sahip,

♦ Yüzde 8,3’ü kadın,

♦ Yüzde 0,6’sı yabancı dil bilmekte,

♦ Sosyal sorumluluk ve yasal nedenlerden dolayı toplam personelin

yüzde 2,3’ü özürlü,

yüzde 1,3’ü eski hükümlü,

yüzde 0,2’si gazi-şehit aile yakını,

yüzde 0,4’ü Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’ndan,

yüzde 4,5’i özel güvenlik personeli olarak istihdam edilmektedir.

5.3. Diğer Göstergeler

KİT’lerin yatırım harcaması 2007 yılında bir miktar düşüş gösterse de, yıllar itibarıyla GSYH’nin yaklaşık yüzde 0,35’i olarak gerçekleşmektedir (Tablo 10 ve Tablo 11).


30

Tablo 10: KİT Diğer Göstergeler (milyon YTL)

2005 2006 2007 Değişim (%)

(1) (2) (3) (2)/(1) (3)/(2)Yatırım Harcaması 2.204 2.718 2.547 23,3 -6,3Faiz Dışı Fazla 675 1.741 1.772 157,8 1,7Bütçeden Transferler * 1.422 2.602 2.223 83,0 -14,5* Sermaye ve görev zararları Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

Faiz dışı fazla tutarı 2005 yılında 675 milyon YTL iken, 2006 yılında 1,7 milyar YTL’ye ulaşmış, 2007 yılında da aynı düzeyini korumuştur. Bütçeden transferlerin yaklaşık 400 milyon YTL azaldığı 2007 yılında kâr artışı FDF’nin aynı düzeyde kalmasını sağlamıştır.

Tablo 11: KİT Diğer Göstergeler (GSYH'ye Oran - %) 2005 2006 2007

Yatırım Harcaması 0,34 0,36 0,34Faiz Dışı Fazla 0,10 0,23 0,23Bütçeden Transferler* 0,22 0,34 0,29* Sermaye ve görev zararları

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı ve DPT

5.4. KİT’lerin Temel Sorunları

Kamu iktisadi teşebbüsleri, iktisadi alanda ve çoğu zaman rekabet halinde faaliyet göstermelerine karşın kamu işletmeleri olmalarından kaynaklanan sorumluluklar nedeniyle çeşitli sorunlar yaşamaktadırlar.

KİT’lerin rakip özel sektör şirketlerinden farklı olarak temel sorunları özetle şu şekilde sıralanabilir:

♦ Fiyatlama politikası: 233 sayılı KHK gereğince KİT yöneticileri müdebbir bir tüccar gibi davranarak fiyatları serbest bir şekilde belirleme yetkisini haizdirler. Ayrıca, Yıllık Genel Yatırım ve Finansman Programı Kararnamesinde14, Kuruluşların “maliyet azaltıcı önlemleri göz önüne alarak, uygulanan ekonomik programda yer alan ilke ve politikalara paralel olacak şekilde, ürettikleri mal ve hizmetlerin fiyat ve tarifelerini saptamakta serbest” oldukları hükme bağlanmıştır. Ancak, söz konusu hükümlerin uygulanmasında zaman zaman sorunlar yaşanabilmektedir.

14 15/10/2007 tarihli ve 2007/12702 Sayılı BKK


31

Bu sorunların kısmen aşılabilmesini teminen, 2008 yılında YPK Kararı istihsal edilmiş ve enerji KİT’lerinde maliyet bazlı fiyatlama sistemine geçilmiştir.15

♦ Görev zararları: KİT’ler görev zararı uygulamasında, tahakkuk bazında malî bir kayba uğramamakla beraber, nakit bazında alacaklarını zamanında tahsil edememenin malî sıkıntılarını çekmektedir. Bu durum, kamu bankalarında 4603 sayılı Kanun ile, gelir kaybı modeline dönüştürülerek kısmen çözülmüştür.

♦ Esnek olmayan istihdam politikası: KİT’lerde memur, sözleşmeli, daimi işçi, geçici işçi ve kapsam dışı işçi gibi pek çok farklı statüde personel bulunması ve bu personel ücretlerinin farklı mevzuat ve uygulamalarla belirlenmesi etkin ve dinamik bir insan kaynakları yönetimini zorlaştırmaktadır. Dolayısıyla, insan kaynakları yönetiminin en temel unsurları olan personel alımı, işten çıkarmalar, ücret politikaları ve görevde yükselme konularında KİT’ler özel sektördeki rakipleri kadar esnek olamamaktadır. Ayrıca, pek çok kamu kurumu da istihdam sürecine dahil olmaktadır.

♦ Yatırım: İşletmeler açısından en önemli kararlar olan yatırım konusunda KİT yönetim kurulları serbest değildir.

♦ İhale mevzuatı: Yaptıkları işin özelliği gereği 1938 tarihli ve 3460 sayılı ilk KİT Kanunu’ndan bu yana Devlet ihale mevzuatından muaf olan ve bu muafiyetleri istihsal edilen her KİT kanununda korunan KİT’ler, 2003 yılında Kamu İhale Kanunu’na tabi kılınmışlardır. AB mevzuatında sadece belirli sektörlerde (kamu hizmeti olan) faaliyet gösteren kamu işletmeleri için bu tür bir kısıtlama mevcut iken, tüm KİT’lerin özel sektördeki rakiplerinden farklı olarak Kamu İhale Kanunu’na tabi olması rekabeti özel sektör lehine bozucu bir nitelik taşımaktadır. Bu sebeple, ihale mevzuatının getirdiği kısıtlar nedeniyle ticari faaliyetlerin gerektirdiği esnekliğe sahip olamamaktadırlar.

♦ Yönetim Kurulları: Mevcut yasal alt yapı kurumsal yönetim ilkelerinin uygulanması için uygun ortamı sağlamamaktadır. 233 sayılı KHK’ya göre Genel Müdür aynı zamanda yönetim kurulu başkanlığını yürütmektedir. Açıkça tanımlanmış üyelik kriterleri bulunmamakta, belirlenen az sayıda kriter de tüm üyeler için geçerli kılınmamaktadır.

15 14/02/2008 tarihli ve 2008/T5 sayılı YPK Kararı ile, BOTAŞ, TKİ, TETAŞ, EÜAŞ ve TEDAŞ’ın maliyet bazlı fiyatlama sistemine geçişi düzenlenmiştir.


32

♦ Denetim: KİT’lerin faaliyetlerinin yasalara uygunluğu ve yerindeliği gecikmeli olarak denetlenmekte ve değerlendirilmektedir. Ayrıca, ilgili bakanlık, Devlet Denetleme Kurulu, YDK, Başbakanlık Teftiş Kurulu ve Hazine Kontrolörleri Kurulu gibi çok sayıda kurum teftiş ve denetim yapabilmektedir. Bağımsız dış denetim zorunluluğu bulunmamaktadır.


33

Bölüm 6: KİT Performansları

Bu bölümde, Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan 19 KİT hakkında genel bilgiler verilerek 2007 yılı performansları özetlenmiştir.

Her bir KİT’in 2007 performansı ortaya konurken, faaliyet alanları ve 2007 yılındaki Önemli Gelişmeler özetlenmiş, seçilmiş bazı göstergeler verilerek ilgili yıla yönelik malî durumları ortaya konmuştur.

Daha ayrıntılı veriler, ilgili kuruluşun internet sitesinden veya faaliyet raporlarından elde edilebilir.

Yönetim kurulu listesi, 31 Aralık 2007 tarihi itibarıyla Kuruluşlarda görev yapan üyeleri, esas ve ödenmiş sermaye tutarları da aynı tarih itibarıyla Hazine hesaplarında yer alan büyüklüğü göstermektedir.

Kuruluşlar sektörleri itibarıyla enerji ve maden, ulaştırma ve haberleşme, tarım ve diğer olarak sıralanmıştır.


34


35

6.1. Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Hüseyin Saltuk Düzyol (YK Bşk. ve Gn. Müdür) ♦ Arif Boynukalın (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Boş (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Selahattin Çimen (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Osman Zühtü Göksel (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Boş (Üye - Hazine Temsilcisi)

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: Yüzde 100 Esas Sermaye : 1,83 milyar YTL Ödenmiş Sermaye: 1,83 milyar YTL

İlgili Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

İnternet adresi http://www.botas.gov.tr

BOTAŞ, 28.02.1974 tarih ve 7/7871 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde sermayesinin tamamı TPAO’ya ait olmak üzere 15.08.1974 tarihinde boru hatları ile petrol taşımacılığı yapmak üzere kurulmuştur. Türkiye gündemine doğal gazın girmesi ve ülkenin temiz ve ucuz bir enerji girdisiyle tanıştırılması amacıyla doğal gaz alım anlaşmaları yapılması ve iletim hatları inşa edilmesi ile ilgili olarak BOTAŞ görevlendirilmiş, 09.02.1990 tarih ve 20428 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 397 sayılı KHK ile doğal gazın (sıvılaştırılmış hali dahil) ithali ve pazarlaması konusunda yalnızca BOTAŞ’a yetki verilmiştir. Kuruluş 13.03.1995 tarihine kadar bir süre Türkiye Petrol Kurumu’nun, daha sonra tekrar TPAO’nun bağlı ortaklığı olarak faaliyetini sürdürmüş, 95/T-20 sayılı YPK Kararı ile 233 sayılı KHK’ya tabi müstakil bir teşekkül haline getirilmiş, Ana Statüsü petrol taşımacılığı ve doğal gaz faaliyetlerini de kapsayacak şekilde yeniden belirlenmiştir.

2000’li yılların başında doğal gaz kullanımının giderek artması ve doğal tekel durumu yaratması nedeniyle doğal gaz piyasasının düzenlenmesi bir zorunluluk haline gelmiştir. 18.04.2001 tarih ve 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu’yla doğal gazın kaliteli, sürekli, ucuz, rekabete dayalı esaslar çerçevesinde çevreye zarar vermeyecek şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, piyasanın serbestleştirilmesi ve malî açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir doğal gaz piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanması amaçlanmıştır. Bu kanunla kamu tekeline dayanan ve bir kamu kuruluşu olan BOTAŞ tarafından işletilen piyasa sisteminden özel sektör odaklı bir piyasa sistemine geçilmesi öngörülmüştür.


36

4646 sayılı Kanun çerçevesinde amaçlanan piyasa yapısına geçilmesi yönünde çalışmalar sürdürülmekte, belirli bir geçiş süreci sonunda rekabet ortamı yaratmak üzere BOTAŞ’ın faaliyet ayrışımına gitmesi ve piyasadaki hakim konumuna son verilmesi hedeflenmektedir.

Kuruluşun pazar payı yurt içi iletimde yüzde 98’dir. Kuruluş, çok yakın bir zamana kadar toptan piyasada da tekel konumunu sürdürmüştür. Ancak Kuruluş; 4646 sayılı “Doğalgaz Piyasası Kanunu”nun geçici 2 nci maddesi gereğince, mevcut doğal gaz alım ve satım sözleşmelerini, ithalat lisansına sahip ve satıcı şirketten onay alan şirketlere devretmek için ihaleler düzenlemiştir. Bu kapsamda sözleşme devirleri için Shell Enerji A.Ş., Bosphorus Gaz Corporation A.Ş., Enerco Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve Avrasya Gaz A.Ş. ile devir protokolleri imzalanmıştır (4,75 milyar m3). Aralık 2007 itibarıyla Shell, devralmış olduğu ithalat sözleşmesi çerçevesinde, ithalat lisansı alarak toptan piyasaya yeni bir oyuncu olarak girmiştir (250 milyon m3). Diğer üç şirketin sözleşme devir süreçleri devam etmekte olup, satıcı taraf olan Rus Export Liability Company’nin onayı beklenmektedir.

Önemli Gelişmeler

Ülkede doğal gaz kullanımının yaygınlaşması, “al ya da öde” şartlı alım anlaşmalarından kaynaklanan herhangi bir yükümlülükle karşılaşılmaması için iletim hatlarının inşasına hızla devam edilmiştir. 2007 yılı sonu itibarıyla 9.800 km uzunluğunda doğal gaz boru hattı inşa edilmiş, 54 ile doğal gaz arzı sağlanmıştır. Bu çerçevede 2007 yılı içerisinde tüketilen doğal gaz miktarı bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 18 artarak 35 milyar standart metreküp seviyesinin üstüne çıkmıştır.

BOTAŞ bugün için yılda yaklaşık 35,8 milyar standart metreküp doğalgaz ithal etmektedir.

Yıl içinde EÜAŞ - HEAŞ’tan olan alacakların zamanında tahsil edilememesi, Yap-İşlet (Yİ), Yap-İşlet-Devret (YİD) santrallerinin TETAŞ’ın kendilerine ödeme yapmamalarını gerekçe göstererek, BOTAŞ’a olan gaz borçlarını zamanında ödememeleri, yurt dışı doğal gaz ödemelerini geciktirmeden yapmak zorunda olan BOTAŞ’ı nakit sıkıntısı içine sokmuştur. Kuruluş, nakit ihtiyacını ticari banka kredisi kullanarak ve vergi borçlarını ödemeyerek gidermeye çalışmıştır. Bu çerçevede 2007 yılı sonu itibarıyla kullanılan ticari banka kredisi tutarı 2,1 milyar YTL seviyesine yükselmiş ve bu krediler için 2007 yılı içinde 401 milyon YTL faiz gideri oluşmuştur. Ayrıca Kuruluşun 2007 yılı sonu itibarıyla 2,2 milyar YTL ithalde alınan KDV borcu, 328 milyon YTL ÖTV borcu bulunmaktadır.


37

Malî Durum

BOTAŞ’ın 31.12.2007 itibarıyla alacakları Tablo 12’de gösterilmektedir.

BOTAŞ’ın sadece anapara alacağı 5 milyar YTL’nin üzerindedir. Elektrik sektöründeki genel aydınlatma, yüksek kayıp-kaçak, tahsilat ve fiyatlandırma gibi sorunlar nedeniyle, EÜAŞ’tan olan alacaklar sürekli artmış ve bu durum BOTAŞ’ı nakit bazda olumsuz etkilemiştir. Ayrıca yukarıda da değinildiği üzere TETAŞ’tan alacağını tahsil edemeyen Yİ, YİD’ler BOTAŞ’a zamanında ödeme yapamamaya başlamışlardır.

Tablo 12: BOTAŞ'ın Alacakları (31.12.2007 - milyon YTL) FİRMA ANA PARA FAİZ TOPLAM DAĞILIM %EGO 677 0 677 5,7EÜAŞ 4.081 6.049 10.130 85,0HEAŞ 319 533 852 7,1EÜAŞ+HEAŞ 4.400 6.582 10.983 92,1İZGAZ(Hazine) 25 0 25 0,2İZGAZ (Cari) 41 0 41 0,3YİD + Yİ 42 11 53 0,4İGDAŞ 0 22 22 0,2TÜGSAŞ 4 18 22 0,2DİĞER 85 15 99 0,8TOPLAM 5.273 6.648 11.922 100,0Kaynak: BOTAŞ

Kuruluşun EGO’dan olan alacaklarının tahsil edilebilmesi amacıyla 25.05.2007 tarih ve 5669 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun TBMM’de kabul edilmiş, anılan Kanun’da Ankara Büyükşehir Belediyesine doğalgaz dağıtımına ilişkin yeni bir şirket kurma yetkisi verilmiş ve anılan şirketin 2 yıl içinde asgari yüzde 80’inin özelleştirilmesi şartı konulmuştur. Özelleştirme sürecinin tamamlanmasını müteakip EGO’nun borçlarının bir ay içinde BOTAŞ’a ödenmesi hususu hüküm altına alınmıştır. Başkent Doğalgaz A.Ş. ihalesini Energaz kazanmış olup, devir işlemleri henüz tamamlanmamıştır. Devir sonrası Ankara Büyük Şehir Belediyesinin 677 milyon YTL’lik EGO borcunu kuruluşa ödemesi beklenmektedir.

Kuruluşun 2006 yılında toplam bilanço büyüklüğü 23,4 milyar YTL iken, 2007 yılında yüzde 22 artışla 28,6 milyar YTL’ye ulaşmıştır. 2007 yılında Kuruluşun dönen varlıkları 11 milyar YTL olup, varlıklar içindeki payı yüzde 77’dir. Duran


38

varlıkları ise 3,2 milyar YTL olup varlıklar içindeki payı yüzde 22’dir. Kuruluşun kullandığı yüksek ticari krediler nedeniyle, kaynaklar içinde kısa vadeli yabancı kaynaklar yüzde 60, uzun vadeli yabancı kaynaklar yüzde 8, özkaynaklar ise yüzde 32 oranında pay almıştır.

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2006 2007 % Artış(milyon YTL) Gelir Tablosu

Brüt Satışlar 12.307 14.469 17,6Satışların Maliyeti 12.429 12.962 4,3Faaliyet Giderleri 21 35 68,1Faaliyet Kâr Zararı -150 1.463 -Finansman Giderleri 246 342 38,7Dönem Kâr Zararı 45 998 2.134,6

Bilanço Dönen Varlıklar 9.082 11.058 21,7

Stok 248 161 -34,9Duran Varlıklar 2.659 3.280 23,4Aktif Toplamı 11.742 14.338 22,1KV Yabancı Kaynaklar 6.957 8.643 24,2UV Yabancı Kaynaklar 1.111 1.209 8,8Özkaynaklar 3.673 4.486 22,1

Rasyolar Cari Oran 1,31 1,28 -2,0Asit Test Oranı 0,81 0,86 5,5Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 160 184 14,9Nakit Çevirme Süresi (Gün) 97 127 30,9Özsermaye Getiri Oranı % 1,22 19,93 1.529,7

İstihdam Toplam Personel Sayısı (ort.) 3.110 2.904 -6,6Toplam İstihdam Gideri 159 177 11,7

Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 2.100 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı)

Diğer Katma Değer 655 1.644 150,9Yatırım Harcaması 610 302 -50,5Faiz Dışı Fazla -472 1.285 -

Kaynak: BOTAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve DPT

Cari yılda doğal gaz ve LNG satışı, ham petrolün taşınması ve verilen liman hizmetleri sonucunda 14,4 milyar YTL satış hasılatı elde edilmiştir. Kuruluşun 2007 yılı faaliyet kârı 1,5 milyar YTL ve dönem kârı 997 milyon YTL olarak


39

gerçekleşmiştir. Kuruluşun doğal gaz alım maliyetinin iki temel belirleyicisinin döviz kuru ve ham petrol fiyatı olması dolayısıyla yıllık ortalama döviz kurunun 2007 yılında bir önceki yıl seviyesinin yaklaşık yüzde 9 altında gerçekleşmesi ve yine ham petrol fiyatında 2006 yılına göre artışın sınırlı kalması sebebiyle kuruluşun ortalama doğal gaz alım maliyeti YTL bazında 2006 yılının altında kalmış ve dönem kârının artmasına yol açmıştır. Ancak kuruluşun özellikle EÜAŞ’tan doğalgaz satış bedeline yönelik olarak yeterli tahsilatı gerçekleştirememesi sebebiyle, söz konusu kârlılık nakit durumuna yansımamış ve yukarıda da belirtildiği gibi kullanılan banka kredisi tutarında ve vergi borçlarında artışa neden olmuştur.

Kuruluşun 2007 yılı cari oranı 1,28’dir. Ancak, kısa vadeli borçlarını likit varlıklarla karşılayabilme kabiliyeti düşüktür. Asit test oranı 0,86’dır. Stok dışındaki dönen varlıkların kısa vadeli borçları karşılayabilme yeteneği de düşüktür. Cari yılda, bir önceki yıla göre Kuruluşun, alacaklarını tahsil süresi ve dolayısıyla nakit çevirme süresi uzamıştır. Kuruluşun EÜAŞ-HEAŞ ve Yİ-YİD’lerden olan alacaklarını zamanında tahsil edememesi ve birikmiş EGO borcunun henüz ödenmemiş olması KVYK/Toplam Kaynak oranının 2000 yılından beri sürekli olarak artmasına sebep olmuştur. BOTAŞ’ın malî borçları ve finansman giderleri sürekli artmaktadır.

2007 yılında Kuruluşun toplam personel sayısı bir önceki yıla göre yüzde 6,6 azalmış, toplam personel gideri ise yüzde 11,7 artmıştır. Bir önceki yıl 424 milyon YTL faiz dışı açık veren kuruluş, 2007 yılında faaliyet kârının artması ve düşük gerçekleşen yatırımların etkisiyle 1,3 milyar YTL faiz dışı fazla yaratmıştır.


40

6.2. Elektrik Üretim A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Sefer Bütün (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Nurettin Kulalı (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Boş (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Doç Dr. Mahmut Faruk Akşit (Üye - Bakanlık

Temsilcisi) ♦ M.Ahmet Dere (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Edip Yılmaz (Üye - Hazine Temsilcisi)

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: Yüzde 100 Esas Sermaye : 5,60 milyar YTL Ödenmiş Sermaye: 5,56 milyar YTL


İnternet adresi http://www.euas.gov.tr

EÜAŞ 233 ve 399 sayılı KHK’lar, 2001/2026 sayılı BKK ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu çerçevesinde faaliyette bulunmak üzere kurulmuş bir kamu iktisadi teşebbüsüdür. Ana Statüsü, 27.07.2006 tarih ve 26641 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

EÜAŞ, devletin genel ekonomi ve politikasına uygun olarak, verimlilik ve kârlılık ilkelerine göre elektrik üretim faaliyetlerini yürütmektedir. Diğer görevleri arasında;

♦ elektrik enerjisi satış anlaşmaları yapmak,

♦ ilgili mevzuat gereği devir alınması gereken tesisleri devir almak ve özel sektöre devri yapılmamış üretim tesislerini kendisi ve/veya ortakları vasıtasıyla işletmek,

♦ faaliyet alanıyla ilgili olarak EPDK’dan lisansları almak ve lisans bedellerini söz konusu Kuruma ödemek ve alacağı lisansların hükümleri uyarınca faaliyet göstermek,

♦ elektrik üretimi için gereken her türlü etüt ve projeler ile inşaat ve tesisleri yapmak, yaptırmak, üretim tesislerinin yapılması, bakımı ve onarımı, rehabilitasyonu, işletilmesi ve genişletilmesi ile ilgili her türlü mal ve hizmetleri yurt içinden ve/veya yurt dışından tedarik etmek,


41

♦ gerektiğinde mevcut ve/veya kurulacak olan termik santrallarda, elektrik üretiminde kullanılacak madenleri ve diğer hammadde kaynaklarını işletmek veya hizmet alımı yoluyla ürettirmek

sayılabilir.

Kuruluşun pazar payı 2007 yılı sonu verilerine göre yüzde 48 olarak gerçekleşmiştir.

Önemli Gelişmeler

5710 sayılı “Nükleer Güç Santrallarının Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışına İlişkin Kanun”un Geçici 2 nci maddesi ile Afşin C-D santrallerinin yapımının yolu açılmıştır.

6200 sayılı Kanun’un Ek 1 inci maddesi uyarınca yayımlanan 2006/11068 sayılı "Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Tarafından İnşa Edilmiş, İşletmeye alınmış ve İşletmeye alınacak Hidroelektrik Santrallerinin Enerji Üretimi ile İlgili Kısımları ve Bunların Mütemmim Cüzleri Olan Taşınmazların EÜAŞ'a Devir İşlemlerine Ait Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik" çerçevesinde 31.07.2007 tarihinde imzalanan protokol gereğince DSİ tarafından inşa edilmiş olan 4,3 milyar YTL bedelindeki 35 adet hidroelektrik santralin EÜAŞ’a devir işlemleri 2007 yılı sonu itibarıyla tamamlanmıştır. Bu çerçevede söz konusu santral devri sonucu oluşan müspet aktif pasif farkına karşılık olarak kuruluş sermayesi 31.12.2007 ve 2007/T-28 sayılı YPK Kararı ile 4,3 milyar YTL artırılarak 5,6 milyar YTL’ye çıkarılmıştır.

Petrol fiyatlarındaki artış nedeniyle doğal gaz fiyatlarının da artması, EÜAŞ’ın doğal gaza dayalı elektrik üretim birim maliyetlerini artırmaktadır. Öte yandan, doğal gaza dayalı elektrik üretimi yapan özel sektör üretim şirketlerinin, maliyet artışlarını gerekçe göstererek üretimden çekilmeleri, EÜAŞ’ın planlanandan daha fazla üretim yapmasına neden olmuştur.

Diğer taraftan, enerji KİT’leri arasındaki borç alacak sorunlarının çözülememesinden kuruluş olumsuz olarak etkilenmektedir.

Ambarlı Fuel Oil santralı doğalgaza dönüşüm projesi ve Aliağa Kombine Çevrim Santralının çift yakıta çevirme çalışmaları ihale aşamasına gelmiştir. Afşin – Elbistan B Santralına kömür sağlamak üzere Çöllolar Kömür Sahası İşletmesi ihale yoluyla özel sektöre devredilmiştir.

2007 yılında toplam kurulu gücün yüzde 58,5’i EÜAŞ’a aittir. Toplam elektrik üretiminin ise yüzde 48,2’si EÜAŞ tarafından gerçekleştirilmiştir.


42

Malî Durum

EÜAŞ’ın toplam bilanço büyüklüğü 2006 yılında 19,3 milyar YTL iken 2007 yılında yüzde 25 artışla 24,3 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Aktiflerde “ticari ve diğer alacaklar” ile DSİ santral devirlerinden kaynaklanan “maddi duran varlıklar” kalemlerindeki, pasif kısmında ise “kısa vadeli yabancı kaynaklar” kalemindeki yüksek artışlar dikkat çekmektedir. Alacak ve borç kalemlerindeki artışların temel sebebi, Kuruluşun diğer enerji KİT’lerine olan kısa vadeli borçlarındaki artıştır.

2007 yılında brüt satışlar yüzde 28,6 artışla 7,3 milyar YTL, dönem kârı yüzde 43,54 düşüşle 152 milyon YTL ve toplam enerji üretimi 92,3 milyar KWh olarak gerçekleşmiştir.

Net satışlardaki yüzde 20’lik artışa rağmen, 2007 yılında yaşanan kuraklık sebebiyle kuruluşun enerji üretim kompozisyonu içerisinde hidroelektriğin payı azalmış, daha yüksek birim maliyetli kömür ve doğalgazın payı artmış ve bu durum satış maliyetlerinin yaklaşık yüzde 29 artmasına neden olarak kârlılığın azalmasında etkili olmuştur. 2007 yılında finansman giderleri 2006 yılına kıyasla yüzde 40 azalarak 305 milyon YTL olmuştur.

Cari oran, geçtiğimiz üç sene boyunca EÜAŞ için 1,4 civarında seyretmektedir. Asit test oranı 2004 yılından itibaren artış göstererek 2007 yılında 1,16’ya ulaşmıştır.

TETAŞ ve dağıtım şirketlerinden olan alacaklarının tahsilinde ortaya çıkan sorunların devam etmesi nedeniyle alacaklarını tahsil süresi 2006 yılındaki 400 gün seviyesini korumaktadır.

EÜAŞ, 2007 yılında 1,9 milyar YTL katma değer yaratmış, 783 milyon YTL faiz dışı fazla vermiştir. Kuruluş İstanbul Sanayi Odasının açıkladığı 2007 yılı en büyük sanayii kuruluşları listesinde net üretimden satışlarda üçüncü sırada yer almaktadır.16

16 İstanbul Sanayi Odası tarafından 2007 yılında ülkemizin en büyük 500 sanayi kuruluşunun belirlendiği listede yer alan kamu işletmeleri için bkz. Ek 9


43


Brüt Satışlar 5.702 7.332 28,6Satışların Maliyeti 4.296 5.554 29,3Faaliyet Giderleri 187 186 -0,9Faaliyet Kâr Zararı 923 774 -16,1Finansman Giderleri 470 306 -35,0Dönem Kâr Zararı 269 152 -43,5


Stok 449 475 5,7Duran Varlıklar 11.229 15.050 34,0Aktif Toplamı 19.337 24.273 25,5KV Yabancı Kaynaklar 5.695 6.272 10,1UV Yabancı Kaynaklar 3.005 3.022 0,6Özkaynaklar 10.636 14.979 40,8

Rasyolar Cari Oran 1,42 1,47 3,3Asit Test Oranı 1,07 1,16 8,8Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 400 399 -0,4Nakit Çevirme Süresi (Gün) 44 75 71,3Özsermaye Getiri Oranı % 2,24 0,75 -66,6

İstihdam Toplam Personel Sayısı (ort.) 13.134 13.207 0,6Toplam İstihdam Gideri 427 476 11,5

Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 612 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı)

Diğer Katma Değer 1.955 1.923 -1,6Yatırım Harcaması 244 215 -11,8Faiz Dışı Fazla 1.026 783 -23,7

Kaynak: EÜAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


44

6.3. Türkiye Elektrik İletim A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ İlhami Özşahin (YK Başkanı ve Gn. Müdür) ♦ Halil Alış (Üye – Gn. Müdür Yardımcısı) ♦ Kemal Yıldır (Üye – Gn. Müdür Yardımcısı) ♦ Bilal Eryılmaz (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Mehmet Kamil Şani (Üye - Bakanlık

Temsilcisi) ♦ İrfan Tokgöz (Üye - Hazine Temsilcisi)

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı : Yüzde 100 Esas Sermaye : 330 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 326 milyon YTL


İnternet adresi http://www.teias.gov.tr

TEİAŞ, 2001/2026 sayılı BKK ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu çerçevesinde, Devletin genel enerji politikasına uygun olarak, ülkedeki tüm iletim tesislerini devralmak, elektrik iletimi, yük tevzi ve işletme planlaması hizmetlerini yürütmek üzere 01.10.2001 tarihinde faaliyete geçmiştir. Ana statüsü, YPK’nın 11.06.2001 tarih ve 2001/T-19 sayılı Kararı ile onaylanmış, 29.06.2001 tarih ve 24447 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Kuruluş, 233 sayılı KHK’ya tabi bir iktisadi devlet teşekkülü olarak ve mevcut mevzuat ve ana statüsü hükümleri çerçevesinde, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan (EPDK) 13.03.2003 tarihinde aldığı iletim lisansı çerçevesinde, yeni piyasa yapısına uygun olarak faaliyetlerini yürütmektedir.

Tek İletim Lisansı sahibi olan TEİAŞ’ın görevi genel olarak 400 ve 154 kV gerilim seviyelerindeki Türkiye iletim tesislerinin planlanması, tesisi ve işletilmesi ile mevcut tesislerin bakımını yapmaktır. Ayrıca, bu sistemin serbest elektrik piyasası kurallarına göre kullanıcılara kaliteli ve sürekli bir enerji arzı sağlayacak şekilde işletilmesi, iletim bağlantı ve sistem kullanım tarifelerinin hazırlanması, Şebeke Yönetmeliğine uyumun izlenmesi, gerçek zamanlı sistem güvenilirliğinin izlenmesi, yük dağıtım ve frekans kontrolünün gerçekleştirilmesi, uluslararası enterkoneksiyon faaliyetleri, dağıtım şirketlerinin talep tahminlerine dayanan bir üretim kapasite projeksiyonunun hazırlanması, dengeleme ve uzlaştırma mekanizmasının yürütülmesi de TEİAŞ’ın görevleri arasındadır.


45

Kuruluşun pazar payı 2007 yılı sonu itibarıyla yüzde 100’dür.

Önemli Gelişmeler

2004 yılından itibaren sanal olarak uygulanmakta olan Dengeleme ve Uzlaştırma Piyasası, 1 Ağustos 2006 tarihinden itibaren nakdi olarak uygulanmaya başlanmıştır. Söz konusu piyasa ikili anlaşmalar piyasasını tamamlayıcı eş anlı arz - talep dengesini sağlamaya yönelik SPOT bir piyasa modeline sahiptir. Söz konusu modelde, elektrik arzı ve talebi, dengeleme sistemi katılımcılarının yük alma ve yük atma tekliflerinin kabul edilmesi suretiyle TEİAŞ bünyesindeki Milli Yük Tevzi Merkezi tarafından gerçek zamanlı olarak dengelenmekte ve kabul edilen yük alma ve yük atma teklifleri ile enerji açık ve/veya enerji fazlalarına ilişkin olarak alacak ve borçlar malî açıdan yine TEİAŞ bünyesindeki Piyasa Malî Uzlaştırma Merkezi tarafından uzlaştırılmaktadır. 2007 yılında söz konusu piyasa aracılığıyla 2,5 milyar YTL tutarında 15,8 milyon Mwh’lik yük alımı, 513 milyon YTL tutarında 7,1 milyon Mwh’lik yük atımı gerçekleştirilmiştir.

Türkiye Elektrik Enerjisi 10 Yıllık (2007 – 2016) Üretim Kapasite Projeksiyonu Temmuz 2007’de yayımlanmıştır. Bu rapor, her yıl değişen sistem koşulları ve güncelleştirilmiş bilgiler yansıtılarak revize edilmektedir.

2007 yılında elektrik enerjisi talebi bir önceki yıla göre yüzde 8,4 artışla 189,3 milyar KWh, ülkemiz kurulu gücü ise yaklaşık olarak 41.000 MW düzeyine ulaşmıştır.

TEİAŞ’ın karşı karşıya kaldığı öncelikli sorun alacakların tahsilidir. Kuruluş özellikle EÜAŞ ve bağlı ortaklıklarından vadesi geçmiş alacaklarını tam olarak tahsil edemediğinden, yatırımlarını ağırlıklı olarak dış kredi kullanımı ile gerçekleştirmektedir. Bu durum, yıllar itibarıyla kuruluşun dış kredi stok borç miktarını arttırmaktadır. Elektrik iletim yatırımları önemli ölçüde kamulaştırma gerektiren yatırımlardır ve kamulaştırmada yaşanan sıkıntılar iletim yatırımlarının gecikmesine neden olabilmektedir.

Ayrıca, kuruluşun bir kilometre hat başına düşen teknik eleman sayısı diğer ülkelerin gerisinde kalmaktadır. Ülkemizde 0,026 olan bu oran, Fransa’da 0,081, İspanya’da 0,043’tür. Kuruluşun teknik personel sayısının arttırması amacıyla, kuruluşa verilen personel alım izinlerinde öncelikli olarak teknik personel istihdamı gözetilmektedir.


46

Malî Durum

TEİAŞ’ın maliyetleri, temel olarak elektriğin iletim sistemi üzerinden güvenilir bir şekilde naklini teminen iletim sisteminde yapılan yatırımlar ve iletim sisteminin işletme, bakım ve yan hizmetler ile ilgili maliyetlerdir. Bu maliyetler 4628 sayılı Kanun uyarınca düzenlemeye tabidir.

İletim sistem kullanım bedeli ile iletim sistem işletim bedeli EPDK tarafından belirlenen gelir tavanı ile düzenlenmektedir.17 TEİAŞ üretici ve tüketicilere iki ayrı fiyat sistemi uygulamaktadır ve bu fiyatlar iletim kapasite sınırlarını yansıtır biçimde bölgeler arası farklılıklar göstermektedir.

Öte yandan, iletim sistemi gelirinin yaklaşık yüzde 80’i kamu kuruluşlarından, yüzde 20’si ise özel sektör kullanıcılarından temin edilmiştir.

Kuruluşun iletim gelirleri esas olarak, iletilen elektriğin miktarı üzerinden değil, müşterilere tahsis edilen ve iletim hatlarına bağlanan üretim/tüketim gücü üzerinden belirlenmektedir.

TEİAŞ ‘ın 2006 yılında 1,7 milyar YTL olan brüt satış geliri 2007 yılında 4,6 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu artış PMUM’a ait 2,9 milyar YTL gelirin kuruluşun gelirleri arasına kaydedilmesinden kaynaklanmıştır. Bu artışa paralel olarak satışların maliyeti de 2,9 milyar YTL artmıştır. Kuruluşun 2007 yılı faaliyet kârı bir önceki yıla göre yüzde 58 oranında azalarak 63 milyon YTL, dönem kârı ise bir önceki yıla göre yüzde 52 artarak 135 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu durum büyük ölçüde kur farklarından kaynaklanmaktadır. 2006 yılı kur farkı gideri 110 milyon YTL olarak gerçekleşirken, 2007 yılında bu tutar 21 milyon YTL düzeyinde kalmıştır.

Kuruluşun aktif büyüklüğü 7,2 milyar YTL olup, bunun 5,5 milyar YTL’si Maddi Duran Varlıklardan oluşmaktadır.

2007 yılında alacakların tahsil süresi bir önceki yılın yaklaşık 3’te1’i düzeyinde 101 gün olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu süredeki düşüş, yukarıda da belirtildiği gibi 2007 yılı içerisinde PMUM’a ait 3,7 milyar YTL gelirin kuruluşun gelirleri arasına kaydedilmesi sebebiyle kuruluş satış hasılatının bir önceki yılın yaklaşık 2,7 katı seviyesine yükselmesinden kaynaklanmıştır.

17 Gelir tavanları, enerji fiyatı endeksi, önceden belirlenmiş bir verimlilik faktörü ve bir önceki yıl oluşmuş olan gelir açık veya fazlasında göre her yıl ayarlanmaktadır.


47

Ayrıca, yine 2007 yılında PMUM gelirlerinin kuruluş hasılatı içerisinde gösterilmesi sebebiyle kâr marjı tabanı büyümüş ve dönem kârındaki artışa rağmen 2006 yılında yüzde 4 olan net kâr marjı, yüzde 2,2’ye inmiş, 2006 yılında yüzde 1 olan özsermaye getiri oranı ise yüzde 2 olarak gerçekleşmiştir.


Brüt Satışlar 1.730 4.597 165,8Satışların Maliyeti 1.532 4.485 192,8Faaliyet Giderleri 43 44 2,3Faaliyet Kâr Zararı 150 63 -57,9Finansman Giderleri 123 34 -72,4Dönem Kâr Zararı 89 135 52,0

Bilanço Dönen Varlıklar 1.565 1.480 -5,5

Stok 26 44 66,2Duran Varlıklar 5.753 5.719 -0,6Aktif Toplamı 7.318 7.199 -1,6KV Yabancı Kaynaklar 854 593 -30,6UV Yabancı Kaynaklar 555 594 7,1Özkaynaklar 5.909 6.011 1,7

Rasyolar Cari Oran 1,83 2,49 36,1Asit Test Oranı 1,74 2,34 34,3Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 304 101 -66,9Nakit Çevirme Süresi (Gün) 128 64 -49,9Özsermaye Getiri Oranı % 1,10 1,71 55,7



Diğer Katma Değer 847 833 -1,7Yatırım Harcaması 276 277 0,2Faiz Dışı Fazla 226 172 -24,2

Kaynak: TEİAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve DPT

Kuruluş halihazırda dönem kârı elde etmekle birlikte, giderleri içerisindeki amortisman tutarının 2006 ve 2007 yıllarında yaklaşık 350 milyon YTL dolayında gerçekleşmesi nakdi anlamda kârlılık tutarını daha da artmaktadır. Bu


48

sebeple kuruluş 2006 yılında 276 milyon YTL, 2007 yılında ise 277 milyon YTL yatırım harcaması yapmasına rağmen söz konusu iki yılda sırasıyla 218 milyon YTL ve 172 milyon YTL faiz dışı fazla vermeyi başarmıştır.


49

6.4. Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Hacı Duran Gökkaya (YK Bşk. ve Gn. Müdür ) ♦ Yaşar Çakmak(Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Boş (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Nilgün Ş.Açıkalın (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Hüseyin Karakaya (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Nevzat Bahran (Üye - Hazine Temsilcisi)

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: Yüzde 100 Esas Sermaye : 179 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 73 milyon YTL


İnternet adresi http://www.tetas.gov.tr

TETAŞ 2001/2026 sayılı BKK ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu çerçevesinde faaliyette bulunmak üzere kurulmuş ve Ana Statüsü, 29.06.2001 tarih ve 24447 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

TETAŞ devletin genel ekonomi ve politikasına uygun olarak elektrik enerjisinin alımı ve satışına ilişkin ticaret faaliyetlerini sürdürmektedir. Diğer görevleri arasında; ilgili mevzuat kapsamında imzalanmış olan enerji alım ve satış anlaşmalarını TEAŞ'tan ve TEDAŞ'tan devralmak ve yürütmek, 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun getirdiği koşullarla sınırlı kalmak üzere, gerektiğinde enerji satış anlaşmaları ve süresi bir yılı aşmayan enerji alım anlaşmaları yapmak ve yürütmek, enterkoneksiyon şartları oluşmuş ülkelerden / ülkelere, bakanlık politikalarına uygun olarak elektrik ithalat ve ihracatı yapmak, toptan satış tarifesini hazırlamak ve onaylanmış tarifeyi uygulamak, EÜAŞ uhdesinde kalacak hidroelektrik santrallarından enerji almak, yükümlülüklerini yerine getirmek üzere yeterli, sürekli ve düşük maliyetli elektrik enerjisi temini için gerekli tedbirleri almak, teşekkülün taraf olacağı enerji alım ve satış anlaşmalarını değişen sektör şartlarına göre ve yasal düzenlemelere uygun olarak Hazine Müsteşarlığının uygun görüşünü almak kaydıyla tadil etmek yer almaktadır.

Önemli Gelişmeler

4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nda değişiklik yapan 5496 sayılı Kanun ile TETAŞ ile perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketleri arasında, süresi beş yılı aşmamak kaydıyla enerji alım-satımına ilişkin geçiş dönemi anlaşmaları


50

imzalanması hükme bağlanmış ve 2006 yılı Haziran ayında söz konusu sözleşmeler imzalanmıştır.

Bu sözleşmeler kapsamında EÜAŞ, uhdesinde yer alan büyük hidroelektrik santrallerinden üreteceği yıllık yaklaşık 25 milyar KWh elektriği TETAŞ’a satacaktır. TETAŞ ise, alım garantili sözleşmeler çerçevesinde alacağı enerjiyi EÜAŞ’tan alacağı enerji ile paçallayacak ve EPDK’ca da onaylanacak bir fiyattan 20 dağıtım şirketine satacaktır.

15-20 yıl gibi uzun süreleri kapsayan Yap-İşlet (Yİ), Yap-İşlet-Devret (YİD) ve İşletme Hakkı Devri (İHD) sözleşmelerinin rekabet ortamında yapılmamış olması, büyük bölümü yüksek maliyetli doğalgaza dayalı olan Yİ tesisleri üretiminin yüzde 85’inin ve YİD tesisleri üretiminin tamamının yapılan sözleşmeler çerçevesinde satın alınması zorunluluğu TETAŞ’ın maliyetlerini artırmaktadır. Bununla beraber 5710 sayılı Kanun’a göre yeni kurulacak Nükleer Santral’e alım garantisi verilecek olması ve yeni kurulacak Termik Santraller ile TETAŞ’ın 15 yıllık alım anlaşması imzalamak durumunda olması kuruluşa ek yük getirmeye devam edecektir.

2007 yılı içerisinde kuruluş yaklaşık 89 milyar kwh elektrik alımı gerçekleştirmiş olup bu alımların 23 milyar kwh’si EÜAŞ’tan, 61 milyar kwh’lik bölümü Yİ, YİD ve İHD kapsamındaki santrallerden, geri kalan tutar ise PMUM ve ithalat alımlarından meydana gelmiştir.

Malî Durum

TETAŞ’ın toplam bilanço büyüklüğü 2006 yılında 7,6 milyar YTL iken 2007 yılında yüzde 30 artışla 9,9 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Alacak tahsilatında yaşanan sıkıntılar dolayısıyla dönen varlıklar içerisinde yer alan “Ticari ve Diğer Alacaklar” kaleminde 2007 yılında yüzde 31 artış gözlenmiş ve bu tutar 9,8 milyar YTL büyüklüğe ulaşmıştır. Aynı şekilde, kuruluş borçlarını zamanında ödeyememekte ve bu husus kısa vadeli yabancı kaynak kalemini artırmaktadır.

TETAŞ’ın brüt satışları 2007 yılında yüzde 25 düşerek 8 milyar YTL’ye gerilemiştir. Bu durumun temel sebebi EÜAŞ bünyesinde oluşturulan portföy gruplarının 2006 yılı Ağustos ayından itibaren doğrudan TEDAŞ’a elektrik satışı yapmaya başlaması ve önceki dönemlerde TETAŞ üzerinden gerçekleşen söz konusu satışların EÜAŞ’a kaymasıdır. Kuruluşun faaliyet kârı 5 kat artarak 501 milyon YTL’ye yükselirken, dönem kârı yüzde 51 azalarak 24 milyon YTL olmuştur.


51

Cari oran ve asit test oranı TETAŞ için 1 civarında seyretmektedir. Alacak tahsil süresi 2006 yılında 250 gün iken 2007 yılında 450 gün olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca finansman yapısı yüksek tutarlı borçlarından dolayı kısa ve uzun vadeli yabancı kaynağa bağlı olup özkaynak/pasif oranı 0,02’dir.

Dönem kârındaki azalışın da sebebiyle kuruluşun faiz dışı fazlası 2007 yılında yüzde 52,1 azalarak 27 milyon YTL olmuştur.


Brüt Satışlar 10.726 7.997 -25,4Satışların Maliyeti 10.597 7.433 -29,9Faaliyet Giderleri 19 46 149,6Faaliyet Kâr Zararı 96 501 420,2Finansman Giderleri 0 0 0,0Dönem Kâr Zararı 48 24 -50,8


Stok 0 0 42,6Duran Varlıklar 6 5 -10,7Aktif Toplamı 7.587 9.889 30,3KV Yabancı Kaynaklar 7.402 9.675 30,7UV Yabancı Kaynaklar 23 36 55,4Özkaynaklar 162 178 9,8

Rasyolar Cari Oran 1,02 1,02 -0,3Asit Test Oranı 1,01 1,01 0,4Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 250 440 75,8Nakit Çevirme Süresi (Gün) 49 58 18,1Özsermaye Getiri Oranı % 27,70 9,36 -66,2

İstihdam Toplam Personel Sayısı (ort.) 215 213 -0,9Toplam İstihdam Gideri 5,1 6,2 20,7

Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 23,9 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı) 13,8 -100,0

Diğer Katma Değer 54,7 44,0 -19,5Yatırım Harcaması 0,3 0,2 -32,6Faiz Dışı Fazla 56,5 27,1 -52,1

Kaynak: TETAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


52

6.5. Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Selahaddin Anaç (YK Bşk. ve Genel Müdür) ♦ Yaşar Topçuoğlu (Üye - Gn Md. Yardımcısı) ♦ Boş (Üye – Gn. Md. Yardımcısı) ♦ Yusuf Ziya Coşar (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Mehmet Tombul (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Nurşen Demirbilek (Üye - Hazine Temsilcisi)



İnternet adresi http://www.tki.gov.tr

Etibank bünyesinde yer alan kömür işletmeleri 22.05.1957 yılında 6974 sayılı Kanun ile Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ) unvanlı bir şirkete dönüştürülmüştür. 233 sayılı KHK ile faaliyetleri yeniden düzenlenen Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu bir İDT olup, çalışmalarını 27.11.1984 tarih, 18588 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan "Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Ana Statüsü" hükümlerine göre sürdürmektedir. Kuruluş ayrıca 3213 sayılı Maden Kanunu’na tabidir.

TKİ devletin genel enerji ve yakıt politikasına uygun olarak linyit, turp bitümlü şist, asfaltit gibi enerji hammaddelerini değerlendirmek, ülkenin ihtiyaçlarını karşılamak, yurt ekonomisine azami katkıda bulunmak, plan ve programlar tanzim ve takip etmek, uygulama stratejilerini tespit etmek ve gerçekleşmesini sağlamak üzere faaliyetlerini sürdürmektedir. Ülkemiz linyit rezervleri yaklaşık 8,3 milyar ton olup, bunun yaklaşık 2,5 milyar tonu TKİ’ye aittir. Ülkemiz linyit üretiminin ise yaklaşık yüzde 46’sı TKİ’ye aittir. Kuruluş, üretimini tamamen termik santral, ısınma ve sanayi talebine bağlı olarak gerçekleştirmektedir. Kuruluş 2007 yılında 26,2 milyon ton satılabilir kömür üretmiş, 3,6 milyon ton kömürü ise rödövans yoluyla ürettirmiştir. Söz konusu yılda 268 milyon m3’lük dekapaj yapılmıştır. 2007 yılında satılan kömürün (31,6 milyon ton) yüzde 79’u EÜAŞ’a bağlı termik santrallere ve EÜAŞ bağlı ortaklıklarına, yüzde 21’i ise sanayi ve ısınma amaçlı olarak yurt içi piyasaya verilmiştir. Türkiye elektrik enerjisi toplam kurulu gücünün (40.700 MW) 8.017 MW’lık bölümü linyite dayalı termik santrallere ait olup, TKİ sahalarının beslediği mevcut termik santral


53

kapasitesi 4.203 MW’dır. TKİ’den temin edilen kömür ile üretilen elektriğin toplam EÜAŞ üretimi içindeki payı yüzde 22’dir.

İç piyasadaki pazar payı ithalat hariç yüzde 48, ithalatla birlikte yüzde 37 seviyesindedir.

Önemli Gelişmeler

Kuruluş 2003 yılından bu yana görev zararı kararnameleri çerçevesinde, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarının tespit ederek Valiliklere bildirdiği fakir ailelere, 500 kilodan az olmamak üzere kömür teslimatı yapmaktadır. Kuruluş 2007 yılında 1,47 milyon ton kömürü ihtiyaç sahiplerine teslim etmiş, söz konusu uygulama büyük oranda TKİ tarafından gerçekleştirilmiştir.

Bu uygulama gereğince TKİ tarafından gerçekleştirilen harcamalar görev zararı olarak Hazine’ce ödenmektedir. Ancak gerek görev zararı ödemelerinin bütçe kısıtları çerçevesinde belirlenmesi ve gecikmeli olarak ödenmesi gerekse kuruluşun EÜAŞ’tan olan alacaklarını zamanında tahsil edememesi TKİ’yi kısa vadeli yabancı kaynak kullanımına zorlamıştır. Kuruluşun 2007 sonu itibarıyla ticari banka kredi borcu aktif toplamının üçte birine ulaşmış ve 529 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir.

Malî Durum

TKİ’nin aktif büyüklüğü 2006 yılında 1,37 milyar YTL iken, 2007 yılında yüzde 10 artışla 1,51 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Duran varlıklarda yer alan ticari alacaklar kalemindeki ve pasifinde yer alan malî borçlar kalemindeki artışlar dikkat çekmektedir. Kuruluşun EÜAŞ’tan olan alacağının zamanında tahsil edilememesi ve Kuruluşa görev zararı ödemelerinin zamanında yapılamaması yukarıda da değinildiği üzere Kuruluşun ticari banka kredilerini artırmaktadır. Nitekim banka kredileri bir önceki yıla göre yüzde 69‘luk bir artış göstererek 529 milyon YTL’ye yükselmiştir.

Brüt satışlar 2007 yılında yüzde 21 artışla 1,67 milyar YTL, dönem kârı ise yüzde 54 düşüşle 18 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Dönem kârındaki düşüşün temel sebepleri, Kuruluşun 2006 yılında 13 milyon YTL olan finansman giderinin bir önceki yıla göre yüzde 631 artarak 99 milyon YTL’ye ulaşması ile olağan dışı gelir ve kârlar kaleminin 2007 yılında 2006 yılına göre yüzde 57 azalmasıdır.

Cari oran 0,74’dür. Cari oranın 1’in altında olması işletmenin çalışma sermayesinin yeterli olmadığı anlamına gelmektedir. Başka bir ifade ile, işletme


54

nakit sıkıntısı içindedir. Cari yılda asit test oranı 0,47 olmuştur. Stok dışındaki dönen varlıkların kısa vadeli borçları karşılayabilme yeteneği düşüktür.

2006 yılında 485 milyon YTL olan katma değer tutarı 2007 yılında 1,2 milyar YTL’ye yükselmiştir.


Brüt Satışlar 1.382 1.673 21,0Satışların Maliyeti 1.121 1.349 20,3Faaliyet Giderleri 231 230 -0,6Faaliyet Kâr Zararı 30 95 218,9Finansman Giderleri 13 99 631,2Dönem Kâr Zararı 40 18 -53,7

Bilanço Dönen Varlıklar 631 640 1,5

Stok 224 226 0,7Duran Varlıklar 735 873 18,8Aktif Toplamı 1.366 1.513 10,8KV Yabancı Kaynaklar 727 865 19,0UV Yabancı Kaynaklar 99 99 -0,2Özkaynaklar 540 550 1,8

Rasyolar Cari Oran 0,87 0,74 -14,7Asit Test Oranı 0,52 0,47 -10,2Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 96 83 -13,5Nakit Çevirme Süresi (Gün) 99 93 -6,1Özsermaye Getiri Oranı % 4,67 3,37 -27,9


Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 311 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı) 250 265 6,0

Diğer Katma Değer 485 1.240 155,5Yatırım Harcaması 33 26 -22,6Faiz Dışı Fazla -280 -77 -

Kaynak: TKİ, Hazine Müsteşarlığı ve DPT

Gerek gelir tablosundaki görece iyileşme, gerekse stok artışı olmamasının etkisiyle 2007 yılında faiz dışı denge tutarı bir önceki yıla göre 200 milyon YTL iyileşerek 77 milyon YTL açık vermiştir.


55

6.6. Türkiye Taşkömürü Kurumu

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Rıfat Dağdelen (YK Başkanı ve Genel

Müdür) ♦ Çetin Onur (Üye – Gn. Md. Yardımcısı) ♦ Mustafa Şimşek (Üye – Gn. Md. Yardımcısı) ♦ Mahmut Yılmaz (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Burhan İnan (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Mehmet Açıkel (Üye - Hazine Temsilcisi)

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı : Yüzde 100 Esas Sermaye : 3,5 milyar YTL Ödenmiş Sermaye : 3,3 milyar YTL


İnternet adresi http://www.taskomuru.gov.tr

14.06.1935 tarih ve 2818 sayılı Kanun ile yabancı firmaların millileştirilmesi kapsamında havzada faaliyet gösteren Ereğli Şirketinin bütün varlığı Etibank’a devredilmiş, sonrasında havzanın tamamı Etibank’a bağlı Ereğli Kömürleri İşletmesi Müessesesi (EKİ) eliyle işletilmeye başlanmıştır. 1957 yılından itibaren ise EKİ Müessesesi Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumuna bağlanmıştır. 10.10.1983 tarihinde 96 sayılı KHK ile Türkiye Taşkömürü Kurumu adı altında ayrı bir kurum haline dönüştürülmüştür. Kuruluşun ilk Ana Statüsü 11 Aralık 1983 yılında Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Kuruluş halen 233 sayılı KHK kapsamında faaliyet gösteren bir iktisadi devlet teşekkülü konumundadır.

Zonguldak havzasındaki taşkömürünün çıkarılması ve ekonomiye kazandırılması görevini üstlenen TTK faaliyetlerini genel müdürlük birimleri ile Armutçuk, Kozlu, Üzülmez, Karadon, Amasra müesseseleri aracılığıyla yürütmekte olup, aynı zamanda işletme hakkı kendisine ait olan Zonguldak Limanının işletmeciliğini de yapmaktadır.

Zonguldak havzasında 1,33 milyar ton jeolojik taşkömürü rezervi mevcut olup bunun 610 milyon tonu özel sektör işletmeciliğine açılmıştır. Havzanın ömrü ise yaklaşık 130 yıldır.

Taşkömürü üretiminde yüzde 100’e yakın bir paya sahip olan TTK, 2007 yılında 1,7 milyon tonluk üretim gerçekleşmiştir. Kuruluşun Türkiye taşkömürü pazarı içindeki payı yüzde 7 civarındadır.


56

Önemli Gelişmeler

Kuruluş yüksek üretim maliyetleri ve bunun beraberinde getirdiği sorunlarla karşı karşıyadır.

İç talebin mümkün olduğu ölçüde yerli kaynaklardan karşılanması ve arz güvenliğinin kısmen de olsa sağlanabilmesi için, yüksek işçilik maliyetleri nedeniyle malî sıkıntıda bulunan TTK’ya maaş, ücret, ikramiye ve SSK ödemelerinde kullanılmak üzere Hazine Müsteşarlığınca bütçeden kaynak aktarılmaktadır. TTK’da çalışan yer üstü işçilerinin yer altı işçilerine oranı dünya standartlarının üstündedir.

Kuruluşun üretim maliyetlerinin yüksekliği ve bu sorunun mevcut yapı içinde çözülememesi hususu dikkate alındığında, etkin ve verimli işletmecilik koşullarının sağlanması için kuruluşun öncelikle rödovans üretimini yaygınlaştırmasının gerekli olduğu düşünüldüğünden, KİT istihdam politikaları çerçevesinde TTK’ya 2007 yılında herhangi bir açıktan atama izni verilmemiştir.

Kuruluşta üretim ve verimliliğin arttırılması ve maliyetlerin düşürülmesi amacıyla başlatılan yeniden yapılanma çalışmalarına 2007 yılında da devam edilmiştir. Bu çerçevede Armutçuk TİM’de -400/-450 kat galerilerinin ıslahı ile -500/-550 kat hazırlık galerilerinin sürülmesi işi özel bir firmaya ihale edilmiştir. Diğer taraftan; Amasra TİM’de -250 kat hazırlığı çalışmaları Kuruluşun kendi imkanları ile sürdürülmektedir. Kozlu ve Üzülmez Müesseselerinde özel sektöre ihale edilen kömür yıkattırılması işinden yüksek randıman alınması ve yıkama maliyetlerinde önemli miktarda düşüş sağlanması nedeniyle; Karadon, Armutçuk ve Amasra müesseselerinden çıkarılan TİM tüvenan kömürlerinin de aynı yolla özel sektöre yıkattırılması amacıyla gerekli çalışmalar başlatılmıştır.

Jeolojik yapının uygun olmaması nedeniyle, havzada üretim işçiliğe dayalı olarak yapılmaktadır.

Malî Durum

TTK yapısal sorunlar nedeniyle sürekli zarar eden ve finansman desteğine ihtiyaç duyan bir Kuruluştur.

TTK’nın brüt satışlarındaki artış eğilimi 2007 yılında da devam etmiş ve 2006 yılına oranla yüzde 13’lük artışla 276 milyon YTL’ye ulaşmıştır. Satışların artışı, rödovanslı sahalardan satın alınan kömürlerden kaynaklanmaktadır. Rödovansa verilen sahalardan temin edilen kömürler ortalama kömür maliyetini nispeten düşürdüğünden, TTK için bir avantaj oluşturmaktadır.


57

2006 yılında 357 milyon YTL olan dönem zararı, 2007 yılında yüzde 18’lik artışla 421 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Dönem zararındaki artışta personel giderlerindeki artışın etkisi büyüktür.

Özsermaye getiri oranı, geçmiş yıl zararlarının kümüle etkisi ile özkaynakların azalması sonucunda negatif değerler göstermektedir. 2007 yılındaki göreceli iyileşme Kuruluşa 2007 yılında yapılan sermaye ödemesi artışından kaynaklanmaktadır.


Brüt Satışlar 244 276 13,1Satışların Maliyeti 459 555 21,1Faaliyet Giderleri 92 103 12,5Faaliyet Kâr Zararı -307 -383 24,9Finansman Giderleri 15 0 -Dönem Kâr Zararı -357 -421 18,1

Bilanço Dönen Varlıklar 163 136 -16,3

Stok 44 33 -24,6Duran Varlıklar 198 209 5,5Aktif Toplamı 361 346 -4,4KV Yabancı Kaynaklar 56 72 28,0UV Yabancı Kaynaklar 0 0 11,2Özkaynaklar 305 273 -10,3

Rasyolar Cari Oran 2,90 1,90 -34,6Asit Test Oranı 1,85 1,25 -32,2Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 104 86 -17,2Nakit Çevirme Süresi (Gün) 118 113 -4,7Özsermaye Getiri Oranı % -184,88 -145,86 -


Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (temettü+hasılat payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 200 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı) 573 402 -30,1

Diğer Katma Değer 66 66 -0,5Yatırım Harcaması 24 22 -10,3Faiz Dışı Fazla 187 -28 -

Kaynak: TTK, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


58

Alacaklarının tahsil süresi 2005 ve 2006 yıllarında 104 gün iken 2007 yılında 86 güne; nakit çevirme süresi de 2006 yılında 118 iken 2007 yılında 113 güne düşmüştür.

Sürekli zarar eden ve bu nedenle finansman desteğine ihtiyaç duyan Kuruluşa bütçeden sermaye ve görev zararı ödemesi adı altında, 2006 yılında 573 milyon YTL, 2007 yılında ise 402 milyon YTL kaynak aktarılmıştır.

2006 yılında faiz dışı fazla veren kuruluş, 2007 yılında bütçeden yapılan aktarımın bir önceki yıla göre düşük kalması ve dönem zararının yüzde 13 artış göstermesi sebebiyle 2007 yılını faiz dışı açık vererek kapatmıştır. Kuruluş 2006 ve 2007 yıllarında 66 milyon YTL katma değer yaratmıştır.


59

6.7. Türkiye Petrolleri A.O.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Mehmet Uysal (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Yurdal Öztaş ( Üye – Gn. Müdür Yardımcısı) ♦ Boş ( Üye – Gn. Müdür Yardımcısı) ♦ Boş (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Yusuf Yazar (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ İsmet Salihoğlu (Üye - Hazine Temsilcisi)

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı : Yüzde 96,99 Esas Sermaye : 1.500 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 950 milyon YTL


İnternet adresi http://www.tpao.gov.tr

1954 yılında, 6327 sayılı Kanun ile kurulan TPAO, kamu adına petrol arama, sondaj, üretim, rafinaj ve pazarlama faaliyetleri ile görevlendirilmiş ve kamu adına Türkiye’de petrol arama-üretim ve rafinaj faaliyetlerini yürüten tek kuruluş olmuştur.

233 sayılı KHK kapsamında iktisadi devlet teşekkülü olarak yeniden yapılandırılan Kuruluşun Ana Sözleşmesinde yapılan bir değişiklikle faaliyet alanı arama, üretim, sondaj ve buna bağlı petrol ameliyeleri ile sınırlandırılmış, rafinaj, pazarlama ve boru hatları ile petrol taşımacılığı TPAO’nun faaliyet konusu olmaktan çıkarılmıştır.

TPAO bugüne kadar petrolle ilgili çeşitli ortaklıkların kurulmasında etken olmuştur. Bunlardan İPRAŞ, PETKİM, İPRAGAZ, TÜMAŞ, İGSAŞ, DİTAŞ, BOTAŞ, ADAŞ (POAŞ), Kıbrıs Türk Petrolleri Ltd., ISILİTAŞ şirketlerindeki TPAO hissedarlığı daha sonra bu kuruluşların ayrı tüzel kişiliklere kavuşması, özelleştirilmesi veya tasfiye edilmesi sonucunda ortadan kalkmıştır.

TPAO petrol sektöründe, 6326 sayılı Petrol Kanunu, 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu ve 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu çerçevesinde; upstream faaliyetleri (arama, sondaj, kuyu tamamlama ve üretim), doğal gaz depolama, ham petrol ve doğal gaz boru hattı projelerine katılım ve bağlı kuruluşu TPIC kanalıyla petrol ticareti ve taşımacılığı olmak üzere 4 alanda faaliyet göstermektedir.


60

TPAO, ülkemiz toplam ham petrol üretiminin yüzde 71’ini, doğal gaz üretiminin ise yüzde 47’sini karşılamaktadır.

Önemli Gelişmeler

Ham petrol ve doğal gaz fiyatlarındaki hızlı artış, Türkiye’nin de içinde bulunduğu net enerji ithalatçısı ülkelerin giderlerinin artmasına neden olmuş ve uzun dönemli arz güvenliği hususunu ön plana çıkarmıştır. Bu ortamda, TPAO’nun üretim payının artırılması büyük bir önem kazanmıştır. TPAO’nun yatırım ödeneği, her yıl artırılarak 2007 yılında 452 milyon YTL düzeyine ulaşmıştır.

2007 yılında yapılan yurt içi yatırım harcamalarının yüzde 48,9’u sondaj, yüzde 29,9’u arama, yüzde 8,9’u üretim ve yüzde 12,3’ü diğer faaliyet alanlarına aittir (Tablo 13).

Tablo 13: TPAO – Yurt İçi Yatırım Harcamaları Dağılımı (2005-2007) 2005 2006 2007

milyon

YTL milyon Dolar %

milyon YTL

milyon Dolar %

milyon YTL

milyon Dolar %

Arama 43 32 15,2 112 78 27,1 135 104 29,9Üretim 69 51 24,3 110 77 26,7 40 31 8,9Sondaj 94 70 33,3 151 105 36,6 221 170 48,9Diğer 77 57 27,2 40 28 9,6 56 43 12,3TOPLAM 283 209 100,0 413 288 100,0 452 348 100,0Kaynak: TPAO

Malî Durum

TPAO’nun brüt satış hacmi yüzde 1,6 artarak 1,1 milyar YTL’ye ulaşmış, faaliyet kârı yüzde 76 ve dönem kârı ise yüzde 26,4 oranında düşerek sırasıyla 24 milyon YTL ve 412 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir.

Kuruluşun yurtdışı iştiraklerinden 2007 yılında tahakkuk eden temettü tutarının bir önceki yıla göre yaklaşık 250 milyon YTL üzerinde gerçekleşmesi, bununla birlikte geçmiş yıllarda tahakkuk eden temettü alacaklarından yaklaşık 240 milyon YTL’lik bir tahsilat yapılması, 2006 yılında 613 milyon YTL olan dönen varlıklar toplamını 2007 yılında 1,2 milyar YTL’ye yükseltmiş ve bu durum aynı zamanda cari oranda ciddi bir artışa neden olmuştur.

2006 yılı başında Azerbaycan Milli Petrol Şirketi SOCAR’dan tahsil edilen 323 milyon dolarlık tutar ile toplam 285 milyon dolarlık uzun vadeli banka kredi borcu


61

kapatılmış, bu durum 2006 yılında uzun vadeli yabancı kaynak tutarının bir önceki yıla göre önemli ölçüde düşüş göstererek 254,7 milyon YTL’ye gerilemesine sebep olmuştur. 2007 yılında ise söz konusu tutar, borç ve gider karşılıkları hesabında meydana gelen az miktarda artış sebebiyle 268,9 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir.


Brüt Satışlar 1.052 1.069 1,6Satışların Maliyeti 418 386 -7,8Faaliyet Giderleri 441 570 29,1Faaliyet Kâr Zararı 102 24 -76,0Finansman Giderleri 0 0 -Dönem Kâr Zararı 560 412 -26,4

Bilanço Dönen Varlıklar 613 1.226 99,9

Stok 194 241 24,0Duran Varlıklar 2.149 1.912 -11,1Aktif Toplamı 2.763 3.138 13,6KV Yabancı Kaynaklar 255 248 -2,7UV Yabancı Kaynaklar 255 269 5,6Özkaynaklar 2.253 2.621 16,3



Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat payı) 108 134 24,1Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 481 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı)

Diğer Katma Değer 946 729 -23,0Yatırım Harcaması 413 452 9,4Faiz Dışı Fazla 481 323 -32,7

Kaynak: TPAO, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


62

2007 yılında ortaklığın aktiflerinin yüzde 84’ü öz kaynaklarla, yüzde 16’sı ise yabancı kaynaklarla finanse edilmiş olup, 2007 yılında 2006 yılına kıyasla söz konusu kaynak kompozisyonunda önemli bir değişiklik olmamıştır.

Kuruluşun cari oranı 2006’da 2,4 iken 2007’de 4,9’a; asit test oranı ise 1,34’ten 3,76’ya yükselmiştir.

TPAO’nun alacak tahsil süresi, 2006 yılında 57 gün iken, 2007 yılında 44 gün olmuş, stok dönüş hızı ise 0,72’den 0,44’e düşmüştür.

2007 yılında bütçeye 37,5 milyon YTL temettü ve 89,5 milyon YTL hasılat payı ödemesi yapan Kuruluş, dönem kârındaki azalışın da etkisiyle 2007 yılında bir önceki yıla göre yüzde 23 düşüşle 729 milyon YTL katma değer yaratmış, faiz dışı fazlası ise bir önceki yıla göre yüzde 28’lik düşüşle 323 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca Kuruluşun özsermaye getiri oranı 2007 için yüzde 17’dir.


63

6.8. Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Orhan Yılmaz (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Muhsin Ganioğlu (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Boş (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Muzaffer Külcü (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Boş (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Boş (Üye – Hazine Temsilcisi)



İnternet adresi http://www.etimaden.gov.tr

Madenciliğin çeşitli dallarında faaliyet göstermek, elektrik enerjisi üretim tesisleri kurmak, elektrik enerjisinin iletim, satış ve dağıtımını sağlamak, bünye içinde bankacılık işlemleri yapmak üzere 14.06.1935 tarihinde 2805 sayılı Kanunla Etibank kurulmuştur.

Kuruluşa bağlı Divriği demir madenleri 1955 yılında 6559 sayılı Kanunla kurulan Türkiye Demir Çelik İşletmelerine, kömür işletmeleri 1957 yılında 6947 sayılı Kanunla kurulan Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumuna, elektrik üretim ve iletim tesisleri ise 1970 yılında 1312 sayılı Kanunla kurulan Türkiye Elektrik Kurumuna devredilmiştir.

10.10.1983 tarihli ve 99 sayılı KHK ile yeni bir hukuki yapılanmaya gidilmiş ve 2805 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmıştır.

Kuruluş, 233 sayılı KHK kapsamında bir iktisadi devlet teşekkülü olup, Ana Statüsü 09.11.1984 tarih ve 18570 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Devlet eliyle aranacak ve işletilecek olan bor tuzları, trona, uranyum ve toryum madenlerinin işletilme ve arama görevi 2840 sayılı Kanun ile Kuruluşa verilmiştir.

07.07.1993 tarih ve 93/T-54 sayılı YPK Kararı ile Etibank Bankacılık, KBİ ve Çinkur özelleştirme kapsam ve programına alınmış, Çinkur ve Bankacılık özelleştirilmiştir. KBİ A.Ş.’nin özelleştirme işlemleri ise devam etmektedir.


64

26.01.1998 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile Etibank’ın organizasyon yapısı tamamen değiştirilmiş ve Eti Holding A.Ş. unvanlı bir iktisadi devlet teşekkülü çatısı altında 7 bağlı ortaklık oluşturulmuştur. Bu bağlı ortaklıklardan, Eti Alüminyum A.Ş., Eti Krom A.Ş., Eti Bakır A.Ş., Eti Gümüş A.Ş., Eti Elektrometalurji A.Ş., özelleştirilmiş, Eti Pazarlama ve Dış Ticaret A.Ş. ise kapatılmıştır. 2004/6731 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla Eti Holding A.Ş.’nin ticari unvanı Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü olarak değiştirilmiş ve Eti Bor A.Ş.nin 31.01.2004 tarihi itibarıyla kapatılmasına karar verilmiştir. Teşekkülün yeniden hazırlanan Ana Statüsü, YPK’nın 27.05.2004 tarih ve 2004/T-16 sayılı Kararıyla onaylanarak yürürlüğe girmiştir.

2004 yılına kadar teşekkül bünyesinde kalan Eti Zeolit A.Ş. de YPK Kararıyla 31.12.2004 tarihi itibarıyla kapatılmıştır.

Petrol, kömür ve demir hariç her türlü maden ve endüstriyel hammadde ve kaynaklarını (bor tuzları, uranyum ve toryum dahil) aramak, aratmak, değerlendirmek, fizibilite ve projeler yapmak, işlemek ve işlettirmek Kuruluşun faaliyet alanını oluşturmaktadır. Ancak, ülkemizin dünya bor rezervlerinin yaklaşık yüzde 72’sine sahip olması nedeniyle, Eti Maden İşletmeleri ilgili yasalar çerçevesinde ağırlıklı olarak bor minerallerinin üretilmesi, işletilmesi ve pazarlanması alanında faaliyet göstermektedir.

Eti Maden İşletmeleri’nin ülkemiz bor piyasasındaki pazar payı tekel niteliğinden dolayı yüzde 100’dür.

Önemli Gelişmeler

Kuruluş katma değeri yüksek rafine ürün üretimine yoğunlaşırken, uluslararası pazarlama ağı ve yurt dışı yatırımlarıyla pazardan daha çok pay almayı hedeflemektedir. Bu amaçla, pazarın kontrolünü sağlamak için Çin’de bir temsilcilik açılmıştır. Kuruluş 2007 yılında ihracatını, 2002 yılına göre miktar olarak yüzde 74 artırmıştır. Cari yılda ihraç edilen 1,3 milyon ton’luk borun satış geliri 384 milyon $ iken, ihracatın yüzde 79’unu bor kimyasalları yüzde 21’ini ise konsantre bor oluşturmaktadır. Kuruluş son dönemde uzak doğu ve Rusya’ya olan bor ihracatını önemli bir miktarda artırmıştır. Bor ihracatının bölgesel dağılımı aşağıdaki grafikte gösterilmektedir.


65

Grafik 4: Bor İhracatının Bölgesel Dağılımı

Halihazırda Kuruluşun ihraç ettiği borun yüzde 68’i cam, yüzde 14’ü frit-seramik, yüzde 6’sı deterjan ve yüzde 12’si diğer sektörlerde kullanılmaktadır.

Diğer taraftan, özel sektörün özel bor kimyasalları üretiminde görev almasına yönelik olarak Kuruluş bünyesinde AR-GE çalışmalarına ağırlık verilmiştir.

2840 sayılı Kanun, bor sahalarının kamu tarafından işletilmesi, yönetilmesi ve pazarlanmasını öngörmektedir. Ancak, kurulu kapasitenin dış talebi karşılamasının mümkün olmadığı durumlarda, ülkemizin bor pazarından daha fazla pay alabilmesini teminen, Kuruluş hizmet alımı yoluyla destek almaktadır.

Hali hazırda Eti Maden 688.368 ton B203 satılabilir ürün üretimi ile dünya bor üretiminin yaklaşık yüzde 37’sini gerçekleştirmekte olup, 628.979 ton B203 ürün satışı ile dünya bor talebinin yüzde 36’sını karşılamaktadır. Kuruluşun en önemli rakibi olan ve piyasada ikinci firma konumunda olan Rio Tinto ise 560.000 ton B203 üretimi ile dünya üretiminin yaklaşık yüzde 30’unu gerçekleştirmekte olup, ürettiği miktarın tamamını sattığı varsayımı altında dünya talebinin yüzde 32’sini karşılamaktadır. Geri kalan bor üreticisi firmaların yaklaşık olarak 608.000 ton B203 üretimi ile dünya bor arzının yüzde 33’ünü, 564.000 ton B203 satışı ile dünya talebinin yüzde 32’sini karşıladıkları düşünülmektedir.

Malî Durum

Maliyetlerinin büyük bölümü YTL olan Kuruluşun hasılatı büyük oranda döviz bazlıdır. Bu sebeple, döviz piyasalarındaki gelişmelere paralel olarak 2007 yılında brüt satışları yüzde 9 azalarak 516 milyon YTL olmuş, dönem kârı ise yüzde 11 artarak 215 milyon YTL’ye ulaşmıştır. 2007 yılı brüt satışları toplamının 29 milyon YTL’lik kısmını iç piyasa satışları oluşturmaktır. Kuruluşun dolar bazındaki bor satışları 2006 yılına göre yaklaşık yüzde 5 oranında artış

Orta Doğu2%

Uzak Doğu46%

Afrika0%Kuzey ve Güney

Amerika12%

Avrupa40%


66

göstermesine rağmen yıllık ortalama dolar kurunun bir önceki yıl seviyesinin altında gerçekleşmesi sebebiyle satışların YTL değerinde 52 milyon YTL’lik bir azalış meydana gelmiş ve bu Kuruluşun faaliyet kârına olumsuz olarak yansımıştır.


Brüt Satışlar 568 516 -9,2Satışların Maliyeti 275 289 5,1Faaliyet Giderleri 103 110 7,0Faaliyet Kâr Zararı 190 117 -38,4Finansman Giderleri 0 0 -Dönem Kâr Zararı 193 215 11,3


Stok 103 123 19,7Duran Varlıklar 822 822 -0,1Aktif Toplamı 1.241 1.269 2,3KV Yabancı Kaynaklar 48 39 -18,3UV Yabancı Kaynaklar 19 19 4,2Özkaynaklar 1.174 1.211 3,1

Rasyolar Cari Oran 8,72 11,41 30,9Asit Test Oranı 5,46 7,32 34,2Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 56 42 -24,9Nakit Çevirme Süresi (Gün) 165 170 3,4Özsermaye Getiri Oranı % 13,54 14,39 6,3


Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) 32,1 116 361,4Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 185 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı)

Diğer Katma Değer 347 436 25,6Yatırım Harcaması 44 48 8,1Faiz Dışı Fazla 93 -15 -

Kaynak: ETİ MADEN, Hazine Müsteşarlığı ve DPT

Eti Maden İşletmeleri 2007 yılında da en büyük bor üreticisi ve satıcısı olma konumunu sürdürmüş, 2,13 milyon ton konsantre bor, 1,1 milyon ton bor


67

kimyasalları ve eşdeğer ürünler üretimi ile en çok bor üreten firma olmuş ve dünya bor üretiminin yaklaşık yüzde 32’sini gerçekleştirmiştir.

Kuruluşun likidite rasyoları incelendiğinde ise, işletmede normalin üzerinde ve kullanılmayan fon bulunduğu anlaşılmaktadır. Kuruluşun alacak tahsil süresi 56 günden 42 güne düşerek, cari yılda kredili satışların Kuruluş kasasına dönme süresi kısalmıştır. Nakit çevirme süresi ise 165 günden 170 güne yükselmiştir. İşletmenin malî yapısı incelendiğinde işletmede varlıkların özkaynaklarla finanse edildiği, gerek kısa vadeli gerekse uzun vadeli yabancı kaynak kullanımının yıllara yaygın olarak düşük seyrettiği görülmektedir.

Kuruluş, Hazineye 2006 yılında 32 milyon YTL ve 2007 yılında ise 131 milyon YTL temettü ödemesi yapmıştır.

2006 yılında 107 milyon YTL faiz dışı fazla veren Kuruluş, 2007 yılında, temettü ödemesindeki 100 milyon YTL’lik artışın da etkisiyle 15 milyon YTL faiz dışı açık vermiştir.


68

6.9. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Süleyman Karaman (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Veysi Kurt (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ İsa Apaydın (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Talat Aydın (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Şükrü Kutlu (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Ümit Ulvi Canik (Üye - Hazine Temsilcisi)


İlgili Bakanlık Ulaştırma Bakanlığı

İnternet adresi http://www.tcdd.gov.tr

İlk demiryolu hattı olan 130 km'lik İzmir – Aydın hattının yapımına 1856 yılında başlanmıştır. 1856 – 1922 yılları arasında tüm Osmanlı topraklarında toplam 8.619 km. ve 1923 - 1950 arası dönemde ise 3.578 km demiryolu yapılmıştır.

1950 yılından sonra ülkemizde demiryolu taşımacılığı yerine karayolu taşımacılığına ağırlık verilmiştir. Ülkemiz yolcu taşıma paylarına bakıldığında, karayolu yolcu taşıma payı yüzde 96, demiryolu yolcu taşıma payı ise yalnızca yüzde 2'dir. Demiryollarının, mevcut altyapı ve işletme koşullarının iyileştirilmemesi ve yeni koridorlar açılamaması nedeniyle yolcu taşımacılığındaki payı son 50 yılda yüzde 38 oranında gerilemiştir.

Ülkemiz ulaşım sistemi içerisinde karayolu-demiryolu yük taşıma paylarına bakıldığında, karayolu yük taşıma oranı yüzde 94, demiryolu yük taşıma payı ise yüzde 4'dür. Demiryollarının yük taşımacılığındaki payı son 50 yılda yüzde 60 oranında gerilemiştir.

TCDD, ülkemizdeki demiryolu taşımacılığını düzenleyen, işleten ve kontrol eden resmi kurum olup, aynı zamanda sektörde faaliyet gösteren tek şirket olma özelliği taşımaktadır.

1953 yılına kadar katma bütçeli bir devlet idaresi iken, 29 Temmuz 1953 tarihinden itibaren 6186 sayılı Kanunla "Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi" adı altında kamu iktisadi devlet teşekkülü haline getirilmiştir. 233 sayılı KHK ile de "kamu iktisadi kuruluşu" olmuştur.


69

TCDD 18 ihtisas Daire Başkanlığı ile Hukuk, Savunma ve Basın Halkla İlişkiler birimlerinden oluşmakta, demiryolu taşımacılığı ile ilgili hizmetler 7 Bölge Müdürlüğünce yürütülmekte ve ayrıca 5 liman işletmektedir.

TCDD bir KİK olarak yapılandırılması sebebiyle bulunduğu sektörde tekel konumundadır. Bu sebeple pazar payı yüzde 100’dür.

Önemli Gelişmeler

Ankara-İstanbul Hızlı Tren Projesi

Proje, ilk olarak mevcut hattın yanına ilave bir yol yapımını içeren rehabilitasyon çalışması olarak planlanmış, sonradan mevcut hattın korunarak bunun dışında yeni çift hatlı hızlı tren projesine dönüştürülmüştür.

Ankara-İstanbul Hızlı Tren güzergâhının tamamlanması ile bu güzergâh üzerinde çalıştırılacak hızlı tren setlerinin temini sonucu Ankara-İstanbul arası yaklaşık 3 saate inecektir.

Ankara-Konya Hızlı Tren Projesi

Ankara-İstanbul Hızlı Tren, Marmaray Projelerinden sonra Ankara-Konya Hızlı Tren Projesi'nin inşaatı devam etmektedir.

Projenin tamamlanması ile Polatlı'dan başlayarak Güneye doğru inen 250 Km /saat hıza uygun çift hatlı, elektrikli, sinyalli yeni demiryolu inşa edilmiş olacaktır.

Marmaray Projesi

Marmaray Projesi ile her iki yakadaki demiryolu hatları İstanbul Boğazı'nın altından geçen bir demiryolu tüneli ile birbirine bağlanacaktır. Boğaz demiryolu tüp tünel geçişi, Yedikule'de yeraltına girmekte, Yenikapı ve Sirkeci yer altı istasyonları ile devam etmekte, Boğaz'ın altından geçerek Üsküdar yer altı istasyonuna bağlanmakta ve Söğütlüçeşme'de yüzeye çıkmaktadır.

Marmaray Projesi'nin ikinci etabı olarak adlandırılan Gebze - Haydarpaşa, Sirkeci -Halkalı banliyö hatlarının iyileştirilmesi çalışmaları kapsamında, Asya yakasında 43,4 km, Avrupa yakasında 19,6 km'lik banliyö hatları yüzeysel metroya dönüşecek, 36 istasyon yenilenecek, hat sayısı üçe çıkarılacak, bu hatların birinde TCDD yük ve anahat yolcu taşımacılığı yapacaktır. Marmaray'ın hizmete girmesiyle birlikte Gebze - Halkalı arasında 2-10 dakikada bir sefer yapılarak, her iki yakada bir saatte tek yönde 75.000 yolcu taşınabilecektir.


70

Proje kapsamında, 2009 yılında 280 adet, 2010'da 40 adet ve 2011 yılında 120 adet olmak üzere, toplam 440 adet araç alınması planlanmaktadır.

TCDD’nin Yeniden Yapılanma Çalışmaları

Yeniden yapılanma projesi 2 ana bileşenden oluşmaktadır:

1- Demiryolu Sektörünün Organizasyonu (Eşleştirme -Twinning) Projesi

Bu proje, ülkemiz demiryolu sektörü için AB müktesebatına uyumlu yasal düzenlemelerin yapılmasını içermektedir. Proje ile demiryolu sektörünü düzenleyen bir “Çerçeve Kanun” ve “TCDD Kanunu” ve bu kanunları tamamlayıcı nitelikte yönetmeliklerin hazırlanması amaçlanmakta olup, söz konusu mevzuata yönelik taslak çalışmalar devam etmektedir.

2- Yeni TCDD Organizasyonu, Hükümetle Malî İlişkilerin Düzenlenmesi ve Malî Yönetim Bilgi Sistemi (MYBS) Kurulması Projesi

Yeniden yapılanmanın ana unsurlarından olan iş birimlerinin oluşturulması, kamu hizmeti yükümlülüklerinin tanımlanması, kamu hizmeti sözleşmelerinin hazırlanması, genel malî ilişkilerin analizini içeren proje; yeni iş birimi bazlı bir organizasyon yapısını tanımlayarak, TCDD’nin bağımsız ve ticari olarak yönetilen bir demiryolu girişimi şeklinde yeniden yapılandırılmasını, iş tanımlarının yapılmasını, performans hedeflerinin ve ölçütlerinin belirlenmesini, TCDD ve Hükümet arasında AB müktesebatının gerekliliklerini yerine getirmek üzere, daha dengeli bir malî ilişki tanımlanarak malî ilişkilerin düzenlenmesini, işletme - altyapı ve kamu hizmeti yükümlüklerine ait muhasebelerin ayrılmasını kapsamaktadır.

Kuruluşun halihazırda en önemli sorunu, giderlerini gelirleri ile karşılayamamasıdır. 2007 Malî Yılı Bütçe Kanunu çerçevesinde personel maaşlarının ve sosyal sigorta primlerinin ödenebilmesini teminen 1,1 milyar YTL sermaye olarak, 200 milyon YTL görev zararı olarak Hazine Müsteşarlığınca toplam 1,3 milyar YTL ödenek aktarılmıştır.

TCDD Genel Müdürlüğü tarafından işletilen limanlardan Mersin Limanının özelleştirme işlemleri tamamlanarak 2007’de devir işlemi yapılmıştır. İzmir ve Derince Limanlarının ihaleleri ise 2007 yılında sonuçlanmış olup, işlemleri devam etmektedir.


71

Malî Durum

2006 yılında 1,4 milyar YTL olan brüt satış gelirleri 2007 yılında aynı düzeyde gerçekleşmiştir.


Brüt Satışlar 1.406 1.402 -0,3Satışların Maliyeti 1.674 1.824 9,0Faaliyet Giderleri 198 216 9,3Faaliyet Kâr Zararı -465 -637 -Finansman Giderleri 88 117 33,6Dönem Kâr Zararı -504 -630 25,1


Stok 166 190 14,2Duran Varlıklar 4.855 5.496 13,2Aktif Toplamı 6.432 7.543 17,3KV Yabancı Kaynaklar 1.451 1.867 28,6UV Yabancı Kaynaklar 893 784 -12,2Özkaynaklar 4.087 4.892 19,7

Rasyolar Cari Oran 1,09 1,10 0,9Asit Test Oranı 0,64 0,66 2,5Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 234 309 32,1Nakit Çevirme Süresi (Gün) 207 278 34,1Özsermaye Getiri Oranı % -13,69 -14,04 -

İstihdam Toplam Personel Sayısı (ort.) 31.419 31.299 -0,4Toplam İstihdam Gideri 948 1.057 11,4

Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü+Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 283 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı) 1.507 1.300 -13,4

Diğer Katma Değer 730 766 5,0Yatırım Harcaması 853 807 -5,3Faiz Dışı Fazla 141 -186 -

Kaynak: TCDD, Hazine Müsteşarlığı ve DPT

Kuruluş yıllar itibarıyla zarar etmekte olduğundan cari giderlerinin finansmanı amacıyla düzenli olarak Hazine Müsteşarlığı bütçesinden kaynak transferi yapılmaktadır. Bu anlamda toplam KİT sistemi içerisinde en çok transfer yapılan kuruluş olma özelliğini taşımaktadır.


72

Diğer taraftan yapılan sermaye transferleri kuruluşun yatırım harcamalarını karşılamaya yetmemektedir. Bu sebeple yatırım harcamalarının finansmanı amacıyla uzun vadeli kredi kullanımı yoluna başvurulmakta, ancak vadesi geldiğinde bu kredileri geri ödeme hususunda da sıkıntı çekmektedir.

Alacakların tahsil süresi ve nakit çevirme süresi artan kuruluşun özsermaye getiri oranı negatiftir. Kuruluşun 2006 yılında faiz dışı fazla vermesinin en önemli sebebi bütçeden yapılan ödemelerdir. 2006 yılında Bütçeden yapılmış olan ödemeler 2007 yılına göre yaklaşık 200 milyon YTL daha yüksektir.

Kuruluşun personel sayısı yüzde 0,4 oranında düşüş göstermekle birlikte hala personel fazlası sorunu yaşamaktadır. Diğer taraftan, kuruluşun nitelikli personel ihtiyacı devam etmektedir.


73

6.10. Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Orhan Birdal (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Funda Makbule Ocak (Üye - Genel Müdür Yrd) ♦ Boş (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Ahmet Arslan (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Boş (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Sadettin Parmaksız (Üye - Hazine Temsilcisi)



İnternet adresi http://www.dhmi.gov.tr

Türkiye havaalanlarının işletilmesi ile Türkiye hava sahasındaki hava trafiğinin düzenlenmesi ve kontrolü görevi, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğünce yerine getirilmektedir.

Türk Sivil Havacılık sektörünün altyapısını oluşturan tesis ve donanımıyla, 1933 yılından bu yana değişik isim ve statülerle hizmetlerini yürütmekte olan Kuruluş, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve Ana Statüsü çerçevesinde 1984 yılından itibaren faaliyetlerini kamu iktisadi teşebbüsü olarak sürdürmektedir.

Kuruluşun Ana Statüsü ile belirlenen amaç ve faaliyet konuları ise; sivil havacılık faaliyetlerinin gereği olan hava taşımacılığı, havaalanlarının işletilmesi, meydan yer hizmetlerinin yapılması, hava trafik kontrol hizmetlerinin ifası, seyrüsefer sistem ve kolaylıklarının kurulması ve işletilmesi, bu faaliyetler ile ilgili diğer tesis ve sistemlerin kurulması, işletilmesi ve modern havacılık düzeyine çıkarılmasını sağlamaktır.

Hava seyrüsefer ve havaalanı işletme hizmetleri çerçevesinde, hizmet verilen uçak ve yolcu trafiklerinde son yıllarda önemli artışlar meydana gelmiştir. Özellikle, uluslararası hava limanlarımızın dış hat uçak ve yolcu trafiklerinde önemli gelişmeler olmuş, İstanbul Atatürk Hava Limanı ile Antalya Hava Limanı, uluslararası trafik artışı nedeniyle, Avrupa’nın da önde gelen hava limanları arasında yer almıştır.


74

DHMİ’nin kamu iktisadi kuruluşu olması sebebiyle seyrüsefer hizmetlerinde pazar payı yüzde 100’dür. Diğer hizmetlerde (havaalanları / terminal işletmeciliği gibi) özel sektör firmaları faaliyet gösterebilmektedir.

Önemli Gelişmeler

Bölgesel hava alanlarına aktivite kazandırmak, iç hat uçuşlarını cazip hale getirmek amacıyla başlatılan teşvik politikaları çerçevesinde Kasım 2003 tarihinden itibaren DHMİ tarifelerinde yapılan indirimin yanı sıra, bilet fiyatlarındaki özel iletişim vergisi ve eğitime katkı payı kaldırılmıştır.

Bu uygulama ile, pazara birçok yeni özel hava yolu taşıyıcısı firma girmiş ve bu sektörde gerçek anlamda bir rekabet ortamı yaratılmıştır.

Bölgesel taşımacılık uygulamasının başladığı 2003 yılından itibaren iç ve dış hat yolcu taşımacılığında sürekli artış yaşanmaktadır. Aynı şekilde, 2007 yılında da iç hat yolcu sayısında yüzde 10,1, dış hat yolcu sayısında yüzde 15,6, iç hat yük miktarında yüzde 3,6, dış hat yük miktarında yüzde 12,6, iç hat uçak trafiğinde yüzde 4, dış hat uçak trafiğinde ise yüzde 12 oranında artış olmuştur.

DHMİ, 12 Nisan 2007 tarihinde Antalya Hava Limanı İşletmesinin işletme hakkını 2,37 milyar avro (3 milyar 197 milyon dolar) bedelle devretmiştir.18 Daha önce de, Atatürk Hava Limanı iç ve dış hatlar terminal binası, çok katlı otopark ve genel havacılık terminalinin 15,5 yıl süreyle kiralanmak suretiyle işletilmesine ilişkin 3 milyar dolar’lık kira sözleşmesi 16 Haziran 2005 tarihinde imzalanmıştı.

Daha önce kapatılan veya uçuş olmayan Tokat, Uşak, Sivas, Siirt, Çanakkale, Kahramanmaraş, Adıyaman, Amasya, Merzifon ve Hatay hava alanları DHMİ tarafından yeniden sivil hava trafiğine açılmıştır. Milas Bodrum Havalimanı Dış Hatlar Terminali Yap – İşlet – Devret İhalesi 02.08.2006 tarihinde gerçekleşmiş, Teknotes A.Ş. 45 ay işletme süresi karşılığı ihaleyi kazanmış, 14.12.2007 tarihinde uygulama sözleşmesi parafe edilmiş olup YPK kararı beklenmektedir.

Malî Durum

Kârlı bir Kuruluş olan DHMİ bütçeye önemli miktarlarda hasılat payı ve temettü ödemektedir. 2006 yılı sonuna kadar gayri safi satış hasılatı tutarı üzerinden yüzde 10 olarak uygulanan hasılat payı oranı 2007 Ocak ayından geçerli olmak üzere yüzde 14’e yükseltilmiştir. Kuruluş 2007 yılında 344 milyon YTL temettü, 105 milyon YTL hasılat payı ödemiştir.

18 Antalya Havalimanı iki dış hatlar terminalinden oluşmaktadır. Birinci terminal 17 yıl 3,5 ay süre ile, ikinci terminal ise 15 yıl 3 ay süreyle devredilmiştir.


75

Kuruluşun seyrüsefer gelirleri, terminal gelirleri ve işletme gelirlerinden oluşan brüt satış rakamları 2000 yılından 2007 yılına kadar aralıksız her yıl büyüyerek 229 milyon YTL’den 1 milyar YTL’ye yükselmiştir.

Kuruluşun kamulaştırma giderlerinin artmasıyla birlikte kısa vadeli borçlarında yüzde 77 artış oluşmuş, bu da nakit çevrim süresinin negatife dönmesine yol açmıştır.


Brüt Satışlar 1.023 1.046 2,2Satışların Maliyeti 378 419 10,8Faaliyet Giderleri 47 48 0,7Faaliyet Kâr Zararı 524 474 -9,5Finansman Giderleri 0 0 0,0Dönem Kâr Zararı 578 565 -2,2


Stok 21 22 2,0Duran Varlıklar 2.020 2.420 19,8Aktif Toplamı 3.140 3.891 23,9KV Yabancı Kaynaklar 341 604 77,2UV Yabancı Kaynaklar 252 693 174,7Özkaynaklar 2.546 2.594 1,9

Rasyolar Cari Oran 3,28 2,44 -25,9Asit Test Oranı 3,14 2,34 -25,5Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 51 39 -23,6Nakit Çevirme Süresi (Gün) 26 -72 -Özsermaye Getiri Oranı % 19,01 15,39 -19,0


Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü+Hasılat Payı) 273 447 63,7Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 301 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı)

Diğer Katma Değer 884 884 0,0Yatırım Harcaması 183 248 35,7Faiz Dışı Fazla 118 -389 -

Kaynak: DHMİ, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


76

Kuruluşun kârlılığında da 2000 yılından 2007 yılına kadar düzenli bir büyüme gözlemlenmektedir. Anılan yıllar arasında Kuruluş dönem kârı 93 milyon YTL’den 565 milyon YTL’ye çıkmıştır.

DHMİ’nin faiz dışı denge rakamı 2006 yılında 118 milyon YTL fazla verirken, 2007 yılında yatırım tutarının yüzde 36 ve bütçeye yaptığı temettü katkısının yüzde 64 oranında artmasının da etkisiyle 389 milyon YTL açık vermiştir.

Kuruluşun 2007 yılı asit test oranı 2,34, özsermaye getiri oranı yüzde 15 olarak gerçekleşirken yarattığı katma değer 884 milyon YTL olmuştur.


77

6.11. Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Salih Orakçı (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ H. Gani Aygün (Üye – Gn. Md. Yardımcısı) ♦ Boş (Üye – Gn. Md. Yardımcısı) ♦ Orhan Öge (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Boş (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Münir Karaloğlu (Üye - Hazine Temsilcisi)

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı : Yüzde 100 Esas Sermaye : 51,1 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 50,8 milyon YTL


İnternet adresi http://www.kiyiemniyeti.gov.tr

Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş.’nin bünyesinde Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmesi olarak yer almakta iken Özelleştirme Yüksek Kurulunun 07.04.1997 tarih ve 97/12 sayılı Kararı ile Denizcilik Müsteşarlığına devredilmiş, bilahare 12.05.1997 tarih, 97/9466 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmeleri Genel Müdürlüğü adı altında bir kamu iktisadi kuruluşuna dönüştürülmüştür.

Kıyı emniyetini arttırma adına verilebilecek her türlü hizmeti vermek üzere hizmet alanının genişlemesiyle ismi Şubat 2007’de Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü olarak değiştirilen kuruluş; denizlerimizde, iç sularımızda ve kara sularımızda seyreden Türk ve yabancı bayraklı gemilerin seyir güvenliğine yardımcı olmak; kıyı emniyeti ve gemi kurtarma hizmetleri yapmak ve bunlarla ilgili cihaz ve tesisleri kurmak, işletmek; can, mal ve gemi kurtarmak, yardım, çeki, batık çıkartmak ve bunlarla ilgili römorkaj ve dalgıçlık hizmetlerini yapmak amacıyla kurulmuştur.

KİK statüsünde olan KIYEM tekel konumu dolayısıyla yüzde 100’lük bir pazar payına sahiptir.

Önemli Gelişmeler

Türk Boğazları Gemi Trafik Hizmetleri (TBGTH) sistemi projesinin birinci aşamasında Temmuz 2003 tarihinde fiziki açılışı gerçekleştirilmiş, ikinci aşamasında ise sistem testleri ve operatörlerin görev başı eğitimleri yapılmış ve sistem Aralık 2003 tarihinde devreye alınmıştır. Üçüncü aşamasında, Marmara


78

Denizi etabının sisteme dahil edilmesi ile TBGTH 204 millik bir alanda dünyanın en uzun elektronik kapsama alanlarından birisi olacaktır.

Deniz ve seyir güvenliği hizmetlerinin tek elden yürütülebilmesi ve Türk Boğazları Gemi Trafik Hizmetleri (TBGTH) ile hizmet bütünlüğü sağlanması amacıyla, TDİ ile birleştirilmesi gündemdedir. 2008 yılı Hükümet Programında da TDİ ve KIYEM’in tek bir çatı altında birleştirileceği hükme bağlanmış olup, 2008 Aralık sonuna kadar birleşmenin tamamlanması öngörülmüştür.

Kuruluş 2007 yılında, 7 adet Türk ve 21 adet Yabancı bayraklı gemi olmak üzere toplam 28 Adet gemiye kurtarma yardım hizmeti, 18 gemiye çeki hizmeti, 1.147 gemiye refakat hizmeti, 637 gemiye römorkaj hizmeti ve diğer faaliyetler başlığı altında 115 adet hizmet vermiştir.

Kuruluş 2007 yılında, bilgi işlem ağının geliştirilmesi, römorkör alımı, fener ve tahlisiye istasyonlarının yenilenmesi, makine teçhizat alımı projeleri kapsamında 14 milyon YTL yatırım harcaması yapmıştır.

Malî Durum

Hasılatı büyük oranda dövize endeksli olan Kuruluşun dönem kârı 2001 yılından 2004 yılında kadar sürekli azalarak 76 milyon YTL’den 11 milyon YTL’ye gerilemiştir. 2005 yılında 18 milyon YTL’ye 2006 yılında ise 37 milyon YTL’ye yükselen dönem kârı 2007 yılında 29 milyon YTL’ye gerilemiştir.

Kuruluş satışlarının büyük oranda peşin olarak yapılması, dönen varlıklar içerisinde likit varlıkların payının yüksek olmasını sağlamaktadır. Bu çerçevede, nakit çevirme süresi negatif değerler alan Kuruluşun 2007 asit test oranı 4,44 olmuştur. Özsermaye getiri oranı ise yüzde 32’den yüzde 20’ye gerilemiştir.

KIYEM, 2007 yılında bütçeye 10 milyon YTL temettü ve 12,9 milyon YTL hasılat payı ödemiştir. 2006 yılında 13 milyon YTL faiz dışı fazla veren Kuruluş, dönem kârındaki azalma nedeniyle 2007 yılında 1 milyon YTL faiz dışı fazla vermiştir.


79


Brüt Satışlar 139 130 -6,3Satışların Maliyeti 56 57 1,7Faaliyet Giderleri 30 36 17,4Faaliyet Kâr Zararı 34 21 -37,6Finansman Giderleri 0 0 0,0Dönem Kâr Zararı 37 29 -22,1


Stok 1 1 -2,3Duran Varlıklar 70 78 11,5Aktif Toplamı 117 128 9,6KV Yabancı Kaynaklar 11 11 0,8UV Yabancı Kaynaklar 0 0 0,0Özkaynaklar 106 118 10,5

Rasyolar Cari Oran 4,45 4,72 6,0Asit Test Oranı 4,13 4,44 7,4Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 7 4 -43,7Nakit Çevirme Süresi (Gün) -13 -8 -Özsermaye Getiri Oranı % 31,73 20,48 -35,4


Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü+Hasılat Payı) 23,9 23,2 -2,9Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 38,1 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı)

Diğer Katma Değer 107 108 0,4Yatırım Harcaması 16 14 -12,7Faiz Dışı Fazla 6 1 -76,1

Kaynak: KIYEM, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


80

6.12. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Osman Tural (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Yusuf Toprak (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Boş (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Doç Dr. Ender Ethem Atay (Üye - Bakanlık

Temsilcisi) ♦ Münir Kaya Amanvermez (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Ahmet Fethi Toptaş (Üye - Hazine Temsilcisi)

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: Yüzde 100 Esas Sermaye : 1.050 milyon YTL Ödenmiş Sermaye: 812 milyon YTL


İnternet adresi http://www.ptt.gov.tr

En eski KİT’lerimizden birisi olan PTT’nin tarihi, Tanzimat Fermanı uyarınca posta hizmetlerinin halkın da ihtiyaçlarını karşılayacak duruma gelmesi amacıyla 1840 yılında kurulan Posta Nazırlığı’na kadar gitmektedir. İlk kurulduğu yıllarda yalnızca posta hizmeti verilirken, 1855 yılında Telgraf ve 1910 yılında para havalesi hizmetleri verilmeye başlanmıştır.

Cumhuriyetin kuruluş yıllarında 376 sayılı Posta Kanunu ve 406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu ile kamu haberleşmesine yönelik yasal düzenlemeler hayata geçirilmiştir. Kuruluş önce 17.10.1954 tarih ve 6145 sayılı Kanunla kamu iktisadi teşebbüsü statüsüne kavuşmuş ve 233 sayılı KHK’nın 1984 yılında yayımlanmasıyla kamu iktisadi kuruluşu olarak bugünkü halini almıştır.

Kuruluş posta ve telefon işletmeciliğinden sorumlu iken, 18.06.1994 tarih ve 4000 sayılı Kanun uyarınca T.C. Posta İşletmesi Genel Müdürlüğü olarak yapılandırılmış ve telekomünikasyon hizmetleri kuruluş bünyesinden ayrılmıştır.

Kamu iktisadi kuruluşu olan PTT, kârlı olmayan beldelerde şube açmakta, bu şekilde kamu hizmeti yerine getirmektedir. Kuruluş ana statüsüyle belirlenen temel amaç ve faaliyet konuları tekel niteliğindeki posta, telgraf hizmetleri ile posta kolilerinin taşınması ve posta havale işlemleri yapmaktır.

PTT bir kamu iktisadi kuruluşu olması sebebiyle yurt içi posta iletiminde tekel konumdadır. Ancak kargo şirketlerinin de piyasada rekabet eder hale gelmeleri nedeniyle pazar payı yüzde 96 civarına düşmüştür.


81

Önemli Gelişmeler

Kuruluş geçmiş senelerde faaliyetlerinden zarar ederken, son yıllarda hizmetlerini çeşitlendirerek önemli ölçüde kâr etmeye başlamıştır.

Yurt içinde yaygınlığı belli bir düzeyin altında kalan bankaların kredi kartlarının tahsilatı, elektrik, su, GSM şirketleri ve Türk Telekom fatura tahsilatından elde edilen komisyon geliri kuruluş gelirlerinin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Kuruluş gelirlerinde önemli bir payı olan Türk Telekom fatura tahsilatından alınan komisyon oranının kademeli olarak düşürülmesi için Türk Telekom A.Ş. ile protokol yapılmıştır.

Teknolojik ilerleme sonucu mektup gönderilerinin yanında fatura gönderimleri de elektronik ortamda yaygınlaştığından ve e-beyanname uygulamasına geçiş söz konusu olduğundan, PTT koli gönderileri konusunda kendisini geliştirme amacını benimsemiş, 2007 yılında koli-kargo piyasasına girmek için çalışmalara başlamıştır.

Avrupa Parlamentosu, üye ülkelerde posta hizmeti tekelinin 2013’te tamamen sonlandırılmasına karar vermiş bulunmaktadır. Bu çerçevede posta sektörünün rekabete açılması, aynı zamanda evrensel hizmetin sürdürülmesi hedeflenmektedir. Bu durum, üyelik müzakereleri devam eden ülkemizde posta tekelini sürdüren PTT’nin, malî durumunu korumak için verimliliğini ve rekabet gücünü artırmasını gerektirmektedir.

Malî Durum

PTT’nin 2007 yılı brüt satış hasılatı yüzde 12,2 artarak 1 milyar YTL’ye, faaliyet kârı yüzde 4,5 artarak 67 milyon YTL’ye ve dönem kârı yüzde 17 artarak 238 milyon YTL’ye yükselmiştir.

Bir hizmet kuruluşu olarak PTT’nin en büyük maliyet unsuru istihdam giderleridir. Kuruluşun 2007 yılı istihdam gideri yüzde 15,8’lik bir artış göstererek 783 milyon YTL’ye ulaşmıştır.

Kuruluş dönen varlıklarının yüzde 86’sını hazır değer olarak tutmaktadır. PTT bir hizmet kuruluşu olması nedeniyle az miktarda stok bulundurmakta, hasılatı ise büyük oranda nakit bazda gerçekleştiğinden ticari alacaklar kalemi tutarı önemli bir büyüklüğe ulaşmamaktadır. Bu itibarla kuruluşun 2006 ve 2007 yıllarında asit test oranı sırasıyla 2,37 ve 1,93 olarak gerçekleşmiştir. Kuruluşun oldukça likit çalıştığı, nakit çevirme süresinin negatif değerler almasından da görülmektedir.


82


Brüt Satışlar 932 1.046 12,2Satışların Maliyeti 651 178 -72,7Faaliyet Giderleri 217 800 269,5Faaliyet Kâr Zararı 64 67 4,5Finansman Giderleri 1 0 -Dönem Kâr Zararı 203 238 17,1


Stok 17 14 -15,4Duran Varlıklar 745 808 8,3Aktif Toplamı 1.451 1.689 16,4KV Yabancı Kaynaklar 272 403 48,0UV Yabancı Kaynaklar 5 4 -0,6Özkaynaklar 1.174 1.281 9,1

Rasyolar Cari Oran 2,59 2,19 -15,6Asit Test Oranı 2,37 1,93 -18,7Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 3 1 -52,9Nakit Çevirme Süresi (Gün) -85 -300 -Özsermaye Getiri Oranı % 12,84 13,51 5,2


Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) 70 Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 506 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı)

Diğer Katma Değer 896 1.040 16,2Yatırım Harcaması 17 84 398,1Faiz Dışı Fazla 72 8 -88,9

Kaynak:PTT, Hazine Müsteşarlığı ve DPT

Kuruluş öz kaynaklarının toplam pasifler içindeki payı 2006 yılında yüzde 81 ve 2007 yılında yüzde 76 olmuştur. Yabancı kaynakların ise neredeyse tamamı kısa vadeli niteliktedir.

2007 yılında bütçeye 70 milyon YTL temettü ödemesi gerçekleştirmiş olmasınında etkisiyle faiz dışı fazla dengesi 72 milyon YTL’den 8 milyon YTL’ye düşmüştür.


83

6.13. Et ve Balık Kurumu Genel Müdürlüğü

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Hasan Atagün (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Ahmet Uçar (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Muhammet Kaya (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Abdullah Atilla Metin (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Mehmet Halis Bilden (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Kemal Madenoğlu (Üye - Hazine Temsilcisi)

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı : Yüzde 100 Esas Sermaye : 400 milyon YTL Ödenmiş Sermaye: 367 milyon YTL

İlgili Bakanlık

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

İnternet adresi

http://www.ebk.gov.tr

Et ve Balık Kurumu 3780 sayılı Milli Koruma Kanunu’nun 6 ncı maddesi uyarınca, 28.08.1952 tarih ve 3/15597 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanan, K/871 sayılı Koordinasyon Kurulu Kararı üzerine, 01.10.1952 tarihinde “Et ve Balık Kurumu” unvanı ile kurularak 01.01.1953 tarihinde faaliyete geçmiş bir iktisadi devlet teşekkülüdür.

İlk et kombinası 1953 yılında Erzurum da hizmete açılmış, bunu 1955 yılında Ankara takip etmiştir. İlerleyen yıllarda açılan 25 et kombinası, 2 tavuk kombinası, 2 et işleme ünitesi, 1 balık mamulleri fabrikası ve 1 soğuk hava deposu ile üretime ve muhafazaya yönelik iş yeri sayısı 35’e ulaşmıştır.

20 Mayıs 1992 tarih ve 92/3088 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile özelleştirme kapsamına alınan kurumun kombinalarının bir kısmı satılmış, bir kısmı kapatılmış, bir kısmı da çeşitli Kurumlara devredilmiştir. Halen 8 et kombinası ile faaliyetlerini devam ettirmektedir.

EBK, Özelleştirme Yüksek Kurulu'nun 26 Ağustos 2005 tarih, 2005/104 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsam ve programından çıkartılarak Hazine Müsteşarlığı portföyüne devredilerek Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile ilişkilendirilmiştir.

Özelleştirme kapsamından çıkarılan kurumun hazırlanan yeni ana statüsü ile amaç ve faaliyetlerinde önemli değişiklikler yapılmıştır. Ticari esaslara göre faaliyet göstermesi gereken Kuruma, yeni Ana Statüsü ile “Kurumun yeniden yapılandırılarak, hayvancılık sektöründe düzenleyici ve destekleyici bir rol


84

üstlenmesi” ve “Ülke hayvancılığını teşvik ederek istikrarlı bir şekilde geliştirilmesine yardımcı olması” gibi kamu hizmeti ağırlıklı görevler verilmiştir.

EBK’nin pazar payı 2007 sonu itibarıyla yüzde 2’dir.

Önemli Gelişmeler

2006 yılında Yönetim Kurulu Kararı ile devir alınan Ağrı ET Kombinası, gerekli yatımlar yapılarak 2007 yılı Haziran ayında faaliyete geçmiştir.

2006 yılında başlanılan TAR-ET Projesinde, ilk yıl sonunda hedeflenen rakamlara ulaşılamamıştır.

Kurumun kombinalarının şehir içerisinde kalması nedeniyle Endüstriyel ve Sanayi Tesislerinin çevre kirliliği ve çevreye verdikleri (koku vs. gibi) zararlardan dolayı söz konusu kombinaların şehir dışına taşınması yönünde günümüz (ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi ve HACCP) şartlarına uygun işletme maliyetini asgariye indirecek teknik donanıma sahip yeni Kombina yapımları devam etmektedir.

Kamu İhale Yasası, Kurumun kamu kurum ve kuruluşlarına protokol yapmak suretiyle et satma imkanını ortadan kaldırmıştır. Askeri birlikler dahil tüm kurumlar et ihtiyaçlarını yasa gereği ihale ile karşılamak zorundadır. Kurum, işçilik maliyetleri ve diğer giderlerinin özel sektöre göre yüksek olması nedeniyle söz konusu ihaleleri almakta zorlanmaktadır.

Kurumun ortalama işçi maliyeti 2007 yılı için 2.559 YTL/ay ile hayvancılık sektöründe faaliyet gösteren özel işyerleri ortalamasının çok üstünde olup, bu durum Kurumun rekabet gücünü zayıflatmaktadır.

Malî Durum

Kuruluş devamlı zarar eden kamu iktisadi teşebbüslerindendir. 2007 yılında, brüt satışları yüzde 17 artışla 97 milyon YTL’ye yükselmiş, faaliyet ve dönem zararları 2006 yılına göre azalmıştır.

Kurumun kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü gösteren cari oran 2006 yılına göre yüzde 52 oranında düşerek 2007 yılında 1,4 olarak gerçekleşmiştir.

Kurumun alacaklarını tahsil süresi 2006 yılında 24 gün iken, 2007 yılında ticari alacaklarının artması nedeniyle 28 güne yükselmiştir.


85

2006 yılındaki stok devir hızı 2,73 iken 2007 yılında net satışlardaki artış nedeniyle stok devir hızı 3’e yükselmiştir.

2007 yılı finansman ihtiyacı Hazine Müsteşarlığından yapılan 33 milyon YTL sermaye ödemesi ile karşılanmıştır. Finansman ihtiyacının tümüyle sermaye ödemesi yoluyla giderilmesi dolayısıyla uzun vadeli borçların özkaynaklara oranı sıfır düzeyindedir.


Brüt Satışlar 83,3 97,3 16,8Satışların Maliyeti 103,2 114,8 11,2Faaliyet Giderleri 14,5 13,9 -4,0Faaliyet Kâr Zararı -34,4 -31,5 -Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0Dönem Kâr Zararı -38,6 -34,5 -10,6

Bilanço Dönen Varlıklar 22,8 31,8 39,3

Stok 6,5 20,9 219,6Duran Varlıklar 46,8 45,4 -3,0Aktif Toplamı 69,6 77,2 10,9KV Yabancı Kaynaklar 20,1 27,9 38,7UV Yabancı Kaynaklar 0,0 0,0 -25,0Özkaynaklar 49,5 49,3 -0,4

Rasyolar Cari Oran 1,14 1,14 0,5Asit Test Oranı 0,70 0,36 -49,4Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 24 28 16,1Nakit Çevirme Süresi (Gün) 25 31 22,0Özsermaye Getiri Oranı % -73,71 -69,74 -

İstihdam Toplam Personel Sayısı (ort.) 1.060 1.038 -2,1Toplam İstihdam Gideri 27,5 35,0 27,5

Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 20,5 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı) 32,5 34,8 7,1

Diğer Katma Değer -8,6 2,8 Yatırım Harcaması 7,3 0,5 -92,7Faiz Dışı Fazla -9,8 -12,7 -

Kaynak: EBK, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


86

6.14. Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Dr.H.İbrahim Özbayat(YK Başkan V.ve Gn Md V.) ♦ Ali Yıldırım (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Prof. Dr. Ekrem Erdem (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Dr. Ferhat Şelli (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Yalçın Yüksel (Üye - Hazine Temsilcisi)


İlgili Bakanlık Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

İnternet adresi http://www.tigem.gov.tr

1983 yılında Devlet Üretim Çiftlikleri ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bünyesinde bulunan hara ve inekhaneler, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü adı altında birleştirilmiştir.

TİGEM, bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak, çeşitlendirmek, ürün kalitesini iyileştirmek amacıyla yetiştirmiş olduğu damızlık hayvan, tohumluk, fidan, fide gibi girdileri yetiştiricilere intikal ettirmek, tarım teknolojisi, girdi kullanımı ve ıslah konularında öncülük ve öğreticilik yapmak amacıyla kurulmuş olan bir iktisadi devlet teşekkülüdür.

Kurulduğu ilk yıllarda tohumluk, fidan, fide üretiminde önemli hizmetler görmüş, damızlık üretiminde ise sığırcılık, koyunculuk ve civciv üretiminde elde edilen gelişmeler küçük ve büyük baş hayvancılığının gelişmesine katkı sağlamıştır.

Son yıllarda özel sektör kuruluşları bitkisel üretim ve tavukçulukta TİGEM’in önüne geçerek önemli ilerlemeler kaydetmişlerdir. Ancak, hububat tohumluğu, büyük ve küçükbaş damızlık üretiminde ve dağıtımında TİGEM işlevini ve önemini halen korumaktadır.

YPK’nın 24 Aralık 1999 tarih ve 99/T-46 sayılı Kararı ile, TİGEM’in amaç ve faaliyet konularında üretim yapmak üzere iştirakler kurması hususu düzenlenmiştir. 4 Temmuz 2003 tarih 2003/T-13 sayılı YPK Kararı ile de yapısal sorunlardan dolayı verimli çalıştırılamayan 22 adet tarım işletmesinin tasfiye edilerek TİGEM'in amaç ve faaliyet konuları doğrultusunda özel sektöre kiralanması hüküm altına alınmıştır.


87

TİGEM’in buğday ve arpa tohumluk piyasasındaki payı yüzde 65 ile yüzde 68 arasında değişmektedir.

Önemli Gelişmeler

YPK Kararları doğrultusunda başlatılan kiralama ve iştirak faaliyetlerine devam edilmektedir. 2007 yılı sonu itibarıyla 14 işletmenin özel sektöre devri gerçekleştirilmiş, işletme sayısında yüzde 36,8, arazi miktarında ise yüzde 3,8 azalma meydana gelmiştir. Ancak, üretim miktarında herhangi bir düşüş olmamıştır. Bununla birlikte, 2007 yılında yapılan TBMM KİT Üst Komisyon Toplantısı’nda TİGEM tarafından kiraya verilen işletmelerin ülke ekonomisine olan katkısı ile, kiralamadan kaynaklı sorunların tespit ve çözümüne yönelik bilgi birikimi oluşana kadar kiralama sürecinin durdurulmasına yönelik bir tavsiye kararı alınmıştır.

2007 yılında ülkemiz genelinde yaşanan kuraklık TİGEM’in malî yapısını önemli ölçüde bozmuştur. Özellikle, Kuruluşun yıllık satış hasılatının yüzde 40’ını karşılayan Ceylanpınar Tarım İşletmesi’nde 2007 yılında yeterli ürün alınamaması nedeniyle TİGEM’in 2008 yılında önemli miktarda ilave finansman ihtiyacı doğmuştur.

Kuruluşun hububat tohumluğu üretimi 2006 yılına göre yüzde 19 düşüşle 153 bin ton olarak gerçekleşmiştir.

Sertifikalı tohumluk çalışmalarına devam edilmiş, üreticinin ihtiyacı olan sertifikalı tohumluğun üretilmesi çalışmalarında önemli ilerlemeler sağlanmıştır.

Kuruluşa ait arazilerin, kamu kurum ve kuruluşlarına tahsis edilmesine yönelik uygulamalar, zaman zaman TİGEM’in arazi ve işletme bütünlüğünün bozulmasına yol açabilmektedir.

Ülkemizde kullanılması gereken sertifikalı tohumluk miktarı 876 bin ton olmasına rağmen kullanım 150-200 bin ton civarında seyretmektedir. Bununla birlikte, TİGEM’in mevcut hububat tohumu üretim kapasitesi 200 bin ton civarındadır.

Malî Durum

Kuruluş 2007 yılına kadar başa baş noktasında faaliyet göstermekte ise de 2007 yılında yaşanan kuraklık sonucu satış gelirleri düşmüştür. Brüt satışları 2007 yılında yüzde 10 azalışla 210 milyon YTL, faaliyet ve dönem zararları ise sırasıyla 27 milyon YTL ve 22 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir.


88

Yıl içinde meydana gelebilecek gelir gider dengesizliğinin önlenmesi amacıyla kuruluşa her yıl Hazine Müsteşarlığı bütçesinden sermaye ödemesi yapılmaktadır. Söz konusu ödemeler dolayısıyla kuruluş varlıklarının finansmanı içerisinde öz kaynakların payı yıldan yıla artmaktadır. Bu itibarla, öz kaynakların pasif toplamı içindeki payı önceki yıllarda olduğu gibi yüzde 90 düzeyinde gerçekleşmiştir.


Brüt Satışlar 233 210 -10,0Satışların Maliyeti 165 162 -2,3Faaliyet Giderleri 64 76 17,8Faaliyet Kâr Zararı 4 -27 -Finansman Giderleri 0 0 -76,6Dönem Kâr Zararı 4 -22 -


Stok 126 150 19,2Duran Varlıklar 135 157 16,0Aktif Toplamı 364 385 5,7KV Yabancı Kaynaklar 26 39 48,7UV Yabancı Kaynaklar 2 1 -16,1Özkaynaklar 336 344 2,5

Rasyolar Cari Oran 8,65 5,80 -33,0Asit Test Oranı 2,62 1,02 -61,0Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 43 21 -49,7Nakit Çevirme Süresi (Gün) 301 322 7,2Özsermaye Getiri Oranı % 1,42 -6,40 -



Diğer Katma Değer 144 132 -8,7Yatırım Harcaması 9 11 13,1Faiz Dışı Fazla 35 -31 -

Kaynak: TİGEM, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


89

2006 yılında 2,62 olan asit test oranı 2007 yılında “satıcılara” olan borçlardaki artış nedeniyle 1,02’ye ; 0,32 olan stok dönüş hızı 0,29’a inmiştir.

2007 yılında programlanan satış rakamlarını yakalayamayan Kuruluş 2006 yılında faiz dışı fazla verirken, 2007 yılında dönem zararının da etkisiyle 31 milyon YTL faiz dışı açık vermiştir.


90

6.15. Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ İsmail Kemaloğlu (YK Başkanı ve Gn. Müdür) ♦ Burhanettin Köroğlu (Üye – Gn. Md. Yrd.) ♦ Şükrü Yıldız (Üye - Gn. Md. Yrd.) ♦ Doç.. Dr. Osman Karamustafa(Üye - Bakanlık

Temsilcisi) ♦ Bekir Ulubaş (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Davut Haner (Üye - Hazine Temsilcisi)

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: Yüzde 100 Esas Sermaye : 1.460 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 961 milyon YTL


İnternet adresi http://www.tmo.gov.tr

I. Dünya Savaşı sonrası tüm dünyada tarımsal faaliyetlerin yoğunlaşması dünyada ve ülkemizde bol miktarda buğday stok ve arzı oluşmasına, dolayısıyla buğday fiyatlarında düşüşe yol açmış ve buğday alımına Devlet müdahalesi zorunlu hale gelmiştir. Bu faaliyetler Ziraat Bankası aracılığıyla gerçekleştirilirken, 1938 yılında 3491 sayılı Kanunla yalnız bu amaçla çalışmak üzere iktisadi devlet teşekkülü olarak Toprak Mahsulleri Ofisi kurulmuştur. 1984 yılında 233 sayılı KHK’nın yayımıyla birlikte kuruluş bugünkü hukuki statüsüne kavuşmuş olup, faaliyetlerini 11.12.1984 tarih ve 18602 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Ana Statüsü çerçevesinde yürütmektedir.

Kuruluşun faaliyet konusu yurtta hububat fiyatlarının üreticiler yönünden normalin altına düşmesini ve tüketiciler aleyhine anormal derecede yükselmesini önlemek, bu ürünlerin piyasasını düzenleyici tedbirler almak ve gerektiğinde BKK ile hububat dışındaki diğer tarım ürünleri ile ilgili verilecek görevi yürütmek, afyon ve uyuşturucu maddelere konulan devlet tekelini işletmek olarak belirtilmiştir.

TMO'nun hububat piyasasındaki faaliyetleri 2002 yılından itibaren önemli ölçüde değişmiştir. 2002 yılından önce Bakanlar Kurulunca belirlenen fiyatlar üzerinden hububat destekleme alımı yapan Kuruluş, 2002 yılından itibaren Yönetim Kurulu’nun belirlediği alım fiyatları ile piyasada regülasyon görevi yürütmeye başlamıştır.


91

2006 yılında Ana Statüde yapılan değişiklikle, Kuruluşun hububat dışındaki diğer tarım ürünleri ile ilgili olarak Bakanlar Kurulu tarafından görevlendirilebilmesine imkan tanınmıştır. Bu çerçevede, istihsal edilen 2006/10865 sayılı BKK ile fındık alımı ile görevlendirilen Kuruluş ayrıca, 2007/12757 sayılı BKK ile Fiskobirlik stoklarında bulunan 76.146 ton fındığın da satın alımıyla görevlendirilmiştir.

2006 yılına kadar hububat alım kararları yıllık olarak yayımlanırken, 29 Mayıs 2006 tarih ve 2006/10506 sayılı Hububat Ürünü Alımı ve Satımı Hakkında Karar

ile, ayrıca yeni bir BKK olmaksızın müteakip yıllarda da hububat alımı yapması hususunda Kuruluşa yetki verilmiştir.

TMO hububat piyasasında regülasyon görevi gördüğü için pazar payı yıldan yıla değişebilmektedir. 2007 yılında yurt genelinde yaşanan kuraklık sonucu toplam hububat alımlarının yaklaşık yüzde 1’i TMO tarafından gerçekleştirilmiştir.

Önemli Gelişmeler

TMO 7 Haziran 2007 tarihinde Anadolu Kırmızı Sert Buğdayın fiyatını önceki yıla göre yüzde 13,3 artışla 42,5 YKr/Kg olarak açıklamıştır.

2007/2008 alım döneminde TMO 122 bin ton buğday, 2,7 bin ton arpa, olmak üzere, iç piyasadan toplam 124 bin ton hububat alımı yapmıştır.

2007 yılında tahmini buğday rekoltesinin 17,5 milyon ton, arpa rekoltesinin 7,3 milyon ton olduğu dikkate alındığında, TMO'nun alımlardaki payının buğdayda yüzde 1, arpada yüzde 1’inde altında kaldığı görülmektedir. TMO'nun alımlardaki payı değerlendirilirken çiftçilerin tüketim ve tohumluk olarak kullanmak üzere buğdayın bir bölümünü alıkoydukları, piyasaya çıkan hububatın rekoltenin yaklaşık yüzde 65'i olduğu ve hububat tüccarının piyasada fazla hububat olmaması itibarıyla piyasaya daha fazla girdiği dikkate alınmalıdır.

Ayrıca, TMO 2007 yılında kendi adına 453,7 milyon YTL bedelle aldığı 94,3 bin ton fındığın yanı sıra, Fiskobirlik stoklarında bulunan 76 bin ton fındığı yaklaşık 247 milyon YTL bedelle satın almıştır (Tablo 14)

2007 yılında TMO'nun yurt içi satış miktarı 1,2 milyon ton; un ve unlu mamul ihracatçılarına ihracattan sonra yapılan hububat satışları 140 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Bu itibarla, 2007 yılında yaklaşık 1,4 milyon ton satış yapan Kuruluşun iç piyasaya yaptığı satışların payı yüzde 86'yı bulmuştur (Tablo 15).


92

TMO yurt içi satışlarda kârlılık esasına göre faaliyet göstermektedir. Ancak atıl stokların değerlendirilmesi amacıyla yapılan ihracat ile unlu mamul ihracatçılarına yapılan hububat satışlarından görev zararı oluşmaktadır.

Tablo 14: TMO Alım Bilgileri (Seçilmiş Ürünler)

2005 2006 2007

Miktar (Bin Ton) 4.320 1.457 122Maliyet (milyon YTL) 1.432 509 50Buğday Birim Maliyet (YTL/Ton) 332 350 417Miktar (Bin Ton) 799 725 2,7Maliyet (milyon YTL) 200 187 8,5Arpa Birim Maliyet (YTL/Ton) 250 258 309Miktar (Bin Ton) 651 14 0Maliyet (milyon YTL) 157 3 0Mısır Birim Maliyet (YTL/Ton) 242 226 0Miktar (Bin Ton) 162 170Maliyet (milyon YTL) 585 711Fındık Birim Maliyet (YTL/Ton) 3.611 4.388

Kaynak: TMO

2007 yılı ortalama hububat satış maliyetinin 480 YTL/Ton olduğu dikkate alındığında, 220 YTL/Ton fiyat ile gerçekleştirilen hububat ihracatından yaklaşık 260 YTL/Ton zarar edilmektedir. Unlu mamul ihracatçılarına yapılan hububat satışları da benzer şekilde gerçekleşmektedir.

Tablo 15: TMO Satış Bilgileri (Seçilmiş Ürünler)

2005 2006 2007

Miktar (Bin Ton) 3.438 3.710 1.003Hasılat (milyon YTL) 690 856 364Buğday Ort. Satış Fiyatı (YTL/Ton) 201 231 400Miktar (Bin Ton) 292 632 383Hasılat (milyon YTL) 53 150 110Arpa Ort. Satış Fiyatı (YTL/Ton) 182 237 350Miktar (Bin Ton) 398 699 290Hasılat (milyon YTL) 100 178 77Mısır Ort. Satış Fiyatı (YTL/Ton) 251 255 260

Kaynak: TMO

Kuruluşun, programın üstünde alım yapması, finansman yükünün artması sonucunu doğurmakta, hububat alımlarının finansmanı dış borç kullanılarak


93

gerçekleşmektedir. Alım miktarı programın üzerine çıktığı zaman oluşan atıl stoklar, ihracat ve/veya un ve unlu mamul ihracatçılarına ihracattan sonra yapılan hububat satışları ile eritilmeye çalışılmaktadır.

Kuruluşa, hububatın yanı sıra, gerek arz fazlası gerekse Fiskobirlik stoklarındaki fındığı satın almasına yönelik verilen görevler, 2007 yılında TMO’nun özellikle finansman ihtiyacını artıran önemli bir faktör olmuştur. Kuruluş, söz konusu alımların finansmanını teminen önemli tutarda dış kredi kullanmak zorunda kalmıştır.

Malî Durum

Yukarıda da bahsedildiği gibi, 2007 yılında yaşanan kuraklığı etkisi satış ve maliyetler üstünde kendini göstermiş ve kuruluşun brüt satışları 892 milyon YTL’ye, faaliyet kârı da 8 milyon YTL’ye düşmüştür.

Kuruluşun kısa vadeli yükümlülükleri karşılama kabiliyetini gösteren asit test oranında 2007 yılında bir iyileşme olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, TMO’nun uzun vadeli borçları bir önceki yıla göre yüzde 28 oranında artarak 2,35 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Bu itibarla, Kuruluşun kısa vadeli borç yükümlülüklerinin azalırken uzun vadeli borçlarında önemli bir artış olduğu görülmektedir.

Kuruluşun 2006 ve 2007 yıllarında almış olduğu fındıkları satamaması ve böylece TMO’nun stoklarının toplamda artması sonucu 2006 yılında 0,33 olan stok dönüş hızı 2007 yılında 0,14’e düşmüştür.

2007 yılında Kuruluşun 2 milyon ton buğday alması programa bağlanmış olmakla birlikte alım miktarı 124 bin tonla sınırlı kalmış ve Kuruluş FDF’si olumlu etkilenmiştir. Bununla birlikte, 2007 yılı Programı’nda fındık alımı yapmayacağı programlanan Kuruluşun 162 bin ton fındık alımı yapması Kuruluş FDF’sini olumsuz etkilemiş ve bu itibarla düşük miktarda kalan hububat alımlarının sağladığı olumlu etkiyi ortadan kaldırarak 2007 yılı FDF’sinin 141 milyon YTL açık vermesine yol açmıştır.


94


Brüt Satışlar 2.164 892 -58,8Satışların Maliyeti 1.951 803 -58,8Faaliyet Giderleri 94 80 -15,0Faaliyet Kâr Zararı 118 8 -93,1Finansman Giderleri 15 0 -Dönem Kâr Zararı 17 14 -18,4


Stok 1.359 1.528 12,4Duran Varlıklar 901 873 -3,1Aktif Toplamı 4.466 4.743 6,2KV Yabancı Kaynaklar 721 467 -35,1UV Yabancı Kaynaklar 1.833 2.350 28,2Özkaynaklar 1.913 1.926 0,7



Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü+Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 67,8 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı) 166 152 -8,4

Diğer Katma Değer 165 159 -3,9Yatırım Harcaması 7 13 67,7Faiz Dışı Fazla -271 -141 -

Kaynak: TMO, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


95

6.16. Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Ekrem Yüce (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Osman Keser (Üye – Gn. Müdür Yardımcısı) ♦ Yunus Kaldırım (Üye – Gn. Müdür Yardımcısı) ♦ Erdal Celal Sumaytaoğlu (Üye - Bakanlık

Temsilcisi) ♦ Boş (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Boş (Üye - Hazine Temsilcisi)



İnternet adresi http://www.caykur.gov.tr

06.12.1971 tarih ve 1497 Sayılı “Çay Kurumu Kanunu” ile iktisadi devlet teşekkülü olarak Çay Kurumu kurulmuş ve daha önce TEKEL Genel Müdürlüğüne verilmiş olan yaş çay yaprağının işlenmesi, kurutulması, pazarlanması ve bu maksatla yaş çay yaprağının satın alınması hususundaki tekel yetkisi bu Kuruma devredilmiştir. 10.10.1983 tarih ve 112 sayılı KHK ile kurumun statüsü kamu iktisadi kuruluşu olarak değiştirilmiştir.

04.12.1984 tarih ve 3092 sayılı “Çay Kanunu” ile çayda devlet tekeli kaldırılmış ve gerçek ve tüzel kişilerin yaş çay işleme ve paketleme fabrikaları kurup işletebilecekleri, ihtiyaçları olan yaş çay yaprağını doğrudan üreticilerden satın alabilecekleri belirtilmiştir. Kuruluş 4046 sayılı Kanunla 1994 yılında iktisadi devlet teşekkülüne dönüştürülmüştür.

ÇAYKUR'un kuruluş amacı, çay ziraatını geliştirmek, çay kalitesini ıslah etmek ve kuru çay üretip pazarlamaktır. 46 yaş çay işleme fabrikasında yaklaşık 16.500 personel ile faaliyetlerini sürdüren ÇAYKUR, ülkemiz çay sektöründe yüzde 60 pazar payına sahiptir.

Yaş çay alımlarının yaklaşık üçte ikisini Rize'den yapan Kuruluş, Trabzon, Artvin, Giresun ve Ordu illerinde yaş çay alımı yapmaktadır.

ÇAYKUR yaş çay alım ve çay üretim faaliyetlerinin yanı sıra, çay bahçelerinin ıslahı ve kaliteli çay üretiminin temini amacıyla budamaya tabi tutulan çaylıklar nedeniyle üreticilerin uğradığı gelir kaybının tazminine ilişkin uygulamaları


96

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

600.000

700.000

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Ton

0

100

200

300

400

500

600

700

YTL/

Ton

Yaş Çay Alımı Fiyatı

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile birlikte yürütmektedir. Bu çerçevede, her yıl budama tazminatı olarak bütçeden üreticilere ödeme yapılmaktadır.

Önemli Gelişmeler

ÇAYKUR, 2007 yılı yaş çay alım fiyatını 16 Mayıs 2007 tarihinde, önceki yıla göre yüzde 12,3 artış ile 640 YTL/Ton olarak açıklamış ve Kuruluş yaklaşık 658.000 ton yaş çay alımı yapmıştır.

Grafik 5: Yaş Çay Alım Bilgileri

Çaykur’un 2007 yılı çay satış miktarı 2006 yılına göre 710 ton azalarak 116.324 ton olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılındaki satış hasılatı geçen yıla göre yüzde 9,04 oranında artarak 816,6 milyon YTL olmuştur. Kuruluşun pazar payı 2006 yılında olduğu gibi 2007 yılında da yüzde 60 civarında gerçekleşmiştir.

Satış hasılat gerçekleşmelerinin yılın geneline yayılması, buna karşın yaş çay alımlarının yılın belli bir döneminde yoğunlaşması nedeniyle, Kuruluş zaman zaman finansman sorunları yaşayabilmektedir.

Çaykur, 2007 yılında 70 ton yeşil çay üretimi gerçekleştirmiştir. Kuruluş dünya talebi artış gösteren yeşil çay üretimine önümüzdeki yıllarda devam etmeyi öngörmektedir.

Kuruluş, 2007 yılında tarihinde ilk defa organik çay üretimi için üreticilerle sözleşme yapmış olup, alınacak çayın işlenebilmesi için 100 Ton/gün kapasiteli bir çay atölyesinin kuruluş çalışmalarının sonuna gelinmiştir.


97

Yaşlanarak verimden düşen çaylıkların uygun bir yenileme programı kapsamında sökülerek yenilenmesi gerekmektedir. Bu çerçevede Çaykur ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, ekonomik ömrünü tamamlayan çaylıkların yenilenmesi için proje başlatmıştır.

Malî Durum Brüt satış hasılatı yüzde 9 artışla 816 milyon YTL olan Kuruluşun, yaş çay alım fiyatının yüksek olması ve geçici işçilerin daimi statüye geçirilmelerinin de etkisiyle dönem kârı 10 milyon YTL’ye düşmüştür.


Brüt Satışlar 748 816 9,0Satışların Maliyeti 640 711 11,0Faaliyet Giderleri 67 81 20,6Faaliyet Kâr Zararı 40 24 -40,6Finansman Giderleri 0 1 -Dönem Kâr Zararı 32 10 -70,0


Stok 341 403 18,1Duran Varlıklar 126 122 -3,2Aktif Toplamı 527 682 29,4KV Yabancı Kaynaklar 21 167 695,8UV Yabancı Kaynaklar 32 32 -0,9Özkaynaklar 474 484 2,0

Rasyolar Cari Oran 19,16 3,36 -82,5Asit Test Oranı 2,12 0,89 -58,2Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 8 55 586,2Nakit Çevirme Süresi (Gün) 192 219 13,8Özsermaye Getiri Oranı % 7,05 2,02 -71,3



Diğer Katma Değer 265 276 4,1Yatırım Harcaması 15 6 -61,9Faiz Dışı Fazla -12 -53 -

Kaynak: ÇAYKUR, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


98

2003 ve 2004 yıllarında bütçeden yapılan aktarımlarla ÇAYKUR’un sermaye yapısı güçlendirilmiştir. Ayrıca, son yıllarda kâr etmekte olan kuruluşun dağıtılabilir kârı da kuruluş bünyesinde bırakılmaktadır.

Kuruluşun kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü gösteren cari oran 2007 yılında 3,3 olarak gerçekleşmiştir. Kuruluşun kısa vadeli borçlarını ödeyememe riski bulunmamaktır. Ancak kuruluşun kısa vadeli borçlarındaki artış cari oranın bir önceki yıla göre önemli ölçüde düşmesine neden olmuştur.

Kuruluşun özsermayesinin kârlılığını gösteren özsermaye getiri oranı 2007 yılında bir önceki yıla göre azalarak yüzde 2 olarak gerçekleşmiştir. Bayilere uygulanan peşin alım iskontoları, satışların nakit bazda gerçekleşmesini sağlamış ve 2006 yılında alacak tahsil süresi 8 gün olarak gerçekleşmiştir. Ancak vadeli satış miktarındaki artış 2007 yılında bu sürenin 55 güne çıkmasına yol açmıştır. Stok dönüş hızı ise 2006 yılında 0,49 iken 2007 yılında 0,48 olmuştur.

2006 yılına göre dönem kârındaki azalış kuruluşun faiz dış fazla rakamını da olumsuz etkilemiş ve 2006 yılında 12 milyon YTL olan faiz dışı açık rakamı 2007 yılında 53 milyon YTL olmuştur.


99

6.17. Devlet Malzeme Ofisi Genel Müdürlüğü

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ H. Abdullah Kaya (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Murat Şenal (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Boş (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Erdoğan Süleymaniye (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Mehmet Kilci (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Jale Ü. Aygül (Üye - Hazine Temsilcisi)


İlgili Bakanlık Maliye Bakanlığı

İnternet Adresi http://www.dmo.gov.tr

Devlet kağıt, karton, kırtasiye, büro makineleri ve benzeri malzeme ihtiyacının tek elden, topluca ve uygun fiyatlara karşılanmasının sağladığı tasarruflar, Devlet Kağıt ve Basım Genel Müdürlüğü'nün daha bağımsız bir kuruluş şeklinde örgütlendirilmesini gerektirmiş ve 11.03.1954 tarih ve 6400 sayılı "Devlet Malzeme Ofisi Kurulması Hakkında Kanun" ile DMO; Maliye Bakanlığı'na bağlı, tüzel kişiliğe sahip, faaliyetlerinde özerk ve sorumluluğu ile sınırlı, Genel Muhasebe Kanunu ile Devlet İhale Kanunu hükümlerine ve Sayıştay denetimine tabi olmayan 100 milyon TL sermayeli bir iktisadi devlet teşekkülü olarak kurulmuştur.

Kamu iktisadi teşebbüsleriyle ilgili olarak 1983 yılında yürürlüğe konulan 2929 sayılı Kanun çerçevesinde, 28.10.1983 tarih ve 18205 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 121 sayılı "Devlet Malzeme Ofisi Kuruluşu Hakkında Kanun Hükmünde Kararname" ile 6400 sayılı kuruluş Kanunu yürürlükten kaldırılması ve 08.06.1984 tarihinde 233 sayılı KHK'nin yürürlüğe girmesi ile KİT'lerin yasal çerçevesi yeniden düzenlenmiştir. 233 Sayılı KHK'ye uygun olarak hazırlanan "Devlet Malzeme Ofisi Ana Statüsü" 28.10.1984 tarih ve 18559 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Ancak 2007 yılında, DMO ile ilgili olarak yeni bir Ana Statü hazırlanmış, 04.05.2007 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu Ana Statü'nün 35. maddesi ile de bir önceki Ana Statü yürürlükten kaldırılmıştır.


100

Kuruluş, Devletin merkezi satın alma birimi olarak basım işletme müdürlüğü, 7 bölge müdürlüğü, 4 irtibat bürosu ile faaliyetlerini yürüten 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi bir iktisadi devlet teşekkülüdür.

Kuruluşun faaliyet amacı,

♦ Genel ve özel bütçeli idarelerin,

♦ Belediyelerin,

♦ KİT’lerin,

♦ Özel kanunla kurulmuş tüzel kişiliği haiz banka, Ofis, Kurum, Sandık ve Kuruluşlar ile sermayesinin yarısından fazlası bunlara ait ortaklıkların, kamu yararına çalışan derneklerin,

♦ Tüzel kişiliği haiz Kamu Kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının,

♦ Vakıfların,

♦ Özel kanunlara istinaden kurulmuş tarım satış ve tarım kredi kooperatif birliklerin

kağıt, mukavva, kırtasiye ve büro malzemesi, büro makineleri motorlu taşıtlar vb. ihtiyaçlarının teminini sağlamaktır.

Önemli Gelişmeler

KİT sisteminin kârlı kuruluşlarından olan DMO, bütçeye hasılat payı ve temettü ödemesi yapmaya geçmiş yıllarda olduğu gibi 2007 yılında da devam etmiştir. Bu çerçevede, 2007 yılında 30 milyon YTL temettü ve 17,4 milyon YTL hasılat payı ödemiştir.

Kamu kurumlarının, Kamu İhale Kanunu’nca belirlenen tutarın altında Ofisten yapacağı alımlarda ihale mevzuatına tabi olmaması, DMO’yu kamu kurumları için cazip hale getirmektedir. Ofisin hasılatının en büyük bölümünü 2007 yılında da bir önceki yıl olduğu gibi nakil vasıtaları satışı oluşturmaktadır

Bununla birlikte, Maliye Bakanlığı’nın Tasarruf Tedbirlerini içeren 2007 yılı merkezi yönetim bütçe uygulama genelgesi ile genel bütçeli kamu idarelerinin kırtasiye, büro malzemesi ve taşıt alımlarının 01.09.2007 tarihinden itibaren durdurulması, Kuruluşun satış hasılatında geçmiş yılların aksine büyük bir düşüş meydana getirmiştir. Kuruluşun nakit vasıtaları satışından elde ettiği hasılat 2006 yılında bir önceki döneme oranla yüzde 64 artarken, 2007 yılında yüzde 40 oranında azalmıştır. Ofis müşterilerinin nakil vasıtaları talebinin özellikle yıl sonunda artış gösterdiği düşünüldüğünde, tasarruf tedbirleri


101

genelgesinin nakil vasıtaları satışını ne derece büyük oranda etkilediği daha iyi anlaşılmaktadır.

Bununla beraber büro makine ve aletleri satışından elde edilen hasılat yüzde 8, kağıt, karton, mukavva vb. ürünlerin satışından elde edilen hasılat ise yüzde 22 oranında gerilemiştir.

Tablo 16: DMO Satış Hasılatı Bilgileri (milyon YTL) Önemli Satış Kalemleri 2005 2006 2007Nakil Vasıtaları 239 392 235Demirbaşlar ve Diğer Teçhizat 220 190 180Büro Makina ve Aletleri 132 102 94Kağıt ve Karton 56 46 36Kırtasiye Malzemesi 27 25 28Kaynak: DMO

Malî Durum

Kuruluşun 2007 yılı faaliyet kârı, satış hasılatındaki tedrici azalma nedeniyle bir önceki yıla göre yüzde 32 oranında azalarak 28 milyon YTL, dönem kârı ise 73 milyon YTL olmuştur. Kuruluş hasılatı yıllar itibarıyla satışların maliyetine paralel olarak değişim gösterdiğinden kâr marjında önemli bir değişiklik gözlenmemektedir. Bu itibarla son iki yıl Kuruluşun dönem kârının brüt satışlara oranı sırasıyla, yüzde 8 ve yüzde 10 olarak gerçekleşmiştir.

Kuruluş satışları daha ziyade nakit bazda gerçekleştiğinden, aktifleri büyük oranda hazır değerler ve menkul kıymetler gibi likit varlıklardan oluşmaktadır. 2006 ve 2007 yıllarında cari oran 1,73 ve 2,04, asit test oranı ise 1,13 ve 1,51 olarak gerçekleşmiştir.

Kuruluşun hasılatında anılan tasarruf genelgesi nedeniyle bir azalma görülmesine rağmen hazır değerlerde bir azalış gerçekleşmemiştir. Bu sebeple 2007 yılında faiz gelirleri bir önceki yıla göre yüzde 2 oranında artarak 32 milyon YTL olmuştur. Bu husus, faaliyet kârındaki artış ile dönem kârındaki artış oranları arasındaki farkın en önemli sebebidir.

2005-2007 döneminde hasılatın büyük oranda nakit olarak gerçekleşmesi neticesinde ticari alacaklar kaleminde önemli ölçüde azalış meydana getirmiş, dolayısıyla 2005’te 10 gün, 20 06 ise 2 gün olan ortalama alacak tahsil süresi 2007 yılında ise ortalama 1 gün olarak gerçekleşmiştir.


102

2006 yılında faiz dışı açık veren kuruluş stoklarını bir önceki yıla oranla yüzde 34 azaltarak 2007 yılında 25 milyon YTL faiz dışı fazla vermiştir.


Brüt Satışlar 917 728 -20,6Satışların Maliyeti 815 637 -21,7Faaliyet Giderleri 43 45 6,4Faaliyet Kâr Zararı 41 28 -31,6Finansman Giderleri 0 0 -Dönem Kâr Zararı 79 73 -7,5


Stok 92 60 -33,9Duran Varlıklar 76 73 -3,3Aktif Toplamı 441 418 -5,1KV Yabancı Kaynaklar 211 169 -19,7UV Yabancı Kaynaklar 47 9 -80,5Özkaynaklar 183 240 31,0

Rasyolar Cari Oran 1,73 2,04 17,8Asit Test Oranı 1,13 1,51 33,7Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 2 1 -35,2Nakit Çevirme Süresi (Gün) -46 -28 -Özsermaye Getiri Oranı % 38,81 27,96 -27,9

İstihdam Toplam Personel Sayısı (ort.) 1.023 990 -3,2Toplam İstihdam Gideri 25 27 4,2

Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) 41,6 47,5 14,2Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 85,2 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı)

Diğer Katma Değer 108 103 -4,7Yatırım Harcaması 1 3 135,5Faiz Dışı Fazla -17 25 -

Kaynak: DMO, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


103

6.18. Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Genel Müdürlüğü

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Ünal Önsipahioğlu (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Boş (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Boş (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Tümg. Zafer Çamlıca (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Dr.Müh.Albay Nevzat Kılınç (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Berrin Bingöl (Üye - Hazine Temsilcisi)

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: Yüzde 100 Esas Sermaye : 400 milyon YTL Ödenmiş Sermaye:270 milyon YTL

İlgili Bakanlık Milli Savunma Bakanlığı

İnternet Adresi http://www.mkek.gov.tr

İkinci Dünya Savaşı sonrası oluşan yeni dünya düzenine uyum sağlamak ve Türkiye’nin NATO’ya üyeliğinin söz konusu olması nedeniyle, mevcut kapasiteyi askeri ve sivil alanda daha etkin ve verimli kullanabilmek amacıyla; Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü, 1950 yılında 5591 sayılı Kanunla sermayesinin tamamı devlet tarafından karşılanan tüzel kişiliğe sahip "Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu" (MKE) olarak yeniden yapılandırılmıştır. Günümüzde 233 sayılı KHK kapsamında bir iktisadi devlet teşekkülü olarak varlığını sürdürmektedir.

Kurumun ana görevi Türk Silahlı Kuvvetlerinin her çeşit silah, mühimmat, roket, harp araç ve gereç ihtiyacını karşılamaktır.

Türkiye endüstrisi ve ekonomisindeki gelişmeler paralelinde MKEK’de organizasyon değişiklikleri yapılmış, Kurum faaliyetlerini 10 Fabrika ve 1 İşletme Müdürlüğünde çalışan yaklaşık 6,000 personel ile yürütmektedir.

Önemli Gelişmeler

Kurumun en önemli sorunu pazar - talep yetersizliğidir. Kurumun iç piyasadaki siparişleri dönemler itibarıyla dalgalanmakta, istikrarlı ve artan yönde bir gelişme göstermemektedir. İhracat imkanlarının kısıtlılığı nedeniyle Kurum dış piyasa talebinden de yeterince faydalanamamaktadır. Sonuç olarak mevcut kapasite etkin olarak kullanılamamakta, ancak stratejik üretim hatlarının da


104

faaliyetleri durdurulmamaktadır. Bu durum dengeli bir malî duruma ulaşmayı engellemektedir.

Kurum 2002 yılına kadar yaşadığı finansman sıkıntısını kısa vadeli olarak ticari bankalardan borçlanarak karşılamaktayken Savunma Sanayii Destekleme Fonu (SSDF) kaynaklarından 2006 yılı öncesinde toplam 140 milyon dolar kredi kullanmıştır. Faiz ödeme yükümlülüğü bulunmayan Kurum, söz konusu krediyi 2007 yılından itibaren ödemeye başlamıştır. Kurumun SSDF’ye olan borcundan başka herhangi bir ticari banka kredi borcu bulunmamaktadır.

Malî Durum

2007 yılı Kurum açısından oldukça iyi geçmiştir. Kurumun brüt satış hasılatı yüzde 28 artarak 518 milyon YTL, faaliyet kârı yüzde 36 artarak 89 milyon YTL ve dönem kârı 72 milyon YTL olmuştur. Özsermaye verimliliği 2006 yılında negatifken, 2007 yılında yüzde 18.5 olarak gerçekleşmiştir.

Kuruluşun uzun vadeli borçların büyük bölümünü Savunma Sanayii Müsteşarlığı’na olan borçlar oluşturmaktadır. Bu borçlar nedeniyle faiz ödenmediği için, Kurumun faiz giderleri, yüksek yabancı kaynak kullanımına rağmen düşüktür.

Finansman ihtiyacının karşılanmasını teminen Hazine Müsteşarlığınca Kuruma 2005 yılında 15 milyon YTL, 2006 yılında 25 milyon YTL, 2007 yılında ise 40 milyon YTL sermaye transferi yapılmıştır.

Kurum personel sayısını yüzde 4 azaltmış ve buna paralel olarak istihdam giderinin toplam giderler içindeki payı yüzde 57’den yüzde 48’e düşmüştür.

Kârlılıktaki artışın da katkısıyla, Kurumun 2007 yılında yarattığı katma değer yüzde 51 oranında, faiz dışı fazla tutarı ise 113 milyon YTL tutarında artmıştır.


105


Brüt Satışlar 404 518 28,3Satışların Maliyeti 239 315 32,0Faaliyet Giderleri 95 109 13,8Faaliyet Kâr Zararı 66 89 36,5Finansman Giderleri 14 2 -85,9Dönem Kâr Zararı -31 72 -


Stok 207 220 6,1Duran Varlıklar 534 511 -4,4Aktif Toplamı 815 887 8,9KV Yabancı Kaynaklar 151 183 21,2UV Yabancı Kaynaklar 329 257 -21,9Özkaynaklar 335 447 33,4

Rasyolar Cari Oran 1,86 2,05 10,6Asit Test Oranı 0,40 0,79 96,5Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 28 19 -32,6Nakit Çevirme Süresi (Gün) 271 214 -21,0Özsermaye Getiri Oranı % -9,01 18,49 -



Diğer Katma Değer 205 311 51,3Yatırım Harcaması 23 12 -46,9Faiz Dışı Fazla 13 126 849,9

Kaynak: MKEK, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


106

6.19. Türkiye Elektromekanik Sanayii A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Osman Kadakal (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Boş (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Boş (Üye - Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Boş (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Sefer Bakır (Üye - Bakanlık Temsilcisi) ♦ Hulusi Erdoğan (Üye - Hazine Temsilcisi)

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı : Yüzde 99,99 Esas Sermaye : 10 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 10 milyon YTL


İnternet Adresi www.temsan.gov.tr

Türkiye Elektromekanik Sanayii A.Ş (TEMSAN) 12.03.1964 tarih ve 440 sayılı Kanun’un 4 üncü ve 5 inci maddelerine göre 13.11.1975 tarih ve 7/10907 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuş, şirket ana statüsünün 16.02.1977 tarih ve 160 sayılı Ticaret Sicil Gazetesinde tescil edilmesi ile tüzel kişilik kazanmıştır.

Kuruluş, önce 11.04.1983 tarih ve 60 sayılı KHK uyarınca Türkiye Elektrik Kurumunun(TEK) bağlı ortaklığı haline getirilmiş, bu Kurumun 1993 yılında Türkiye Elektrik Üretim-İletim A.Ş (TEAŞ) ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.(TEDAŞ) olarak iki ayrı kamu iktisadi teşebbüsü olarak yeniden yapılandırılması üzerine 18.05.1994 tarih ve 94/T-36 sayılı YPK Kararıyla TEAŞ’ın bağlı ortaklığı statüsüne kavuşmuştur.

TAŞ’IN 05.02.2001 tarih ve 2001/2026 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Türkiye Elektrik İletim A.Ş.(TEİAŞ), Türkiye Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) ve Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ) unvanlı üç ayrı iktisadi devlet teşekkülü şeklinde yeniden teşkilatlandırılması sonucunda, 26.10.2001 tarih ve 2001/T-35 sayılı YPK Kararıyla TEMSAN, EÜAŞ’ın bağlı ortaklığına dönüştürülmüştür.

Kuruluş, 14.05.2007 tarih ve 2007/12106 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile EÜAŞ’ın bağlı ortaklığı statüsünden çıkarılarak kamu iktisadi teşebbüsü olarak yeniden yapılandırılmıştır.


107

TEMSAN’ın amaç ve faaliyet konuları, elektrik enerjisi üretim ve dağıtımında kullanılan su türbinleri, turbo ve hidro-generatörler, güç transformatörleri, şalt teçhizatları (y.g kesici, ayırıcı, pano, metal clad hücreler, kumanda ve röle panoları) ile ilgili yatırımlar, imalat, montaj işleri yaparak, hidroelektrik santraller kurmak, rehabilitasyonunu yapmak ve işletmeye almak üzere ticari faaliyette bulunmaktadır. Kuruluş Türkiye’de anahtar teslimi hidroelektrik santrali imalatı yapan tek kuruluştur. İmalat faaliyetlerini Diyarbakır ve Ankara fabrikalarında sürdürmektedir.

Önemli Gelişmeler

2007 yılında kuruluş satışlarının yüzde 61’ini hizmet satışları ve yüzde 39’unu kesici, ayırıcı, makine teçhizatı ve diğer muhtelif ticari mal satışları oluşturmuştur. Kuruluş maliyetlerinin ise yüzde 38’i hammadde giderleri, yüzde 35’i personel giderleri, yüzde 12’si ithal edilen işletme malzemesi giderlerinden oluşmuştur.

Kuruluş halihazırda, Muş - Alparslan I, Aydın - Çine , K. Maraş - Kılavuzlu, Balıkesir -Manyas, ve Ordu-Topçam hidroelektrik santallerinde imalat ve montaj faaliyetlerini sürdürmekte olup söz konusu santraller 354 MW kurulu güce sahiptir.

Malî Durum

Kuruluş 2006 yılında 98 bin YTL dönem kârı elde ederken, 2007 yılını 6,2 milyon YTL zarar ile kapamıştır. Söz konusu değişim büyük ölçüde kuruluş hammadde giderlerinin bir önceki yıla göre yüzde 95 oranında artmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca kuruluş tarafından 2007 yılı içerisinde kullanılan kredilere ilişkin olarak yapılan faiz ödemeleri de kârlılık üzerinde olumsuz etki yapmıştır.

2007 yılında personel maliyetlerinde bir önceki yıla göre meydana gelen artış, personel sayısındaki azalış sebebiyle sınırlı kalmıştır. Kuruluş yatırım harcamaları ise bir önceki yıla göre yüzde 48 oranında artarak 663 Bin YTL olarak gerçekleşmiştir.


108


Brüt Satışlar 29 33 13,1Satışların Maliyeti 21 30 43,5Faaliyet Giderleri 8 8 0,9Faaliyet Kâr Zararı 1 -4 -Finansman Giderleri 0 2 533,1Dönem Kâr Zararı 0 -6 -


Stok 7 12 67,8Duran Varlıklar 24 24 1,1Aktif Toplamı 50 43 -14,8KV Yabancı Kaynaklar 24 20 -16,5UV Yabancı Kaynaklar 4 6 80,7Özkaynaklar 23 16 -28,0

Rasyolar Cari Oran 1,11 0,94 -14,8Asit Test Oranı 0,33 0,27 -18,5Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 79 55 -30,7Nakit Çevirme Süresi (Gün) 104 114 8,9Özsermaye Getiri Oranı % 0,44 -31,83 -

İstihdam Toplam Personel Sayısı (ort.) 426 390 -8,5Toplam İstihdam Gideri 13 13 4,4

Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 7,4 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı)

Diğer Katma Değer 13 9 -33,1Yatırım Harcaması 0 1 47,7Faiz Dışı Fazla -1 -10 -

Kaynak: TEMSAN, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


109

Bölüm 7: Özelleştirme Portföyü

1984 yılında başlatılan kamuya ait yarım kalmış tesislerin tamamlanması veya yerine yeni bir tesis kurulması amacı ile özel sektöre devri uygulamaları 1994 yılında çıkarılan 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanunla birlikte ivme kazanmıştır.

Özelleştirilmesi öngörülen KİT’ler ÖYK kararları ile Hazine Müsteşarlığı portföyünden Özelleştirme İdaresi Başkanlığının portföyüne aktarılmakta, bu kuruluşlarda pay sahipliği görevini ÖİB yapmakta ve ilgili bakan/bakanlık ÖİB’in bağlı olduğu bakan/bakanlık olmaktadır. Burada özelleştirilmesine yönelik birleşme, bölünme, gerektiğinde sermaye transferi yapılarak kuruluşların özelleştirme prosedürü tamamlanmaktadır. Portföy değişikliğinde tüm pay sahipliği hakkı ÖİB’ye geçmekle birlikte Hazine Müsteşarlığı söz konusu kuruluşların malî verilerini kendi portföyündeki KİT’ler de olduğu gibi takip etmekte, yatırım ve finansman programı kapsamında hesaplamalara dahil etmekte ve raporlamaktadır.

Özelleştirme İdaresi Başkanlığının portföyünde denizcilik sektöründen, madencilik sektörüne, ulaştırma sektöründen, enerji sektörüne kadar bir çok sektörde faaliyet gösteren kuruluşlar bulunmaktadır.

2007 yılı sonu itibarıyla ÖİB’nin portföyünde kamu payı yüzde 50’nin üzerinde olan 11 kuruluş yer almakta olup, bu bölümde, söz konusu kuruluşlar hakkında genel bilgiler verilerek 2007 yılı performansları özetlenmiştir.

Bu kuruluşların performansları ortaya konulurken, kuruluşların faaliyet alanları, önemli gelişmeler özetlenmiş, seçilmiş bazı göstergeler verilerek ilgili yıla yönelik malî durumları ortaya konmuştur.

Kuruluşlara yönelik detaylı bilgilere ilgili kuruluşun internet sitesinden veya faaliyet raporlarından ulaşmak mümkündür.


110


111

7.1. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Mehmet Azmi Aksu (YK Başkanı ve Gn. Müdür) ♦ Hasan Alkan (Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Dr. Selim Yücel (Genel Müdür Yardımcısı) ♦ Celalettin Okcu (Üye) ♦ Abdullah Şener (Üye) ♦ Hayri Baraçlı (Üye)

Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı : Yüzde 99,9 Esas Sermaye : 1,60 milyar YTL Ödenmiş Sermaye : 1,54 milyar YTL

İlgili Bakan ÖİB’nin Bağlı Olduğu Bakan

İnternet adresi http://www.turkseker.gov.tr

TŞFAŞ 2850 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına istinaden 6 Temmuz 1935 tarihinde şeker pancarından şeker üretmek ve pazarlamak amacıyla kurulmuştur. O tarihten itibaren yoğun bir şekilde yeni şeker fabrikaları kurularak kuruluş bünyesine katılmış, 233 sayılı KHK’nın yayımı ile birlikte kuruluş kamu iktisadi teşebbüsü niteliğini kazanmıştır.

Halen ülkemizde pancardan şeker üreten 33 fabrikanın 25’i TŞFAŞ’ye ait olup, kuruluşun amacı ve faaliyet konuları temel olarak başta her nevi şeker üretmek ve satmak olmak üzere tüm faaliyetlerini karlılık ve verimlilik ilkesi çerçevesinde, iç ve dış pazar isteklerini karşılayabilecek nicelik ve nitelikte, ticari, ekonomik ve sosyal gereklere uygun biçimde yürütmek ve Şirketin bağlı bulunduğu sanayinin gelişmesi için çalışmalarda bulunmaktır.

“kalkınma planları ve yıllık programlar çerçevesinde şeker üretimi ve yan ürünlerin değerlendirilmesi konularında kuruculuk ve işletmecilik yapmak, üretim, satış, yatırım, ihracat ve ithalat politikalarını tespit etmek ve bu konuda mastır planlar hazırlamak veya hazırlatmak ve bu çalışmalarını verimlilik ve kârlılık ilkelerine göre yürütmek” olarak sıralanabilir.

2002 yılından önce Bakanlar Kurulunca belirlenen fiyatlar üzerinden şeker pancarı destekleme alımı yapan Kuruluş, 2001 yılında yürürlüğe giren 4634 sayılı Şeker Kanunu ile birlikte Yönetim Kurulu’nun belirlediği alım ve satış fiyatlarını uygulamaya başlamıştır.


112

Şeker Kanunu çerçevesinde, destekleme alımı uygulamasına son verilerek, şeker üretiminin yurt içi talebe göre gerçekleştirilmesi amaçlanmış, talep fazlası olarak üretilen şeker pancarının düşük fiyat ile alınması suretiyle, şeker ihracı sonucu oluşan TŞFAŞ görev zararlarının minimum seviyede gerçekleşmesi öngörülmüştür.

Şeker Kanunu’nu müteakip 24/04/2003 tarih ve 2003/T-8 sayılı YPK Kararı ile “TŞFAŞ’nin mevcut şeker stoklarının azaltılabilmesini teminen doğabilecek zararın TŞFAŞ’ce karşılanması kaydıyla ihracat dahil her türlü tedbirin alınması için Şirket Yönetim Kurulu yetkili kılınmış, bilahare istihsal edilen 2005/8705 sayılı BKK ile, şeker ihracı ve şeker fiyatları tespiti hakkında 91/2518 sayılı ve 93/4196 sayılı BKK ile bünyesinde şeker ihtiva eden ihraca konu mamul üretimi yapan imalatçı-ihracatçılara dünya borsa fiyatları baz alınmak suretiyle şeker satışı yapılması konusundaki 92/3114 sayılı BKK yürürlükten kaldırılmıştır. Dolayısıyla, şeker satışları nedeniyle Kuruluşa görev zararı ödenmesine imkan sağlayan tüm mevzuatlar yürürlükten kaldırılmış bulunmaktadır.

Şeker Kurulu'nun 12 Aralık 2006 tarih ve 135/1 sayılı Kararı ile imalatçı - ihracatçılara düşük fiyatla yapılan şeker satışlarının dahilde işleme rejimi kapsamından çıkarılarak müstakil bir mevzuat ile yürütülmesi hüküm altına alınmıştır. Bu uygulama ile; ülke kaynaklarından ve dünya fiyatlarından karşılanmakta olan imalatçı – ihracatçı firmaların şeker ithal hakları, şekerli mamul ihracatının öncesi yerine, ihracat sonrasında teslim edilmeye başlanmıştır. Böylece, temin edilen ucuz şekerin iç piyasaya sunulmasıyla oluşabilecek suiistimaller önlenmiştir.

ÖYK’nın 01.12.2005 tarih ve 2005/130 Sayılı Kararı ile özelleştirme programına alınarak Sümer Holding A.Ş’ye aktarılan Bor, Ereğli ve Ilgın şeker fabrikalarına ilişkin Danıştay İdari Kurulu tarafından verilen 05.04.2007 tarih 2007/87 sayılı yürütmenin durdurulması kararının yerine getirilmesini teminen, 18.09.2007 tarih ve 2007/54 sayılı ÖYK Kararı ile söz konusu fabrikalar yeniden TŞFAŞ’ye devredilmiştir.

Kuruluş, ÖYK’nın 08.10.2007 tarih ve 2007/57 sayılı kararı ile özelleştirme programına alınmıştır. Söz konusu ÖYK Kararı’nda, TŞFAŞ’ye ait fabrika, işletme ve diğer varlıkların "satış" yöntemi kullanılması suretiyle özelleştirilmesine, bu yöntemin; fabrika, işletme ve diğer varlıkların tek veya portföy grupları şeklinde özelleştirilmesi halinde "varlık satışı", fabrika, işletme ve diğer varlıkların tek veya portföy gruplarından anonim şirket kurularak özelleştirilmesi halinde ise "hisse satışı" suretiyle uygulanmasına ve özelleştirme işlemlerinin 24 ay içerisinde tamamlanmasına karar verilmiştir.


113

88,3

98,9 99

89

95

82,0

84,0

86,0

88,0

90,0

92,0

94,0

96,0

98,0

100,0

2003 2004 2005 2006 2007

YTL/

Ton

Kuruluşun pazar payı yüzde 55-60 seviyesindedir.

Önemli Gelişmeler

2007 yılı ürünü yüzde 16 polar şeker ihtiva eden, firesi düşülmüş net bir ton A kotası şeker pancarı baz alım “kesin fiyatı” bir önceki yıla göre yüzde 6,74 artışla 95,- YTL olarak uygulanması hususunda Karar istihsal edilmiş, ortalama fiili alım fiyatı ise 102,-YTL (A kotası) olarak gerçekleşmiştir. Son beş yılın pancar alım fiyatları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.

Grafik 6: Pancar Alım Fiyatları

2007 yılında yaşanan aşırı kuraklık sonucu ülke genelinde su kaynaklarında önemli ölçüde azalmalar meydana gelmiş, hatta bazı bölgelerde su kaynakları tamamen kurumuştur. Bunun sonucunda diğer tarımsal ürünlerde olduğu gibi şeker pancarı veriminde de önemli oranlarda düşmeler meydana gelmiş ve ülke genelinde rekolte geçen yıla göre yüzde 10 azalışla 12 milyon ton civarında gerçekleşmiştir. TŞFAŞ’nin 2007 rekolte gerçekleşmesi ise 6 milyon 880 bin ton olmuştur.

Kuruluş 2007 yılında Sümer Holding A.Ş.’den devralınan Bor, Ereğli ve Ilgın Şeker Fabrikaları dahil 9,15 milyon ton olan pancar üretim iş programına karşılık 174.893 üretici ile taahhüt bağlantısı yapmıştır.

TŞFAŞ 2007/2008 alım döneminde 6,7 milyon ton pancar işleyerek 937,8 bin ton şeker üretimi gerçekleştirmiştir. Son beş yılın pancar alım ve üretilen şeker miktarları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.


114

0

200.000

400.000

600.000

800.000

1.000.000

1.200.000

1.400.000

2003 2004 2005 2006 2007

Yıllar

Pan

car (

Ton)

0

2.000.000

4.000.000

6.000.000

8.000.000

10.000.000

12.000.000

Şeker (Ton)

Şeke

r (T

on)

ŞekerPancar

Kuruluşun, 2007 yılı ihracat hariç, toplam satış miktarı bir önceki yıla göre yüzde 24 azalarak 937 bin ton olarak gerçekleşmiş olup, bunun 132 bin tonu dahilde işleme rejimi ve tahsisat belgesi kapsamında yapılan satışlardan oluşmaktadır. 2006 yılından devreden bağlantı bakiyesi olarak 2007 yılında aracı ihracatçı firmalara ihracat amacıyla yapılan satışlar 25 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ne de Kuruluş tarafından ihracat yapılmıştır.

TŞFAŞ, sektörde uzun yıllar, toplam talebin üzerinde üretim yapılmasından kaynaklanan stok sorunu ile karşı karşıya kalmıştır. Bu sorun gerek dönemsel olarak görev zararı ve/veya kurum zararı doğuracak uygulamalar yoluyla, ihracat ya da dahilde işleme rejimi sistemine göre yapılan satışlarla, gerekse yurtiçi satışları artırıcı önlemler alınarak çözümlenmeye çalışılmıştır.

Grafik 7: Alınan Pancar ve Üretilen Şeker Bilgileri

Şeker Kanunu ile yurt içi talebi karşılayacak kadar üretim yapılmasına yönelik düzenlemeler yapılmış olmasına rağmen, geçmiş dönemlerden taşınan stok sorunu uzun yıllar devam etmiştir. Alınan önlemlerin sonuçları 2007 yılında görülmeye başlanmış ve Türkşeker'in stok seviyesi asgari seviyeye indirilmiş, halihazır durumda ise stok sorunu kalmamıştır.

Türkiye’deki kurulu şeker üretim kapasitesi Türkiye’nin yıllık şeker tüketimi olan 2 milyon tonu fazlasıyla karşılamasına rağmen, yakın zamanda kurulan özel şeker fabrikaları ile üretim kapasitesi yaklaşık 3,2 milyon ton seviyesine çıkmıştır. Bu itibarla, sektörün atıl kapasite sorunu daha da artmıştır.


115

Malî Durum 2007 yılında, Bor, Ereğli Ilgın Şeker Fabrikalarının Sümer Holding A.Ş. bünyesinde bulunması nedeniyle, Türkşeker’in 22 fabrikasına ait brüt satışları, bir önceki yıla göre (25 fabrikanın toplam satışlarına göre) yüzde 24 azalarak 1,5 milyar YTL düzeyine düşmüştür.


Brüt Satışlar* 1.957 1.480 -24,3Satışların Maliyeti 1.797 1.459 -18,8Faaliyet Giderleri 118 129 9,3Faaliyet Kâr Zararı 42 -107 -Finansman Giderleri 1 4 637,6Dönem Kâr Zararı -61 3 -


Stok 1.410 1.532 8,7Duran Varlıklar 750 735 -2,0Aktif Toplamı 2.892 3.042 5,2KV Yabancı Kaynaklar 306 448 46,1UV Yabancı Kaynaklar 22 21 -1,2Özkaynaklar 2.564 2.573 0,3

Rasyolar Cari Oran 6,99 5,16 -26,3Asit Test Oranı 2,33 1,66 -28,8Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 106 143 35,1Nakit Çevirme Süresi (Gün) 354 446 25,9Özsermaye Getiri Oranı % -2,35 0,12 -


Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 410 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı) 20,0 80,0 400,0

Diğer Katma Değer 450 562 25,0Yatırım Harcaması 27 27 -2,0Faiz Dışı Fazla 529 -308 -

Kaynak: TŞFAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve DPT * Bor, Ereğli, Ilgın fabrikaları; 2006 yılında dahil, 2007 yılının ilk 10 ayında hariçtir.

Kuruluş, 2000 yılından bu yana ilk defa bilanço dönemini 107 milyon YTL faaliyet zararı ile kapatmıştır. Bu zarar, DİİB kapsamında yapılan şeker


116

satışlarında bir önceki yıla göre Dünya Borsa Fiyatlarında ve dolar kurunda meydana gelen düşüşten, Bor, Ereğli, Ilgın şeker fabrikalarının Ekim 2007’den itibaren Türkşeker’e iade edilmesine karşın, şeker satış hasılatının Sümer Holding A.Ş. bünyesinde kalmasından ve şeker maliyeti ile dönem giderlerindeki artıştan, şeker fiyatlarının tüketicinin ve piyasa dengelerinin korunması amacıyla hiç artırılmamasından kaynaklanmaktadır.

2006 yılında 6,99 olan cari oran 2007 yılında 5,16’ya düşmüştür. Kuruluşun kısa vadeli borçlarındaki artış cari oranını düşürmüştür. Kuruluşun asit test oranı 2007 yılında bir önceki yıla göre yüzde 28 azalışla 1,66’ya gerilemiştir.

Kuruluşun stok devir hızı, net satışlardaki azalış ve stoklarındaki artış nedeniyle 2006 yılına göre yüzde 1 azalarak 0,25 olarak gerçekleşmiştir.

Kuruluş, 2006 yılında gerek özelleştirme programına alınan fabrikaların stoklarının kuruluş dışına çıkması gerekse vadeli satışlardaki artışının yarattığı stok azalışı sonucu 529 milyon YTL faiz dışı fazla vermiştir. Ancak 2006 yılında TŞFAŞ’nin portföyünden çıkan söz konusu fabrikaların 2007 yılında Kuruluşa tekrar dönmesi ve Kuruluşun satışlarında yaşanan düşüş ve indirimli şeker satışı yapılması gibi sebeplerle Kuruluş 2007 yılında 308 milyon YTL faiz dışı açık vermiştir.


117

7.2. Sümer Halıcılık ve El Sanatları Sanayi ve Ticaret A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Dr. Haşim Şenyiğit (YK Başkanı ve Gn. Müdür) ♦ Fahrettin Kayıpmaz (Üye - Genel Md. Yrd.) ♦ Mustafa Tekmen (Üye) ♦ Nurdan Şanlı (Üye) ♦ Adnan Taylan (Üye)

Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı : Yüzde 100 Esas Sermaye : 50 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 45 milyon YTL


İnternet adresi http://www.sumerhali.gov.tr

Sümer Halı, özelleştirme kapsam ve programında bulunan Sümer Holding A.Ş.’nin anonim şirket statüsünde bağlı ortaklığı durumundayken, ÖYK’nın 18.09.1997 tarih ve 97/43 sayılı kararı ile özelleştirme kapsam ve programından çıkartılarak Bakanlar Kurulu’nun 25/02/1998 tarihli ve 98/10720 sayılı kararı ile iktisadi devlet teşekkülü olarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın ilgili kuruluşu haline getirilmiştir.

Teşekkülün Ana Statüsü 25/05/1998 tarih ve 98/T-23 sayılı YPK Kararı ile onaylanarak kabul edilmiş ve 16 Temmuz 1998 tarih, 23404 sayılı Resmi Gazete’de ilan edilerek yürürlüğe girmiştir.

Kuruluşun ana görevi Türk el halıcılığında dejenerasyonu önlemek, kalitesini muhafaza etmek ve bu özellikleri çağdaş tasarımlarla zenginleştirerek dünya piyasasına sunmaktır.

Merkezi Ankara da olan Kuruluş Isparta Halı Fabrikası19 ve Diyarbakır Bölge Müdürlüğü ile büyük bir kısmı Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde olmak üzere 7 Bölge Şefliği, Ankara ve Isparta satış mağazalarında faaliyetlerini sürdürmektedir.

Sümerhalı ayrıca, el halıcılığı sektörünün nitelik ve etkinliğini arttırmaya öncülük eden faaliyetleri ile 2007 yılı sonu itibariyle 143 atölye, 3196 dokuyucu ve 224 halı öğretmeni ile hizmet vermiş olup, bu faaliyetler devam etmektedir. 19 Isparta Halı Fabrikası 10.03.2008 tarih ve 2008/16 sayılı ÖYK Kararı ile kapatılmıştır.


118

Önemli Gelişmeler

TBMM KİT Üst Komisyonunun “Kurumun yıllardan beri sürekli zarar eden bir iktisadi devlet teşekkülü olarak kamu yararı niteliğini kaybetmesi dolayısıyla, Sanayi ve Ticaret Bakanlığına bağlı Türk Halıcılık kültürünü koruyup gelişmesine hizmet edecek Halıcılık Enstitüsüne dönüştürülmesine” ilişkin olarak aldığı temenni kararı uyarınca Kuruluş tarafından “Türk Halı ve El Sanatları Enstitüsü Kanun Tasarısı” Taslağı çalışmaları tamamlanmış ve Bakanlar Kurulu’na sunulmak üzere 24.03.2006 tarihinde Başbakanlığa iletilmiştir.

Ancak, teklif 29 uncu Hükümet döneminde sonuçlandırılamamış ve Kuruluşa iade edilmiştir.

Kuruluş, Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 08.10.2007 tarih 2007/58 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alınmıştır. Dolayısıyla kuruluş Hazine Müsteşarlığı portföyünden, yani KİT statüsünden çıkarak özelleştirme programındaki kuruluş statüsüne dönüşmüştür.

Malî Durum

Kuruluşun brüt satışları 2007 yılında yüzde 6,9 azalışla 4,7 milyon YTL, dönem zararı ise yüzde 36 artarak 8 milyon YTL olmuştur. Stoklarındaki hızlı artışı satışlarına yansıtamayan Kuruluş, alacak tahsilinde ve nakit çevriminde zorluklar yaşamaktadır. Özsermaye getiri oranı (yüzde -32) ve yarattığı katma değer (-2,5 milyon YTL) negatiftir.

Kuruluşun asit test oranı 2007 yılında bir önceki yıla göre yüzde 62,3 azalışla 1,65’e gerilemiştir. Ayrıca 2006 yılında 1 milyon YTL faiz dışı fazla veren Kuruluş, 2007 yılında 1,9 milyon YTL faiz dışı açık vermiştir.

2006 yılında bütçeden 5,5 milyon YTL sermaye transferi alan kuruluşa, finansman ihtiyacının artması nedeniyle, 2007 yılında yüzde 36’lık bir artışla 7,5 milyon YTL sermaye transferi yapılmıştır.


119


Brüt Satışlar 5,0 4,7 -6,9Satışların Maliyeti 4,6 4,6 -0,7Faaliyet Giderleri 4,1 4,7 16,0Faaliyet Kâr Zararı -3,7 -4,6 -Finansman Giderleri 0,0 0,0 -Dönem Kâr Zararı -6,1 -8,3 -

Bilanço Dönen Varlıklar 17,2 16,6 -3,5

Stok 13,0 14,4 10,4Duran Varlıklar 11,1 10,7 -3,2Aktif Toplamı 28,3 27,3 -3,4KV Yabancı Kaynaklar 0,9 1,1 19,1UV Yabancı Kaynaklar 1,3 0,9 -28,0Özkaynaklar 26,1 25,3 -2,9

Rasyolar Cari Oran 18,94 15,34 -19,0Asit Test Oranı 4,39 1,65 -62,3Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 255 54 -79,0Nakit Çevirme Süresi (Gün) 1.242 1.249 0,5Özsermaye Getiri Oranı % -22,39 -32,37 -

İstihdam Toplam Personel Sayısı (ort.) 205 182 -11,2Toplam İstihdam Gideri 5,0 5,2 4,6


Diğer Katma Değer -0,5 -2,5 -Yatırım Harcaması 0,0 0,0 -Faiz Dışı Fazla 0,3 -1,9 -

Kaynak: SÜMER HALI, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


120

7.3. Petkim Petrokimya Holding A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Osman İlter (YK Başkanı) ♦ Kenan Yavuz (Genel Müdür) ♦ Prof Dr. Mehmet Ali Gürkaynak (Üye ve Bşk V.) ♦ Birol Aydemir (Üye) ♦ M Fikret Uslu (Üye) ♦ Ömer Duman (Üye) ♦ Aziz Gümüş (Üye)

Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı: Yüzde 64,3 Esas Sermaye : 205 milyon YTL Ödenmiş Sermaye: 205 milyon YTL


İnternet adresi http://www.petkim.com.tr

PETKİM, Türkiye’de petrokimya sanayii ve buna bağlı diğer sanayii kollarında faaliyet göstermek amacıyla TPAO öncülüğünde TPAO ve TC Emekli Sandığı iştiraki ile Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre PETKİM Petrokimya A.Ş adıyla 1965 yılında kurulmuştur.

19.10.1983 tarihinde yürürlüğe giren 2929 sayılı Kanun uyarınca Türkiye Kimya Sanayii Kurumunun bağlı ortaklığı iken 18.04.1984 tarihinde yürürlüğe giren 233 sayılı KHK PETKİM’i İktisadi Devlet Teşekkülü olarak tanımlamış, ayrıca bu kanun uyarınca Aliağa ve Yarımca İşletmeleri PETKİM’in müesseseleri, PETLAS ise bağlı ortaklığı olmuştur. Ancak 1986 yılında Ekonomik İşler Yüksek Koordinasyon Kurulunun aldığı kararlar ile Yarımca Müessesesi YARPET, Aliağa Müessesesi ALPET A.Ş. adıyla kuruluşun bağlı ortaklıkları haline getirilmiştir.

11.09.1987 tarih ve 87/12184 sayılı BKK ile özelleştirilmesine karar verilen kuruluşun adı “PETKİM Petrokimya Holding A.Ş” olarak değiştirilmiş ve ana statüsü yeniden düzenlenmiştir.

PETKİM’İN bağlı ortaklıklarından PETLAS 1990 yılında alınan YPK kararıyla şirket bünyesinden çıkarılırken yine aynı yıl alınan YPK kararı ile bağlı ortaklık statüsündeki ALPET ve YARPET A.Ş.’nin tüzel kişilikleri sona erdirilerek tüm aktif ve pasifleri ile birlikte PETKİM’e devri gerçekleştirilmiştir.


121

1994 yılında özelleştirme programına alınan ve bu tarihten itibaren muhtelif tarihlerde özelleştirilmesi için girişimde bulunulan PETKİM faaliyetlerini İzmir Aliağa’da kurulu ana fabrika ve yardımcı tesislerde sürdürmektedir.

Önemli Gelişmeler

11.09.1987 tarih ve 87/12184 sayılı BKK ile özelleştirilmesine karar verilen kuruluş 1994 yılında yürürlüğe giren 4046 sayılı Kanunun geçici 11 inci maddesi ile özelleştirme programına alınmış sayılmıştır. Bu kapsamda

♦ 1990 yılında yüzde 4,1 oranında şirket hisseleri halka arz edilmiş,

♦ 2003 yılında ÖİB’ye ait olan yüzde 88,8 oranındaki şirket hisselerinin blok satışı için ihale açılmış, ihaleyi Standart Kimya firması kazanmış ancak adı geçen firma yükümlülüklerini yerine getirmediği için ihale iptal edilmiş,

♦ Daha sonra yeniden ihale kararı verilerek ilana çıkılmış ancak yeterli teklif alınamadığı için ihale iptal edilmiş,

♦ 2005 yılında ikinci halka arz işlemi yapılmış, şirket hisselerinin yüzde 34,5’i halka açılmış ve halka açık hisselerin miktarı yüzde 38,6’ya ulaşmış,

♦ 2007 yılında 08.02.2007 tarih ve 2007/13 sayılı ÖYK kararı gereğince yüzde 51 (yüzde 44 ÖİB, yüzde 7 Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü) oranındaki kamu hissesinin blok atış yöntemiyle özelleştirilmesi sürecine başlanmış, 05.07.2007 tarihinde yapılan ihale sonucunda şirket Socar-Turcas-Injaz Ortak Girişim Grubuna satılmış, özelleştirme işlemi 30.05.2008 tarihinde tamamlanmıştır.

♦ Bu bağlamda, halihazırda PETKİM’de kamu payı 10,32’dir.

Malî Durum

PETKİM’in brüt satışları bir önceki yıla göre yüzde 1,7 oranında düşerek 2,2 milyar YTL düzeyinde gerçekleşmiştir. Buna rağmen şirkette bir kısım sabit kıymetin amortisman ömrünü tamamlaması nedeniyle amortisman giderlerindeki azalış yanında, finansman giderleri ve çalışmayan kısım giderlerinin de azalış göstermesi neticesinde dönem kârı bir önceki yıla göre 96,6 milyon YTL artış göstererek 102,4 milyon YTL’ye ulaşmıştır.

Şirket varlıklarının yüzde 42,6’sı dönen, yüzde 57,4’ü duran varlıklardan oluşmaktadır. Aktifteki dönen varlık oranı, özellikle ticari alacaklardaki ve önceki dönemlerde düşük olan stoklardaki artıştan dolayı yüzde 5 artmıştır.


122

Şirket kaynaklarının yüzde 24,5’i yabancı, yüzde 75,5’i ise öz kaynaklardan teşekkül etmiş, kaynak yapısında önceki döneme göre önemli bir değişiklik olmamıştır. Yabancı kaynakların yüzde 35,4’ü uzun süreli, yüzde 64,6’sı ise kısa vadeli yabancı kaynaklardan oluşmaktadır.

Kuruluşun cari oranı 2006’da 2,2 iken 2007’de 2,4’e çıkmış, asit test oranında kayda değer bir değişiklik yaşanmamıştır.


Brüt Satışlar 2.240,5 2.203,4 -1,7Satışların Maliyeti 2.052,1 1.942,7 -5,3Faaliyet Giderleri 87,9 98,8 12,3Faaliyet Kâr Zararı 87,2 140,2 60,8Finansman Giderleri 33,4 22,2 -33,5Dönem Kâr Zararı 5,8 102,4 1.679,3


Stok 205,3 289,2 40,9Duran Varlıklar 852,1 859,9 0,9Aktif Toplamı 1.411,3 1.542,7 9,3KV Yabancı Kaynaklar 254,7 282,8 11,0UV Yabancı Kaynaklar 129,1 130,0 0,7Özkaynaklar 1.027,5 1.129,9 10,0

Rasyolar Cari Oran 2,20 2,41 10,0Asit Test Oranı 1,32 1,32 -0,2Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 37 46 22,6Nakit Çevirme Süresi (Gün) 48 54 13,1Özsermaye Getiri Oranı % 0,56 9,49 1.590,2



Diğer Katma Değer 359,1 402,0 11,9Yatırım Harcaması 96,9 72,5 -25,2Faiz Dışı Fazla 163,9 24,1 -85,3

Kaynak: PETKİM, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


123

PETKİM’in alacak tahsil süresi, 2006 yılında 37 gün iken, 2007 yılında 46 gün olmuş, stok dönüş hızı ise 2,04’ten 1,96’ya düşmüştür.

Kuruluşun faiz dışı fazla tutarındaki düşüş stoklardaki artıştan kaynaklanmaktadır.


124

7.4. Sümer Holding A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Sami Ölmeztoprak (YK Başkanı) ♦ Sezai A. Ensari (Genel Md. ve YK Başkan V.) ♦ Filiz İpek Yıkılmaz (Üye) ♦ Y. Emre Karaosmanoğlu (Üye) ♦ M. Fatih Leblebici (Üye) ♦ İsmail Altıntaş (Üye)

Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı :Yüzde 100 Esas Sermaye : 2,29 milyar YTL Ödenmiş Sermaye : 2,19 milyar YTL


İnternet adresi http://www.sumerholding.gov.tr

Sümer Holding, 1933 yılında, daha önce 1932 yılında kurulmuş olan Devlet Sanayi Ofisi’nin sorumluluğundaki tesisleri işletmek ve yine 1932 yılında kurulmuş olan Türkiye Sanayi Kredi Bankasına verilmiş olan bankacılık alanında faaliyette bulunma görevini yürütmek üzere 11.07.1933 tarih ve 2262 sayılı Kanunla Sümerbank adıyla kurulmuştur.

1938 yılında yürürlüğe giren 3460 sayılı Kanun kapsamında iktisadi devlet teşekkülü statüsü kazanan Sümer Holding, 1986 yılında yürürlüğe giren 3291 sayılı Kanun kapsamında başlatılan özelleştirme çalışmaları sonucunda 11.09.1987 tarih ve 87/12184 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile özelleştirme kapsamına alınmış, Başbakanlık Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığına devredilmiştir.

Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı Kurulu’nun 08.12.1987 tarih ve 81 sayılı kararı ile Sümerbank Holding A.Ş. olarak yeniden yapılandırılan Kuruluş, bünyesindeki bankacılık biriminin 1993 yılında 16.07.1993 tarih ve 93/17 sayılı YPK kararıyla Sümerbank A.Ş. olarak yeniden yapılandırılmasından sonra Sümerholding A.Ş. adını almıştır.

Önemli Gelişmeler

Sümer Holding, 27.11.1994 tarih ve 22124 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun’un geçici 11 inci maddesi gereğince özelleştirme kapsam ve programına alınmıştır.


125

2005 yılında dokuma ve giyim alanında faaliyette bulunan tüm bağlı şirket, işletme ve tesislerinin özelleştirilmesi gerçekleştirilmiş olan Sümer Holding’in, 2005 yılı Eylül ayı itibarıyla Türkiye Gübre Sanayi A.Ş. ve Türkiye Selüloz ve Kağıt Fabrikaları A.Ş.nin birleşmesiyle gelen işletmeler ile 4 tanesi tasfiye halinde 19 iştiraki ve birleştiği şirketlerden gelen gayrimenkulleri bulunmaktadır.

Ereğli, Ilgın ve Bor Şeker Fabrikaları TŞFAŞ’ye ait iken Özelleştirme Yüksek Kurulunun 01.05.2005 tarih 2005/130 sayılı kararı ile Özelleştirme programına alınarak Sümer Holdinge devredilmiş, yine ÖYK’nın 18.09.2007 tarih 2007/54 sayılı kararına istinaden 01.10.2007 tarihinde TŞFAŞ’ye geri verilmiştir.

Özelleştirme İdaresi Başkanlığının 15.11.2007 tarih ve 1246 sayılı oluru ile, özelleştirme programında bulunan TDÇİ’nin Sümer Holding ile birleştirilmesi kararlaştırılmış olup, 29.01.2008 tarihli T.Ticaret Sicil Gazetesi’nde yayımlanmak suretiyle TDÇİ’nin tüzel kişiliği sona erdirilmiş, birleştirme çalışmaları halen devam etmektedir.

Malî Durum

Kuruluşun brüt satışları 2007 yılında yüzde 148 artışla 124,9 milyon YTL’den 310 milyon YTL’ye yükselmiştir. 2000 yılından 2006 yılına kadar tüm hesap dönemlerini zararla kapatan Sümer Holding 2007 yılında 18,4 milyon YTL kâra ulaşmıştır. Zarardan kâra dönülmesinin en önemli sebebi 3 şeker fabrikasının 2006 yılında Sümer Holding’e devredilmesidir. Özsermaye getiri oranı yüzde 6 ve yarattığı katma değer 81,1 milyon YTL’dir.

Sümer Holdingin asit test oranı 2007 yılında 0,53’ten 2,09’a yükselmiştir. Ayrıca 2006 yılında -25,8 milyon YTL faiz dışı açık veren kuruluş, 2007 yılında bir önceki yıla göre ciddi bir artışla 524,1 milyon YTL faiz dışı fazla vermiştir. 2007 yılı tutarları ve oranları analiz edilirken, bahsedilen üç şeker fabrikasının TŞFAŞ’ye geri devredilmesinin etkisi unutulmamalıdır.

Ereğli, Ilgın ve Bor Şeker Fabrikalarında 2006 yılı içerisinde 250 bin ton A kotası şeker (275,8 milyon YTL) 3 bin ton C kotası şeker (2 milyon YTL), 67 bin ton melas (14,1 milyon YTL) ve 515 bin yaş küspe (1,1 milyon YTL) üretim gerçekleştirilmiş, üretimin büyük miktarı 2007 yılına stok olarak devredilmiş ve 2007 yılında bütün bu stoklar satılarak, 310 milyon YTL’lik brüt satışların 306 milyon YTL’lik bölümü buradan elde edilmiştir.

Ayrıca 2007 yılında özelleştirme fonundan Sümer Holdinge 148,4 milyon YTL sermaye transferi yapılmıştır.


126


Brüt Satışlar 124,9 309,6 148,0Satışların Maliyeti 102,7 220,9 115,0Faaliyet Giderleri 25,3 27,9 10,2Faaliyet Kâr Zararı -6,3 57,3 -Finansman Giderleri 3,6 15,4 331,2Dönem Kâr Zararı -45,8 18,4 -

Bilanço Dönen Varlıklar 341,3 285,7 -16,3

Stok 246,6 1,8 -99,3Duran Varlıklar 327,6 219,1 -33,1Aktif Toplamı 668,9 504,8 -24,5KV Yabancı Kaynaklar 162,2 79,1 -51,2UV Yabancı Kaynaklar 233,8 114,3 -51,1Özkaynaklar 272,9 311,4 14,1

Rasyolar Cari Oran 2,10 3,61 71,6Asit Test Oranı 0,53 2,09 296,8Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 240 191 -20,2Nakit Çevirme Süresi (Gün) 427 266 -37,6Özsermaye Getiri Oranı % 22,08 6,29 -71,5

İstihdam Toplam Personel Sayısı (ort.) 3.665 425 -88,4Toplam İstihdam Gideri 102,4 41,0 -59,9

Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 56,0 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı) 20 212 148 -30,2

Diğer Katma Değer 71,5 81,1 13,5Yatırım Harcaması 0,4 0,0 -Faiz Dışı Fazla -25,8 524,1 -

Kaynak: SÜMER HOLDİNG, Hazine Müsteşarlığı ve DPT

20 ÖİB tarafından Sümer Holding’e 2007 yılında, nakit olarak 20 milyon YTL, borç olarak ise 128 milyon YTL verilmiştir. Borç alınan tutar 2008 yılında ÖİB’ye geri ödenmiştir.


127

7.5. Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Prof Dr. Ali İhsan Aldoğan (YK Başkanı) ♦ Burhan Külünk (YK Bşk V. ve Genel Müdür) ♦ Şaban Baybura (Üye) ♦ Ali Güner Tekin (Üye) ♦ Prof Dr. Turkay Berksoy (Üye) ♦ Süleyman Reyhan (Üye)

Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye payı : Yüzde 100 Esas Sermaye : 220 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 130 milyon YTL


İnternet adresi http://www.tdi.gov.tr

Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş.’nin özünü 1843 yılında kurulan Fevaid-i Osmaniye teşkil eder. Şirket bu tarihten günümüze çeşitli isim ve statüler altında faaliyetlerini sürdürmüş, 233 sayılı KHK ile “Türkiye Denizcilik İşletmeleri” olarak yeniden değişikliğe uğramış ve faaliyetleri arasında yer alan Tersanecilik Hizmetleri 1985 yılından itibaren Türkiye Gemi Sanayi A.Ş.'ye devredilmiştir.

Türkiye Denizcilik İşletmeleri, T.C. Ulaştırma Bakanlığına bağlı olarak faaliyetlerine devam ederken Bakanlar Kurulunun 10/08/1993 tarih ve 93/4693 sayılı Kararı özelleştirme programına alınarak Özelleştirme İdaresi Başkanlığına devredilmiş ve 1995 yılında anonim şirket haline gelmiştir.

TDİ Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş. bünyesinde işletme müdürlüğü olarak yer alan Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma Müdürlüğü, 1997 yılında Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 97/12 sayılı Kararıyla bila bedel T.C. Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığına devredilmiş, bilahare Bakanlar Kurulu’nun 12.05.1997 tarih ve 97/9466 sayılı kararı ile Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmeleri Genel Müdürlüğü adıyla bir kamu iktisadi kuruluşuna dönüştürülmüştür.

Son olarak, 14.5.2002 tarihi itibariyle Türkiye Gemi Sanayii A.Ş.'nin tüzel kişiliği sona erdirilmiş ve TDİ Türkiye Denizcilik İşletmeleri A.Ş. bünyesine dahil edilmiştir.


128

Önemli Gelişmeler

Türk Boğazlarının; taşıdığı hukuki, siyasi önem ve stratejik konumu ile seyir, mal ve çevre güvenliği açısından Türk Boğazlarında ve İzmir Limanında verilen Kılavuzluk ve Römorkaj Hizmetleri TDİ tarafından yerine getirilmektedir.

Bununla birlikte, ülkemizin en önemli giriş-çıkış kapılarından biri olan ve UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirasına alınan Dünya Kenti İstanbul’da bulunan TDİ’ye ait “Salıpazarı Kruvaziyer Limanı”nın, hem deniz yoluyla gelen yolcu gemilerine hizmet edecek çağdaş bir liman olması, hem de ülkeye ilk giriş kapısı niteliğindeki bu alanın gümrük hizmetlerinden ayrı olarak ülke tanıtımını ve imajını üst düzeye çıkaracak liman dışında kamuya açık kültür ve turizm gibi fonksiyonlardan oluşturularak, ülkemize ve İstanbul’a kazandırılmasını teminen 49 yıl süre ile “işletme hakkının verilmesi” yöntemiyle özelleştirilmesi planlanmaktadır.

Ayrıca, TDİ bünyesinde, Kılavuzluk ve Römorkaj Hizmetleri ile İstanbul Liman İşletmesi içinde yer alan “Salıpazarı Kruvaziyer Limanı”nda verilen hizmetlerin dışında, Güllük Limanı ve Camialtı Tersanesi’nde de hizmet verilmektedir.

Deniz ve seyir güvenliği hizmetlerinin tek elden yürütülebilmesi ve Türk Boğazları Gemi Trafik Hizmetleri (TBGTH) ile hizmet bütünlüğü sağlanması amacıyla, Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü ile birleştirilmesi gündemdedir. 2008 yılı Hükümet Programında da TDİ ve KIYEM’in tek bir çatı altında birleştirileceği hükme bağlanmış olup, 2008 Aralık ayı sonuna kadar birleşmenin tamamlanması öngörülmektedir.

Bugüne kadar gerçekleştirilen Özelleştirme çalışmaları çerçevesinde, 1997-2003 yılları arasında TDİ’ye ait 13 adet liman 30 yıl süre ile “işletme hakkının verilmesi” yöntemi ile özelleştirilmiştir.

TDİ Denizyolları İşletmesi bünyesindeki yer alan son 3 geminin “satış” yöntemiyle 2004 yılında özelleştirilmesi sonrasında, Denizyolları İşletmesinin faaliyeti kalmamıştır.

TDİ’nin Şehirhatları İşletmesi ve Denizyolları İşletmesine ait İstanbul İli ve Marmara Denizindeki bazı hatlarda faaliyet gösterdiği yolcu ve araç taşıma hizmetlerinin ve 31.05.2005 tarihinde, Haliç Tersanesinin (3 yıl TDİ tarafından işletildikten sonra) 31.03.2008 tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığına devredilmesi, Çanakkale İli ve çevresinde yer alan Şehirhatları hizmetlerinin de 15.08.2006 tarihinde Çanakkale İl Özel İdaresine devredilmesi neticesinde TDİ Şehirhatları İşletmesinin faaliyeti kalmamıştır.


129

Malî Durum

TDİ’nin brüt satışları 2007 yılında yüzde 15,5 azalışla 142,8 milyon YTL’den 120,6 milyon YTL’ye düşmüştür. Özsermaye getiri oranı yüzde 1 ve yarattığı katma değer 97,5 milyon YTL’dir.


Brüt Satışlar 142,8 120,6 -15,5Satışların Maliyeti 102,7 89,1 -13,3Faaliyet Giderleri 30,1 28,1 -6,5Faaliyet Kâr Zararı 2,8 -3,2 -Finansman Giderleri 0,2 0,0 -Dönem Kâr Zararı -13,5 1,5 -


Stok 2,3 2,3 0,3Duran Varlıklar 117,4 112,1 -4,5Aktif Toplamı 159,8 164,1 2,7KV Yabancı Kaynaklar 10,6 12,4 17,1UV Yabancı Kaynaklar 18,7 19,6 4,7Özkaynaklar 130,4 132,1 1,3

Rasyolar Cari Oran 4,00 4,19 4,8Asit Test Oranı 3,47 3,83 10,5Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 19 23 22,5Nakit Çevirme Süresi (Gün) 13 15 12,3Özsermaye Getiri Oranı % -9,82 1,16 -

İstihdam Toplam Personel Sayısı (ort.) 1.792 1.709 -4,6Toplam İstihdam Gideri 99,2 89,0 -10,3


Diğer Katma Değer 101,1 97,5 -3,5Yatırım Harcaması 2,1 0,5 -74,8Faiz Dışı Fazla -3,8 2,8 -

Kaynak: TDİ, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


130

2006 yılında 13,5 milyon YTL olan dönem zararına karşılık 2007 yılında 1,5 milyon YTL dönem kârı elde edilmiştir. Zarardan kâra geçilmesinin temel nedeni 2006 yılında emekliye ayrılan personel sayısının fazla olması ve istihdam giderlerinin yüksek gerçekleşmesidir. Kuruluşun en önemli gider kalemlerini personel ve dışarıdan sağlanan fayda ve hizmet giderleri oluşturmaktadır.

2006 yılında asit test oranı 3,47 olan Şirket 2007 yılında yüzde 10,5 artışla bu oranı 3,83’e yükseltmiştir.

2006 yılında 3,8 milyon YTL faiz dışı açık veren Kuruluş 2007 yılında durumunu pozitife çevirerek 2,8 milyon YTL faiz dışı fazla vermiştir.


131

7.6. Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Haşim Keklik(YK Bşk. ve Genel Müdür) ♦ Nizami Aktürk (Üye) ♦ Bahri Mancar (Üye) ♦ Fatih Hasdemir (Üye) ♦ Hasan Şahin (Üye) ♦ Kazım Çalışkan (Üye)

Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı : Yüzde 100 Esas Sermaye : 6,21 milyar YTL Ödenmiş Sermaye : 6,16 milyar YTL


İnternet adresi http://www.tedas.gov.tr

TEDAŞ, Bakanlar Kurulu’nun 12.08.1993 tarih ve 93/4789 tarihli kararıyla Türkiye Elektrik Kurumunun (TEK) Türkiye Elektik Üretim İletim A.Ş ve Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. unvanlı iki ayrı iktisadi devlet teşekkülü halinde yeniden teşkilatlandırılmasıyla kurulmuştur.

Bu yeni yapılanmada, TEK’in elektrik dağıtım müesseseleri TEDAŞ bünyesinde kalmış ve müesseselerin mevcut faaliyetleri, ticaret ünvanları yeni duruma göre tescil edilmek suretiyle TEDAŞ bünyesinde aynen devam etmiştir.

Yüksek Planlama Kurulunun 17.03.2004 tarih ve 2004/3 sayılı Kararı ile “Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi” kabul edilmiş olup, söz konusu belge çerçevesinde ÖYK’nın 02.04.2004 tarih ve 2004/22 sayılı Kararı ile; müessese ve bağlı ortaklıklar21 dahil TEDAŞ’ın tamamı özelleştirme kapsam ve programına alınırken, özelleştirme işlemlerinin 31.12.2006 tarihine kadar tamamlanması öngörülmüştür. Daha sonra ÖYK, 27.12.2006 tarih ve 2006/107 sayılı kararı ile de bu süreyi 2008 sonuna kadar uzatmıştır. Buna göre, ülke genelinde 21 adet dağıtım bölgesi oluşturulmuş ve Kayseri ili dışında kalan 20 bölgede TEDAŞ’ın mevcut 64 müessese ve 8 bağlı ortaklığı yeniden yapılandırılarak 20 dağıtım şirketi olarak teşkilatlandırılmıştır.

21 Aydın Denizli ve Muğla illerini kapsayan AYDEM Elektrik Dağıtım A.Ş. 18.01.2008 tarih ve 2008/08 sayılı ÖYK Kararı ile özelleştirme kapsam ve programından çıkarılmıştır.


132

Önemli Gelişmeler

2004 yılında kabul edilen Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Stratejisi Belgesi kapsamında oluşturulan 20 adet dağıtım şirketinin 2006 yılı sonuna kadar özeleştirilmesi planlanmış olmasına rağmen, söz konusu özelleştirmeler Strateji Belgesindeki takvime uygun olarak gerçekleştirilememiştir. 2006 yılında üç adet dağıtım şirketi (İstanbul Anadolu Yakası, Başkent ve Sakarya Elektrik Dağıtım Şirketleri) için özelleştirme ihalesine çıkılmış ancak daha sonra ihale ertelenmiştir. Halihazırda ise 4 adet dağıtım şirketinin (Başkent, Sakarya, Meram ve Aras Elektrik Dağıtım Şirketleri) ihalesine çıkılmış olup, Başkent ve Sakarya Elektrik Dağıtım Şirketlerinin ihalesi yapılmıştır. Bundan sonraki süreçte, gerekli onayların tamamlanarak her iki şirketin hisselerinin (şirketlerin içerisinde varlıkların işletme hakkı ile dağıtım ve perakende satış lisansları bulunmaktadır) özel sektöre devredilmesi öngörülmektedir.

Malî Durum

2007 yılında TEDAŞ’ın brüt satışlarındaki artış oranı, aynı yıl Türkiye genelinde gerçekleşen elektrik enerjisi talep artışı ile aynı düzeydedir. Bu artışta, serbest üretim şirketlerinin ve otoprodüktörlerin tüketici portföylerini boşaltması neticesinde serbest tüketicilerin TEDAŞ’tan enerji tedarik etmeye başlaması önemli rol oynamıştır.

Son iki yıllık dönemde kuruluşta önemli miktarda faaliyet zararı oluşmuştur. Sadece 2007 yılında yüzde 75,5’lik artış ile 2 milyar YTL’ye yakın faaliyet zararı gerçekleşmiştir. Söz konusu zararının oluşmasının sebebi, 2007 yılı içinde herhangi bir fiyat ayarlaması yapılmamasına karşın özellikle dengeleme ve uzlaştırma piyasasından enerji alım maliyetlerinin çok yüksek düzeylere ulaşmış olmasıdır. Yaşanan maliyet artışları neticesinde 2007 yılında kuruluşta 956 milyon YTL dönem zararı gerçekleşmiştir.

2007 yılında toplam enerji satışı 126 milyar kWh olarak gerçekleşirken, birim satış fiyatı yaklaşık 12 Ykr/kWh düzeyinde kalmıştır.

Kuruluşun alacaklarını tahsil süresi incelendiğinde ise, 2006 yılına kıyasla bir düşüş yaşandığı görülmektedir. Alacak tahsilinde yaşanan sıkıntılar nedeniyle, 2007 yılı sonu itibarıyla faiz hariç olmak üzere abonelerinden olan alacak toplamı 8 milyar YTL düzeyine ulaşmıştır. Özellikle genel aydınlatma ve tarımsal sulama abonelerinden olan alacakların tahsilinde yaşanan sıkıntılar, kuruluşu nakit açısından olumsuz etkilemektedir. Nitekim yaşanan nakit


133

sıkıntısı neticesinde, 2007 yılında asit test oranında ve nakit çevirme süresinde düşüşler ortaya çıkmıştır.


Brüt Satışlar 13.818,7 15.025,9 8,7Satışların Maliyeti 11.982,6 14.598,9 21,8Faaliyet Giderleri 2.122,5 2.375,2 11,9Faaliyet Kâr Zararı -1.109,9 -1.948,1 -Finansman Giderleri 0,2 0,1 -26,9Dönem Kâr Zararı 1.172,3 -956,6 -

Bilanço Dönen Varlıklar 23.002,0 24.673,1 7,3

Stok 144,7 180,5 24,7Duran Varlıklar 7.722,8 10.897,4 41,1Aktif Toplamı 30.724,8 35.570,5 15,8KV Yabancı Kaynaklar 24.756,5 30.673,1 23,9UV Yabancı Kaynaklar 1.886,0 723,5 -61,6Özkaynaklar 4.082,3 4.173,8 2,2

Rasyolar Cari Oran 0,93 0,80 -13,4Asit Test Oranı 0,40 0,27 -32,9Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 265 193 -27,3Nakit Çevirme Süresi (Gün) -56 -62 -Özsermaye Getiri Oranı % 27,69 -23,17 -

İstihdam Toplam Personel Sayısı (ort.) 29.776 29.060 -2,4Toplam İstihdam Gideri 1.033,2 1.134,0 9,8

Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 2.672 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı) 915 -

Diğer Katma Değer 2.889,1 978,6 -66,1Yatırım Harcaması 685,1 852,8 24,5Faiz Dışı Fazla 256,0 -1.168,6 -

Kaynak: TEDAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve DPT

Kuruluş, halihazırda yüksek miktarlara ulaşan yatırım harcamaları gerçekleştirmektedir. 2010 yılına kadar olan geçiş döneminde yıllık yatırım tutarı 550 milyon YTL olarak belirlenmiş olmasına rağmen, kuruluş söz konusu tutarın oldukça üzerinde yatırım harcaması yapmaktadır. Bunda özellikle şehir


134

şebekeleri yatırımları önemli rol oynamaktadır. Söz konusu yatırımlar, kuruluşun toplam yatırım harcamaları içinde yaklaşık yüzde 70’lik paya sahiptir.

Yüksek faaliyet ve dönem zararı ile yüksek yatırım tutarları kuruluşun faiz dışı dengesini olumsuz etkilemiş ve 2007 yılında 1,17 milyar YTL açık vermiştir.

TKİ ve BOTAŞ’tan başlayan ve EÜAŞ, TETAŞ ve TEİAŞ’la devam eden elektrik üretim zincirinin son halkası olan TEDAŞ, hem alacaklarını zamanında tahsil edemediği için hem de işletme zararı yarattığı için, borçlarını zamanında ödeyememekte ve bu durum özellikle BOTAŞ ve TKİ’yi nakit sıkıntısına sokmaktadır.


135

7.7. Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Kazım Çalışkan (YK Başkanı) ♦ Fahri Arıkan (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Ayhan Sarısu (Üye) ♦ Sinasi Candan (Üye) ♦ Abdullah Çelik (Üye)

Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı : Yüzde 100 Esas Sermaye : 5,00 milyar YTL Ödenmiş Sermaye : 2,06 milyar YTL


İnternet adresi http://www.tekel.gov.tr

Tütün, alkollü içkiler, tuz barut ve patlayıcı maddelerle ilgili "inhisar" hizmetlerini yürütme görevi 1932 yılında kurulan İnhisarlar Umum Müdürlüğü'ne verilmiştir.

Söz konusu umum müdürlüğü 1941 yılından 1983 yılına kadar faaliyetlerini TEKEL Genel Müdürlüğü olarak yürütmüş, bu tarihte kamu iktisadi kuruluşu haline getirilmiş, 11 Mart 1987 tarihinde Tütün, Tütün Mamulleri, Tuz ve Alkol İşletmeleri Genel Müdürlüğü (TEKEL) adını almış, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 05.02.2001 tarih ve 2001/06 sayılı kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alınmış ve 03.01.2002 tarih ve 4733 sayılı Kanun ile iktisadi devlet teşekkülü haline getirilmiştir.

ÖYK’nın 31.03.2003 tarihli ve 2003/12 sayılı kararı ile özelleştirme işlemlerinin kolaylaştırılmasını teminen TEKEL’in yeniden yapılandırılmasına karar verilmiştir.

2007 sonu itibarıyla, TEKEL’e ait Alkollü İçkiler Sanayii ve Ticareti A.Ş. ve Alkollü İçkiler Pazarlama ve Dağıtım A.Ş ile 3 tuz işletmesi özelleştirilmiş, kuruluşa ait muhtelif gayrı menkuller özelleştirilme/satış/devir gibi usullerle elden çıkarılmış olup, bu konudaki çalışmalar devam etmektedir. 22

22 Ayrıca, TEKEL ve TEKEL’in bağlı ortaklığı Sigara Sanayi İşletmeleri ve Ticareti A.Ş.ne ait sigara üretim işi ile ilgili varlıkların 4046 sayılı kanun hükümleri çerçevesinde “satış” ve “mülkiyetin gayri ayni hak (intifa) tesisi” yöntemi ile bir bütün halinde özelleştirilmesi amacıyla


136

Önemli Gelişmeler

Kuruluş stoklarında 2007 yılı sonu itibarıyla satış işlemi gerçekleşmemiş 131 bin ton idare ve 76 bin ton destekleme tütün stoku bulunmaktadır.

Devlet tarafından 2001 ve önceki yıllarda yapılan müdahale alımları sonucunda TEKEL tarafından alınan ve mülkiyeti kamuya ait olan destekleme tütün stokları halen Yaprak Tütün İşletmelerine ait depolarda muhafaza edilmektedir.

Söz konusu destekleme stoklarının muhafazasından kamu adına zarar doğmaya devam etmektedir. 2007 yılı sonu itibarıyla TEKEL’in kamudan olan stok destekleme alacağı 1,1 milyar YTL’ye ulaşmış durumdadır.

Kuruluş stoklarında yeterli miktarda tütün stoku bulunmakla birlikte, 23.03.2006 tarih ve 5478 sayılı Kanun ile TEKEL’in 2006 ve 2007 yılı yaprak tütünlerini alması hüküm altına alınmıştır. Söz konusu alımların finansmanı TEKEL tarafından sağlanmıştır.

Malî Durum

Kuruluşun brüt satışları bir önceki yıla göre yüzde 11 oranında azalmıştır. Tütün piyasasında yaşanan yoğun rekabet sonucu pazar kaybı yaşayan ve sigara fiyatlarında yeterli artışı yapamayan kuruluş hasılat kaybına uğramıştır.

Kuruluşun kısa vadeli yükümlülükleri karşılama kabiliyetini gösteren asit test oranı 2007 yılında 0,64’e düşmüştür.

TEKEL’in stok devir süresi 2006 yılında 1,72’den 2007 yılında yüzde 9 artışla 1,89’a çıkmıştır. Kuruluşun 5478 sayılı Kanun kapsamında almak durumunda kaldığı tütünler, Kuruluşun stok devir süresinin artmasında önemli bir etken olmuştur.

Kuruluşun faiz dışı fazla dengesi, 2006 yılında aldığı 1,45 milyar YTL sermaye transferi nedeniyle oldukça yüksek iken, 2007 yılında 316 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir.

ÖİB tarafından, 22.02.2008 tarihinde yapılan nihai pazarlık görüşmeleri neticesinde; ÖYK’nın 22.04.2008 tarih ve 2008/23 sayılı Kararı çerçevesinde, 1.720.000.000.- ABD Doları peşin bedelle British American Tobacco Tütün Mamulleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.’ne satılmasına karar verilmiştir. Satışa ilişkin sözleşme 24.06.2008 tarihinde imzalanarak aynı tarihte devir ve teslim işlemleri tamamlanmıştır.


137


Brüt Satışlar 4.132,4 3.675,3 -11,1Satışların Maliyeti 674,6 639,4 -5,2Faaliyet Giderleri 147,7 147,8 0,0Faaliyet Kâr Zararı 93,5 27,6 -70,5Finansman Giderleri 0,0 0,0 0,0Dönem Kâr Zararı -315,0 44,4 -

Bilanço Dönen Varlıklar 2.548,5 2.700,9 6,0

Stok 1.168,0 1.251,7 7,2Duran Varlıklar 782,5 751,6 -3,9Aktif Toplamı 3.330,9 3.452,4 3,6KV Yabancı Kaynaklar 521,5 529,6 1,5UV Yabancı Kaynaklar 68,1 77,2 13,4Özkaynaklar 2.741,3 2.845,6 3,8

Rasyolar Cari Oran 4,89 5,10 4,4Asit Test Oranı 0,72 0,64 -11,2Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 145 148 2,3Nakit Çevirme Süresi (Gün) 751 838 11,6Özsermaye Getiri Oranı % -15,57 0,84 -


Bütçe İlişkisi Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 4.465 Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı) 1.490 -100

Diğer Katma Değer 207,0 567,0 173,9Yatırım Harcaması 74,8 18,6 -75,1Faiz Dışı Fazla 1.456,0 315,8 -78,3

Kaynak: TEKEL, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


138

7.8. Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Ramazan Güven (YK Bşk. V. ve Genel Müdür V.) ♦ Sinan Coşkun (Üye) ♦ İbrahim Cürebal (Üye)

Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı : Yüzde 100 Esas Sermaye : 1,0 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 1,0milyon YTL


İnternet adresi http://www.aduas.gov.tr

Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 27.12.2006 tarihli ve 2006/100 sayılı Kararı ile, Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. (EÜAŞ) Genel Müdürlüğüne bağlı; Tercan, Kuzgun, Mercan, İkizdere, Çıldır, Ataköy, Beyköy Hidroelektrik Santralları ve Engil Gaz Türbinleri Santralı ile Denizli Jeotermal Santralının Özelleştirme Programı ve kapsamına alınmasına karar verilmiştir.

ÖİB’nin 19.04.2007 tarihli ve 415 sayılı Olur’u ile Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. (ADÜAŞ)’nin kurulması ve söz konusu şirketin Ana Sözleşmesinin 4046 sayılı Kanun’un 20’inci maddesinin (A) bendine istinaden düzenlenmesi, söz konusu santralların çalışan personelin mevcut kadroları ve özlük haklarıyla birlikte Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş.’nin bünyesine aktarılması kararlaştırılmıştır.

Maliye Bakanlığının 25.05.2007 tarihli ve 139 sayılı Olur’u ile Şirket Yönetim Kurulu atanmıştır. Şirket Ana Sözleşmesi 1 Haziran 2007 günü Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde yayımlanmış ve şirket tüzel kişilik kazanmıştır.

ÖİB şirkete sermaye olarak 1 milyon YTL ödeme yapmıştır.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun kararı ile Çıldır HES, Kuzgun HES, Tercan HES, Engil Termik Santralı, Mercan HES, Ataköy HES, İkizdere HES, Beyköy HES ve Denizli HES için, 30.06.2007 tarihinden itibaren 10 yıl süreyle geçerli olmak üzere şirkete üretim lisansı verilmiştir. 23

23 ADÜAŞ’a ait Tercan,Kuzgun, Mercan, İkizdere, Çıldır, Beyköy, Ataköy Hidroelektrik Santralleri ile Denizli Jeotermal Santrali’nin “işletme hakkı verilmesi” yöntemi, Engil Gaz Türbünleri Santrali’nin ise “Satış” yöntemi olmak üzere iki yöntem birlikte uygulanmak suretiyle tamamının özelleştirilmesi amacıyla 10 Ekim 2007 tarihinden itibaren verilen ilanlarla ihale


139

Önemli Gelişmeler

Şirket 01.07.2007 tarihi itibarıyla faaliyete geçmiştir. Halihazırda, şirketin elinde bulunan 9 adet santralin özelleştirme ihalesi 510 milyon ABD Doları bedelle tamamlanmış olup devir çalışmaları devam etmektedir.

Malî Durum

2007 yılında kuruluşun brüt satış geliri 28,2 milyon YTL, faaliyet kârı 14,5 milyon YTL ve dönem kârı 14,8 milyon YTL’dir.

Şirketin 2007 yılı aktif büyüklüğü 69,9 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Aktif toplamın yüzde 21,3’ünü dönen varlıklar ve yüzde 78,7’sini duran varlıklar oluşturmaktadır.

Pasif toplamın yüzde 2,3’ünü kısa vadeli yabancı kaynaklar, yüzde 79,3’ ünü uzun vadeli yabancı kaynaklar ve yüzde 18,4’ünü öz kaynaklar oluşturmaktadır.

Şirketin 2007 yılı işletme sermayesi 13,3 milyon YTL, cari ve likidite oranı 9,26; nakit oranı 4,77; özsermaye dönüşüm hızı 1,7; alacakların dönüşüm hızı 2,71; maddi duran varlık hızı 0,4 olarak gerçekleşmiştir.

açılmıştır. 5 Mart 2008 tarihinde yapılan nihai pazarlık görüşmeleri neticesinde en yüksek teklif, 510 milyon ABD Doları bedelle Zorlu Enerji Elektrik Üretim A.Ş. tarafından verilmiştir. Satış, ÖYK’nın 7 Mayıs 2008 tarihli kararı ile onaylanmıştır.


140


141

Bölüm 8. Kamu Bankaları

Bu bölümde, Hazinenin pay sahibi olduğu bankalara yönelik bilgilere yer verilmekte, bu bankaların 2007 yılı faaliyetlerine yönelik değerlendirmeler yapılmaktadır.

2000 yılına kadar 233 sayılı KHK’ya tabi birer şirket olarak faaliyet göstermekte olan kamunun pay sahibi olduğu bankalardan T.C. Ziraat Bankası, T.C. Halkbankası A.Ş ve T.C. Emlak Bankası A.Ş, bu yılda istihsal edilen 4603 sayılı Kanunla birlikte KİT statüsünden çıkartılmışlardır. Böylece söz konusu bankaların çağdaş bankacılığın ve uluslararası rekabetin gereklerine göre çalışmaları, özelleştirmeye hazırlanmalarını sağlayacak şekilde yeniden yapılandırılmaları amaçlanmıştır.

Bu bölümde ayrıca, kendi kanunları doğrultusunda faaliyet gösteren Kalkınma Bankası, Vakıflar Bankası, İhracat ve Kredi Bankası ile İller Bankasına yönelik bilgilere de yer verilmiştir.

Tüm bankalarla ilgili daha ayrıntılı veriler, söz konusu bankaların internet sitesinden veya faaliyet raporlarından elde edilebilir.


142


143

8.1. Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Prof. Dr. İlhan Uludağ (YK Başkanı) ♦ Mehmet Mumcuoğlu ♦ Can Akın Çağlar (Genel Müdür) ♦ Osman Arıoğlu ♦ Mehmet Emin Özcan ♦ Ahmet Candan ♦ Hikmet Aydın Simit ♦ Oğuz Kayhan ♦ Burhanettin Aktaş

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı : Yüzde 100 Esas Sermaye : 2.500 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 2.500 milyon YTL

İlgili Bakan Devlet Bakanı

İnternet adresi www.ziraat.com.tr

20 Kasım 1863’de, çiftçilerin oluşturduğu kaynakla, Mithat Paşa öncülüğünde, devlet eliyle ve devlet himayesinde Ziraat Bankası’nın temelini oluşturan "Memleket Sandıkları" kurulmuştur. İzleyen yıllarda sandıkların işleyişinde gözlenen bozulmalar sonucu 1883'te aynı amaçlar doğrultusunda "Menafi Sandıkları" oluşturulmuştur.

28 Ağustos 1888'de Ziraat Bankası Nizamnamesi yürürlüğe girmiş, o tarihte faaliyette bulunan Menafi Sandıkları da Banka şubelerine dönüştürülmüştür. Ziraat Bankası'nın ilk kuruluşundaki görevleri; satılması mümkün olan gayrimenkul rehini ve kuvvetli kefalet karşılığında çiftçiye kredi kullandırmak, faiz karşılığında tevdiat kabul etmek, ziraate ilişkin sarraflık ve aracılık işleri yapmak olarak belirlenmiştir.

T.C. Ziraat Bankası, 25 Kasım 2000 tarihinde kabul edilen 4603 sayılı Kanunla 233 sayılı KHK kapsamından çıkarılarak bir Anonim Şirket haline getirilmiştir. Ayrıca, çeşitli kanun ve kararnamelerle verilmiş görevler nedeniyle doğan ve bütçe ödenekleri ile karşılanamamış olan geçmiş yıllara ilişkin birikmiş görev zararı alacaklarının tasfiye edilmesi ve bankaya bedeli önceden ödenmeden görev verilememesi hususları 4603 sayılı Kanunla hükme bağlanmıştır. 2001 yılından itibaren yoğun olarak yürütülen finansal ve organizasyonel yapılandırma faaliyetlerinin olumlu sonuçları alınmaya devam etmektedir.


144

Banka özel hukuk kapsamında bir mevduat bankası olarak faaliyet göstermekle birlikte halen Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu’nun denetimine de tabidir.

2004 yılından bu yana Banka; tarımsal üretimin geliştirilmesi ve üreticilerin finansman ihtiyaçlarının uygun koşullarda karşılanması, verimlilik ve kalitenin artırılması amacıyla her yıl yürürlüğe giren kararnameler kapsamında, konularına göre cari faiz oranından yüzde 25 ile 100 arasında değişen oranlarda indirimli krediler kullandırabilmektedir. Yapılan faiz indirimlerinin maliyeti (gelir kayıpları) ise Hazinece bütçe ödenekleri ile karşılanmaktadır.

Söz konusu kararnameler kapsamında, 2007 yılında Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri (TKK) gelir kayıpları için 173 milyon YTL ödenek tahsis edilmiş olup, yıl içinde Ziraat Bankası gelir kayıpları için yaklaşık 169 milyon YTL ödeme yapılmıştır. 2004-2007 yıllarında Hazinece yapılan ödemelere ilişkin tablo aşağıda yer almaktadır.

Diğer taraftan, 30.04.2001 tarih ve 2001/2312 sayılı BKK kapsamında Ziraat Bankası ve TKK’ya verilen görevler kapsamında kullandırılmış krediler Hazinece üstlenilerek Ziraat Bankası’na 140,3 milyon YTL, TKK’ya 53 milyon YTL ödeme yapılmıştır. Hazine kaynağına dönüşen söz konusu kredilere ilişkin Banka ve TKK’ca yapılan tahsilatlar, tahsilatın yapıldığı ayı izleyen ayın ilk haftası içinde Hazine Müsteşarlığının ilgili hesabına aktarılmaktadır. Bu kapsamda, Ziraat Bankasınca 2007 yılında 7,4 milyon YTL ödeme yapılmış olup, 2001 yılından bu yana Hazineye yapılan ödemeler aşağıda yer almaktadır: TKK tarafından 2001 yılından bu yana ise 38,9 milyon YTL ödeme yapılmıştır.

Tablo 17 T.C. Ziraat Bankasına Yapılan Gelir Kaybı Ödemeleri (milyon YTL) Yıllar Ziraat Bankası TKK TOPLAM2004 1,0 0,7 1,82005 24,9 11,2 36,12006 109,2 38,0 147,22007 168,9 53,8 222,6Kaynak: Hazine Müsteşarlığı


145

Tablo 18: Hazine Kaynağına Dönüşen Kredilerden TCZB Tarafından Aktarılan Tutar (milyon YTL) Ziraat2001 30,12002 34,52003 34,32004 22,72005 21,12006 11,72007 7,4TOPLAM 161,8Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

Önemli Gelişmeler

Yürürlükteki kararnameler uyarınca damla/yağmurlama sulama sistemleri konusunda faizsiz kredi uygulaması başlatılmış olup, bu kapsamda 9.748 üreticiye 137 milyon YTL tutarında yatırım kredisi kullandırılmıştır. Banka tarafından kullandırılan toplam tarımsal krediler içerisinde yatırım kredilerinin oranı 2006’da yüzde 20 iken 2007’de yüzde 26’ya yükselmiştir. Ayrıca Banka, 2008 yılında orta ve büyük ölçekli tarımsal işletmelere yönelik TOBİ kredisi uygulamasını başlatma kararı almıştır.

2007 yılında geliştirilen alternatif dağıtım kanalları ve yaygın şube ağı aracılığıyla YTL/YP hazine bonosu, devlet tahvili, repo, Eurobond, döviz alım-satım işlemleri Türkiye’nin her noktasında geniş bir müşteri kitlesine ulaştırılmıştır.

Malî Durum

Banka aktifleri 2007 yılında yüzde 12,6 oranında artış göstererek 81 milyar YTL’ye ulaşmış ve Bankanın sektör payı yüzde 13,9 olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılında;

♦ banka aktifi içinde özel tertip devlet tahvillerinin payı azalırken, kredilerin payının artması,

♦ mevduatın krediye dönüşüm oranı ile faiz gelirleri içindeki kredilerin payının artması,

♦ özellikle tarımsal kredilerin olumlu katkısı ile sorunlu kredilerin düşük seviyelere inmesi,


146

bankanın aktif kalitesinin ve sektördeki aracılık işlevinin arttığını göstermektedir.

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2006 2007 % ArtışFinansal Büyüklükler (milyon YTL) Toplam Aktifler 71.904 80.942 12,6Toplam Krediler 17.371 21.604 24,4Toplam Mevduat 59.653 68.250 14,4Özkaynaklar 6.579 7.218 9,7Brüt Kar 2.720 2.963 8,9Net Kar 2.100 2.351 12,0Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 24,2 26,7 Sektördeki Aktif Payı 14,4 13,9 Sektördeki Kredi Payı 7,5 7,1 Özel Tertip Devlet Tahvilleri / Aktifler 24,0 17,0 Takipteki Krediler / Krediler (brüt) 1,8 1,8 Vadesiz Mevduat / Toplam Mevduat 16,5 19,4 Mevduatın Krediye Dönüşüm Oranı 29,1 31,7 Sektördeki Mevduat Payı 18,5 18,4 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 22,2 27,4 Faiz Gelirleri İçinde Menkul Değerlerin Payı 70,6 64,1 Faiz Dışı Gelir / Faiz Dışı Gider 60,2 62,8 Aktif Kârlılığı 2,9 2,9 Özkaynak Kârlılığı 31,9 32,6 Net Faiz Marjı 4,7 4,5 Sermaye Yeterlilik Oranı 39,6 25,4 Kaynak: T.C. Ziraat Bankası

Banka, sektördeki mevduattan yüksek oranda pay almaya devam etmektedir. Son 4 yıldır en kârlı banka durumunda olan Ziraat Bankasının, aktif kârlılığı ve özkaynak kârlılığı da sırasıyla yüzde 2,8 ve yüzde 22 olan sektör ortalamasının üzerinde devam etmektedir. Sermaye yeterlilik oranı ise yüzde 39,5’ten yüzde 24,5’e düşmekle birlikte halen yüzde 19,1 olan sektör ortalamasının üzerindedir.

2006 yılı kârından Hazine lehine tahakkuk eden temettüye ilişkin olarak 2007 yılında 1,5 milyar YTL tutarında Devlet İç Borçlanma Senedi geri alımı yapılmış ve 1,5 milyar YTL nakit olarak ödenmiştir.


147

8.2. Türkiye Halk Bankası A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Hasan Cebeci (YK Başkanı) ♦ Hüseyin Aydın (Genel Müdür) ♦ Hasan Sezer (Üye ve Başkan Vekili) ♦ Emin Süha Çayköylü (Üye) ♦ Nurzahit Keskin (Üye) ♦ Erol Berktaş (04.11.2007’de ayrılmıştır.) ♦ Burhanettin Tanyeri (Üye)

Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı : Yüzde 75 Esas Sermaye : 1.250 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 1.250 milyon YTL


İnternet adresi www.halkbank.com.tr.

Türkiye Halk Bankası 1933 tarihli ve 2284 sayılı Halk Bankası ve Halk Sandıkları Kanunu kapsamında kurulmuş ve 1938 yılında faaliyete geçmiştir. 1992 yılında Türkiye Öğretmenler Bankası (Töbank), 1993 yılında Sümerbank ve 1998 yılında ise Etibank, Halkbank’a devredilmiştir.

Halk Bankası 4603 sayılı Kanun ile 233 sayılı KHK kapsamından ve KİT statüsünden çıkarılarak bir Anonim Şirket haline getirilmiştir. Ayrıca, çeşitli kanun ve kararnamelerle verilmiş görevler nedeniyle doğan ve bütçe ödenekleri ile karşılanamamış olan geçmiş yıllara ilişkin birikmiş görev zararı alacaklarının tasfiye edilmesi ve bankaya bedeli önceden ödenmeden görev verilememesi hususları 4603 sayılı Kanunla hükme bağlanmıştır. Banka özel hukuk kapsamında bir mevduat bankası olarak faaliyet göstermekle birlikte halen Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulunun denetimine de tabidir.

2001 yılında Mülga Türkiye Emlak Bankası’nın 96 şubesi, 2004 yılının ikinci yarısında ise Pamukbank Halkbank’a devredilmiştir.

Bireysel, ticari ve kurumsal bankacılığın yanı sıra esas olarak KOBİ Bankacılığı faaliyetleri sürdüren Banka, bu kapsamda, esnaf ve sanatkarlara, kendi kaynaklarından kullandırdığı kredilerin yanı sıra, 2002 yılından bu yana her yıl yürürlüğe giren kararnameler çerçevesinde, sübvansiyonlu krediler de kullandırmaktadır. Cari faiz oranı ile düşük faizli kredilere uygulanan faiz oranı arasındaki fark nedeniyle oluşan gelir kaybı, Hazinece aylık bazda Bankaya avans olarak ödenmektedir.


148

2007 yılında Halk Bankasına gelir kaybı ödemeleri için 172 milyon YTL ödenek tahsis edilmiş olup, Bankaya 175,8 milyon YTL ödeme yapılmıştır.

Tablo 19: HALKBANK’a Yapılan Gelir Kaybı Ödemeleri (milyon YTL) Yıllar Tutar 2002 16,3 2003 38,0 2004 79,4 2005 76,8 2006 111,0 2007 175,8 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

Diğer taraftan, 30.04.2001 tarih ve 2001/2312 sayılı BKK kapsamında Bankaya verilmiş görevler nedeniyle kullandırılan krediler Hazinece üstlenilmiş ve Bankaya 5,7 milyon YTL ödeme yapılmıştır. Hazine kaynağına dönüşen kredilere ilişkin Bankaca yapılan tahsilatlar, tahsilatın yapıldığı ayı izleyen ayın ilk haftası içinde Hazine Müsteşarlığı’nın ilgili hesabına aktarılmaktadır. Bu kapsamda, Halk Bankasınca 2007 yılında 452.356 YTL ödeme yapılmış olup, 2001 yılından bu yana, Hazineye yapılan ödemeler aşağıda yer almaktadır.

Tablo 20: Hazine Kaynağına Dönüşen Kredilerden HALKBANK Tarafından Aktarılan Tutar (milyon YTL) Yıllar Tutar 2001 6,0 2002 7,1 2003 2,0 2004 1,7 2005 1,1 2006 0,8 2007 0,5 TOPLAM 19,2 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

Önemli Gelişmeler

T. Halk Bankası A.Ş.’nin sermayesinde bulunan Hazineye ait hisseler, 05.02.2007 tarih ve 2007/8 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alınarak hisselerin yüzde 25’ine kadar olan


149

kısmının halka arz suretiyle özelleştirilmesine ve halka arz işlemlerinin 2007 yılı sonuna kadar tamamlanmasına karar verilmiştir. Karar kapsamında, Banka hisselerinin yüzde 24,98’i Mayıs 2007’de halka arz suretiyle özelleştirilmiş ve böylece banka, sermaye piyasası mevzuatına da tabi olmuştur. 1,8 milyar dolar tutarındaki halka arzda, yurt içinde 1,9 milyar YTL, yurt dışında ise 15,4 milyar YTL olmak üzere toplam 17,3 milyar YTL talep toplanmıştır. Halka arz büyüklüğünün yurt dışında 9, yurt içinde ise 3 katına ulaşan talep miktarı ile toplam talepte Türk sermaye piyasaları tarihinin en yüksek rakamına ulaşılmıştır.

Malî Durum

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2006 2007 % ArtışFinansal Büyüklükler (milyon YTL) Toplam Aktifler 34.425 40.234 16,9 Toplam Krediler 11.646 18.121 55,6 Toplam Mevduat 27.188 30.841 13,4 Özkaynaklar 3.780 4.383 16,0 Brüt Kar 1.117 1.407 25,9 Net Kar 863 1.131 31,0Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 33,8 45,0 Sektördeki Aktif Payı 7,1 7,3 Sektördeki Kredi Payı 5,3 6,5 Özel Tertip Devlet Tahvilleri / Aktifler 32,8 17,5 Takipteki Krediler / Krediler (brüt) 8,5 5,4 Vadesiz Mevduat / Toplam Mevduat 9,0 10,8 Mevduatın Krediye Dönüşüm Oranı 42,8 58,8 Sektördeki Mevduat Payı 8,7 9,0 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 33,6 46,4 Faiz Gelirleri İçinde Menkul Değerlerin Payı 62,0 49,3 Faiz Dışı Gelir / Faiz Dışı Gider 71,2 69,2 Aktif Kârlılığı 2,8 3,0 Özkaynak Kârlılığı 24,4 27,7 Net Faiz Marjı 4,8 5,1 Sermaye Yeterlilik Oranı 32,0 20,0 Kaynak: Halkbank

Banka aktifleri 2007 yılında yüzde 16,9 oranında artış göstererek 40,2 milyar YTL’ye ulaşmış ve sektör aktifleri içerisindeki payı yüzde 7,3 olarak


150

gerçekleşmiştir. 2007 yılında; Bankanın toplam krediler, toplam mevduat ve özkaynak kalemlerinde görülen artış, takipteki alacaklar oranındaki azalma ve aktif içerisindeki özel tertip devlet tahvillerinin payının azalması Bankanın finansal açıdan olumlu yönde geliştiğini göstermektedir.

Banka 2007 yılında kullandırılan kredileri yüzde 55,6 oranında artırmış ve buna bağlı olarak mevduatın krediye dönüşüm oranı ile faiz gelirleri içindeki kredilerin payı yükselmiştir.

2007 yılında net dönem kârının 2006 yılına kıyasla yüzde 31 oranında artması sonucu Banka aktif kârlılığı ve özkaynak kârlılığı rasyoları da artış göstermiş ve sırasıyla yüzde 2,6 ve 19,5 olan sektör ortalamasının üzerinde gerçekleşmiştir. Sermaye yeterlilik oranı ise yüzde 32’den yüzde 20 seviyesine düşerek, yüzde 19,1 olan sektör ortalamasına yaklaşmıştır.


151

8.3. Vakıflar Bankası A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Yusuf Beyazıt (YK Başkanı) ♦ Ragıp Doğu ♦ Bilal Karaman (Genel Müdür) ♦ Mehmet Çekinmez ♦ Hasan Özer ♦ Erkan Topal ♦ Selahattin Toraman ♦ Cem Demirağ ♦ Serdar Tunçbilek

Sermaye Yapısı Kamu Payı : Yüzde 43 Hazine Sermaye Payı : Yüzde 0 Esas Sermaye : 2.500 Bin YTL Ödenmiş Sermaye : 2.500 Bin YTL

İlgili Bakan Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün Bağlı Olduğu Bakan

İnternet adresi www.vakifbank.com.tr

Türkiye Vakıflar Bankası Türk Anonim Ortaklığı, 11 Ocak 1954 tarihinde 6219 sayılı “Türkiye Vakıflar Bankası Türk Anonim Ortaklığı Kanunu” ile özel hukuk hükümlerine tabi olmak üzere T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne (“Vakıflar Genel Müdürlüğü”) verilen yetki çerçevesinde kurulmuştur. Banka’nın statüsünde kuruluşundan bu yana bir değişiklik olmamıştır.

Banka’nın sermayesinde doğrudan veya dolaylı hakimiyeti söz konusu olan sermaye grubu Vakıflar Genel Müdürlüğü’dür. Bankanın ortaklık yapısı ise aşağıdaki gibidir.

Tablo 21: Vakıfbank Sermaye Durumu Ortaklar Hisse Adedi Nominal Değeri

- (Bin YTL) Pay Oranı (%)

Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün idare ve temsil ettiği mazbut vakıflar (A Grubu) 1.075.058.640 1,075,059 43.00Mülhak vakıflar (B Grubu) 386.224.346 386,224 15.45Vakıfbank Memur ve Hizmetlileri Emekli ve Sağlık Yardım Sandığı Vakfı (C Grubu) 402.552.666 402,553 16.10Diğer mülhak vakıflar (B Grubu) 4.681.491 4,681 0.19Diğer gerçek ve tüzel kişiler (C Grubu) 1.886.449 1,887 0.08Halka açık (D Grubu) 629.596.408 629,596 25.18Toplam 2.500.000.000 2,500,000 100.00Kaynak: Hazine Müsteşarlığı


152

Banka’nın faaliyet alanları ve yapabileceği işler ilgili kanun ve Banka’nın Ana Sözleşmesi’nde aşağıdaki gibi tanımlanmıştır:

♦ Menkul ve gayrimenkul mal ve kıymetler karşılığında ikrazlarda bulunmak,

♦ Sigorta vesair ortaklıklar kurmak veya kurulmuş olanlara iştirak etmek, ♦ Gayrimenkul alıp satmak, ♦ Her türlü banka muamele ve hizmetlerini yapmak, ♦ Vakıflar Genel Müdürlüğü ile mülhak vakıfların idaresinin Banka’ya

tevdie lüzum görecekleri gayrimenkullerle işletmelerin, yapılacak anlaşmalarla gösterilecek esaslar dahilinde, rasyonel bir şekilde idare, idame ve işletilmeleri için lüzumlu bilumum muamele ve teşebbüslere (ticari, zirai, sınai) girişmek,

♦ Mazbut ve mülhak vakıfların bankacılık hizmetlerini ve Vakıflar Genel Müdürlüğünün yapılacak anlaşmalar dahilinde veznedarlık işlerini yapmak amacıyla kurulmuştur.

31 Aralık 2007 tarihi itibarıyla Banka’nın yurtiçinde 466, yurt dışında 2 şube olmak üzere toplam 468 şubesi bulunmaktadır (31 Aralık 2006: 427 yurtiçi şube, 2 yurtdışı şube). 31 Aralık 2007 tarihi itibarıyla Banka’nın personel sayısı 8,700 kişidir (31 Aralık 2006: 7,679 kişi).

Malî Durum

Bankanın toplam aktifleri 2007 yılında yüzde 14’lük artış göstererek 44,2 milyar YTL’ye ulaşmıştır.

Bankacılık sektöründeki kredilerin yüzde 8,3 üne sahip olan bankanın toplam mevduat içindeki payı da yüzde 8 olarak gerçekleşmiştir.

2006 yılında 806 milyon YTL kâr eden Vakıfbank, net kâr tutarını yüzde 26 artırarak 1.033 milyon YTL’ye yükseltmiştir.

Vakıfbank’ın 2006 yılında 2,1 olan aktif karlılık oranı 2007 yılında yükselerek 2,4’e ulaşmış ve sektör ortalamalarına yaklaşmıştır. Aynı şekilde özkaynak karlılığı da yüzde 17’den yüzde 19,7’ye yükselmiş ve sektör ortalamalarının üzerinde gerçekleşmiştir.

Sermaye yeterlilik oranı ise yüzde 21’den yüzde 15 seviyesine düşerek, yüzde 19,1 olan sektör ortalamasının altında kalmıştır.


153

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2006 2007 % ArtışFinansal Büyüklükler (milyon YTL) Toplam Aktifler 38.744 44.215 14,1Toplam Krediler 18.416 23.803 29,2Toplam Mevduat 25.163 29.149 15,8Özkaynaklar 4.693 5.348 13,9Brüt Kar 821 1.036 8,9Net Kar 806 1.033 26,1Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 48,9 55,3 Sektördeki Aktif Payı 7,6 7,5 Sektördeki Kredi Payı 8,2 8,3 Takipteki Krediler / Krediler (brüt) 5,5 4,8 Vadesiz Mevduat / Toplam Mevduat 17,2 12,1 Mevduatın Krediye Dönüşüm Oranı 72,6 81,3 Sektördeki Mevduat Payı 7,9 8,0 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 56,4 60,8 Faiz Gelirleri İçinde Menkul Değerlerin Payı 30,0 29,2 Aktif Kârlılığı 2,1 2,4 Özkaynak Kârlılığı 17,1 19,7 Sermaye Yeterlilik Oranı 20,7 15,4 Kaynak: T.B.B.


154

8.4. Tasfiye Halinde Türkiye Emlak Bankası A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ M. Zeki Sayın (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Mehmet Mumcuoglu ♦ Mehmet Emin Özcan ♦ Prof. Dr. İlhan Uludağ ♦ Mehmet Ersoy ♦ Erol Berktaş (04.11.2007’de istifa etmiştir.) Tasfiye Kurulu Üyeleri ♦ M. Zeki Sayın ♦ Duray Şimşek ♦ Abdullah Soydaş

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı : Yüzde 99,99 Esas Sermaye : 750 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 749 milyon YTL Denetim Kurulu Üyeleri ♦ Süleyman Saygı ♦ M. Ali Kaynar

İlgili Bakan HM’nin bağlı olduğu Devlet Bakanı

İnternet adresi www.tasfiyeemlak.com.

4603 sayılı yasa kapsamında istihsal edilen 2001/2202 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Türkiye Emlak Bankası A.Ş.’nin bankacılık dışında kalan mal varlıkları ve iştiraklerinin tüm hak ve yükümlülükleriyle Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığına devri düzenlenmiştir.

Bilahare 2001 yılında 4603 sayılı Kanunda yapılan değişiklikle; Bankanın 2001/2202 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında devri öngörülen varlıkları ile kanuni takibe intikal etmiş alacakları ve yuva kredileri hariç, tüm aktiflerinin bankaların yönetim kurullarının kendi aralarında düzenleyecekleri protokol doğrultusunda, protokole konu bütün hak, alacak ve borçlar, alacaklıların rızası veya sair herhangi bir işleme gerek kalmaksızın T.C. Ziraat Bankası A.Ş. veya T. Halk Bankası A.Ş.’ye devredilmesine karar verilmiş, devir işleminin tamamlanmasını takiben Türkiye Emlak Bankası A.Ş.’nin bankacılık yapma ve mevduat kabul etme yetkisi sona ererek tasfiye haline girer denilmek suretiyle de tasfiye süreci yasal olarak başlatılmıştır. 14.09.2001 tarihindeki olağanüstü genel kurul ile Bankanın yetkili organları belirlenerek tasfiye süreci fiili olarak başlamış ve halen devam etmektedir.


155

Önemli Gelişmeler

Emlak Bankası’nca Ziraat Bankası’na devredilen aktif-pasif hesaplar sonucunda oluşan menfi farklar, Ziraat Bankası’nın talepleri üzerine Hazinece Ziraat Bankası’na avans olarak ödenmiş, daha sonra Bankalar Yeminli Murakıplarınca yapılan inceleme-tespitler sonucunda alınan Devlet Bakanlığı Onayları ile, raporlar uyarınca yapılacak ilave işlemler belirlenmiş ve devir işlemleri kesinleştirilmiştir.

Diğer taraftan, yine anılan kanunun ilgili hükmü nedeniyle THT. Emlak Bankası A.Ş. kesinleştirilmiş olan menfi fark hesaplarını Hazineye borçlu olmasını sağlayacak şekilde izlemekte ve Hazineye olan söz konusu borcuna karşılık ödemelerini tasfiye sürecinde nakde dönüştürdüğü aktifleri ile orantılı olarak gerçekleştirmektedir.

Yüksek Denetleme Kurulu’nun denetimine de tabi olan Bankanın Hazineye olan borçlarına mahsuben yapılan ödemelerin toplamı 765 milyon YTL olup; 31.12.2007 tarihi itibarıyla Banka bilançosunda Hazineye borç olarak görünen tutar yaklaşık 1,9 milyar YTL’dir.

5664 sayılı Konut Edindirme Hak Sahiplerine Ödeme Yapılmasına Dair Kanun uyarınca ilgili kurum ve kuruluşlar hak sahiplerine ilişkin listeleri Banka’ya göndermekle; Banka da, konut edindirme yardımı hak sahiplerinin isim, konut edindirme yardımı ve nemalarını içeren listeleri Emlak Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş.’ye bildirmekle yükümlüdür.

Malî Durum

2007 yılında Banka’nın toplam aktifleri yüzde 7,9 oranında azalarak 2,2 milyon YTL’ye düşmüştür.

Banka aktiflerinin yüzde 54’ünü oluşturan vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetler,

♦ Bankanın 2001/2202 sayılı BKK gereğince TOKİ’ye devrettiği gayrımenkullerin karşılığı olarak TOKİ’den alınan 7 yıl vadeli DİBS’ler ve

♦ YPK Kararı ile Konut Edindirme Yardımı hesapları karşılığı olarak alınan 5 yıl vadeli tahvillerden oluşmaktadır.

2006 yılında Banka aktiflerinin yüzde 29,4’ünü oluşturan Tasfiye Olunacak Alacakların payı ise 2007 yılında yüzde 25,6’ya düşmüştür.


156

2006 yılında 78 milyon YTL olan net dönem kârı ise 2007 yılı sonu itibarıyla 20 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Banka, tasfiye halinde olduğundan; anasözleşmesi gereği yüzde 5’i kanuni yedek akçe olarak, kalan kısmı ise ihtiyari yedek akçe olarak ayrılmakta, kâr payı dağıtımı yapılmamaktadır.

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2006 2007 % ArtışFinansal Büyüklükler (milyon YTL) Toplam Aktifler 2.408 2.219 -7,9Tasfiye Olunacak Alacaklar 707 569 -19,6Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menk. Kıy. 1.309 1.309 0,0Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Borçlar 2.113 1.903 -9,9Özkaynaklar 273 292 7,2Brüt Kar 78 20 -74,6Net Kar 78 20 -74,6Rasyolar (%) Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 67,6 77,2 Faiz Gelirleri İçinde Menkul D. Payı 9,4 5,7 Faiz Dışı Gelirler / Faiz Dışı Giderler 116,6 18,4 Kaynak: T.H.T.Emlak Bankası


157

8.5. Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Abdullah Çelik (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Osman Kara (Üye ve Başkan Vekili) ♦ Mehmet Uncu (Üye) ♦ Asım Altun (Üye) ♦ Necdet Şerif Çakırsoy (Üye) ♦ Hakan Tokaç (Üye) ♦ Ömer Faruk Öztürk (Üye) Denetim Kurulu Üyeleri ♦ Esat Kaya Turgay ♦ Hasan Aydın ♦ Mustafa Çolak

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı: Yüzde 99,08 Esas Sermaye : 500 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 160 milyon YTL


İnternet adresi www.tkb.com.tr.

Türkiye Kalkınma Bankası özel hukuk hükümlerine tâbi, anonim şirket statüsünde bir kalkınma ve yatırım bankasıdır. 1975 yılında 13 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Devlet Sanayi ve İşçi Yatırım Bankası A.Ş. (DESİYAB) adı altında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının ilgili kuruluşu olarak kurulmuş, kuruluş işlem ve faaliyetleri 04.11.1983 tarih ve 165 Sayılı KHK ile yeniden düzenlenmiştir. 22.06.1988 tarih ve 329 sayılı KHK ile unvanı Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. olarak değiştirilmiş ve Bankaya sanayii sektörünün yanında diğer sektörlere de finansman desteği sağlama imkanı yaratılmıştır. Yüksek Planlama Kurulu'nun 20.01.1989 tarih ve 89-T-2 Sayılı kararı ile T.C. Turizm Bankası A.Ş.'nin tüm aktif ve pasifleriyle Kalkınma Bankası’na devredilmesi ile Bankanın hizmet alanlarına turizm sektörü de eklenmiştir. 10 Ekim 1999 tarihinde Banka'nın kuruluşuna ilişkin KHK, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından yeniden düzenlenerek 4456 sayılı yasa istihsal edilmiştir.

Türkiye Kalkınma Bankası, bireysel kredi kullandırmayan, yatırımların projeye dayalı finansmanı ağırlıklı olmak üzere, finansal kiralama ve iştirak yoluyla finansman desteği sağlayan, daha çok imalat (yüzde 38), turizm (yüzde 34) ve enerji (yüzde 14) yatırımlarını kredilendiren, kredilerini yüzde 60 oranında


158

normal yörelere, yüzde 25 oranında kalkınmada öncelikli yörelere yönlendiren bir Kalkınma ve Yatırım Bankası’dır.

Yüksek Denetleme Kurulu’nun denetimine de tabi olan Banka’nın ödenmiş sermayesinin yüzde 99,08'i Hazine Müsteşarlığı'na aittir ve, bakiyesi İMKB'de işlem görmektedir.

Önemli Gelişmeler

2006 yılında, Bankanın kredi değerlendirme sürecinin modern yöntemlerle desteklenerek daha etkin hale getirilmesi ilkesi benimsenmiştir. Ayrıca Bankanın organizasyon yapısında değişiklikler yapılarak;

- 29 olan müdürlük sayısı, 23’e indirilmiştir.

- Dört Kredi Müdürlüğü ve dört Proje Değerlendirme Müdürlüğü birleştirilerek iki “Kredi Değerlendirme Müdürlüğü” kurulmuştur.

- Kredi Pazarlama Müdürlüğü kurularak illerde tanıtım toplantıları yapılmaktadır.

- İzleme ve takip işlerinin daha etkin yapılabilmesi amacıyla, Kredi İzleme ve Tahsilat Müdürlüğü kurulmuştur.

- Stratejik Planlama ve Kalite Yönetimi Müdürlüğü kurulmuştur.

- Bankanın kredi yönetmelikleri ve prosedürleri revize edilerek, bürokrasinin azaltılması ve etkinliğin sağlanması amaçlanmıştır.

- Banka’da işlemlerin bilgisayar ortamında yürütülmesi için altyapıya önemli yatırımlar yapılmıştır.

- Banka’ya uzman yardımcıları alınarak teknik kadro güçlendirilmektedir.

2007 yılında, OSTİM ve İvedik’te yer alan imalatçı ve esnek üretim yapısına sahip küçük ve orta büyüklükteki KOBİ’lere “apex” bankacılığı yoluyla finansman temin etmek için özel bankalarla işbirliği yapılmıştır. Ayrıca, Küçük Girişimci Kredi Programı, (AB) Katılım Öncesi malî Yardım, Girişim Sermayesi Projesi, Ar-Ge ve Yenilikçi Yatırımların Desteklenmesi, Küme’de Yer Alan KOBİ’lerin Desteklenmesi gibi projelere katılım sağlanmıştır.


159

Malî Durum

Banka aktifleri 2007 yılında yüzde 7,5 oranında azalarak 818 milyon YTL’ye düşmüştür. Likit aktifler yüzde 31,5 oranında azalarak 224 milyon YTL’ye düşerken, diğer aktifler yüzde 36,6 oranında azalmıştır. Likit aktiflerdeki düşüş para piyasalarından alacakların azalmasından, diğer aktiflerdeki düşüş ise vergi varlığı kalemindeki azalmadan kaynaklanmıştır

2007 yılında krediler yüzde 19,4 oranında artmış ve 2006 yılında yüzde 37,7 olan kredilerin toplam aktifler içindeki payı yüzde 48,7’ye yükselmiştir. Bankaca alınan krediler ise yüzde 19,6 oranında artarak 215 milyon YTL’ye çıkmıştır. Banka net dönem kârının 156 milyon YTL’den 43 milyon YTL’ye gerilemesi nedeniyle özkaynaklar 2007 yılında yüzde 14,8 oranında azalarak 458 milyon YTL olmuştur.

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2006 2007 % ArtışFinansal Büyüklükler (milyon YTL) Toplam Aktifler 884 818 -7,5Toplam Krediler 333 398 19,4Özkaynaklar 538 458 -14,8Brüt Kar 196 54 -72,3Net Kar 156 43 -72,4Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 37,7 48,7 Sektördeki Aktif Payı (*) 5,8 4,3 Sektördeki Kredi Payı (*) 3,4 3,5 Takipteki Krediler / Krediler (brüt) 19,2 14,7 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 43,5 41,4 Faiz Gelirleri İçinde Menkul D. Payı 13,6 16,8 Faiz Dışı Gelirler / Faiz Dışı Giderler 234,2 55,1 Aktif Kârlılığı 17,7 5,3 Özkaynak Kârlılığı 29,0 9,4 Net Faiz Marjı 7,1 10,2 Sermaye Yeterlilik Oranı 208,2 91,2 Kaynak: T. Kalkınma Bankası (*) Kalkınma ve yatırım bankaları toplam aktif ve toplam kredileri içerisindeki pay

Faiz gelirleri, kredilerin artması ile yüzde 32,8 artış göstermiş ve Bankanın net faiz marjı yüzde 7,1’den yüzde 10,2’ye yükselmiştir. Ancak 2006 yılında Bankanın iştirak ve bağlı ortaklık satışından elde ettiği 209 milyon YTL’lik diğer


160

faaliyet gelirlerinin 2007 yılında 25 milyon YTL olarak gerçekleşmesi nedeniyle net dönem kârı yüzde 72,4 oranında azalarak 43 milyon YTL’ye gerilemiştir.

Net dönem kârının düşük olması nedeniyle aktif kârlılığı ve özkaynak kârlılığı da 2007 yılında düşmüştür. Sermaye yeterlilik oranı da 2007 yılında düşmüş olmasına rağmen yüzde 66,7 olan kalkınma ve yatırım bankaları ortalamasının oldukça üzerindedir.

2006 yılı kârından 2007 yılında Hazine Müsteşarlığı’na ödenmiş olan temettü tutarı 103 milyon YTL iken, 2007 yılı kârından Hazine Müsteşarlığına 2008 yılında yaklaşık 6,9 milyon YTL temettü ödemesi yapılmıştır.


161

8.6. Türkiye İhracat ve Kredi Bankası A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Tuncer Kayalar (YK Başkanı) ♦ H. Ahmet Kılıçoğlu (Genel Müdür) ♦ Cavit Dağdaş (Üye ve Başkan Vekili) ♦ Oğuz Satıcı (Üye) ♦ A. Doğan Arıkan (Üye) ♦ Adnan Ersoy Ulubaş (Üye) ♦ Mehmet Büyükekşi (Üye)

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı : Yüzde 100 Esas Sermaye : 1.000 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 1.000 milyon YTL

İlgili Bakan DTM’nin bağlı olduğu Devlet Bakanı

İnternet adresi www.eximbank.gov.tr.

Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş. (Türk Eximbank), 31 Mart 1987 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 3332 sayılı Kanun’un verdiği yetkiye istinaden 21 Ağustos 1987 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 87/11914 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuştur.

Banka ülkemizin resmi ihracat destek kuruluşu olup, kredi, garanti ve sigorta hizmetlerini tek çatı altında vermektedir.

3332 sayılı Kanun ile 4749 sayılı Kanunlar uyarınca Hazine Müsteşarlığı, Eximbank’ın, 3332 sayılı Kanun ve 87/11914 sayılı BKK uyarınca kendisine verilen görevler çerçevesinde yürüttüğü kredi, garanti ve sigorta faaliyetleri nedeniyle yüklendiği politik risklerden doğan zararlarını karşılamaktadır.

Politik riskler, “T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Tarafından Türkiye İhracat Kredi Bankası A.Ş.’ye Aktarılacak Tutarlarla İlgili Uygulama Esasları”nın 3 üncü Maddesinde aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır. ♦ Borçlunun hükümetinin Türkiye’ye yapılacak olan transferi önleyen,

kısıtlayan, geciktiren veya kontrol altına alan kanun, kanun hükmünde kararname veya karar veya idari düzenlemeleri yürürlüğe koyması,

♦ Borçlunun ülkesi ile Türkiye arasında savaş çıkması, ♦ Borçlunun ülkesinde çıkan savaş, iç savaş ihtilal, isyan, ayaklanma ve

benzeri hadiseler,


162

♦ Borçlunun ülkesinde yürürlüğe konan kanun, kanun hükmünde kararname, karar veya idari düzenlemelerle Türkiye’den sevk edilecek malların ithalinin önlenmesi,

♦ Kamu alıcılarına yapılan mal ve hizmet ihracatı, yüklenilen taahhüt işlemleri, açılan krediler ve garantiler nedeniyle ortaya çıkan zararlar,

♦ Borçlunun hükümetinin yürürlüğe koyduğu bir kanun, kanun hükmünde kararname, karar veya idari düzenlemeler nedeniyle satış sözleşmesinin iptali sonucunda sevk öncesi dönemde ortaya çıkan zararlar,

♦ Kamu alıcılarına yapılacak ihracatta sevk öncesi dönemde meydana gelen zararlar,

♦ Borçlunun ülkesindeki hukuk ve/veya yargılama sisteminin işlememesi sonunda borçlunun aleyhine alınmış bir yargı kararının infaz kabiliyetinin olmaması,

♦ Türk yatırımcılar tarafından yurtdışında gerçekleştirilen yatırımlarla ilgili olarak devletleştirme, kamulaştırma ve farklı kur uygulamaları, savaş hali, transfer kısıtlamaları.

Önemli Gelişmeler

Yüksek Denetleme Kurulu’nun denetimine de tabi olan Banka 2007 yılında ihracat sektörüne 3,7 milyar dolar nakdi kredi desteği ve 4,7 milyar dolar sigorta/garanti imkanı olmak üzere 8,4 milyar dolar destek sağlamıştır.

Tablo 22: Eximbank’ın İhracat Sektörüne Yaptığı Destek (milyon ABD 2006 2007Toplam Kredi/Garanti/Sigorta Desteği 7.782 8.421Kaynak: EXIMBANK

Bankanın ihracat sektörüne sağladığı toplam destek önceki yıla göre yüzde 8 oranında artmıştır.

Malî Durum

2007 yılında Banka aktifleri yüzde 0,6 oranında artarak 4,2 milyar YTL’ye ulaşmış, Bankanın kalkınma ve yatırım bankaları toplam aktifleri içerisindeki payı ise yüzde 27’den yüzde 22’ye düşmüştür.

Bankaca kullandırılan krediler 2007 yılında yüzde 5,2 azalmış ve kredilerin toplam aktifler içindeki payı yüzde 82,3’ten yüzde 77,6’ya düşmüştür.


163

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2006 2007 % ArtışFinansal Büyüklükler (milyon YTL) Toplam Aktifler 4.141 4.164 0,6Toplam Krediler 3.408 3.233 -5,2Özkaynaklar 2.304 2.579 11,9Brüt Kar 303 387 27,8Net Kar 303 387 27,8Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 82,3 77,6 Sektördeki Aktif Payı (*) 27,0 22,1 Sektördeki Kredi Payı (*) 34,5 28,3 Takipteki Krediler / Krediler (brüt) 1,5 1,4 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 78,0 78,3 Faiz Gelirleri İçinde Menkul D. Payı 13,2 7,8 Faiz Dışı Gelirler / Faiz Dışı Giderler 88,7 96,6 Aktif Kârlılığı 7,3 9,3 Özkaynak Kârlılığı 13,1 15,0 Net Faiz Marjı 7,6 9,4 Sermaye Yeterlilik Oranı 126,9 99,7 Kaynak: EXIMBANK (*) Kalkınma ve yatırım bankaları toplam aktif ve toplam kredileri içerisindeki pay

Özkaynaklar yüzde 11,9 artarak 2,6 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Banka net dönem kârı yüzde 27,8 oranında artarak 387 milyon YTL olarak gerçekleşmesi sonucu aktif kârlılığı ve özkaynak kârlılığı rasyoları artmış ve sektör ortalamalarının üzerinde kalmıştır. Banka sermaye yeterliliği rasyosu da yüzde 67 olan sektör ortalamasının oldukça üzerindedir.

Diğer yandan 2007 yılı içerisinde; Bankanın Hazine lehine tahakkuk eden 2006 yılı kâr payının 71,4 milyon YTL’lik kısmının Hazinenin bakiye sermaye borcuna mahsup edilerek, sermayenin tamamının ödenmesi amacıyla Banka bünyesinde bırakılmasına, kalan 83,6 milyon YTL’lik kısmın ise Hazineye aktarılmasına karar verilmiştir.

Politik risk kapsamında Bankanın Hazine Müsteşarlığı’ndan olan alacakları tamamen ödendiğinden, ilgili ülkelerden yapılan tahsilatlar 12.07.2006 tarih ve 823 sayılı Devlet Bakanlığı Onayı uyarınca Hazine Müsteşarlığı’na aktarılmaya başlanılmış ve bu kapsamda, 2007 yılı içerisinde 50,2 milyon ABD Doları, toplamda ise 325 milyon ABD Doları aktarılmıştır.

Söz konusu kredilere ilişkin 258,6 milyon ABD dolarının daha ilgili ülkelerden tahsil edilmesini müteakiben Hazineye aktarılması öngörülmektedir.


164

8.7. İller Bankası

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Hidayet Atasoy (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Şeref Kocabacak ♦ Salih Yılmaz ♦ Fahrettin Donat ♦ Feramuz Üstün

Sermaye Yapısı Kamu Payı : Yüzde 100 Hazine Sermaye Payı : Yüzde 0 Esas Sermaye : 9,0 milyar YTL Ödenmiş Sermaye : 2,9 milyar YTL

İlgili Bakanlık: Bayındırlık ve İskan Bakanlığı

İnternet adresi http://www.ilbank.gov.tr

İller Bankası (Banka), 11 Haziran 1933 tarih ve 2301 sayılı Kanunla “Belediyeler Bankası” olarak kurulmuş, ancak daha sonra, 13 Haziran 1945 tarih ve 4759 sayılı “İller Bankası Kanunu” ile hem bankanın adı hem de görev, yetki ve sorumlulukları değiştirilerek bugünkü halini almıştır.

Diğer taraftan Banka, özel hukuk hükümlerine tabi, tüzel kişiliği haiz, mevduat toplama yetkisi bulunmayan bir kalkınma ve yatırım bankası statüsünde olması nedeniyle 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’na tabi bulunmaktadır.

4759 sayılı İller Bankası Kanunu’nun 3 üncü maddesi uyarınca, Banka’nın sermayesi Belediye ve Özel İdarelerin yıllık gelirlerinin yüzde 5’i nispetindeki paylardan oluşmaktadır. Bu nedenle Banka’nın sermayesinde doğrudan veya dolaylı hakimiyeti söz konusu olan sermaye grubu yoktur. Banka’nın sermayesi son olarak 01.10.2007 tarih ve 2007/12827 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 9 milyar YTL ye çıkartılmış olup, 31.12.2007 tarihi itibarıyla sermayenin 2,94 milyar YTL si ödenmiştir.

Bir yatırım bankası olan Banka’nın faaliyet alanı; “İl özel idareleriyle, belediye ve köy idarelerinin ve bu idarelerin kuracakları birliklerle adı geçen idarelere bağlı, tüzel kişiliği haiz olan veya olmayan ve katma bütçeli idare ve kurumların imar işleriyle ilgili konularla uğraşmak” şeklinde belirlenmiştir.

Kanun’un 1 inci maddesine göre merkezi Ankara olan İller Bankası; merkezde 21 daire başkanlığı, taşrada 18 bölge müdürlüğünde toplam 3186 personel ile hizmet vermektedir.


165

Önemli Gelişmeler Banka 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’na tabidir. Ancak, 5411 sayılı Kanun’un 7 nci maddesi (a) fıkrası ile bankaların anonim şirket olmaları koşulunun getirilmiş olması nedeniyle Yedi ve Sekizinci Kalkınma Planları ile TBMM KİT Komisyonu tarafından düzenlenen yıllık raporlarda İller Bankası’nın yeniden yapılanmasının gerektiği belirtilmiştir.

Bu kapsamda, Bankanın yeniden yapılanma faaliyetlerine stratejik planlama çalışmaları ile başlanmış ve bu çerçevede bir Kanun Tasarısı Taslağı hazırlanmıştır. Söz konusu tasarı halen TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nun gündeminde bulunmaktadır. Anılan tasarı ile değişen Türkiye ve dünya şartlarına uyum sağlanması, daha etkin ve verimli bir hizmet üretiminin sağlanması ile bankanın faaliyet alanları, organizasyonu, personel politikası ve istihdam şeklinin yeniden düzenlenmesi amaçlanmıştır. Buna göre Kanun tasarısının yasalaşması durumunda,

Banka hisselerinin tamamı Hazineye geçecektir. Yerel yönetimlerin gelirlerinde kesilen ortaklık payı oranında artış

sağlanacaktır. Sunulan hizmetlerde herhangi bir azalma olmayacaktır. Danışmanlık fonksiyonu devam edecektir. Yapım ihalelerinden

çekilinecektir, ancak, ihale yapacak yeterli donanıma sahip olmayan belediyelere destek verilmeye devam edilecektir.

Tüm kentsel ihtiyaçların karşılanması artarak devam edecektir.

Malî Durum

2007 yılında Banka aktifleri yüzde 26,3 oranında artış göstererek 5,6 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Toplam krediler ise yüzde 20,9 oranında artmış ve Bankaca kullandırılan kredilerin kalkınma ve yatırım bankaları toplam kredi büyüklüğü içindeki payı yüzde 36,4’e çıkmıştır.

Yüksek Denetleme Kurulu’nun denetimine de tabi olan Banka özkaynaklarından 825 milyon YTL tutarında kredi kullandırılmış olup, bu tutarın 458 milyon YTL’si Banka yatırım programında, 367 milyon YTL’si ise belediyelerin kendi yatırım programlarında yer alan ya da program dışı işleri için kullandırılmıştır.

Net kâr yüzde 24,1 oranında artarak 160 milyon YTL’den 198 milyon YTL’ye; Banka özkaynakları yüzde 24,4 oranında artarak 3,4 milyar YTL’den 4,3 milyar YTL’ye ulaşmıştır.


166

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2006 2007 % ArtışFinansal Büyüklükler (milyon YTL) Toplam Aktifler 4.445 5.613 26,3Toplam Krediler 3.443 4.162 20,9Özkaynaklar 3.427 4.265 24,4Brüt Kar 218 291 33,3Net Kar 160 198 24,1Rasyolar (%) Krediler / Aktifler 77,5 74,2 Sektördeki Aktif Payı 29,0 29,7 Sektördeki Kredi Payı 34,8 36,4 Faiz Gelirleri İçinde Kredilerin Payı 80,0 78,5 Faiz Dışı Gelirler / Faiz Dışı Giderler 22,1 20,9 Aktif Kârlılığı 3,6 3,5 Özkaynak Kârlılığı 4,7 4,6 Net Faiz Marjı 7,7 7,3 Sermaye Yeterlilik Oranı - 79,2 Kaynak: İller Bankası


167

Bölüm 9: Diğer Kamu İşletmeleri

Birinci Bölümde de ifade edildiği üzere, kamu işletmeleri, kamusal kaynakları kullanarak ekonomik alanda faaliyet gösteren merkezi veya mahalli idarelere ait işletmeleri ifade etmektedir. Dolayısıyla, merkezi veya mahalli idarelerin hakim ortak oldukları şirketler ile yaptıkları işler ticari nitelik taşıyan ancak şirket şeklinde örgütlenmemiş kuruluşlar kamu işletmesi olarak adlandırılabilir.

Ülkemizde faaliyet gösteren ve uluslararası tanımlamalar çerçevesinde kamu işletmesi olarak değerlendirilebilecek kurum ve kuruluşlara yönelik bilgilere bu bölümde yer verilmiştir.

Bu bölümün temel amacı;

♦ 5018 sayılı Kamu Malî Yönetim ve Kontrol Kanunu dışında kalan ancak mevzuatımızda KİT olarak da tanımlanmadığı için kamu sektörü içinde de raporlanmayan işletmeleri genel olarak tanıtmak,

♦ Özellikle Avrupa Birliği Rekabet Politikası faslı olmak üzere AB müzakere sürecinde karşımıza çıkabilecek sorunlara hazırlık yapmak,

♦ Kamu idareleri ile bu kurum ve kuruluşlar arasındaki malî ilişkilere dikkat çekmek

♦ Tüm kamu işletmelerine yönelik bir farkındalık yaratmaktır.

Bu bölümde yer verilen kurumlara ve şirketlere yönelik daha ayrıntılı verilere internet sitelerinden veya faaliyet raporlarından ulaşılabilir.

Kamu sektörü altında tanımlanmasına ve sermayesinin yarısından fazlası Hazineye ait olmasına rağmen Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, özel durumu gereği bu Raporda yer almamıştır.

Bu bölümde yer verilen işletme ve fonlardan, Türksat, TRT, AOÇ, TOKİ, Milli Piyango İdaresi, Özelleştirme Fonu, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu, Yüksek Denetleme Kurulu’nun denetimine tabidir.


168


169

9.1. Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Özkan Dalbay (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Muammer Türker ♦ Metin Arslan ♦ Özken Poyraz ♦ Süleyman Karaman



İnternet adresi www.turksat.com.tr.

Türksat A.Ş., 406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu’na, 16 Haziran 2004 tarih ve 5189 sayılı Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 5 inci maddesi ile eklenen Ek 33 üncü madde ile kurulmuştur. Buna göre, ulusal egemenlik kapsamındaki uydu yörünge pozisyonlarının hakları, yönetimi ve işletme yetkisine sahip olmak ve bununla ilgili yükümlülükleri yerine getirmek, adına kayıtlı ve diğer operatörlere ait uyduları işletmeye vermek ya da verilmesini sağlamak, bu uyduları işletmek, ulusal ve yabancı operatörlere ait uydular üzerinden haberleşme ve iletişim alt yapısını kurmak, işletmek ve ticari faaliyette bulunmak üzere, Türk Ticaret Kanunu ve özel hukuk hükümlerine tabi olarak 22 Temmuz 2004 tarihinde faaliyete geçmiştir.24

TÜRKSAT’ın ana faaliyetleri şu şekilde sayılabilir:

♦ Uydular

08 Ekim 2005 tarih ve 25960 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararıyla ulusal uydu programı ve insan kaynağı yetiştirme konularında Türksat yetkilendirilmiştir. Buna göre:

a) Operasyonel ömrü en geç 2007 yılının son çeyreğinde sona erecek olan Türksat 1C uydusunun yerini alacak yeni bir uydunun tedariki ve fırlatılması,

24 http://www.turksat.com.tr/turksat-in-kurulusu-ve-faaliyet-alanlari.html


170

b) Türksat uydularına yedeklik yapacak ve gelişen pazar ihtiyacına cevap verecek kamu kuruluşlarının, araştırma kurumlarının, üniversitelerin, özel kurum ve şirketlerin ihtiyacını karşılamak üzere haberleşme uyduları, gözlem uyduları, bilimsel ve diğer amaçlara yönelik uyduların yurt içinde kurulacak üretim tesislerinde yurt dışı sanayi rehberliğinde üretimi ve entegrasyonu,

c) Yurt içinde kurulan ve kurulacak uydu üretim tesislerinde; uyduların ve alt sistemlerinin üretilmesi, entegrasyonu, test edilmesi, uydu ve uzay teknolojilerinde ülke ihtiyaçlarını karşılamak üzere uzman işgücünün yurt içi ve yurt dışında yetiştirilmesi ve istihdamı,

d) Yeni pazarlara girilmesi, uydu pazarındaki etkinliğin artırılması ve uydu alanında dünyadaki gelişmelerden uzak kalınmaması amacıyla yeni şirket kurulması veya kurulu bulunan şirketlere ortak olunması veya satın alınması,

hususlarında Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme Anonim Şirketi yetkilendirilmiştir.

♦ Kablo

21 Nisan 2005 tarih ve 5335 sayılı Kanun ile “Türk Telekom’un, ortak yerleşim alanları ve kablo TV şebekesinin içinden geçtiği ortak altyapı tesisleri hariç olmak üzere, kablo TV hizmet ve altyapısıyla ilgili tüm taşınır ve taşınmazları, her türlü teçhizat, araç, gereç, malzeme, yazılım ve donanımları, her türlü fikrî ve sınaî hakları ile sair hak, alacak ve borçları, her türlü sözleşmeleri ve kredi anlaşmaları ile leh ve aleyhe açılmış ve açılacak olan davaları, icra takipleri ve halen yürütülen veya sonuçlandırılan tüm idarî inceleme ve soruşturmaları, bütün hak, borç, alacak, yetki ve yükümlülükleri ile birlikte Türksat A.Ş.'ye devredilir.” hükmü getirilerek, kablo altyapısı ve bu altyapı üzerinden yürütülen hizmetler Türksat A.Ş.’ye devredilmiştir. Böylece, Türksat A.Ş. uydu operatörlüğü yanında kablo TV operatörlüğü görevini de üstlenmiştir

♦ E-Devlet

Ülkemizdeki e-Devlet hizmetlerinin kurulması, yaygınlaştırılması ve vatandaşa sunulan hizmetlerde hizmet erişimi ve kalitesinin artırılması amacı ile 20 Nisan 2006 tarihli ve 26145 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 2006/10316 sayılı ve kamu hizmetlerinin ortak platformda, tek kapıdan sunumu ve vatandaşın devlet hizmetlerine elektronik ortamdan güvenli ve hızlı bir şekilde erişimini sağlamak amacıyla hazırlanan e-Devlet kapısının kurulması, işletilmesi ve yönetilmesi görevi Ulaştırma Bakanlığı koordinasyonu ile Türksat A.Ş.’ye verilmiştir.


171

Bu çalışmaları desteklemek amacı ile 10 Ağustos 2006 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 26255 sayılı Başbakanlık Genelgesi gereği proje kapsamında, kamu hizmetlerinin elektronik ortamda, ortak bir platformda ve vatandaş odaklı sunumu için, iş süreçlerinin gözden geçirilmesi, içerik yönetimi, entegrasyon ile ilgili standartlar ve gerekli hukuki düzenlemeler konusundaki çalışmalar, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının etkin katılımıyla Türksat A.Ş. tarafından yapılacaktır

Önemli Gelişmeler

Kuruluşun mevcut uydularına ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda yer almakta olup, TÜRKSAT 2011 yılında Türksat 4A uydusunu uzaya fırlatmaya hazırlanmaktadır.

Tablo 23: TÜRKSAT Uydularına Yönelik Bilgiler

Uydu Yörünge Hizmet süresi

Trans. sayısı

Toplam Kapasite

Turksat 1B 31E 1994-2006 16 792 MHZ Turksat 1C 42E 1996-2008 16 792 MHZ Turksat 2A 42E 2001-2015 32 1092 MHz Turksat 3A 42E 2008-2023+ 24 1296 MHz Kaynak: TÜRKSAT

Kuruluş 21 ilde ve 25 merkezde 1,2 milyon Kablo TV abonesine sahiptir. Bu abonelerin sadece yüzde 4’ü aynı zamanda Kablo internet abonesidir. Mevcut altyapı üzerinden sadece analog yayın hizmeti vermekte olan kuruluşun, dijital yayına geçiş çalışmaları sürmektedir.

Kuruluş Bakanlar Kurulu Kararı ile kendisine verilmiş bulunan E-devlet hizmetlerini yürütmektedir. Bu çerçevede http://turkiye.gov.tr alan adının tahsisi yapılmış, sistem bağlantısı sağlanmıştır. E-Devlet Kapısı ile Adres Bilgi Sistemi bağlantısı kurulmuş, veri paylaşımı başlatılmıştır. E-Devlet Kapısına e-imza ve mobil e-imza yazılımları tamamlanmıştır.

Malî Durum

2005 yılı Temmuz ayından itibaren Kablo TV’yi de bünyesine katan TÜRKSAT kurulduğundan bu yana kârlı yapısını sürdürmektedir. 2005 yılı satışlarından 2006 yılı satışlarına olan yüzde 39’luk artışın sebebi 2005 yılı hasılatının içinde sadece 6 aylık Kablo TV gelirinin bulunmasıdır. Kuruluş 2007 yılında da 2006 seviyesini korumayı başarmıştır.


172

Kuruluşun 2007 yılında yüzde 53 oranında artan satılan hizmet maliyeti kârlılığında aynı miktarda azalmaya yol açmıştır. Bu çerçevede 2006 yılını 69 milyon YTL kâr ile kapatan kuruluş 2007 yılında 46 milyon YTL’lik faaliyet kârı elde etmiştir.


Brüt Satışlar 158 149 -5,8Satışların Maliyeti 65 99 53,2Faaliyet Giderleri 8 3 -62,1Faaliyet Kâr Zararı 69 46 -34,1Finansman Giderleri 0 0 -Dönem Kâr Zararı 159 89 -44,2


Stok 0 0 -Duran Varlıklar 438 532 21,5Aktif Toplamı 965 1057 9,5KV Yabancı Kaynaklar 57 77 36,9UV Yabancı Kaynaklar 0 0 -Özkaynaklar 908 979 7,8

Rasyolar Cari Oran 9,34 6,79 -27,3Asit Test Oranı 9,00 6,78 -24,7Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 317 268 -15,3Nakit Çevirme Süresi (Gün) 269 200 -25,4Özsermaye Getiri Oranı % 14,01 7,52 -46,3

İstihdam Toplam Personel Sayısı (ort.) 514 534 3,9Toplam İstihdam Gideri 18,1 24,7 36,1

Diğer Katma Değer 181,6 123,1 -32,2

Kaynak: TÜRKSAT, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


173

9.2. Türkiye Radyo Televizyon Kurumu

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ İbrahim Şahin (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ Prof. Dr. Ali Alp ♦ Dr. Lütfü Şahsuvaroğlu ♦ İhsan Cafer Elhan ♦ Prof. Dr. Yusuf Karakoç

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye payı : Yüzde 100 Esas Sermaye : 182 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 182 milyon YTL

İlgili Bakanlık Devlet Bakanı

İnternet adresi www.trt.gov.tr

Türkiye’de kamu yayıncılığı yapan Türkiye Radyo - Televizyon Kurumu, 24.12.1963 tarihli ve 359 sayılı Kanun ile kurulmuştur. 1960 yılından sonra sekiz ilde il radyoları kurulmuş, 1974 yılında ise TRT’nin merkez ve bölge radyolarının birleştirilmesiyle TRT-1, TRT-2 ve TRT-3 radyo yayınları oluşturulmuştur. Türkiye Radyo – Televizyon Kurumu, Radyo-1, Radyo-2 (TRT FM), Radyo-3 ve Radyo-4 ile kesintisiz ulusal yayın; Antalya, Erzurum, Trabzon, Çukurova, GAP-Diyarbakır ve Hatay İl Radyoları günde 20 saatlik bölgesel yayın yapmaktadır. Bunların dışında, Türkçe dahil 26 dilden kısa dalga radyo vericileriyle ve uydudan FM bandından yurtdışına yönelik Türkiye’nin Sesi Radyosu yayınları sürmektedir.

Ocak 1968’de ilk televizyon yayını Ankara’da başlatılmış, 1970 yılında İzmir, 1971 yılında ise İstanbul Televizyonu faaliyete geçmiştir. İkinci televizyon kanalı 1986 yılında hizmete açılmıştır. 1989 yılında kanal sayısı dörde çıkmış, 1990’da TRT 4 ve TRT-INT yayına girmiştir.

Anayasa’nın 133 üncü maddesinde, radyo ve televizyon istasyonlarının ancak Devlet eliyle kurulabileceği ve idarenin tarafsız bir kamu tüzelkişiliği halinde kanunla düzenleneceği öngörülmüştür. Bu madde uyarınca düzenlenen 11.11.1983 tarih ve 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu ile TRT’nin ve Radyo Televizyon Üst Kurulunun görev ve yetkileri düzenlenmiştir. 1993 yılında Anayasa’nın 133 üncü maddesi değiştirilerek, radyo ve televizyon istasyonları kurmanın ve işletmenin kanunla düzenlenecek şartlar çerçevesinde serbest olduğu belirtilmiş, devletçe kamu tüzel kişiliği olarak kurulun tek radyo ve televizyon kurumu ile kamu tüzel kişilerinden yardım gören haber ajanslarının özerkliği ve yayınlarının tarafsızlığı hükme bağlanmıştır. Yapılan


174

düzenleme ile TRT Kurumu anayasal bir kurum olmaktan çıkarılmış, kuruluş kaynağını Anayasa’dan alan bir kurum haline dönüştürülmüştür. Tekel konumu sona eren Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumunun, Devlet radyo ve televizyon yayıncılığından kamu hizmeti yayıncılığına geçmesi söz konusu olmuştur.

Kamu hizmeti yayıncılığı kavramı, İngiliz yayın kurumu BBC’nin (British Broadcasting Corporation) kuruluş yıllarına dayanmaktadır. Halk için yapılan, halk tarafından finanse edilen ve halk tarafından kontrol edilen yayıncılık olarak kabul edilmektedir. İdari ve malî özerkliğin ön plana çıktığı uygulama, ülkemizde TRT tarafından hiçbir ayrım gözetmeden, toplumun tüm katmanlarının gereksinimini karşılamaya yönelik olarak sürdürülmektedir.

TRT’nin gelirleri, 3093 sayılı Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Gelirleri Kanunu’nda ve 2954 sayılı TRT Kanunu’nun 25 inci ve 36 ıncı maddeleri ile belirlenmiştir. Bu gelirler, ilan ve reklam gelirleri, konser, temsil ve benzeri programlara giriş ücreti, radyo, televizyon ve video cihazlarına ilişkin bandrol gelirleri, elektrik enerjisi hasılatından alınan paylar ve film, bant, nota, plak, kitap ve benzeri ürünlerin yapım, yayın ve satışından elde edilecek gelirlerdir.

Ülkemizde ticari ve kamu yayıncılığının ayrımını ortaya koyan bir düzenleme bulunmadığı için ticari yayıncılıkta özel sektör ile rekabet eden TRT, bandrol gelirleri ve elektrik payı ile devletten destek alarak yapmış olduğu hizmetleri yasal ve pratik olarak kamu ve ticari olarak ayıramamakta ve bu kapsamda hesaplarını ayrı tutmamaktadır.

TRT’de Emekli Sandığı mevzuatına tabi kadro karşılığı sözleşmeli personel ve Sosyal Sigortalar Kurumu mevzuatına tabi işçi sayılmayan sözleşmeli personel ile geçici personel istihdam edilmektedir. Kurumun daha dinamik ve kalifiye eleman ihtiyacını karşılayabilmek amacıyla son dönemde yoğun çalışmalar yapılmaktadır.

Malî Durum

TRT’nin en önemli gelir kaynağı olan elektrik enerji payı 2003 yılında Bakanlar Kurulu Kararı ile yüzde 3,5’ten yüzde 2’ye indirilmiştir. Bu nedenle, TRT etkin tasarruf tedbirleri uygulamış ve malî durumunu iyileştirmiştir. Elektrik enerji payı geliri 2006 yılında 304 milyon YTL iken 2007 yılında ise 335 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir.

Elektrik enerji payını satış hasılatının içinde gösteren TRT, faaliyetlerini kârlı bir şekilde sürdürmekte olup, kurumun vergi öncesi kârı 2006 yılında 163 milyon YTL, 2007 yılında ise 150 milyon YTL düzeyinde gerçekleşmiştir.


175


Brüt Satışlar 548 586 7,0Satışların Maliyeti 356 389 9,0Faaliyet Giderleri 98 104 5,8Faaliyet Kâr Zararı 87 89 1,6Finansman Giderleri 0 0 0,0Dönem Kâr Zararı 163 150 -8,0


Stok 27 39 45,4Duran Varlıklar 330 486 47,4Aktif Toplamı 838 991 18,3KV Yabancı Kaynaklar 30 30 0,5UV Yabancı Kaynaklar 17 21 19,9Özkaynaklar 791 940 18,9

Rasyolar Cari Oran 17,02 16,85 -1,0Asit Test Oranı 7,41 10,36 39,8Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 6 5 -16,1Nakit Çevirme Süresi (Gün) 14 30 115,5Özsermaye Getiri Oranı % 20,57 17,30 -15,8

İstihdam Toplam Personel Sayısı (ort.) 7.648 7.543 -1Toplam İstihdam Gideri 274 308 14

Diğer Katma Değer 171,2 163,0 -4,8

Kaynak: TRT, Hazine Müsteşarlığı ve DPT


176

9.3. Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü

Yönetim

♦ Mehmet Emin Güzel (Müdür)

İnternet adresi

http://www.aoc.gov.tr

1925 yılında, ıslah için son derece elverişsiz olarak değerlendirilen bir arazide Atatürk’ün kişisel mülkü olarak Ankara ve çevresini yeşillendirmek, modern tarım ve işletmecilik tekniklerini uygulayarak çevre çiftçilerine önderlik ve öğreticilik yapmak amaçları ile kurulan Atatürk Orman Çiftliği, 1937 yılında Atatürk tarafından Hazineye bağışlanmıştır. Daha sonra, sırasıyla 1938 yılında Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumuna bağlı olarak, 1950 yılında ise Devlet Üretme Çiftlikleri bünyesinde faaliyetine devam etmiştir. 24.03.1950 tarih ve 5659 sayılı Kuruluş Kanunu ile AOÇ bugünkü statüsü olan Tarım ve Köy İşleri Bakanlığının bağlı kuruluşu olarak yapılandırılmıştır.

AOÇ Müdürlüğü, halihazırda tarla, bağ ve bahçe ziraati, sığırcılık başta olmak üzere olmak üzere hayvancılık, süt, süt ürünleri, şarap, bal, meyve suyu vb. ürünlerin üretim ve pazarlaması, hayvanat bahçesi işletmeciliği gibi alanlarda faaliyet göstermektedir.

5659 sayılı Kanun’da sırasıyla umumi ziraat işleri, bağ bahçe kültürleri ve ağaçlandırma işleri, hayvancılık ve hayvanat bahçesi işleri, ziraat sanatları işleri, ticaret, idare ve levazım işleri ve hesap işlerinden sorumlu 6 şeflik ve hukuk işleri servisinden teşekkül etmesi öngörülen kuruluşta, izleyen yıllarda çıkarılan çeşitli Bakanlar Kurulu Kararlarıyla şeflikler müdürlüklere dönüştürülmüştür. Kuruluş bugün 7 teknik müdürlük, 3 idari müdürlük ve hukuk müşavirliği birimi ve yaklaşık 400 personeliyle faaliyetlerini sürdürmektedir.

Kuruluş 233 sayılı KHK’nın “İstisnalar” başlıklı 58 inci maddesi ile anılan KHK hükümlerinden muaf tutularak genel KİT sisteminin dışında bırakılmakla birlikte, 5659 ve 3346 sayılı Kanunlar uyarınca YDK ve TBMM’nin denetimine tabiidir.

14.01.1982 tarih ve 2580 sayılı Kanunla kuruluş sermayesi 500 milyon lira (500 YTL) olarak belirlenmiş ve anılan tutarı bir kat artırmaya Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır. Söz konusu tutarda bugüne kadar herhangi bir artırıma gidilmemiştir. Kuruluş dönem kârının her yıl yüzde 25’lik bölümü yasal yedek olarak ayrılmaktadır.


177

Mayalandırma Sanatları

25%

Hayvancılık Üretimi2%

Ticari Mallar3%

Bitkisel Üretim3%

Hizmet Satışı6%

Ziraat Sanatları61%

Kuruluş yaklaşık 30 milyon YTL düzeyinde satış hasılatı elde etmektedir. Bunun yüzde 60’lık bölümünün ziraat sanatları olarak sınıflandırılan pastörize süt, yoğurt, dondurma vb. süt mamulleri satışlarından sağlandığı görülmektedir. Söz konusu ürünlere ilişkin pazar payı yüzde 8 ila yüzde 10 arasında değişmektedir. Satışların yüzde 25’lik bölümü ise mayalandırma sanatları olarak tabir edilen şarap, turşu, sirke, meyve suyu ve bal satışlarından sağlanmaktadır. Söz konusu iki kalemi hayvanat bahçesi gelirlerinin takip edildiği hizmet satışları izlemektedir. Tarla ve bağ bahçe ürünleri (buğday arpa, pancar vb.), hayvancılık ürünleri (et, çiğ süt vb.) ile diğer ticari mal ve hizmet satışları ise kuruluş hasılatı içerisinde nispeten daha az bir paya sahip bulunmaktadır.

Grafik 8: AOÇ Hasılatının Dağılımı

AOÇ satışlarının büyük bölümünü bayiler ve marketler aracılığı ile gerçekleştirmekle birlikte, kuruluşun kirada bulunan işyerlerine fabrikalardan doğrudan satış da gerçekleştirilebilmektedir. Diğer taraftan, kuruluşun Ankara’da bulunan 3 adet satış ve tanıtım mağazasından da tüketiciye ulaşılabilmektedir. Bu kapsamda 2006 yılında yapılan süt mamulleri satışlarının yüzde 4,4’ü mayalandırma sanatları ürünleri satışlarının ise yüzde 8’i tanıtım ve satış mağazaları aracılığıyla gerçekleştirilmiştir.

Bununla birlikte, kuruluş söz konusu faaliyetlerden zarar etmektedir. Bu çerçevede kuruluşun faaliyet zararı 2005 yılında 2,6 milyon YTL, 2006 yılında ise 0,4 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Ancak büyük oranda arazi ve bina kira gelirleri sayesinde kuruluş 2005 yılında 3 milyon YTL, 2006 yılında ise 6 milyon YTL dönem kârı elde etmiştir.


178

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2005 2006 % Artış (milyon YTL) Brüt Satışlar 28 28 -1,9 Faaliyet Kâr Zararı -3 0 - Dönem Kâr Zararı 3 6 100,7 Aktif Toplamı 42 48 13,8 Toplam Personel Sayısı (ort.) 404 402 -0,5 Toplam İstihdam Gideri 8 9 10,2 Yatırım Harcaması 1 0 -87,4 Kaynak: 2006 Yılı YDK Raporu, AOÇ


179

9.4. Türk Hava Yolları A.O.

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Dr. Candan Karlıtekin (Başkan) ♦ Doç Dr.Temel Kotil (Genel Müdür) ♦ Hamdi Topçu (Başkan V.) ♦ Orhan Birdal (Üye) ♦ Prof. Dr. Cemal Şanlı (Üye) ♦ Muzaffer Akpınar (Üye) ♦ Mehmet Büyükekşi (Üye)

Sermaye Yapısı ÖİB Sermaye Payı : Yüzde 49,12 Esas Sermaye : 175 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 175 milyon YTL


İnternet adresi http://www.thy.com.tr

Türk Hava Yolları A.O. 20.05.1933 tarihinde 2186 sayılı Kanunla Hava Yolları Devlet İşletmesi adı altında kurulmuştur. 1935 yılında Bayındırlık Bakanlığına, 1938 yılında ise “Devlet Hava Yolları Umum Müdürlüğü”ne dönüştürülerek Ulaştırma Bakanlığına bağlanmıştır. 1955 yılında Türk Hava Yolları Anonim Ortaklığı Kanunu’nun istihsal edilmesiyle birlikte ana sözleşmesi kabul edilmiş ve Türk Hava Yolları A.O. adı altında faaliyetlerini sürdürmeye başlamıştır.

1983 yılında “Devlet Havacılık ve Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü”nün bağlı ortaklığı haline getirilmiş olan THY, 1984 yılında yürürlüğe giren 233 sayılı KHK ile kamu iktisadi kuruluşu haline getirilmiştir. 1994 yılında istihsal edilen 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun ile birlikte THY iktisadi devlet teşekkülü statüsüne dönüştürülmüş ve özelleştirme kapsam ve programına alınmıştır.

Kuruluşu sırasında 60 milyon TL olan sermayesi, 1984 yılında 60 milyar TL’ye yükseltilmiş olup, 2007 sonu itibarıyla bu tutar 175 milyon YTL’ye ulaşmıştır.

Kuruluşun, 2004 yılı Aralık ayı içinde Özelleştirme İdaresi Başkanlığına ait hisselerinin yüzde 23’ü halka arz edilerek, kamu payı yüzde 75,18’e düşmüştür.


180

Daha sonra, 2006 yılı Mayıs ayındaki halka arz neticesinde kamunun hisse oranı yüzde 49,12, halka açıklık oranı ise yüzde 50,8825 olmuştur.

Önemli Gelişmeler

THY’nin ana faaliyet konusu yurt içi ve yurt dışı yolcu ve kargo taşımacılığıdır. Şirketin pazar payı 2007 verilerine göre dış hatlarda yüzde 26, iç hatlarda ise yüzde 34’tür.

2007 yılında THY yaklaşık 20 milyon yolcu taşımış olup, bunun yüzde 49’u dış hat, yüzde 51’i ise iç hat yolcularından oluşmaktadır. Kuruluşun dış hatlardaki doluluk oranı yüzde 72,6, iç hatlardaki doluluk oranı yüzde 73’tür.

2006 yılında 17.931 olan toplam koltuk sayısı 2007 yılında filoda bulunan 3 adet uçağın kargo uçağına çevrilmesine karar verilmesinden dolayı azalarak 17.594’ye inmiştir.

Malî Durum

Yolcu sayısının 2007 yılında dış hatlarda yüzde 20 ve iç hatlarda yüzde 12 yükselmesinin etkisiyle THY’nin satış hasılatı 2007 yılında yüzde 18’lik bir artış göstererek 4,5 milyar YTL’ye ulaşmıştır

Yer hizmetlerinde gerçekleştirilen tasarruflar neticesinde satışların maliyeti sadece yüzde 6’lık bir artış göstermiştir. Bu husus THY’nin faaliyet kârının önemli bir ölçüde artmasını sağlamıştır.

Şirketin bilanço büyüklüklerine bakıldığında, dönen varlıklarında yüzde 40, aktif toplamında yüzde 11, ve özkaynaklarında yüzde 18 artış görülmektedir.

Kuruluşun özsermaye getiri oranı da 2007 yılında yüzde 11,11’den yüzde 15,33’e yükselmiştir.

İşletmelerin likidite gücünü gösteren cari oran ve asit test oranı THY için 2007 yılında 1’in üzerinde gerçekleşmiştir.

25 Türk Hava Yolları A.O’da kamu payı yüzde 50’nin altındadır. Ancak,uluslararası tanımlar çerçevesinde, “yönetim kontrolü” itibariyle bakıldığında Türk Havayolları A.O kamu işletmesi olarak nitelendirilebilmektedir.


181


Brüt Satışlar 3.812 4.522 18,6Satışların Maliyeti 3.253 3.454 6,2Faaliyet Giderleri 713 773 8,4Faaliyet Kâr Zararı 189 404 113,8Dönem Kâr Zararı 179 292 63,1


Stok 135 115 -14,8Duran Varlıklar 3.374 3.434 1,8Aktif Toplamı 4.435 4.922 11,0KV Yabancı Kaynaklar 1.069 1.140 6,6UV Yabancı Kaynaklar 1.757 1.877 6,8Özkaynaklar 1.610 1.904 18,3

Rasyolar Cari Oran 0,99 1,30 31,3Asit Test Oranı 0,87 1,20 37,9Nakit Oranı 0,34 0,68 100,0Özsermaye Getiri Oranı % 11,11 15,33 38,0

İstihdam Toplam Personel Sayısı (ort.) 10.324 10.453 1,2Personel Başına Düşen Yolcu Sayısı 100 103 3,0

Uçak Sayısı Yolcu Uçağı 102 99 Kargo Uçağı 1 2

Yolcu Sayısı (Bin Kişi) Dış Hatlar Yolcu Sayısı 8.041 9.652 20,0İç Hatlar Yolcu Sayısı 8.906 9.984 12,1Toplam Yolcu Sayısı 16.947 19.636 15,8

Kaynak: THY 2006 ve 2007 Faaliyet Raporları- IMKB Verileri


182

9.5. Anadolu Ajansı

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Dr. Hilmi Bengi (Başkan) ♦ Tahsin Aktı (Başkan Yardımcısı) ♦ Salih Melek (Üye) ♦ Doç.Dr. Ömer Demir (Üye) ♦ Ahmet Tezcan (Üye)

Sermaye Yapısı Hazine Sermaye Payı : Yüzde 47,75 Esas Sermaye : 20.000 YTL Ödenmiş Sermaye : 20.000 YTL


İnternet adresi http://www.aa.com.tr

Anadolu Ajansı iç ve dış kamuoyunun en doğru haber ile aydınlatılması ihtiyacından hareketle 6 Nisan 1920‘de Mustafa Kemal ATATÜRK tarafından yayımlanan bir Genelge ile kurulmuştur. Kuruluşla ilgili ilk yasal düzenleme, kuruluşundan iki ay sonra, 7 Haziran 1920’de çıkarılan “Matbuat ve İstihbarat, Neşriyat Müdüriyeti Umumiyesi Teşkiline Dair Kanun” ile yapılmıştır. Kuruluş, Kurtuluş Savaşında milli mücadeleye ilişkin olarak kamuoyunun aydınlatılması hususunda oldukça önemli görevler üstlenmiştir.

1925 yılında kuruluş yapısal değişikliğe uğrayarak 20.000 TL sermayeli ve 44 ortaklı Anonim Şirket statüsüne kavuşmuştur. Söz konusu ortaklardan 41’i ajans çalışanı, diğerleri ise İstanbul Milletvekili Tevfik Kâmil Koperler, Belgrat Ortaelçisi Yusuf Hikmet Bayur ile şirketin kurulmasına öncülük eden, hisse sayısının yarısını almakla birlikte Ajans’ta görev üstlenmeyen Dışişleri Bakanı ve İzmir Milletvekili Tevfik Rüştü Aras’tır. Zaman içerisindeki devirlerle kuruluş hisselerinin 955’i Hazineye geçmiş ve kuruluşta yüzde 47,75 oranında kamu payı tesis edilmiştir. Hissedarların vefat etmeleri ve mirasçıların takip etmemeleri sebebiyle Özel hisselerin çoğunun sahipleri ortada değildir.

Kuruluş, 576 personeli ve 839 yurt muhabiri ile yurtiçinde 14 bölge müdürlüğü ile 30 büro, yurtdışında ise 20'si temsilcilik olmak üzere 30 merkezde faaliyetlerini sürdürmektedir.

Önemli Gelişmeler


183

Kuruluş 2007 yılında 213.620 genel bülten ve 286.714 il bülteni olmak üzere toplam 500.534 (günlük ortalama 1.371) haberi abonelerine iletmiştir. 2006 yılı ile kıyaslandığında iletilen haber sayısında yüzde 4’lük bir artış meydana gelmiştir. 2007 yılında yabancı dilde yayınlanan haber sayısı 15.672 İngilizce, 3.437 Fransızca olmak üzere toplam 19.109 olarak gerçekleşmiştir.

2007 yılında arşivden kullanılanlarla birlikte abonelere iletilen fotoğraf sayısı toplam 160.207’dir. Günlük ortalama iletilen fotoğraf sayısı bir önceki yıla göre yüzde 9 artarak 439 olarak gerçekleşmiştir.

Kuruluş 2007 yılında teknolojik yenilik konusunda faaliyetlerini sürdürmüş ve bu kapsamda 2005 yılında donanım ve yazılım ihaleleri gerçekleştirilen ve 2006 yılında hizmete konulan Ana Haber Yönetim Sistemi yurt dışı temsilciliklerinde, bölge ve büro müdürlüklerinde yoğun olarak kullanılır hale getirilmiştir. Bununla birlikte, 2006 yılında 2 olan mobil canlı araç sayısı 3’e yükselmiş ve VTR cihazı sayısı 39’a çıkarılmıştır. Ayrıca 2007 yılında Turkcell ile yapılan anlaşma uyarınca cep telefonlarına sağlanan flaş haber hizmetine ek olarak görüntü verilmeye başlanmıştır.

Görüntü akışı sağlanabilen ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa, Almanya, Belçika, Macaristan, Azerbaycan, Kırgızistan ve Avustralya gibi merkezlere 2007 yılında Tahran, Bağdat, Erbil ve Lefkoşa eklenmiştir.

Malî Durum

Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü ile imzalanan haber hizmeti sözleşmesi çerçevesinde 2007 yılında Anadolu Ajansına Bütçeden 42 milyon YTL aktarılmış ve kuruluş gelirlerinin yüzde 78’i bu kaynaktan oluşmuştur. Kuruluş faaliyet gelirleri ise 12 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Kuruluş faaliyet gelirleri büyük oranda abonelerden tahsil edilen ücretlerden oluşmaktadır. Söz konusu gelirlerin büyük oranda dolara endeksli olması sebebiyle kuruluş gelirleri döviz kurundaki değişimlerden önemli ölçüde etkilenmektedir.

Kuruluşun 2007 yılı giderlerinin yüzde 71’i personel giderlerinden oluşmuştur. Diğer önemli gider kalemleri, yurt muhabirlerine yapılan ödemeler ve yurtdışı büroların harcamalarıdır. Yurt muhabirlerine yazdıkları haber başına ödeme yapılmaktadır. 2007 yılında il bülteni hizmetinin başlamasıyla birlikte yurt muhabirleri daha fazla haber servisi yapmaya başlamış ve dolayısıyla bu kapsamda yapılan ödemeler bir önceki yıla göre yüzde 44 oranında artarak 2,1 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir.


184

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2007(milyon YTL) Gelir Tablosu

Brüt Satışlar 54,5Satışların Maliyeti 53,2Faaliyet Giderleri 3,6Faaliyet Kâr Zararı -2,3Dönem Kâr Zararı -2,2

Bilanço Dönen Varlıklar 4,1

Stok 0,0Duran Varlıklar 4,6Aktif Toplamı 8,7KV Yabancı Kaynaklar 6,8UV Yabancı Kaynaklar 0,5Özkaynaklar 1,4

Rasyolar Cari Oran 0,6Asit Test Oranı 0,3Nakit Oranı 0,1Özsermaye Getiri Oranı % -1,5

İstihdam Toplam Personel Sayısı (yıl sonu) 576Personel Maliyetleri 40,4

Diğer Veriler Abone Sayısı 909Toplam Haber Sayısı (günlük ort.) 1.371Özel Bülten Servisi (günlük ort.) 150İletilen Fotoğraf Sayısı (günlük ort.) 439

Kaynak:Anadolu Ajansı


185

9.6. T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı

Yönetim ♦ Erdoğan Bayraktar (Başkan) ♦ Ahmet Haluk Karabel (Başkan Yardımcısı) ♦ Ercan Tıraş (Başkan Yardımcısı) ♦ Çağatay Göktayoğlu (Başkan Yardımcısı) ♦ Mehmet Murat (Başkan Yardımcısı)

İnternet adresi http://www.toki.gov.tr

Hızlı nüfus artışı ve hızlı kentleşme sebebiyle oluşan konut ve kentleşme sorunlarının çözülmesi ve üretimin artırılarak işsizliğin azaltılması amacıyla, 1984 yılında genel idare dışında Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı kurulmuştur. Bu tarihte yürürlüğe giren 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ile özerk Toplu Konut Fonu oluşturulmuştur.

Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’nın (TOKİ) işlevi Türkiye'de konut üretim sektörünün teşvik edilerek hızlı artan konut talebinin planlı bir şekilde karşılanmasını sağlamak olarak belirlenmiştir. 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu, TOKİ’ye özerk ve esnek hareket etme imkanı sağlamıştır. TOKİ, 2001 yılına kadar, Genel Bütçe dışındaki Toplu Konut Fonu sayesinde, konut uygulamaları için sürekli ve yeterli kaynağa sahip olmuştur.

1990 yılında 412 ve 414 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler ile Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı şeklinde iki ayrı idare olarak örgütlenilmiştir.

TOKİ, kuruluşundan 2002 yılına kadar yaklaşık 950 bin konuta kredi yoluyla finansman desteği sağlamış, aynı zamanda kendi arsaları üzerinde 43.145 konutun inşaatını da tamamlamıştır.

TOKİ’nin temel görevleri 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ile aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:

♦ Tahvil ve menkul kıymet çıkarmak, ♦ Kullanım alanlarında yararlanmak üzere kredi almaya karar vermek, ♦ Konutların finansmanı için bankaların iştirakini sağlayacak tedbirleri almak, ♦ Konut inşaatı sanayiini desteklemek,


186

♦ Kalkınmada öncelikli yörelerdeki konut inşaatı şirketlerine iştirak etmek, ♦ Araştırma, proje, taahhüt işlemlerinin sözleşmeyle yaptırılmasını temin

etmek.

Ancak, konut ve kentleşme sorunlarının çözümüne yönelik önceliklerde zamanla değişiklikler olmuş ve TOKİ’nin konut ve kentleşme sürecinin tamamında faaliyette bulunmasına ihtiyaç duyulmuştur. Nitekim, Acil Eylem Planında yer verilen konut seferberliği kapsamında konut üretimi ve planlı kentleşme birlikte ele almıştır.

Bu çerçevede, 06.08.2003 tarih ve 4966 sayılı Kanunla yapılan değişikliklerle, TOKİ’nin 2985 sayılı Kanunla tanımlanan görevleri arasına yeni görevler eklenmiştir. Bu görevler şunlardır;

♦ Konut sektörüyle ilgili şirketler kurmak veya kurulmuş şirketlere iştirak etmek;

♦ Ferdi ve toplu konut kredisi vermek, ♦ Köy mimarisinin geliştirilmesine, gecekondu alanlarının dönüşümüne,

tarihi doku ve yöresel mimarinin korunup yenilenmesine yönelik projeleri kredilendirmek ve gerektiğinde tüm bu kredilerde faiz sübvansiyonu yapmak;

♦ Yurt içi ve yurt dışında doğrudan veya iştirakleri aracılığıyla proje geliştirmek; konut, altyapı ve sosyal donatı uygulamaları yapmak veya yaptırmak;

♦ İdareye kaynak sağlanmasını teminen kâr amaçlı projelerle uygulamalar yapmak veya yaptırmak;

♦ Doğal afet meydana gelen bölgelerde gerek görüldüğü taktirde konut ve sosyal donatıları, altyapıları ile birlikte inşa etmek, teşvik etmek ve desteklemek.

Bununla birlikte TOKİ, uygulama yaptığı bölgelerde birim kurabilme ve gerektiğinde bu birimlerde diğer kamu kurumları personelinden geçici görevli istihdam etme yetkisine sahip olmuştur. Bu itibarla, İstanbul, Bingöl, Erzurum, Diyarbakır ve Van'da birim kurma kararı alınmıştır.

Ayrıca yine yapılan yasal düzenlemelerle TOKİ, Hazineye ait arazileri bağlı olduğu Bakan ve Maliye Bakanı teklifi ve Başbakan onayıyla bedelsiz olarak devralma yetkisine sahip olmuştur.


187

İştirakler26

03.04.2001 tarih ve 2001/2202 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca, Emlak Bankası A.Ş.’nin bankacılık faaliyetleri dışında kalan mal varlıkları ile bu konuda faaliyet gösteren şirketlerdeki hisseleri ve ticari gayrimenkuller ile ihtiyaç fazlası gayrimenkullerin TOKİ’ye devredilmesi hükme bağlanmış olup, bu konuda uygulanacak esaslara ilişkin protokol 14.12.2001 tarihinde imzalanmıştır. Bu kapsamda, Emlak Bankası’nın Bankacılık faaliyetleri dışında faaliyet gösteren üç şirketinin Emlak Bankası’na ait hisseleri de TOKİ tarafından devralınmıştır.

TOKİ’nin 6 iştiraki bulunmaktadır.

1. Emlak Konut Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı (Emlak Konut) A.Ş.

1950’lerde Emlak Bankasına bağlı Ankara İmar Ltd. Şti. ile Timlo Şirketinin birleşmesi ile kurulmuştur. 1990’da Emlak Konut A.Ş.’ye, 01.08.2002’den itibaren de Emlak GYO A.Ş.’ye ve en son olarak 28.02.2008 tarihinde Emlak Konut GYO A.Ş’ye dönüşmüştür. Şirket şu anda, portföyünde bulunan gayrimenkullerin değerlendirilmesine yönelik çalışmalarını sürdürmektedir.

Şirketin yüzde 39 hissesinin mülkiyeti TOKİ'ye, yüzde 61 hissesinin mülkiyeti KEY hak sahiplerine ait olup, bu hissenin malî ve yönetimsel hakları da TOKİ'ye ait bulunduğundan şirket yüzde 100 çoğunlukla TOKİ tarafından yönetilmektedir.

Şirketin sermayesi 649,1 milyon YTL dır.

2. Emlak Pazarlama, İnşaat, Proje Yönetimi ve Ticaret A.Ş.

Şirket, Bahçeşehir projesinin proje yönetimi ve kontrolü, pazarlama ve servis ile konutların yönetimi ve satış öncesi ve sonrası bakım faaliyetlerini yürütmektedir. Bununla birlikte; her türlü proje, yönetim ve kontrolörlük müşavirlik hizmetleri, faaliyet alanına giren her türlü konuda planlama, projelendirme ve mühendislik hizmetleri, her türlü gayrimenkulun pazarlama faaliyetleri, işletmecilik hizmetleri, ticari hizmetler ve servis ve yönetim hizmetleri de görev alanına girmektedir.

26 Bu bölüm 15.07.2008 tarihinde TOKİ’nin resmi internet sayfasından alınmıştır.


188

Şirketin yurt içi ve yurt dışında 3 iştiraki bulunmaktadır. Bunlar: Bahçeşehir Gaz Dağıtım Pazarlama A.Ş., Kazakistan Ulusal Bankası (KZI) ve Toplu Konut Büyükşehir Belediyesi İnşaat ve Emlak ve Proje A.Ş. (TOBAŞ) dir.

Şirketin sermayesi 65 milyon YTL dir. Şirket hissesinin yüzde 49’u TOKİ’ye aittir.

3. GEDAŞ Gayrimenkul Değerleme A.Ş.

Şirket, her türlü gayrimenkul (arsa, bina, tesis değerleri ve kira değerleri) ile menkul (makina, teçhizat, gemi vb. taşınır hareketli malların değerleri) mallarda yerinde tetkiki ile değerleme ve ekspertizini, 1998 yılından itibaren “SPK Lisanslı Olarak” yapmaktadır.

Şirket hissesinin yüzde 49’u TOKİ’ye, yüzde 20 ‘si Emlak Bankası Munzam Sosyal Güvenlik Yardımlaşma Vakfı’na, yüzde 20’si AXA Oyak Sigorta’ya, yüzde 10’u T.C. Ziraat ve T. Halkbank Mensupları Emekli ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı’na, yüzde 1’i ise Türkiye Kamu Bankaları Çalışanları Personeli ile Emekli Sağlık ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı'na aittir.

Şirketin sermayesi 500 milyon YTL dir.

4. TOBAŞ (Toplu Konut – Büyükşehir Belediyesi İnşaat Emlak ve Proje A.Ş) Şirketi

5104 sayılı “Kuzey Ankara Girişi Kentsel Dönüşüm Projesi Kanunu” ile kuzey Ankara girişi ve çevresini kapsayan alanlarda kentsel dönüşüm projesi çerçevesinde, projedeki müşavirlik ve kontrollük hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla kurulmuştur.

Şirketin yüzde 49,9'luk hissesi TOKİ’ye, yüzde 49,9 luk hissesi Ankara Büyükşehir Belediyesine, yüzde 0,1’i Emlak Pazarlama İnşaat Proje Yönetimi ve Ticaret A.Ş.’ye, yüzde 0,05’ i Ank. Elektrik Otobüs Havagazı İşl. Müessesi’ne, yüzde 0,05’i ise Ankara Su ve Kanalizasyon İdaresi’ne aittir.

Şirket sermayesi 10 milyon YTL’dir.

5. Vakıf Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş.

Arsa Ofisi Genel Müdürlüğünün kaldırılarak görev ve yetkilerinin Toplu Konut İdaresi Başkanlığına devredilmesine ilişkin 14/12/2004 tarih ve 5273 sayılı Kanun ile; Arsa Ofisi Genel Müdürlüğünün hissedarı olduğu Vakıf Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş TOKİ iştirakleri arasında yer almıştır.


189

Şirketin yüzde 14’ü TOKİ’ye, yüzde 27,63 T. Vakıflar Bankası T.A.O.’ya, yüzde 6,67’si Vakıfbank Per. Özel Sos. Güv. Hizmetleri Vakfına, yüzde 3,33 hissesi T. Vakıfbank. T.A.O. Mem. ve Hiz. Em. ve Yard. San. Vakfına, yüzde 1,67 hissesi Güneş Sigorta A.Ş.’ye, yüzde 1,67’si Vakıf Deniz Finansal Kiralama A.Ş. ‘ye, yüzde 45,03 hissesi halka arz edilen pay senetleri adına kayıtlıdır.

Şirketin kayıtlı sermayesi 100 milyon YTL olup 2008 itibarıyla çıkarılmış sermayesi 19,3 milyon YTL'dir.

6. Vakıf İnşaat Restorasyon ve Ticaret A.Ş.

Şirketin ana görevi, restorasyon işleri ile ilgili proje, onarım,müşavirlik, Ar-Ge, vb. işleri yapmaktır.

Şirketin, yüzde 50’si TOKİ’ye, yüzde 24’ü Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne (Mazbut), yüzde 4’ü Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne (Mülhak), yüzde 10’u Güneş Sigorta A.Ş.’ye, yüzde 7,34’ü Taksim Otelcilik A.Ş.’ye, yüzde 1,42‘si Vakıflar Bankası Emekli ve Sağlık Yardım San.Vakfı’na yüzde 3’ü Vakıf Gayrimenkul Ekspertiz ve Değerlendirme A.Ş.’ye, yüzde 0,0345’i ise Güneş Otomotiv Turizm End.Tic.A.Ş.’ye aittir.

Şirket sermayesi 10 milyon YTL'dir.

Malî Durum

Toplu Konut Fonu, 20.06.2001 tarih ve 4684 sayılı Kanunla tamamen yürürlükten kaldırılmıştır. Fonun kaldırılması TOKİ kaynaklarını büyük ölçüde azaltmış ve bütçeden aktarılan ödeneklere bağımlı hale getirmiştir. Halihazırda, TOKİ’nin gelirleri, gayrimenkul satış ve kira gelirlerinden, kredi geri dönüşlerinden, faiz gelirlerinden ve bütçe ödeneklerinden oluşmaktadır

Kuruluşun 2006 yılı faaliyetleri incelendiğinde, esas faaliyet gelirlerinin bir önceki dönemin 2,5 katı civarında gerçekleştiği görülmektedir. Söz konusu gelirlerdeki artış büyük ölçüde kuruluşun olağan taşınmaz satış gelirlerindeki artıştan kaynaklanmıştır. Anılan kalem kuruluş gelirlerinin yaklaşık yüzde 82’sini oluşturmaktadır. Toplam gelirler içerisindeki diğer önemli kalemler sırasıyla yüzde 8 pay ile gelir paylaşımı esaslı satış gelirleri, yüzde 6 pay ile Emlakbank’tan devrolunan varlık satış gelirleri yüzde 2 ile kullandırılan kredi faiz gelirleridir. Kuruluşun diğer faaliyetlerden olan gelirlerinin büyük bölümü ise 2985 sayılı Kanun’un 2 nci maddesi uyarınca yurtdışı çıkışlarından alınan ve kuruluş hesaplarına aktarılan harç tutarlarından oluşmaktadır.


190

Kuruluş faaliyet giderleri esas faaliyet gelirlerinin oldukça altında kalmakta olup, söz konusu giderlerin yaklaşık yüzde 57’si personel giderlerinden, yüzde 28’i ise pazarlama satış ve tanıtım giderlerinden oluşmaktadır.

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2005 2006 % Artış (milyon YTL) Net Esas Faaliyet Gelirleri 507 1.291 154,9 Faaliyet Giderleri 20 28 40,6 Diğer Net Olağan Gelirler 235 176 -25,2 Diğer Net Olağandışı Gelirler -1 -95 - Dönem Net Gelir Gider Farkı 721 1.343 86,3 Aktif Toplamı 5.732 10.214 78,2 Toplam Personel Sayısı (ort.) 370 422 14,1 Toplam İstihdam Gideri 12 16 27,4 Kaynak: 2006 Yılı YDK Raporu, TOKİ


191

9.7. Milli Piyango İdaresi

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Recep Biçer (YK Başkanı ve Genel Müdür) ♦ İsmail Yıldırım (Genel Md. Yrd) ♦ Muammer Çolak (Genel Md. Yrd) ♦ Ayşe Fert Dökmeci ♦ İsmail Koş ♦ Günaydın Çalışkan

İnternet adresi http://www.mpi.gov.tr

Osmanlı Devleti'nin son yıllarında resmi olmayan ilk piyango "donanma cemiyeti" tarafından düzenlenmiştir. Savaş gemisi tedariki amacıyla düzenlenen bu piyangonun ikramiyelerini halkın verdiği hediyeler oluşturmuştur. Bu düzenlemenin ilgi görmesi üzerine, Şark Şimendiferleri ve Ergani Bakır İşletmeleri tahvillerinin satışını özendirmek amacıyla, cumhuriyetten önce, kazananları kura ile belirlenen ilk resmi piyango uygulaması başlatılmıştır.

Cumhuriyetin ilanından sonra, 710 sayılı Kanunla, 9 Ocak 1926 tarihinden itibaren karşılığı nakit olarak ödenmek üzere piyango tertip ve keşide etme hakkı "Türk Tayyare Cemiyeti"ne verilmiştir. 14 yıl süreyle "tayyare piyangosu" adı altında, Türk Hava Gücü’ne katkı sağlamak amacıyla, anılan cemiyet tarafından düzenlenen çekilişler 05.07.1939 tarih ve 3670 sayılı kanunla Milli Piyango İdaresi (MPİ) kurulana kadar devam etmiştir.

Milli Piyango teşkiline dair 3670 sayılı Kanun, 06.06.1988 tarihinde yürürlüğe giren 320 sayılı KHK ile mülga kılınmış, MPİ'nin kuruluş ve görevleri hakkındaki söz konusu KHK, İdare'ye piyango dışında, hemen-kazan ve sayısal loto oyunları ile eşya piyangoları tertip edebilme yetkisini de tanımıştır. Bu oyunlardan hemen-kazan 1989 yılı Temmuz ayında, sayısal loto ise 1996 yılı Kasım ayında oynatılmaya başlatılmıştır.

Bu arada karşılığı nakit olmayan çekilişlere izin vermek ve izlemek, talih oyunları işletmelerini denetlemek de MPİ'nin görev ve hizmet alanına dahil edilmiştir,

Kısacası MPİ, kanunlarla belirlenen faaliyetlere kaynak sağlamak, piyango, hemen-kazan, sayısal loto ve benzeri oyunları tertip etmek ve çekiliş


192

düzenlemek, talih oyunları ve işletmelerini denetlemek, karşılığı nakit olmayan her türlü piyangonun tertip ve çekilişine izin vermek ve denetlemek üzere kurulmuştur.

MPİ her türlü tasarrufa ehil, tüzel kişiliği haiz, özel bütçeli bir kamu kuruluşudur. 320 Sayılı KHK ile saklı tutulan hükümler dışında özel hukuk hükümlerine tabi olan İdare, 5018 sayılı Kamu malî Yönetim ve Kontrol Kanunu ile Sayıştay’ın denetimine tabi olmamakla birlikte, Yüksek Denetleme Kurulunun denetimine tabidir.

Özelleştirme

01.08.2003 tarihli ve 4971 sayılı Kanun ile 320 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede yapılan düzenlemeler ile şans oyunları lisansının verilebilmesine imkân tanınmıştır.

320 sayılı KHK’nın lisans verilmesine ilişkin esas ve usulleri düzenleyen Ek 2 nci maddesi ile;

♦ Lisansın Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde yeni kurulacak bir iktisadi devlet teşekkülüne veya Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş anonim şirketlere ayrı ayrı veya topluca verilebileceği,

♦ Lisans verilmesine yönelik işlemlerin başlatılmasına ilişkin kararın Özelleştirme Yüksek Kurulunca verileceği,

♦ Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş anonim şirketlere en fazla on yıla kadar süre ile lisans verilebileceği,

♦ Lisansın verilmesine ilişkin değerleme ve ihale işlemlerinin, İdare temsilcisinin başkanlığında biri Maliye Bakanlığı, biri Hazine Müsteşarlığı ve ikisi MPİ temsilcilerinden olmak üzere beş üyeden oluşan komisyon tarafından yürütüleceği,

♦ İhalede 4046 sayılı Kanun’da yer alan pazarlık usulünün uygulanacağı, ♦ İhale sonucunun Özelleştirme Yüksek Kurulu tarafından onaylanacağı,

onayı müteakip, ihale üzerinde kalan şirket ile İdare ve MPİ tarafından lisans sözleşmesinin imzalanacağı,

♦ Lisans sahibinin bu izni başkasına devredemeyeceği, ♦ Lisans süresince MPİ'nin lisansa konu şans oyunlarını tertip edemeyeceği,

çekiliş düzenleyemeyeceği, ♦ Lisansın verilmesinden elde edilecek bedelden Özelleştirme Fonundan

karşılanan harcamalar düşüldükten sonra kalan tutarın Hazineye aktarılacağı,


193

hususları hükme bağlanmış ve MPİ lisansın verilmesine ilişkin yapılacak sözleşmelerin kamu yararını ve tüketici haklarını koruyacak şekilde uygulanmasının sağlanması için gereken tedbirleri almaya, şans oyunları faaliyetlerinin ilgili mevzuat ve sözleşme hükümlerine uygun yürütülmesini izlemeye ve denetlemeye, ilgili mevzuat ve sözleşme hükümlerine aykırılık hâlinde idari para cezası uygulamaya ve lisansı iptal etmeye yetkili kılınmıştır.

Özelleştirme Yüksek Kurulunun 12.09.2003 tarihli ve 2003/62 sayılı kararı ile şans oyunlarının lisansının verilmesine yönelik işlemlere başlanılmış olup, lisansın verilmesine ilişkin değerleme ve ihale işlemlerini yürütmek üzere 14.10.2003 tarihinde komisyon teşkil edilmiştir.

01.04.2007 tarihinde yürürlüğe giren 14.03.2007 tarihli ve 5602 sayılı “Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanun” ile şans oyunları hasılatından alınacak vergi, fon ve paylar ile kamu payı olarak Hazineye aktarılacak tutarlara ilişkin usul ve esaslar yeniden düzenlenmiştir.

Malî Durum

MPİ’nin brüt satışları 2007 yılında yüzde 25,7 artış göstererek 1,2 milyar YTL’ye ulaşmış, bu satışlardan yaklaşık 650 milyon YTL ikramiye dağıtılmıştır. Brüt satış hasılatının yüzde 50’sinden daha fazlasını oluşturan dağıtılan ikramiyeler, 2007 yılında yüzde 20 artış göstermiştir.

Tablo 24: MPİ 2007 Vergi ve Diğer Kanuni Yükümlükler (bin YTL) 2007

Yüzde Dağılım

Tanıtma Fonu 10.474 3,2SH Çocuk Esirgeme Kurumu 1.047 0,3Yatırım Harcamaları Karşılığı 226 0,1Arş.Yen.Gel.Eğt. Teş.Karş. 5.570 1,7Savunma Sanayii Destekleme Fonu 62.574 18,9Olimpiyat Oyunları Dest. Ve Düz. Kurulu 3.293 1,0Kamu Payı 248.567 74,9Toplam * 331.751 100,0* Toplam kamu payı 314,4 milyon YTL olup, 5602 sayılı Kanun gereği tümünün yıl içerisinde yatırılması gerektiği için MPİ’nin dönem net kârı sıfırdır. Kaynak: MPİ

Kuruluş giderlerinin büyük bir bölümü pazarlama ve satış giderlerinden oluşmaktadır. Hasılattaki artışın maliyetteki artıştan daha yüksek gerçekleşmesi sonucunda, MPİ 2007 yılında faaliyet kârını yüzde 5 artırarak 267 milyon


194

YTL’ye yükseltmiştir. Herhangi bir finansman gideri de bulunmayan MPİ, 2007 yılını 332 milyon YTL kârla kapatmıştır.

Gelir ve Giderler 2006 2007 Yüzde

Değişim(milyon YTL) (2007/2006)Brüt Satışlar 960 1.206 25,7

Yurt İçi 953 1.198 25,7Yurt Dışı 6 8 28,3

Satış İndirimleri 541 746 38,0Diğer İndirimler 0 97 -Ödenen ikramiyeler 541 649 20,0

Net Satışlar 419 460 9,8Satışların Maliyeti 25 26 6,1Brüt Satış Karı 394 434 10,0Faaliyet Giderleri 142 167 17,6

Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri 123 147 19,3Genel Yönetim Giderleri 19 20 6,6

Faaliyet Kâr-Zararı 253 267 5,8Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar 43 42 -2,5

Faiz Gelirleri 34 26 -23,6Konusu Kalmayan Karşılıklar 0,01 0,035 250,0Diğer Olağan Gelir ve Karlar 9 16 74,7

Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar 0,054 0,165 205,6Finansman Giderleri 0 0 -Olağandışı Gelir ve Karlar 23 24 4,1Olağandışı Gider ve Zararlar 1 0,962 -27,9Dönem Kâr-Zararı 317 332 4,6

Kaynak: MPİ

MPİ elde ettiği dönem kârını kamuya kaynak olarak aktarmaktadır. Bu çerçevede Tanıtma Fonu, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, Savunma Sanayi Destekleme Fonu, MPİ’nin yarattığı kaynaklardan faydalanan kamu kurum ve kuruluşlarından bazılarıdır (Tablo 24).


195

9.8. Spor Toto Teşkilat Başkanlığı

Yönetim ♦ Bekir Yunus Uçar (Teşkilat Başkanı) ♦ Mustafa M. Turgut (Teşkilat Müdür Yardımcısı) ♦ Ömer Aksoy (Teşkilat Müdür Yardımcısı)

İnternet adresi http://www.sportoto.gov.tr

Türkiye'de Spor Totonun kuruluş hazırlıkları 1949 yılında başlamıştır. Futbol Müsabakalarında Müşterek Bahisler Tertibi Hakkındaki 7258 sayılı Kanun 29 Nisan 1959 tarihinde kabul edilmiş ve Spor Toto resmen kurulmuştur.27

7258 sayılı Kanun’un Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü'ne vermiş olduğu yetkiye dayanarak gerekli hazırlıklara başlanmış, 1 Ekim 1959 tarihinde, o dönemdeki adı ile Futbol Müsabakalarında Müşterek Bahis Teşkilatı'nın başına Hasan Örengil vekaleten getirilmiştir. Bu dönemde ülkemizin koşullarına uygun sistem arayışına girilmiş ve en uygun sistemin Alman KOBLENZ Sistemi olduğu görülmüştür. Bu sistemle ilgili adaptasyon çalışmalarının yürütülmesi için Koblenz Müdürü Hans Leizer Türkiye'ye davet edilmiştir.

7258 sayılı yasanın 3 üncü ve 6 ncı maddelerine dayanılarak hazırlanan Futbol Müsabakalarında Müşterek Bahisler Tüzüğü, 9 Şubat 1960 tarihli Bakanlar Kurulu'nun 4/12702 sayılı kararı ile yürürlüğe girmiştir.

Spor Toto'nun çok geniş topluluklara yayılmasının sağlanması baş bayi ve bayilikler aracılığı ile gerçekleşmiştir. Gerek daha fazla sayıda iştirakçiye ulaşmak ve gerekse baş bayilik hizmetlerinin bir düzen içerisinde yürütülebilmesi amacı ile Türkiye Emlak Kredi Bankası ile hizmet sözleşmesi imzalanmıştır.

Sporun ivme kazanmasını ve spor heyecanının artmasını amaçlayan Spor Toto, yurdun farklı yerlerinde spor tesislerinin yapımına hız kazandırmıştır. Spor Toto kurulmadan önce çeşitli illerde tel örgü veya basit duvarla çevrilmiş 52 stad, 8'i seyircili 20 salon, 5 havuz, 2 otel, 10 kayak evi, 6 poligon, 12 lokal bulunurken, 1981 yılından sonra elde edilen gelirlerle bu rakamlar, 10 yıl içinde 20'si inşaat halinde 103 stad, 93 antrenman sahası, 74 çeşitli büyüklükte salon,

27 Bu bölümdeki bilgiler http://www.sportoto.gov.tr adresinden derlenmiştir.


196

34 tenis kortu, 48 açık basketbol ve voleybol sahası, 10 poligon, 13 açık havuz, 1 eskrim salonu, 1 konkurhipik sahası, kapalı manej, 1'i inşaat halinde 3 veledrom, 16 kayak evi, 2 buzhokey sahasına ulaşmıştır.

Spor Toto 1959 - 1960 futbol sezonunda, 26 – 27 Mart 1960 tarihlerinde oynanan maçlar ile ülkemiz gündemine girmiştir.

Spor Toto Teşkilat Müdürlüğü, 28.02.2007 tarihinde yürürlüğe giren 5583 sayılı "Futbol Müsabakalarında Müşterek Bahisler Tertibi Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" ile Teşkilat Başkanlığı'na dönüşmüştür.

Malî Durum

Spor Toto Teşkilatı’nın 2004 – 2007 yılları arasında Spor Toto ve İddaa adlı oyunlarından elde edilen hasılatı 4,9 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Toplam hasılattan; vergiler yoluyla Hazineye 844 milyon YTL kazandırılmıştır. Spor kulüplerimizin en büyük iki gelir kaynağından biri olan Spor Toto, isim hakkı bedeli ödemek suretiyle futbol kulüplerimize 348 milyon YTL, Türkiye Futbol Federasyonuna 61 milyon YTL tutarında maddi destek sağlamıştır. Ayrıca, 2,4 milyar YTL ikramiye dağıtılmıştır.

Yatırım projeleri ile ulusal ve uluslararası spor organizasyonlarımızın desteklenmesi için Spor Toto gelirlerinden, 2004 Yılında 10 milyon YTL, 2005 Yılında 25 milyon YTL, 2006 Yılında 52 milyon YTL, 2007 Yılında 75 milyon YTL olmak üzere toplam 162 milyon YTL tutarında yardım yapılmıştır.

Spor Toto, dağıttığı ikramiyenin yanısıra, şans oyunları vergisi ve katma değer vergisi olmak üzere bütçeye katkı sağlamaktadır. Ayrıca, spor kulüplerine, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna, Milli Olimpiyat Komitesine, Gençlik Spor Genel Müdürlüğüne, Savunma Sanayii Destekleme Fonuna, Tanıtma Fonuna ve Kredi ve Yurtlar Kurumuna da katkıda bulunmaktadır.


197

9.9. Bütçe Dışı Fonlar

Ülkemizde faaliyet gösteren bir çok bütçe dışı fon malî şeffaflık ve hesap verilebilirliğin artırılmasını teminen 2000 ve 2001 yıllarında fonların tasfiyesine ilişkin istihsal edilen kanunlar ile kaldırılmıştır.

Bu çerçevede sadece aşağıda sayılan 5 tane bütçe dışı fon kalmıştır. Bu fonlar, 5018 sayılı Kanun dışında tutulmakta ve şirket statüsünde faaliyet göstermemektedir. Ancak kendilerine ait gelir ve giderleri olması nedeniyle kamu işletmesi olarak bu Rapora tanıtım amaçlı eklenmiştir.

9.9.1 Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu, 9.9.2 Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu, 9.9.3 Özelleştirme Fonu, 9.9.4 Savunma Sanayii Destekleme Fonu, 9.9.5 Tanıtma Fonu


198

9.9.1. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu

Yönetim Kurulu Üyeleri ♦ Ahmet Ertürk (Başkan) ♦ Şakir Ercan Gül (İkinci Başkan) ♦ Ahmet Ragıp Çelebi (Üye) ♦ Yüksel Görgeç (Üye) ♦ Rasih Muhammed Danış (Üye) ♦ Ali Hıdıroğlu (Üye) ♦ M.Fatih Karaca (Üye)

İnternet adresi http://www.tmsf.org.tr

Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF), Bankalar Hakkında 22.07.1983 tarihli 70 sayılı KHK ile bankalardaki tasarruf mevduatını sigorta etmek amacıyla tüzel kişiliği haiz olarak kurulmuştur. Kuruluşunda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına verilmiş olan idare ve temsil görevi, 4389 sayılı BKK ile 31.08.2000 tarihinden itibaren Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumuna intikal etmiştir.

26.12.2003 tarihli 5020 sayılı Kanun ile Fon, özerk bir yapıya kavuşturulmuş, karar organının Fon Kurulu olduğu ve genel yönetimin ve temsilin Fon Kurulu Başkanına ait olduğu hükme bağlanmıştır.

Fon’un görevleri arasında;

♦ Bankacılık Kanunu ve ilgili diğer mevzuat ile verilen yetkiler çerçevesinde tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunması amacıyla, mevduatın ve katılım fonlarının sigorta edilmesi,

♦ Fon bankalarının yönetilmesi, malî bünyelerinin güçlendirilmesi, yeniden yapılandırılması, devri, birleştirilmesi, satışı, tasfiyesi,

♦ Fon alacaklarının takip ve tahsili işlemlerinin yürütülmesi ve sonuçlandırılması,

♦ Fon varlık ve kaynaklarının idare edilmesi,

sayılabilir.

TMSF, mevduat sigortacılığı kapsamında, mevduat sigortacılığına ilişkin politikaların belirlenmesi ve gerekli düzenlemelerin yapılması, mevduat sigortacılığından kaynaklanan risklerin ölçülmesi ve yönetilmesi, sektör ve


199

bankaların riskinin izlenmesi ve sigorta primlerinin tahsil edilmesine yönelik faaliyetler yapmaktadır.

Çözümleme faaliyetleri kapsamında, Fona devredilme veya faaliyet izni kaldırılma ihtimali beliren bankalar ile ilgili erken uyarı sisteminin söz konusu bankaların çözümleme sürecinin optimum maliyet ve zamanda tamamlanması ve söz konusu bankalar nedeniyle aktarılan kaynakların geri kazanımına ilişkin işlemler yürütülmektedir.

Şirketler ve İştirakler

Fonun ana faaliyetleri, mevduat sigortacılığı ve çözümleme faaliyetleri olmakla birlikte, Fon bünyesinde bulunan iştirakler ve bağlı ortaklıklara yönelik faaliyetler de önem arz etmektedir.

Fon bünyesinde bulunan iştirakler ve bağlı ortaklıklar, TMSF birimlerinden İştirakler Dairesi Başkanlığı tarafından öncelikli olarak satışa hazırlanmaktadır. Şirketlerin satışa hazır hale getirilmesi, birleştirilmesi, tasfiye / iflas kararlarının alınması, şirket yönetim ve denetimine üye atanması, kontrolü ve faaliyetlerinin takip edilmesi işlemleri de TMSF tarafından yürütülmektedir.

Fonun portföyünde 31.05.2008 itibarıyla 20 adet bağlı ortaklık ve 19 adet iştirak bulunmaktadır. Fona intikal etme tarihi ve sahip olunan hisse oranları ile birlikte TMSF portföyünde bulunan iştirakler ve bağlı ortaklıklar Tablo 25’te ayrıntılı bir şekilde yer almaktadır. Hisse oranı yüzde 50’nin üzerinde olan şirketler, bağlı ortaklık olarak adlandırılmakta olup, söz konusu şirketlerde yönetim ve denetim birimlerinin yarısından fazlası TMSF tarafından atanmaktadır.

Fon bünyesinde bulunan bağlı ortaklıklar, kayıtlı sermayesinin çoğu devletin olduğu ve yönetim ve denetim birimlerinin yarısından fazlası kamu tarafından atandığı, dolayısıyla yönetim kontrolü kamuda olduğu için kamu işletmesi olarak görülmektedir.

Mali Durum

2007 yılında fon gelirlerinin yüzde 93’ünü faiz dışı gelirler oluşturmuştur. Söz konusu gelirler içerisinde en büyük pay 3,7 milyar YTL ile evalüasyon kârları olup, anılan kalemi sırasıyla, 1,7 milyar YTL ile olağandışı gelirler ve 566 milyon YTL ile sigorta prim gelirleri takip etmektedir. 2006 yılında 7 milyon YTL olarak gerçekleşen olağandışı gelirlerde 2007 yılındaki artışın temel sebebi 1,65 milyar YTL tutarındaki takipli alacaklar karşılığının 31 Aralık 2007 tarihi itibarıyla, “Tahsil Edilmemiş Yeniden Ödeme Planına Bağlanan Alacaklardan


200

Gelirler” pasif hesabından mahsup edilerek olağanüstü gelirler hesabında muhasebeleştirilmesidir.

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2006 2007 % Artış (milyon YTL) Faiz Dışı Gelirler 6.162 6.727 9,2 Faiz Gelirleri 463 544 17,6 Faiz Dışı Giderler 6.475 1.220 -81,2 Faiz Giderleri 10.371 12.679 22,3 Dönem Net Gelir Gider Farkı -10.221 -6.628 - Aktif Toplamı 41.330 38.144 -7,7 Toplam Personel Sayısı 411 406 -1,2 Toplam İstihdam Gideri 24 26 5,7 Kaynak: TMSF

Fonun giderlerinin önemli bir bölümü Hazineden alınan kredilere ilişkin faiz giderlerinden oluşmaktadır.28 Söz konusu giderler 2007 yılında bir önceki yıla göre yüzde 22 oranında artış göstererek 12,7 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Diğer taraftan Fonun faiz dışı giderleri 2006 yılında büyük ölçüde 5,73 milyar YTL tutarındaki evalüasyon zararları sebebiyle 6,47 milyar YTL olarak gerçekleşmişken, 2007 yılında evalüasyon zararlarının bir önceki yıla göre yüzde 89 oranında azalması sebebiyle 1,22 milyar YTL tutarında kalmıştır.

31.12.2007 tarihi itibarıyla Fon aktifleri toplamının yüzde 46’sı görev zararı hesaplarından oluşmaktadır.

Tablo 25: TMSF Bünyesindeki Bağlı Ortaklıklar ve İştirakler

Bağlı Ortaklıklar ve İştirakler Portföye Alınma Tarihi

TMSF Hisse Oranı (%)

K Finansal Kiralama A.Ş. 30.10.2001 100,00Eti Finansal Kiralama A.Ş. 31.12.2001 100,00Nergis İnşaat ve Ticaret A.Ş. 15.12.2004 100,00Doğuş Çelik Civata A.Ş. 17.03.2005 100,00

28 16.07.2008 tarih ve 5787 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’da TMSF’nin Hazine’ye 31.12.2007 tarihine kadar olan borçlarının silinmesi öngörülmüştür.


201

Demir Kart Hizmetleri A.Ş. 25.10.2001 100,00D Factoring A.Ş. 25.10.2001 100,00İnteraktif Telekomünikasyon San. Ve Tic. A.Ş. 25.12.2001 100,00Merkez Yayın Holding A.Ş. 07.09.2007 100,00YAZ Bilgi Sistemleri A.Ş. 26.05.2003 100,00Göl Yatırım Holding A.Ş. 29.02.2008 99,99Prizma Bilgi Sistemleri 30.11.2007 99,96ES-EN Eskişehir Makina Sanayii ve Tic. A.Ş. 31.12.2001 99,95Sakarya İpekyolu Vadisi Serbest Bölge Kurucu ve İşleticisi A.Ş. 29.09.2006 95,70Es Factoring Hizmetleri A.Ş. 31.12.2001 95,00ES-YEM Eskişehir Yem Sanayii A.Ş. 31.12.2001 94,47

25.12.2001 9,95Atlas Finansal Kiralama A..Ş.

06.05.2008 88,70Tank İnternet Hizmetleri ve Pazarlama Ticaret A.Ş. 13.03.2006 80,00Kablonet İletişim Sistemleri A.Ş. 25.12.2001 67,92As Yapı Endüstrisi A.Ş. 30.10.2001 51,00A-Tel Pazarlama ve Servis Hizmetleri A.Ş. 18.10.2004 50,00Ege Factoring Hizmetleri A.Ş. 30.10.2001 40,88Gazete ve Matbaacılık A.Ş. 31.12.2001 39,00İktisat Finansal Kiralama A.Ş. 25.12.2001 25,60Seçkin Destek Hizmetleri Oto Kiralama A.Ş. 31.12.2001 21,86Nergis Tekstil Sanayi ve Ticaret A.Ş. 31.12.2001 20,00Yeşim Tekstil Sanayii ve Ticaret A.Ş. 31.12.2001 20,00Aks Televizyon Reklamcılık ve Filmcilik San. ve Tic. A.Ş. 18.04.2008 17,07Bayındır Finansal Kiralama A.Ş. 22.07.2002 15,00Birleşik Basın Dağıtım A.Ş. 31.12.2001 13,86Medya Holding A.Ş. 13.02.2006 7,16İzmir Enternasyonel Otelcilik A.Ş. 31.12.2001 5,00Bilgin Yayıncılık A.Ş. 31.12.2001 4,05İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. 25.12.2001 İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. 28.12.2001

3,14

Nergis Holding A.Ş. 31.12.2001 1,73Türk Nippon Sigorta A.Ş. 10.03.2005 1,57Kazakistan -Ziraat International Bank 28.12.2001 0,61Ekspres Yatırım Menkul Değerler A.Ş. 29.02.2008 0,02RCT Varlık Yönetim A.Ş. 06.06.2007 0,00Kaynak: Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu


202

9.9.2. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu

Fon Kurulu Üyeleri ♦ Hayati Yazıcı (Fon Kurulu Başkanı) ♦ Efkan Ala (Üye) ♦ Osman Güneş (Üye) ♦ Orhan F. Gümrükçüoğlu (Üye) ♦ İsmail Barış (Üye) ♦ Yusuf Beyazıt (Üye)

İnternet adresi http://www.sydgm.gov.tr

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu 14.06.1986 tarihinde yürürlüğe giren 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu ile kurulmuştur.

Kurulduğu tarihten 09.12.2004 tarihine kadar Fonun idari işleri Başbakanlığa bağlı bir birim olarak faaliyet gösteren Fon Genel Sekreterliği eliyle yürütülmüş; 09.12.2004 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5263 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunla Fon Genel Sekreterliği, Başbakanlığa bağlı bir Genel Müdürlük olarak teşkilatlandırılmıştır.

Fonun kuruluşunu teşkil eden 3294 Sayılı Kanun’un amacı; Fakr-u zaruret içinde ve muhtaç durumda bulunan vatandaşlar ile her ne suretle olursa olsun Türkiye’ye kabul edilmiş veya gelmiş kişilere yardım etmek, sosyal adaleti pekiştirici tedbirler alarak gelir dağılımının adilane bir şekilde tevzi edilmesini sağlamak ve sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı teşvik etmektir.

Fonun gelirleri,

♦ Kanun ve Kararnamelerle kurulu bulunan veya kurulacak olan fonlardan Bakanlar Kurulu kararıyla yüzde 10’a kadar aktarılacak miktarlardan,

♦ Gelir ve kurumlar vergisi tahsilat toplamının yüzde 2,8’inden, ♦ Trafik para cezalarının yüzde 50’sinden, ♦ RTÜK gelirlerinin yüzde 15’inden, ♦ Bütçeye konulacak ödeneklerden, ♦ Her nevi bağış ve yardımlardan, ♦ Diğer gelirlerden,

oluşmaktadır.


203

Fonda toplanan kaynak, Fon kurulunda alınan kararlar doğrultusunda ve Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü eliyle Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına aktarılmakta ve yardımlar Vakıflar tarafından vatandaşlara ulaştırılmaktadır.

Malî Durum

2007 yılında Fonun gelirleri 1,6 milyar YTL olarak gerçekleşmiş, giderler ise 1,4 milyar YTL olmuştur. 2006 yılında bu rakamlar sırasıyla 1,38 milyar YTL ve 1,39 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir.

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER GELİRLER GİDERLER (milyon YTL) GELİRLER GİDERLER 2003 827 652 2004 1.261 1.348 2005 1.358 1.305 2006 1.380 1.390 2007 1.598 1.414 Kaynak: Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü

2007 yılında Fona Genel Bütçe ödeneklerinden 1,55 milyar YTL aktarılmış olup bu tutarın 1,38 milyar YTL’si gelir ve kurumlar vergisinden ayrılan paylardan, 181 milyon YTL’si trafik cezalarından ayrılan paylardan, 22 milyon YTL’si ise diğer bütçe transferlerinden oluşmuştur. Fona 2007 yılında ayrıca RTÜK gelirlerinden ayrılan paylar dolayısıyla Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar Bütçesinden 11,5 milyon YTL’lik bir aktarım yapılmıştır. Böylece, Fona Merkezi Yönetim bütçesinden aktarılan kaynakların toplamı 2007 yılında 1,56 milyar YTL olarak gerçekleşmiş olup toplam Fon gelirlerinin yüzde 98’ini teşkil etmiştir.

Tablo 26: 2007 Yılında SYDTF’ye Yapılan Bütçe Transferleri

milyon YTL

Gelir ve Kurumlar V. Ayrılan Pay 1.347

Trafik Cezalarından Ayrılan Pay 181

Diğer Bütçe Transferi 22

Toplam Genel Bütçe 1.550

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Gelirlerinden Yapılan Aktarmalar 11,5

Toplam my. Bütçesi 1.561Kaynak: Kamu Hesapları Bülteni


204

9.9.3. Özelleştirme Fonu

Özelleştirme Fonu, 24.11.1994 tarih ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamalarının Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla özelleştirme uygulamalarının yerine getirilebilmesi için gereken maddi kaynakları sağlamak ve anılan Kanunda belirtilen çeşitli alanların finansmanı amacıyla T.C. Ziraat Bankası nezdinde kurulmuştur. Fonun yönetimi Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir.

Fonun gelir kaynakları, özelleştirme uygulamaları sonucu sağlanan gelirler ile idareye devredilen kuruluşlardan temettüler ve özelleştirme uygulamaları çerçevesinde ihraç edilecek menkul kıymetlerin satışından sağlanan gelirler, idareye devredilen kuruluşlara sağlanan finansmandan elde edilen gelirler ve sair gelirlerdir. Söz konusu gelirler, Fon tarafından iş kaybı tazminatı ödenmesi ve çeşitli hizmetlerin sağlanmasında, özelleştirmeye hazırlık çalışmalarında, Özelleştirme İdaresine devredilen kuruluşlarda idari, malî ve hukuki düzenlemelerin gerektirdiği giderlerde, pay sahibi olunan şirketlerin sermaye artırımlarında, özelleştirme uygulamaları için gereken mal ve hizmet alımında, idareye devredilen kuruluşlara borç olarak finansman sağlanmasında, İdarenin bütçesinde, özelleştirilen kuruluşların kalan borçlarının tasfiyesinde ve diğer çeşitli alanlarda kullanılmaktadır.

Yıllar itibarıyla özelleştirme fonunun gelirleri incelendiğinde, gelirlerin çok önemli bir bölümünün özelleştirme uygulamaları sonucu yapılan tahsilatlardan kaynaklandığı görülmektedir. Bu kapsamdaki gelirler, 2006 yılında büyük ölçüde TÜPRAŞ ve ERDEMİR’in blok hisse satışı yoluyla özelleştirmelerinden elde edilmiştir. 2007 yılında ise Halkbank’taki yüzde 23 oranındaki ÖİB hissesinin halka arzı ve İstanbul Levent’teki Karayolları Genel Müdürlüğü arazisinin satışı en önemli faaliyetlerdendir. 2007 yılında önceki yıllardan farklı olarak işletme ve tesis satışları ile halka arzdan elde edilen özelleştirme gelirleri ön plana çıkmış, blok hisse satışlarından elde edilen gelirler oldukça düşük gerçekleşmiştir.

Fonun ikinci önemli gelir kalemini ise özelleştirme kapsam ve programındaki kuruluşlardan elde edilen temettü gelirleri oluşturmaktadır. Bu gelirlerde 2006 öncesinde TÜPRAŞ’tan elde edilen temettü gelirleri önemli bir yere sahipken, 2007 yılında temettü gelirlerinin önemli bir bölümü Halkbankası’ndan elde edilmiştir.


205

Fonun giderleri gelirlerinin oldukça altında olmakla birlikte, 2007 yılında söz konusu giderler içindeki en önemli kalemler istihdama ilişkin olarak yapılan harcamalar ve idari bütçeye yapılan aktarımlardır.

Tablo 27: 2002-2007 Özelleştirme Fonu Gelir ve Giderleri milyon $ 2002 2003 2004 2005 2006 2007Gelirler 451 281 1.309 3.090 8.307 4.949Özelleştirme uygulamalarından tahsilat 316 155 949 2.657 7.911 4.163

Blok hisse satışları 0 8 631 1.754 7.178 1İşletme ve tesis satışları 0 82 54 28 109 1.307Halka arz 167 0 162 265 187 1.831IMKB'de satışlar 71 40 0 466 5 1Varlık satışları 6 18 33 138 353 929Bedelli devirler 72 7 69 6 79 95

Temettü gelirleri 80 63 223 343 197 468Faiz 15 7 25 44 66 243Diğer Gelirler 39 56 112 47 133 75Giderler 133 71 204 266 216 56İdari bütçeye aktarımlar 6 5 8 7 10 14İlan-reklam harcamaları 4 2 7 6 2 7Danışmanlık ödemeleri 1 3 1 10 29 2İstihdama ilişkin harcamalar 13 13 54 76 43 21Faiz giderleri 107 41 117 161 127 8Diğer 3 7 18 7 5 5Gelir-Gider Dengesi 317 209 1.105 2.825 8.091 4.893Kaynak: ÖİB

Fonda oluşan nakit fazlası, 4046 sayılı Kanun uyarınca Hazinenin iç ve dış borç ödemelerinde kullanılmak üzere Hazine hesaplarına intikal ettirilmektedir.29 Söz konusu aktarımlar merkezi yönetim bütçesine gelir olarak kaydedilmemekte, çizgi altı finansman kalemi olarak değerlendirilmektedir. Bu kapsamda, özelleştirme gelirlerinden elde edilen nakit fazlası özellikle 2006 ve 2007 yıllarında merkezi yönetim bütçesinin finansmanında önemli bir paya sahip olmuştur.

Özelleştirme Fonunun kullanımına ilişkin denetim, 10.12.2003 tarih ve 5018 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde Sayıştay tarafından yerine getirilmektedir. 29 15.05.2008 tarih ve 5763 Sayılı Kanun’un Geçici 23 üncü maddesiyle birlikte Özelleştirme Fonu’nun 2008 – 2012 döneminde oluşacak nakit fazlasının bir bölümünün Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP), ulaştırma ve enerji yatırımları için ayrılması hüküm altına alınmıştır.


206

9.9.4. Savunma Sanayii Destekleme Fonu

3238 Sayılı Kanun'un 12 nci maddesi ile, Türk Silahlı Kuvvetlerinin modernizasyonunun sağlanması ve ülkemizde modern savunma sanayiinin kurulması için gerekli kaynağın, genel bütçe dışında devamlı ve istikrarlı bir şekilde temini amacıyla Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde ve Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) emrinde Savunma Sanayii Destekleme Fonu (SSDF) kurulmuştur.

Fon’dan yapılan harcamalar, Savunma Sanayii İcra Komitesi kararları doğrultusunda; kredi, sermaye iştiraki ve proje bedellerinden oluşmaktadır. Her ne kadar, SSM sorumluluğunda yürütülen projelerin finansmanın esas itibarıyla SSDF’den karşılanması amaçlanmışsa da 3238 sayılı Kanunla, büyük ölçüde finansman gerektiren projeler için yurt dışından devlet destekli kredi temini imkanı da getirilmiştir.

Fon kaynakları;

♦ Her yıl bütçeye konulacak ödeneklerden, ♦ Türk Silahlı Kuvvetlerini güçlendirmek amacıyla kurulmuş bulunan

vakıflardan Fona yapılacak transferlerden, ♦ 3670 sayılı Millî Piyango Teşkiline Dair Kanun’un 1 inci maddesinde

zikredilen gelirlerden, ♦ 25.08.1971 gün ve 1473 sayılı Kanun’a göre ayrılan payın tamamı ile

mevcut veya ihdas edilecek her nevi müşterek bahislerden elde edilecek safi hasılatın tamamı yahut bu hâsılattan Bakanlar Kurulunca tespit edilecek orana göre hesaplanarak ayrılacak miktardan,

♦ Kanunla (vergi kanunları hariç) kurulan fonlardan Bakanlar Kurulunca belirlenecek miktarda yapılacak aktarmalardan,

♦ Millî Savunma Bakanlığı bütçesinden modern silah, araç ve gereçler için ayrılan ödeneklerden,

♦ 12.03.1982 gün ve 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu’nun 19 uncu maddesine göre oynatılmasına izin verilen talih oyunlarının işletildiği yerlerden elde edilecek gayrisafi hâsılattan Bakanlar Kurulunca tespit edilecek azami yüzde 50 oranında alınacak ve Bakanlar Kurulunca Toplu Konut Fonu ile Savunma Sanayii Destekleme Fonuna dağıtımı yapılacak miktardan,

♦ Fonun mal varlığından elde edilecek gelirlerden, ♦ 1111 sayılı Askerlik Kanunu’nun 10 uncu maddesi gereğince bedelli

askerlikten elde edilecek gelirlerden,


207

♦ Bağış ve yardımlardan, ♦ Diğer gelirlerden

oluşmaktadır.

Ayrıca, Genel Bütçeye dahil daire ve kuruluşlarca tahsil edilerek Savunma Sanayii Destekleme Fonuna Ödenecek gelirlerden 2380 sayılı Kanun’a göre belediyelere ve il özel idarelerine pay ayrılmamaktadır.

Malî Durum

Tablo 28: SSDF Kaynakları SSDF Gelirleri milyon $ TSK Güçlendirme Vakfından (TSKGV) Aktarmalar Milli Piyango Payı 186 Müşterek Bahis Payı 30 Gelir-Kurumlar Vergisi Hasılatı Üzerinden Aktarılan Pay 814 MSB Bütçesinden Aktarılan (2000/16 Sayılı Karar) MSB Bütçesinden Aktarılan (ÖTV Payı / 232) 127 Fon Malvarlığı Gelirleri Mevduat/repo Faizleri 2 DT- HB Faizleri 70 İştirak Gelirleri 3 Kredi Faizleri 1 Verilen Kredi Geri Dönüşleri 12 Bedelli Askerlik Gelirleri Bağış ve Yardımlar Hafif Silah Satışı Geliri (MKEK) 5 Diğer Gelirler 7 Toplam SSDF Gelirleri 1.256 Diğer Nakit Girişleri MSB Bütçesinden Projeler Kapsamında Aktarılan 1.059 Diğer Kurum Bütçelerinden Projeler Kapsamında Aktarılan 89 TSF'ndan Aktarılan 55 Toplam Nakit Girişleri 1.203 Genel Toplam 2.459 Kaynak: Savunma Sanayi Müsteşarlığı 2007 Yılı Faaliyet Raporu, s.41

2007 Yılı Faaliyet Raporuna göre 2007 yılı itibarıyla Fon kaynakları’nın milyon Dolar bazında gerçekleşme tutarları Tablo 28’de yer almaktadır.


208

Ayrıca 2007 Yılı faaliyet raporu verilerine göre SSDF gelirleri 2006 yılında 1,13 milyar YTL iken 2007 yılında 1,26 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Giderler ise 2006 yılında 1,04 milyar YTL’den 2007 yılında 1,20 milyar YTL’ye yükselmiştir.

Tablo 29: SSDF Giderleri 2007 Yılı Giderleri milyon $ Proje Ödemeleri 1.016 Ar-Ge Proje Ödemeleri 31 Kredi Geri Ödemesi 73 Verilen Krediler 34 Diğer Ödemeler 40 SSDF Gider Toplamı 1.194 Diğer Kurum Bütçeleri Kaynaklı Proje Ödemeleri 333 TSF Kaynaklı Proje Ödemeleri 55 Genel Toplam 1.581 Kaynak: Savunma Sanayi Müsteşarlığı 2007 Yılı Faaliyet Raporu, s.42


209

9.9.5. Tanıtma Fonu

Ülkemizi yurt içinde ve dışında çeşitli yönleriyle tanıtmakla görevli kuruluşların kaynaklarını artırmak, Türk kültür varlığının yayılmasını sağlamak, Devlet arşiv hizmetlerini müessir hale getirmek, milletlerarası kamuoyunu memleketimizin menfaatleri istikametinde yönlendirmeye çalışmak amaçlarına yönelik olarak 10.06.1985 tarihli ve 3230 sayılı Kanun’un 4. maddesine bir bent eklenmesi ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde Başbakanın emrinde bir “Tanıtma Fonu” kurulmuştur.

Tanıtma Fonunun kaynakları :

♦ Başbakanlık bütçesine bu maksatla konulacak ödenek, ♦ Kanunla kurulan fonlardan Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenecek

miktarda yapılacak aktarmalar, ♦ Bağış, yardım ve diğer gelirlerdir.

Fonun kaynakları arasında başlangıçta, Milli Piyango gayri safi hasılatının yüzde 10’u ile her nevi müşterek bahis tertibi sonucu sağlanacak hasılattan ikramiye olarak ayrılacak kısmın dağıtımından önceki toplamı üzerinden kesilecek yüzde 5 paylar da yer almakta iken, 14.03.2007 tarih ve 5602 sayılı Kanun’un 11 inci maddesi ile söz konusu kalemler Fonun gelir kaynakları arasından çıkarılmıştır.

Tanıtma fonundan harcamalar, kanunun amacına uygun olarak kullanılmak üzere, Başbakanın onayı ile yapılır.

Fonda toplanacak paradan yüzde 20’si bir yandan bütçeye gelir öte yandan da Başbakanlık bütçesinin ilgili tertibine Maliye Bakanlığınca ödenek kaydolunur.


210

9.10. Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı

Mütevelli Heyeti Üyeleri ♦ Milli Savunma Bakanı M. Vecdi Gönül (Başkan) ♦ Genelkurmay II nci Başkanı Org. Ergin Saygun (Üye) ♦ Milli Savunma Bakanlığı Müsteşarı Korg. Ahmet Turmuş (Üye) ♦ Milli Savunma Bakanlığı Savunma Sanayi Müsteşarı Murad Bayar (Üye) İnternet adresi www.tskgv.org.tr

Silahlı Kuvvetlerimizin güçlendirilmesi, ihtiyaç duyulan silah, araç ve gereçleri yurt içinde üretecek seviyede bir savunma sanayii kurularak dışa bağımlılığın asgariye indirilmesi amacıyla, 25.06.1987 tarihli ve 3388 sayılı Kanun uyarınca, daha önce muhtelif tarihlerde kurulmuş olan Kara, Deniz ve Hava Kuvvetlerini Güçlendirme Vakıflarının birleştirilmesi ile Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı kurulmuştur. Vakıf, Milli Savunma Bakanı, Genel Kurmay ikinci Başkanı, Milli Savunma Bakanlığı Müsteşarı ve Milli Savunma Bakanlığı Savunma Sanayi Müsteşarı'ndan oluşan Mütevelli Heyeti tarafından yönetilmektedir

Vakfın amaçlarına ulaşmak için haiz olduğu yetkilerin arasında ticari işletmeler kurmak, ticari işletmelere ortak olmak ve bu işletmeler nezdinde vakıf temsilcilerini seçmek bulunmaktadır. Bu çerçevede Vakıf doğrudan ve dolaylı olarak toplam 18 şirkete iştirak etmektedir.

Bu iştiraklerden Vakıf payı yüzde 50’nin üzerinde olanlar

♦ TAI (Tusaş-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ), ♦ Aselsan, ♦ Havelsan, ♦ İşbir ve ♦ Aspilsan’dır.

Özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösteren bu şirketlerde pay sahibi olan Vakfın yönetim kontrolü devlet görevlilerinde olduğundan, bu şirketler kamu işletmesi olarak bu Rapora eklenmiştir.


211

TAİ (TUSAŞ): Türkiye’de insanlı ve insansız hava platformlarının tasarımı, geliştirilmesi, imalatı, entegrasyonu, modernizasyonu ve satış sonrası hizmetleri alanlarında teknoloji merkezi konumunda olan TUSAŞ, 15 Mayıs 1984 tarihinde kurulmuştur. TAI’nin hissedarları Türk Silahlı Kuvvetleri’ni Güçlendirme Vakfı, Savunma Sanayii Müsteşarlığı ve Türk Hava Kurumu’dur.

ASELSAN: Elektronik ürünler ve sistemler tasarlayan, geliştiren, üreten ve ürünlerinin satış sonrası servis hizmetlerini karşılayan; yüksek teknolojili ve çeşitli ürün yelpazesine sahip bir elektronik sanayi kuruluşudur. ASELSAN çalışmalarını haberleşme cihazları, savunma sistem teknolojileri, radar, elektronik harp ve istihbarat sistemleri, mikroelektronik güdüm ve elektro-optik alanlarında sürdürmektedir. ASELSAN’ın çoğunluk hissesi TSKGV’ye ait olup, yüzde 15’i İMKB’de işlem görmektedir.

HAVELSAN: Vakfın yüzde 99 katkı payının olduğu HAVELSAN, bir yazılım şirketi olarak, komuta kontrol bilgi sistemleri, e-Devlet uygulamaları, simülasyon ve eğitim sistemleri, hava ve savunma sistemleri ve anayurt güvenliği alanlarında faaliyet göstermektedir.

İŞBİR ELEKTRİK SANAYİİ AŞ: 1977 yılında Balıkesir’de kurulan İşbir Elektrik San.A.Ş. 1981 yılında Senkron Alternatör ve Dizel Elektrojen Grubu üretimine başlamıştır. Ülkemizin başta dizel elektrojen grupları olmak üzere, senkron alternatörler, statik ve dinamik frekans konvertörleri, askeri ve sivil maksatlı mobil dual setleri, sahil güvenlik botları ve römorkörlerde kullanılan gemi tipi dizel jeneratör setleri ile TCDD tarafından kullanılan vagon jeneratörleri üreten en büyük kuruluşudur. Şirketin yüzde 99,8’i Vakfa aittir.

ASPİLSAN: 1981 yılında Kayseri halkının bağışlarıyla kurulmuş olup, halen hisselerinin yüzde 98,7’sine Vakfa aittir. Başlıca ürün çeşitleri haberleşme, silah, optronik, meditronik cihazları ile uçak / helikopterler için her türlü pil /batarya blokları ve akü sistemleridir. Bunlara ilave olarak askeri ve sivil piyasa ihtiyaçları için şarj cihazları ile laboratuar test sistemlerinin tasarım ve üretimi de yapılmaktadır. Ürün kalitesi ve çeşitliliği bakımından ASPİLSAN A.Ş. bugün Türk Silahlı Kuvvetlerinin pil ve batarya ihtiyaçlarının tamamını karşılayacak durumdadır.


212

Tablo 30: TSKGV’nin Pay Sahibi Olduğu Şirketler Şirket Adı TSKGV Payı (%)İşbir Elektrik Sanayii A.Ş. 99,76Havelsan Hava Elektronik Sanayii ve Ticaret A.Ş. 98,90Aspilsan Askeri Pil Sanayii ve Ticaret A.Ş. 97,70Aselsan Elektronik Sanayii ve Ticaret A.Ş 84,58TAI Tusaş Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. 54,49Roketsan Roket Sanayii ve Ticaret A.Ş. 35,50TAPASAN Hassas Mekanik ve Elektronik San. ve Tic. A.Ş 25,00Turktıpsan Sağlık Turizm Eğitim ve Ticaret A.Ş. 20,00DİTAŞ Deniz İşletmeciliği ve Tankerciliği A.Ş. 20,00Netaş Nortel Networks Netaş Telekomünikasyon A.Ş 15,00Mercedes-Benz Türk A.Ş 5,00TEI Tusaş Motor Sanayii AŞ 3,02HEAŞ Havaalanı İşletme ve Havacılık Endüstrileri A.Ş. 1,18HTR Havelsan Teknoloji Radar Sanayii ve Ticaret A.Ş. 0,01Kaynak: www.tskgv.org.tr


213

9.11. Döner Sermaye İşletmeleri

Döner sermaye işletmeleri; genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin kamu hizmeti üretiminde ortaya çıkan atıl kapasitelerinin değerlendirilmesi amacıyla kurulmuştur. Ayrıca, söz konusu kamu idarelerinin esas faaliyetlerinin bir parçası olarak ortaya çıkmakla birlikte genel idare esaslarına göre üretilmesi mümkün olmayan özel mal ya da hizmetlerin üretiminin gerçekleştirilmesini temin etmek üzere kendilerine tahsis edilen sermaye ile faaliyet gösteren işletmelerdir.

Döner sermaye işletmeleri eliyle merkezi yönetim bütçesine ilişkin sınırlamaların ve prosedürlerin dışında kalınarak daha fazla idari ve malî özerkliğe sahip olunmakta ve yapılacak harcamaların daha rahat ve kolay olarak gerçekleştirilmesi sağlanmaktadır. Bununla birlikte, döner sermaye işletmelerinden elde edilen gelirlerden personele pay ayrılması suretiyle personelin gelir imkanları artırılmaktadır.

Ülkemizde ilk döner sermeye uygulaması, Tarım Bakanlığına bağlı okulların ve zirai müesseselerin iyileştirilmesi ve bunların ürün satış gelirlerinin etkili biçimde değerlendirilmesi amacıyla çıkarılan 1925 yılında 549 sayılı “Ziraat Müesseselerine Sabit Sermaye Vaz’ına Dair Kanun” ile gerçekleştirilmiştir.

1927 yılında yürürlüğe giren 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu’nun 49 uncu maddesi ile ilk kez döner sermaye işletmelerine yönelik genel bir düzenlemeye yer verilmiş ancak söz konusu madde hükümlerine göre kurulan döner sermaye işletmesi sayısı sınırlı sayıda kalmıştır. İzleyen yıllarda, 3046 sayılı Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkında Kanun’un 40 ve geçici 2 inci maddeleri, 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu’nun 58. maddesi ve ilgili kamu idarelerinin teşkilat kanunlarında yer alan çeşitli maddelerle çok sayıda döner sermaye işletmesi kurulmuştur.

Farklı tarihlerde, farklı amaçlarla ve farklı hukuki düzenlemelerle faaliyete giren döner sermaye işletmeleri uygulamada standart bir malî ve idari yapıdan uzaklaşmıştır. Örneğin bazı döner sermeye işletmeleri kurumlar vergisi ya da katma değer vergisi mükellefi iken bazıları istisna tutulmaktadır. Yine bazı döner sermeye işletmeleri kârlarını Hazineye yatırmakla yükümlü iken bazılarının kârları sermayelerine ya da bir sonraki yılın gelirlerine ilave edilmektedir. Bazı döner sermaye işletmelerinde karar ve yönetim fonksiyonu Yönetim Kurulu tarafından yerine getirilirken, bazılarında Merkez Müdürlüğü


214

veya İşletme Müdürlüğü gibi farklı organlar tarafından yerine getirilmekte; bazılarında ise böyle bir organ bulunmamaktadır.

5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun geçici 11 inci maddesi ile döner sermaye işletmelerinin 31.12.2007 tarihi itibarıyla tasfiye edilmesi ve tasfiyeye ilişkin esas ve usullerin Bakanlar Kurulunca çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenmesi öngörülmüş ise de 22.12.2005 tarih ve 5436 sayılı Kanun’un 10 uncu maddesi ile söz konusu maddede değişikliğe gidilerek döner sermaye işletmelerinin 31.12.2007 tarihine kadar yeniden yapılandırılacağına hükmolunmuştur. 14.12.2007 tarihli ve 5724 sayılı 2008 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’nun 28 inci maddesiyle "anılan tarih "31.12.2008” olarak değiştirilmiştir.30

Ülkemizde 2007 yılı sonu itibarıyla genel bütçeli kuruluşlara bağlı olarak 1.119, özel bütçeli kuruluşlara bağlı olarak ise 307 olmak üzere toplam 1.426 döner sermaye işletmesi faaliyet göstermektedir. Söz konusu işletmelerin 492’si Milli Eğitim Bakanlığına, 331’i Çevre ve Orman Bakanlığına (Orman Genel Müdürlüğü dahil), 214’ü Sağlık Bakanlığına, 187’si ise Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlı olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.

Döner sermaye işletmelerinin, 2007 yılı brüt satışları yüzde 8,6 artarak yaklaşık 17 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu işletmelerin faaliyet kârlılığında bir önceki yıla göre yaklaşık yüzde 21 oranında bir artış olmasına rağmen diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararların 2006 yılı tutarının yaklaşık 4 katı düzeyinde gerçekleşmesi dolayısıyla işletmeler dönem sonunda 570 milyon YTL zarar etmişlerdir. Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlardaki artış ise büyük ölçüde Sağlık Bakanlığına bağlı döner sermaye işletmelerinin 28.03.2007 tarih ve 5615 sayılı Kanun uyarınca alacak terkin işlemlerinden kaynaklanmıştır.

Döner sermaye işletmeleri, bağlı bulundukları kurumların bütçelerinden ayrı olarak yıllık işletme bütçelerini hazırlamakta, söz konusu bütçe bağlı bulunulan kurumların yetkili organlarınca onaylanmakta ve uygulamaya konulmaktadır. Döner sermaye işletmelerinde uygulanacak muhasebe ve bütçeleme esasları, 5018 sayılı Kamu Malî Yönetim ve Kontrol Kanunu ve 178 sayılı Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname uyarınca Maliye Bakanlığınca hazırlanan ve 01.05.2007 tarih ve 26509 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği” ile belirlenmiştir.

30 24.07.2008 tarih ve 5793 sayılı Kanun ile bu tarih 31.12.2010’a uzatılmıştır.


215

Tablo 31: Döner Sermaye İşletme Sayıları 2006 2007 Genel Bütçeli İdarelere Bağlı Döner Sermaye İşletmeleri 1- Başbakanlık 42 45 2- Maliye Bakanlığı 1 3- Tarım ve Köyişleri Bakanlığı 196 187 4- Milli Savunma Bakanlığı 59 59 5- Sağlık Bakanlığı 215 214 6- Adalet Bakanlığı 2 2 7- Dışişleri Bakanlığı 1 1 8- İçişleri Bakanlığı 1 1 9- Milli Eğitim Bakanlığı 483 49229-Kültür ve Turizm Bakanlığı 4 411-Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 2 212-Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 27 2713-Çevre ve Orman Bakanlığı 84 8414-Ulaştırma Bakanlığı 1 1T O P L A M 1.118 1.119 Özel Bütçeli İdarelere Bağlı Döner Sermaye İşletmeleri 1- Başbakanlık ( Vakıflar Genel Müdürlüğü ) 3 32- Üniversiteler 53 573- Çevre ve Orman Bakanlığı (Orman Genel Müdürlüğü)r 247 247T O P L A M 303 307GENEL VE ÖZEL BÜTÇELİ İŞLETME TOPLAMI 1.421 1426Kaynak: Muhasebat Genel Müdürlüğü

Söz konusu işletmelerin bütçe, bilanço, gelir tablosu gibi temel malî tablolarının kontrolü ve takibi işlemleri ise Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü tarafından yerine getirilmektedir. Ayrıca söz konusu birim tarafından genel bütçeli idarelere bağlı döner sermaye işletmelerinin sermayelerinde meydana gelen yıllık değişimler, bir çizelge halinde Hazine Müsteşarlığına iletilmekte, söz konusu işletmelerin sermaye tutarlarının Devlet hesaplarına kaydı Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde Hazine Müsteşarlığı İç Ödemeler Saymanlığınca gerçekleştirilmektedir. Anılan kuruluşların sermaye tutarları 242 no’lu “Döner sermayeli kuruluşlara yatırılan sermayeler” hesabında izlenmekte olup söz konusu hesapta 2007 yılı sonu itibarıyla yer alan tutarlar aşağıdaki şekildedir:


216

Tablo 32: Döner Sermaye İşletmeleri Gelir Tablosu (milyon YTL) 2006 2007 % Artış

A- Brüt Satışlar 15.676 17.028 8,6B- Satış İndirimleri (-) 393 425 8,2C- Net Satışlar 15.283 16.603 8,6D- Satışların Maliyeti (-) 5.783 6.784 17,3 Brüt Satış Kârı veya Zararı 9.500 9.820 3,4E- Faaliyet Giderleri 7.703 7.642 -0,8 Faaliyet Kârı veya Zararı 1.797 2.177 21,1F- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar 295 379 28,5

G- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar (-) 779 3.047 291,4

Olağan Kâr veya Zarar 1.314 -491 -H- Olağandışı Gelir ve Karlar 79 171 116,4I- Olağandışı Gider ve Zararlar (-) 129 153 18,5J- Dönem Kârı veya Zararı 1.264 -472 -

Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük karşılıkları (-) 73 98 33,3

Dönem Net Kârı veya Zararı 1.191 -570 -Kaynak: Muhasebat Genel Müdürlüğü


217

Tablo 33: Döner Sermaye İşletmeleri 2007 Sermaye Tutarları (Bin YTL) Başbakanlık DSİ 15.000Darphane ve Damga Matbaası DSİ 98Dini Yayınlar DSİ 12.000Türkiye İstatistik Kurumu DSİ 785Devlet Personel Başkanlığı DSİ 500SHÇEK Genel Müdürlüğü DSİ 963Yargıtay Yayınları DSİ 50Adli Tıp Kurumu DSİ 12.093Ana Depo, Tamirhane ve Fabrikalar DSİ 3.925Gülhane Askeri Tıp Akademisi DSİ 0Askeri Hastaneler DSİ 1.077Özel Bakım Merkezi DSİ 0Nüfus ve Vatandaşlık İşleri DSİ 82Devlet Konukevi DSİ 329Tasfiye İşleri DSİ 6.366Muhtelif Döner Sermaye İşletmeleri I 7.664Yapı İşleri Genel Müdürlüğü DSİ 963Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü DSİ 402Sağlık Kurumları DSİ 4.180.798Denizcilik Müsteşarlığı DSİ 6.080Teknik Ziraat DSİ 68.397Zirai Mücadele ve Karantina Müdürlüğü DSİ 0867 ve 170 Sayılı Kanunlarla Kurulmuş DSİ 0İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Merkezi DSİ 330Yakın ve Ortadoğu Çalışma Merkezi DSİ 204Muhtelif Döner Sermaye İşletmeleri II 60.092Çevre ve Orman Bakanlığı DSİ 41.500Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü DSİ 21.358Orman Genel Müdürlüğü DSİ 82.440Özel Bütçeli İdarelere Ait Diğer Döner Sermeye İşletmeleri 1.728TOPLAM 4.525.222Kaynak: Muhasebat Genel Müdürlüğü, Hazine Müsteşarlığı İç Ödemeler Muhasebe Birimi

Döner sermaye işletmelerinin denetimi bağlı bulundukları kurumların denetim elemanlarınca gerçekleştirilebildiği gibi, Muhasebat Kontrolörleri ve Maliye Müfettişlerince de denetime tabi tutulmaktadır. Ayrıca 21.02.1967 tarih ve 832 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 28 inci maddesi uyarınca döner sermaye işletmeleri Sayıştay tarafından denetlenmekte ve gerekli görüldüğü takdirde denetim sonuçları TBMM’ye raporlanmaktadır.


218

9.12. Mahalli İdare İşletmeleri

Mahalli idareler, 5018 sayılı Kamu Malî Yönetim ve Kontrol Kanunu’nun 3 üncü maddesinde, yetkileri belirli bir coğrafi alan ve hizmetlerle sınırlı olarak kamusal faaliyet gösteren belediyeler, il özel idareleri ile bunlara bağlı veya bunların kurdukları veya üye oldukları birlik ve idareler olarak tanımlanmıştır.

Mahalli idarelere kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında şirket kurma yetkisi verilmiştir.

5302 sayılı İl Özel İdareleri Kanunu’nun 52 ve 53 üncü maddelerinde; idarelerin kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabileceği ve, özel gelir ve gideri bulunan hizmetlerini İçişleri Bakanlığının izniyle bütçe içi işletme kurarak yapabileceği hüküm altına alınmıştır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 70 inci maddesinde; belediyelerin kendilerine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usûllere göre şirket kurabilecekleri belirtilmiştir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26 ncı maddesinde ise, “Büyükşehir belediyesi kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabilir. Genel sekreter ile belediye ve bağlı kuruluşlarında yöneticilik sıfatını haiz personel bu şirketlerin yönetim ve denetim kurullarında görev alabilirler. Büyükşehir belediyesi, kendine ait büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir; ya da bu yerlerin belediye veya bağlı kuruluşlarının yüzde 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin yüzde 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle işletilmesini devredebilir.” hükmü bulunmaktadır.

Mahalli idarelerin iştirak ettiği veya kurduğu şirketler31, yönetim kontrolü kamu idarelerinin uhdesinde olduğundan kamu işletmesi olarak tasnif edilmektedir.

Mahalli idarelerin faaliyetleri ve malî durumu, merkezi yönetim tarafından izlenilmekte olup, söz konusu idarelere ait şirketlerin faaliyetlerinin izlenmesi ve raporlanmasına yönelik çalışmalar ise devam etmektedir. Halihazırda mahalli 31 Bu işletmeler zaman zaman Belediye İktisadi Teşebbüsleri (BİT) olarak da adlandırılmaktadır. Ancak, il özel idareleri de şirket sahibi olabilmektedir.


219

idarelere ait işletmelerin konsolide verilerine ulaşmak imkanı bulunmamaktadır. Ancak, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı verilerine göre, vergi mükellefi olan ve belediye iktisadi teşebbüsü adı altında tasnif edilen işletme sayısı yaklaşık 700’dür.

Mahalli idare işletmeleri, doğrudan kamu denetimine tabi olmayıp bağlı oldukları belediyeler ve idareler üzerinden dolaylı olarak denetlenmektedir. İl özel idareleri, büyükşehir belediyeleri ve diğer belediyelerin denetimi; kamu kurumlarına ilişkin genel denetim yetkisini elinde bulunduran Sayıştay tarafından yürütülmektedir. Ancak, Sayıştay’ın mahalli idare işletmeleri üzerindeki denetim yetkisine ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır.

Diğer taraftan, Anayasa’nın 165 inci maddesinde yer alan, “Sermayesinin yarısından fazlası doğrudan doğruya veya dolaylı olarak Devlete ait olan kamu kuruluş ve ortaklıklarının Türkiye Büyük Millet Meclisince denetlenmesi esasları kanunla düzenlenir.” hükmüne istinaden istihsal edilen 3346 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri ile Fonların Türkiye Büyük Millet Meclisince Denetlenmesinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, mahalli idarelerin sermayedarı olduğu işletmeleri kapsamamaktadır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nda, belediyelerin malî işlemler dışında kalan diğer idarî işlemleri, hukuka uygunluk ve idarenin bütünlüğü açısından İçişleri Bakanlığı tarafından denetleneceği hükme bağlanmıştır. Bu çerçevede yürütülen denetimler belediye şirketlerini doğrudan değil, belediyenin üzerinden dolaylı olarak ilgilendirmektedir.

Mahalli idareler, değişen paylarda ve çeşitli işletmelere doğrudan veya iştirak edilen diğer işletmeler vasıtasıyla dolaylı olarak iştirak etmektedir. Bu işletmeler çoğunlukla anonim şirket veya limited şirket olarak kurulmakta; ulaştırma ve toplu taşımacılık, doğalgaz dağıtım, inşaat, turizm, peyzaj, danışmanlık gibi alanlarda faaliyet göstermektedir.

Mahalli idareler ile işletmeleri arasındaki malî ilişkilerin şeffaf bir şekilde takip edilmesi ve raporlanması, yönetim kurullarının teşkili ve üyelerinin seçim ve kriterleri dahil kurumsal yönetim ilkelerine uygun faaliyette bulunmaları ve söz konusu işletmelerin daha sağlıklı bir kamu denetimine tabi tutulması, rekabetin tesisi açısından büyük önem taşımaktadır.

Ülkemizde belediyelerin kamu kurum ve kuruluşlarından olan alacaklarının diğer kamu kurum ve kuruluşlarına olan borçlarına karşılık olmak üzere takas ve mahsubuna ilişkin uygulamalardan, belediyelerin yüzde 50’den fazla hisseyle iştirak ettiği işletmelerde yararlanmaktadır. Borç faizlerinin tekrar


220

hesaplanarak borçların yeniden yapılandırılmasına da imkan tanıyan bu tür uygulamalar, merkezi yönetim malî dengesi üzerinde etkili olmaktadır.

Diğer taraftan, 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde belediyelerin yüzde 50’den fazla hisseyle iştirak ettiği işletmelere geri ödeme garantili ve ikrazlı borç imkanı tanınabilmekte, belediyeler vasıtasıyla söz konusu işletmelere yatırım garantisi sağlanabilmektedir. Bu kapsamda, merkezi yönetimin bu idareleri ve şirketlerini izlemesi büyük önem taşımaktadır.

Belediye iştiraklerine ilişkin bilgi alınabilecek bazı internet adresleri aşağıdadır:

http://www.ankara.bel.tr/AbbSayfalari/Kurumsal/Sirketler.aspx

http://www.antalya.bel.tr/tr/bel_kurumsal/sirketler.cfm

http://www.eskisehir-bld.gov.tr/belediye/link4.php

http://www.gaziantep-bld.gov.tr/belediyesirketleri.php

http://www.ibb.gov.tr/tr-tr/kurumsal/sirketler/Pages/IBBSirketler.aspx

http://www.izmir.bel.tr/Firms.asp?menuID=33&MenuName=İbb%20şirketleri


221

Bölüm 10: Ekler


222


223

EK 1: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI PORTFÖYÜ KİT MALİ TABLOLARI


224

225

Ek – 1 Tablo 1: Özet Gelir Tablosu (Toplulaştırılmış)

(Cari Fiyatlar - milyon YTL) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Brüt Satışlar 24.057 25.314 27.443 33.084 42.099 45.211

Yurt İçi 21.981 23.466 25.410 30.095 38.030 38.746 Yurt Dışı 1.224 1.122 1.123 1.382 1.552 1.453 Görev Zararları 687 542 692 1.364 1.403 699

Satış İndirimleri 112 164 192 218 529 1.083 Satışların Maliyeti 19.428 21.610 23.558 29.362 38.126 38.602 Faaliyet Giderleri 1.767 1.451 1.608 1.755 2.037 2.862 Faaliyet Kâr-Zararı 2.750 2.088 2.085 1.749 1.407 2.665

Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar 1.528 1.498 3.340 1.108 3.735 4.401

Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar 303 538 2.040 522 2.235 2.997

Karşılık Gideri 141 148 71 264 217 83

Finansman Giderleri 1.760 794 663 421 991 909

Faiz Giderleri 592 471 372 272 437 734

Kur Farkları 1.152 318 288 146 552 171

Olağandışı Gelir ve Karlar 372 400 362 1.151 631 906

Olağandışı Gider ve Zararlar 902 1.365 1.422 1.601 1.314 2.236

Dönem Kâr-Zararı 1.685 1.289 1.663 1.463 1.233 1.829

Dönem Net Kâr-Zararı 989 815 1.171 990 866 1.237

Dönem Net Kâr-Zararı / GSYH 0,28 0,18 0,21 0,15 0,11 0,14

Kaynak: KİT’ler ve Hazine Müsteşarlığı


226

Ek – 1 Tablo 2: Özet Bilanço (Toplulaştırılmış)

(Cari Fiyatlar - milyon YTL) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 AKTİF TOPLAMI 34.685 41.736 52.424 58.547 69.875 82.764

Dönen Varlıklar 14.922 17.159 22.412 27.577 36.686 44.180 Hazır Değerler ve Menkul Kıymetler 2.591 1.886 1.921 2.619 2.882 4.211 Ticari ve Diğer Alacaklar 9.665 11.774 15.247 18.390 26.285 31.921 Stoklar 2.177 2.441 2.824 3.505 3.771 4.088

Duran Varlıklar 19.763 24.577 30.012 30.971 33.188 38.584 Ticari ve Diğer Alacaklar 858 1.112 1.012 1.912 1.737 1.472 Mali Duran Varlıklar 207 705 1.058 1.186 1.219 1.125 Maddi Duran Varlıklar 18.397 22.359 27.313 26.978 28.780 33.870

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 11.448 13.036 16.386 19.115 25.397 30.549 Mali Borçlar 3.035 2.656 2.654 2.242 3.835 4.633 Ticari ve Diğer Borçlar 6.056 6.964 9.143 11.670 15.739 18.055 Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler 607 657 921 990 1.191 2.768

Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 5.953 5.541 5.740 7.052 8.471 9.389 Mali Borçlar 5.630 5.085 5.045 5.548 6.175 6.303 Ticari ve Diğer Borçlar 30 17 59 48 554 763

Öz Kaynaklar 17.284 23.160 30.298 32.381 36.006 42.825 Nominal Sermaye 9.617 11.947 15.120 17.091 21.302 31.611 Ödenmiş Sermaye 8.457 10.971 12.407 14.847 17.254 24.580

AKTİF TOPLAMI / GSYH 9,9 9,2 9,4 9,0 9,2 9,7



227

Ek – 1 Tablo 3: Malî Rasyolar

2002 2003 2004 2005 2006 2007 LİKİDİTE RASYOLARI

Cari Oran 1,30 1,32 1,37 1,44 1,44 1,45 Asit Test Oranı 0,88 0,86 0,84 0,95 0,99 1,05 Nakit Oranı (Disponibilite Oranı) 0,15 0,11 0,08 0,13 0,10 0,13 Stok Dönüş Hızı 2,39 2,34 2,24 2,32 2,62 2,46 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 113 134 157 171 194 227 Nakit Çevirme Süresi (gün) 66 84 89 87 88 103

SERMAYE YAPISI VE UZUN VADELİ FİNANSMAN DURUMUFinansal Kaldıraç 0,50 0,45 0,42 0,45 0,48 0,48 UV Borçlar / Özkaynaklar 0,34 0,24 0,19 0,22 0,24 0,22 Özkaynaklar / Aktifler 0,50 0,55 0,58 0,55 0,52 0,52 Faizleri Karşılama Oranı 1,96 2,62 3,51 4,47 2,24 3,01

YATIRIM GETİRİ ORANLARI Aktif Getiri Oranı (%) 7,83 3,59 3,47 2,31 2,43 2,46 Özsermaye Getiri Oranı (%) 7,84 4,03 4,38 3,16 2,53 3,14

FAALİYET RASYOLARI Brüt Satış Kârı Oranı 0,19 0,14 0,14 0,11 0,08 0,13 Faaliyet Kârı / Satışlar 0,11 0,08 0,08 0,05 0,03 0,06 Vergi Öncesi Kâr / Satışlar 0,07 0,05 0,06 0,04 0,03 0,04 Dönem Net Kârı / Satışlar 0,04 0,03 0,04 0,03 0,02 0,03

AKTİF KULLANIM ORANLARI Satışlar / Hazır Kıymetler 13,57 17,25 20,22 13,07 16,00 11,51 Satışlar / Alacaklar 3,18 2,69 2,30 2,11 1,86 1,59 Satışlar / Aktifler 0,69 0,60 0,52 0,56 0,59 0,53


228

Ek – 1 Tablo 4: Vergi Dışı Gelirler

(Cari Fiyatlar - milyon YTL) GELİRLER 2006 2007 Yüzde Artış TEMETTÜ ÖDEMELERİ 3.428 1.597 -53,4

ETİMADEN 32 116 262,5TELEKOM (1) 3.140 990 -68,5DMO 20 30 50,0DHMİ 200 344 72,0KIYEM 10 10 0,0TPAO 26 38 46,2PTT 70

HASILAT PAYI ÖDEMELERİ (2) 191 230 20,4

DMO 22 17 -22,7DHMİ 73 103 41,1KIYEM 14 13 -7,1TPAO 82 96 17,1

KAMU BANKALARI TEMETTÜ ÖDEMELERİ 1.385 2.615 88,8

ZİRAAT BANKASI 1.080 1.507 39,5HALK BANKASI 297 -100,0KALKINMA BANKASI 8 103 1187,5EXIMBANK 84 MERKEZ BANKASI 921

KAMU BANKALARI DİĞER ÖDEMELER 671 193 -71,2

ZİRAAT BANKASI(3) 26 7 -73,1HALK BANKASI (3) 3 0,5 -83,3EXIMBANK (4) 433 60 -86,1T. EMLAKBANKASI (3) 231 125 -45,9

İŞTİRAKLERDEN ELDE EDİLEN GELİRLER 0 2 TOPLAM VERGİ DIŞI GELİRLER 5.696 4.637 -18,6 AÇIKLAMALAR (1) Nakit Temettü, Alacağın Temliki ve Nakit Aktarımları (2) 5018 sayılı Kanun uyarınca KİT'lerden yapılan tahsilat (3) 4603 ve 2004 sayılı Kanunlar uyarınca yapılan tahsilatlar (4) Politik Risk ödemesi


229

EK 2: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI PORTFÖYÜ KİT İSTİHDAM BİLGİLERİ


230

231

Ek – 2 Tablo 1: Personel Sayıları ve Maliyetleri

Personel Sayıları 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Memur + Sözleşmeli 95.205 92.701 89.547 85.900 80.455 76.313 75.755 76.195 İşçi 112.066 109.720 102.419 91.006 85.644 83.201 81.285 79.880 Toplam 207.271 202.421 191.966 176.906 166.099 159.514 157.040 156.075 İstihdam Giderleri (milyon YTL) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Memur + Sözleşmeli 549 811 1.203 1.446 1.582 1.673 1.832 2.055 İşçi 1.214 1.651 2.019 2.436 2.467 2.795 2.872 3.272 Toplam 1.763 2.463 3.222 3.882 4.049 4.469 4.705 5.327 Personel Maliyeti (YTL / Ay) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Memur + Sözleşmeli 480 729 1.120 1.403 1.638 1.827 2.015 2.247 İşçi 903 1.254 1.643 2.231 2.400 2.800 2.945 3.413 Toplam 709 1.014 1.399 1.829 2.031 2.334 2.497 2.844 İstihdam Giderleri / (Satış + Faaliyet) (%) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Memur + Sözleşmeli 9,9 7,1 5,3 6,1 6,5 5,9 5,0 5,4 İşçi 18,7 12,2 7,8 9,7 9,5 9,0 7,3 8,2 Toplam 28,6 19,2 13,0 15,8 16,0 14,9 12,4 13,7


Açıklama: Tablo, 31.12.2007 tarihi itibarıyla Hazine Müsteşarlığı portföyünde bulunan KİT’lerin geçmişe yönelik verileridir. Dolayısıyla, geçmiş yıllarda portföyde olup, daha sonra çıkmış işletmeleri kapsamamaktadır. Tüm istihdam verileri için, http://www.hazine.gov.tr/stat/kit_ist.htm adresinde yer alan “Tablo 8.1: İstihdam Verileri”ne bkz

232

Ek – 1 Tablo 2: Personel Profili32

Hizmet Süresi Sayı Yüzde0-4 Yıllık 17.148 10,55-9 Yıllık 24.005 14,710-14 Yıllık 21.114 13,015-19 Yıllık 28.395 17,420-24 Yıllık 40.233 24,725 ve Üzeri 32.110 19,7GENEL TOPLAM 163.005 100,0

Yaş Grupları Sayı Yüzde0-19 78 0,020-29 13.942 8,630-39 46.625 28,640-49 76.454 46,950-59 24.666 15,160 ve Üzeri 1.240 0,8GENEL TOPLAM 163.005 100,0

Eğitim Durumu Sayı YüzdeOkur – Yazar 662 0,4İlköğretim 54.725 33,6Lise 32.561 20,0Meslek Lisesi 34.606 21,2Yüksekokul 18.179 11,2Lisans 20.923 12,8Yüksek Lisans 1.262 0,8Doktora 87 0,1GENEL TOPLAM 163.005 100,0

32 Bu tablolardaki toplam personel sayısı 2007 yıl sonu itibarıyla kişi sayısıdır. Rapor içi tablolarda ve bir önceki sayfada yer alan personel sayıları ise 2007 yılı için hesaplanan ortalama kişi sayı olduğundan farklılık göstermektedir. Rakamlardaki büyük farklılığın sebebi ise geçici işçilerdir. Tüm profil tabloları için Kaynak: KİT’ler


233

Cinsiyet Sayı Yüzde Erkek 149.521 91,7 Kadın 13.484 8,3 GENEL TOPLAM 163.005 100,0

Yabancı Dil Bilgisi Sayı Yüzde Tek Dil Bilen 973 0,6 İki ve Daha Fazla Dil Bilen 14 0,0 Bilmiyor 162.018 99,4 GENEL TOPLAM 163.005 100,0

Kurum Dışı Çalışan Çalıştığı Kurum Sayı Yüzde TBMM 63 20,9 Cumhurbaşkanlığı 3 1,0 Başbakanlık 48 15,9 ÖİB 7 2,3 Bakanlıklar 169 56,1 Diğer KİT'ler 0 0,0 Diğer Kamu 11 3,7 GENEL TOPLAM 301 100,0

Yasal Nedenlerle Çalışan Statüsü Sayı Yüzde Özürlü 3.791 18,4 Eski Hükümlü 2.069 10,0 Gazi – Şehit Aile Yakını 296 1,4 Çocuk Esirgeme Kurumu 621 3,0 Koruma ve Güvenlik Görevlisi 7.342 35,5 Diğer 6.538 31,7 GENEL TOPLAM 20.657 100,0


234


235

EK 3: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI PORTFÖYÜ KİTLERİ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER


236

237

Göstergeler / Büyüklükler 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Katma Değer (milyon YTL) Dönem Kar/Zararı 1.685 1.289 1.663 1.463 1.233 1.829 Faiz Gideri 592 471 372 272 437 734 Karşılık Gid.+ Kur Farkları 1.294 466 359 410 769 254 Cari Yıl Amortisman Gideri 1.796 1.682 1.946 1.870 1.856 2.736 İstihdam Giderleri 3.222 3.882 4.049 4.469 4.705 5.327 Toplam 8.589 7.791 8.389 8.483 8.999 10.879 Diğer Göstergeler (milyon YTL) Yatırım Harcaması 2.410 1.759 1.472 2.204 2.718 2.547 Faiz Dışı Fazla 3.490 992 1.889 675 1.741 1.772 Bütçeden Transferler * 1.944 1.549 1.266 1.422 2.602 2.223 * Sermaye, görev zararları ve yardım Katma Değer (GSYH'ya Oran - %) Dönem Kar/Zararı 0,0 0,4 0,5 0,3 0,3 0,2 Faiz Gideri 0,1 0,1 0,2 0,1 0,1 0,0 Karşılıklar (Karşılık Gid.+ Kur Farkları) 0,1 0,3 0,4 0,1 0,1 0,1 Cari Yıl Amortisman Gideri 0,1 0,2 0,5 0,4 0,3 0,3 İstihdam Giderleri 1,1 1,0 0,9 0,9 0,7 0,7 Toplam 1,4 2,1 2,5 1,7 1,5 1,3 Diğer Göstergeler (GSYH'ya Oran - %)Yatırım Harcaması 0,40 0,37 0,69 0,39 0,26 0,34 Faiz Dışı Fazla -0,02 0,12 1,00 0,22 0,34 0,10 Bütçeden Transferler * 0,39 0,31 0,55 0,34 0,23 0,22

* Sermaye ve görev zararları


239

EK 4: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI VE ÖİB PORTFÖYÜ MALÎ TABLOLAR33

33 Tablolarda ÖİB Portföyü, TEDAŞ, SÜMER HOLDİNG, TEKEL, PETKİM, SÜMER HALI, TŞFAŞ ve TDİ’den oluşmaktadır.


240

241

Ek – 4 Tablo 1: Özet Gelir Tablosu

(Cari Fiyatlarla - milyon YTL) 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Brüt Satışlar 39.736 43.810 46.063 51.661 64.520 68.031 Yurt İçi 36.926 41.429 43.537 48.223 59.629 60.943 Yurt Dışı 1.593 1.558 1.587 1.826 2.357 2.073 Görev Zararları 696 542 692 1.364 1.408 701 Satış İndirimleri 3.196 3.849 3.647 3.744 4.592 3.975 Satışların Maliyeti 29.967 34.105 36.638 42.456 54.843 57.557 Faaliyet Giderleri 3.271 3.332 3.590 3.878 4.573 5.673 Faaliyet Kâr-Zararı 3.302 2.524 2.189 1.583 513 826

Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar 2.387 2.275 4.364 2.626 4.336 6.133

Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar 572 895 2.658 776 2.685 3.486

Karşılık Gideri 212 219 190 414 476 450

Finansman Giderleri 1.971 904 768 456 1.029 951

Faiz Giderleri 659 560 453 305 456 768

Kur Farkları 1.297 340 311 149 570 178

Olağandışı Gelir ve Karlar 502 603 588 1.437 6.068 2.110

Olağandışı Gider ve Zararlar 1.370 1.951 2.488 2.586 5.233 3.599

Dönem Kâr-Zararı 2.279 1.653 1.227 1.827 1.970 1.034

Dönem Net Kâr-Zararı 1.264 890 346 966 1.435 421

Dönem Net Kâr-Zararı / GSYH 0,36 0,20 0,06 0,15 0,19 0,05 Kaynak: KİT’ler, Kuruluşlar ve Hazine Müsteşarlığı


242

Ek – 4 Tablo 2: Özet Bilanço

(Cari Fiyatlar - milyon YTL) 2002 2003 2004 2005 2006 2007

AKTİF TOPLAMI 48.042 58.276 73.143 82.879 109.091 127.067 Dönen Varlıklar 22.725 25.389 34.558 43.499 65.339 74.898 Hazır Değerler ve Menkul Kıymetler 3.412 2.465 2.592 3.114 3.590 4.766 Ticari ve Diğer Alacaklar 13.711 16.404 23.365 29.935 50.319 58.158 Stoklar 4.905 5.237 5.896 7.014 6.961 7.360 Duran Varlıklar 25.317 32.886 38.586 39.380 43.751 52.170 Ticari ve Diğer Alacaklar 1.413 1.716 1.479 2.035 1.845 1.502 Malî Duran Varlıklar 236 1.354 1.856 1.853 1.665 4.329 Maddi Duran Varlıklar 23.358 29.397 34.595 34.576 36.407 41.623 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 18.050 19.170 26.351 33.593 51.410 62.575 Malî Borçlar 3.066 2.923 3.015 3.465 4.161 4.724 Ticari ve Diğer Borçlar 10.004 11.648 17.650 23.276 40.140 48.812 Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler 1.895 1.524 1.770 2.436 2.141 3.623 Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 6.956 6.958 7.659 8.800 10.830 10.476 Malî Borçlar 6.101 5.567 5.550 5.858 7.563 6.413 Ticari ve Diğer Borçlar 258 513 469 445 1.066 1.388 Öz Kaynaklar 23.036 32.147 39.133 40.486 46.851 54.017 Nominal Sermaye 12.955 15.782 19.751 22.423 31.479 47.187 Ödenmiş Sermaye 11.497 14.340 16.491 19.572 27.027 36.900 AKTİF TOPLAMI / GSYH 13,7 12,8 13,1 12,8 14,4 14,8

Kaynak: KİT’ler, Kuruluşlar ve Hazine Müsteşarlığı


243

Ek – 4 Tablo 3: Malî Rasyolar

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Likidite Rasyoları Cari Oran 1,26 1,32 1,31 1,29 1,27 1,20 Asit Test Oranı 0,77 0,82 0,81 0,83 0,72 0,67 Nakit Oranı (Disponibilite Oranı) 0,13 0,10 0,07 0,08 0,06 0,07 Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 104 119 160 187 200 209 Stok Dönüş Hızı 1,75 1,68 1,65 1,64 1,96 2,01 Nakit Çevirme Süresi (gün) 60 70 72 73 72 77 Sermaye Yapısı ve Uzun Vadeli Finansman Finansal Kaldıraç 0,52 0,45 0,46 0,51 0,57 0,57 UV Borçlar / Özkaynaklar 0,30 0,22 0,20 0,22 0,23 0,19 Özkaynaklar / Aktifler 0,48 0,55 0,54 0,49 0,43 0,43 Faizleri Karşılama Oranı 2,16 2,83 2,60 5,00 2,91 2,09 Yatırım Getiri Oranları Aktif Getiri Oranı 5,50 2,61 1,21 1,55 1,98 0,86 Özsermaye Getiri Oranı 5,49 2,77 0,88 2,39 3,06 0,78 Faaliyet Rasyoları Brüt Satış Kârı Oranı 0,18 0,15 0,14 0,11 0,08 0,10 Faaliyet Kârı / Satışlar 0,09 0,06 0,05 0,03 0,01 0,01 Vergi Öncesi Kâr / Satışlar 0,06 0,04 0,03 0,04 0,03 0,02 Dönem Net Kârı / Satışlar 0,03 0,02 0,01 0,02 0,02 0,01 Aktif Kullanım Oranları Satışlar / Hazır Kıymetler 15,12 20,37 21,61 16,98 19,35 14,89 Satışlar / Alacaklar 3,47 3,03 2,25 1,93 1,80 1,72 Satışlar / Aktifler 0,76 0,69 0,58 0,58 0,55 0,50



245

EK 5: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI VE ÖİB PORTFÖYÜ İSTİHDAM BİLGİLERİ


246

247

Ek – 5 Tablo 1: Personel Sayıları ve Maliyetleri

Personel Sayıları 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Memur + Sözleşmeli 106.194 118.222 114.491 108.662 99.289 93.666 91.758 91.369 İşçi 166.145 194.320 177.893 160.423 148.799 140.401 134.582 131.647 Toplam 272.339 312.542 292.384 269.085 248.088 234.067 226.340 223.016 İstihdam Giderleri (milyon YTL) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Memur + Sözleşmeli 614 1.039 1.547 1.844 1.970 2.052 2.245 2.484 İşçi 1.777 2.995 3.663 4.454 4.312 4.787 4.846 5.334 Toplam 2.391 4.034 5.210 6.298 6.281 6.838 7.091 7.818 Personel Maliyeti (YTL / Ay) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Memur + Sözleşmeli 482 732 1.126 1.414 1.653 1.825 2.039 2.266 İşçi 891 1.284 1.716 2.314 2.415 2.841 3.001 3.376 Toplam 732 1.076 1.485 1.950 2.110 2.435 2.611 2.921 İstihdam Giderleri / (Satış + Faaliyet) (%) 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Memur + Sözleşmeli 6,5 5,6 4,7 4,9 4,9 4,4 3,8 3,9 İşçi 18,8 16,3 11,0 11,9 10,7 10,3 8,2 8,4 Toplam 25,3 21,9 15,7 16,8 15,6 14,8 11,9 12,4


Açıklama: Tablo, 31.12.2007 tarihi itibarıyla Hazine Müsteşarlığı ve ÖİB portföyünde bulunan KİT’lerin ve Kuruluşların geçmişe yönelik verileridir. Dolayısıyla, geçmiş yıllarda portföyde olup, daha sonra çıkmış işletmeleri kapsamamaktadır. Tüm istihdam verileri için, http://www.hazine.gov.tr/stat/kit_ist.htm adresinde yer alan “Tablo 8.1: İstihdam Verileri”ne bkz

248

Ek – 5 Tablo 2: Personel Profili34

Hizmet Süresi Sayı Yüzde0-4 Yıllık 26.196 11,25-9 Yıllık 39.436 16,910-14 Yıllık 35.032 15,015-19 Yıllık 39.921 17,120-24 Yıllık 55.329 23,725 ve Üzeri 37.807 16,2GENEL TOPLAM 233.721 100,0

Yaş Grupları Sayı Yüzde0-19 123 0,120-29 21.349 9,130-39 71.982 30,840-49 106.599 45,650-59 32.227 13,860 ve Üzeri 1.441 0,6GENEL TOPLAM 233.721 100,0

Eğitim Durumu Sayı YüzdeOkur – Yazar 1.265 0,5İlköğretim 81.224 34,8Lise 49.626 21,2Meslek Lisesi 48.666 20,8Yüksekokul 23.692 10,1Lisans 27.594 11,8Yüksek Lisans 1.540 0,7Doktora 114 0,0GENEL TOPLAM 233.721 100,0

34 Bu tablolardaki toplam personel sayısı 2007 yıl sonu itibarıyla kişi sayısıdır. Rapor içi tablolarda ve bir önceki sayfada yer alan personel sayıları ise 2007 yılı için hesaplanan ortalama kişi sayı olduğundan farklılık göstermektedir. Rakamlardaki büyük farklılığın sebebi ise geçici işçilerdir. Tüm profil tabloları için Kaynak: KİT’ler


249

Cinsiyet Sayı Yüzde Erkek 213.183 91,2 Kadın 20.538 8,8 GENEL TOPLAM 233.721 100,0

Yabancı Dil Bilgisi Sayı Yüzde Tek Dil Bilen 1.277 0,5 İki ve Daha Fazla Dil Bilen 20 0,0 Bilmiyor 232.424 99,5 GENEL TOPLAM 233.721 100,0

Kurum Dışı Çalışan Çalıştığı Kurum Sayı Yüzde TBMM 71 18,3 CUMHURBAŞKANLIĞI 4 1,0 BAŞBAKANLIK 62 15,9 ÖİB 46 11,8 Bakanlıklar 192 49,4 Diğer KİT'ler 2 0,5 Diğer Kamu 12 3,1 GENEL TOPLAM 389 100,0

Yasal Nedenlerle Çalışan Statüsü Sayı Yüzde Özürlü 5.714 20,7 Eski Hükümlü 3.242 11,8 Gazi – Şehit Aile Yakını 519 1,9 Çocuk Esirgeme Kurumu 1.066 3,9 Koruma ve Güvenlik Görevlisi 10.450 37,9 Diğer 6.555 23,8 GENEL TOPLAM 27.546 100,0


251

EK 6: HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI ve ÖİB PORTFÖYÜ DİĞER SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER


252

253

Göstergeler / Büyüklükler 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Katma Değer (milyon YTL) Dönem Kar/Zararı 2.279 1.653 1.227 1.827 1.970 1.034 Faiz Gideri 659 560 453 305 456 768 Karşılık Gid.+ Kur Farkları 1.509 559 502 562 1.045 627 Cari Yıl Amortisman Gideri 2.200 2.178 2.521 2.455 2.513 3.318 İstihdam Giderleri 5.210 6.298 6.281 6.838 7.091 7.818 Toplam 11.856 11.247 10.984 11.987 13.076 13.565 Diğer Göstergeler (milyon YTL) Yatırım Harcaması 3.057 2.354 1.973 3.153 3.597 3.518 Faiz Dışı Fazla 2.573 1.371 1.998 1.418 4.109 1.160 Bütçeden Transferler * 2.312 2.153 1.569 1.940 5.244 2.459 * Sermaye, görev zararları ve yardım Katma Değer (GSYH'ya Oran - %) Dönem Kar/Zararı 0,7 0,4 0,2 0,3 0,3 0,1 Faiz Gideri 0,2 0,1 0,1 0,0 0,1 0,1 Karşılıklar (Karşılık Gid.+ Kur Farkları) 0,4 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Cari Yıl Amortisman Gideri 0,6 0,5 0,5 0,4 0,3 0,4 İstihdam Giderleri 1,5 1,4 1,1 1,1 0,9 1,0 Toplam 3,4 2,5 2,0 1,8 1,7 1,8 Diğer Göstergeler (GSYH'ya Oran - %)Yatırım Harcaması 0,87 0,52 0,35 0,49 0,47 0,46 Faiz Dışı Fazla 0,73 0,30 0,36 0,22 0,54 0,15 Bütçeden Transferler * 0,66 0,47 0,28 0,30 0,69 0,32 * Sermaye ve görev zararları


255

EK 7: YILLAR İTİBARIYLA MAHSUP TUTARLARI


256

257

KİT’lerde Yıllar İtibariyle Mahsup Edilen Tutarlar (milyon YTL) MAHSUP EDİLEN

BORÇLAR 1998 1999 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

DEVİRLİ 50,4 55,6 506,2 738,5 1.368,5 GARANTİLİ 12,3 15,8 459,3 775,3 TEMETTÜ 48,7 80,3 276,7 339,9 809,9 402,0 257,5 511,9 402,0 KAMU ORTAKLIĞI FONU 4,4 4,4 4,4

HASILATTAN PAY 829,5 DFİF 252,9 145,6 20,8 İKRAZ 9,2 33,4 SSK BORCU 43,0 DİĞER 6,4 0,0 TOPLAM 125,0 156,0 1.533,0 2.878,1 830,7 402,0 1.626,1 511,9 402,0

MAHSUP EDİLEN ALACAKLAR 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0

GÖREV ZARARI 10,8 67,6 510,9 708,3 0,7 3,3 972,3 10,5 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 114,2 88,4 1.022,0 2.169,8 830,0 398,8 346,3 511,9 0,4

DİĞER 307,4 TOPLAM 125,0 156,0 1.533,0 2.878,1 830,7 402,0 1.626,1 511,9 402,0 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı


259

EK 8: BAĞLI ORTAKLIK ve İŞTİRAKLER


260

261

2007 Sonu İtibarıyla Bağlı Ortaklıklar ve İştirakler Listesi % %

KİT Adı Bağlı Ortaklık Adı Sermaye Payı İştirak Adı Sermaye

Payı

Mercedes-Benz Türk A.Ş. 2,96 Tapasan A.Ş. 27,00 Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Roketsan - Roket Sanayi ve Ticaret A.Ş. 15,00

Hidrojen Per San. Tic.A.Ş. 28,20 Eti Soda A.Ş. 26,00 Etimine S.A 75,00 AB. Etiproducts O.Y. 50,00 T.M.Metek Metal A.Ş. 20,00 T.Krom A.Ş. 5,00

ETİ Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü

T.Civa A.Ş. 40,00

Kömür İşletmeleri A.Ş. 48,00 Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Yeni Çeltek Kömür ve Madencilik A.Ş. 16,00

Soma Elektrik Üretim A.Ş. 100,00 Birecik Barajı ve Hidroelektrik Santrali Tesis ve İşletme A.Ş. 30,00

Hamitabat Elektrik Üretim A.Ş. 100,00 NUR-TEK Elektrik Santralleri Tesis İşletmeleri A.Ş. 30,00

Yeniköy Elektrik Üretim A.Ş. 100,00 SOYTEK Elektrik Tesis İşletme A.Ş. 15,00 Elektrik Üretim Anonim Şirketi

Kemerköy Elektrik Üretim A.Ş. 100,00 TGT Elektrik Santrali Tesis İşletme ve Ticaret A.Ş. 0,30

ETİTAŞ - Elektrik Techizatı İmalat Tesisatı A.Ş. 48,00

ELTEM-TEK Elektrik Tesisleri Mühendislik Hizmetleri ve Ticaret A.Ş. 47,00

Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi

MİTAŞ 0,00

Aktaş Elektrik Ticaret A.Ş. 15,00 Türkiye Elektrik Taahhüt ve Ticaret Anonim Şirketi Kayseri ve Civarı Elektrik Ticaret A.Ş 20,00


262

TPIC – Turkish Petroleum İnternational Company Ltd. 100,00 Kazak-Türk-Munay Ltd. Şti. 49,00

TPBTC - Turkish Petroleum Baku Tbilisi Ceyhan Ltd. 100,00

AIOC - Azerbaijan International Operating Company 6,75

TPSCP - Turkish Petroleum SCP Ltd 100,00 Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı

TPOC - Turkish Petroleum Overseas Company 100,00

BIL - Botaş International Ltd. 100,00 Turusgaz Taahhüt Pazarlama ve Ticaret A.Ş. 35,00 Boru Hatlarıyla Petrol Taşıma Anonim

Şirketi Nabucco International Holding Company 20,00

Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü Çaysan Sanayii A.Ş. 28,28

Vasfi Diren Tarım İşletmesi Müdürlüğü 25,00 Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü

Türkiye - Libya Ortak Tarım ve Hayvancılık A.Ş. 49,70

TÜLOMSAŞ – Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi A.Ş. 99,00 Milli Reasürans TAŞ. 1,00

TÜDEMSAŞ - Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayii A.Ş 99,00 TC.Merkez Bankası AO. 0,00

TÜVASAŞ – Türkiye Vagon Sanayii A.Ş: 99,00 İzmir Banliyö TAŞ(İZBAN) 1,00

EUROTEM - Demiryolu Araçları Sanayi ve Ticaret A.Ş. 15,00

Eurofıma 0,00 Intercontainer Enterfrigo 1,00 BCC - Buresu Central de Compansation 1,00

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları

Bağdat Demiryolu Şirketi 0,00

Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü Kıbrıs Türk Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma Ltd. Şti. 48,89

Eurasiasat 75,00 ICO – International Communcation Organisation 0,04 TÜRKSAT Anonim Şirketi

Eutelsat – Hizmet Konsorsiyomu 0,04

Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Anten A.Ş. 20,90


263

Akdeniz Elektrik A.Ş. 100,00 Aras Elektrik A.Ş. 100,00 Çoruh Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00 Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00 Fırat Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00 Gediz Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00 Göksu Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00 Menderes Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00 Çamlıbel Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00 Osmangazi Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00 Toroslar Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00 Uludağ Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00 Vangölü Elektrik Dağıtım A.Ş 100,00 Yeşilırmak Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00 Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00 Boğaziçi Elektrik Dağıtım A.Ş 100,00 İstanbulAnadolu Yakası Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00 Meram Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00 Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00

Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi

Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş. 100,00

Tümaş Türk Mühendislik, Müşavirlik ve Müteahhitlik A.Ş. 49,00

Beslen Makarna Gıda Sanayi ve Ticaret A.Ş. 23,84

Türk Suudi Yatırım Holding A.Ş. 15,00 Mannesman Boru Sanayi ve Ticaret A.Ş. 1,35

SÜMER HOLDİNG

Beydağı Kireç Sanayi Ticaret A.Ş. 12,00

Kıbrıs Türk Denizcilik Ktd.Şti 51,00 MESBAŞ - Mersin Serbest Bölge İşleticisi A.Ş. 21,00 Türkiye Denizcilik İşletmeleri Anonim

Şirketi Tasfiye Halinde Marmara Inc. 100,00

Kıbrıs Türk Tütün Endüstrisi Ltd. Şti. 51,00 JTİ Central Asia (Kazakistan Tengesi) Tenge 20,00 TEKEL Anonim Şirketi

Sigara San.A.Ş. 100,00 Reytek Tütün San. Ve Tic. A.Ş. 48,00


265

EK 9: 2007 YILINDA İSO 500’DE YER ALAN KAMU İŞLETMELERİ


266

267

TÜRKİYE'NİN 500 BÜYÜK SANAYİ KURULUŞU İÇİNDE KAMU İŞLETMELERİ 2007 yılı 500 Büyük Firma

Sıra No Firma ve Müessese Adı Üretimden Satışlar

Net (milyon YTL)

3 EÜAŞ - ELEKTRİK ÜRETİM ANONİM ŞİRKETİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 4.624.293

14 PETKİM - PETROKİMYA HOLDİNG A.Ş. GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2.181.756

18 TKİ - TÜRKİYE KÖMÜR İŞLETMELERİ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 1.672.860

20 TŞFAŞ - TÜRKİYE ŞEKER FABRİKALARI A.Ş. 1.478.408

35 TPAO - TÜRKİYE PETROLLERİ ANONİM ORTAKLIĞI 925.506

40 ÇAYKUR - ÇAY İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 815.963

45 TEKEL - TÜTÜN,TÜTÜN MAMULLERİ,TUZ VE ALKOL İŞLETMELERİ A.Ş. 742.609

78 ETİ MADEN İŞLETMELERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 516.131

86 SEAŞ SOMA ELEKTRİK ÜRETİM VE TİCARET A.Ş. 492.346

93 MKEK - MAKİNA VE KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 455.211

206 İSTANBUL ASFALT FABRİKALARI SAN. VE TİC. A.Ş. 229.353

295 İSTON İSTANBUL BETON ELEMANLARI VE HAZIR BETON FABRİKALARI SAN. VE TİC. A.Ş. 166.483

313 TÜLOMSAŞ TÜRKİYE LOKOMOTİF VE MOTOR SANAYİİ A.Ş. 152.355

453 TÜVASAŞ-TÜRKİYE VAGON SANAYİİ A.Ş. 105.812

473 TÜDEMSAŞ - TÜRKİYE DEMİRYOLU MAKİNALARI SANAYİ A.Ş.GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 101.561

2007 kamu İŞletmelerİ raporu · 2007 kamu İşletmeleri raporu v müsteşar sunuşu hazine...

Documents