โครงการฝกอบรมเทคโนโลยทางการแพทย

และสาธารณสขฯ ตามพระราชด�าร :

สบสานพระราชปณธาน

พฒนาคณภาพชวตประชาชนใน สปป.ลาว

12ป

ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012

ISSN 1685-6643

ความรวมมอไทย - ลาว ดานการแพทยและสาธารณสข ตามพระราชด�าร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

เพอสงเสรมการพฒนาดานการแพทยและสาธารณสขในประเทศไทยและสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยาม- บรมราชกมาร ทรงงานพฒนาเดกและเยาวชนในพนททรกนดารของประเทศไทยมาอยาง ตอเนองนบตงแต ค.ศ. 1980 ประสบการณและผลจากการดำาเนนงานโครงการฯ มากวา 30 ป นำาไปสการพระราชทานโครงการความรวมมอ เพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในประเทศเพอนบาน โดยเฉพาะในสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ซงมโครงการความรวมมอเพอพฒนาคณภาพชวตของเดกและประชาชนทงดานการศกษาและดานสาธารณสข

ส า ร บ ญ

จดหมายขาวสานสขภาพ ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012 จดหมายขาวสานสขภาพ ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012 32

ข า ว โ ค ร ง ก า ร

โครงการความรวมมอดานสาธารณสขนน กำาหนด

ใหมการพฒนาบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข

ของ สปป.ลาว ทงในระดบแขวงและระดบเมอง

เพอเพมพนความรและทกษะของบคลากร เพมพน

กระบวนการทำางานเปนทม เพมพนความรและทกษะ

ในการเขยนเพอนำาเสนอผลงานทางวชาการ และให

บคลากรไดมโอกาสแลกเปลยนความรและประสบการณ

ระหวางกน

การฝกอบรมเทคโนโลยทางการแพทยและสาธารณสขสำาหรบบคลากร

ทางการแพทยจากสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ตามพระราชดำาร

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ไดเรมดำาเนนการมาตงแต

ค.ศ. 2000 โดยจดการฝกอบรมมาอยางตอเนองเปนประจำาทกป ในป ค.ศ. 2012

นบเปนปท 12 ของการจดการฝกอบรม และนบเปนคณะผเขารบการฝกอบรม

รนท 14 ในปนมผเขารบการฝกอบรมทงสน 40 คน เขารบการฝกอบรม

ในหลกสตรเฉพาะทาง 8 หลกสตร ประกอบดวย หลกสตรสตศาสตร นรเวชวทยา

หลกสตรศลยศาสตร หลกสตรพยาบาลศาสตร หลกสตรเวชศาสตรชนสตร

หลกสตรทนตแพทยศาสตร หลกสตรโรคเมองรอน หลกสตรเภสชศาสตร และ

หลกสตรกายภาพบำาบด ซงเปนหลกสตรใหมสำาหรบการฝกอบรมในปน และ

ฝกอบรมรวมในหลกสตรการพฒนางานอยางตอเนองและยงยน

การฝกอบรมฯ ดงกลาว ครอบคลมระยะเวลาระหวางวนท 5 กมภาพนธ

ถง 17 มนาคม 2012 รวมระยะเวลา 42 วน ใชรปแบบการบรรยาย การฝกปฏบต

การสมมนากลมยอย การนำาเสนอแผนงานพฒนางานวชาการ และการศกษาด

งานในโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสขและโรงพยาบาลในสงกดกองทพบก

ในป ค.ศ.2012 น ไดจดใหมการประชมเพอนำาเสนอโครงการทผเขารบ

การฝกอบรมจะนำาความรและประสบการณทไดรบไปตอยอดและพฒนางาน

ทตนปฏบตอยในปจจบน โดยมอาจารยทปรกษาประจำาแตละหลกสตรดแล

ผลการประชมการนำาความร ไปพฒนางานบรการทางการแพทยและ

สาธารณสข ดำาเนนการไปเมอวนท 2 มนาคม 2012 ณ หองประชม คณะสาธารณสข

ศาสตร มหาวทยาลยมหดล มโครงการพฒนางานทงสน 8 เรอง จาก 8 หลกสตร

ประกอบดวย

1. การพฒนาการตรวจคดกรองเบาหวานในหญงตงครรภ ในโรง-

พยาบาลแขวงหลวงนำาทา ทานนางสอนแกว หมนประดด หลกสตรสตศาสตร

นรเวชวทยา

2. การพฒนาศกยภาพของพยาบาลในการชวยหายใจในเดกแรกเกด

ในโรงพยาบาลแขวงเซกอง ทานนางดาวพะสอน สหาลาด หลกสตรพยาบาล

ศาสตร

3. การพฒนารปแบบการผาตดผานกลองในโรงพยาบาลแขวงหลวง

นำาทา ทานไกสกสะหวน มนละพม หลกสตรศลยศาสตร

4. การศกษาอบตการณการตดเชอพยาธ ในโรงพยาบาลแขวงและ

โรงเรยนชนประถม ทานนางวนชนะ หานสกดา หลกสตรโรคเมองรอน

5. การสงเสรมสขภาพชองปากในเดกนกเรยนโรงเรยน SOS เมองปากเซ

แขวงจำาปาสก ทานนางมาลยวน เปยงวอละวง หลกสตรทนตแพทยศาสตร

6. การพฒนาการตรวจหาพาหะธาลสซเมย

ดวยวธ One-tube osmotic fragility (OF) และ

dichlorophenol – indolphenal (DCIP) ทานนางแปง

ปะทมทอง หลกสตรเวชศาสตรชนสตร

7. การพฒนาระบบบรหารกองทนหมนเวยน

ยาขนเมองในนครหลวงเวยงจนทน ทานนางบนม

วนนะวง หลกสตรเภสชศาสตร

8. การพฒนากจกรรมการฝกมอในผปวยท

เปนอมพาตครงซก แขนงฟนฟคนพการ แขวงสะหวน

นะเขต ทานนางพเงน มะนวง หลกสตรกายภาพบำาบด

หลงจากนำาโครงการดงกลาวมานำาเสนอในท

ประชมแลว เจาของโครงการตองกลบไปดำาเนนการ

ในโรงพยาบาลของตนเอง ผลทเกดขนจากการพฒนา

งานจะไดมานำาเสนอในการประชมวชาการการแพทย

และสาธารณสข ไทย - ลาว ตามพระราชดำาร สมเดจ

พระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทจะจด

ใน สปป.ลาว ตอไป

และเมอวนท 12 มนาคม 2012 สมเดจ

พระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

พระราชทานพระราชวโรกาสใหคณะผเขารบการ

ฝกอบรม และนายวโรจน สนดารา อปทต สถาน

เอกอครราชทตสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชน

ลาว เขาเฝาทลละอองพระบาท ณ อาคารชยพฒนา

โดยในวนเดยวกนนน ไดพระราชทานพระราชวโรกาส

ใหคณะบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข

จาก สปป.ลาว นำาเสนอโครงการพฒนางานทง

8 หลกสตรทจะนำากลบไปดำาเนนการพฒนาในแตละ

หลกสตรของแตละแขวงตอไป ❁

1 - 3 ขาวโครงการ : 12 ป โครงการฝกอบรมเทคโนโลยทางการแพทยและสาธารณสขฯ

ตามพระราชด�าร : สบสานพระราชปณธาน พฒนาคณภาพชวตประชาชนใน สปป.ลาว

4 การตรวจหาไขพยาธเสนดาย หรอพยาธเขมหมด ดวยวธสกอตเทปเทคนค

5 ไขหนกด (Rat-bite fever)

6 - 7 สรางสมดลการท�างานของแขน ลดปญหา RSI

8 - 9 โครงการสงเสรมสขภาพจตชมชนและการพฒนา

10 - 11 การทบทวนวรรณกรรม ปจจยทเกยวของกบการคดกรองมะเรงปากมดลกในสตรไทย

12 การกชพทารกแรกเกด (Health Baby Breathing / Resuscitation)

13 การรกษาประสาทฟนพลพโพโตม (Pulpotomy) ในฟนน�านม

14 ยากอนอาหาร ยาหลงอาหาร ลมกนตามเวลา อนตรายหรอไม

15 - 16 กระดานขาว ตอบ - ถาม ขามฝงโขง

โครงการทผเขารบการฝกอบรม

จะน�าความรและประสบการณทไดรบ

ไปตอยอดและพฒนางาน

ทตนปฏบตอยในปจจบน

L a b o r a t o r y

ผชวยศาสตราจารย ดร. ระพพร ใหญเจรญภาควชาปรสตวทยาและสขภาพชมชน

คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยมหดล

จดหมายขาวสานสขภาพ ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012

ไขพยาธเสนดายมกาวเหนยวทำาใหไขตดอยรอบทวารหนกไดด การตรวจหาไขพยาธทำาไดงายดวยวธ “สกอตเทปเทคนค” (Scotch-tape Technique) โดยใชสกอตเทปตดกบปลายไมกดลนหรอไมไอศกรม ใชดานทมยางเหนยวทาบกบบรเวณทวารหนก แลวนำามาสองดดวยกลองจลทรรศน วธนเหมาะสำาหรบการตรวจวนจฉยในเดกอาย 3 - 6 ป ควรทำาในตอนเชากอนทจะทำาความสะอาดรางกายหรออาบนำา จะทำาใหอตราการพบไขพยาธเพมสงขน

การตรวจหาไขพยาธดวยวธสกอตเทปเทคนค ตองใชอปกรณประกอบดวย สกอตเทปขนาดความกวาง 1.5 - 2 เซนตเมตร แผนสไลด กระดาษตดปายชอ ไมกดลนหรอไมไอศกรมชนดแบน และกลองจลทรรศน โดยใหตดกระดาษปายชอไวทปลายดานหนงของแผนสไลด ตดสกอตเทปขนาดยาวเทากบแผนสไลด โดยเรมจากดานทมปายชอมายงอกดานหนงของแผนสไลด พบปลายสกอตเทปเขาไปตดกนไวสำาหรบเปนทจบ

วธการตรวจวนจฉย ทำาไดโดยใชไมกดลนหรอไมไอศกรมทเตรยมไวตามขนตอนขางตนโดยวางทาบใตแผนสไลด ใหปลายโผลพนจากแผนสไลดออกมาประมาณ 2.5 เซนตเมตร และจบปลายเทปลอกออกแลวพนตลบปลายไมเพอใหดานเหนยวของเทปหงายทาบอยบนไม นำาไปกดบรเวณผวหนงรอบๆ ทวารหนกใหทว ความเหนยวของเทปจะชวยทำาใหไขทอยตามซอกบรเวณนนตดขนมา จากนนตลบเทปกลบไปตดบนแผนสไลด และพยายามใหมฟองอากาศนอยทสด เพองายตอการตรวจหาไขพยาธ และนำาแผนสไลดไปตรวจหาไขพยาธ ภายใตกลองจลทรรศน (ตามภาพประกอบท 2) ซงผลจากการตรวจ จะพบไขพยาธ ทมตวออนอยภายในหรอบางครงอาจพบตวแกของพยาธ (ตามภาพประกอบท 3)

ภาพประกอบท 1

แผนสไลดสำาหรบตรวจหาไขพยาธดวยวธสกอตเทปเทคนค

ภาพประกอบท 2 ขนตอนการตรวจหาไขพยาธดวยวธสกอตเทปเทคนค

ภาพประกอบท 3 ไขพยาธเสนดาย หรอพยาธเขมหมด (Enterobius vermicularis) ทตรวจพบไดดวยวธสกอตเทปเทคนค ลกษณะคลายตว “D” เปลอกไขใสไมมส มขนาดกวาง 25-30

ไมโครเมตร และยาว 50-60 ไมโครเมตร ภายในมตวออนของพยาธ

การตรวจหาไขพยาธเสนดาย หรอพยาธเขมหมด (Enterobius vermicularis)ดวยวธสกอตเทปเทคนค (Scotch-tape Technique)

รปประกอบคอลมน Laboratory

ในฉบบเดอนมกราคม 2012 หนา 4 รปพยาธทลงประกอบ (ภาพเลก) ไมใชรปพยาธเสนดาย หรอพยาธเขมหมดแตเปนภาพพยาธปอดหน (Angiostrongylus Cantonensis)

ตวลายเปนเพศเมย ตวขาวเปนเพศผ

ทางกองบรรณาธการจงขออภยในความผดพลาดมา ณ ทน

D o c t o r ’ s O f f i c e

ศาสตราจารย ศศธร ผกฤตยาคาม และอาจารย แพทยหญง พจนย จตตะมาลาคณะเวชศาสตรเขตรอน มหาวทยาลยมหดล

การรกษาเปนการรกษาตามความรนแรงของอาการ อาท การตดเชออยางออน ใช Penicillin V ชนดกน ขนาด 500 มลลกรม ทก 6 ชวโมง 5 - 7 วน และการตดเชอ ปานกลางถงรนแรงใชยาฉด Penicillin G เขาเสน ขนาด 3 - 5 ลานหนวย ทก 6 ชวโมง (12 ถง 20 ลานหนวยตอวน) นาน 1 - 2 สปดาห หรอจนกวาผปวยดขนจงเปลยน เปนชนดกน นอกจากน ยาชนดอนทใชไดคอ Tetracycline กรณมประวตแพยา penicillin อาจใช erythromycin, clindamycin และ ceftriaxone

เพอเปนการปองกนตนเองจากโรคไขหนกด จงควรหลกเลยงการสมผสหน หากถกสมผส ถกกด หรอถกขดขวน ควรลางทำาความสะอาดบรเวณทสมผสดวยนำาสะอาดหรอสารฆาเชอทนท

ไขหนกด (rat-bite fever) คอไขเฉยบพลน จากเชอแบคทเรยแกรมลบจำาเพาะ ทพบในหนหรอสตวฟนแทะ คอ เชอ Streptobacillus moniliformis และ Spirillum minus การตดเชออาจเกดจากถกกดหรอถกขดขวนจากหนทตดเชอ หรอการบรโภคนมหรอนำาทปนเปอนปสสาวะหน ไขหนกดจากเชอ S. moniliformis พบไดทวโลกทงในสหรฐอเมรกา ยโรป ออสเตรเลยและแอฟรกา สำาหรบไขหนกดจากเชอ Spirillum minus พบนอยมากและสวนใหญพบในเอเชย

ไขหนกดจากเชอ S. moniliformis หรอเรยกวาไข Haverhill มกรนแรง ระยะฟกตว 2 - 10 วน มอาการเรมตนดวยไขสง หนาวสน ปวดหวและปวดตามขอตางๆ มผนนนแดงหรอจดเลอดแดง และขอตอขนาดใหญมกอกเสบชดเจน ผปวยสวนใหญอาจหายไดเองภายใน 2 สปดาห แตรอยละ 10 - 20 ทไมไดรบการรกษาอาจเสยชวตจากเยอบหวใจอกเสบ สมองอกเสบ หรอชอก

ไขหนกดจากเชอ Spirillum minus หรอเรยกวาไข Sodoku มระยะฟกตว 1 - 3 สปดาห มกเจบแผลอกเสบบรเวณทโดนกด เรมตนดวยไข และผนบนมอและเทาภายใน 2 - 4 วน และผนอาจลกลามไปทวรางกาย ในบางกรณ ตอมนำาเหลองบวมหรออกเสบ พบบอยบรเวณลำาคอ ขาหนบ และรกแร

การวนจฉยโรค S. moniliformis ใชวธการเพาะเชอจากเลอดหรอนำาในขอ และการตรวจสอบภายใตกลองจลทรรศน อาจใชการทดสอบแอนตบอดในเลอดและปฏกรยาลกโซเทคนค PCR สำาหรบการวนจฉยไขหนกด Spirillum minus ใชการตรวจหาเชอจากเลอดหรอตวอยางของเนอเยอจากแผล

ภาพเชอแบคทเรยแกรมลบ Streptobacillus moniliformis

และภาพเชอแบคทเรย Spirillum

(http://microbiology.mtsinai.on.ca,

http://microbewiki.kenyon.edu/index.php/Spirillum)

ผนจดเลอดออกใตผวหนงของผปวยไขหนกด จากเชอ Streptobacillus moniliformis

(Sean P. Elliott, 2007)

ไขหนกด (Rat-bite fever)

5

จดหมายขาวสานสขภาพ ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012 จดหมายขาวสานสขภาพ ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012

รองศาสตราจารย โสภา พชยยงควงศดคณะกายภาพบำาบด มหาวทยาลยมหดล

P h y s i a l t h e r a p y

7

สรางสมดลการท�างานของแขน ลดปญหา RSI

ในฉบบทแลว ไดเขยนถงภาวะการบาดเจบของเนอเยอซงเกดจากการทำางานในทาทางเดมซำาๆ ตอเนองเปนเวลา

นาน หรอ Repetitive Strain Injury (RSI) ปญหาหนงทจดเปนเรองของ RSI เกดขนทขอมอ บรเวณดานหนาของขอมอ

มโครงสรางคลายอโมงคเรยก carpal tunnel ซงภายในประกอบไปดวยเสนเลอด เอนของกลามเนอจากแขนทอนลาง

9 เสนและเสนประสาทมเดยน (Median nerve) 1 เสน วางลอดผานชองคลายอโมงคน พนทในชองนคอนขางแคบ

และแนน ในผปวยทมปญหา RSI กลามเนอของแขนไดรบบาดเจบ เกดการเกรงตว จงสงผลใหเสนเอนตงแนนเบยด

กบเสนประสาทมเดยน เมอความยดหยนลดลงการเคลอนไหวซำาๆ ทำาใหเกดการเสยดสกนอยางมาก เกดการอกเสบ และ

บวมภายในชองคลายอโมงคน ทำาใหเสนประสาทขาดเลอด ผปวยทมอาการรนแรงจะมอาการเจบปวดขอมอมาก เสนประสาท

มเดยนบาดเจบ เกดอาการชาทนวหวแมมอ นวช นวกลาง และนวนางบางสวน และทำาใหกลามเนอบรเวณนวหวแมมอ

เกดการฝอลบ ใชหยบจบสงของไดลำาบาก

กลามเนอแตละมดในรางกายของเราแมจะมจดยดตามกระดกทแยกกนอยางชดเจน แตกมเนอเยออนๆ เชน เสนเลอด

เสนประสาท เนอเยอเกยวพนทเกาะเกยวหอหมเปนปลอกอยางตอเนองจากแขน ไหล คอ ศรษะ ลำาตว จนถงขา ทำาให

การบาดเจบ และการยดรงของเนอเยอบรเวณแขนสงผลกระทบถงการทำางานของกลามเนอและเนอเยอในสวนอนๆ

ของรางกาย ทำาใหเกดการเสยสมดล การดงรงกนจนเกดการบาดเจบอยางตอเนอง สรางปญหาความเจบปวดทซบซอนมาก

ยงขน ดงนนการแกปญหา RSI จงเปนการปรบคนสมดลการทำางานใหกบเนอเยอตางๆ ของรางกาย ซงหากการเปลยนแปลง

ของเนอเยอไมมความเสยหายมาก การรกษาแตเนนๆ จะสามารถปรบสมดลใหกลบคนมาได แตหากเปนมากและเรอรง

การบาดเจบทเกดขนอาจแกไขใหกลบเปนปกตไมได วธการดแลรกษาปญหาทเกดจาก RSI ทำาไดโดย

1. มสตกบทาทางทใชในชวตประจำาวน ปรบทาทางใหถกตอง ตอเนอง

2. ปรบพฤตกรรมการดำาเนนชวต เชน ลดการทำากจกรรมซำาๆ สลบดวยการผอนคลายทงรางกาย จตใจ และการใชสายตา เปนตน

3. ปรบสภาวะแวดลอมของโตะและเกาอทใชประจำาในระหวางวน

4. มวนยในการออกกำาลงกายอยางสมำาเสมอ

ทาออกกำาลงกายเพอสรางสมดลการทำางานของแขน เบองตนทำาตามลำาดบดงน

1. ทาอบอนรางกาย เรมจากการเดนแกวงแขนสบายๆ เบาๆ ประมาณ 15 นาท จากนนยนแขนไปขางหนาเหมอนใชแขนหมนลอจกรยาน ทำาตอเนอง 10 ครงตอ 1 ชด ทำา 3 ชด หากระหวางทำามอาการชาหรอ เจบปวดใหหยดพก

6

2. ทายดกลามเนอและเสนประสาท ทอยดานหนาขอไหล

2.1 ยนพงกำาแพง เกรงหนาทอง ใหหลงชดกำาแพง จากนน กางแขนขนใหหลงมอแนบกำาแพง ยกสงเทาทรสกสบาย จากนนหายใจเขาและออกลกๆ 3 รอบ ทำาซำา 3 - 5 รอบ ทำาวนละ 3 เวลา และสามารถปรบระดบความสงเพมขนเมอรสกวาระดบททำานนงายขน

2.2 เหยยดแขนออกดานหนาใหขอศอกตง จากนนกระดกขอมอขนและลงขณะนวทกนวเหยยดตรง

3. ทาเพมความแขงแรงใหกลามเนอ

3.1 เพมความแขงแรงใหกลามเนอหลงสวนบน โดยนอนควำาบนหมอนทวางระดบหนาทอง จากนนยกตวสวนบนสงขนจากพนเลกนอย

3.2 เพมความแขงแรงใหกลามเนอแขน โดยยนตรงหนหนาเขามมกำาแพง ยกแขน 2 ขางดนกำาแพง ออกแรงในลกษณะเหมอนทาวดพน

ทาออกกำาลงกายทแนะนำาในฉบบน

เปนทาออกกำาลงอยางงายเพอสรางสมดลการ

ทำางานของแขน เนองจากการออกกำาลงกาย

เปนวธทดทสดในการแกปญหาการบาดเจบ

ของเนอเยอ หรอ RSI

ดร. สอนเพด แกวอนทะวงแผนกโรคภายในผใหญ โรงพยาบาลแขวงบอลคำาไซ

ผเขารบการฝกอบรมรนท 14

เรองเลาจาก สปป.ลาว

จดหมายขาวสานสขภาพ ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012 จดหมายขาวสานสขภาพ ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012

ปจจบนเหนวาปญหาสขภาพจตเปนปญหาหนงทมความสำาคญในโลก ไมวาจะอยในประเทศทพฒนาแลว กำาลงพฒนา และประเทศดอยพฒนากตาม ซงเปนโรคททำาใหคนไมสามารถควบคมตนเองได เปนอปสรรคในการดำารงชวตและเขากบสงคมไดเหมอนกบคนปกต

98

การฝกอบรมการทำานำาหมกชวภาพ

เจาแขวงพรอมคณะเยยมผปวยทเขารบการรกษา

บรรยากาศการปรกษาหารอระหวางทมผปฏบตงาน

โครงการสงเสรมสขภาพจตชมชนและการพฒนา

ดงนน โครงการ Basic Needs - Basic Right เปนโครงการหนงใน สปป.ลาว ทเปนความรวมมอระหวางองคกร basic needs ของประเทศองกฤษ กบแผนกสาธารณสข แขวงบอลคำาไซ ภายใต การชนำาของกระทรวงสาธารณสขแหง สปป.ลาว และไดรบทน สนบสนนจากสหภาพยโรป รวมถงมลนธแบลดสตกของประเทศองกฤษไดเขามามสวนรวมกบแผนกสาธารณสข แขวงบอลคำาไซ เพอจะชวยเหลอคนปวยเหลานออกจากความทกขจากการทสงคม ไมยอมรบสโลกใหมทพวกเขาตองการ ซงโครงการนมกำาหนด ดำาเนนการเปนเวลา 3 ป ตงแตเดอนเมษายน 2553 ถงเดอนมนาคม 2556 โดยมพนทในการดำาเนนโครงการอย 3 เมองเปาหมายใน แขวงบอลคำาไซ คอ เมองคำาเกด เมองเวยงทอง และเมองบอลคน

กจกรรมเพอฟนฟผปวย

1. การบำาบดทางดานจตใจ นงสมาธ เลานทาน รองเพลงหรอสงทผปวยสามารถทำาได รวมถงการใหยารกษาในแตละโรค โดยผลกดนเอาครอบครวของคนไขเขามามสวนรวมในการสรางกจกรรมตางๆ เพมเตม

2. การรกษาดวยยาควบคกบการบำาบดดานจตใจ

3. การสรางความรดานวชาชพและโอกาสในการเขาถง สนเชอในทองถนใหแกคนปวยและครอบครว

ผลทไดรบ

1. ผลการศกษา

2. การเปลยนแปลงตอตวผปวย

3. การเปลยนแปลงตอสงคมและชมชน

ปญหาทพบและวธแกไข

1. ประชาชนไมใหความรวมมอในการรกษา แกไขโดยทาง ทมงานไดลงโฆษณาเผยแพรใหประชาชนไดเขาใจเกยวกบโรค ใหรจกผลดหลงการรกษาและผลเสยหากไมไดรบการรกษา

2. ผปวยไมมเงนมารบการรกษาและอาศยในเขตหางไกล แกไขโดยทางทมงานไดมนโบายใหเงนชวยเหลอแกผปวยทยากไรจรงๆ เชน ยกเวนคารกษาและสนบสนนคาใชจายในการเดนทางให และหากคนไขเดนทางมาไมไดทางทมงานกลงพนทไปตรวจและรกษาคนไขถงทบาน

แปลโดย สถานเอกอครราชทต ณ เวยงจนทน

£¤¡¾−¦‰¤-À¦ó´¦÷¢½²¾®-¥ò©§÷´-§ö− Áì½ ¡¾−-²ñ©ê½−¾

©ë ¦º−À²ñ© Á¡É¸ºò−ê½ ö¤ ¢½ÁΤ²¾¨Ã−°øÉù È Â»¤ÏðÁ¢¸¤ ®ðìò£¿Ä§

¯ñ©¥÷®ñ−À¹ ñ− Ⱦ®ñ−¹¾¦÷¢½²¾®¥ò©À ñ−®ñ−¹¾Î¤ê†´ó£¸¾´¦¿£ñ−Ã−Âì¡®Ò È¾¥½μøÈÃ−¯½

Àê©ê†²ñ©ê½−¾Áìɸ, ¡¿ìñ¤² ñ©ê½−¾Á콯½Àꩩɺ¨²ñ©ê½−¾¡Òª¾´À§†¤À ñ−²½¨¾©ê†À»ñ©Ã¹ É £ö−®Ò ¦¾´¾©£¸®£÷´ªö−Àº¤Ä©É, À¯ñ−º÷¯½¦ñ¡Ã−¡¾−©¿ìö¤§ó ò©Áì½À¢í¾¡ñ®¦ñ¤£ö´Ä©É£õ¡ñ®£ö− ¯ö¡¡½ªò

©„¤−˜−£¤¡¾− Basic Needs---ŒBasic Right Á´È−£¤¡¾−-·¤ --Ã−-¦¯¯ì¾¸ ê †--À¯ñ−£¸¾ -»È¸´-´õ ì½¹ Ⱦ¤ ºö¤¡¾−À® -§ò¡-−ó©¦ ¢º¤ ¯½-Àꩺñ¤¡ò© ¡ñ® ²½-Á−-¡ ¦¾ê¾ì½−½-¦÷¡-Á¢¸¤ Á¢¸¤®ðìò-£¿-ħ ĪÉ-¡¾−-§š−¿¢º¤-¡½§¸¤-¦¾ê¾ì½−½-¦÷¡ -Áì½- Ä©É-»ñ®-êô−-¦½Îñ®¦½Îø− ¥¾¡¦½¹½²¾®-Àºóëö® -Áì½ ø−òêòÁ®ù©¦½ªò-¡ ¢º¤-¯½-Àê©-ºñ¤¡ò©. ¥¤À¢í¾´¾´ ó¦È¸−»È¸´¡ñ® ²½Á−¡¦¾ê¾ì½−½¦÷¡ Á¢¸¤ ®ðìò£¿Ä§ À²ˆº¥½§È¸¨ÀÍ õº£ö−À¥ñ®À͉¾−šºº¡¥¾¡£¸¾´ ô©´ö−, ¥¾¡¦ñ¤£ö´ê†®Ò¨º´»ñ®´¾ ¦ øÈÂì¡ ÃÏÈê†ê÷¡£ö−ªÉº¤¡¾−.À§†¤Â£¤¡¾−−š- ´ó-¡¿−ö©-¡¾−¥ñ©ª˜¤¯½ªò®ñ©À ñ−À¸ì¾ 3 ó −ñ®ÁªÈ À©õº−À´¦¾ ó 2010 ¹¾ À© õº−´ó−¾ ó 2013 ²œ−ꆩ¿À−ó−£¤¡¾− μøÈ 3 ªö¸À´õº¤-À¯í¾-Ͼ¨ ¢º¤ Á¢¸¤®ðìò-£¿-ħ -£õ À´õº¤-£¿-À¡ó©, -À´õº¤-¸¼¤ -꺤Áì½À´õº¤-®ðìò-£ñ−. ¡ò©¥½¡¿†ê†©¿À−ó−¡¾−À²ˆº³œ−³ø£ö−À¥ñ®

1. ¡¾−®¿®ñ©ê¾¤©É¾−¥ò©Ã¥: −„¤¦¿´½êò, À쉾−òê¾−, »Éº¤À²ñ¤ Íõ ¦…¤ê†£ö−À¥ñ®¦¾´¾©À»ñ©Ä©É¦ö´êö®¡ñ®¡¾−ùÉμ¾ …−¯ö¸ÁªÈì½²½¨¾© ©¨©ô¤Àºö¾£º®£ö¸¢º¤£ö−À¥ñ®À¢í¾´¾´ ó¦È¸−»È¸´Ã−¡¾−¦É¾¤¡ò©¥½¡¿ªÈ¾¤Åª´ºó¡±ô¡

2. ¡¾−»ñ¡¦¾©É¸¨¨¾£¸®£ øÈ¡ñ®¡¾−®¿®ñ©©É¾−¥ò©Ã¥ 3. ¡¾−¦É¾¤£¸¾´»øɩɾ− ò§¾§ ó® Áì½

º¡¾©Ã−¡¾−À¢í¾À«ò¤¦ò−À§ˆºÃ−êɺ¤«†−ùÉÁ¡È£ö−À¥ñ®Áì½£º®£ö¸ °ö−ê†Ä©É»ñ®

1. °ö−¡¾−¦ô¡¦¾ 2. ¡¾− ȼ−Á¯¤ªÒªö¸°øɯȸ¨ 3. ¡¾− ȼ−Á¯¤ªÒ¦ñ¤£ö´§÷´§ö−

®ñ−¹¾ê†²ö®Áì½ òêóÁ¡ÉÄ¢ 1. ¯½§¾§ö−®Òù É£¸¾´»È¸´´õÃ−¡¾−»ñ¡¦¾Á¡ÉĢ©¨ê¾¤ê󴤾−Ä©Éìö¤Â£¦½−¾À°ó¨Á°È

ùɯ½§¾§ö−Ä©ÉÀ¢í¾Ã¥¡È¼¸¡ñ®²½¨¾©Â©¨Ã¹É»øÉ¥ñ¡°ö−©óÍñ¤¡¾−¯…−¯ö¸ Áì½°ö−»É¾¨«É¾®Ò Ä©É»ñ®¡¾−¯…−¯ö¸.

2. °øɯȸ¨®Ò´óÀ¤ò−Ã−¡¾−´¾»ñ®¡¾−»ñ¡¦¾ …−¯ö¸ Á콺¾Ä¦Ã−À¢©¹È¾¤Ä¡Á¡ÉĢ©¨ 꾤ê󴤾−Ä©É´óÀ¤ò−−½Â¨®¾¨Ã¹ÉÁ¡È£ö−À¥ñ®ê†ê÷¡¨¾¡ÁêÉ À§„− £È¾ …−¯ö¸³ùóÁì½ ´óÀ¤ò−£È¾À©ó−ê¾¤Ã¹É Á콫ɾ£ö−À¥ñ®´¾®ÒÄ©É꾤ê󴤾−¡ÒÄ©Éìö¤² œ−ê†Ä¯¡¸©Áì½ ¯…−¯ö¸£ö−À¥ñ®μøÈÀ»õº−.

จดหมายขาวสานสขภาพ ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012 จดหมายขาวสานสขภาพ ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012

เอกสารอางอง

ชำานาญ เกยรตพรกล. การตรวจคดโรคมะเรงปากมดลก : สถานการณในประเทศไทยและการทบทวนวรรณกรรม. ศรนครนทรเวชสาร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน, 2549.ธรวฒ คหะเปรมะ. สถานการณโรคมะเรงของประเทศไทย. คลนก 21, 5 (พฤษภาคม), 2548: 375 - 381.สฤกพรรณ วไลลกษณ. การตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก. คลนก 21, 5 (พฤษภาคม), 2548: 401 - 409.สปรยา ตนสกล และคณะ. ทฤษฎและโมเดลการประยกตใชในงานสขศกษาและพฤตกรรมศาสตร. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : ยทธรนทรการพมพ, 2548.สำานกงานแหงประกนสขภาพแหงชาต. รายงานวจยและขอมลสถต. 2548. [ออนไลน]แหลงทมา http://www.nhoso.go.th (11 เมษายน 2552)สถาบนวจยประชากรและสงคม. สขภาพคนไทย เรองทำาอยางไรสงครามมะเรงปากมดลกจงจะมาถกทาง. มหาวทยาลยมหดล, 2551 [ออนไลน] แหลงทมา http://www.hiso.or.th./hiso/health (11 เมษายน 2552).

ผชวยศาสตราจารย ดร. พมพสรางค เตชะบญเสรมศกดภาควชาอนามยครอบครว คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล

P u b l i c H e a l t h

การทบทวนวรรณกรรมปจจยทเกยวของกบการคดกรองมะเร งปากมดลกในสตรไทย

ในอดตโรคมะเรงเปนสาเหตการตายอนดบรองจากโรคหวใจและอบตเหต แตในชวง 5 ปทผานมาโรคมะเรงกลบมสดสวนเพมขนถงสองเทาและเลอนอนดบแซงหนาโรคหวใจและอบตเหต สะทอนใหเหนวาโรคมะเรงกลายเปนปญหาสาธารณสขทสำาคญในปจจบน สำาหรบอตราอบตการณของมะเรงปากมดลกในประเทศไทยป พ.ศ. 2542 เทากบ 6,000 ราย หรอเทยบเทาอตรา 19.8 ตอประชากรแสนคน และมแนวโนมเพมสงถง 8,000 ราย ในป พ.ศ. 2551 โดยมะเรงปากมดลกเปนชนดของมะเรงทพบในสตรไทยชวงอาย 35-60 ป มากทสด

การรกษาผปวยมะเรงปากมดลกมวธคลายกบมะเรงชนดอนๆ ทตองรกษาดวยการผาตด การฉายแสง และการใหเคมบำาบด ซงหากเปนในระยะลกลามแลวการรกษาจะมความสลบซบซอน ยงยาก ใชระยะเวลานานและเสยคาใชจายสงหรออาจไมมทางรกษาใหหายได อยางไรกตามมะเรงปากมดลกเปนมะเรงทมลกษณะพเศษตางจากมะเรงชนดอนคอสามารถปองกนและรกษาใหเรยบรอยกอนทปากมดลกจะกลายเปนมะเรง ดงนน หากตรวจพบมะเรงปากมดลกในระยะเรมแรกเรวเทาใดกมโอกาสรกษาใหหายได วธการตรวจมะเรงปากมดลกทนยมอยางแพรหลาย ไดแก การตรวจทางเซลลวทยาดวยวธ Papanicolaou smear หรอเรยกสนๆ วาการตรวจ Pap-smear

กระทรวงสาธารณสขไดเลงเหนความสำาคญของเรองมะเรงปากมดลกและไดประกาศนโยบายการตรวจมะเรงปากมดลกใหเปนแผนระดบชาตตงแตป พ.ศ. 2545 (ค.ศ. 2002) และตงเปาหมายทจะลดอตราการเสยชวตและจำานวนผปวยรายใหมอยางนอยรอยละ 10 ทกป ทงนมกลมเปาหมายหลกคอสตรอาย 35 - 60 ป โดยกำาหนด ใหสตรมารบบรการตรวจทก 5 ป ซงคาดวาจะเปนแนวทางลดอบตการณไดถงรอยละ 84 แตจากรายงาน ผลการสำารวจของสำานกงานสถต

แหงชาต ป 2549 (ค.ศ. 2006) พบวา ผหญงอาย 35 - 39 ป เคยตรวจภายในรอยละ 50 และรอยละ 37 ไมเคยตรวจเลย โดยทกลมผหญงอาย 55 - 59 ป ไมเคยตรวจเลยมากทสด รองลงมาคออาย 50 - 54 ป และผหญงชนบทไดรบการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกสงกวาผหญงในเขตเมอง

จากการทบทวนวรรณกรรมและผลงานวจยทเกยวของ โดยพจารณาจากกรอบแนวคดตวแปรในดานการปองกนโรคและการสงเสรมสขภาพ พบปจจยทมความสมพนธกบการไปตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกของสตรไทย ดงตอไปน

1. สตรทมอายนอยกวามสดสวนของผไปรบการตรวจมะเรงปากมดลกสงกวาสตรทมอายมากกวา ทงนเนองจากอายเสยงของอบตการณการเกดมะเรงปากมดลกมกเรมพบในชวงอายกลางคน (35 - 60 ป) จงนาจะเปนสาเหตใหสตรเมอถงวยดงกลาวซงในงานวจยนคอกลมสตรทอายนอยกวานาจะสนใจดแลสขภาพตนเองตงแตตนเพอปองกนการลกลามจนเปนเนอราย ดงนนเมอถงวยทควรไปรบการตรวจมะเรงปากมดลก สตรทมอายนอยกวากลมนจงนาจะไปรบการตรวจมะเรงปากมดลก ขณะเดยวกนหากไมพบความผดปกตหรอมอายมากขนความเปนกงวลดานนกจะลดลง จงนาจะเปนเหตผลสนบสนนไดวาสตรทมอายนอยกวามสดสวนของผไปรบการตรวจมะเรงปากมดลกสงกวาสตรทมอายมากกวา

2. สตรทมสถานภาพสมรสสมรสมสดสวนของผไปรบการตรวจมะเรงปากมดลกสงกวาสตรทมสถานภาพสมรสอนๆ ทงนเนองจากสตรทสมรสแลวมโอกาสเสยงตอการเปนมะเรงปากมดลกสง ประกอบกบภาระหนาททตองรบผดชอบดแลสมาชกในครอบครวทำาใหผทสมรสแลวจำาเปนตองดแลสขภาพตนเองใหดกอน ในขณะทสตรทเปนโสดอาจมความรสกเขนอายทตองใหแพทยตรวจภายในจงเลอนการตรวจมะเรงปากมดลกไปจนกวาจะพรอม ดงนน สตร

ทมสถานภาพสมรสสมรสนาจะไปรบการตรวจมะเรงปากมดลกสงกวาผทมสถานภาพสมรสอนๆ

3. สตรทมระดบการศกษาสงกวามสดสวนของผไปรบการตรวจมะเรงปากมดลกสงกวาสตรทมระดบการศกษาตำากวา ทงนเนองจากผทมการศกษาสงสวนใหญเปนผมความรและมพฤตกรรมเปดรบขาวสารใหมๆ ทำาใหมวสยทศนทกวางไกล มเหตผลในการแสดงออกและดำาเนนชวตอยางมสตมากกวา ดงนน สตรทมระดบการศกษาสงกวานาจะไปรบการตรวจมะเรงปากมดลกสงกวาสตรทมระดบการศกษาตำากวา

4. สตรทประกอบอาชพวชาชพ วชาการ และบรหารมสดสวนของผไปรบการตรวจมะเรงปากมดลกสงกวาสตรทประกอบอาชพอนๆ ทงนเนองจากบคลากรในสาขาวชาชพ วชาการ และบรหาร สวนใหญเปนผปฏบตงานในระดบสงซงมความรและความสามารถมาก นอกจากนนยงนาจะมลกษณะนสยใฝหาขอมลขาวสารทมประโยชนเสมอ ดงนน จงนาจะเปนสาเหตใหสตรทประกอบอาชพวชาชพ วชาการและบรหารไปรบบรการตรวจมะเรงปากมดลกสงกวาสตรทประกอบอาชพอนๆ

5. สตรทมหลกประกนสขภาพมสดสวนของผไปรบการตรวจมะเรงปากมดลกสงกวาสตรทไมมหลกประกนสขภาพเนองจากสตรทมหลกประกนสขภาพไดรบการแบงเบาภาระคาใชจายดานคารกษาพยาบาลจงนาจะเปนเหตจงใจใหไปรบบรการตรวจมะเรงปากมดลกสงกวาสตรทไมมหลกประกนสขภาพ

6. การรบรโอกาสเสยงของการเกดโรคมะเรงปากมดลก (Perceived Susceptibility) เปนความเชอของบคคลทมผลโดยตรงตอการปฏบตตามคำาแนะนำาดานสขภาพ ทงในภาวะปกตและภาวการณเจบปวย แตละบคคลจะมความเชอในระดบทไมเทากน ดงนนบคคลจงหลกเลยงการเปนโรคดวยการปฏบตตนเพอปองกนและรกษาสขภาพทแตกตางกน การรบรโอกาสเสยงของการเปนโรคเปนปจจยทสำาคญและมอทธพลสงกวาปจจยอนๆ โดยจะสงผลใหบคคลเกดการปฏบตเพอสขภาพ ดงนนจงสรปไดวาบคคลทมการรบรตอโอกาสเสยงของการเปนโรคจะเหนความสำาคญของการมสขภาพดจงใหความรวมมอในการปฏบตตนเพอปองกนโรคและสงเสรมสขภาพ เชน การมเพศสมพนธตงแตอายยงนอย การมบตรมาก การสบบหรหรอรบควนบหรมโอกาสเสยงของการเกดโรคมะเรงปากมดลก เปนตน

7. การรบรตอความรนแรงของโรคมะเรงปากมดลก (Perceived Severity) เปนความรสกนกคด

และการตดสนใจของบคคลถงระดบความรนแรงของปญหาสขภาพ จากผลกระทบของโรค แมวาบคคลจะรบรวาตนเองมโอกาสเสยงตอการเกดโรคอยางเดยวกน ยงไมเพยงพอทกระตนใหเกดพฤตกรรม แตตองเชอวาโรคทเกดขนจะมผลกระทบทรนแรงตอ รางกาย กอใหเกดความพการเสยชวต ความยากลำาบากในการรกษา เกดโรคแทรกซอนหรอกระทบกระเทอนตอฐานะทางเศรษฐกจและสงคม เชน มะเรงปากมดลกเปนแลวเกดความเจบปวดทกขทรมานและอาจทำาเสยชวตลงได มะเรงปากมดลกเปนแลวอาจจะเปนสาเหตทำาใหครอบครวแตกแยกได เปนตน

8. การรบรประโยชนของการคดกรองมะเรงปากมดลก (Perceived Benefit) เปนการแสวงหาวธการปองกนไมใหเกดโรคหรอปองกนไมใหโรคเกดระยะลกลามโดยการปฏบตนนตองมความเชอวาเปนการกระทำาทดมประโยชนและลดภาวการณเจบปวยทคกคามตอสขภาพได ดงนนการตดสนใจทจะปฏบตตามคำาแนะนำาขนอยกบการเปรยบเทยบขอดและขอเสยของพฤตกรรมนนและเลอกปฏบตในสงทกอใหเกดผลดมากกวาผลเสย นอกจากนเมอบคคลเหนประโยชนมากกวาอปสรรคทเกดขน กจะทำาใหสตรมแนวโนมทจะไปตรวจมะเรงปากมดลกมากขน เชน การรบรวาการตรวจหามะเรงปากมดลกจะชวยปองกนมะเรงปากมดลกระยะเรมแรกได หรอกรณทเปนในระยะเรมแรกกสามารถรกษาใหหายขาดได

9. การรบรอปสรรคในการไปรบการคดกรองมะเรงปากมดลก (Perceived Barrier) เปนการคาดการณลวงหนาของสตรตอการปฏบตพฤตกรรมการปองกนโรคในดานลบทำาใหเกดความขดแยงและหลกเลยงการมพฤตกรรมการปองกนโรค อปสรรคท ขดขวางตอพฤตกรรมการตรวจหามะเรงปากมดลกมหลายประการ เชน ความกลว ความอาย ผดหลกศาสนา ไมมเวลา ไมสะดวกในการเดนทาง คาใชจาย เปนตน โดยเฉพาะปญหาในเรองความอาย และไมสะดวกใจทจะไปรบการตรวจของผหญง ซงคงตองมองใหลกถงรากของปญหาทมากกวาความอายของผหญง ดวยการทำาความเขาใจทศนคตเชงลบตอเรองเพศในสงคมไทยทยงเปนอปสรรคตอการแกปญหามะเรงปากมดลก หรอการรบรสถานการณทเปลยนแปลงไปของสตรไทย เชน การมเพศสมพนธตงแตอายยงนอย ควรไดรบการตรวจภายในเวลา 5 - 10 ป หลงมเพศ สมพนธครงแรก เปนตน

บทสรปจากการทบทวนวรรณกรรม พจารณาจากขอคนพบทวาสตรในกลมอายนอยกวา สตรทไดรบการศกษาสงกวา สตรทสมรสแลว สตรทประกอบอาชพวชาชพดานวชาการ/บรหาร และสตรทมหลกประกนสขภาพ รวมทงสตรทมการรบรประโยชนของการคดกรองมะเรงปากมดลก และรบรอปสรรคตอการไปรบการคดกรองมะเรงปากมดลก มสดสวนของผไปรบการตรวจมะเรงปากมดลกสงกวากลมอนๆ จงมขอเสนอแนะเชงนโยบาย ดงน

1. โรงพยาบาล สถานอนามยหรอหนวยงานทเกยวของ ควรมการสนบสนนใหมการใหความรในเรองมะเรงปากมดลกอยางตอเนอง ทงดานปจจยเสยงตอการเกดโรค ประโยชนของการคดกรองมะเรงปากมดลก อปสรรคในการคดกรองมะเรงปากมดลก เพอท จะทำาใหสตรมการรบรทถกตองและปฏบตตนถกตองในการปองกนโรคมะเรงปากมดลก

2. การปองกนโรคมะเรงปากมดลกควรยดแนวทางเดมใหกระทรวงสาธารณสขและสำานกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตขยายความครอบคลมและพฒนาคณภาพในการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก เพราะเปนมาตรการทมประสทธผลและคมคาในเชงเศรษฐศาสตร โรงพยาบาล สถานอนามยหรอหนวยงานทเกยวของ ควรมการจดกจกรรมรณรงคใหสตรมารบการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก โดยเฉพาะสตรในกลมทมารบบรการนอย เชน กลมสตรทมการศกษานอย ประกอบอาชพรบจาง เกษตรกรรม

ทำางานบาน หรอแรงงานนอกระบบ ซงอาจเสรมแรงจงใจดวยการใหบรการตรวจมะเรงปากมดลกโดยไมคดคาบรการ หรอกระจายหนวยบรการสาธารณสขเคลอนทใหบรการตรวจมะเรงปากมดลกแกสตรทไมสามารถเขาถงบรการ ใหสามารถเขารบการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกไดอยางทวถงและควรแจงผลการตรวจใหทราบทกราย

3. การแกไขปญหาเกยวกบทศนคตเชงลบตอเรองเพศตองรวมกนทำาทงสงคม โดยเฉพาะตองเรมตงแตการสอนเพศศกษาทรอบดานทงในระบบและนอกระบบโรงเรยน การใหขอมลและบรการทมความระมดระวงและละเอยดออน สอดคลองกบวถชวตดานเพศของสตร สอสารดวยภาษาทปราศจากอคต นโยบายสขภาพเองกตองคำานงถงความแตกตางหลากหลายของสตร รวมทงวถชวตดานเพศทเปลยนไปของสตรไทย เชน การลดอายใหกบสตรทสามารถตรวจ Pap - smear ไดฟร เพราะสถานการณในสงคมมการเปลยนแปลงไป หากสตรเรมมเพศสมพนธเมออาย 20 ป และมการตดเชอเอชพว กควรไดรบการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกภายในเวลา 5 - 10 ป หลงมเพศสมพนธครงแรก การกำาหนดอายไวท 35 ป จงอาจใชไมไดกบทกกลม เปนตน

4. ควรมการทำาวจยเพอหาปจจยทมความสมพนธกบการไมมารบการคดกรองมะเรงปากมดลกของสตรในเขตเมอง เพอเปนแนวทางในการพฒนารปแบบการจดบรการใหสอดคลองและครอบคลมใหแกสตรไทยทกคน

1110

ผชวยศาสตราจารย ทนตแพทยหญง ผาณต บณฑตสงหภาควชาทนตกรรมเดก คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล

D e n t a l C l i n i c N u r s e

การกชพทารกแรกเกด (Health Baby Breathing / Resuscitation)

ผชวยศาสตราจารย สตรรตน ธาดากานต และอาจารย ทศนย พฤกษาชวะสาขาวชาการพยาบาลมารดาทารกและการผดงครรภ โรงเรยนพยาบาลรามาธบด

คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

จดหมายขาวสานสขภาพ ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012 จดหมายขาวสานสขภาพ ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012

การเลอกฟนทจะรกษา

ฟนทปวดเวลาเคยวอาหารหรอมสงกระตน

ฟนหกทะลพลพจากอบตเหตและเปนฟนทยงมชวต

ฟนผลกและทะลพลพขณะกรอกำาจดสวนทผ

เหงอกรอบฟนปกต ไมมเหงอกบวม ไมมตมหนอง

หรอทางระบายหนอง

มเนอฟนเหลอพอทจะอดหรอทำาครอบฟนได

ภาพรงสไมมความผดปกตใดๆ รอบปลายราก

ฟนทไมควรรกษาดวยวธน

ผปวยเดกทมโรคประจำาตวบางอยาง เชน โรคหวใจ โรคไต

ฟนทมอาการปวดขนมาเอง ปวดเวลานอน

ฟนโยก มเหงอกบวม มตมหนอง เคาะเจบ

ภาพรงสมพยาธสภาพบรเวณรอบปลายราก

การรกษาประสาทฟนพลพโพโตม (Pulpotomy) ในฟนนานม

การรกษาประสาทฟนพลพโพโตม (Pulpotomy) ในฟนนานม หมายถงการตดเนอเยอประสาท

ฟนทอยในสวนตวฟนออกใหหมด และรกษาเนอเยอประสาทฟนทเหลอในคลองราก โดยการปดดวยยาทมคณสมบต

เหมาะสมในโพรงฟน เชน ฟอรโมครซอล หรอเฟอรคซลเฟส หรอแคลเซยมไฮดรอกไซด

ขนตอนการรกษา (ฟอรโมครซอลพลพโพโตม)

ฉดยาชา

ใชหวกรอ fissure bur aerator และ round bur หวกรอชา กรอกำาจดสวนทผออกใหหมด

เมอพบจดทะลพลพใชหวกรอ fissure bur aerator กรอจากจดทะล เปดโพรงฟน

ตดเนอเยอประสาทฟนในสวนตวฟนออกใหหมด โดยใช spoon หรอ round bur หวกรอชา

ลางโพรงฟนดวยนำาเกลอสะอาด จากนนใชสำาลสะอาดปราศจากเชอกดซบเลอดใหหยด โดยกดไวประมาณ 1 - 2 นาท

เมอเลอดหยดแลว ใชสำาลกอนเลกทปราศจากเชอชบยา ฟอรโมครซอลหมาดๆ ปดไวในโพรงฟน 5 นาท

จากนนเอาสำาลทใสไวออกปดในโพรงฟนดวยซงออกไซด ยจนอล หรอ IRM

ทำาการบรณะถาวรดวยอะมลกม หรอคอมโพสต หรอทำาครอบฟนดวยโลหะเหลกไรสนม

1312

ทารกแรกเกด

เชดตวทารกใหแหง

วธการนวดหวใจ ซายมอเปนแบบ 2 fingErS ขวามอเปนแบบ 2 thumbS

การใหออกซเจนแรงดนบวก (PoSitivE PrESSurE vEntilAtion)

ทารกแรกเกด (ทารกภายหลงคลอดทนทจนถงอาย 28 – 30 วน) เปนระยะทตองปรบตว เนองจากอยภายนอกครรภมารดา และรางกายมการเจรญเตบโต มพฒนาการทงทางดานกายวภาคและสรรวทยา โดยเฉพาะอยางยงระบบหายใจและการไหลเวยนโลหต จากการปรบตวดงกลาว ทำาใหทารกมความเสยงทจะเกดภาวะพรองออกซเจน ซงเปนภาวะทไดรบออกซเจนไมเพยงพอจากการอดตนของทางเดนหายใจ สงผลใหทารกหายใจไมสะดวกหรอไมสามารถหายใจไดดวยตนเอง สงเกตไดจากอาการแสดง อาท ใบหนาเขยวหรอซด จมกและปากมนำามกเตม เสยงหายใจครดคราด หายใจชากวา 40 ครงตอนาท ผวกายและมอเทาเขยว แขน ขา ขยบไดเลกนอยหรอไมขยบ และสญญาณอนตรายทตองระวงคอทารกมอตราการเตนของหวใจตำากวา 100 ครงตอนาท ไมรอง และสผวคลำา

4. ในกรณททารกไมรอง อตราการเตนของหวใจ (ชพจร) ตำากวา 100 ครงตอนาท (วธนบอตราการเตนของหวใจใหฟงใน 6 วนาท แลวคณดวย 10) การกชพควรใหออกซเจนแรงดนบวก (positive pressure ventilation)

5. กรณททารกยงไมรองและอตราการเตนของหวใจ (ชพจร) ตำากวา 60 ครงตอนาท ใหทำา chest compression (นวดหวใจ) โดยใชนวมอกดบรเวณทรวงอก ลกลงไปประมาณ 1 – 2 นว

เมอทารกเกดภาวะพรองออกซเจน ตองดำาเนนการกชพ โดยมอปกรณทตองใชคอ ลกยางแดง ผาเชดตว 2 ผน (สำาหรบเชดคราบมกเลอดและสำาหรบหอตว) self-inflating resuscitation bag and mask และออกซเจน (ออกซเจนทใหไมจำาเปนตองเปนออกซเจน 100%) ขนตอนการกชพ ประกอบดวย

1. เชดตวใหแหง (เชดศรษะกอนเสมอ) และวางทารกในรถกชพ

2. ดดเสมหะในปากและจมกดวยลกยางเพอใหทางเดนหายใจโลง

3. กระตนใหทารกรองโดยการตบฝาเทาหรอลบหลงจนทารกรองดวยตนเอง

การนวดหวใจทำาไดม 2 แบบ คอแบบท 1) 2 fingers ใชนวกลางและนวชกดบรเวณทรวงอก (sternum) และแบบท 2) 2 thumbs ใชนวหวแมมอทง 2 ขางวางบนทรวงอก อก 4 นววางประคองหลง และนวดหวใจโดยกดนวด 3 ครง แลวบบ oxygen bag สลบ 1 ครง บบไมเกน 40 ครงตอนาท จนทารกรองไดดวยตนเอง

จากนนฟงเสยงหวใจทารกซำา ถาอตราการเตนของหวใจ (ชพจร) ขนมามากกวา 60 ครงตอนาท ใหหยดทำาการนวดหวใจ แตยงตองใหออกซเจนแรงดนบวก (positive pressure ventilation) และเมออตราการเตนของหวใจ (ชพจร) ขนมามากกวา 100 ครงตอนาท และทารกเรมรอง กหยดใหออกซเจนแรงดนบวกได หากเหนปลายมอปลายเทายงคลำาอย ใหพนออกซเจน (spray) ใหตามความจำาเปน

ก ร ะ ด า น ข า ว P h a r m a c y

เภสชกร ธรตถ เหลองมนคงภาควชาเภสชวทยา คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล

จดหมายขาวสานสขภาพ ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012 จดหมายขาวสานสขภาพ ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012

ยากอนอาหาร ยาทรบประทานกอนอาหาร ควรรบประทานในชวงททองวาง กอน

รบประทานอาหารอยางนอย 30 นาท เนองจาก❀ ยาอาจถกทำาลายและเสยประสทธภาพในการรกษา เมอพบ

กบกรดปรมาณมากทกระเพาะอาหารจะหลงออกมาหลงมออาหาร การรบประทานยาในชวงททองวางทำาใหยาไมถกทำาลาย และประสทธภาพของยาไมลดลง

❀อาหารและสวนประกอบของอาหารอาจลดการดดซมของยาเขาสรางกาย จงไมสามารถรบประทานยาพรอมหรอหลงอาหารได

❀ยาทออกฤทธเพมการเคลอนไหวของระบบทางเดนอาหาร ยาลดอาการคลนไสอาเจยน รวมทงยาทออกฤทธเพมการหลงอนซลน จะใชเวลาประมาณ 30 นาท กอนทจะออกฤทธ การรบประทานยากอนอาหารจงเปนเสมอนการเตรยมพรอมใหระบบทางเดนอาหารกอนจะรบประทานอาหาร

ถาลมรบประทานยากอนอาหาร หรอนกไดวาตองรบประทานยากอนทจะทานอาหารไมถงครงชวโมง การทานยากอนอาหารทนท จงไมตางกบการรบประทานยาหลงอาหาร ดงนนควรขามยามอทลมไป โดยเฉพาะอยางยงยาทออกฤทธเพมการหลงอนซลน กรณยาทรบประทานกอนอาหารเพราะยาจะถกทำาลายหรออาหารอาจลดการดดซมของยา อาจรอใหกระเพาะอาหารวางกอนแลวคอยรบประทานยากได ซงกคอประมาณ 2 ชวโมง หลงรบประทานอาหาร แตยาทตองรบประทานในมอถดไปอยแลว ใหทานยากอนอาหารมอถดไปแทนไดเลย ไมตองทานยาซำา

ยาหลงอาหาร ยาหลงอาหาร ควรรบประทานหลงอาหารทนท อาจทานพรอม

อาหารหรอกอนรบประทานอาหารคำาแรกกได เพราะไมวาจะกรณใด ยาจะเขาไปอยในกระเพาะอาหารพรอมกบอาหารทรบประทาน ยาทควร รบประทานหลงอาหาร เนองจาก

❀ยามผลขางเคยงทสำาคญคอ ระคายเคองตอระบบทางเดนอาหาร ทำาใหเกดอาการคลนไสอาเจยน การรบประทานพรอมหรอหลงอาหารทนทจะชวยลดอาการเหลานได

❀ตองการกรดในกระเพาะอาหารชวยในการดดซมยาเขาสรางกาย ซงกรดในกระเพาะอาหารจะหลงสงสดในระหวางทรบประทานอาหารเทานน

ถาลมรบประทานยาหลงอาหาร สามารถรบประทานยาไดทนททนกไดและไมเกน 15 นาท แตถานกไดหลงจากรบประทานอาหารมากกวา 15 นาทแลว ควรรอรบประทานหลงอาหารในมอถดไป หรออาจรบประทานอาหารมอยอยแทนมอหลกกอนรบประทานยากได กรณทยานนมความสำาคญมาก

ปญหาทมกพบเสมอเวลาจะรบประทานยา คอ ตองรบประทานกอนหรอหลงอาหาร และกอนอาหารนานเทาไร หลงอาหารกนาท กอนนอนนานแคไหน ถาลมแลวจะทำาอยางไร บทความนจงขอสรปหลกการและหลกปฏบตทถกตองทวไปของวธการรบประทานยาเหลาน

เอกสารอางอง

1. Larry AB, editors. Applied clinical pharmacokinetics. 2nd ed. New York: McGraw-Hill Medical; 2008.

2. Joseph TD, editors. Concepts in clinical pharmacokinetics. 5th ed. American Society of Health-System Pharmacists; 2010.

14

ขาวท

1สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร โปรดเกลาฯ พระราชทานทนการศกษาใหแกบคลากร

ของ สปป.ลาว เพอเขาศกษาในระดบปรญญาตรและปรญญาโท ณ มหาวทยาลยมหาสารคาม ซงผไดรบทนการศกษา ทง 6 คน จะเรมเขาศกษาในมหาวทยาลยมหาสารคาม ในปการศกษา 2555 (มถนายน 2012) ดงน

Mr.Vanxay Thaosaykao อาย 25 ปปจจบนเปนครในโรงเรยนสามญกนนอนชนเผา

แขวงเวยงจนทน และปฏบตงานในโรงเรยน โครงการตามพระราชดำารมาแลว 1 ป 5 เดอนเขาศกษาตอหลกสตรการศกษาศาสตรบณฑต

(คณตศาสตร)

Ms. Khanthamaly Yangnouvong อาย 50 ปปจจบนเปนรองผอำานวยการหอสมดแหงชาต เขาศกษาตอหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต

(การจดการแหลงเรยนร)

Mr.Sisomphou Keodoungta อาย 50 ป ปจจบนเปนหวหนาแผนกจดหาทรพยากรหองสมด

หอสมดแหงชาตเขาศกษาตอหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต(การจดการแหลงเรยนร)

Mr. Bounma Ougnasong อาย 42 ป ปจจบนเปนรองหวหนาหองการสาธารณสข

เมองตมลาน แขวงสาละวนเขารบการอบรมเทคโนโลยทางการแพทยฯ

รนท 12 ค.ศ. 2010 เขาศกษาตอ หลกสตรสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต

Mr. Khamkhoune Sengsavang อาย 44 ปปจจบนเปนหวหนาหองการสาธารณสข

เมองหวยทราย แขวงบอแกว เขารบการอบรม เทคโนโลยทางการแพทยฯ รนท 11 ค.ศ. 2009

เขาศกษาตอหลกสตรสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต

Ms. Viengmone Patthavongsa อาย 35 ปปจจบนเปนพยาบาลในโรงพยาบาลแขวงเชยงขวาง

เขารบการอบรมเทคโนโลยทางการแพทยฯ รนท 7 ค.ศ. 2005 เขาศกษาตอ

หลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (การพยาบาลผใหญ)

15

ยากอนนอน ยาทแนะนำาใหรบประทานกอนนอนมหลายประเภท แตโดย

ทวไป ควรรบประทานกอนนอน 15 - 30 นาท เนองจาก

❀ ยามผลขางเคยงสำาคญคอทำาใหงวงนอนหรอวงเวยนศรษะมาก ถารบประทานกอนนอนนานเกนไป อาจสงผลใหผรบประทานยาทำางานไดไมเตมประสทธภาพกรณทยงไมพรอมจะเขานอน

❀ ยาทชวยใหนอนหลบ มกใชเวลาประมาณ 15 - 30 นาทกอนทจะออกฤทธชวยใหหลบ

ถาลมรบประทานยากอนนอน มกนกไดเมอถงเชาของวนรงขนแลว ไมควรรบประทานยานนอก ควรรอใหถงเวลากอนเขานอนในคนถดไปคอยรบประทานยานน

ยาร บปร ะทานเวลามอาการ ยาในกลมน มกระบในฉลากวารบประทานทก 4 - 6 ชวโมง ทก 8 ชวโมง หรอทก 12 ชวโมง เวลามอาการ เมอมอาการสามารถรบประทานยาไดเลย ไมตองคำานงถง มออาหารเนองจากไมวาจะรบประทานอาหารหรอไม กไมสงผลตอการออกฤทธของยา หลงรบประทานยาแลวถายงมอาการอยสามารถรบประทานยาซำาได ตามระยะเวลาทระบไว ไมควรรบประทานบอยกวาทระบไวบนฉลาก เมอหายแลวสามารถหยดยาไดเลย

ยาบางประเภท อาจมวธรบประทานยานอกเหนอไปจากยาโดยทวๆ ไปขางตน รวมทงยาบางประเภทอาจรบประทานกอนหรอหลงอาหารกได แลวแตสะดวก เนองจากยาอาจมการออกฤทธทพเศษหรอมผลขางเคยงอนๆ ซงเภสชกรจะตองอธบายวธการรบประทานเปนกรณๆ ไป

ยากอนอาหาร ยาหลงอาหาร ลมกนตามเวลา อนตรายหรอไม

จดหมายขาวสานสขภาพ ปท 10 ฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม 2012จดพมพโดย Office of Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn’s Projects Chitralada Villa, Dusit Palace, Bangkok 10303, Thailand Tel: (66 2) 282 6511 (66 2) 281 3921 Fax: (66 2) 281 3923

พมพท Amarin Printing and Publishing Public Company Limited 65/16 Chaiyaphruk, Taling Chan, Bangkok 10170, Thailand Tel: (66 2) 422 9000 www.amarin.com

ต อ บ - ถ า ม ข า ม ฝ ง โ ข ง

คำ�ถ�มประจำ�ฉบบ

ก�รฝกอบรมเทคโนโลยท�งก�รแพทยและส�ธ�รณสขสำ�หรบบคล�กรท�งก�รแพทยจ�ก สปป.ล�ว ต�มพระร�ชดำ�ร สมเดจพระเทพรตนร�ชสด�ฯ สย�มบรมร�ชกม�ร เรมดำ�เนนก�รฝกอบรมตงแตปใด

A : 1998 B : 2000

เฉลย ค�า ถาม ฉบบ ท แลว

คำาถามฉบบทแลว การประชมวชาการ การแพทยและสาธารณสข ไทย - ลาว ตามพระราชดำาร สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยาม บรมราชกมาร ครงท 2 (2011) ทแขวงหลวงพระบาง จดขนในหวขอ อะไร

คำาตอบ A : การพฒนางานบรการทางการแพทยและสาธารณสข

การประชมวชาการ การแพทยและสาธารณสข ไทย - ลาว ตาม พระราชดำาร สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ครงท 2 จดขนเมอวนท 29 - 30 พฤศจกายน 2011 ณ แขวงหลวง พระบาง ในหวขอ การพฒนางานบรการทางการแพทยและสาธารณสข

ในการประชมวชาการครงนมบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขจากสวนกลาง จากแขวงทางภาคเหนอของ สปป.ลาว และจากประเทศไทย เขารวมนำาเสนอแนวปฏบตทดและสมมนากลมยอย ใน 10 หลกสตร 10 สาขา

เลอกคำาตอบทถกและสงมาท

ทางไปรษณย สานสขภาพ Newsletter Team Office of Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn’s Projects Chitralada Villa, Dusit Palace, Bangkok 10303, Thailand

ทาง E-mail : lao.newslett@gmail.comทาง SMS : พมพ A หรอ B เวนวรรค ตามดวยชอ - นามสกลและสถานททำางานเปนภาษาองกฤษ สงมาท +668 1398 4422 หรอ +668 4701 6021

* กอนวนท 30 กนยายน 2012

รายชอผทตอบถก

1. Mrs.Phetsangoun Phengaroune โรงพยาบาลแขวงหลวงพระบาง2. Mrs.Somthong Sithanonsay โรงพยาบาลแขวงเชยงขวาง3. Mr.Boonpong Pimmachan โรงพยาบาลแขวงเชยงขวาง4. Dr.Souksomphone Bounyalith โรงพยาบาลแขวงสะหวนนะเขต5. นายโชตอนนต มลงเมลอง เขตภาษเจรญ กรงเทพฯ

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร พระราชทานอปกรณเครองครว ประกอบดวย คลเลอรนำา ขนาดเสนผาศนยกลาง 30 เซนตเมตร จำานวน 40 ใบ และแกวนำา จำานวน 1,200 ใบ แกโรงเรยนสามญกนนอน ชนเผาใน สปป.ลาว จำานวน 4 แหง จากแขวงเวยงจนทน แขวงคำามวน แขวงเซกอง และแขวงหวพน ซงเปนโรงเรยน ทเขารวมโครงการพฒนาเดกและเยาวชนตามพระราชดำาร เพอใหโรงเรยนนำาไปใชในกจกรรมการสงเสรมการดมนำา สะอาดของโรงเรยน

โดยเมอวนท 27 มนาคม 2012 นางทพยวรรณ ศภมตรกจจา อครราชทตทปรกษา สถานเอกอครราชทต ณ เวยงจนทน เปนผแทนในพธมอบ โดยมนางแกวมะนวน พมมะหาไซ รองอธบดกรมมธยมศกษา เปนตวแทนรบมอบ พรอมผอำานวยการโรงเรยนสามญกนนอนชนเผาทง 4 แหง เปนสกขพยาน ณ คลงเกบอปกรณกระทรวงศกษาธการภาพจาก หนงสอพมพ vientian times

ฉบบประจำาวนพฤหสบดท 29 มนาคม 2012

ขาวท

2ก ร ะ ด า น ข า ว