S

ÛRE

LERİ

MİZ

İ tef

ekk

ür

le Ö

ĞRE

NİY

ORU

Z

138

11. İHLÂS SÛRESİ

مد ﴿2﴾ لمم يلدم ولمم الص احد ﴿1﴾ ال قلم هو ال

يولدم ﴿3﴾ ولمم يكنم له كفوا احد ﴿4﴾

ÖĞRENELİM

ANLAMIRahmân ve Rahîm olan Allah’ın adıyla

1. De ki: O, Allah tektir.

2. Allah Samed’dir.

3. O, doğurmamış ve doğmamıştır.

4. Onun hiçbir dengi yoktur.

139

İHLÂ

S SÛ

RESİ

- Ö

ĞRE

NEL

İM

Benim ismim “İhlâs sûresi.” İhlâs’ın kelime anlamı “arınmak, kurtulmak” demektir.

Sûredeki anlamı ise Allah’tan başkasına ilah olarak tapmaktan kurtulmak demektir.

Mekke’de indirilen yirmi ikinci sûreyim. Mushafta ise yüz on ikinci sûreyim. Dört âyetten oluşmaktayım. Yirmiye yakın ismim vardır. Onlardan bir kaçını sana bildireyim.

Allah’ın tek oluşu, öz olarak anlatıldığı için bir adım “tevhid sûresi”dir. Pey-gamberimiz (s.a.v.) beni “Kul hüvallahü ahad” şeklinde de isimlendirmiştir. (Suyûtî, Mu’cemu’l-Evsat, XX, 298)

Âyetlerimde anlatıldığı gibi Allah’a inanan kimse, bu inancıyla hayatını sür-dürürse sonunda Cehennem’e düşmekten kurtulacağı için bana “Necât (kur-tuluş) sûresi” denilmiştir.

Bana “velâyet (Allah’a dostluk) sûresi” de derler. Çünkü kim beni samimi-bir gönülle okur ve ona göre yaşarsa Allah’ın sevgisini ve dostluğunu kazana-rak O’nun velilerinden olur.

Bir ismim de “Cemâl Sûresi”dir. Peygamberimiz Allah’ın sonsuz güzelliğini anlatırken şöyle buyurmuştur “Allah cemildir; yani güzeldir, cemali (güzelli-ği) sever (Aclûnî, Keşfu’l-Hafa, I, 224). ” Bunun üzerine ona, bu “cemal”in ne olduğu soruldu Hz. Peygamber (s.a.s) “O, tekdir, sameddir, doğurmamış, doğmamış-tır. Çünkü eğer o tek ve benzersiz olmasaydı, benzerinin onun yerini tutması mümkün olurdu” demiştir. (Er-Râzi, age, XXIII, 555)

Bir adım da “Mukaşkışa (tedavi eden)”; yani kalplerdeki manevi hastalıkları iyileştiren anlamındadır. Kişiyi kötülüklerden koruma özelliğim sebebiyle bana “el-Muavvize sûresi” de derler. Bir diğer ismim “Mâni’a”dır (engel olan). Yani kabir azabına ve Cehennem ateşine engel olan demektir. “Müneffire” ismim ise kaçıran manasına gelir. Şeytan benim okunduğum yerden kaçar. Berâet ismime gelince, beni okuyanın Allah’a şirkten uzaklaşması anlamını taşır. Aynı zamanda bu isim bana Peygamber Efendimiz’in şu müjdesinden dolayı veril-miştir: “Kim ‘Kulhüvallahu Sûresi’ni bir namazda veya namaz dışında yüz defa okursa, onun cehennemden beratı (kurtuluşu) yazılır. (Feyzu’l Kadir,V, 202)”

Beni okuyanın kalbi aydınlandığı için “Nûr sûresi” adını aldım.

S

ÛRE

LERİ

MİZ

İ tef

ekk

ür

le Ö

ĞRE

NİY

ORU

Z

140

Peygamgamber Efendimiz (s.a.v.): “Kul Huvallahu Ahad… (İh-las sûresi) Kur’an’ın üçte birine denktir.” buyurmuştur. (Bkz. Buhârî, Fezâilu’l-

Kur’an, 13; Tirmiz zi, Fezâilu’l-Kur’ân, 11,)

İmam Gazâlî bu hadisi şöyle açıklamıştır.

Kur’an-ı Kerim’deki bilgiler üç ana bölümden oluşur:

1. Allah bilgisi

2. Ahiret bilgisi

3. Doğru yol bilgisi

İhlâs sûresinde birinci bölüm; yani Allah bilgisi açıklandığı için Kur’an’ın üçte birine denktir. (Bkz. Gazâlî, Kur’ân’ın Cevherleri, trc. Ömer Türker, s. 85-86, İstanbul, 2006)

Âmir bin Tufeyl adında bir müşrik, Peygamber Efendimize, “Ey Mu-

hammed, bizi neye çağırıyorsun?” diye sordu. Resûlüllah (s.a.v.) şöyle

cevap verdi: “Allah’a çağırıyorum.” Putperest olan Âmir, yüce Allah’ı

kendi tanrılarından biri gibi zannetti ve şöyle sordu: “Onu bana anlat; o

altından mı, gümüşten mi, yoksa demirden mi?” Bu soru karşısında Yüce

Allah, “De ki: O, Allah tektir. Allah Samed’dir. O, doğurmamış ve doğma-

mıştır. Onun hiçbir dengi yoktur.” buyurarak İhlâs sûresini indirmiştir.

Ayrıca İhlâs sûresinin, Allah’ın soyunu soranlara bir cevap olarak

indirildiği de bildirilir.

AÇIKLAMA

Birinci âyet: De ki: O, Allah tektir.

Resulullah (s.a.v.), Allah hakkında zaman zaman soru soran müşriklere, Yahudi-

141

lere ve Hıristiyanlar’a cevap olarak “İhlâs sûresini” okumuştur. “De ki: O, Allah tek-tir.” buyrularak putlara tapan müşriklere, birçok tanrılar olduğunu iddia edenlere ve yıldızlara tapanlara cevap verilmiştir. “Tektir” şeklinde çevrilen kelime “Ehad”dır. Bu kelime, Allah Teâlâ’nın sıfatlarındandır. Allah’ın bu kökten gelen bir sıfatı da “Vâhid”dir. O da “bir olan” anlamındadır. Yüce Allah’ın ilk âyette Allah hakkında soru soranlara kendisinin “Ehad” olduğunu söylemesi dikkat çekicidir. Çünkü vâhid bir demektir. “Vâhid” kelimesi başka varlıklar için de kullanılmaktadır. Bir insan, bir çiçek gibi. Bir deyince akla iki, üç de gelebilir. Ancak Ehad sıfatı sadece Allah için kullanılır ve “tek, yegâne, biricik” demektir. Yani Allah zatında, varlığında tek ilahtır. Başka hiçbir ilah yoktur. Sûrenin diğer âyetleri bu ilk âyetin açıklamasıdır.

Peygamberimiz şöyle buyurdu:

“Kim her gün ‘Kulhüvellahu ehad’ sûresini elli kez okursa, kıyamet günü kabrinden şöyle çağrılır: ‘Kalk! Cennet’e gir!’ (Suyûtî, Mu’cemu’l-Evsat,XX, 298, nr. 11503)

İkinci âyet: Allah Samed’dir.

Allah Teâlâ’nın tekliği “Allah Samed’dir.” şeklinde açıklanır. Yani varlığı için kim-seye ihtiyacı yoktur. Aksine her şey var olmak için ve yaşayabilmek için Allah’a muh-taçtır. “es-Samed” yine yüce Allah’ın bir başka sıfatıdır. “Samed” kelimesinin anlamı

İHLÂ

S SÛ

RESİ

- Ö

ĞRE

NEL

İM

S

ÛRE

LERİ

MİZ

İ tef

ekk

ür

le Ö

ĞRE

NİY

ORU

Z

142

çok zengindir. Âlimler bu kelimenin otuza yakın anlamını tespit etmiştir. Bunlardan bir kısmı şöyledir:

* Samed, herşeyi bilendir. Çünkü Allah, bütün ihtiyaçları karşılaması için başvu-rulan bir efendidir.

* Şan ve şeref bakımından eşsiz olandır.

* Efendi oluşunun gereği olarak her şeyi yaratandır.

* Samed; kendisine yalvardığımız, darda kaldığımızda yardım istediğimiz Allah’tır.

* Dilediğini yapandır.

* Samed, sonsuz zengin olan Allah demektir.

* O, varlığı ebedî olandır.

* O, kimsenin sıfatıyla sıfatlanmayandır.

* O, bütün sıfatlarında ve fiilerinde en mükemmel olandır.

* O, hiç kimseye ihtiyacı olmayandır.

Yüce Allah için “O, Samed’dir” dediğimizde bu manaların hepsini söylemiş olu-ruz. O bizim Efendimiz’dir. Öyle bir Efendi ki, her şeyin sahibi ve her şeye gücü ye-tendir. Bütün varlıklar ise ihtiyaçları için daima O’na muhtaçtırlar.

Adamın biri arkadaşlarına “İhlâs sûresini Allah’ı an-lattığı için sevdiğini” söyledi. Sahabiler bu durumu Pey-gamber Efendimiz’e anlattılar. O şöyle buyurdu: “Allah’ın da onu sevdiğini kendisine haber verin. (Buhârî, Tevhid, 1)”

Üçüncü âyet: O doğurmamış ve doğmamıştır.

Bu ifade aynı zamanda bir önceki âyette geçen “Allah Samed’dir” sözünün açık-

lamasıdır. Doğurmak ve doğmak; yani çocuk edinmek ve birinin çocuğu olmak yara-

143

tılmışların özelliğidir. Yaratan için böyle bir şey düşünmek imkânsızdır. Ama ne yazık

kı müşrikler, “meleklerin Allah’ın kızları olduğunu” iddiâ etmişlerdir. Hıristiyanların

bir kısmı ise “Mesîh (İsâ) Allah’ın oğludur” diye O’na iftirada bulunmuşlardır. Yine

Yahûdiler’den bir kısmı ise Hz. Üzeyr adındaki peygamberleri için “Üzeyir Allah’ın oğ-

ludur.” diye iddia etmişlerdir. Bütün bu inanışlar yüce Allah’ı yanlış bilmekten, O’nu

yaratılmışlara benzetmekten kaynaklanır. Allah’ın oğlu veya kızı olması demek, onun

ihtiyaç sahibi olması demektir. Halbuki bir önceki âyette “es-Samed” buyurarak, hiç-

bir şekilde ihtiyacı olmadığını bildirmektedir. Yine Allah Teâlâ, “doğmamıştır” buyu-

rur. Biliyoruz ki doğan her şey sonradan meydana gelir.

Dördüncü âyet: O’nun hiçbir dengi yoktur.

Bu âyette başka varlıklarda ilahlık olduğunu iddia edenlere karşı “O’nun hiçbir

dengi yoktur.” buyrulmuştur. Yani Rabbimiz’in zatında, sıfatlarında ve işlerinde hiç-

bir dengi ve benzeri yoktur. Her şeyi Allah yaratmış iken yarattıklarının O’na denk

olması asla düşünülemez.

Bu sûrede insanların yüce Allah hakkındaki bütün yanlış inançları düzeltilmiştir.

Allah Teâlâ’ya karşı doğru bir inanç sahibi olmaları hatırlatılmıştır.

İhlâs (kurtuluş) sûresi, kişiye Allah Teâlâ karşısında samimi olmayı öğretir. İhlâslı

kişi; ibadetlerinde, davranışlarında, sevgisinde Allah’ın dışındakileri düşünmekten,

onlar için iş yapmaktan kurtulmuştur.

İHLÂ

S SÛ

RESİ

- Ö

ĞRE

NEL

İM

144

S

ÛRE

LERİ

MİZ

İ ÖĞ

REN

İYO

RUZ

“Ya Rabbi! Beni Sana karşı ihlâslı bir kul yap. (Ebû Dâvud,

Vitr, 25) ”

Allah için yapılması gereken ibadetleri, başkaları beğensin diye yapmaya riya; yani gösteriş denir. Müslüman, her işinde gösterişten kaçınmalıdır. Resulullah Efen-dimiz, “Sizin için en çok endişelendiğim şey, küçük şirk; yani riyadır (Tirmizi, Hudut, 24)” buyurur. Yine “Kim duyulsun diye bir iş yaparsa, Allah onun kıymetsizliğini duyurur. Kim de gösteriş olsun diye bir iş yaparsa, Allah da onun gösteriş yapmasını ve de-ğersizliğini ortaya çıkarır (Müslim, Zühd, 38)” buyurmuştur.

Rasûlullah (s.a.v) buyurdu: “Her kim evine girdiği va-

kit, ‘Kulhüvallahu ehad’ sûresini okursa (bu sûre) o evin

halkından ve komşularından fakirliği uzaklaştırır. (Taberânî, Kebîr, II, 340)”

Peygamberimiz buyurdu:

“Kul hüvellahu ahad» sûresini on kez okursa onun için cennette bir köşk

yapılır. Kim onu yirmi kez okursa ona cennette iki köşk yapılır. Kim de bu

sûreyi otuz kez okursa ona Cennet’te üç köşk yapılır.”

Hz. Ömer şöyle dedi: Ey Allah’ın Peygamberi! Allah’a yemin olsun ki biz

de köşklerimizi çoğaltırız. (Sûreyi daha çok okuruz.)

Bunun üzerine Resulullah şöyle buyurdu: “Allah’ın lütfu ve ihsanı bun-

dan daha geniştir.” (Dârimî, II, 551)

145

İHLÂ

S SÛ

RESİ

- U

YGU

LAYA

LIM

UYGULAYALIMa. Kendimize UyarlayalımSoruları İhlâs sûresi ile ilgili yukarıda geçen bilgilerden yararlanarak cevaplayınız.

1. İhlâs ne demektir? İhlâs sahibi insanın özellikleri nelerdir?

2. Bu sûrede yüce Allah kendisini nasıl tanıtmıştır?

3. Bu sûrede hangi yanlış inanışlar reddedilmiştir?

4. Rabbimiz’in “es-Samed” sıfatına göre bize düşen görevler nelerdir?

Yazalım

b. Anlamının Zıddını Bulalım

Sorular:

1. İhlâs’ın zıddı riya ne demektir?

2. Allah’a bu sûrede belirtildiği şekilde inanmayanlar hangi yanlış inançlara sa-hiptirler?

............................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

146

Yazalım

c. Duaya Çevirelim1. Duanızın birinci kısmını Kendimize Uyarlayalım bölümünde yazdıklarınızdan

yararlanarak yapınız.

2. Duanızın ikinci kısmını Anlamının Zıddını Bulalım bölümünde yazdıkları-nızdan yararlanarak yapınız.

Yazalım

............................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

............................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

S

ÛRE

LERİ

MİZ

İ ÖĞ

REN

İYO

RUZ