ANEKSI I MANUALIT TË KONTROLLIT

PËR

DEGËN E TATIMPAGUESVE TË MËDHENJ

SHKURTIME FJALËSH

AQ AKTIVE TË QËNDRUESHME

BB BANKA BOTËRORE

BE BASHKIMI EUROPIAN

DPT DREJTORIA E PËRGJITHSHME E TATIMEVE

DT DEGA E TATIMEVE

DTM DEGA E TATIMPAGUESVE TË MËDHENJ

FDP FORMULAR I DEKLARIMIT DHE PAGESËS

FMN FONDI MONETAR NDËRKOMBËTAR

IEKA INSTITUTI I EKSPERTËVE KONTABËL TË AUTORIZUAR

INSTAT INSTITUTI I STATISTIKAVE

KC KODI CIVIL

KP KODI PENAL

KPA KODI PROÇEDURËS ADMINISTRATIVE

KPC KODI PROÇEDURES CIVILE

KPP KODI PROÇEDURËS PENALE

MÇP METODA E ÇMIMIT TË PAKONTROLLUAR

MÇR METODA E ÇMIMIT TË RISHITJES

MF MINISTRIA E FINANCAVE

MKP METODA KOSTO PLUS

MKT MANUALI I KONTROLLIT TATIMOR

NVD NUMRI I VENDOSJES SË DOKUMENTIT

R&D KËRKIM DHE ZHVILLIM (RESEARCH & DEVELOPMENT)

RSH REPUBLIKA E SHQIPËRISË

STI SISTEMI TEKNOLOGJISË INFORMATIKE

TAP TATIMI MBI TË ARDHURAT NGA PUNËSIMI

TFNÇ TRANSFERIMI I FITIMIT NËPËRMJET ÇMIMIT

TP TATIMPAGUES

TVSH TATIMI MBI VLERËN E SHTUAR

VKM VENDIM I KËSHILLIT TË MINISTRAVE

ZK-ATB.SIG ZYRA E KONTROLLIT TË AKCIZËS, TATIMIT NË BURIM,SIGURIMEVE

ZK-TA ZYRA E KONTROLLIT TË TATIMIT MBI TË ARDHURAT

ZK-TVSH ZYRA E KONTROLLIT TË TVSH-së

1

HYRJE faqe.....

2

Qëllimi i Manualit dhe çështjet që ai do të trajtojë faqe.....

Objektivi i Aneksit të Manualit të Kontrollit për DTM-në faqe.....

KAPITULLI 11. Organizimi i Sektorit të Kontrollit Tatimor faqe.....

1.1. Struktura organizative. Përgjegjësitë, Detyrat dhe Të drejtat e kontrollit. Marëdhëniet mes zyrave të kontrollit dhe me Kryetarin e DTM-së.

faqe.....

1.2. Detyrat e secilës zyrë kontrolli. faqe.....

1.2.1. Zyrat e kontrollit të TVSH-së (ZK-TVSH) faqe.....

1.2.2. Zyra e kontrollit të tatimit mbi të ardhurat (ZK-TA) faqe.....

1.2.3. Zyra e kontrollit të akcizës dhe tatimeve në burim dhe sigurimeve (ZK-ATB.SIG)

faqe.....

1.3. Organigrama. Marëdhëniet mes përgjegjësave dhe me Kryetarin e Degës. faqe.....

1.3.1. Struktura organizative e DTM faqe.....

1.3.2. Roli i Përgjegjësit të Zyrës së kontrollit faqe.....

1.3.2.1. Hartimi i programit të kontrollit nga përgjegjësi i zyrës faqe.....

1.3.2.2. Ndarja e grupeve të kontrollit faqe.....

1.3.3. Roli i Përgjegjësit të Sektorit të kontrollit faqe.....

1.3.3.1. Përcaktimi i kontrollorëve sipas planit mujor faqe.....

1.3.3.2. Regjistrimi i kohës dhe i rezultatit të kontrollit faqe.....

1.3.3.3. Raporti i rishikimit dhe vlerësimi i performancës së kontrollorit nga përgjegjësi faqe.....

1.3.3.4. Marrja dhe dorëzimi i detyrës nga përgjegjësi i sektorit dhe zyrës faqe.....

1.3.4. Roli i Kryetarit të DTM-së faqe.....

1.3.4.1. Vlerësimi i performancës për gjithë personelin e kontrollit faqe.....

1.3.5. Kriteret e matjes së kontrollorit dhe përgjegjësave faqe.....

1.4. Marëdhëniet midis Përgjegjësave të Zyrave me Përgjegjësin e Sektorit dhe me Kryetarin e DTM.

faqe.....

1.4.1. Marëdhëniet e Sektorit të Kontrollit me Drejtorinë e Kontrollit Tatimor faqe.....

1.4.1.1. Raportet automatike mujore faqe.....

1.4.1.2. Raportet mujore kur kërkohen nga DKT faqe.....

1.5. Tipet e Raporteve të Kontrollit faqe.....

1.6. Dosja e kontrollit faqe.....

1.6.1. Përmbajtja e dosjes së kontrollorit faqe.....

KAPITULLI 22. Plani i kontrollit faqe.....

2.1. Orientimet për planifikimin dhe miratimin e planit mujor faqe.....

2.1.1. Afatet që duhet të zbatohen në planifikim e kontrolleve për kërkesa të veçanta faqe.....

2.1.1.1. Rastet e kërkesave për rimbursim faqe.....

2.1.1.2. Rastet e kërkesave nga tatimpaguesit për efekt çregjistrimi, falimentimi apo ndryshimi statutor

faqe.....

2.1.1.3. Rastet e kërkesave të ardhura nga DPT për kryerje kontrolli faqe.....

2.1.1.4. Rastet e kërkesave për kontroll nga tatimpaguesi faqe.....

2.1.1.5. Rastet e kërkesave për rikontroll E drejta e rikontrollit e përcaktuar qartë faqe.....

2.1.1.6. Rastet e kërkesave për kontroll nga sektorët brenda DTM faqe.....

3

2.1.1.7. Rastet e kërkesave për kontroll nga Degët e Tatimeve të tjera faqe.....

2.1.1.8. Rastet e kërkesave për kontroll nga institucionet që kontrollojnë funksionimin e administratës tatimore.

faqe.....

2.1.1.9. Rastet e kërkesave për kontroll nga institucione (doganat etj.) apo burime informacioni jashtë administratës tatimore

faqe.....

2.1.1.10. Kërkesa të tjera faqe.....

2.2. Tipet e kontrolleve që do të planifikohen faqe.....

2.2.1. Kontrollet e plota faqe.....

2.2.1.1. Përzgjedhja për kontroll të plotë faqe.....

2.2.2. Vizitat fiskale faqe.....

2.2.2.1. Përzgjedhja për vizita fiskale faqe.....

2.2.3. Vizita të veçanta faqe.....

2.2.3.1. Përzgjedhja për vizita fiskale faqe.....

2.3. Konflikti i interesit në proçesin e kontrollit faqe.....

KAPITULLI 33.1. Rregullat që kanë të bëjnë me përzgjedhjen për kontroll. faqe.....

3.1.1. Një shqyrtim shkurt të kontrolleve të kryera në të njëjtën periudhë të vitit paraardhës

faqe.....

3.1.2. Përcaktimi i veprimtarive ekonomike prioritare për kontroll duke përdorur raportet e menaxhimit

faqe.....

3.1.3. Përcaktimi i tatimpaguesve me risk të lartë duke shfrytezuar rezultatet që dalin nga programi për përzgjedhje sipas të dhënave të sistemit informatik

faqe.....

3.1.4. Vlerësimi i rrezikut dhe periudha nga kontrolli i fundit faqe.....

3.1.5. Sigurimi i cilësisë së kontrollit faqe.....

3.1.6. Menaxhimi i numrit të inspektorëve në dispozicion në raport me objektivat e kontrollit

faqe.....

3.2. Ç’farë përfshihet në një përzgjedhje kontrolli? faqe.....

3.3. Përzgjedhja e sektorëve ekonomikë faqe.....

3.3.1. Tendencat e zhvillimit të cdo sektori në raport me rritjen ekonomike faqe.....

3.3.2. Rishikimi i objektit qe do te kontrollohet faqe.....

3.3.3. Rrisqet e mundshme faqe.....

3.3.4. Rezultatet e cdo kontrolli te mbajtur me pare faqe.....

3.4. Shfrytëzimi i burimeve të informacionit faqe.....

3.4.1. Burimet e informacionit nga regjime të tjera tatimore faqe.....

3.4.2. Burime informacioni nga DT-ve faqe.....

3.4.3. Informacion nga deklaratat bankare dhe rakordime me arken faqe.....

3.4.4. Informacion nga përdorimi i raporteve financiarë faqe.....

3.4.5. Informacioni nga vrojtimet e drejtperdrejta faqe.....

3.4.6. Informacionet nga letrat e informatorëve faqe.....

3.4.7. Informacioni nga mediat dhe interneti faqe.....

3.4.8. Informacion nga llogaritë vjetore dhe raportet për organet drejtuese të shoqërisë faqe.....

3.4.9. Informacioni mbi treguesit jo-financiarë faqe.....

KAPITULLI 44.1. Vendimi për të kryer kontroll në raste të veçanta faqe.....

4

4.1.1. Kërkesat urgjente për kryerje verifikimi dhe vizite fiskale faqe.....

4.1.2. Kontroll për rastet e regjistrimit të tatimpaguesve nga zyra faqe.....

4.1.3. Kontrolli tatimor për çregjistrimet faqe.....

4.2. Kur një shoqëri transferon aktivitetin, ndahet apo likujdohet faqe.....

4.2.1. Format juridike të shoqërive në Shqipëri faqe.....

4.2.1.1. Shoqëria Kolektive faqe.....

4.2.1.2. Shoqëria komandite faqe.....

4.2.1.3. Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar faqe.....

4.2.1.4. Shoqëria Anonime faqe.....

4.2.1.5. Ortakëritë faqe.....

4.2.1.6. Krijimi i degëve apo përfaqësive dhe kontrolli i tyre faqe.....

4.2.1.7. Kontrolli tatimor i veprimtarisë së TP-ve në rrethe dhe filialeve faqe.....

4.2.2. Kontrolli tatimor kur ndodh shkrirja, bashkimi apo ndarja e shoqërisë faqe.....

4.2.3. Transferimi, likujdimi, çregjistrimi dhe kontrolli tatimor faqe.....

4.2.3.1. Kuptimi juridik i transferimit të aktivit faqe.....

4.2.3.2. Për tu patur parasysh kur ndodh transferimi i veprimtarisë faqe.....

4.2.3.3. Procedurat juridike për mbylljen e likuidimit faqe.....

4.3. Kontrolli i një kompanie që kërkon të çregjistrohet faqe.....

4.3.1. Kontrolli i mallrave gjendje në momentin e mbylljes faqe.....

4.3.2. Kontrolli për aktivet e qëndrueshme të shoqërisë që mbyllet faqe.....

4.4. Kur ndodh që një shoqëri falimenton? faqe.....

4.4.1. Proçedura e paaftësisë për të paguar (falimentimit), pasojat për tatimet faqe.....

4.4.1.1. Falimentoja dhe pasojat mbi TVSH faqe.....

4.4.1.2. Kërkesa e falimentos dhe informacioni që nevojitet për kontrollorin faqe.....

4.4.2. Informacion për kontrollorin rreth përfituesit të AQ-ve faqe.....

4.4.3. Kontrolli dhe finalizimi i të ardhurave nga falimentimi faqe.....

4.5. Kontrolli në raste shkrirje apo bashkimi me një tatimpagues tjetër faqe.....

4.6. Kontrolli në rastet e analizës së tatimpaguesve, kur financohet apo kreditohet aktiviteti

faqe.....

KAPITULLI 55. Detyrimet që ka DTM pas marrjes së vendimit për kontroll faqe.....

5.1. Hartimi i programit të kontrollit faqe.....

5.2. Njoftim - Lajmërimi për Kontroll faqe.....

5.2.1. Përjashtimi i dokumenteve faqe.....

5.2.2. Fusha e veprimit të njoftimit të kontrollit faqe.....

5.2.3. Ndryshimi i pasojave faqe.....

5.2.4. Shtesa të njoftimit dhe autorizimit për kontroll faqe.....

5.3. Kryerja e kontrollit sipas kodit të etikës dhe profesionalizimit faqe.....

5.4. Takimi me TP-in për konkluzionet faqe.....

5.5. Qarkullimi i raport-kontrollit brenda DTM-së faqe.....

5.5.1. Qarkullimi nga inspektori te Përgjegjësi faqe.....

5.5.2. Qarkullimi nga Përgjegjësi te Kryetari faqe.....

5

5.6. Njoftimi i tatimpaguesit për rezultatet e kontrollit faqe.....

5.7. Kur është momenti i kundërshtimeve nga tatimpaguesi? faqe.....

5.8. Procedurat e Apelimit Tatimor faqe.....

5.9. Procedurat e rishikimit të kontrolleve tatimorë faqe.....

KAPITULLI 66.1. Fuqitë që gëzojnë kontrollorët pas marrjes së vendimit për kontroll, si edhe

gjithçka që ata lejohet të kontrollojnëfaqe.....

6.2. Përgjegjësitë e inspektorit tatimor faqe.....

6.2.1. Përgjegjësia profesionale faqe.....

6.2.1.1. Marëdhëniet me eprorët faqe.....

6.2.1.2. Raportet ndaj paleve të treta faqe.....

6.2.1.3. Përgjegjësia për realizimin e programit faqe.....

6.2.1.4. Përgjegjësia për raportet dhe opinionet faqe.....

6.2.1.5. Përgjegjësia e moszbulimit të shkeljeve e parregullsive faqe.....

6.2.1.6. Përgjegjësia për zhvillimin profesional faqe.....

6.2.2. Marëdhëniet me kolegët faqe.....

6.2.2.1. Përcaktimi i rolit faqe.....

6.2.2.2. Marrëveshjet faqe.....

6.2.2.3. Vlerësimi faqe.....

6.2.2.4. Praktikat faqe.....

6.2.2.5. Sjellja profesionale faqe.....

6.3. Detyrat e inspektorit tatimor faqe.....

6.3.1. Prezantimi te shoqëria për fillimin e kontrollit faqe.....

6.3.2. Kryerja e kontrollit faqe.....

6.3.3. Faza fillestare e kontrollit faqe.....

6.3.4. Intervista fillestare faqe.....

6.3.5. Verifikimi i kontrolleve të brendshme faqe.....

6.3.6. Krijimi i opinionit mbi dokumentacionin nga inspektoret faqe.....

6.3.7. Vlerësimi i rezultateve faqe.....

6.4. Barra e provës faqe.....

6.5. Raportet financiarë faqe.....

6.6. Proces-verbali faqe.....

6.7. Proçedurat e raportimit të kontrollit faqe.....

6.7.1. Adresimi i projekt raportit faqe.....

6.7.2. Përpunimi i raportit të kontrollit faqe.....

6.7.3. Adresimi i raportit final faqe.....

6.7.4. Njoftimi i TP-it me rezultatet e kontrollit faqe.....

6.7.5. Konstatime të shmangies së tatimit faqe.....

6.8. Kërkesa për hartimin e Raportit të Kontrollit faqe.....

6.8.1. Hyrja faqe.....

6.8.2. Përmbledhja faqe.....

6.8.3. Zbulimet faqe.....

6

6.8.4. Komentet e përgjithshme faqe.....

6.8.5. Pozita aktuale faqe.....

6.8.6. Konkluzionet dhe rekomandimet faqe.....

6.8.7. Shtesat dhe formatimi i raportit faqe.....

6.8.8. Kërkesa të tjera për hartimin e Raportit të Kontrollit faqe.....

6.9. Koha që duhet të harxhohet për kryerjen e kontrollit faqe.....

6.10. Përdorimi i metodave indirekte faqe.....

KAPITULLI 77. Detyrimet që kanë personat e tretë për të dhënë informacion që lidhet me

shoqërinë e cila kontrollohetfaqe.....

KAPITULLI 88. E drejta e shoqërive për të mos bërë objekt kontrolli dokumenta të veçanta për

arësye konfidencialiteti.faqe.....

KAPITULLI 99. Gjobat që zbatohen kur refuzohet paraqitja e dokumentacionit të kërkuar faqe.....

KAPITULLI 1010. Shkëmbimi i informacionit me institucionet dhe të tretë faqe.....

10.1. Informimi i DTM-së për kontabël të miratuar apo ekspertë të autorizuar në rastet kur konstatohet keqpërdorim i liçensave nga ana e tyre

faqe.....

KAPITULLI 1111. Procedura e përdorimit të burimeve të informacionit të DTM-së për DT për

verifikime. Kryqëzime informacioni dhe kryerje kontrolli. Përdorimi i informacionit kur vjen nga jashtë DTM-së

faqe.....

11.1. Procedura e përdorimit të burimeve të informacionit të DTM-së për DT për verifikime, kryqëzime informacioni dhe kryerje kontrolli

faqe.....

11.2. Procedura e përdorimit të informacionit kur vjen nga jashtë DTM-së faqe.....

KAPITULLI 1212. Risku i deklarimeve jokorrekte, mashtrimi nga tatimpaguesit dhe kontrolli faqe.....

KAPITULLI 1313. Legjislacioni për ngrirjen e aktiveve dhe zbatimi i tij nga DTM faqe.....

KAPITULLI 1414. Detyrimi që kanë kontrollorët për të grumbulluar informacion para kontrollit faqe.....

14.1. Intervistimi faqe.....

14.1.1. Planifikimi i intervistës faqe.....

14.1.2. Drejtimi i intervistë faqe.....

14.2. Mbajtja e shënimeve dhe marrja e informacioneve nga kontrollori faqe.....

KAPITULLI 1515. Rregullore për përdorimin e mjeteve informatike nga administrata tatimore. faqe.....

15.1. Përdorimi i të dhënave të sistemit informatik të tatimeve faqe.....

15.2. Përdorimi i sistemit informatik të TP-it faqe.....

7

KAPITULLI 1616.1. Transferimi i fitimit nëpërmjet çmimit dhe kryqëzimi i informacionit faqe.....

16.2. Shembuj kontrolli në rastet e transferimit të fitimit nëpërmjet çmimit faqe.....

16.2.1. Analiza funksionale dhe e krahasueshmërisë: Procesi i formimit të çmimeve të produkteve

faqe.....

16.2.2. Analiza funksionale dhe e krahasueshmërisë: Metoda e fitimit faqe.....

KAPITULLI 1717. Proçedurat në rastet kur dyshohet për krime tatimore faqe.....

17.1. Kalimi i çështjeve për investigim faqe.....

KAPITULLI 1818. Rregullat e veçanta për kontrollin e tregtisë me shumicë faqe.....

KAPITULLI 1919. Rregullat e veçanta për shoqëritë e transportit të udhëtarëve dhe mallrave faqe.....

KAPITULLI 2020. Rregullat e veçanta për shoqëritë që veprojnë në sektorin e ndërtimit faqe.....

KAPITULLI 2121.1. Rregullat për kompesimin e dëmeve të shkaktuara nga shkelja e ligjit apo sjellja

jo korrekte prej administratës tatimorefaqe.....

21.2. Rregullat për sekretin e konfidencialitetin e të dhënave të tatimpaguesve faqe.....

21.3. Rregullat për inspektorët kur këta punojnë për autoritete të tjera faqe.....

21.4. Çështje të etikës në kontrollin dhe administratën tatimore faqe.....

KAPITULLI 2222. Siguria faqe.....

22.1. Siguria e kontrollorëve faqe.....

22.2. Siguria e zyrave të kontrollorëve, përfshirë dhe dokumente të marra gjatë kontrollit

faqe.....

SHTOJCA A. FORMULARI I RAPORTIMIT TË KOHËS SË KONTROLLIT TATIMOR

faqe.....

SHTOJCA B. VEPRA PENALE NË EKONOMI DHE SISTEMIN FISKAL faqe.....

SHTOJCA C. EVIDENCAT PËR RAPORTIMIN E KONTROLLIT TATIMOR faqe.....

SHTOJCA D. STANDARTET NDËRKOMBËTARE TË OBJEKTIT TË KONTROLLIT TATIMOR

faqe.....

Zbatueshmëria e Aneksit të Manualit të Kontrollit për DTM-në dhe efektet e tij faqe.....

HYRJE

Aneksi i Manualit të Kontrollit Tatimor për Tatimpaguesit e Mëdhenj (në vazhdim Manuali) është një reflektim i gjithë politikave aktuale të kontrollit, proçedurave dhe orientimeve të Drejtorisë së Kontrollit Tatimor në Drejtorinë e Përgjithshme të Tatimeve.

Misioni i administratës tatimore është inkurajimi dhe arritja e niveleve sa më të larta të zbatueshmërisë së ligjeve fiskale në formë të vullnetshme nga tatimpaguesit. Punonjësit e

8

kontrollit tatimor kanë detyrën kryesore në Degë në inkurajimin e raportimeve korrekte të tatimeve të ndryshme.

Është detyrë e çdo punonjësi të Degës së Tatimeve të zbatojë korrektësisht ligjet e miratuara nga ligjvënësit duke bërë zbërthimin logjik të tyre në praktikën e përditshme dhe me një qëndrim që nuk anon as nga këndvështrimi i interesit të shtetit dhe as nga këndvështrimi i interesit të tatimpaguesit, por midis këtyre dy këndvështrimeve.

Manuali është konceptuar në 22 kapituj, të cilët janë renditur më poshtë. Ky Manual është hartuar nga Drejtoria e Kontrollit Tatimor, me autorizimin e Drejtorit të Përgjithshëm të Tatimeve.

Qëllimi i Manualit dhe çështjet që ai do të trajtojë

Manuali do te synoje te integroje ne nje permbledhje gjithe ceshtjet baze se si duhet te kryhen detyrat e kontrollit. Suksesi i ketij Manuali eshte i lidhur me te kuptuarit e menyres se si i shpjegon funksionet dhe menyren e organizimit te puneve.

Inspektoret qe do te perdorin kete manual duhet te mbajne mire ne mendje parimet ne te cilat mbeshtetet ky Manual:

- Ndershmërinë në kryerjen e detyrës;- trajtimin e barabartë e të gjithë tatimpaguesve për të njëjtat rrethana; - transparencën e veprimeve dhe; - shërbimin me përgjegjshmëri ndaj tatimpaguesve.

Funksioni i kontrollit, që përshkruan ky Manual përfshin tatimet si më poshtë:

- tatimin mbi vlerën e shtuar- tatimin mbi fitimin- tatimet në burim- tatimin mbi të ardhurat nga punësimi- taksat nacionale dhe taksa të tjera

Për kontrollin e akcizës dhe të kontributeve të sigurimeve shoqërore dhe shëndetësore do të zbatohen Manualet përkatës, të cilët janë tashmë në përdorim.

Ne hartimin e ketij Manuali i eshte kushtuar rendesi permendjes se veprimeve dhe procedurave te perditshme, ne ndihme te efektivizimit dhe ushtrimit te detyrave te secilit, duke garantuar ne te njejten kohe te drejtat e tatimpaguesve sipas karakteristikave te meposhtme:

- specifikimin, në kuptimin që duhet të mos ketë asnjë motiv për dyshime dhe dykuptueshmëri në detyrat e shkruara;

- koherencën, në mënyrë që punonjësit ta shikojnë një detyrë në mënyrë logjike dhe të pambivendosur;

- frytshmërinë, në kuptimin e shmangies së procedurave kompleske dhe të zgjatura;

9

- efektivitetin, në mënyrë që detyrat funksionale të mos ndikojnë në rritjen në mënyrë artificiale barrën tatimore dhe pengesat administrative;

- gjithpërfshirjen, në kuptimin e dhënies së zgjidhjeve për situata të ndryshme, që mund të dalin në marëdhëniet midis tatimpaguesve dhe punonjësve tatimorë dhe zgjidhja e tyre nëpërmjet kodit të etikës profesionale.

Objektivi i Aneksit të Manualit të Kontrollit për DTM-në

Manuali është hartuar për të përmbushur objektivat e mëposhtëm:

- Të shërbejë si një burim referues kryesor për proçesin e kontrollit në DTM;- Të ndihmojë kontrollorët e rinj në zhvillimin e tyre profesional;- Tu sigurojë kontrollorëve orientimin e duhur në aplikimin e teknikave të kontrollit.

Ky Manual nuk bën zëvendësim të atyre pjesëve të Manualit të Kontrollit Tatimor, të cilat përfshijnë teknika dhe metodologji që ky Manual nuk është zgjeruar, për arsye të mos mbivendosjes së tyre. Në çdo rast Manuali për kontrollin tatimor në DTM është spjegues i fenomeneve dhe rasteve tipike që kanë të bëjnë me tatimpaguesit kompleksë, që kjo Degë tatimore administron.

KAPITULLI 1

1.Organizimi i Sektorit të Kontrollit Tatimor

1.1. Struktura organizative. Përgjegjësitë, Detyrat dhe Të drejtat e kontrollit. Marëdhëniet mes zyrave të kontrollit dhe me Kryetarin e DTM-së.

Struktura organizative e sektorit te kontrollit (shih organigramën) ploteson kerkesat per nje kontroll efektiv, funksional dhe te bazuar ne nevojat qe perputhen sipas objektivave strategjike te bazuar ne orientimet e Drejtorise se Kontrollit ne Drejtorine e Pergjithshme te Tatimeve.Sektori i kontrollit ështe pjese e struktures se kesaj dege, e cila ka ne perberje te saj subjektet qe jane tatimpaguesit me te medhenj ne Shqiperi. Kjo Dege eshte ne Tirane.

10

DTM administron aktualisht nje numer prej 930 tatimpaguesish, ku 500 prej tyre e kane selinë e aktivitetit kryesor në Tiranë dhe pjesa tjetër në qytetet e tjera të vendit si: Durrës, Vlorë, Elbasan, Gramsh, Librazhd, Fier, Berat, Kuçovë, Korçë, Devoll, Shkodër, Malësi e Madhe, Lezhë, Kurbin, Lushnjë, Gjirokastër, Delvinë, Mallakastër, Pogradec, Pukë, Kukës, Has, Mat, Tepelenë, Sarandë, Krujë.Sektori i kontrollit të DTM-së është një ndër 7 Sektorët e DTM-së. Sektori i Kontrollit ka në përbërje të tij :

a) Zyrën e kontrollit të tatimit mbi fitimin; b) Dy Zyra të kontrollit të TVSH-së; c) Zyrën e kontrollit të akcizës, tatimeve në burim, tatimit mbi të ardhurat personale e lojrave

të fatit.

1.2. Detyrat e secilës zyrë kontrolli.

Secila zyrë kontrolli ka detyrat e saj të veçanta, të cilat janë të ndara sipas tipit të tatimit.Më poshtë janë prezantuar detyrat kryesore sipas kësaj ndarje.

1.2.1. Zyrat e kontrollit të TVSH-së (ZK-TVSH)

Ne zbatim te objektivave dhe planeve strategjike kombetar per kontrollin e TVSH-se, keto dy zyra aktuale kontrolli jane te perqendruara, pervec kerkesave te Ligjit Nr.8560, date 28.12.1998 “Per Procedurat Tatimore” dhe ligjit Nr. 7758, date 12.10.1993 “Për dokumentimin dhe mbajtjen e llogarive per tatimet”, teresisht ne zbatimin e kerkesave te Ligjit Nr.7928, date 27.04.1995 “Per TVSH-ne” prej tatimpaguesve. Konkretisht, inspektoret e ngarkuar me kete detyre duhet qe te verifikojne, kontrollojne, krahasojne dhe korigjojne vetedeklarimet e tatimpaguesit per:- saktesine e ndryshimeve te lidhura me emrin, adresën, veprimtarinë e tij ekonomike, ose për çdo ndryshim në informacionin e dhënë prej tij organeve tatimore, në kohën kur ka kërkuar të regjistrohet;- saktesia ligjore e plotesimit te faturave per te gjitha arketimet, objekt i furnizimeve te tatueshme;- afishimet e cmimeve te shitjes ne vendet e ushtrimit te aktivitetit;- niveli i pagesës së TVSH-se, ne raport me shitjet e tatueshme dhe nivelin mesatar të sektorit ekonomik përkatës;- saktesia e deklarimit te TVSH-se ne blerje dhe shitje, duke i krahasuar dhe me FDP-te mujore;- kerkesat per çregjistrim, rastet e deklaruara te falimentimit, transferimit te veprimtarise;- kerkesat per vleresim te rubrikave te FDP-se;- shkresat per kontroll nga Drejtoria e Pergjithshme;- justifikimin dokumentar, saktesine e regjistrimit dhe vetedeklarimit ne librat e shitjes dhe te blerjes te furnizmeve te tatueshme dhe te perjashtuara, si dhe pageses se TVSH-se;- kerkesat per rimbursim te TVSH-se, bazuar edhe ne Rregulloren Nr.3395, date 15.06.2005 “Per rimbursimin e TVSH-se”;- justifikimin dokumentar, saktesine e regjistrimit dhe vetedeklarimit ne librat e shitjes dhe te blerjes te vetedeklarimit te furnizimeve te perjashtuara sipas V.K.M. Nr.49 date 20.01.2001.- llogaritja e kostos se plote per cdo lloj malli apo sherbimi (cmim blerje sipas fatures, shpenzime transporti, taksa doganore dhe shpenzime te pergjithshme) dhe krahasimi i saj me çmimin e shitjes se deklaruar nga shoqeria, si dhe krahasimi me cmimin real te tregut ne perputhje me Ligjin “Per Procedurat Tatimore” Neni 36 dhe udhezimin ne zbatim te tij, pika 2.2.2., duke bere investigim çmimi dhe duke bere krahasimin e tyre me cmimet sipas akt-konstatimeve te çmimeve te mbajtuara nga Dega e Tatimeve (zyra e investigimit). Per marreveshjet e DPT me shoqatat e

11

biznesit per disa lloj artikujsh, si dhe ne ndertim kostua (cmimi) per m², per cdo rast analitik behen krahasimet dhe llogariten detyrimet tatimore; - veprimet me arke (ne leke dhe valute), transaksionet me para ne dore 300 mije leke;

1.2.2. Zyra e kontrollit të tatimit mbi të ardhurat (ZK-TA)

Ne zbatim te detyrave per kontrollin e treguesve te vetedeklaruar nga shoqerite te FDP-se per tatim fitimin dhe te bilancit kontabel, kjo zyrë kontrolli është e perqendruar, pervec kerkesave te Ligjit Nr.8560, date 28.12.1998 “Per Procedurat Tatimore” dhe Ligjit Nr 7661, date 19.01.1993 “Per kontabilitetin” si dhe ligjit Nr. 7758, date 12.10.1993 “Për dokumentimin dhe mbajtjen e llogarive per tatimet”, teresisht ne zbatimin e kerkesave te Ligjit Nr.8438, date 28.12.1998 “Per tatimin mbi të ardhurat” prej tatimpaguesve.Ne lidhje me kontrollin e bilancit dhe llogarive kontabile, inspektoret e kesaj zyre do te prononcohen ne lidhje me:- krahasimin e vlerave ne postet e bilancit me ato te te centralizatorit te pergjithshem te llogarive (si per ditaret manuale dhe ato me progranme informatike);- verifikimin aritmetikor i llogarive sintetike te Librit te Madh;- spontimin e shumave te bilancit me llogarite e Librit te Madh;- llogarine e rezultatit ushtrimor dhe llogari qe lidhen me kete rezultat;- te ardhurat e deklaruara ne Bilancin Kontabel te vitit paraardhes me ato te deklaruara ne FDP-te e TVSH-se ne qender e filiale si dhe me te dhenat e marra nga sektoret e tjere te Deges, deget dhe institucionet e tjera;- kontrollin ne teresi dhe analitik i ligjshmerise per shpenzimet e kryera sipas kerkesave ne nenin 21 te ligjit Nr.8438, datë 28.12.1998 “Per tatimin mbi te ardhurat”. - kontrollin e inventareve dhe prodhimit ne proces;- kontrollin e regjistrimit te vleres se aktiveve, hyrjeve dhe daljeve te tyre;- berjen e nje "bilanci ndryshimesh" te krijuar nga krahasimi i gjendjeve kontabel te fillimit dhe te mbarimit te ushtrimit.

1.2.3. Zyra e kontrollit të akcizës dhe tatimeve në burim dhe sigurimeve (ZK-ATB.SIG)

Kjo zyre vepron ne kontrollin e tatimpaguesve qe kryejne aktivitetin ne fushen e tregtimit dhe prodhimit te mallrave te akcizueshme, me dhe pa pulle fiskale, sipas percaktimeve te nenit 3 te Ligjit Nr. 8976, date 12.12.2002 “Për akcizat”. Njekohesisht kjo zyre kontrollon edhe zbatimin e kerkesave te ligjit Nr.8560, date 28.12.1998 “Per procedurat tatimore ne RSH”, te Ligjit Nr.8438, date 28.12.1998 “Per tatimin mbi të ardhurat”, Kreu II dhe Kreu IV, si dhe Ligjit Nr.7928, date 27.04.1995 “Per TVSH-ne”, Neni 36 per tatimpaguesit qe ajo kontrollon.Ne lidhje me kontrollin e akcizes, inspektoret e kesaj zyre do te prononcohen ne lidhje me:- zbatimin e procedurave ligjore lidhur me dhënien e autorizimeve personave dhe miratimin e trojeve, ndërtesave ose mjediseve të tjera, si dhe për revokimin ose ndryshimin e autorizimeve ose miratimeve?- rregullshmërinë për transferimet e autorizimit të akcizës dhe/ose miratimit të magazinës

tatimore;- saktësia dhe justifikimi dokumentar për derdhjen e detyrimeve të akcizës dhe si është zbatuar ligji për këtë pike;

12

- zbatimin e procedurave te kontrollit të përdorimit të lëndëve të para dhe përdorimi i substancave shtesë, përzierjeve ose veprimeve të tjera në mallrat e akcizës ose që lidhen me këto mallra;- zbatimi i kërkesave ligjore në lidhje me mbajtjen e regjistrimeve prej personave të autorizuar të akcizës;- kontrollin e mënyrës së prodhimit, ambalazhimit, mbajtjes dhe magazinimit të mallrave të akcizës të prodhuara në vend dhe ambalazhimit, mbajtjes e magazinimit të mallrave të akcizës nga importi;- zbatimin e kërkesave të ligjit për transportin e mallrave të akcizës;- veprimet ne depozitat e karburantit ne kuptimin e kerkesave te ligjit; - kontrollin e dokumentacionit justifikues dhe llogaritjen e tatimeve ne burim sipas kerkesave te nenit 10, 11, 13, 33, 33/1 te ligjit te tatimit mbi te ardhurat.

- zbatimin e kërkesave për kontrollin e llogaritjes dhe derdhjes së kontributeve të sigurimeve nga punëmarrësi.

-Kjo zyrë kontrolli do ta administroje procedin e kontrollit duke mbajtur parasysh dhe Manualin e Akcizes, i cili eshte i veçante per kategorine e mallrave të akcizueshme.

Në kontrollet për kontributet e sigurimeve do të mbahet parasysh Manuali i Kontrollit të Kontributeve, sipas variantit të miratuar.

13

1.3. Organigrama. Marëdhëniet mes përgjegjësave dhe me Kryetarin e Degës.

1.3.1. Struktura organizative e DTM

STRUKTURA ORGANIZATIVE E ADMINISTRATËS TATIMOREDREJTORIA E PËRGJITHSHME E TATIMEVE

Dega e Tatimpaguesve të Mëdhenj Tiranë (Skema 2)

Punonjës i Administrimit të

Apelimeve

Kryetari i D T M – së

Shërbimi i Tatimpaguesve

Vlerësimi, Mbledhja dhe Rimbursimi

Masat Shtërnguese dhe

Menaxhimi i Borxhit

Sektori i

Kontrollit Tatimor

Inteligjenca dhe Investigimi

Sektori i Informatizuar

Financa dhe Administrimi

Zyra e Kontrollit të TVSH

Zyra e Kontrollit të TVSH

Zyra e Kontrollit T.Fitimi

Zyra e Kontrollit Akcizë etj.

14

1.3.2. Roli i Përgjegjësit të Zyrës së kontrollit.

Gjate kryerjes se kontrollit cdo pergjegjes i zyres se kontrollit ne radhe te pare duhet te mbikeqyre kryerjen e kontrollit per t'u siguruar se:- Orientimi ligjor i kontrollit eshte ne nivelin e kerkuar;- Kontrolli po kryhet sipas programit te miratuar;- Burimet e kontrollit po perdoren me eficense dhe efektivitet;- Kontrolli po kryhet ne perputhje me standardet dhe metodologjine e percaktuar;- Kontrolli po kryhet në mënyrë të paanshme dhe po trajtohet mbi parimet e trajtimit të barabartë të tatimpaguesve me aktivitete dhe situata ekonomike të ngjashme.

Pergjegjesi i zyres gjate mbikeqyrjes kërkon informacion nga inspektorët e zyrës, për ecurinë e procesit të kontrollit dhe diskuton me ta per menyrat dhe format me efikase te kryerjes se kontrollit aktual duke dhene rekomandime apo merr komente. Per ceshtje te rendesishme, te cilat ai i konstaton si shmangie nga programi apo moszbatim i standarteve dhe metodologjise se percaktuar, si dhe orientim i gabuar ligjor i kontrollorëve pergjegjesi i zyres, informon menjehere pergjegjesin e sektorit dhe kryetarin e Deges per te përcaktuar masat për zbatimin e ligjit dhe keshillimin per kontrolloret, ne menyre zyrtare.Pergjegjesi i zyres mund te kerkoje te informohet me shkrim. Ky njoftim behet me ane te raporteve te ndermjetme dhe aplikohet kryesisht ne ato subjekte qe kane nje volum te madh pune dhe kerkojne nje kohe te gjate per t'u kontrolluar.

Përgjegjësi i zyrës do te bëjë administrimin e pasqyrave nga kontrollet e kryera ne lidhje me cmimet e shitjes per njesi te mallrave apo sherbimeve duke percaktuar se ne c’nivel qarkullimi te mallit apo sherbimit eshte i pozicionuar tatimpaguesi*, numuri i punonjesve te konstatuar sipas vendit te punes, pagat minimale, mesatare dhe maksimale te sqaruara sipas funksioneve qe kryejne, si dhe evidentimin e listes se klienteve dhe furnitoreve me vlera qarkullimi mbi 50.000 leke per fature. Kete baze te dhenash statistikore, ai do ta depozitoje ne nje dosje te kontrollit, me qëllim që të gjitha keto te dhena te perdoren si informacion, per referime ne kontrolle te aktiviteteve te ngjashme për periudhat e ardhme.

Ne rastet kur pergjegjesi i zyres duhet te beje rishikimin e cilesise se projekt raport kontrollit duhet vepruar sic eshte pershkruar hap pas hapi ne piken 1.3.3.3.

1.3.2.1. Hartimi i programit të kontrollit nga përgjegjësi i zyrës

Nje nder elementet ne hartimin e programeve do te jete percaktimi i sakte i metodes dhe teknikes se kontrollit qe do te zbatohet per cdo rast.Programi i kontrollit eshte nje program teknik dhe do te sherbeje si nje udhezim i brendshem. Ai permban orientimet kryesore per kryerjen e kontrollit ne subjektin e caktuar. Ky program duhet te jete ne perputhje me rreziqet, problematikat qe paraqesin objektivat e subjektit, me flukset e punes dhe tipin e kontrollit, qe do te kryhet. Kjo kerkon qe per hartimin e programit te kontrollit, pergjegjesi i caktuar te beje nje pune pergatitore qe ka te beje me informacionin me te fundit te azhornuar ne lidhje me:

- nderprerje te deklarimeve te TVSH-se;- deklarime te kontributeve te sigurimeve me zero ose në vlera minimale;- kerkesa per mbyllje aktiviteti apo falimentime;- deklarime te bilancit te aktivitetit me humbje;

15

- raste te perseritura te evazionit;- tatimpagues te regjistruar te rinj qe deklarojne gjendje kreditore te TVSH-se per mbi disa

muaj radhazi;- perfituesit e lehtesive te detyrimeve tatimore e doganore per paisje e makineri dhe me

norme te ulet fitimi, etj.;si dhe raste te ngjashme te evidentuara nga praktika e perditshme e kontrollit;

1.3.2.2. Ndarja e grupeve të kontrollit

Përgjegjesi i zyrës, pas planifikimeve të tatimpaguesve për kontroll, në varësi të listë prezencës mujore bën planifikimin e grupeve të kontrollorëve dhe ja propozon përgjegjësit të sektorit në mbyllje të muajit paraardhës për pasardhësin.

1.3.3. Roli i Përgjegjësit të Sektorit të kontrollit.

1.3.3.1. Përcaktimi i kontrollorëve sipas planit mujor

Caktimi i kontrolloreve per kryerjen e kontrollit nuk duhet te jete nje veprim i rastit. Pergjegjesi i sektorit duhet te marre parasysh nje sere faktoresh e rrethanash ne caktimin e kontrolloreve, te cilat kane te bejne me:- Aftesite profesionale individuale te kontrollorit. Ketu perfshihen njohurite, aftesite dhe kapaciteti profesional dhe intelektual i kontrollorit per realizimin cilesor te kontrollit. Pergjegjesi, asnjehere nuk duhet t'a vendose auditin ne pozita jo kompetente.- Natyren e kompleksitetin e tatimpaguesit. Ketu perfshihen madhesia, volumi i punes, kompleksiteti i subjektit. Sa me i madh te jete volumi i punes, kompleksiteti i subjektit, aq me shume kujdes duhet bere ne zgjedhjen e kontrollorit me njohuri te vecanta per fushen qe do te kontrollohet.- Maredheniet nderpersonale kushtezojne punen e kontrolloreve ne grup. Kontrolli i nje tatimpaguesi kompleks dhe te madh kerkon punen ne grup dhe nje bashkepunim te mire midis inspektoreve gjate procesit te kontrollit. Per shkaqe te ndryshme ndodh qe marredheniet nderpersonale midis dy apo me shume kontrolloreve nuk jane te mira. Rekomandohet qe ato te mos jene ne te njejtin grup pune ne nje kontroll.- Maredheniet e meparshme te kontrollorit me tatimpaguesin dhe stafin e tij. Nese ne kontrollet meparshme jane krijuar konflikte midis kontrollorit dhe tatimpaguesit dhe stafit te tij, nuk eshte i rekomandueshem caktimi i ketij kontrollori te ky tatimpagues.- Konflikti i interesave, qe perfaqeson nje gjendje ose marredhenie pasurore ose interes moral te kontrollorit me tatimpaguesin, i cili ndikon ne opinionet e kontrollorit. Nje kontroll i kryer nga nje inspektor, qe ndodhet ne konflikt interesash duhet zhvleresuar. Nje zhvleresim i tille eshte nje humbje financiare, por edhe morale per sektorin e kontrollit, prandaj dhe i duhet kushtuar nje kujdes i vecante ketij komponenti.

1.3.3.2. Regjistrimi i kohës dhe i rezultatit të kontrollit

Është e domosdoshme qe koha e punes se kontrollorit te jete e dokumentuar jo vetem ne raport me masen e harxhimin te saj, por edhe ne pikepamje te destinacionit te perdorimit dhe efektivitetit te perdorimit, apo thene ndryshe ne raport me produktet e "nxjerra".Formulari perkates qe pasqyron kohen e punes dhe produktin eshte pjese e letrave te punes

16

dhe ne perfundim te kontrollit, nenshkruhet nga kontrollori perkates dhe depozitohet ne dosjen e kontrollit. Formulari eshte individual dhe plotesohet nga cdo kontrollor i vecante, pavaresisht nga grupi i punes.Regjistrimi i kohes dhe i perdorimit te saj (formulari te Shtojca e Manualit) plotesohet nga te gjithe kontrolloret dhe jo vetem gjate kontrollit, por edhe gjate pergatitjes se raporteve dhe dokumenteve te kontrollit, diskutimit te rezultateve me tatimpaguesin ose me pergjegjesat e kontrollit, udhetimet per te tatimpaguesi, nderprerjet ne punes per shkaqe te ndryshme etj.

Shkeputja e kontrollorit nga nje kontroll i filluar prej tij duhet te justifikohet me arsye me shkrim nga pergjegjesi i sektorit dhe kryetari i DTM-së, te cilat do ti bashkangjiten praktikes qe ruhet ne arkive.

1.3.3.3. Raporti i rishikimit dhe vlerësimi i performancës së kontrollorit nga përgjegjësi

Raporti i rishikimit te cilesise se kontrollit permban vleresimin e pergjegjesit te sektorit lidhur me kontrollin e kryer ne perputhje me kerkesat e ketij manuali. Raporti i rishikimit duhet te jete i arsyetuar, si dhe te perfshije gjithe dosjen e kontrollit. Raporti duhet te permbaje edhe propozimet perkatese, si dhe shkallen e vleresimit nga 1 deri ne 4 (shume mire, mire, pergjithesisht mjaftueshem dhe jomjaftueshem).

Per rishikimin e cilesise se raportit te kontrollit, jepen kerkesat e meposhtme, te cilat duhet te jene pika orientuese per pergjegjesin e zyres e pergjegjesin e sektorit:

1. Paraqitja- Te jete e adresuar sakte dhe e nenshkruar;- Perdorimi i duhur i titujve;- Nje hyrje e mire qe pershkruan objektin e kontrollit dhe qellimin e tij;- Zbulimet e kontrollit te radhitura sipas rendesise;- Referencat nga manualet dhe dispozitat qe kane lidhje me te;- Materiali i detajuar i bashkengjitur si shtese;- Venia e numrave tek paragrafet dhe faqet per nje reference me te lehte;- Rekomandimet te korrespondojne me zbulimet e kontrollit;- Te mos kete gabime ne te shtypur apo gramatikore;- Të shprehë opinionin e kontrollorit mbi situatën financiare dhe për të gjitha gjetjet.2. I saktë dhe i plotë3. Provat (faktet)4. Konkluzionet e duhura- Konkluzionet dhe rekomandimet përputhen me zbulimet e kontrollit.5. Investigimi dhe kryqëzimi me më shumë elementë të tjerë në ndihmë të sqarimit të dyshimeve- Raporti përmend zona te rendesishme qe kerkojne nje veprim kryqëzimi dokumentacioni.- Veprimi i kryqëzimit është bërë brenda kohës së kontrollit.6. Standardet profesionale- Të shkruara në një mënyrë të drejtë dhe profesionale.- Të paraqitura në një mënyrë profesionale.- Konstruktive dhe me mundësi për të ndikuar në korigjimin dhe sistemimin e situatës, për të përmirësuar ato zona të adresuara nga raporti.

17

1.3.3.4. Marrja dhe dorëzimi i detyrës nga përgjegjësi i sektorit dhe zyrës

jepni mendimin tuaj (anash)

1.3.4. Roli i Kryetarit të DTM-së

Vlerësimi i performancës së inspektorëve dhe në mënyrë të drejtpërdrejtë të performances se pergjegjesave është një ndër detyrat kryesore të Kryetarit të DTM-së. Vleresimi i performances duhet te mbeshtetet ne qellimin e pergjithshem, objektivat dhe pershkrimin e vendit te punes te kontrolloreve. Ne kete proces duhen vlersuar aftesi te tilla, si:

1. Aftësitë organizuese dhe drejtuese te pergjegjesve te zyrave dhe te sektorit, te cilat perfshijne aftesite per te ndikuar tek vartesit qe nen drejtimin e tyre te ndikohen ne arritjen e objektivave.2. Aftësinë për të analizuar të dhënat dhe për të marrë vendimin më të mirë, duke dale me propozime qe japin rrugezgjidhje per kontrollin.3. Aftësia për të punuar në grup eshte menyra se si pergjegjesi i caktuar kontribuon dhe ndihmon te tjeret ne arritjen e detyrave.4. Administrimi i burimeve nenkupton aftesine per te perdorur me efektivitet dhe eficense burimet ne dispozicion ne procesin e arritjes se objektivave.5. Vetënxitja me ane te se ciles pergjegjesi perdor ne menyren me te mire aftesite e tij nepermjet pjesemarrjes se plote ne veprimet duke treguar perkushtimin maksimal ne plotesimin e objektivave.6. Shpirti krijues presupozon aftesine e pergjegjesit per te krijuar ide te reja qe sjellin zgjidhje efikase te problemeve due arritje te objektivave.7. Vetorganizimi presupozon planifikimin e kohes dhe caktimin e rendeve e prioriteve ne kryerjen e detyrave.8. Aftësitë komunikuese me shkrim vleresojne menyren se si pergjegjesat percjellin informacionin e shkruar te eprori me i larte se ai dhe aftesia e tij per t'a interpretuar ate, ose informacionin e paraqitur ne nje material tjeter.9. Aftësia komunikuese me gojë eshte aftesia per te percjelle verbalisht nje informacion te sakte dhe ne menyren e duhur te eprori, si dhe aftesia per te kuptuar dhe interpretuar ne menyre qe te tjeret te kuptojne mendimin.10.Cilësia e shërbimit eshte ndergjegjesimi vetjak dhe i pjestareve te tjere te zyres e sektorit si dhe ndermarrja e veprimeve efektive per te plotesuar nevojat e tatimpaguesit dhe detyrat e menaxhimit me frytshmeri duke ruajtur cilesine e duhur.11.Ekspertiza teknike, e cila perfaqeson aftesine per te perdorur dhe pervetesuar njohurite teknike dhe aftesite qe nevojiten per te qene efikas ne rune.12. Pavarësia profesionale qe nenkupton kryerjen e detyrave per zbatim dhe dhenien e opinioneve jashte ndikimeve te njerezve me autoritet ose interesave te ndryshme.

1.3.4.1. Vlerësimi i performancës për gjithë personelin e kontrollit

Në vartësi të niveleve dhe funksioneve, nga kontrollori deri te pergjegjesi i sektorit, pervec sa me lart duhen vleresuar edhe elemente te tjera, si aftesia per te deleguar detyrat, shkathtesia ne bisedime, shpirti praktik, inciativa, pavaresia ne ekzekutim, aftesia per te pranuar mendimin e tjetrit, gatishmeria per te marre persiper pergjegjesi etj .

18

Kryetari i Deges, ne cdo rast e ben komunikimin e vleresimit e kontrolloreve dhe pergjegjesave qe vleresohen, ne menyre konfidenciale duke zbatuar per kete qellim Manualin e Burimeve Njerezore. Vleresimi eshte e keshillueshme te jete ne formen e nje raporti te arsyetuar ku te analizohen qellimi i pergjithshem dhe arritja e objektivave.

Mbi bazen e vleresimit behet shperblimi dhe promovimi i gjithe personelit, prandaj ai duhet te jete konsistent me objektivat e tij dhe real e i arsyetuar. Nje vleresim i pasakte, joreal, dergon mesazhe te gjithe personeli dhe ka efektin e kundert ne promovimin e personelit.Aftesite e permendura me siper kane te bejne kryesisht me vleresimin vjetor te kontrollorit dhendryshojne shume nga aftesite e pergjithshme te personelit. Ato jane te bazuara kryesisht mbigjykimin e eprorit per vartesin sipas nivelit hierarkik ne Dege. Por, do te ishte me efikase sikur ky vleresim te behej ne periudha me te shkurtera mujore ose tremujore ose ne rastet kur spikasin pozitivisht ose negativisht aftesite e mesiperme.Nje vleresim karakteristik i punes se kontrollorit dhe nje vleresim i plote i performances se tij, atehere aq me efektiv eshte vleresimi i punes se kryer. Ky vleresim bazohet jo ne periudha kohore por ne rezultatet e nxjerra. Keshtu, eshte e rekomandueshme dhe shume efektive qe te mund te behet vleresimi i performances per cdo kontroll. Ky vleresim merr ne konsiderate kryesisht a) ekspertizen dhe b) cilesine e sherbimit, por mund te futen edhe elemente te tjera, si: vleresimi i punes ne grup, marredheniet nderpersonale, aftesite shprehese me shkrim dhe me goje etj. Ky vleresim duhet te jete i formalizuar ne formen e nje kartele qe i bashkengjitet raportit dhe dokumenteve te tjera te kontrollorit dhe qe depozitohet ne dosjen e tij. Kartela e vleresimit te performances ka formen e percaktuar ne Manualin e Burimeve Njerezore.Kryetari i Deges duhet te organizoje bashkepunimin e domosdoshem midis sektoreve te kontrollit, investigimit, regjistrimit, borxhit dhe vleresimit e mbledhjes, per rritje te forces zbuluese dhe shmangie te perseritjeve te kontrolleve, kontrolleve pa zbulime apo dhe tendencave per korrupsion.

1.3.5. Kriteret e matjes së kontrollorit dhe përgjegjësave

Për të përcaktuar, nëse objektivat bazë të kontrollit janë përmbushur duhet të aplikohen disa kritere për matëse për rezultatet e kontrollit. Këto kritere matëse mund të kategorizohen si më poshtë:

Sasia. Numri i kontrolleve të kryera është i rëndësishëm, së pari sepse secili inspektor duhet të kryejë një sasi minimale kontrollesh për të garantuar një përqindje efektive shtërnguese ndaj tatimpaguesve që nuk zbatojnë ligjin. Kjo sasi minimale llogaritet si raport i kontrolleve të kryera nga DTM në raport me numrin e tatimpaguesve të administruar nga kjo degë për një vit fiskal, në zbatim të planifikimit dhe objektivave që bëhen për kontrollin. Ky kriter ka të bëjë me ndikimin e kontrollit tek sa më shumë tatimpaguesë. Kjo do të thotë që sa më shumë kontrolle fiskale, të kryhen aq më shumë nxitje do tu transmetojë tatimpaguesve për korigjimin e vetëdekalrimeve të tyre. Nga ana tjetër, kjo do të thote se në sektorë ekonomikë me probleme të evazionit dhe shmangies fiskale një prezencë e vazhdueshme e kontrollit siguron një qëndrim më bashkëpunues me tatimet të tatimpaguesve që kryejnë aktivitet në këto sektorë ekonomikë.

Vlera e zbulimeve. Shuma e detyrimeve të zbuluara dhe arkëtuara është e rëndësishme për të korigjuar apo dënuar tatimpaguesit që kanë fshehur apo deformuar vetëdekalrimet e tyre në shuma të konsiderushme për buxhetin e shtetit. Duke qenë se sasia e kontrolleve në DTM është

19

pak a shumë në masën 50 % është thelbësore përzgjedhja e tatimpaguesve për kontroll. Me matjen e vlerave të zbuluara për një kontrollor, në një periudhë tremujore, nëse janë përmbushur objektivat për zbulime të të ardhurave të përllogaritura si humbje nga evazioni apo shmangia fiskale e tatimpaguesve të DTM-së.Cilësia. Përgjithësisht, cilësia mund të bazohet mbi:- numrin dhe tipin e rishikimeve dhe rikthimeve të raport-kontrolleve nga Përgjegjësit e zyrave dhe sektorit apo dhe Kryetarit të DTM;- numrin e apelimeve të bëra nga tatimpaguesi, si dhe;- përqindja e lekëve të mbledhura nga efektet e rezultuara prej vlerësimeve të kontrollit.

Koha e harxhuar ne çdo kontroll tatimor. Përgjegjësia administrative për moszbatimin e Nenit 63, te ligjit te procedurave tatimore mbetet e përgjegjësit të zyrës, ne rast se ai nuk e justifikon zyrtarisht tek eprori i tij direkt për vonesat dhe zgjatjet e pajustifikuara te procesit te kontrollit te vartesit te tij si nje mangesi administrative dhe qe bie ndesh me Ligjin Nr.8549, datë 11.11.1999 “Për statusin e nëpunësit civil”, Neni 25.

Duke zbatuar standarte të cilësisë së lartë, sektori i kontrollit do të sigurohet që funksionet e kontrollorit janë orientuar dhe përdorur drejt, si dhe shërbejnë në edukimin e tatimpaguesit duke rezultuar dhe një arkëtim në nivele të larta i të ardhurave nga kontrolli.

1.4. Marëdhëniet midis Përgjegjësave të Zyrave me Përgjegjësin e Sektorit dhe me Kryetarin e DTM.

Ne cdo rast, qe inspektori ka te nevojshme te beje rikarakterizim te transaksioneve te tatimpaguesit vepron vetem pasi ben nje propozim me shkrim, te firmosur nga pergjegjesi i zyres dhe ai i sektorit per Kryetarin e Deges ku te prezantoje faktin e konstatuar ne menyre korrekte si pershkruhet ne Nenin 36 te ligjit te procedurave tatimore.Vetem nese firmoset ky urdher nga Kryetari i Deges nepermjet shkreses zyrtare, grupi i kontrollit ka te drejte te beje rikarakterizimin e situates duke e prezantuar dhe faktuar ate sipas difektit te konstatuar.Përgjegjësi i zyrës është në komunikim te panderprere me Përgjegjësin e sektorit. Në rastet kur pergjegjesi i zyres mungon ne pune inspektori mund te drejtohet drejtperdrejt per nevoja urgjente të firmosjes apo këshillimeve te pergjegjesi i sektorit. Ne asnje rast nuk duhet anashkaluar hallka eprore nga vartesi, pavaresisht nga konfidencialiteti i maredhenieve me eprorin e eprorit te tij, sipas parimeve te etikes ne administraten publike.Pergjegjesat e zyrave, komunikojne me njeri-tjetrin per probleme qe konvergojne apo duhen kryqezuar, si dhe detyra te perbashketa te dhena nga eprori per zbatim.Per probleme qe nevojitet koordinimi i kontrolleve apo raste kur kerkohet miratimi i programeve ato i paraqesin te pergjegjesi i sektorit te pakten 4 dite perpara afatit te fillimit te kontrollit.Pergjegjesi i sektorit, i firmos programet dhe lajmerimet e kontrollit dhe i ben gati per t’ja prezantuar Kryetarit te Deges 2 dite perpara se te njoftohet tatimpaguesi, duke prezantuar dhe opinionet e tij me shkrim per raste qe lidhen me moszbatimin e detyrave te programuara apo zgjatje te zbatimit tej planifikimeve te bera.Kryetari i Deges i kerkon llogari pergjegjesit te sektorit dhe te zyrave, per raste te mosfillimit te kontrollit sipas planifikimit duke bërë shënimet përkatëse për mangësitë, që gjen në planifikimin per kontroll, sipas udhëzimeve të Manualit të Burimeve Njerëzore.

1.4.1. Marëdhëniet e Sektorit të Kontrollit me Drejtorinë e Kontrollit Tatimor

20

Pergjegjesi i Sektorit te Konmtrollit, pasi grumbullon nga pergjegjesat e zyrave te dhenat per kontrollet e planifikuara dhe merr miratimin e Kryetarit te Deges e dergon ne DKT brenda dates 25 te muajit paraardhes per pasardhesin. Raporton mbi rezultatet dhe shmangiet nga programi i propozuar për vizitat për vëmendjen e Drejtorit të Kontrollit Tatimor, sipas pasqyrave tip të dërguara për raportim (shih te SHTOJCA C).Kryetari i DTM-së i dergon nje raport Drejtorit te Kontrollit Tatimor ne DPT me date 7 te çdo muaji. Raportet per kontrollin e TVSH, Tatimin mbi Fitimin dhe per kontributet pergatiten veçmas.

1.4.1.1. Raportet automatike mujore

• Numrin e kontrolleve te perzgjedhura te bartura• Numrin e kontrolleve te hapura• Numrin e kontrolleve te mbyllura• Numrin e vleresimeve te kontrollit• Numrin e kontrolleve te bartura• Tatimet gjithsej te vleresuara per periudhen

• Numrin e vleresimeve te kontrollit te papaguara te bartura nga muaji i kaluar • Numrin e vleresimeve te leshuara te kontrollit• Numrin e vleresimeve te paguara te kontrollit• Numrin e vleresimeve te papaguara te kontrollit te bartura ne muajin pasardhes • Tatimi gjithsej i vleresuar i paguar per periudhen, per lloj tatimi• Interesi gjithsej i paguar per periudhen

1.4.1.2. Raportet mujore kur kërkohen nga DKT

Per kontrollor• Numri mujor i kontrollit (serite automatike mujore te caktuara)• Emri i kontrollorit• NIPT-i• Emri i tatimpaguesit• Ditet e caktuara te kontrollit

Per kontrollor• Numri i kontrollit mujor (serite automatike mujore te caktuara)• NIPT-i• Emri i tatimpaguesit• Data e hapjes se kontrollit• Data e mbylljes se kontrollit• Emri i punonjesit• Te ardhurat e vleresuara

Per kontrollor• Emri i kontrollorit

21

• Lista e kontrolleve te caktuara te permbushura sipas palnit: emri i tatimpaguesit; NIPT-i• Lista e kontrolleve te caktuara te pafinalizuara >30 <60 dite; emri i tatimpaguesit; NIPTLista e kontrolleve te caktuara te pafinalizuara >59 dite; emri i tatimpaguesit; NIPT-i

Asnjë Drejtori tjetër në DPT nuk mund të urdhërojë apo orientojë sektorin e kontrollit, përveç rasteve të veçuara të autorizuara nga Drejtori i Përgjithshëm.

1.5. Tipet e Raporteve të Kontrollit

Ne praktiken e sektorit te kontrollit hartohen dhe formulohen keto tipe raportesh:- Raporte konfidenciale- Raport kontrolli- Akt-inspektimi- Akt-verifikimi- Akt-konstatimi

- Raporte konfidenciale jane raportet qe kontrollori i formulon dhe ia paraqet Kryetarit te Deges ne rastet e zbulimit te mashtrimit tatimor, apo evazionit ne vlera shume te medha apo situatave te vecanta. Ne keto raporte paraqiten shkurtimisht zbulimet dhe argumentet per fillimin e nje investigimi në bashkëpunim me strukturat e krimit ekonomik, policisë gjyqësore, si dhe nevojat paraprake qe kerkohen per burime shtese te kontrollit.Raporte konfidenciale paraqiten edhe ne raste te tjera kur kontrollori e cmon te arsyeshme qe problemet e trajtuara duhet te mbeten konfidenciale deri ne diskutimin e tyre me Kryetarin e Deges.- Raporti i kontrollit hartohet mbi bazen e programit te kontrollit duke pershkruar zbatimin e tij, si dhe gjetjet gjate kontrollit. Raporti duhet te plotesoje disa kerkesa te tilla si:a. ai duhet te jete i sakte, i faktuar, i qarte, i plote, konciz, konstruktiv, joemocional, jopersonal, objektiv dhe ne kohe.b. zbulimet duhet t'i perkasin kerkesave te programit dhe duhet te mbeshtetet nga dokumentet e duhura justifikuese;- konkluzionet duhet te perputhen me zbulimet dhe te sherbejne per minimizimin e shkeljeve dhe deklarimeve joreale ne te ardhmen;- permbajtja e raportit duhet te shprehe konstatimet e kontrollorit, te bazuar ne zbulime;- forma, permbajtja dhe struktura e raportit duhet te jete sipas kerkesave te ketij Manuali.

- Akt-inspektimi eshte raport, qe kontrollori i formulon me kerkesen e pergjegjesit te sektorit. Ne keto raporte paraqitet gjendja dhe ecuria e zbatimit te programit te vizites fiskale te tatimpaguesit ne momentin e caktuar, gjetjet, problemet dhe pengesat, respektimi i afateve kohore per perfundimin e kontrollit, nevojat per burime shtese te kontrollit etj., dhe nevoja te tjera. Me marrjen e akt-inspektimit, pergjegjesi i sektorit kur eshte e nevojshme cakton detyra dhe merr masa shtese per vazhdimin e kontrollit te plote dhe zbatimin e programit shtese.

- Akt-verifikimi, eshte nje raport ne raster kur nevojitet verifikimi i informacioneve, detyrave te marra nga eprori apo raste te vecanta me objekte verifikimi, te percaktuara qartesisht nga pergjegjesi i sektorit dhe Kryetari i Deges. Akt-verifikimi permban pershkrimin e zbatimit te

22

detyres se marre per zbatim dhe ka te beje me nje numer te kufizuar detyrash, te cilat nuk permbajne elemente te tipeve te kontrolleve te mesiperm.

- Akt-konstatimi eshte nje raportim i natyres se prezantimeve te fakteve lidhur me shkelje dhe mangesi, te cilat marrin forcen e argumenteve qe perdoren ne nje proces-verbal. Ne cdo rast, ky tip akti perdoret per fotografimin e nje konstatimi te caktuar duke argumentuar dhe natyren e justifikimin ligjor me te cilin konstatuesi nuk eshte dakort.

1.6. Dosja e kontrollit

Për të siguruar cilesi te larte te kontrollit, rishikimi i dokumenteve te mbledhura gjate kontrollit dhe gjithe permbajtja shkresore e veprimtarise se kontrollorit, gjithe dokumentet e mbledhura dhe letrat e punes te hartuara gjate kontrollit, duhet te depozitohen ne dosjen e kontrollit.Sistemi i dosjeve duhet te siguroje nje zbulim te menjehershem te dokumenteve, ne baze te referencave qe qendrojne ne raportin final ose ne inventarin e dosjes.Dosja duhet te permbaje te gjitha dokumentet e mbledhura gjate kontrollit, pavaresisht nga formati i tyre. Dokumentet e mbledhura gjate kontrollit mund te jene kopje te dokumenteve origjinale, tabela, plane pune, pyetesore, shenime te mbajtura gjate intervistimit ose ekzaminimit te dokumenteve, shenime te tjera, botime te ndryshme dhe dokumente te tjere qe pershkruajne veprimtari te ndryshme dhe qe jane te nevojshme per zhvillimin e raportit final me nje cilesi te larte. Dosja duhet te karakterizoje zhvillimin e kontrollit ne menyre shume te qarte, duke filluar nga informacionet e mbledhura dhe intervistat me te intervistuarit kyc dhe finalizimin e tij me raportin perfundimtar qe i dergohet tatimpaguesit ne mbyllje te kontrollit.

1.6.1. Përmbajtja e dosjes së kontrollorit

Dosja e kontrollorit duhet te permbaje te pakten keto grupe dokumentacioni.

Grupi 1. Informacionet e ndryshme, ku perfshihen gjithe materialet qe jane mbedhur perpara fillimit te kontrollit, observacionet e marra, informacionet e ndryshme, etj.

Grupi 2. Plani dhe programi i kontrollit, ku perfshihen gjithe dokumentet e lidhura me programin e kontrollit, njoftim – lajmerimi, urdheri i sherbimit (per rastet jashte Tiranes).

Grupi 3. Evidencat, ku perfshihen gjithe dokumentet e perfituara ose te marra per zbatimin e metodave te kontrollit te perzgjedhura ne program (inventari, intervistat e shkruara, evidencat ose testet e perfunduara, kopje te dokumenteve, autorizime nga Kryetari i Deges, procesverbale)

Grupi 4. Raporti i kontrollit, ku perfshihen raporti i kontrollit, kundershtimin dhe komentet e bera per to nga tatimpaguesi, raporti i miratuar nga pergjegjesi dhe Kryetari, njoftim-vleresimi dhe urdher kontabilizimi.

Grupi 5. Komente, ku perfshihet cdo koment i bere nga pergjegjesi i zyres, i sektorit apo Kryetari i Degës, Fletë-Inventari i dokumentacionit qe permban raporti i kontrollit.

Gjithe dokumentet (si meterialet e zhvilluara, si dhe kopjet e dokumenteve baze gjate kontrollit) duhet te verifikohen, te nenshkruhen dhe te datohen nga kontrolloret. Per rastet e qarkullimit te

23

raport-kontrollit midis inspektoreve, pergjegjesave dhe kryetarit, komentet do te jene te protokolluara dhe te perfshira ne listen e dokumenteve.

Lista e dokumenteve ne fillim te dosjes duhet te perfshije informacione per gjithe dokumentet e bashkengjitura dosjes.

Çdo dosje e kontrollit duhet te kete të shënuar si etiketë, informacionet e poshteshenuara:

- Numrin e dosjes- Emrin e shoqerise se kontrolluar- Emrin e kontrollorit dhe pergjegjesit te tij- Kohen e fillimit dhe përfundimit të kontrollit- Zbulimet tatimore dhe gjobat, sipas tatimeve

Rekomandohet qe sektori i kontrollit te mbaje nje dosje te pergjithshme ku te perfshihen dokumente qe e karakterizojne sektorin si nje i tere dhe/ose zyrat e tij. Dosja duhet te mbahet dhe te regjistroje dokumentet ne nje menyre te lehte per te arritur identifikimin e menjehershem te informacionit qe ai permban.

Nese eshte e nevojshme, dosja do te hapet per te kontrolluar zbatimin e rekomandimeve apo verifikime te tjera. Hapja e dosjes behet kurdohere me autorizimin e Kryetarit te DTM-se.

Per ruajtjen dokumenteve elektronike te lidhura me kontrollin duhet te kete procedura te ndara.

Dokumentet elektronike kur lind nevoja duhet te prodhohen edhe ne dokumente shkresore.

Kontrolloret duhet te marrin pergjegjesi personale per keqperdorimin e dokumenteve te marra gjate kontrollit, si dhe per cdo lloj informacioni konfidencial profesional qe ata mund te perfshijne ne baze te klauzolave qe qendrojne ne aktet ligjore dhe procedurat administrative.

24

KAPITULLI 2

2. Plani i kontrollit

2.1. Orientimet për planifikimin dhe miratimin e planit mujorPlani i kontrollit duhet te jete pasqyrim i nevojave te prezantuara ne Dege. Pergjegjesi i sektorit te kontrollit do te marre me shkrim nga pergjegjesit e zyrave propozimet e secilit para se ai te beje planin e muajit te ardhshem per sektorin e kontrollit. Per nje planifikim dhe perfshirje sa me korrekte te tatimpaguesve per kontroll eshte e nevojshme qe te merret dhe nje propozim nga pergjegjesi i sektorit te vleresimit dhe mbledhjes dhe ai i masave shternguese dhe menaxhimit te borxhit ne menyre qe ky bashkepunim te sherbeje per te qartesuar disa çeshtje, si per shembull, metodat e mbajtjes se te dhenave, sidomos kur te dhenat e tatimpaguesit nuk jane te plota. Një informacion do të merret edhe nga Punonjësi i Administrimit të Apelimeve, për raste që TP-i që mendohet të planifikohet për kontroll mund të jetë në procedura apelimi.

Plani i kontrollit hartohet nga Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit, ne daten 25 te muajit paraardhes dhe prezantohet per miratim te Kryetari i Deges dhe pas miratimit nga ky i fundit te Drejtori i Kontrollit Tatimor ne DPT. Ky plan duhet te miratohet deri ne diten e pare te muajit qe planifikohet, por DKT-ja duhet ta kete ne dispozicion planin te pakten dy dite perpara mbylljes se muajit. Nese nuk merret nje pergjigje deri me date 1 te muajit, DTM mund ta konsideroje si te pranuar prej DKT-së planin e kontrollit për muajin. Duke perdorur metoden e perzgjedhjes per kontroll (programi i informatizuar ose program manual), ne plan do te perfshihen tatimpaguesit per kontroll si dhe sa dite kontrolli do te shpenzohen per çdo kontroll tatimor. DKT mund t’i beje ndryshime tatimpaguesve te perzgjedhur, por nuk mund te ndryshoje me shume se 15% te numrit te tatimpaguesve te perzgjedhur nga sektori i kontrollit dhe nuk mund t’i beje ndryshime atyre tatimpaguesve te perzgjedhur nga sistemi automatik i perzgjedhjes nese ky eshte ne perdorim. Ne kete rast DKT-ja mund te shtoje tatimpagues per kontroll dhe keto tatimpagues do te jene pjese e 15% tatimpaguesve te perzgjedhur ne menyre manuale se bashku me perzgjedhjet e sistemit te perzgjedhjes se kontrollit.

2.1.1. Afatet që duhet të zbatohen në planifikim e kontrolleve për kërkesa të veçanta

Praktika e zbatuar ka treguar qe kontrollet ne menyre te vazhdueshme te subjekteve te medha, kane rezultuar me fshehje te detyrimeve tatimore faktike te tyre, dhe per pasoje, biznesi i madh ne teresi perben zonën më të madhe të rriskut të fshehjes së të ardhurave tatimore. Ne proçesin e planifikimit te kontrollit, pergjegjesi i sektorit te kontrollit duhet te beje vleresimin e riskut per mashtrimin e mundshëm. Keshtu, nese zbulohet mashtrimi, atëherë plani i kontrollit duhet te përfshijë teknikat e nevojshme qe duhen marre.2.1.1.1. Rastet e kërkesave për rimbursim.Pergjegjesit te Sektorit të Kontrollit i dërgohet nga sektori i Vlerësimit dhe Mbledhjes lista e personave që kanë kërkuar rimbursim. Dërgimi bëhet me anë të protokollit të brendshëm të degës së tatimeve.

25

Pergjegjesi ne takim me pergjegjesit e zyrave programon ne diten me te afert vizitën fiskale në vend për verifikimin e saktësisë së cdo kërkese të listës.Në fund të verifikimit të arrirë nga vizita fiskale, në raportin e mbajtur për këtë qëllim, ky sektor përcakton shumën e miratuar për rimbursim.

Një kopje e raportit te vizitës fiskale, me anë të protokollit të brendshëm i dërgohet Sektorit të Vlerësimit dhe Mbledhjes. Afati i dërgimit nuk duhet të jetë më shumë se 25 ditë nga data e regjistrimit të Kërkesës për rimbursim në regjistrin përkatës.2.1.1.2. Rastet e kërkesave nga tatimpaguesit për efekt çregjistrimi, falimentimi.Sektorit të Kontrollit i dërgohet nga Sektori i Vlerësimit dhe Mbledhjes, Sektori i Menaxhimit te Borxhit dhe Masave Shternguese apo direkt nga Kryetari i DTM-së lista e personave që kanë kërkuar çregjistrim, eshte bere kerkesa per procedurat e falimentimit. Dërgimi bëhet me anë të protokollit të brendshëm të degës së tatimeve.Pergjegjesi i Sektorit ne takim me pergjegjesit e zyrave programon vizitën fiskale në vend për verifikimin e kërkesave duke mos kaluar afatin 30 ditor nga momenti i protokollimit te shkreses ne DTM.2.1.1.3. Rastet e kërkesave të ardhura nga DPT për kryerje kontrolli.Ne keto raste me marrjen e kerkeses per ushtrim kontrolli ne vend, pergjegjesi i sektorit do ta planifikoje kryerjen e kontrollit ne planin e muajit pasardhes, pervec kur kerkesa ka shenimin “Urgjent”. Ne rast se shkresa per kryerje kontrollesh permban nje liste te gjate TP-ish, Pergjegjesi i Sektorit kontakton me DKT-ne per te hartuar nje grafik te kontrollit sipas listes.Ne cdo rast, qe ne kontrollin qe kerkohet nga DKT percaktohet mbikqyres nje punonjes i saj, roli i tij do te jete ne monitorimin e zbatimit te procedurave te kontrollit ne keto shoqeri ne menyre korrekte me percaktimet e ligjit dhe orientimeve te DKT-se, si dhe interpretime dhe nderhyrje ne momente te vecanta (keqkuptime mes kontrollorit dhe TP-it, mbajtje qendrimi joetik e profesional etj) dhe perfundimtare te cilat kerkojne nderhyrje, duke i qendruar korrekt pikave te programit te hartuar nga DTM, ne zbatim te rekomandimeve per problemin qe kerkohet te kontrollet.2.1.1.4. Rastet e kërkesave për kontroll nga tatimpaguesiPergjegjesi i Sektorit pasi bashkebisedon me pergjegjesit e zyrave programon vizitën fiskale në vend për verifikimin e kërkesave duke mos kaluar afatin 30 ditor nga momenti i protokollimit te shkreses ne DTM.2.1.1.5. Rastet e kërkesave për rikontroll Ne rastet e kerkesave per rikontroll nga TP-it, nga strukturat e apelimit tatimor apo nga DPT e nga DT, ne cdo rast DTM nuk mund te marre vendim per ta rikontrolluar pa autorizim nga Drejtoria e Apelimit Tatimor, Drejtoria e Kontrollit Tatimor, Drejtoria e Kontrollit te Brendshem, Drejtoria Operacionale e Mbikqyrjes se DT-ve. Ne cdo rast Drejtorite qe nuk mbulojne funksionin e kontrollit tatimor duhet te njoftoje paralelisht dhe DKT-ne, per kerkesen e tyre drejtuar DTM-se.Ne cdo rast rishqyrtimi i kontrollit do te kryhet duke permbushur hapat proceduriale te percaktuar ne piken 5.10. te ketij Manuali dhe brenda periudhes 30 ditore nga regjistrimi i kerkeses ne protkollin e DTM-se.2.1.1.6. Rastet e kërkesave për verifikim nga Degët e Tatimeve të tjera.Ne keto raste me marrjen e kerkeses per verifikime apo kryqezime te dhenash, pergjegjesi i sektorit do ta planifikoje kryerjen e kontrollit ne planin e muajit pasardhes,por pa kaluar periudha 30 ditore nga data qe kerkesa eshte protokolluar ne DTM. Ne rast ngarkese te madhe pune,

26

brenda kesaj periudhe ajo duhet ti pergjigjet DT-ve dhe duhet te gjeje nje periudhe te afert per ta mbyllur kerkesen e bere nga DT-ve.2.1.1.7. Rastet e kërkesave për kontroll nga institucionet që kontrollojnë funksionimin e administratës tatimore.Ne keto raste, pergjegjesi i sektorit me marrjen e kerkeses per verifikime apo konfirmim te te dhenave te kontrolleve te ketyre institucioneve e ardhur direkt nga to apo nga DPT-ja(KLSH, Drejtoria e Auditit te Brendshem, DPD etj) do te planifikoje kryerjen e kontrollit ne planin e muajit pasardhes duke mos tejkaluar afatet 30 ditore nga protokollimi ne DTM. 2.1.1.8. Kërkesa të tjeraNe cdo rast tjeter, kerkese te papermendur ne pikat me lart dhe qe nuk perben shkelje te procedurave tatimore, Pergjegjesi i Sektorit pasi bashkebisedon me pergjegjesit e zyrave programon vizitën fiskale në vend për verifikimin e kërkesave duke mos kaluar afatin 30 ditor nga momenti i protokollimit te shkreses ne DTM. Ne rast pamundesi per shkaqe objektive kthen pergjigje brenda 30 diteshit duke spjeguar arsyet e moskryerjes se kontrollit dhe njoftimin e kryerjes se tij ne periudhen e afert kur te krijohen mundesite.

2.2. Tipet e kontrolleve që do të planifikohen

Para fillimit te kontrollit, pergjegjesit e zyrave te kontrollit duhet te kene pare me vemendje situatat me te fundit tatimore, sipas tipit te tatimit duke kerkuar ne to grupin e atyre qe prezantohen me paqartesi, apo me mangesi, te cilat duhet ti diskutojne dhe me pergjegjesit e sektoreve te vleresimit dhe te menaxhimit te borxhit.

Ne proçesin e planifikimit te kontrollit, Përgjegjësi i Zyrës dhe ai i Sektorit duhet te bejne vlerësimin e riskut per mashtrim, keshtu qe, nese zbulohet mashtrimi, plani i kontrollit te perfshije masat e duhura qe duhen marre. Kontrollori duhet te perpiqet te percaktoje praktika menaxhimi ne lidhje me kufizimin e mashtrimit, per te ndihmuar nje vleresim te aneve pozitive dhe dobesive te sistemeve. Në Aneksin 1 të MKT-së sugjerohet nje orientim per tu patur në konsideratë.

Ne planifikimin e kontrollit dhe gjate ushtrimit te tij, pergjegjesi i kontrollit duhet te kete parasysh treguesit e meposhtem, per te cilet duhet te sigurohet gjate perzgjedhjes së TP-ve:

• Deklarime me nderprerje te TVSH-se per periudha tatimore mbi 3 muaj;• Saktesia e vlerave te deklaruara ne FDP-te, qe nuk jane matematikisht te sakta• Blerje te aktiveve qe jane perfituese te skemes se shtyrjes se pageses se TVSH-se sipas

V.K.M Nr.49, date 28.01.2001 dhe V.K.M Nr.559, datë 16.08.2006 ;• Tregues te pagueshmerise se TVSH-se ne nje nivel me te ulet se norma e inflacionit te

cmimeve te tregut, sipas sektorit ekonomik perkates ku operon tatimpaguesi;• Deklarime dhe pagesa ne nivele te dyshimta te tatimit mbi te ardhurat nga punesimi dhe

kontributeve te sigurimeve;• Tatimpaguese me borxhe tatimore te palikujduara;• Prezantimi dhe pasqyrimi i transaksioneve sipas bilancit me humbje dhe nivele te

rentabilitetit nen normen minimale te interesave te prezantuara nga bankat.

27

Treguesit e mesiperm jane shume te rendesishem per çdo perzgjedhje per kontroll tatimor. Duke harmonizuar proçedurat e kontrollit me objektivat e kontrollit do te mundesohet nje strategji e sakte per egzaminimin e riskut e te fshehjes se detyrimeve tatimore.

Kontrollet e planifikuara sipas treguesve te siperpermendur do te ndahen ne tre tipe :

2.2.1. Kontrollet e plota. Keto jane kontrolle gjithperfshirese qe ndermerren per te kontrolluar te gjitha aspektet e biznesit te tatimpaguesit per te gjitha periudhat kohore qe nga kontrolli i plote i fundit. Ky kontroll nuk do te jete i shpeshte per shkak te kohes qe kerkon ne kryerjen e tij, por ne DTM, te pakten te kryhet nje here ne 3 vjet. Kontrolle te plota mund te jene deri ne 5 % te te gjitha kontrolleve te kryera vjetore.

2.2.1.1. Përzgjedhja për kontroll të plotëPergjegjesi i sektorit te kontrollit perzgjedh ne menyre manuale nje maksimum prej 5 % te numrit te kontrolleve per tu kryer te kryera per kontroll te plote, dhe cakton inspektoret per kontroll ne muajin perpara se te planifikohet kontrolli. Nje kontroll i plote duhet te mbuloje te gjitha llojet e tatimeve. Kontrolli duhet te kryhet zakonisht nga nje inspektor, por mund te caktohen edhe dy inspektore nese kjo mund te justifikohet.

Pergjegjesi i zyres, qe ka ne vartesi inspektorin e caktuar duhet te planifikoje kontrollin (Tabela e Proçedurave 2, të MKT-së) dhe te sugjeroje kohen qe duhet te harxhohet per kontrollin e plote. Koha qe duhet te harxhohet per kontroll duhet te vendoset nga Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit pas marrjes së strategjisë së kontrollit në Formular Raporti 1, të MKT-së nga Përgjegjësi i Zyrës. Koha e harxhuar per kontrollin e plote normalisht nuk duhet te tejkaloje 20 ditet.

2.2.2. Vizitat fiskale. Jane vizita te kryera gjate nje periudhe te shkurter kohore per te verifikuar saktesine e deklaratave dhe pagesave. Gjate kesaj vizite nuk behen perpjekje per te kryer nje kontroll te plote por ne rastet kur vizita fiskale zbulon tatim te papaguar, kontrollori mund te shtrije qellimin e vizites, duke kerkuar autorizim me shkrim nga Kryetari i Deges . Kontrolli kryhet:

Vetem per nje periudhe te perzgjedhur tatimore Vetem per nje lloj te zgjedhur tatimi

Vizitat fiskale duhet te jene pjesa me e madhe e kontrolleve te planifikuara ne DTM.

2.2.2.1. Përzgjedhja për vizita fiskalePergjegjesi i Kontrollit do te perdore programin automatik nje here ne muaj ne mesin e muajit paraardhes, dhe ne mungese te tij do ta beje manualisht per te perzgjedhur ato tatimpagues per kontroll ne muajin pasardhes. Pergjegjesi i sektorit do te zgjedhe veçmas tatimpagues per nje kontroll TVSH-je dhe pastaj per nje kontroll tatim-fitimi derisa te gjitha ditet e caktuara per kontroll te çdo lloj tatimi te perdoren per ate muaj. Perveç kesaj, nje numer i rastesishem tatimpaguesish do te perzgjidhet çdo muaj per arsye sigurie per kontrolle te cilat do te shtyhen.

Kontrollet do te kryhen ne çift, kur perzgjidhet i njejti tatimpagues per nje kontroll TVSH-je dhe tatim-fitimi ne te njejtin muaj. Veçanërisht kjo ndërthurje inspektorësh do të bëhet për rastet e shoqërive komplekse dhe të mëdha. Në këto kontrolle caktohen inspektorët më profesionalë dhe

28

me përvojë në kontrolle të vështira, me qëllim që DTM të përfitojë nga avantazhet e inspektorit të kualifikuar. Nese konsiderohet e domosdoshme Pergjegjesi i Kontrollit mund te kerkoje qe kontrolli te kryhet nga dy deri katër kontrollore per disa lloj tatimesh, por kontrolloret duhet te bejne vizita të këtij tipi vetem nese ekzistojne arsye specifike per ta bere nje gje te tille. Arsye te tilla duhet te deklarohen ne raportin e strategjise para vizites dhe nuk duhet te tejkalojne 20% te kontrolleve te zgjedhura.

2.2.3. Vizita të veçanta. Jane vizita ne periudha kohore shume te shkurtra dhe me autorizime nga pergjegjesi i sektorit dhe Kryetari i Deges per te verifikuar nje çeshtje te veçante p.sh. nje kerkese urgjente per verifikim transaksioni.

2.2.3.1. Përzgjedhja për vizita fiskaleKëto vizita perzgjidhen manualisht nga pergjegjesi i sektorit apo DKT-ja dhe perfaqesojne nje numer te vogel kontrollesh ne krahasim me numrin gjithsej. Zakonisht në këto vizita caktohen inspektorë të rinj dhe pa shumë përvojë në detyrë.

2.3. Konflikti i interesit në proçesin e kontrollit

Nese nje kontrollor ka konflikte interesash me nje tatimpagues qe do te kontrollohet, per shembull, tatimpaguesi ka njohje personale me kontrollorin, apo eshte person i lidhur me te, etj kontrollori raporton me shkrim kete fakt Kryetarit te Deges dhe ky i fundit ne konsultim me pergjegjesin e sektorit te kontrollit ne lajmerimin e kontrollit dhe programin perkates caktohet nje kontrollor tjeter.

Me konflikt interesash do te kuptohet:

a) te qenet i punesuar i punonjësit tatimor gjate tre viteve te fundit ne tatimpaguesin, qe do te kontrollohet;

b) te qenet e punonjesit tatimor ne funksionin e administratorit apo anetar ne organet drejtuese te tatimpaguesit qe do te kontrollohet, gjate tre viteve te fundit apo te bashkeshortes/ bashkeshortit;

c) zoterimi nga punonjesi tatimor, bashkeshortja/bashkeshorti, te afermit, me lidhje gjinie deri ne shkallen e trete, sipas percaktimeve te bera ne nenin 364 te Kodit Civil, i aksioneve ose pjeseve te kapitalit ne tatimpaguesin qe do te kontrollohet.

ç) rrethana te tjera te caktuara qe mund te mbartin konfikt interesash, kur gjykohen si te tilla dhe arsyetohen me shkrim nga Kryetari i Deges.

Nese vertetohet se ne kontroll kane marre pjese nje ose me shume punonjes, qe jane ne konflikt interesash, siç parashikohet ne Ligjin “Per Konfliktin e interesave”, Kryetari i Deges duhet te zhvleresoje vleresimin tatimor qe ka rezultuar nga ky kontroll dhe ta perserise ate ne nje kohe te afert ne te ardhmen duke nxjerrë dhe përgjegjësinë administrative për mosraportimin e interesave me rastin konkret.

29

KAPITULLI 3

3.1. Rregullat që kanë të bëjnë me përzgjedhjen për kontroll.

Përzgjedhja mbështetet mbi disa hapa, që janë të shpjeguara në vijim.

3.1.1. Një shqyrtim shkurt të kontrolleve të kryera në të njëjtën periudhë të vitit paraardhës;

Mbeshtetur ne pervojen e vitit te kaluar, por edhe ne analizen e tendencave, si dhe analizen e riskut nepermjet Programit te Kerkimit te te Dhenave ne STI, pergjegjesi i sektorit te kontrollit i propozon Kryetarit te Deges sektoret prioritare te kontrollit, te cilat do te materializohen ne planet e kontrollit. Percaktimi i sektoreve prioritare nuk eshte nje akt i rastit, por rrjedhoje e analizave te realizimit te objektivave dhe te impaktit te tyre ne plotesimin e programeve.

3.1.2. Përcaktimi i veprimtarive ekonomike prioritare për kontroll duke përdorur raportet e menaxhimit;

Pergjegjesit e zyrave te Kontrollit bashke me pergjegjesin e sektorit duhet te kete njohuri per veprimtarite ekonomike te cilat monitorohen ne vazhdimesi edhe nga punonjesit e vleresimit dhe mbledhjes. Pasi kane bere nje vleresim paraprak analitik, duke perdorur raportet e menaxhimit do te kene parasysh sektoret ekonomike me veprimtarite qe meritojne vemendje me te madhe. Ne kete percaktim duhet te shfrytezohen burime te ndryshme informacioni, njohurite e sektoreve te tjere ne Dege per bizneset, per ato aktivitete qe rezultojne problematike ne drejtim te fshehjes se detyrimeve, duke u perqendruar ne mbyllje ne ato aktivitete, qe kane rezultojne per disa periudha me shmangie nga mesatarja e sektorit ku operojne, apo jane perserites ne mosdeklarim te aktivitetit te tyre dhe detyrimeve tatimore qe duhet te paguajne.

3.1.3. Përcaktimi i tatimpaguesve me risk të lartë duke shfrytezuar rezultatet që dalin nga programi për përzgjedhje sipas të dhënave të sistemit informatik;

Përcaktimi i tatimpaguesve me risk te larte dhe paraqitja ne planin mujor perben nje nga hapat me te rendesishme ne analizen e vleresimit per fshehje dhe shmangie nga tatimpaguesit. Gjithe procesi i kontrollit ne te vertete eshte procesi i vleresimit te bazuar ne riskun. Por percaktimi i zonave me risk te larte ne planin e kontrollit ka te beje me drejtime te pergjithshme te riskut dhe me mundesite e kontrollit per te orientuar punen pikerisht ne ato zona ku flukset e rrezikut jane me te mundshme dhe me nivel te larte. Edhe ne kete percaktim synimi i kontrollit do te orientohet jo ne te gjitha risqet, por ne ato tatime dhe tatimpaguese, ku risqet kane nje ndikim vendimtar ne arritjen e objektivave.

30

3.1.4. Vlerësimi i rrezikut dhe periudha nga kontrolli i fundit;

Me vleresim te rrezikut do te kuptojme identifikimin dhe analizen e rreziqeve qe kercenojne arritjen e objektivave te kontrollit duke percaktuar tipet dhe metodat e kontrollit, me qellim qe ky rrezik mund te shmanget ose te minimizohet.Duke ditur qe kushtet ekonomike, industriale, teknologjike, rregullatore dhe operuese ndryshojne vazhdimisht, metodat qe nevojiten per identifikimin e rreziqeve duhet te te pershtaten vazhdimisht ne varesi te ketyre ndryshimeve.Bazuar ne vleresimin e riskut, si dhe ne prioritetet e percaktuara si me siper, pergjegjesit eZyrave te kontrollit bashke me pergjegjesin e sektorit do te percaktojne skemen e kontrolleve qe do te kryhen sipas llojeve (kontrolle te plota, kontrolle tematike etj.). Ne percaktimin e skemes se kontrolleve, pergjegjesi i sektorit duhet te evidentoje dhe te orientohet edhe nga koha e kontrollit te fundit. Sa me e madhe te jete kjo kohe, aq me e nevojshme behet nevoja per kontroll. Nga ana tjeter, ne planin mujor, pergjegjesi i sektorit duhet t'i prezantoje Kryetarit te Deges, me argumente, skemen e propozuar, si dhe te arsyetoje shkaqet e mungeses se kontrollit te disa tatimpaguesve.Koha dhe mundi qe harxhohet per nje kontroll duhet te jene ne perpjestim me riskun qe paraqesin subjektet per te ardhurat. Per te menaxhuar ne menyre sa me te efektshme kohen e shpenzuar, pjesa me e madhe e kontrolleve do te jene Vizita Fiskale te kryera ne nje periudhe te shkurter kohore per te verifikuar saktesine e deklaratave dhe pagesave. Kontrolli kryhet vetem per nje periudhe te perzgjedhur tatimore dhe mund te kufizohet vetem tek nje lloj i perzgjedhur tatimi.

3.1.5. Sigurimi i cilësisë së kontrollit

Pergjegjesi i sektorit per realizimin e planit mujor te kontrollit duhet te percaktoje shkallen e shfrytezimit te kapacitetit fiskal te kontrolloreve. Ne planifikimin e muajit paraqiten permiresimet qe do te behen ne kualifikimin e kontrolloreve nepermjet nje programi qe i bashkengjitet planit. Po keshtu pergjegjesi i sektorit paraqit edhe permiresimet qe do te behen ne metodologjite dhe teknikat e kontrollit, si dhe menaxhimin e kohes se punes se kontrollorit.Plani mujor duhet te binde Kryetarin e Deges dhe Drejtorin e Kontrollit, se kontrollet do te kryhen me cilesi te larte dhe ne perputhje me standardet me te perparuara. Per kete qellim, pergjegjesi i sektorit do te paraqese te gjitha masat e nevojshme teknike dhe organizative qe do te ndermerren per te siguruar cilesine e kerkuar te kontrollit. Nese ne nje vezhgim paraprak te bere nga pergjegjesi, verehet se cilesia e kontrollit ne nje tatim te perzgjedhur eshte e nje standardi te larte, nje rishikim i perzgjedhjeve te bera mund te garantoje qe planifikimi eshte eficient dhe vepron aktualisht ne zbatim te objektivave te kontrollit.Me qellim qe te perdoren ne menyre racionale burimet e kontrollit, nevojitet te vleresohen realisht rreziqet ne procesin e realizimit te objektivave, si dhe per te shmangur rreziqet qe mund te vijne nga moskryerja e kontrolleve, duhet te percaktohet nje raport optimal midis ketyre faktoreve dhe frekuences se kontrolleve.Duke marre ne konsiderate edhe kerkesat e legjislacionit civil per rikuperimin e detyrimeve qe rrjedhin nga shkaktimi i demit dhe detyrimeve te tjera qe i shkaktohen tatimpaguesit ne marredhenie me te punesuarit dhe te tretet, si dhe faktoret e mesiperm, si tavan i detyrueshem, percaktohet afati i kontrollit prej jo me pak se nje here ne dy vite.

31

3.1.6. Menaxhimi i numrit të inspektorëve në dispozicion në raport me objektivat e kontrollit

Plani i kontrollit eshte i lidhur ngushtesisht me burimet njerezore, materiale e financiare qe nevojiten per realizimin e kontrollit. Ketu perfshihen parashikimi i dite njerezve te harxhuara per cdo subjekt te kontrolluar, si dhe kostoja e kontrollit ne pergjithesi. Pasi llogaritet fondi i kohes kalendarike mbi bazen e numrit te punonjesve ne dispozicion, ai krahasohet me fondin e nevojshem per te realizuar planin e kontrollit, duke evidentuar edhe rreziqet qe mund te kene ndikim negativ ne realizimin e planit te kontrollit, te tilla si: burime te pamjaftueshme materiale, financiare dhe njerezore ne dispozicion, kufizime testrukturave, lejet e raportet e inspektoreve dhe moszevendesimi ne kohe per shkaqe te ndryshme etj.Kohezgjatja e kontrollit percaktohet sipas programit dhe parashikohet qe kontrollori te perfundoje punen kontrolluese dhe te shkruaje raportin gjatë vizitës së kontrollit brenda afatit te percaktuar. Nese koha nuk eshte e mjaftueshme, kontrollori raporton me shkrim kete fakt se bashku me aresyet per pergjegjesin e sektorit dhe ky i fundit prezanton kerkesen dhe arsyet te Kryetari i Deges. Pasi analizohet nevoja per kohe shtese, duke u nisur nga sasia e transaksioneve, deget dhe njesite e shperndara, Kryetari i Deges kerkon autorizim ne Drejtorine e Pergjithshme per kohezgjatje te kontrollit. Kontrollori nuk mund te qendroje per kontroll ne mjediset e subjektit me gjate se ç’percakton autorizimi.

3.2.Ç’farë përfshihet në një përzgjedhje kontrolli?

Ne cdo rast perzgjedhj per kontroll eshte kombinim, qe niset nga Vleresimi i Rriskut, qe perfshin nje formule te dhene duke perdorur elemente te tille si: madhesine, kompleksitetin, besueshmerine e tatimpaguesit dhe kohen qe nga kontrolli i fundit. Madhesia e tatimpaguesit do te percaktoje numrin e diteve qe do te nevojiten per te kontrolluar deklarimet, librat dhe regjistrimet e tij. Perzgjedhja e kontrollit per TVSH behet ne baze te shumes se pikeve, sipas formulës se meposhtme. Çdo tatimpaguesi i caktohen nje numer i dhene dite-kontrolli dhe Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit ben perzgjedhjen e tatimpaguesve qe do kontrollohen gjate muajit, deri sa te plotesohen ditet ne dispozicion per kontroll te muajit:

• Pikët e kompleksitetit + pikët për madhësinë x pikët për besueshmërinë = pikë për përzgjedhje

• Pikët për përzgjedhje x numrin e muajve që nga kontrolli i mëparshëm = pikët gjithsej

Përgjegjësi i Kontrollit mund te beje nje perzgjedhje prej nje perqindje te caktuar te diteve per kontroll per te krijuar hapësira per kontrolle te vecanta, per t’iu dhene pergjigje kerkesave nga Drejtoria e Kontrollit. Ne cdo rast, perzgjedhja per kontroll e bere nga STI-ja do te kufizoje kryerjen e perzgjedhjes manuale.Faktorët e besueshmerise per TVSH jane po aq te zbatueshem per Tatimin mbi Fitimin dhe per kete arsye, do te zbatohen si me lart. Kontrollet per Tatimin mbi Fitimin kane natyre vjetore dhe per kete arsye llogaritja e TVSH duke perdorur ‘muajt qe nga kontrolli i fundit’ nuk mund te zbatohen. Ne vend te kesaj, mund te perdoret perzgjedhja e meposhtme.

Kontrolli i Fundit Shumëfishuesi

32

Kontrolluar vitin e kaluar (VK) 1Kontrolluar në VK + 1 2Kontrolluar në VK + 2 3Kontrolluar në VK + 3 ose më shumë 5

Per Tatim-Fitimin perzgjedhja per kontroll kryhet ne baze te bilanceve vjetore te tatimpaguesve duke krahasuar rentabilitetin e cdo tatimpaguesi me mesataren e sektorit ekonomik perkates (e cila duhet te llogaritet ose te vleresohet per ate dege), dhe aty ku rezulton prirje ne renie per Tatim-Fitimin perzgjidhet per kontroll. Madhesia dhe kompleksiteti i tatimpaguesit percaktojne numrin e diteve per analizimin e regjistrimeve te tatimpaguesit.

Perzgjedhja per kontrollin e Tatim-fitimit do te behet nga Përgjegjësit e zyrave dhe do t’ja prezantojnë Përgjegjësit të Sektorit. Përzgjedhja për Tatim-Fitimin do të bëhet për ata tatimpagusë që tregojnë: (1) fitime me te uleta se mesatarja per sektorin ekonomik e tatimpaguesit, (2) humbje, ose (3) shfaqin prirje per renie te fitimit në krahasim me ushtrimin paraardhës. Numri i tatimpaguesve te perzgjedhur per kontroll do te varet nga numri i kontrolloreve ne dispozicion.

Çdo tatimpagues që duhet të paguajë Tatimin mbi Fitimin duhet të ketë gjithashtu një faktor të lidhur me fitimin qe merret ne konsiderate dhe i shtohet pikavarazhit të riskut për TVSH-në duke identifikuar tendencat ne renie te fitimit te tatimpaguesve individuale mbeshtetur ne te dhena historike.

Faktori do te shohe përqindjen mesatare të Tatimit mbi Fitimin që është deklaruar gjatë të dhënave historike kundrejt përqindjes së deklaruar të Tatim-Fitimit dhe do të shkallëzojë një pikavarazh risku në bazë të shmangies nese shmangiet jane negative, si me poshte:

Përqindja e Shmangies nga mesatarja e llogaritur

Përqindja e Shumëfishuesit

< -20% + 80%-20% deri –10% +50%-10% deri –5% +20%-5% deri – 2% +10%-2% deri +0% +0%

Per te bere me te kuptueshme perzgjedhjen e kontrollit per Tatim-Fitimin do te nevojitet qe pergjegjesit e kontrollit te bejne hedhje te dhenash ne pasqyra te vecanta, te pergatitura qe me pare nga inspektoret e kontrollit.

3.3. Përzgjedhja e sektorëve ekonomikë

Faktoret qe duhet te merren parasysh nga përgjegjësi i sektorit të kontrollit gjate planifikimit te kontrolleve duhet të përfshijnë si më poshtë:

3.3.1. Tendencat e zhvillimit të cdo sektori në raport me rritjen ekonomike

33

Planifikimi i cdo kontrolli duhet te filloje me zhvillimin dhe kuptimin e objektivave te sektorit ekonomik, qe do te kontrollohet. Kjo do te thote se cdo sektor ekonomik ka dhe tendencen e tij të zhvillimit per periudhen e ardhme. Pergjegjesi i sektorit ben nje krahasim te treguesve te detyrimeve fiskale qe paguan cdo grup subjektesh qe i perket cdo sektori ekonomik dhe ne baze te treguesve me te ulet ndërtohet dhe skema e kontrollit me rrisk te larte deri ne ato qe konsiderohen me rrisk të ulët.

3.3.2. Rishikimi i objektit qe do te kontrollohetNe varesi te zhvillimit dhe kuptimit të struktures se aktiviteteve qe bejne pjese ne skemat e riskut, si dhe proceset dhe organizimin e brendshem të punes se tyre do te mbeshtetet edhe qellimi i kontrollit qe do mbahet dhe metodat qe do te perdoren, metodologjite e kontrollit te zgjedhura per llojin e kontrollit, ne varesi te objektivave qe duhet te arrihen gjate zhvillimit te kontrollit.

3.3.3. Rrisqet e mundshmeRisqet e mundshme qe kane ndikim ne perzgjedhjen duhet te identifikohen dhe sigurohen duke u perqendruar ne sektoret, qe perfshijne nivel te larte rrezikshmerie ose qe jane me te ndjeshme. Strategjia e kontrollit duhet te reflektoje objektivat operacionalë të miratuara prej Kryetarit te DTM .

3.3.4. Rezultatet e cdo kontrolli te mbajtur me pareRezultatet e cdo kontrolli te mbajtur me pare duhet te merren ne konsiderate gjate perzgjedhjes dhe planifikimit te kontrollit sipas sektoreve ekonomike.

3.4. Shfrytëzimi i burimeve të informacionit

3.4.1 Burimet e informacionit nga regjime të tjera tatimoreTe gjitha tatimet pak apo shume priren te nderveprojne me njeri-tjetrin. Kontrollori qe ushtron kontroll ne nje kompani ne lidhje me TVSH kupton impaktin e akcizes apo detyrimeve doganore mbi qarkullimin per qellim te TVSH dhe efektin e fitimit te nxjerre per pagesat e tatimit mbi te ardhurat. Kostoja e pagesave per tatime eshte zakonisht nje shpenzim i zbritshem kur llogaritet detyrimi tatimor per te ardhurat nga biznesi. Megjithate, kur bejme reduktimin e pagesave per tatim, zbritja duhet te jete e barabarte me pagesen aktuale te tatimit, per shembull, reduktimi per nje regjim tatimor duhet te jete baraz me pagesen per tjetrin. Nje shembull tipik i mosrakordimit mdis deklarimit tatimor eshte atehere kur xhiroja e deklaruar per qellim te tatimit per te ardhurat nuk eshte e barabarte me xhiron e deklarur per TVSH

3.4.2. Burime informacioni nga DT-veDT dergojne kerkesa per verifikimin e transaksioneve te tjera rutine bazuar ne kushtin qe shitjet e nje personi te jene blerje te personit tjeter. Perveç kesaj, nje kontroll qe ushtrohet ne nje biznes te nje DT te nje rrethi, shpesh hedh dyshime per klientet apo furnizuesit e atij biznesi, per te cilet nga ana e tyre kerkohen referenca (kerkesa) specifike per t’u vertetuar.

3.4.3. Informacion nga deklaratat bankare dhe rakordime me arkenTe ardhurat nga shitjet gjate biznesit dhe nga shitjet e aktiveve, ose do te depozitohen ne banke, ose do te mbahen ne formen e te hollave ne arke, nga ana e tatimpaguesit. Kontrollori mund te percaktoje:

34

1. aktivet ne fillim te aktivitetit ekonomik te subjektit (duke perfshire edhe parate qe mund te ketë ne leke subjekti te padeklaruara)

2. aktivet ne mbyllje te tij (duke perfshire gjendjen ne arke)3. shpenzimet per ecurine e aktivitetit ekonomik (duke pershire te hollat qe ka terhequr pronari)Me ane te llogaritjes, 3 + 2 – 1 = te ardhurat nga biznesi.

Blerjet dhe shpenzimet e bera nga biznese te medha zakonisht behen me ane te llogarise bankare. Rakordimi i shpenzimeve me llogarine bankare mund te zbuloje blerje qe nuk spjegohen dhe qe te çojne ne fusha te tjera me aktivitete qe nxjerin te ardhura. Mosperputhjet midis shpenzimeve per blerje, dhe shpenzimeve te zbritshme ne llogari kane nevoje per sqarime ne lidhje me deklarime kostosh me te larta, apo me te ulta per blerje (per qellim te fshehjes se shitjeve). Shih Aneksin 11 dhe 12 të MKT-së.

3.4.4. Informacion nga përdorimi i raporteve financiarëTe gjitha shoqëritë operojne ne sektore te cilet kane disa karakteristika, që zakonisht formojne bazen per analiza te raporteve kryesore apo tendencave te tyre, per arsye tregtare apo per nevoja te qeverise. Analizimi i tendencave te sektoreve kyç dhe krahasimi me subjektin ku ushtrohet kontroll, mund te zbulojne diferenca qe nuk priten dhe qe kane nevoje per verifikime dhe shpjegime te metejshme.

Kontrollori duhet te kryeje analiza specifike te raporteve te bizneseve nen kontroll per te gjetur anomali, si gjate inspektimit per kontoll paraprak ashtu edhe gjate kontrollit te programuar. Sektoret Ekonomike qe i nenshtrohen TVSH mbi shitjet klasifikohen ne grupime sipas Kodit te Klasifikimit per Standartet ne Industri. Çdo klasifikim ka disa karakteristika per veprimtarine e subjekteve, me ane te cileve mund te krijohet nje panoramë në lidhje me mesataren.

3.4.5. Informacioni nga vrojtimet e drejtperdrejtaObservacioni i drejtperdrejte i mjediseve te biznesit mund te zbuloje aktivitete ekonomike qe nuk mund te shpjegohen dhe qe kane nevoje per sqarime. Per shembull, qarkullimi i mallrave (qe shihen ne ambjentet e prodhimit) mund te rakordohen me flete–daljet dhe faturat.

Nje aspekt tjeter i vrojtimit te drejtperdrejte eshte vleresimi i menyres se jeteses se drejtoreve/pronareve te shoqerise ku ushtrojme kontroll. Krahasimi i shpenzimeve te menyres se jeteses me fitimet e deklaruara mund te zbulojne te ardhura te padeklaruara, ne menyre te veçante ne ato shoqeri qe menaxhohen nga vete pronaret.

3.4.6. Informacionet nga letrat e informatorëve Nuk eshte nje gje e pazakonte qe organet tatimore te shfrytezojne informacione qe merren prej informatoreve duke i trajtuar ato me kujdes. Si rregull i pergjithshem informacionet specifike duhet te trajtohen si te besueshme dhe duhet te ndermerren veprime per verifikimin e informacionit te dhene.

Informacioni jospecifik dhe i paqarte duhet te trajtohet si i pabesueshem dhe referenca duhet te lihet ne dosjen e tatimpaguesit per t’u trajtuar ne kontrollin rutine te radhes.

3.4.7. Informacioni nga mediat dhe interneti

35

Shume shoqëri janë objekt i vemendjes se medias. Shitjet, blerjet dhe tregues te tjere raportohen ne fusha te tilla si ne shtypin per probleme ekonomiko- financiare, revistat, media elektronike. Keto jane burime te vlefshme per te ndertuar nje lloj historiku per nje kompani.

Ne cdo rast perzgjedhje te sektoreve ekonomike me më shume risk, nje rol kryesor ka perdorimi i evidencave statistikore. Burimi i ketij informacioni gjendet ne Buletinet statistikore qe INSTAT nxjerr periodikisht si dhe ne faqen e saj te internetit www.instat.gov.al .Burime te tjera informacioni jane Ministria e Financave, Drejtoria e Makroekonomise (www.minfin.gov.al), Banka e Shqiperise www.bankofalbania.org, si dhe botime te ndryshme zyrtare, vendase dhe te institucioneve financiare nderkombetare si: FMN (www.imf.org) dhe BB (www.worldbank.org), BE (www.eu.org) qe lidhen me studime apo konkluzione te lidhura me zhvillimin ekonomik te vendit tonë. Një burim i mirë për legjislacionin shqiptar mund të gjeni në adresën www.legjislacionishqiptar.org .

3.4.8. Informacion nga llogaritë vjetore dhe raportet për organet drejtuese të shoqërisëNje subjekt me pergjegjesi te kufizuar duhet t’i botoje llogarite vjetore e tij dhe t’ia paraqese ato Organeve Tatimore. Keto llogari jane çeshtje te informacionit publik. Kur kontabiliteti vjetor pergatitet nga organi i menaxhimit dhe kontrollohet nga nje firme kontabilistesh, eshte i vlefshem informacioni per zera te tille si shitjet, blerjet, rritje te vleres dhe tjetersime te aseteve,dhe zera te shpenzimeve.

Pjesa me e madhe e drejtuesve, kur nuk angazhohet ne administrimin e biznesit mbi baza ditore, siç eshte rasti per gjithe subjektet, me perjashtim te subjekteve shume te vogla, kerkon raporte per pjese te ndryshme te subjekteve. Keto raporte, nese pergatiten ne izolim te plote nga sistemi qe ka per detyre te pergatite llogarite vjetore dhe deklaratat tatimore, mund te jene plotesisht te pasakta (te zbuluara)

3.4.9. Informacioni mbi treguesit jo-financiarëTe dhena te tjera qe nuk lidhen ose lidhen pak me deklaratat financiare mund te perdoren per te siguruar norma per kontrollimin e saktesise FDP-ve të plotësuara. Kontrollori duhet te vere ne perdorim gjykimin per te seleksionuar fusha te nderveprimit te aktivitetit te biznesit, pastaj;• llogarit efektin qe ka nje raport ndaj nje tjetri;• ben llogaritjen e asaj cka ai shpreson (nje vlersim i pritshem) mbi bazen e llogaritjes;• vlereson ate me shifra tashme te raportuara;• ben pyetje per te gjetur arsyet per diferenca;• ben rregullimin e vlersimit duke marre parasysh aresyet e dhena;• vazhdon te gjeje aresyet per ndonje diference nga vleresimet e rregulluara (saktesuara)Duke ndjekur hapat e mesiperm, kontrollori konkludon per mangësitë i ndihmuar nga burimet e informacionit. Eshte e qarte qe kontrollori vlereson vetem ato manipulime qe kane efekt ne detyrimin tatimor te kompanise. Jo te gjithe manipulimet behen per kete qellim. Disa manipulime mund te behen per te rritur fitimet e kompanise qe kontrollohet, per arsye qe nuk lidhen me tatimin.

36

KAPITULLI 4

4.1. Vendimi për të kryer kontroll në raste të veçanta.

4.1.1. Kërkesat urgjente për kryerje verifikimi dhe vizite fiskale.

Në disa raste per çështje apo informacione qe duhen verifikuar menjehere eshte e nevojshme te kryhet një vizitë specifike në Degën e Tatimeve ku tatimpaguesi ka nje dege te tij te regjistruar, apo thjesht eshte me vendndodhje te selise se tij ne kete Dege Tatimesh, jashte Tiranes. Ne kete rast pergjegjesi i sektorit i vendos kerkesës per kontroll shënimin „Urgjent“ dhe nje kopje duhet të mbahet në dosjen e tatimpaguesit. Kontrolli tatimor nuk do të mbyllet derisa të merret një përgjigje.Kerkesa qe mban shenimin „Urgjent“ duhet t’i përcillet Kryetarit të Degës, i cili shqyrton aresyen e urgjences, dhe nese ka kontrollor ne dispozicion, autorizon nje vizite te vecante kontrolli, qe eshte e kufizuar ne trajtimin e ceshtjes. Nese nuk ka kontrollor ne dispozicon, kerkesa do te vendoset ne pritje per tu kryer kontrolli menjehere sapo te krijohet nje hapesire kohe te inspektoreve qe mund te kene mbyllur programet e caktuara te kontrolleve mujore dhe nderkohe njoftohet zyra qe ka bere kerkese duke i kthyer kujtesen.

Nese zyra qe qe ka bere kerkese kerkon informacion ne menyre urgjente, Kryetari i Deges mund ta kerkoje realizimin e verifikimit Kryetarit te DT-ve ku do te kryhet vizita. Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit te DTM i raporton Kryetarit te Deges per viziten „Urgjente“ brenda 30 diteve, qe do te thote se ka ndjekur ecurine e kerkeses per vizite te vecante. Kur kërkesa për vizite te vecante është verifikuar, Pergjegjesi i Sektorit do të njoftohet për rezultatet nga inspektoret nepermjet nje raporti me shkrim. Më tej do të njoftojë Kryetarin e DTM-së për rezultatet duke kthyer kopjen e kërkesës për verifikim ku janë shënuar zbulimet e kontrollit. Kërkesa fillestare do të lihet në dosjen e tatimpaguesit.

Nëse raporti rezulton për rast shmangie apo mundesi evazioni tatimor, pergjegjesi i sektorit i propozon Kryetarit te Degës planifikimin e një vizite fiskale.

4.1.2. Kontroll për rastet e regjistrimit të tatimpaguesve nga zyra

Kur DTM, sipas fuqive ligjore per regjistrim TVSH detyron nje tatimpagues te regjistrohet, ky tatimpagues perzgjidhet per kontroll dhe dosja e ketij tatimpaguesi duhet te merret nga sektori i kontrollit pasi te jete perzgjedhur per kontroll nga regjistrimi. Nese eshte ne perdorim Programi Automatik i Kontrollit, pas marrjes, te dhenat e tatimpaguesit duhet te hidhen ne Programin Automatik te Kontrollit dhe te regjistrohen si nje kontroll i perzgjedhur ne menyre manuale.

37

Menjehere sapo merr njoftim-lajmerimin per kontroll, inspektori njofton tatimpaguesin. Nese tatimpaguesi ben rezistence, kontrollori ne momentin fillestar do te insistoje dhe nese pavaresisht kembenguljes se tij, tatimpaguesi ende nuk e pranon kontrollin, atehere kontrollori sipas ligjit te Procedurave Tatimore, i propozon gjoben perkatese Kryetarit te Deges.

Kryetari Deges ben miratimin e gjobes ndaj tatimpaguesit ne fjale, ku shpjegon arsyet perse zbatohet ky denim, si dhe kompetencat qe jep ligji i procedurave tatimore. Nese edhe ky veprim nuk mundeson kontrollin ne vijimesi te tatimpaguesit (leshohet nje njoftim i dyte per kryerje kontrolli), çeshtja i kalon per kompetence Sektorit te Masave Shtrenguese dhe Policise Tatimore per veprimet qe mbulohen nga funksioni i tyre.

Nese kontrolli fillon, gjate kryerjes se tij, duhet te merren te dhenat e regjistrimit te tatimpaguesit qe kontrollohet te cilat hidhen ne Formularin e Kerkeses per Regjistrim dhe atij tatimpaguesi i kerkohet te pranoje ate regjistrim duke nenshkruar ate formular. Nese tatimpaguesi refuzon te firmose formularin, ai ruhet si informacion per ate tatimpagues.

Kontrollori informon tatimpaguesin per detyrimin ligjor qe detyron ate te paraqese deklaratat mujore, te sigurohet qe tatimpaguesi ploteson detyrimet per regjistrimet e aktivitetit te tij dhe sqaron tatimpaguesin per paqartesi qe ai ka.

Kontrollori kryen vizitat e detyrushme te kontrollit ne masen e praktikueshme, duke perdorur Formular Raporti Nr. 2 të MKT-së . Nese subjekti ka qene ne operim per nje kohe te mjaftueshme qe jep garanci per nje vizite fiskale ose kontroll te plote, ben viziten fiskale ose kontrollin e plote dhe raporton rezultatin në përputhje me Tabelën e Proçedurave Nr. 5 të MKT-së.

Kontrollori vendos daten e njoftimit te kerkeses per regjistrim, duke ju referuar te dhenave te tatimpaguesit dhe te dhenave te tjera te mbajtura jashte kontrollit per ate tatimpagues. Menjehere sapo eshte percaktuar data zyrtare e regjistrimit, nepunesi hedh daten per detyrimin ligjor ne Formularin e Kerkeses per Regjistrim dhe ia dergon raportin kryetarit te deges se tatimpaguesve te medhenj. Ne rast se perdoret, duhet te dergohet edhe Formulari i të Dhënave të Kontrolli Nr. 4 të MKT-së.

Nese Pergjegjesi i Kontrollit Tatimor eshte i bindur, ai duhet t’ia dergoje Formularin e Kërkesës dhe Formularin e të Dhënave të Kontrollit Nr. 4 të MKT-së, STI-së per te dhenat dhe deklaraten.

Njoftimet qe kane dale nga kompjuteri, me urdherat per shlyerjen e sanksioneve dhe detyrimet e papaguara i jepen tatimpaguesit, mbi bazen e raportit te kontrollit kryer nga kontrollori.

4.1.3. Kontrolli tatimor për çregjistrimet

Kur nje tatimpagues kualifikohet per çregjistrim nga TVSH, ai paraqet nje kerkese ne Deges se Tatimeve, se bashku me nje formular ne lidhje me “Ndryshime te Detyrimeve per Regjistrim”, dhe me nje vendim te gjykates qe konfirmon kete gje. Nese Kryetari i Deges se Tatimeve, pasi konsultohet me pergjegjesin e vleresimit, borxhit tatimor dhe kontrollit, organizon punen per fillimin e procedurave tatimore ne verifikimin e proçesit e çregjistrimit.

38

Pergjegjesi i Kontrollit duhet te caktoje numrin e diteve per kontroll sipas nevojave te paraqitura. Nese shikohet se risku eshte i vogel, Pergjegjesi i Kontrollit mund te mos e beje kontrollin dhe t’i ktheje dokumentet pa kryer viziten e verifikimit. Kontrolloret e perzgjedhur ushtrojne kontroll tek tatimpaguesi duke bere verifikimin e menyres se çregjistrimit, dhe vlerat e mallit gjendje dhe kapitalit. Kontrollori duhet te finalizoje pozicionin perfundimtar te tatimpaguesit gjate ketij kontrolli. Deklarata perfundimtare duhet te verifikohet, si dhe behet verifikimi i saktesise se deklaratave qe nga kontrolli i fundit.

Kontrollori duhet te sigurohet qe vlera e mallit gjendje dhe kapitalit mbi te cilin paguhet tatimi eshte i sakte dhe e njejte me vleren e tregut.

Nese tatimpaguesi i nenshtrohet kufizimimeve per shuma te rimbursuara per te cilat ka kerkese (per shkak se jane te perjashtuara/jashte sferes se furnizimeve te bera), kontrollori sigurohet qe çdo rregullim perfundimtar eshte kryer sipas kerkesave per rimbursim.

Per çdo pagese qe rezulton te jete me e ulet behet rregullimi i saj me ane te vleresimit. Inspektori i kontrollit duhet të llogarisë detyrimin tatimor dhe të dorëzojë dosjen në Sektorin e Vlerësimit dhe Mbledhjes në përputhje me proçedurat e parashikuara per kete rast në Manualin e Vlerësimit dhe Mbledhjes.

Kontrollori duhet te vere theksin ne rendesine qe kane kerkesat per rimbursim ne deklaraten perfundimtare dhe te informoje tatimpaguesin se nuk do te merren ne shqyrtim kerkesa te mevonshme per rimbursim.

Kontrollori paraqet nje raport ne Formular Raporti Nr. 3 të MKT-së për Kryetarin e Deges, i cili nese bie dakord firmos raportin dhe njofton sektorin e Regjistrimit. Sektori i Regjistrimit merr masa ashtu siç parashikohet ne Manualin e Regjistrimit per te perfunduar proçesin e çregjistrimit.

Kontrollori duhet te marre me vete çdo fature te paperdorur per te minimizuar problemin e faturave boshe qe shiten per qellime mashtrimi.

4.2.Kur një shoqëri transferon aktivitetin, ndahet apo likujdohet.

Kontrollori duhet te jene te pregatitur dhe nireinformuar te vleresojne si duhet rastet e shkrirjes se ndermarjeve ose dhe te ndarjes se ndermarjeve nga pikepamja tatimore. Kontrollori duhet te kete njohuri deri ne nivele qe te njohe qe pasojat tatimore mund te jene te ndryshme sipas formes juridike te shoqerise duke patur parasysh ne kete pike mbi pasojat juridike per pasuesin e shoqerise.

Transferimi i veprimtarise se shoqerise ndodh per arsye te ndryshme. Pasojat tatimore nga transferimi i veprimtarise se shoqerise jane te shoqeruara nga pasoja te medha financiare. Probleme te medha ne praktike ndodhin per aresye se permbajtja e rasteve nuk eshte gjithnje e qarte. Pervec kesaj shpeshhere lindin dyshime mbi faktin, nese kontratat mes paleve jane te njejta dhe me mareveshjet mes kontraktoreve. Pasojat tatimore nga i veprimtarise se shoqerise varen gjithashtu edhe nga nga forma juridike e shoqerive qe kryejne kete maredhenie mes tyre.

4.2.1. Format juridike të shoqërive në Shqipëri.

39

E drejta juridike per themelimin e nje shoqerie ne Shqipëri eshte ne Ligjin Nr. 7638 date 19.11 1992 “Per Shoqerite Tregtare”.

Ashtu si edhe ne vende te tjera, shoqerite e medha ne Shqipëri drejtohen ne me te shumten e rasteve si shoqeri te vecanta. Megjithate, per shoqerite me te medha kjo forme baze organizimi ka dhe perjashtime.Shoqerite qe kryejne aktivitet ekonomik ne Shqipëri sipas ligjit per shoqerite tregtare jane te detyruara te zgjedhin nje nga format juridike te meposhtme:

4.2.1.1. Shoqëria Kolektive

Shoqeria Kolektive (unlimited partnership) eshte ajo shoqeri qe bashkon dy ose me shume persona qe kane ose qe marrin cilesine e tregtarit per shkak te ushtrimit te nje tregtie. Cdonjeri prej ortakeve konsiderohet personalisht dhe solidarisht pergjegjes. Ata quhen tregtare ortake. Pra, shoqeria Kolektive eshte nje shoqeri personash. Te gjithe personat perfaqesojne shoqerine dhe kane pergjegjesi te pakufizuar mbi borxhet e shoqerise. Kjo forme juridike e organizimit te shoqerive eshte shume pak e perhapur ne vendin tone.

4.2.1.2. Shoqëria komandite

Shoqeria Komandite eshte nje shoqeri qe bashkon dy ose me shume ortake me cilesi te ndryshme: ortaket e pakufizuar qe jane tregtare dhe kane te njejtat karakteristika me ortaket e nje shoqerie kolektive; ortaket e kufizuar te cilet kane pergjegjesi ne shoqeri aq sa eshte kontributi i tyre dhe per kete arsye nuk gezojne statusin e tregtarit.

Ne shoqerine komandite (limited partnership) behet fjale gjithashtu per nje shoqeri personash. Ketu behet fjale per dy lloje personash. Komplementari perfaqeson shoqerine nga jashte dhe ka pergjegjesi te pakufizuar. Komanditi ka pergjegjesi te kufizuar deri ne nivelin e kapitaleve te tij. Kjo forme juridike ka sipermares shoqerine dhe jo personat e vecante.

4.2.1.3.Shoqëria me përgjegjësi të kufizuar

Shoqeria me pergjegjesi te kufizuar (limited liability company / Shpk) eshte forma juridike me e shpeshte e tipeve te shoqerive qe operojne ne Shqiperi. Nje “Sh p k” ka kuptimin e nje shoqerie te krijuar mbi baze kapitalesh. Administratori perfaqeson shoqerine tek te tretet dhe institucionet administrative. Pergjegjesia e shoqerise kufizohet ne kapitalin e shoqerise, qe ka nje minimum te detyrueshem prej 100.000 LEK (800 Euro). Sipermarres eshte shoqeria dhe jo administratori apo personat e vecante.

4.2.1.4. Shoqëria Anonime

Shoqeria Anonime (joint stock company / Sh.A) eshte nje shoqeri kapitalesh. Kapitali ndahet ne aksione. Keshilli i Aksionereve perfaqeson shoqerine. Pergjegjesia e aksionereve kufizohet ne sasise e kapitaleve. Sasia minimale e kapitaleve eshte 10 milion LEK(17.000 euro). Sipermarres eshte shoqeria dhe jo kryesia apo aksioneret e vecante.

4.2.1.5. Ortakëritë

40

Bashkimet e personave private juridike e fizike, ne formen e nje shoqerie te se drejtes civile (joint ventures) nuk jane te percaktuara ne ligjin per shoqerite tregtare, por ama nuk jane as te ndaluara. Ato ne legjislacionin fiskal prezantohen me termin “ortakeri”. « Ortakëria », eshte si bashkim personash, fizikë dhe juridikë, për të kryer një veprimtari të përkohshme, të përbashkët me qëllim fitimi. Ajo nuk krijohet si person juridik me vete në format e parashikuara nga ligji Nr.7638, datë 19.11.1992 “ Për shoqëritë tregtare”, nga Kodi Civil ose nga ligje të veçanta. Ne kete forma organizimi, sipermarres eshte shoqeria (joint venture) dhe jo individet e vecante. Sipermarres mund te jete edhe nje pjese e shoqerise. Ortakëve u kërkohet të mbajnë regjistra kontabël në përputhje me ligjin “Për kontabilitetin”.

Sqarim Per realizimin e nje projekti ndertimi te vecante (per madhesine dhe fondet monetare), i cili nuk mund te realizohen nga nje sipermarres i vetem bashkohen shpesh shume shoqeri dhe persona fizike qe kane objekt veprimtarie punimet e ndertimit. Shembuj ketu kemi ne rastin e ndertimit te urave, te autostradave, te pjeseve te ndryshme te infrastruktures, hidrocentraleve, ndertimeve energjitike e turistike etj. Ne keto raste gjithsesi duhet pare se kush eshte sipermarresi apo kontraktori kryesor. Neqoftese nje bashkesi shoqerish apo personash fizike kryejne ndertimin e porositur te nje objekti atehere lindin maredhenie sherbimi te drejtperdrejta vetem midis porositesit dhe “ortakerise” dhe jo midis porositesit dhe anetareve te vecante te kesaj ortakerie.

4.2.1.6. Krijimi i degëve apo përfaqësive dhe kontrolli i tyre

Shoqerite e huaja perfaqesohen ne Shqiperi shpeshhere me dege te tyre (filiale).Dega e firmes trajtohet ne baze te se drejtes shqiptare si nje shoqeri e pavarur, e cila duhet tge zgjedhe nje nga format juridike qe percakton ligji per shoqerite tregtare. Ajo mund te zgjedhe gjithashtu sipas Nenit 12 të Ligjit Nr.8560, date 22.12.199 “Për procedurat tatimore në RSH”, te perfaqesohet nga nje perfaqesues tatimor. Ne kuptimin juridik, sipermarres eshte dega dhe jo perfaqesuesi.

Shume shoqeri operojne ne disa qendra qe ndodhen ne pjese te ndryshme te Shqiperise dhe formojne grupe te llojeve te ndryshme. Keto grupime te ndryshme mund te klasifikohen ne tre lloje per qellime kontrolli tatimor. Çdo grup rezulton me probleme te ndryshme kontrolli.

a. Persona juridik te ndare (filiale) qe zoterohen (kontrollohen) nga nje person juridik tjeter (kompani holding). Personi juridik (shoqeria) tjeter, qe ndermerr nje aktivitet te tatueshem i nenshtrohet regjistrimit ne menyre individuale ne fushen ku operon. Problemi i kontrollit qendron ne manipulimin ose fshehjen e transaksioneve te tatueshme midis personave ne dem te tatimit por jo ne dem te fitimit te grupit te shoqerive. Kjo merr rendesi te veçante kur grupi konsiston ne njesi vendase dhe te huaja.

b. Persona juridike te veçante qe zoterohen nga nje individ ose grup (shoqeri te lidhura me ane te pronesise). Problemi per kontroll prezantohet si me siper, por veshtiresia qendron te asocimi dhe per pasoje manipulimi i çmimit /transaksionit mund te fshihet.

c. Nje person juridik me sektore apo dege operuese shperndare ne zona gjeografike te ndryshme dhe qe operojne me nje numer regjistrimi (regjistrimi centralizuar). Veshtiresia e kontrollit eshte te siguroje qe gjithe aktivitetet e tatueshme konsolidohen ne llogarine humbje fitim dhe ne deklararen per TVSH qe dergohet ne DTM, dhe kontabilizohen me çmimin e klientit te personit juridik, por jo me çmimin ndersektorial.

41

4.2.1.7. Kontrolli tatimor i veprimtarisë së TP-ve në rrethe dhe filialeve

Proçedurat e kontrollit tatimor per operacionet e filialeve do te varen nga metoda kontabel e perzgjedhur nga tatimpaguesi. Meqënëse ky do të jetë një vendim i vete subjektit, proçedura e kontrollit duhet të ndjekë atë që po bën tatimpaguesi dhe kontrollori mund të mos kërkojë që të adoptohet një mënyrë e caktuar e mbajtjes së kontabilitetit.

Në zbatim të Rregullores për ndjekjen e aktivitetit dhe shkëmbimin e informacionit për TP-it e regjistruar në rrethe. Kjo Rregullore ka përcaktuar detyrat për kontrollorët e DTM-së dhe ndihma që do të japin kontrollet e DT-ve në rrethe. - DTM, mbështetur në informacionet e DT dhe të dhënat e STI-së me inspektorët e saj në vazhdimësi kryen kontrolle të herëpashershme në TP-it që janë në administrimin e saj lidhur me dekalrimet. Pas përfundimit të kontrollit, DTM është e detyruar të njofotojë DT-ve ku është regjistruar TP-i, për rezultatet e kontrollit dhe për detyrat e lëna.- DTM përveç Raport-Kontrollit duhet të përpilojë dhe Njoftim-Vlerësimin për detyrimet. Hedhja në sistem e këtij të fundit do të kryhet nga Sektori i Vlerësimit që do të administrojë këto shoqëri në DT-ve përkatëse.- DTM njofton DT-ve dhe TP-it përkatës 5 ditë para, në lidhje me kontrollet që do të realizojë për të bërë të mundur krijimin e kushteve sa më optimale për të realizuar kontrollin.- DTM i kërkon DT-ve kryerjen e vizitave tematike në TP-it që nën administrim dhe të regjistruar në këto DT-sh lidhur me tatimet dhe kontributet e sigurimeve. DT-ve janë të detyruara të raportojnë për rezultatet e këtyre vizitave fiskale tematike.- DTM kryen kontroll në gjithë filialet e TP-ve që ka nën administrim, sipas programit të kontrollit që autorizohet nga Kryetari i DTM-së.

4.2.2. Kontrolli tatimor kur ndodh shkrirja, bashkimi apo ndarja e shoqërisë

Shkrirja përfshin më shumë se të gjitha aktivet dhe pasivet e shoqerisë që shkrihet me shoqerinë që e merr në dorëzim. Të drejtat dhe detyrimet shoqerisë që merret në dorëzim i kalojnë shoqerisë që e merr atë në dorezim. Vendimet për të kontrolluar një shoqeri që shpërbëhet për shkak të shkrirjes nxirren në emrin dhe në numrin e regjistrimit të shoqerisë që e ka marrë atë në dorëzim. Autoriteti për të përfaqësuar kompaninë e shpërbërë është transferuar përmes shkrirjes tek shoqeria, që e ka marrë atë përsipër. Vendimi për të kontrolluar një shoqeri që është transferuar përmes një shkrirje mbulon vetëm kohën deri në momentin e shkrirjes. Nëse kontrolli duhet të mbulojë kohën pas shkrirjes, kërkohet edhe një urdhër kontrolli për shoqerinë që ka marrë në dorëzim shoqerinë e parë.

Nëse shkrirja ndodh gjatë kohës që kontrolli është në proces, palët ndryshojnë automatikisht; me fjalë të tjera, i gjithë komunikimi bëhet me shoqerinë që bën marrjen në dorëzim.

Kompania e shpërbërë me anë të shkrirjes i nënshtrohet tatimeve deri në momenntin e ekzekutimit të shkrirjes. Kompania që e merr atë në dorëzim konsiderohet sikur e ka ushtruar biznesin e kompanisë së marrë në dorëzim që nga fillimi i vitit më të fundit fiskal të kompanisë që meret në dorëzim; krahasoni kapitullin 37, seksioni 18, paragrafi 2 i Ligjit për Tatimin mbi të Ardhurat. Prandaj, duhet të përgatitet një memo kontrolli për kompaninë që shpërbëhet, por kjo memo duhet t’i drejtohet kompanisë që e ka marrë atë në dorëzim. Nëse kontrolli përqendrohet tek shqyrtimi i operacioneve para dhe pas datës së shkrirjes, atëherë duhen përgatitur dy memo

42

kontrolli, një për secilën shoqëri. Një ose më shumë shoqëri, me anë të bashkimit, mund ti kalojnë trashëgiminë e tyre një shoqërie ekzistuese ose një shoqërie të re që ato themelojnë apo nje “ortakerie” qe ato krijojne perkohesisht. Një shoqëri gjithashtu me anë të ndarjes mund t'u kalojë trashëgiminë e saj disa shoqërive të tjera ekzistuese ose disa shoqërive të reja.Këto mundësi janë të hapura për shoqëritë në likuidim e sipër, me kusht që shpërndarja e aktiveve të tyre ndërmjet ortakëve të mos jetë bërë objekt i fillimit të ekzekutimit.Ortakët e shoqërive, që bëjnë kalimin e trashëgimisë së tyre në kuadrin e operacioneve të përmendura mësipër, përfitojnë pjesë të kapitalit themeltar apo aksione nga shoqëria ose shoqëritë përfituese dhe sipas rastit një kompensim me para, vlera e të cilit nuk mund të kalojë 10 për qind të vlerës nominale të pjesëve të kapitalit themeltar apo të aksioneve të dhëna.

Në rast se operacioni përfshin krijimin e shoqërive të reja, secila prej tyre themelohet sipas rregullave që i përkasin formës së shoqërisë që do të krijohet.

Bashkimi ose ndarja sjell prishjen pa likuidim të shoqërive që zhduken dhe kalimin e plotë të trashëgimisë së tyre të shoqëritë përfituese, në gjendjen në të cilën ndodhet kjo trashëgimi në datën e realizimit përfundimtar të operacionit. Bashkimi ose ndarja sjellnjëkohësisht për ortakët e shoqërive që zhduken marrjen e cilësisë së ortakëve të shoqërive përfituese sipas kushteve të përcaktuara në kontratën e bashkimit ose ndarjes.

Megjithatë nuk veprohet për këmbimin e pjesëve të kapitalit themeltar apo të aksioneve të shoqërisë përfituese me pjesët e kapitalit themeltar, apo aksionet e shoqërive që zhduken kur këto pjesë a aksione janë zotëruar:- Nga shoqëria përfituese, ose nga një person që vepron në emër të tij, por për llogari të kësaj shoqërie.- Nga shoqëria që zhduket ose nga një person që vepron në emër të tij, por për llogari të kësaj shoqërie.

Bashkimi ose ndarja hyjnë në fuqi:- Në rastin e krijimit të një ose disa shoqërive të reja, në datën e regjistrimit në regjistrin tregtar të shoqërisë së re ose të të fundit nga shoqëritë e krijuara.- Në rastet e tjera, në datën e mbledhjes së fundit të asamblesë që ka miratuar operacionin, me përjashtim të rastit kur kontrata parashikon që operacioni hyn në fuqi në një datë tjetër, datë e cila nuk duhet të jetë as më e vonët nga data e mbylljes së vitit financiarnë vazhdim të shoqërisë apo të shoqërive përfituese, as më e hershme nga data e mbylljes së vitit financiar të përfunduar nga shoqëria apo nga shoqëritë që bëjnë kalimin e trashëgimisë së tyre.

Ortaket e shoqerise mund te merren vesh per nje ndarje te saj, ne vend te likujdimit. Shpeshhere ndodh te behet nje ndarje reale. Per nje ndarje reale flitet atehere kur ortaket e shoqerise marrin persiper pjese te aktivitetit te ndermarjes dhe i vazhdojne ato pastaj si shoqeri te vecanta.

ShembullTEA Shpk e krijuar ne vitin 2002 nga A dhe B ndahet pas disa vitesh krijimi ne vitin 2006. Ortaket e shoqerise, A dhe B kane shoqerite e tyre (respektivisht shoqeri ndertimi dhe transporti) duke i trajtuar si shoqeri te vecanta. Neqoftese A dhe B gjate kohes se ekzistences se TEA Shpk kane bere dekalrime dhe paguar detyrime per shoqerite e tyre, vecmas, atehere ndarja duhet trajtuar si e patatuesheme. Nje ndarje e paster eshte me teper nje perjashtim. Ne ndarjen reale, te gjitha te mirat materiale duhen transferuar per te ortaket e shoqerise dhe duhet llogaritur edhe TVSH-ja perkatese.

43

4.2.3. Transferimi, likujdimi, çregjistrimi dhe kontrolli tatimor

Likuidimi i shoqërive rregullohet nëpërmjet dispozitave që përmbahen në statutin e tyre. Shoqëria është në likuidim e sipër që në momentin e prishjes së saj për çfarëdolloj arsye, me përjashtim të rastit kur sipas ligji te shoqerive tregtare çdo i interesuar mund të kërkojë në gjykatë prishjen e shoqërisë, në qoftë se situata nuk është rregulluar në rrugë ligjore brenda një afati prej një viti. Gjykata mund t'i japë shoqërisë një afat maksimal prej gjashtë muajsh për të rregulluar situatën. Emërtimi i shoqërisë pasohet nga shënimi "Shoqëri në likuidim e sipër". Ky shënim dhe emri i likuiduesit ose i likuiduesve duhet të figurojnë në të gjitha aktet e dokumentet e nxjerra nga shoqëria dhe që u drejtohen të tretëve. Ekzistenca e shoqërisë si person juridik mbetet për nevojat e likuidimit deri në përfundim të këtij procesi. Prishja e shoqërisë është me pasoja ndaj të tretëve vetëm mbas datës së publikimit të prishjes në regjistrin tregtar.Akti i emërimit të likuiduesit publikohet sipas kushteve të përcaktuara me ligj të veçantë, në të cilin gjithashtu përcaktohen edhe dokumentet që duhen depozituar në aneksin e regjistrit tregtar.

4.2.3.1. Kuptimi juridik i transferimit të aktivit

Me përjashtim të rastit kur ka një pëlqim të plotë ndërmjet ortakëve, transferimi i tërësisë ose i një pjese të aktivit të shoqërisë në likuidim e sipër te një person që ka qenë në këtëshoqëri ortak i një shoqërie kolektive, ortak "i pakufizuar", administrator, anëtar i këshillit mbikëqyrës, anëtar i drejtorisë, ekspert kontabël i autorizuar ose kontrollor, mund të bëhet vetëm me autorizim të gjykatës, e cila, në përputhje me ligjet, dëgjon likuiduesit ose, po të ketë të tillë, ekspertin kontabël të autorizuar apo kontrollorin.

Transferimi i tërësisë ose i një pjese të aktivit të shoqërisë në likuidim e sipër ndalohet te behet te likuiduesi ose punonjësit e tij, te bashkëshorti, paraardhësit apo pasardhësit e tij.Transferimi i plotë i aktivit të shoqërisë apo kontributi në aktiv te një shoqëri tjetër, veçanërish me anë të procesit të bashkimit, autorizohet:- Në shoqëritë kolektive, me pëlqimin e të gjithë ortakëve;- Në shoqëritë komandite, me pëlqimin e të gjithë ortakëve "të pakufizuar" dhe atë të shumicës për nga numri dhe kapitali, të ortakëve "të kufizuar";- Në shoqëritë me përgjegjësi të kufizuar, me pëlqimin e shumicës që kërkohet për ndryshimin e statutit;- Në shoqëritë anonime, sipas kushteve të quorumit dhe të shumicës së parashikuar për mbledhjet e asamblesë së jashtëzakonshme.

4.2.3.2. Për tu patur parasysh kur ndodh transferimi i veprimtarisë

Transferimi i veprimtarise mund te behet kundrejt pageses ose jo kundrejt pageses. Neqoftese transferimi shihet si nje proces i patatueshem ne pergjithesi, nga procesi i transferimit te verpimtarise nuk lindin probleme te drejtperdrejta TVSH-je.

Shembull “A” dhe “B” krijojne nje Sh p k me aktivitet kryesor ndertimin (shoqeri me pergjegjesi te kufizuar)“A” bie kontribut ne shoqerine e re me dergese bankare 18.milion Lek dhe “B” te gjithe shoqerine e tij te vecante, ne te cilen ka qene “ortak i vetem”.Bilanci i sipermarrësit “B”

AKTIVI PASIVI 000 leke

Vlera e llogaritur

Vlera e tregut Vlera e llogaritur

Vlera e tregut

Trualli 15.000 23.000 26.000 KapitaliMjete transporti 15.000 17.000 5.000 HipotekaMallra 5.000 5.000 4.000 Borxhe të tjera

35.000 45.000 35.000

44

1. Pagesa e parave te “A-se” per shoqerine nuk eshte transaksion i tatueshem.“A” merr nga shoqeria si kundersherbim per pagesen e bere nga 18.milion lek te drejta shoqerie ne te njejten sasi dhe behet ne kete menyre ortak i shoqerise (1/3 e pjeses).2. Futja e te gjithe shoqerise se tij ne Sh p k konsiderohet nje shitje per “B-ne” (transferim) te biznesit ne pergjithesi dhe nuk i nenshtrohet TVSH. Si ne rastin e trashegimise sipermarresi perfitues (pra shoqeria e re) shkon ne vend te shitesit (tjetersuesit) “B”, i cili merr nga shoqeria si kundersherbim per shitjen e shoqerise se tij ne vlere (vlera e tregut 45.milion lek duke zbritur detyrimet e borxhet prej 9 milion lek) 36 milion lek te drejta shoqerie dhe behet ne kete menyre ortak i shoqerise se re (2/3 e pjeses)

Shoqeria ne kete menyre ka nje kapital fillestar ne vleren prej 54 milion lek. Kundersherbimi jane 18 milion leke pagese prej “A” dhe 36 milion leke vlere malli dhe aktive nga “B”.Transferimi i te drejtave te shoqerise eshte i nje qarkullim i patatueshem.(neni 21 paragrafi 2d., i Ligjit “Per TVSH-ne”Nese “B” do te kishte shitur shoqerine e tij dhe te mos e kishte cuar ne shoqeri atehere ai do te kishte arritur ne treg cmimin e meposhtem te blerjes:Vlera e tregut te aktivit 45 milion lek minus 9 milion lek jep nje shume prej 36 milion lek. Kete shume “B” do ta kishte cuar ne llogari te Sh p k-se dhe do te kishte blere te drejta shoqerie ne te njejten sasi.

Probleme dalin gjithmone atehere kur nuk eshte e transferuar e gjithe shoqeria, por pjese qenesore te saj (sidomos troje) ruhen. Ne kete rast,sipermaresi transferues kryen nje shume sherbimesh ndaj shoqerise qe merr persiper. Cdo sherbim duhet pare pastaj me vemendje per te nxjerre nese lind apo jo nje TVSH.

4.2.3.2. Procedurat juridike për mbylljen e likuidimit

Ortakët thirren në fund të procesit të likuidimit që të vendosin për bilancin financiar përfundimtar, për aktin e rregullshmërisë për administrimin nga ana e likuiduesit dhe përheqjen e mandatit të tij si likuidues, si dhe për të evidencuar mbylljen e likuidimit.Në qoftë se ortakët nuk thirren, atëherë secili prej tyre mund të kërkojë në rrugë gjyqësore emërimin e një mandatmbajtësi të ngarkuar për t'i thirrur ata.Ky person emërohet me procedurë urgjente nga gjykata.Në qoftë se mbledhja e asamblesë nuk mund të marrë vendim ose në qoftë se ajo nuk pranon të miratojë llogaritë e likuiduesit, vendimi merret nga gjykata me kërkesën e likuiduesit ose të çdo personi të interesuar.Likuiduesi depoziton llogaritë e tij në regjistrin tregtar ku çdo i interesuar mund të njihet me to dhe përkundrejt pagesës të marrë një kopje të tyre.Gjykata merr vendim për llogaritë dhe, në rast se është e nevojshme, për mbylljen e likuidimit, në vend që këtë vendim ta marrë asambleja e ortakëve apo e aksionarëve.Llogaritë përfundimtare të hartuara nga likuiduesi depozitohen në aneksin e regjistrit tregtar, ku bashkëngjitet vendimi i asamblesë së ortakëve për këto llogari, për aktin e rregullshmërisë për administrimin nga ana e likuiduesit. Mbas kesaj shoqëria çregjistrohet nga regjistri tregtar.

45

4.3.Kontrolli i një kompanie që kërkon të çregjistrohet.

Ne cdo rast shoqeria, ne rolin e tatimpaguesit kanë të drejtë të kërkojnë të likujdohen dhe çregjistrohen me vendim gjykate, vetëm pasi të kenë paguar të gjithë detyrimet tatimore të papaguara dhe pasi të kenë paraqitur bilancin e mbylljes ne DTM.

Gjykata ka detyrim ligjor te njoftoje DTM për kerkesën për çregjistrim të tatimpaguesit.Ne raste te ndryshme, mund te jete tatimpaguesi ai qe e dorezon kete kerkese, te cilen e bei dorazi nga Gjykata. Ne cdo rast, DTM brenda 45 ditësh nga data e njoftimit është e detyruar të verifikojë situatën tatimore dhe kur është e nevojshme të ushtrojë kontrollin në vend të veprimtarisë së tatimpaguesit që kërkon të çregjistrohet të paraqitur në bilancin e mbylljes.

Kur DTM brenda 45 ditëve nga data e njoftimit të marrë paraqet kundërshtimin e saj, gjykata nuk mund të vendosë për çregjistrimin e tatimpaguesit dhe nuk i kryen veprimet për çregjistrimin. DTM është e detyruar të tërheqë kundërshtimin vetëm pasi tatimpaguesi të ketë paguar të gjithë detyrimet e papaguara të cilat i janë njoftuar me shkrim tatimpaguesit deri në datën e njoftimt për çregjistrim ose ka dhënë garanci. Nëse DTM ka arsyet ligjore dhe nuk pranon të tërheqë kundërshtimin, gjykata duhet ta gjykojë çështjen brenda 30 ditëve nga njoftimi i këtij kundërshtimi.

Nëse pas 45 ditësh nga data e njoftimit, DTM nuk ka paraqitur ndonjë kundërshtim me shkrim, gjykata vendos për cregjistrimin e tatimpaguesit.

DTM ka të drejtë të çregjistrojë nga regjistri aktiv i tatimpaguesve çdo tatimpagues, kur provohet se ai për çfarëdo arsye në vitin e fundit fiskal nuk ka ushtruar veprimtari. Në këtë rast, këta tatimpagues mbahen pasive në një regjistër të veçantë të organeve tatimore, por në çdo rast nuk eliminohen detyrimet tatimore ekzistuese.

Kur nje tatimpagues kualifikohet per çregjistrim nga TVSH, ai paraqet nje kerkese ne DT-ve, së bashku me nje formular ne lidhje me “Ndryshime te Detyrimeve per Regjistrim”, dhe me nje vendim te gjykates qe konfirmon kete gje. Nese Kryetari i DTM-së e konsideron te pranueshme, lejon fillimin e proçesit te çregjistrimit.

Sektori i Regjistrimit njofton tatimpaguesin me shkrim dhe leshon udhezime se si te kryhet kontabilizimi i detyrimeve te TVSH-se per stokun dhe aktivet kapitale (proçedura e deklarates perfundimtare). Deklarata perfundimtare e paraqitur nga ana e tatimpaguesit duhet te perfshije çdo detyrim TVSH-je per stokun apo per aktive kapitale mbajtur ne daten e çregjistrimit, me vleren qe ato kane realisht ne treg.

Pergjegjesi i Sektorit të Kontrollit duhet te caktoje numrin e diteve per kontroll sipas nevojave te paraqitura. Nese shikohet se risku eshte i vogel, Pergjegjesi i Kontrollit mund te mos e beje kontrollin dhe t’i ktheje dokumentet pa kryer viziten e verifikimit. Kontrolloret e perzgjedhur ushtrojne kontroll tek tatimpaguesi duke bere verifikimin e menyres se çregjistrimit, dhe vlerat e mallit gjendje dhe kapitalit. Kontrollori duhet te finalizoje pozicionin perfundimtar te tatimpaguesit gjate ketij kontrolli. Deklarata perfundimtare duhet te verifikohet, si dhe behet verifikimi i saktesise se deklaratave qe nga kontrolli i fundit.

46

Kontrollori duhet te sigurohet qe vlera e mallit gjendje dhe kapitalit mbi te cilin paguhet tatimi eshte i sakte dhe e njejte me vleren e tregut. Nese tatimpaguesi i nenshtrohet kufizimimeve per shuma te rimbursuara per te cilat ka kerkese (per shkak se jane te perjashtuara/jashte sferes se furnizimeve te bera), kontrollori sigurohet qe çdo rregullim perfundimtar eshte kryer sipas kerkesave per rimbursim.

Per çdo pagese qe rezulton te jete me e ulet behet rregullimi i saj me ane te vleresimit. Inspektori i kontrolli duhet të llogarisë detyrimin tatimor dhe të dorëzojë dosjen në Sektorin e Vlerësimit dhe Mbledhjes në përputhje me proçedurat e parashikuara në Manualin e Vlerësimit dhe Mbledhjes.

Kontrollori duhet te vere theksin ne rendesine qe kane kerkesat per rimbursim ne deklaraten perfundimtare dhe te informoje tatimpaguesin se nuk do te merren ne shqyrtim kerkesa te mevonshme per rimbursim.

4.3.1. Kontrolli i mallrave gjendje në momentin e mbylljes

Nese ne kohen e mbylljes se veprimtarise mallrat e sherbimet e blera nuk jane konsumuar akoma duhet bere nje kalim ne pronesi private (logaritje tatimi) ose nje korigjim i TVSH se zbritshme fillestare. Nje spjegim te hollesishem te procedures mund ta gjeni ne pikat 6 dhe 15.1.4 te udhezimit Nr. 3, date 30.01.2006.Ne kohen e mbylljes se shoqerise, sipas ligjit te TVSH mbaron edhe veprimtaria ekonomike e tatimpaguesit. Aktivitet e kryera pas kesaj i llogariten veprimtarise private te tij. Mallrat qe jane akoma gjendje dhe mallrat e blera me TVSH te zbritshme kalojne automatikisht ne sferen private te tatimpaguesit dhe sipas nenit 18, pika 2 e ketij ligji keto mallra barazvleresohen me nje furnizim kundrejt pageses. Si baze e tatueshme sherben cmimi i tregut (Neni 27, pika 2).

ShembullShoqeria “TEA” kryen aktivitet ne fushen e tregtise dhe shet aparate satelitore. Ne mars 2006 “TEA” ka blere 10 paisje me cmimin prej 20.000 lek per cope plus 20% TVSH. Nga keto aparate “TEA” ka mundur te tregtoje vetem 9 aparate me cmimin 26.000 lek plus 20% TVSH. Me qershor 2006 administratori i shoqerise “TEA” i kerkon DTM te verifikoje veprimtarine per arsye te mbylljes se aktivitetit. Ne kete kohe cmimi i tregut, sipas konstatimeve zyrtare, per kete aparat eshte:

a) 36.000 lek b) 24.000 lek c) 21.600 lek

Marrja e aparatit te fundit trajtohet si nje furnizim kundrejt pageses. Furnizimi i aparatit satelitor eshte i tatueshem dhe me tatim te detyruar. Baza e tatueshme

a) 30.000 lek + TVSH 6.000 lekb) 20.000 lek + TVSH 4.000 lekc) 18.000 lek + TVSH 3.600 lek

Edhe pse tatimpaguesi mund te dekalroje se malli eshte i cilesise se dobet, i demtuar ose i paperdorshem dhe nga ky fakt mund te kene bere dhe asgjesimin e tij, grupi i kontrollit do te kerkoje rikuperimin e TVSH-se se zbritshme qe kishte malli kur eshte bere hyrje ne shoqeri dhe deklaruar ne librin e blerjes.

4.3.2. Kontrolli për aktivet e qëndrueshme të shoqërisë që mbyllet

Ne sistemimin e objekteve te aktiveve te qendrueshme te shoqerise, TVSH kreditore mund te zbritet, neqoftese keto objekte jane te caktuara per aplikimin e qarkullimeve te tatueshme. Zbritja

47

e TVSH se zbritshme tek te mirat ekonomike ne nje perdorim me te gjate mund te jete e mundur vetem atehere kur e mira ekonomike sherben per kryerjen e qarkullimeve te tatueshme gjate gjithe perdorimit (koha e shfrytezimit).

Koha e shfrytezimit te aktiveve te qendrueshme eshte e percaktuar 5 vite, nese kemi parasysh piken 15.1.4. te udhezimit te TVSH-se. Neqoftese tatimpaguesi gjate kohes 5 vjecare te shfrytezimit deklaron ndalimin e veprimtarise, atehere duhet bere nje korigjim i TVSH se fillimit.

ShembullShoqeria “TEA” kryen aktivitet ne fushen e tregtise dhe shet aparate satelitore.Ne mars 2006 “TEA” ka blere nje makine transporti per transportin e sateliteve me nje cmim prej 2 milionesh lek plus 400.000 lek TVSH, qe ai e ka deklaruar dhe llogaritur si TVSH te zbritshme.Ne dhjetor ‘07 “TEA” deklaron nderprerjen e veprimtarise dhe e perdor makinen vetem per qellime private.

Makina e transportit nuk u perdor brenda 5 viteve (periudhe shfrytezimi) por vetem per 2 vite per transportin e qarkullimeve te tatueshme. TVSH e zbritshme ne fillim duhet korigjuar si me poshte:

400.000 lek x 3/5=240.000 lek

“TEA” duhet t’i leshoje nje fature tatimore, ku vlera e mesiperme prej 240.000 leke eshte nje TVSH qe duhet dekalruar si TVSH shitje.

Vitet e filluara kalendarike duhen rumbullakosur ne vite te plote ne favor te tatimpaguesit. Kjo do te thote se tatimpaguesi ka per te paguar per cdo vit te filluar 1/5 e te gjithe TVSH-se se zbritshme.Korigjimi i zbritjes se TVSH brenda 5 viteve te kohes se shfrytezimit do te zbatohet vetem neqoftese kostot e aktivit kalojne mbi vleren 1 milion lek neto.Te gjitha te dhenat e domosdoshme per llogaritjen e tatimit dhe te korigjimit te TVSH duhen shenuar ne librin e blerjes. Ne kohen e nderprerjes se veprimtarise, tatimpaguesi duhet te jap nje fature tatimi qe duhet te permbaj te gjitha te dhenat e permendura me siper.

Aktivet jane ajo pjese e bilancit ku rigrupohen te gjitha elementet e pasurise qe kane njevlere ekonomike pozitive per shoqerine. Ato perfaqesojne perdorimin e burimeve te shoqerise, d.m.th. te kapitaleve te vena ne dispozicion te saj; keto kapitale investohen qofte ne tituj te perhershem (aktivet e qendrueshme), qofte ne te perkohshem (aktivet qarkulluese).

Ne kontrollin e aktiveve te nje shoqerie duhet te krijohet bindja:- nese jane paraqitur nga shoqeria te gjithe aktivet dhe nese nuk ekzistojne te tjera qe, ndonese jane prezantuar si te tille ne regjistra, por nuk ekzistojne me ne realitet;- nese keto aktive prezantohen ne nje vlere te pranueshme, duke marre parasysh pozicionet korrigjuese korresponduese (amortizimet, provizionet).

Ekzistenca materiale dhe realiteti i te drejtave mbi te tretet duhet te behen objekt i konstatimeve personale nga ana e vete ekspertit kontabel te autorizuar, i vertetimeve ose i konfirmimeve nga te tretet perkates, ne menyre me shume ose me pak te thelluar sipas rastit.Pervec kesaj duhet te mund te vertetojme nese vlerat qe u atribuohen aktiveve jane percaktuar ne menyre te tille qe te mund t'u refererohen direkt atyre; ne rast dyshimi, duhet te zgjedhim sistematikisht per vleresimin me te kujdesshem (duke iu referuar parimit te kujdesit, i pasqyruar pikerisht ne Nenin 56, te ligjit Nr.7661, date 19.01.2003 "Per kontabilitetin ").

4.4. Kur ndodh që një shoqëri falimenton?

48

Procedurat e falimentimit fillojnë kur një shoqëri tregtare, sipas dispozitave të ligjit Nr.7638, datë 19.11.1992 "Për shoqëritë tregtare" ose kur një shoqëri shtetërore, në bazë të ligjit Nr.7926, datë 20.4.1995 "Për transformimin e ndërmarrjeve shtetërore në shoqëri tregtare", është në gjendjen e paaftësisë paguese. Procedurat e falimentimit fillojnë edhe kur shoqerite gjenden të mbingarkuara me borxhe.

Procedura e falimentimit fillon vetëm në bazë të një kërkesë padie. Të drejtën për paraqitjen e saj e ka debitori dhe çdo kreditor i tij, të cilët në kohën e fillimit të kësaj procedure kanë një pretendim të motivuar kundrejt pasurisë së debitorit. Në rastet e personave juridikë ose të shoqërive tregtare, sipas ligjit nr.7638, datë 19.11.1992 "Për shoqëritë tregtare", detyrimin për paraqitjen e kërkesës për fillimin e procedurës së falimentimit e kanë edhe organet drejtuese të tyre.

Procedurat e falimentimit kane per qellim ti japin zgjidhje ekonomike e financiare tatimpaguesit ne rolin e debitorit, nepermjet rruges gjyqesore te :1. pastrimit nga borxhet ose2. te rivendosjes se aftesise paguese apo3. nepermjet likujdimit gjyqesor te tij.

Debitori (tatimpaguesi) eshte i detyruar ti paraqese gjykates:

1. Nje liste te aktiveve te tij2. Nje liste te kreditoreve me shumat perkatese3. Nje liste te debitoreve te vet me shumat perkatese

Procedurat e falimentimit nuk mund te fillojne nese pasuria e debitorit nuk i mbulon shpenzimet e procesit dhe mund te nderpritet nese gjendja e aftesise paguese e tatimpaguesit eshte permiresuar. Procedura e falimentimit fillon vetem me vendim te gjykates i cili publikohet ne tabelen e gjykates. Proceset civile dhe gjykimet ne arbitrazh ku kreditori eshte pale, pezullohen me fillimin e procedures se falimentimit.

Vendimet gjyqesore te marra perpara hapjes se procedures se falimentimit per ekzekutim te detyrueshem te nje vendimi, nuk kane me fuqi me fillimin e procesit te falimentimit. Keto vendime duhet te regjistrohen ne procesin e falimentimit.

Procesi i falimentimit nderpret afatin kohor te parashkrimit (6 – 15 vite). Saldot negative qe mund te ekzistojne nuk vazhdojne te paguhen, por perfshihen ne procesin e falimentimit. Gjykata pergatit nje liste (qe quhet tabela e falimentimit) me te gjitha kerkesat dhe pretendimet me kete renditje:

1. Detyrimet fiskale dhe detyrimet e tjera ndaj shtetit,2. Detyrimet ndaj organizatave nderkombetare3. Detyrimet ndaj bankave per kredi te pakthyuera4. Detyrimet nda sigurimeve shoqerore dhe shendetsore5. Detyrimet per paga6. Detyrime te tjera

49

Gjykata mund te vendose ne tabelen e falimentimit edhe pretendime te tjera brenda nje afati kohor, pas te cilit nderpritet cdo veprim tjeter i ngjashem.

4.4.1. Proçedura e paaftësisë për të paguar (falimentimit), pasojat për tatimet.

Procedura e falimentimit eshte nje procedure per pagesen e perbashket dhe te barabarte te te gjithe personave te prekur pjesemarres ne pasurine e debitorit. Procedura eshte e regulluar ne ligjin dhe udhezimet per falimentimin.

Me hapjen e procedures debitori humb pushtetin mbi administrimin e pasurise apo edhe mbi pasurine. E drejta e administrimit dhe e pronesise kalon te administratori i falimentimit, i cili caktohet nga gjykata. Ky merr persiper menjehere drejtimin per zhvillimin e procesit sipas se drejtes mbi biznesin.

Qe nga ky moment, nuk eshte me e mundur pagesa e ndonje individi te vecante. Pagesa e personave pjesemares ne shoqeri behet me teper sipas parimit te pageses se barabarte(sipas kuotes) se te gjithe personave nga pasuria e debitorit.

4.4.1.1. Falimentoja dhe pasojat mbi TVSH

Debitori eshte edhe gjate procedures se falimentimit sipermares dhe debitor tatimesh, meqe shoqeria e debitorit nuk mbaron me fillimin e procedures se falimentimit. Megjithate, administratori i falimentimit duhet te permbushe detyrimet tatimore te debitorit.

Administratori i falimentimit eshte ndermarres i pavarur ne kryerjen e procedures se falimentimit. Me kryerjen e procedures se falimentimit ai i sjell debitorit nje furnizim sherbimi. Meqe ky sherbim sillet kundrejt pageses, ai eshte i tatueshem. Administruesi i falimentos per kete arsye eshte i detyruar te leshoje nje fature me TVSH per sherbimin e kryer prej tij ne nje fature tatimore te vecante. Debitori mund ta regjistroje kete fature, si TVSH te zbritshme.

4.4.1.2. Kërkesa e falimentos dhe informacioni që nevojitet për kontrollorin

Nje rendesi te vecante ka hapja e procedures se falimentos para se gjithash ne proceduren e tatimit. Ketu behet fjale per kerkesa, te cilat gjate kohes se hapjes se procedures se falimentos jane te argumentuara. Pretendimet mund te kene vlere vetem permes njoftimit per ne tabelen e falimetos. Kjo gje vlen si per pretendimet e zyres se finances ashtu eshe per persona te tjere te interesuar ne kete falimentim. Si regull nuk mund te llogarisesh nje realizim te kerkesave. Per nje sqarim te kesaj pike, me poshte jepet nje shembull.

Shembull Ne daten 31.03.2006 eshte hapur procedura e falimentos per pasurine e sipermaresit “A”. Ne kohen e njoftimit paraprak, ne Mars ‘06 “TEA” ka kryer qarkullim ne shumen prej 120.000 LEK (bruto).TVSH per keto shuma ka lindur ne mars 2006, domethene para hapjes se procedures se falimentos. Administratori i falimentos duhet te jape nje njoftim paraprak per muajin mars 2006 dhe te sqarojë qarkullimin 100.000 LEK. Zyra e tatimeve duhet te njoftoj 20.000 LEK TVSH ne tabelen e falimentos.

Ne te njejten kohe duhet te sigurohemi, qe debitori nuk mundet te paguaje borxhet drejtuar atij per aresye te paaftesise se tij per te paguar. Por, meqe ai pasi ka kryer zbritjen e TVSH, atehere

50

kjo TVSH e zbritshme duhet kthyer nga pageat hyrese te papaguara. Personat te cilet kane kryer sherbimet tatimore ndaj debitorit kane te drejte te shkurtojne gjithashtu TVSH-në e tyre.

Korigjimet duhet te ndjekin hapjen e procedures se falimentos ne kohen e njoftimit paraprak.

4.4.2.Informacion për kontrollorin rreth përfituesit të aktiveve të qëndrueshme

Shpeshhere shoqerite nderrojne pronarin/et, per shembull per aresye trashegimie, paaftesi per te punuar, falimentimi, ndarje e shoqrise apo shkrirja e saj, pasuesi trajtohet pastaj si tatimpagues sipas nenit 56 te ligjit “Per TVSH-ne”.

Per shmangjen e mospagimit te tatimeve , kalimi i gjithe shoqerise konsiderohet si nje qarkullim i patatueshem. Kjo do te thote se ne faturat e kalimit te te gjithe shoqerise nuk duhet shenuar hapur TVSH dhe perfituesi nuk mund te kete per kreditoje TVSH te zbritshme. Kjo procedure redukton per sektorin e kontrolli, kohen per kontroll.

4.4.3.Kontrolli dhe finalizimi i të ardhurave nga falimentimi

Neqoftese administratori i falimentos p.sh. i çon ne fund punet e filluara nga debitori dhe i zbret ato pastaj perfituesve nga sherbimi, atehere fitimet kalojne ne shumen qe sherben per pagesen e borxheve te debitorit. E njejta gje ka vlere edhe ne rastin kur nje administrator i falimentos shet mallrat ose aktivet e shoqerise. Administruesi i falimentos duhet ti paguaj Deges se Tatimeve nga gjendja e grumbulluar e likujditeteve pas hapjes se procedures se falimentos. Ne te njejten kohe TVSH e zbritshme qe rezulton nga keto qarkullime eshte per tu rikuperuar. Me poshte jepet nje shembull sqarues.

ShembullPer aktivet e sipermarresit „TEA“ eshte hapur me 31.03.2006 procedura e falimentos. Me 10 prill 2006, administratori i falimentos ka mbyllur nje kontrate te nisur nga debitori duke likujduar llogarine prej 120.000 LEK. Me pas, administratori i falimentos ka shitur mallrat gjendje, per 240.000 LEK dhe aktivet e qendrueshme te shoqerise per 60.000 LEK. Per punen e kryer, administruesi i falimentos i vendosi debitorit me 26.04.2006 ne llogari gjithsej 50.000 LEK plus 10.000 LEK TVSH.

Qarkullimet 100.000 LEK 200.000 LEK 50.000 LEK 350.000 LEK

TVSH 20% 70.000 LEKTVSH e zbritshme 10.000 LEKTVSH për tu paguar 60.000 LEKAdministruesi i falimentos duhet te dorezoje nje njoftim paraprak dhe duhet ti paguaj nga shuma e grumbulluar pas fillimit te falimentos ne llogarine e DTM shumen prej 60.000 LEK.

Veprimtaria e shoqerise se debitorit mbaron vetem me veprimin e fundit te administruesit te falimentos.

4.5.Kontrolli në raste shkrirje apo bashkimi me një tatimpagues tjetër.

51

Edhe bashkimi i tatimpaguesve duhet trajtuar si nje proces i patatueshem. Edhe ne kete rast reduktohet (kursehet) koha e administrimit dhe reziku i mospagimit te tatimeve menjanohet.

ShembullShoqeria sipermarrese e ndertimit “TEA” dhe shoqeria e transportit “ANT” bashkohen dhe krijojne shoqerine Transndertimi shpk ne Tirane . Ne kete bashkim secili prej tyre prezantohet me bilancin e shoqerise se tij.

Bilanc i sipërmarrësit “A”

Bilanc i sipërmarrësit “B”

1. Sjellja e gjithe aktivit te shoqerise nga “TEA” ne Transndertim Shpk konsiderohet nje transformim i “TEA”Ashtu si ne nje rast trashegimie, sipermaresi perfitues (pra shoqeria e re, Transndertim Shpk) del ne vend te shoqerise “TEA”, e cila merr nga shoqeria si kundersherbim per aktivet e sjella ne Transndertim shpk 36milion lek te drejta shoqerie (vlera e tregut 105 milion lek zbrit borxhe prej 69 milion lek) dhe ne te njejten kohe, ne baze te kesaj vlere te depozituar si kapital i shoqerise se re behet ortak i shoqerise (50% pjesemarje).

2. Sjellja e gjithe aktivit te shoqerise nga “ANT” ne Transndertim Shpk konsiderohet nje tjetersim i biznesit ne pergjithesi dhe nuk i nenshtrohet TVSH. Ashtu si ne nje rast trashegimie, sipermaresi perfitues (pra shoqeria e re, Transndertim Shpk) del ne vend te shoqerise “ANT”. “ANT” perfiton nga shoqeria si kundersherbim per aktivet e sjella ne Transndertim shpk 36 milion lek te drejta shoqerie (vlera e tregut 45 milion lek zbrit borxhe prej 9 milion lek) dhe ne te njejten kohe, ne baze te kesaj vlere te depozituar si kapital i shoqerise se re behet ortak i shoqerise (50% pjesemarje).

Transndertim Shpk, “merr” nga “TEA” dhe “ANT” vlerat ne shumen prej 36 milion lek. TransndertimShpk nuk mund te beje zbritje TVSH-je, sepse “TEA” dhe “ANT” nuk ushtrojne ndonje qarkullim te tatueshem. Por te dy keto shoqeri perfitojne te drejta pronesie ne shoqeri ne masen 50%, sipas aktiveve te sjelle ne momentin e krijimit te Transndertim Shpk. Ne zbatim te Nenit 21, te ligjit “Per TVSH-ne”, transferimi i te drejtave te shoqerise eshte nje furnizim i perjashtuar.

4.6.Kontrolli në rastet e analizës së tatimpaguesve, kur financohet apo kreditohet aktiviteti

Ne kryerjen e kontrollit ndeshen shpesh format e zakonshme tregtare te financimit. Megjithese, financimi per lindjen e TVSH s’ka rendesi, e rendesishme te vleresojne llojin e financimit si nje sherbim te mevetesishem ose nje sherbim dytesor te pavarur.

AKTIVI PASIVI 000 lekë

Vlera e llogaritur

Vlera e tregut Vlera e llogaritur

Vlera e tregut

Trualli 30.000 40.000 26.000 KapitaliMjete transporti 15.000 15.000 29.000 Detyrime mbi një vit

Mallra 50.000 50.000 40.000 Detyrime nën një vit95.000 105.000 95.000

AKTIVI PASIVI 000 lekë

Vlera e llogaritur

Vlera e tregut Vlera e llogaritur

Vlera e tregut

Trualli 15.000 23.000 26.000 KapitaliMjete transporti 15.000 17.000 5.000 Detyrime mbi një vitMallra 5.000 5.000 4.000 Detyrime nën një vit

35.000 45.000 35.000

52

Asnje shoqeri nuk eshte ne gjendje te mbuloje te gjitha investimet e planifikuara te saj vetem me mjetet e saj. Ne vend, afersisht 80 % e investimeve financohen nga burime jashte fondeve te shoqerise. Per financieret e shoqerive, financimi ne pergjithesi dhe kerkimi i modeleve financiare me te favorshem eshte nje teme e pafund.

Çdo investim duhet financuar. Nje sipermarres, i cili kryen nje investim mund te perdor ose mjete te veta, ose mjete te huaja. Ne te dy rastet flitet per financim.Per tatimet nuk ka rendesi, lloji i financimit. Per TVSH ka rendesi financimi vetem ne raste te vecanta, si per shembull ne pagesat me keste.

Kreditimi eshte nje nga format me te shpeshta te financimit. Ne kreditim sipermaresi, i cili kryen sherbimin, ben nje shtyrje pagese per perfituesin nga sherbimi. Kohezgjatja e shtyrjes se pageses eshte e ndryshme ne vende te ndryshme te botes.

KAPITULLI 5

5. Detyrimet që ka DTM pas marrjes së vendimit për kontroll.

Vendimi për kryerjen e një kontrolli në terren mund të merret me qëllim që të verifikohet nëse tatimpaguesi ka përmbushur detyrimet ligjore në mënyrë korrekte për tatimin mbi të ardhurat,

53

tatim fitimin, TVSH, tatimin mbi pagën, tatimin në burim, taksat nacionale, akcizat, kontributet për sigurimet shoqërore e shëndetësore. Urdhëri për të ushtruar një kontroll në terren mund të lëshohet edhe për të verifikuar informacionet e dorëzuara nga institucione, individë dhe të tjerë të, si dhe për efekt rimbursimi si dhe mjaft motive te tjera, te cilat konsiderohen si arsye te ligjshme per te kontrolluar situaten financiare të TP-it.

Detyrimet e sektorit të kontrollit të DTM-së, pas marrjes së vendimit për të ushtruar kontroll janë të renditura si më poshtë:

5.1. Hartimi i programit të kontrollit

Hartimi i programit të kontrollit duhet te permbaje qarte dhe ne menyre te permbledhur te pakten keto kerkesa:- Emrin dhe NIPT-et e tatimpaguesit qe kontrollohet;- Objektin e programit te kontrollit;- Synimet dhe realizimi qe pritet nga kontrolli;- Kornizen ligjore dhe nenligjore, te cilat do te verifikohen si jane zbatuar;- Tipi i kontrollit;- Periudha qe do te kontrollohet;- Afati i kryerjes se kontrollit;- Grupin e kontrollit dhe pergjegjesin e grupit;

Programi i kontrollit shihet dhe miratohet, sipas strukturës organike ne Dege nga pergjegjesi i zyres, pergjegjesi i sektorit dhe ne fund nga Kyetari i Deges.

5.2. Njoftim - Lajmërimi për Kontroll

Njoftimi i kontrollit dhe caktimi i kontrollorëve apo caktimi i veçantë i kontrollorëve që bëjnë kontrolle te tatimpaguesve me te medhenj, lëshohet në atë formë që eshte ne shtojcen 1. te ketij Manuali. Zakonisht, për të urdhëruar fillimin e një kontrolli përdoret Formulari tip. Rezulati i kontrollit mund të ndryshohet sipas formularit tip.

Rregulli kryesor që ndiqet është që njerëzit të njoftohen për kontrollin përmes postës që dërgohet në adresën e selise së tatimpaguesit, që nuk është adresë e vecantë tatimore. Adresa zyrtare e tatimpaguesit është adresa e regjistrit kombëtar i STI-se, të këtij tatimpaguesi ose adresa e veçantë postare që tatimpaguesi ka të dekalruar ne momentin e regjistrimit.

Në rrethana të caktuara, njoftimi i kontrollit mund të dërgohet në të njejtën kohë me fillimin e kontrollit. Për më shumë informacion, lutemi të shikoni seksionin 4.1.1. te Udhezimit Nr.2, date 30.01.2006 “Për proçedurat tatimore”.

5.2.1. Përjashtimi i dokumenteve

Në mënyrë të veçantë duhet të theksohet në njoftim – kontrollin, i cili duhet të përmbajë informacion mbi mënyrën e kërkimit të përjashtimit nga kontrolli të dokumenteve dhe informacioneve të caktuara, te klasifikuara “sekret shtetëror” apo “sekret industrial”. Për më shumë informacion lutemi të shikoni Kapitullin 8.

54

5.2.2. Fusha e veprimit të njoftimit të kontrollit

Njoftimi i kontrollit rregullon gjithçka që mund të kontrollohet. DTM nuk mund të kontrollojë periudha kohore që vijnë pas datës së njoftimit të kontrollit. Kjo do të thotë që një njoftim kontrolli për verifikimin e përmbushjes së detyrimit për të dorëzuar deklarimet tatimore dhe për të dhënë informacion të plotë e të saktë zbatohet vetëm për periudhën kohore në të cilën ka ndodhur detyrimi i mësipërm deri në datën e njoftimit të kontrollit.

Në raste të veçanta, kontrolli mund të mbulojë periudhën kohore para vlerësimit të zakonshëm për vonesat në përmbushjen e detyrimeve tatimore. Për shembull, do të ishte me vend të kontrollohehin vitet e mëparshme në ato raste kur është i pamundur vlerësimi për vonesat ose tatimin shtesë, në rastet e mashtrimeve të mëdha tatimore dhe në rastet kur kontrollohet baza e amortizimit e cila prek vitet për të cilat mund të ndryshohet tatimi.

Nëse DTM synon të kontrollojë periudha të tjera kohore, të ndryshme nga ato që mbulon njoftimi i kontrollit, ajo duhet të miratojë një shtesë njoftimi për këto periudha (formulari ..). Gjithashtu, njoftimi i kontrollit duhet të ketë shtesën përkatëse nëse ndryshon qëllimi i kontrollit ose nëse caktohet një kontrollor i ri. Në këto raste përdoret formulari ......

ShembullNjoftimi kontrollit nxirret në datën 15 maj 2006. Kontrolli përfshin verifikimin e përmbushjes së detyrimit për të dorëzuar FDP-te e sigurimeve dhe TAP dhe për të dhënë informacion të plotë e të saktë. Shoqeria e dorëzon formularin e deklarimit tatimor në datën 15 Maj 2006 megjithëse ka akoma afat dhe nuk është e detyruar ta dorëzojë formularin e deklaratës tatimore deri më 20 Maj 2006. Megjithatë, nuk merret parasysh fakti që FDP-ja nuk është e detyrueshme të dorëzohet deri në 20 Maj; e drejta për të kontrolluar vitin e vlerësimit 2006 fillon nga koha e dorëzimit të formularit të deklarimit tatimor.

ShembullNjoftimi i kontrollit nxirret në datën Shtator 2006. Kontrolli përfshin verifikimin e përmbushjes së detyrimit për të dorëzuar deklaratat tatimore dhe për të dhënë informacion të plotë e të saktë lidhur me TVSH dhe tatimin mbi pagën për periudhën nga Janari deri në Gusht. Në Tetor 2006 kontrollori kërkon të kontrollojë edhe TVSH e Dhjetorit 2005. Bazuar në njoftimin e kontrollit, DTM ka të drejtë të kontrollojë periudha në të cilat dorëzimi i formularit të deklarimit tatimor ka ndodhur para datës së njoftimit të kontrollit. Kontrollorit i nevojitet një shtesë njoftimi, me qëllim që të ketë mundësi të kontrollojë muajin Dhjetor 2005. Nëse ndryshon qëllimi i kontrollit ose caktohen kontrollorë të rinj, përdoret formulari tip.

DTM ka jo vetëm të drejtën të kontrollojë deklarimet tatimore të dorëzuara në periudha kohore para njoftimit të kontrollit, por edhe të drejtën të kontrollojë periudha në të cilat ka filluar detyrimi për të dorëzuar deklaratën tatimore. Kjo do të thotë që DTM ka të drejtën të kontrollojë periudha në të cilat ka filluar detyrimi për të dorëzuar deklaratën tatimore, edhe pse pala që kontrollohet mund të mos e këtë dorëzuar deklaratën tatimore për periudhën në fjalë.

Nëse qëllimi i kontrollit është të kontrollojë egzistencën e kushteve për përmbushjen edetyrimit për të dhënë informacion për realizimin e pritshëm (viti në vazhdim), atëherë përfshihen vetëm ato periudha kohore në të cilat detyrimi për dorëzimin e deklaratës tatimore nuk fillon para datës së njoftimit të kontrollit. Një njoftim kontrolli i cili synon të marrë informacion të vlefshëm për të kontrolluar përmbushjen e detyrimeve të të tretëve (kontrolle të të tretëve) mbulon vetëm periudhat kohore deri në datën e njoftimit të kontrollit.

55

5.2.3. Ndryshimi i pasojave

Nëse qëllimi i një kontrolli është verifikimi i përmbushjes së kërkesave që kanë të bëjnë me tatimin mbi pagë dhe tatimin në burim, ky kontroll nuk mund të trajtojë tatime të tjera, si për shembull, TVSH apo tatimin mbi të ardhurat. Sidoqoftë, nëse rezultatet e kontrollit të tatimit mbi pagë dhe tatimit në burim ndikojnë në shumën e tatimeve të tjera, është e qartë që DTM duhet të veprojë (një rast i tillë njihet si ndryshim i pasojave).

Meqenëse njoftimi i kontrollit vetëm udhëzon për gjithçka që do të kontrollohet, nuk është e nevojshme që ky njoftim të ndryshohet nëse ndryshimet e bëra në një tatim apo tarifë ndikojnë tek një tatim apo tarifë tjetër.

Kontrollori duhet të shënojë në memon e kontrollit pasojat që i përkasin një tatimi apo tarife tjetër ose të sigurohet që ata të korrigjohen me mjete të tjera.

5.2.4. Shtesa të njoftimit dhe autorizimit për kontroll

DTM mund të vendosë edhe për ndryshime të tilla si zgjerimi i objektit të një kontrolli në proces me qëllim që të mund të përfshijë në të synime shtesë apo të caktojë kontrollorë të rinj.

Nëse caktohet një kontrollor i ri, një gjë e tillë duhet të parashtrohet në shtesën e njoftimit. Nëse ndryshojnë edhe synimi i kontrollit, si dhe kontrollorët e caktuar, në shtesën e njoftimit duhet të përfshihen emrat e kontrollorëve të caktuar. Arësyeja për këtë është se, nëse në shtesën e njoftimit parashtrohet vetëm emri i kontrollorit, atëherë vetëm ky person është i autorizuar të ushtrojë kontroll për objektin e ri të kontrollit të shtuar në njoftim.

DTM vendos edhe për ndryshimet në raste të tilla si zgjatja e një afati kontrolli në proces (brenda afatit ligjor), kur objekti mbetet i njëjtë, por detyrimet tatimore do të verifikohen në periudha kohore që shkojnë përtej periudhës që mbulonte njoftimi i parë i kontrollit, apo kontrolli i fundit. Nëse një kontrollor nuk punon më në kontrollin e caktuar, nuk është e nevojshme që DTM të nxjerë një urdhër të ri, por tatimpaguesi duhet të njoftohet me mënyra të tjera, p.sh, gojarisht. Në situata të veçanta ndonjë nga kontrollorët e caktuar mund të tërhiqet zyrtarisht. Një gjë e tillë duhet të bëhet me shkrim.

Nëse kontrolli (synimi) është praktikisht më i kufizuar nga sa parashtrohet në njoftimin e kontrollit, një gjë e tillë duhet të trajtohet në një memo kontrolli.

Në zbatim të nenit 35 të Ligjit Nr.8560, date 22.12.1999 “Per procedurat tatimore ne RSH” e drejta e DTM-së për të kontrolluar dhe për të korrigjuar vlerësimin e një detyrimi tatimor, parashkruhet 5 vjet pas lindjes së detyrimit (koha që tatimi duhej te ishte deklaruar ose paguar, cilido qofte çasti më i fundit në kohë).

5.3. Kryerja e kontrollit sipas kodit të etikës dhe profesionalizimit

DTM si një pjesë e sektorit publik e ka të detyrueshme zbatimin e kodit të etikës. Ky kod duhet të zbatohet nga kontrollorët, përgjegjësit e zyrave dhe i Sektorit, si dhe kryetari i DTM-së, si dhe punonjesit e tjerë, qe punojne dhe qe jane te perfshire ne administratën tatimore. Ky kod

56

parashikon zhvillimin e rregullave te etikes duke u mbeshtetur ne vecorite, kulturën, sistemin ligjor dhe mjedisin ku zhvillojne veprimtarine strukturat e kontrollit. Qëllimi i zbatimit të Kodit të Etikës është që të prezantohet te TP-it besim ne integritetin, drejtesine dhe objektivitetin e kontrollit tatimor, aktiviteti i te cilave kontrollohet nga DTM.

Inspektoret qe do te kryejne kontrolle tatimore duhet te mbajne mire ne mendje parimet ne te cilat mbeshtetet puna e tyre:

- ndershmerine ne kryerjen e detyres,- trajtimin e barabarte e te gjithe tatimpaguesve per te njejtat rrethana, - transparencen e veprimeve dhe - sherbimin me pergjegjshmeri ndaj tatimpaguesve.

Zotesia e kontrollorit konsiston jo ne njohjen e detajeve te problemeve, por ne faktin se ai duhet te kete njohuri me te gjera mbi gjithe aktivitetin qe kryhet nga tatimpaguesi, mbi rregulloret e shkresat per problemet te vecanta, si edhe marredheniet midis tyre.

Detyra e kontrollorit eshte te rregjistroje dhe te njohe brenda nje periudhe te shkurter kohe faktet thelbesore per aktivitetin e objektit per kontroll, te verifikoje nese ai perputhet me kerkesat ligjore dhe nenligjore, si dhe te vleresoje situaten e tatimpaguesit me ndihmen e njohurive te tij te gjera dhe eksperiences qe ai zoteron. I gjithe ky proces eshte i rekomandueshem te kryhet me shkrim.

Të gjithë kontrollorët janë të detyruar të ruajnë zbatimin e procedurave tatimore sipas legjislacionit aktual (ligjet nuk kanë fuqi sipas periudhave kohore të përcaktuara qartë), pa kërkuar zbatim të praktikave të kontrollit që mund të jenë konkluduar në kontrollin paraardhës, si të pandryshueshme në kontrollin tjetër .Ditet e caktuara per kontroll do te fillojnë me datën e njoftimit të lajmërimit për kontroll dhe vazhdojnë me viziten e kontrollit, Raport-Kontrollin dhe çdo çeshtje tjeter qe lind nga gjetjet e kontrollit dhe ndërpritet në momentin që protokollohet njoftim vlerësimi nga kontrolli.

5.4. Takimi me TP-in për konkluzionet

Krahas dorezimit te raportit, kontrollori bie dakord me palen e audituar per kohen dhe organizimin e takimit pajtues, brenda afatit dhjete ditor nga dorezimi i projekt-raportit dhe njoftojne per kete edhe Kryetarin e Degës.Ne takimin pajtues marrin pjese si rregull drejtuesi i shoqërisë së kontrolluar dhe përfaqësues të tjerë të interesuarë, si dhe kontrollorët dhe përgjegjësi i zyrës dhe sektorit. Në raste të veçanta, të kërkuara nga përgjegjësi i sektorit, në këto takime mund të marrë pjesë edhe Kryetari i Degës. Ne takimin pajtues paraqiten argumentet dhe kunderargumentet per opinionet e kontrollorëve te parashtruara ne raport dhe sqarohen te gjitha detajet e raportit.Ne takimin pajtues përgjegjësit e kontrollit marrin shenim te gjitha verejtjet e bera dhe sqarimet sipas nje protokolli te vecante te mbajtur per kete qellim. Shoqëria e kontrolluar duhet te paraqese me shkrim kundershtimet per projektraportin qe ne takimin e pajtues.

5.5. Qarkullimi i raport-kontrollit brenda DTM

Raport-kontrolli dhe dokumentet bashkëshoqëruese fillimisht duhet te shihen nga Përgjegjësi i Zyrës, më pas nga Përgjegjësi i Sektorit dhe në fund të përmbledhura nga Kryetari i DTM-se.

57

5.5.1. Qarkullimi nga inspektori te PërgjegjësiKur Përgjegjësi i Kontrollit veren se raporti i kontrollit ka nevoje per ndryshime, komentet dhe ndryshimet duhet te behen me shkrim nga Pergjegjesi i Zyrës dhe i Sektorit dhe duhet t’u vihet nje numer protokolli. Nuk lejohet qe drafti i raportit te vonohet me shume se 4 dite nga data kur e ka dorezuar inspektori.Nëse kontrollori eshte dakord me komentet e bera, ai duhet te ndryshoje raportin ose do te kryeje verifikime te metejshme sipas komenteve te bera dhe do t’ia ridorezoje raportin Pergjegjesit te Kontrollit.Nëse Përgjegjësi i Zyrës e miraton Raport-kontrollin (Formularët 2, 3, 4, 5 të MKT-së) dhe njoftimin (Formulari 8 të MKT-së) ai ja jep me nje informacion përmbledhës për ta firmosur Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit, i cili ja dergon Kryetarit të DTM-së për miratimin dhe komentet përfundimtare.

5.5.2. Qarkullimi nga Përgjegjësi te KryetariKryetari i DTM-së duhet te shprehe me shkrim mendimin e tij brenda 4 ditesh nga marrja e ketij informacioni. Kontrollori duhet te pajtohet me mendimin e Kryetarit dhe te finalizoje raport-kontrollin duke e firmosur ate. Nese kontrollori ka rezerva ne lidhje me firmosjen e akt-kontrollit, ai mund te informoje Drejtorin e Kontrollit Tatimor ne DPT me shkrim.

Kryetari i Deges, nese nuk eshte dakort duhet ta ktheje raportin e kontrollit mbrapsht nepermjet protokollit me nje liste pyetjesh per Pergjegjesin e Sektorit te Kontrollit Tatimor per te zgjidhur problemet dhe ridorezuar raportin sipas afateve te percaktuara në ligj per kryerjen e nje kontrolli tatimor. Ne asnje rast nuk lejohet anullimi i nje lajmerim-kontrolli, apo akt-kontrolli, pasi ka filluar zbatimi sipas procedurave tatimore dhe Manualit.

Ne rastet e kthimit te akt-kontrollit detyrimisht duhet evidentuar dhe pergjegjesia e personit qe nuk ka zbatuar detyren e tij. Per raste te perseritura per kontrolle te kthyera ne vazhdimesi, Kryetari i Deges duhet te filloje ndaj punonjesit tatimor procedurat per marrjen e mases disiplinore, sipas statusit te nepunesit civil.Kur Kryetari i Deges vendos ta miratojë, atëherë ai duhet të:- firmose akt-kontrollin (Formularët 2, 3, 5 të MKT-së);- firmose njoftimin (Formularin 8 të MKT-së) dhe pastaj do ti kaloje dokumentet te Pergjegjesi i

Sektorit te Vleresimit, per ti plotësuar formularët për tu hedhur nga STI.

STI-ja do te kryeje llogaritjen automatike te gjobave dhe interesit dhe do te printoje njoftimet e vleresimit.

- Per TVSH-ne, nje njoftim vleresimi TVSH-je- Per tatimet e tjera, nje urdher pagese qe paraqet ne detaje arsyet e vleresimit dhe shumen per tu paguar te tatimit, gjobes dhe interesit.- Nje urdher-pagese, vetem per gjobat

Pergjegjesi i sektorit te Vleresimit dhe Mbledhjes do te marre masa qe Formularet e Rivleresimit te Deklarates dhe/ose Formularet e Njoftimit te Gjobes te hidhen ne sistem per te nxjerre njoftimet perkatese te vleresimit dhe pageses. Ai do te hedhe detajet e gjobes dhe interesit te vleresuar ne Formularin 8 të MKT-së. Pastaj ai duhet t’ia bashkangjise njoftimet e vleresimit dhe te pageses akt-kontrollit, te firmose Formularin 8 të MKT-së per te vertetuar qe kjo pune eshte

58

kryer dhe pastaj t’ia dergoje dokumentet Kryetarit te DTM-së, i cili do te miratoje dhe firmose njoftim-vleresimet. Kryetari i DTM duhet te:

- Verifikoje njoftimet e vleresimit dhe te pageses kundrejt Formulareve te Rivleresimit te Deklarates dhe Formularit 8 të MKT-së;

- Miratoje dhe firmose njoftimet e vleresimit dhe te pageses qe jane nxjerre nga STI-ja;- Firmose Formularin e Njoftim-Vleresimit te Tatimpaguesit (Formular Kontrolli 9 të

MKT-së) dhe do t’ia dergoje gjithe dokumentet protokollit/arkives.

Protokolli/arkiva do te fotokopjoje dokumentet dhe pastaj do te shperndaje vleresimin sipas procedurës së prezantuar në pikën 6.5.4. më poshtë.

Pas marrjes se dokumenteve te firmosura, kontrollori duhet te kryeje verifikimin perfundimtar qe vleresimet dhe njoftimet e pagesave te nxjerra te jene te sakta dhe te perputhen me gjetjet e raportuara te kontrollit, qe financa te jete njoftuar, dhe pastaj te vendose dokumentet ne dosjen e tatimpaguesit.Kontrollori do te kryeje verifikimin perfundimtar per t’u siguruar qe njoftimet e nxjerra te vleresimit dhe te pageses jane te sakta dhe perputhen me gjetjet e raportuara te kontrollit dhe kur konstaton ndryshime njofton me shkrim Përgjegjësin e Sektorit dhe Kryetarin e DTM-së.

5.6. Njoftimi i tatimpaguesit për rezultatet e kontrollit

TP-i duhet të marrë njoftim për detyrimin që ka rezultuar nga kontrolli që i ka kryer DTM-ja brenda një periudhe maksimale deri 15 ditë pas dates që mban Raport Kontrolli, i dorezuar me protokoll nga Përgjegjësi i Sektorit të Kontrollit. Pas marrjes se Raport-Kontrollit të miratuar dhe njoftim-vleresimeve perkatese, Zyra e Protokollit të DTM-së ka përgjegjësinë te pergatite kopjen per ta shperndare në adresim të TP-it.

Datë e marrjes së njoftimit të vlerësimit për detyrimet, vlerësohet dita e dhjetë pas dorëzimit të njoftimit në shërbimin postar. Përgjegjësia për mosmarrjen në kohë të njoftimit të dorëzuar në shërbimin postar është e tatimpaguesit, i cili është i detyruar të deklarojë adresën e saktë, që të sigurojë marrjen në kohë të njoftimeve nga shërbimi postar.DTM mund ta dërgojë njoftimin e vlerësimit dorazi. Në këtë rast, datë e marrjes së njoftimit vlerësohet data, kur njoftimi i jepet në dorë tatimpaguesit dhe konfirmohet nga ky i fundit. Në rast refuzimi nga tatimpaguesi, njoftimi i vlerësimit konsiderohet i marrë në datën e refuzimit.

5.7. Kur është momenti i kundërshtimeve nga tatimpaguesi?

Raporti i kontrollit nenshkruhet nga grupi qe ka kryer kontrollin. Kur gjate perpilimit te raportit te kontrollit dhe deri ne momentin e leshimit te njoftim-vleresimit nuk eshte arritur te sheshohen pretendimet e tatimpaguesit te kontrolluar, ai mund te mos e nenshkruaje raportin dhe paraqet verejtjet perkatese, ne nje aneks bashkengjitur raportit me shkrim duke vene perbri emrit te tyre ne raport, shenimin "shih observacionin" .

Kontrollori, pasi i shqyrton pretendimet e tatimpaguesit, i rikthehet edhe nje here vleresimit te tyre duke reflektuar me shkrim ne nje aneks te vecante te raportit te kontrollit, mbi pretendimet e tatimpaguesit. Ne kete vleresim kontrollori duhet te argumentoje teknikisht shkaqet, se perse nuk merren parasysh verejtjet e bera dhe ne rast se ato merren parasysh ai duhet t'i evidentoje ato me

59

shkrim. Pas kthimit te pergjigjes ato i dorezohen per miratim Pergjegjesit te zyres, te sektorit dhe Kryetarit te deges.

5.9. Procedurat e Apelimit Tatimor

Nëse observacionet e TP-it nuk merren në konsideratë nga stafi drejtues i kontrollit të DTM-së, atëherë ai duhet ti drejtohet Drejtorisë së Apelimit Tatimor në DPT brenda 30 ditësh nga marrja në dorëzim e njoftimit të vlerësimit të situatës së tij si efekt i kryerjes së kontrollit.

Apelimi tatimor nuk mund të shqyrtohet në një shkallë më të lartë të hierarkisë së apelimit pa qenë shqyrtuar më parë nga shkalla më e ulët pararendëse, përveç rastit kur mosmarrja e vendimit për rezultatin e apelimit brenda afatit 30 ditor (duke filluar nga data e protokollimit në DPT) dhe mosdërgimi i tij tek tatimpaguesi, i jep të drejtën tatimpaguesit për t'u ankuar në shkallën tjetër më të lartë të apelimit, pa paraqitur rezultatin e shqyrtimit të shkallës më të ulët të apelimit.

Drejtoria e Apelimeve Tatimore ka autoritetin e nevojshëm për të shqyrtuar apelimet që kanë të bëjnë me vlerësimet tatimore, të paraqitura nga tatimpaguesit, përfshirë edhe të drejtën për të kryer hetime, kontrolle dhe rillogaritje të detyrimeve tatimore duke patur të njëjtën të drejtë si dhe DTM që ka përcaktuar detyrimin tatimor fillestar.

5.10. Procedurat e rishikimit të kontrolleve tatimorë

Kryerja e rishikimit të kontrollit tatimor duhet te behet e mbeshtetur rigorozisht ne kerkesat qe parashtrohen ne lidhje me TVSH-ne ne Ligjin Nr. 7928 date 27.04.1995 “Per TVSH-ne”, Neni 42 si dhe Ligjit Nr.8560, date 22.12.1999 “Per procedurat tatimore ne RSH”

Paraprakisht duhet të merret informacion nga Punonjësi i Administrimit të Apelimeve, për raste që TP-i që mendohet të planifikohet për rikontroll mund të jetë në procedura apelimi apo procedurë gjyqësore.

Rezultati i kontrollit paraardhes, i kontabilizuar nga Dega e Tatimeve, e cila ka bere dhe njoftimin e tatimpaguesit, i cili ka te drejten te njihet me keto detyrime nuk shfuqizohet nga kryerja e rikontrollit, por zbatohen kriteret për hapat e procedures tatimore.

Per moszbatimin korrekt te procedurave tatimore nga Dega e Tatimeve per kete tatimpagues, nga Kryetari i Deges duhet te dale pergjegjesia administrative per inspektoret apo Përgjegjësin e Sektorit qe ka per detyre funksionale zbatimin e procedurave tatimore.

KAPITULLI 6

6.1. Fuqitë që gëzojnë kontrollorët pas marrjes së vendimit për kontroll, si edhe gjithçka që ata lejohet të kontrollojnë.

60

Pas caktimit të inspektorit nga Përgjegjësi i Sektorit, me miratimin e Kryetarit të DTM-së ai ka të drejtë të kryejë detyrën e tij sipas referimeve ligjore të mëposhtme.

E drejta e hyrjes në ambjentet e tatimpaguesitPër procedurëPër TVSHPër akcizat

Ligji i Proçedurave Tatimore, Neni 46/1dhe 46/2Ligji për TVSH, Neni 47Ligji për Akcizat, Neni 15, 16, 17.

E drejta për të kërkuar regjistrime, marrjen e kopjeve dhe largimin e regjistrimevePër procedurë Për akcizën

Ligji për Proçedurave Tatimore, Neni 46/1 dhe Neni 63Ligji për Akcizat, Neni 20

E drejta e përgjithshme për të ushtruar kontrollPër procedurë Ligji i Proçedurave Tatimore, Neni 63

E drejta për të bërë vlerësimePër procedurëPër akcizat

Ligji i Proçedurave Tatimore, Neni 33 dhe Neni 36Ligji për Akcizat, Neni 14

E drejta për të gjobitur tatimpaguesinPër procedurë

Për TVSHPër tatimin mbi fitimin

Për tatimin në burim dhe tatimin mbi të ardhurat personale

Për akcizatPër përdorimin e dokumentacionit fiskalPër lojrat e fatitPër kontributet e sigurimevePër taksat nacionale

Ligji i Proçedurave Tatimore, Neni 50, 50/1, 51, 52, 52/1, 52/2 dhe Neni 53Ligji per TVSH, Neni 57Ligji per tatimin mbi te ardhurat, Neni 31 dhe 32

Ligji per tatimin mbi te ardhurat, Neni 14, 15 dhe Neni 33/1(2)

Ligji për Akcizat, Neni 41 deri 51Ligji për përdorimin e dokumentacionit për tatimet, Neni 14Ligji për lojrat e fatit e kazinote, Neni 27/1Ligji për kontributet e sigurimeve, Neni 20Ligji për taksat nacionale, Neni 11 dhe 12

E drejta e hyrjes dhe inspektimit nuk autorizon asnje punonjes te DTM-se, te hyje pa lejen me shkrim te Kryetarit te Deges ne asnje ambjent e aq më pak në ambjente konsullore e diplomatike apo perfaqesuesve me status te ngjashem te vendeve te huaja, po ashtu dhe ne organizata nderkombetare qe gezojne imunitet ndaj investigimeve te tilla, sipas marreveshjeve dypaleshe.

Kontrollori, gjatë zbatimit të detyrës ka një përgjegjësi dyfishe, si ndaj tatimpaguesit, po ashtu dhe ndaj shtetit për të përcaktuar aftësinë tatimpaguese korrekte dhe për të mbajtur një qëndrim të paanshëm për gjithë çështjet që i përkasin kontrollit tatimor.

Kontrollori do të vendosë se ku do të kryhet kontrolli. Me pak përjashtime, zakonisht kontrolli kryhet aty ku mbahen librat e kontabilitetit dhe dokumentacioni justifikues i aktivitetit. Nëse përfaqësuesit e aktivitetit nuk krijojnë kushtet e nevojshme për sigurinë, qetësinë, si dhe kushtet minimale të kryerjes së shqyrtimit të dokumentacionit, atëherë kontrolli duhet të kryhet në ambjentet e zyrës fiskale apo ato të DTM-së.

Kontrollori duhet të shkojë në ambjentet e TP-it aq herë sa ai të arrijë të kuptojë mënyrën e zhvillimit të aktivitetit, si dhe të asistojë në procese të nevojshme për sqarim dhe informim.

61

Kontrollori duhet të vëzhgojë tipin e jetesës së TP-it apo ortakëve, si dhe drejtuesve të lartë të shoqërisë.

6.2. Përgjegjësitë e inspektorit tatimor

6.2.1. Përgjegjësia profesionale

6.2.1.1. Marëdhëniet me eprorët. Punonjësit e kontrollit duhet të reflektojnë standarde të larta të sjelljes me përgjegjësin e zyrës, përgjegjësin e sektorit dhe Kryetarin e DTM-së. Opinionet e kontrollorit janë të pavarura, por ato duhet të jenë kurdoherë në përshtatje me standardet profesionale. Kur një kontrollor apo përgjegjës ka një opinion ndryshe për një çështje profesionale, ai duhet ta shprehë atë me shkrim duke bërë argumentimin ligjor.

6.2.1.2. Raportet ndaj paleve të treta. Punonjësit e kontrollit duhet të jenë të saktë, të ndershëm dhe të paanshëm në raportimin e kontrolleve të tyre profesionale dhe në gjykimet që i bëjnë palëve të treta duke përfshirë të gjithë ata që marrin raportet vlerësuese dhe të tjeret.

6.2.1.3. Përgjegjësia për realizimin e programit. Punonjësit e kontrollit janë përgjegjës përpara eprorit direkt për respektimin e planit të punës, urdhërave të shërbimit dhe detyrave të caktuara prej tij në kuadrin e detyrave funksionale.

6.2.1.4. Përgjegjësia për raportet dhe opinionet. Punonjësit e kontrollit kanë përgjegjësi profesionale per saktesine dhe vlefshmerine e opinioneve dhe rekomandimeve te dhena ne raportet e kontrollit dhe programet e realizuara.

6.2.1.5. Përgjegjësia e moszbulimit të shkeljeve e parregullsive.Punonjësit e kontrollit, sipas rastit kane pergjegjesi penale ose disiplinore kur nga kontrollet e kryera me pas ne te njejtin TP dhe për të njejten periudhe te kontrolluar, zbulohen mashtrime, mosraportime apo mospagime detyrimesh, te cilat vertetojne se raportet e tyre nuk kane qene te sakta ose kane fshehur gjendjen.

6.2.1.6. Përgjegjësia për zhvillimin profesional.Punonjësit e kontrollit duhet te bejne kujdes vete per zhvillimin e tyre profesional duke e demonstruar nje gje te tille me raporte specifike per përgjegjësin e tyre.

6.2.2. Marëdhëniet me kolegët

6.2.2.1. Përcaktimi i rolit.Punonjësit e kontrollit, kur punojne ne grup duhet te percaktojne dhe pershkruajne rolet dhe pergjegjesite e tyre, parametrat dhe nivelet profesionale.

6.2.2.2. Marrëveshjet.

62

Punonjësit e kontrollit duhet te zbatojnë Marrëveshjet me TP-it, por pa shmangur asnjëherë standartet dhe kërkesat e kontrollit tatimor, i cili bazohet vetëm mbi konstatimet nga inspektimi në vend, si dhe kryqëzimi i informacionit.

6.2.2.3. Vlerësimi.Punonjësit e kontrollit i nenshtrohen rregullisht rishikimit dhe vleresimit nga mbikeqyresit e tyre apo perfaqesuesit e pershtatshem te drejtuesit njesise se auditit.

6.2.2.4. Praktikat. Punonjësit e kontrollit duhet te perpiqen te mbajne dhe te demonstrojne nivelet me te larta te sherbimeve profesionale.

6.2.2.5. Sjellja profesionale. Punonjësit e kontrollit kane nje pergjegjesi edhe ndaj TP-ve, si dhe ndaj institucionit te tyre, qe kontrollet e kryera prej tyre te reflektojne standarde te larta te sjelljes profesionale.

6.3. Detyrat e inspektorit tatimor

6.3.1. Prezantimi te shoqëria për fillimin e kontrollit

Kontrollorët, përpara se të fillojnë një kontroll duhet të njoftojnë pergjegjesin e zyres se tyre te kontrollit, se as ata dhe as te afermit e tyre nuk ndikojne ne paanshmerine dhe objektivitetin e kontrollit, ne dhenien e gjykimeve ne lidhje me tatimpaguesin qe do te kontrollohet. Kjo do te thote, qe ne vazhdimesi, kontrolloret te informojne pergjegjesat e tyre, nese ndonje konflikt potencial lind me vone.

Kontrollori ose grupi i kontrollit i ngarkuar per kryerjen e kontrollit ne perputhje me afatin e percaktuar ne program, paraqitet ne shoqerine, qe do te kontrollohet dhe i paraqet drejtuesit te saj njoftim –lajmërimin dhe programin perkates. Ne paraqitjen e programit pervec drejtuesit kryesor duhet te jene te pranishem edhe shefi i finances te shoqerise qe kontrollohet dhe punonjes te tjere qe cmohet e arsyeshme nga funksioni që mbajnë në shoqëri.Grupi i kontrollit merr shenim te gjitha problemet dhe shqetesimet qe ngrihen nga drejtuesit e shoqerise dhe te punesuarit gjate paraqitjes se programit dhe pasi i sistemon ato i perfshin ne procesin e verifikimeve.

6.3.2. Kryerja e kontrollit

Çeshtjet dhe metodat e diskutuara ne kete pjese jane te zbatueshme per kontrollet e plota dhe vizitat fiskale. Kontrollori duhet te perdore gjykimin e tij per te vendosur per shkallen dhe thellesine e testimeve te kryera mbi llogarite.

6.3.3. Faza fillestare e kontrollit

Prezantimi i kontrollorit te TP-iPrezantimi i kontrollorit duhet te shoqerohet me paraqitjen e „Njoftim-Lajmërimit për kontroll“, te protokolluar në DTM.Kontrolli duhet kryer ne mjedisin ku tatimpaguesi zhvillon aktivitetin e tij, dhe kontrollori duhet te vizitoje edhe njesi te tjera, gjithnje nese aktiviteti nuk kryhet vetem ne nje vend. (Ne zbatim te

63

shkreses Nr.4003 Prot., datë 27.03.2006 këto vizita kontrolli mund kryhen nga kontrollori qe eshte ngarkuar per kontroll, ose nga dege te tjera te tatimeve ne pergjigje te kerkesave per sigurim informacioni, ne rastet kur biznesi kryhet ne mjedise qe ndodhen ne disa dege tatimesh). Kontrollori duhet te synoje gjithnje per grumbullim informacion me shume se sa TP ka te regjistruar dhe deklaruar. Eshte e rendesishme qe kontrolli te behet kur personi i ngarkuar te jete disponibel.

6.3.4. Intervista fillestare

Ne diten e pare te kontrollit, inspektori interviston perfaqesuesin e caktuar nga shoqeria. Verifikimet e detyrueshme qe duhen perfshire ne kete interviste, do te zbatohen ashtu si jane, ne Tabelen e Proçedurave Nr. 3 dhe ne Formular Raport Nr. 2 të MKT-së.

Ne nje ortakeri duhen intervistuar të gjithë ortakët. Nje vend të veçantë zë intervista qe duhet të kryhet me drejtoret e kompanive, duke supozuar qe jane drejtoret ata qe drejtojne biznesin. Ne keto takime duhet te sigurohet informacioni i meposhtem:• Pershkrim i pergjithshem i shoqerise• Detyrat qe kryen secili pjestar i stafit ne ate shoqeri• Informacion i hollesishem lidhur me objektivat e shoqerise, ne menyre te veçante ne lidhje

me normen e fitimit, dhe format organizative dhe menaxheriale, qe ka zgjedhur shoqeria per te arritur ato objektiva

• Saktesimi i pikave te caktuara per informacionin e grumbulluar, i cili nuk perputhet me informacionin e dhene

• Percaktimi i informacionit shtese qe kerkohet dhe afatin kohor per sigurimin ketij informacioni.

Me gjere problematikat qe duhen intervistuar nxirren nga pikat e programit te kontrollit, qe inspektori ka per zbatim.

Pyetjet e bera dhe pergjigjet qe jepen duhet te shkruhen ne bllokun e shenimeve te kontrollorit, qe do te formoje bazen e raportit te kontrollit dhe pasurimin e dosjes se kontrollit. Keto shenime jane me rendesi, sepse ato mund te nevojiten ne gjykate me proven e shkreses ne kohen e kontrollit dhe vete nepunesi mund t’i duhet t’ju referohet, ose te kerkoje vete t’ju referohet atyre. Per me shume hollesi ne lidhje librat (shenimet) gjate ushtrimit te kontrollit shih te KAPITULLI 14.

6.3.5. Verifikimi i kontrolleve të brendshme

Gjate intervistes, kontrollori duhet te percaktoje shkallen dhe efektivitetin e kontrolleve te brendshme ushtruar ne shoqeri. Per te bere vleresimin e efektivitetit te sistemit te kontrollit te brendshem, kontrollori percakton elementet kyç te mjedisit te kontrollit, sistemet e kontabilitetit dhe kontrollet e brendshme per te. Ne (Aneksi 3 dhe Aneksi 10 të MKT-së), keni nje liste per çeshtjet qe sugjerohen per kontroll.

6.3.6. Krijimi i opinionit mbi dokumentacionin nga inspektoret

Kontrolloret, pavaresisht se ne cilen zyre kontrolli jane duhet te bejne nje verifikim te llogarive (kontabilitetit) per shqyrtim analitik paraprak per ato poste qe ata do te verifikojne ne menyre te

64

hollesishme. Kontrollori duhet ta kryeje analizen analitike te plotesimit se kontabilitetit hap pas hapi me kqyrjen e dokumentacionit justifikues.Analiza analitike behet per te krahasuar ate qe aktualisht eshte pasqyruar me çka duhej regjistruar, duke u bazuar ne te dhena te tjera. Kur rezultati i analizes ndryshon nga çka ishte e pritshme, kontrollori mund t’i investigoje keto diferenca te ndjeshme.Analize analitike konsiston ne tre hapa:Hapi 1. Percaktohet ç’fare parashikohet te zbulohet dhe ne ç’nivel jane te pranueshme diferencat.Hapi 2. Percaktohet niveli i regjistrimve /vetedeklarimeve Hapi 3. Investigohen diferencat qe jane te papranueshme dhe mundesi evazioni.

Pasi percaktohen diferencat, kontrollori duhet te therrase drejtuesit e shoqerise ku ushtrohet kontroll per ti dhene spjegimet e nevojshme. Mosargumentimi ose mosdhenia e justifikimeve bindes per diferencen e percaktuar, perben aresye te mjaftueshme per te nisur percaktimin e bazes se vleresimit te tatimit.

6.3.7. Vlerësimi i rezultateve

Nga analizat e hollesishme mund te rrjedhin dy rezultate te mundshme:1. Testi tregon se ka nje gabim dhe kontrollori duhet te shikoje shkakun e gabimit, te shohe

per ndonje gabim tjeter te mundshem dhe te beje vleresimin e efektit te gabimeve ne detyrimin tatimor te deklaruar. Çdo pagese e pavleshme e zbuluar eshte tregues mashtrimi, i cili ka nevoje per veprime te metejshme.

2. Testi vlereson efektin e plote te fshehjes se zbuluar ndaj detyrimit te deklaruar. Ka nje numer metodash ne dispozicion, ku me gjere perdoret metoda e normës dhe metoda e diferences mesatare.Testet e kryera dhe rezultatet e tyre duhen regjistruar te detajuara ne dosjen e kontrollit per te mundesuar mbeshtetje per cdo vleresim qe pason ne ndonje procedure te mundshme apelimi.

3. Në këtë drejtim inventari fizik është mjaft domethënës në testimin që kryen inspektori. Është e nevojshme që të asistohet ne cdo rast kur behen inventaret fizike, me qellim qe te sigurohemi nese numerimet jane kryer me korrektese dhe respektojne masat dhe procedurat e kontrollit te brendshem te aplikuara nga shoqeria. Te procedohet ne sondazhe mbi sasite e nxjerra prej personelit te ngarkuar me numerimin dhe koston e magazinimit. Më tej duhet:- te krahasohen sasite e vrojtuara me ane te sondazheve me skedaret e inventareve dhe me shifrat qe ndodhen ne kontabilitet;- te sigurohemi per pershtatshmerine e njesive te matjes dhe te numerimit te perdorur;

Per punimet ne proces: - te krahasohet perberja e tyre me elementet qe dalin nga inventari;- te krahasohet etapa e ecurise se tyre me dokumentet qe lejojne te ndiqet prodhimi.

Vleresimi i inventarit:- te shqyrtohen elementet qe sherbejne per te vleresuar vleren bruto; per kete qellim ia vlen te sigurohemi nese vleresimi i adoptuar per te percaktuar vleren bruto te sendeve nenkupton vetem keto elemente, pa perfshire te tjere:- çmimin e blerjes pa TVSH (kosto e blerjes),

65

- taksat doganore - shpenzimet e sjelljes pa TVSH, d.m.th. shpenzimet qe jane bere per t'i cuar elementet e inventarit ne vendin dhe ne gjendjen ne te cilen ndodhen,- shpenzimet e drejtperdrejta te inventarizimit - nese vleresimi eshte bere duke u bazuar ne cmimin real, ia vlen te shqyrtohen faturat e furnitoreve per sendet ne fjale, me qellim qe te sigurohemi nese vleresimi i bere justifikohet nga cmimi pa TVSH qe figuron ne keto fatura; i njejti verifikim do te behet edhe per te drejtat doganore ose per shpenzimet e sjelljes qe u paraqiten te treteve. Per sa u takon shpenzimeve te sjelljes qe rezultojne nga sherbimet e furnizuara prej shoqerise dhe shpenzimet e inventarzimit, te shqyrtohen dokumentet e perpiluara nga kontabiliteti analitik dhe me ane te ketyre dokumenteve, te shihet nese shpenzimet e perfshira ne vleren bruto te sendeve jane te justifikuara;- nese eshte perdorur per vleresim metoda e cmimit mesatar te ponderuar, te verifikohet nese cmimi i mbajtur nuk eshte me i madh se cmimi i fundit i blerjes;- nese vlerat mund te percaktohen per cdo artikull ose per cdo kategori, te sigurohemi nese u jane permbajtur ketyre vlerave dhe se nuk eshte bere nje vleresim global i tyre- nese eshte bere ndonje modifikim ne metoden e meparshme te vleresimit te perdorur duhet te sigurohemi nese ky modifikim nuk prek rregullaritetin e bilancit dhe te percaktohet per kete rast ndikimi mbi rezultatin.- te sigurohemi nese, ndryshimi i gjendjeve eshte regjistruar per vleren bruto ne llogarine "Ndryshimet e gjendjeve te lendeve te para" apo "Ndryshimet e gjendjeve te mallrave";

6.4. Barra e provës

Ka raste kur kontrollori nuk mund te vertetoje nese jane te plota shumat ne regjistrat e kontabilitetit per llogarite e seleksionuara. Per te provuar qe te gjithe zërat jane hedhur, kontrollorit i duhet te shfrytezoje burime te tjera. Eshte e nevojshme qe kontrollori te vere gjykimin e tij ne veprim ne lidhje me llogarite, qe do te analizoje deri sa te arrije nje rezultat te pranueshem. P.sh; (për të testuar krahasimin midis të ardhurave dhe pronësisë së aktiveve nga aktiviteti i licensuar ose jo).

a) A rezulton që sipas të dhënave të aktivitetit ekonomik të mbulojë shpenzimet për të krijuar dhe rritur pronësinë e aktiveve të trupëzuara e patrupëzuara, të aktivitetit dhe ato personale e familjare, të ortakëve e drejtorit të shoqërisë, apo rezultatet ekonomiko-financiarë nuk e justifikojnë vlerën e kësaj pronësie?b) A është pronësia mbi aktivet e pikes a) në pronësi të shoqërisë apo familjarëve të tyre? Në këtë rast duhet shtrirë investigmi akoma më tej duke bashkëpunuar dhe me strukturat e Drejtorisë së Investigimit dhe Inteligjencës.

Kur kontrollori kërkon të dhëna specifike është përgjegjësi e TP-it dhe jo e kontrollorit të mbledhë informacionin dhe t’ja paraqesë kontrollorit. Kontrollori duhet te kryeje kontrollin e dokumentacionit te prezantuar dhe jo te justifikoje mungesen e dokumentacionit të TP-it, ne lidhje me te ardhurat apo shpenzimet. Dokumentacioni duhet te paraqitet prej TP-it ne ate menyre qe kerkohet nga legjislacioni fiskal dhe ai kontabël dhe i tillë që i jep mundësinë kontrollorit për të përcaktuar qartë përputhjen e dokumentacionit me atë që TP-i ka deklaruar në DTM. Nëse librat e kontabilitetit dhe dokumentacioni tjetër fiskal nuk konsiderohen të përshtatshëm ligjërisht nga kontrollori, atëherë mbetet në gjykimin e tij nëse mund të përdoren plotësisht apo pjesërisht për të përmbushur kërkesat ligjore. Në këto raste nëse nuk bëhet plotësimi me dokumentacion shtesë nga TP-i, atëherë kontrollori do ta diskutojë me përgjegjësin e zyrës për të përdorur sipas kërkesave ligjore metodat indirekte dhe për të improvizuar situatën reale të të ardhurave të realizuara prej TP-it.

6.5. Raportet financiarë

66

6.6. Proces-verbali

Eshte nje dokument ndihmes i kontrollorit qe sherben per te fiksuar shkeljet ligjore, mangesite, evidentimi i evazionit apo shkeljet te disiplines financiare. Kontrollori eshte i detyruar qe kur zbulon veprime te tilla, te mbaje proces-verbal me personat shkaktare dhe ato qe cmohen se kane pergjegjesi per to.Procesverbali mund te mbahet vec e vec, si dhe me te gjithe personat njeheresh qe jane te perfshire ne te njejten shkelje. Ky veprim eshte ne vleresimin e kontrollorit, si dhe te rrethanave konkrete.

Proces-verbali detyrimisht duhet te permbaje:

1. Daten dhe vendin e mbajtjes se procesverbalit.2. Emrin e kontrollorit, qe e perpilon.3. Objektin e procesverbalit.4. Emertimin e sakte te shkeljes.5. Dispoziten qe eshte shkelur.6. Shumen e demit te rrjedhur (ne qofte se ka).7. Personat qe cmohen se jane pergjegjes.8. Shpjegimet e personit me te cilin mbahet procesverbali.9. Nenshkrimet e kontrollorit dhe te personit me te cilin mbahet proces-verbali.

Proces-verbali si rregull mbahet ne momentin e konstatimit te shkeljes, vecanerisht kjo eshte e detyrueshme kur objekt i procesverbalit eshte nje veprim evazioni fiskal. Proces-verbali i dorezohet zyrtarisht personit me te cilin mbahet dhe ky i fundit eshte i detyruar qe brenda tri dite-pune ta nenshkruaje ate ose te paraqese verejtjet perkatese. Ne rast se pas mbarimit te ketij afati, proces-verbali nuk eshte nenshkruar, por as nuk jane paraqitur verejtjet, konsiderohet i mireqene dhe kontrollori ben shenimet perkatese poshte emrit te personit (refuzon firmen, nuk ka paraqitur verejtjet brenda afatit etj.).Per te dokumentuar zbulimet e kontrollorit, bashkengjitur proces-verbalit duhet te jene:a. Kopje qe eshte vertetim i origjinalit dhe qe eshte perfaqesim i vertete e korrekt i tij.b. Ekstrakti, qe eshte kopje e vertetuar e nje pjese te caktuar te origjinalit, ku duhet treguar edhe ciles pjese e ciles faqe te dokumentit origjinal i perket ekstrakti.c. Fotografi, kaseta filmike, te cilat duhen vertetuar me proces-verbal ku te tregohet shkalla,vendi dhe objekti.d. Deklarate me shkrim nga nje prej punonjesve te tatimpaguesit, qe zbulon disa rrethana ne mungese te dokumenteve apo qe kundershton dokumentet ekzistuese.e. Deklarata shumuese, qe jane deklarata te perbashketa te bera nga disa individe per te njejten ceshtje.6.7. Proçedurat e raportimit të kontrollit

6.7.1. Adresimi i projekt raportit

Projekt raporti duhet t'i adresohet dhe pales perfaqesuese te shoqerise qe eshte kontrolluar. Me pale te interesuar kuptohen strukturat drejtuese te shoqerise apo personat qe ajo ka autorizuar per ti perfaqesuar. Me dokumentet justifikuese duhet te njihen te gjithe palet e interesuar. Nje person qe eshte perfshire ne nje shkelje apo parregullsi duhet te njihet me opinionin e kontrollorit per

67

kete dhe te kete dhene konfirmimin apo kundershtimin e tij nepermjet dokumentit perkates, proces-verbalit.Projekt raporti dorezohet perpara se te firmoset nga palet dhe perpilohet ne aq kopje sa jane palet e interesuara dhe u lihen ne dispozicion atyre per nje periudhe prej 3 dite-pune per t'i studiuar dhe per te paraqitur opsionet dhe kundershtimet e tyre rreth projektit te raportit.

6.7.2. Përpunimi i raportit të kontrollit

Nga takimi pajtues mund te mos arrihet ne nje mendim te perbashket midis paleve dhe opinionet ose kundershtimet perfundimtare paraqiten pas hartimit dhe dorezimit te raportit final.Kontrolloret mbi bazen e kundershtimeve perkatese bejne modifikimin e raportit per problemet per cilat eshte rene dakord dhe formulojne raportin final.Ne raport duhet te behet arsyetimi i kundershtimeve te subjektit te kontrolluar, te cilat nuk jane reflektuar ne raport dhe nuk jane marre parasysh nga kontrolloret gjate formulimit te raportit final.

6.7.3. Adresimi i raportit final

Pas formulimit te raportit final, pergjegjesi i zyres ja prezanton pergjegjesit te sektorit, i cili ja prezanton bashke me nje informacion permbledhes konstatimet dhe konkluzionet, se bashku me rekomandimet perkatese te Kryetari i deges, i cili ben komentet e tij brenda afatit 4 ditor.

Krahas subjektit te kontrolluar nje kopje e raportit të kontrollit i dergohet DKT-së, brenda pese dite pune nga dorezimi i njoftim-vlerësimit në shoqërinë e kontrolluar.

6.7.4. Njoftimi i TP-it me rezultatet e kontrollit

Përgjegjesine për plotesimin e Njoftim-Vleresimit brenda afatit ligjor e ka Përgjegjesi i Sektorit të Vleresimit, c’ka do të thotë brenda një periudhe nga 1-15 ditë pas dates që mban Raport Kontrolli, i dorezuar me protokoll nga Përgjegjësi i Sektorit të Kontrollit. Pas marrjes se Raport-Kontrollit të miratuar dhe njoftim-vleresimeve perkatese, Zyra e Protokollit të DTM-së ka përgjegjësinë te pergatite kopjet e meposhtme per t’i shperndare ato.

- Per tatimpaguesin jo me vone se 15 dite nga finalizimi i akt-kontrollit:a. Kopje te Akt-kontrollit (vetem) sipas Formularit 3 të MKT-së;b. Njoftim-vleresimin origjinal (Formular Kontrolli 9 të MKT-së) se bashku me Njoftimin

(et) e vleresimeve/pagesave te nxjerra nga sistemi i informatizuar. c. Procesverbalet

- Për kontrollorin, qe ti vendose ne dosjen e tatimpaguesita. Formularin 3 të MKT-së, te Akt-kontrollit dhe gjithe dokumentationin shoqeruesb. Kopje te njoftim-vleresimit (Formular Kontrolli 9 të MKT-së) se bashku me Njoftimin (et) e vleresimeve/pagesave te nxjerra nga sistemi i informatizuar. c. Kopje te process-verbaleve

Nese nevojitet, përgjegjësi i sektorit të kontrollit mund te mbaje nje kopje te akt-kontrollit, por kjo nuk eshte e detyrueshme dhe duke pasur parasysh se nje kopje e Raport-Kontrollit tashme gjendet ne dosjen e TP-it .

68

6.7.5. Konstatime të shmangies së tatimit

Nese kontrollori veren se eshte praktikuar shmangia tatimore, e cila rezulton ne firo te te ardhurave, ai keto fakte ia raporton Kryetarit te Deges. Kur shmangia tatimore ndodh per shkak te mangesive ne legjislacion, kontrollori duhet te bej rekomandime per permiresime te legjislacionit, duke i drejtuar keto sugjerime tek Përgjegjësi dhe Kryetari i Deges. Pas analizimit të propozimeve dhe diskutimit, sugjerimet percillen zyrtarisht ne DPT.

6.8. Kërkesa për hartimin e Raportit të Kontrollit

Raporti i kontrollit ka qellim te informoje pergjegjesin e zyres, te sektorit dhe Kryetarin e Deges si dhe perdoruesit e tjere potenciale. Nje renditje logjike e permbajtjes do t'i jape lexuesit te raportit nje kuptim te plote te informacionit qe duhet paraqitur. Per te arritur kete strukture, kerkesat e meposhtme jane orientimi i duhur per hartimin e nje raporti kontrolli.

6.8.1. HyrjaKjo duhet te percaktoje objektin e kontrollit, qellimin dhe periudhen e kontrollit, bazen ligjore mbi te cilin mbeshtetet kontrolli si dhe prononcime te tjera qe kane te bejne me pershkrimin e pergjithshem te tatimpaguesit. Ne kete pjese kontrollori evidenton zbatimin e detyrave te lena nga kontrolle te meparshme, si dhe problematika te lidhura me plotesimin e Formularit Nr.4.1, apo borxheve tatimore te cilat jane te pazgjidhura ende.

6.8.2. PërmbledhjaKjo eshte pjesa me e veshtire e raportit dhe synon qe kontrollori duhet te konsolidoje rezultatin e pergjithshem, zbulimet kyc, rekomandimet dhe kendveshtrimin e drejtimit. Ai duhet te jete i formuluar ne paragrafe te shkurter dhe koncize. Eshte e rendesishme qe ky seksion te mos jete me i gjate se nje-dy faqe dhe secila pike te jete:- Me numer;- Radhitur sipas rendesise;- Perfaqesuese e trupit kryesor te raportit;- I formuluar logjikisht dhe i qarte ne kuptimin e lexuesit.

6.8.3. ZbulimetKy seksion formon trupin kryesor te raportit dhe jep bazat per permbledhjen. Krahas renditjes se zbulimeve, ndihmat vizive, sic jane diagramat, mund te jene shume te pershtatshme perte theksuar apo permbledhur zbulimet kyc.6.8.4. Komentet e përgjithshmeKy seksion opsional mund t'i adresoje vezhgimet e kontrollorit apo ceshtjet e tjera te pambuluara me pare.

6.8.5. Pozita aktualeEdhe ky eshte seksion opsional dhe mund te jete nje mjet i vlefshem per menaxhimin, per te treguar poziten aktuale te nje shoqerie nen investigim dhe te jape sygjerime per permiresimet e ardhshme ne drejtimin e njesise.

6.8.6. Konkluzionet dhe rekomandimet

69

Konkluzionet duhet te jene nje permbledhje e shkurter e kontrollit te pergjitshem apo e rishikimit dhe qendrimit te kontrollorit. Permbledhja e zbulimeve dhe rekomandimeve duhet te jape nje mbulim te plote te raportit dhe per kete arsye, perfundimi ka nevoje vetem te reflektoje pikat kryesore te tij.

6.8.7. Shtesat dhe formatimi i raportitKjo perfshin te gjithe materialin e nevojshem justifikues per te mbeshtetur dhe provuar zbulimet e kontrollit. Gjate hartimit te projekt raportit inspektori duhet të përfshijë përgjigjet e pyetjeve lidhur me:a. Pamjen e jashtme- Raporti i përfunduar a reflekton një imazh profesional?- Pamja e jashtme a e tërheq lexuesin?b. Gramatikën dhe përdorimin- Gramatika e përdorur a është e saktë?- Shenjat e pikësimit a janë të sakta?c. Përmbajtjen dhe strukturën- Përmbajtja a ka kuptim?- A i jep struktura lexuesit një qartësi të vazhdueshme?- A jane të grupuara në mënyrë efektive idetë?- A është logjik prezantimi?- A ka çdo dyshim një provë ligjore dhe të paanshme?- A janë fjalitë të shkurtra dhe të thjeshta, apo janë të gjata dhe pa kuptim?d. Mesazhin- Objektivat e kontrollit a janë të deklaruara qartë?- A janë përfshirë zbulimet, përfundimet dhe rekomandimet?- A është i plotë mesazhi?e. Parashtrimin e raportit- A është raporti i drejtë dhe efektiv?- A i thekson raporti zbulimet kryesore?f. Thjeshtësinë e të kuptuarit- A e jep fjalia idenë lehtësisht apo ka një problem në vetvete për shkak të strukturës së saj?- A e përfshin trajtimin e temave kryesore fjalitë e raportit?- A i përshtaten fjalitë njëra-tjetrës lehtë?- A mund të eliminohen fjalët e përsëritura pa ndryshuar kuptimin?

6.8.8. Kërkesa të tjera për hartimin e Raportit të KontrollitKur hartohet raporti i kontrollit, duhet te mbahen parasysh edhe kërkesat e meposhtme:- Zbulimet duhet te paraqiten ne nje menyre te pakthyeshme dhe te qarte; - Shprehjet e pasakta duhet te shmangen (duket, ne pergjithesi, ndonjehere, me sa duket), si dhe shprehjet te tjera pergjithesuese, si dhe me kuptim abstrakt;- Stil te sakte te te shprehurit; - Shmangie te perdorimit te pyetjeve, apo shfaqjes se dukshme te njëanshmërisë;- Klasifikimi i zbulimeve (ato te rendesishmet duhet te paraqiten ne prezantimin e konkluzioneve);- Shmangie te supozimeve apo hamendësimeve;- Evidentim i zbatimit te detyrave dhe permiresimeve te arritura, qe nga kontrolli i fundit.

6.9. Koha që duhet të harxhohet për kryerjen e kontrollit

70

Sasia e kohës së harxhuar dhe kufiri i lejuar i përdorimit të saj nga inspektori janë të lidhura me cilësinë e kontrollit. Koha e harxhuar në një kontroll duhet të llogaritet në varësi të kompleksitetit të rastit, transaksioneve mjaft të shpeshta për tu verifikuar, kryqëzimeve të domosdoshme të dokumentacionit, të cilat do të justifikojnë zbulimin tatimor dhe korigjimin e deklarimit të tatimpaguesit, të të dhënave tekniko-profesionale specifike, që nuk janë trajtuar nga kontrolle të mëparshme dhe përbëjnë një eksperiencë të panjohur, apo kur kontrollori ka konstatuar situata të veçanta që nuk kanë precedent sqarues apo interpretues ligjorë të mëparshëm.

6.10. Përdorimi i metodave indirekte

Herë pas here kontrollorët konstatojnë gjatë shqyrtimit të dokumentacionit të TP-ve regjistrime të dyshimta dhe të paplota sipas kërkesave ligjore. Në këto raste kontrollori i duhet të veprojë menjëherë dhe vendosmërisht për ta kapërcyer këtë pengesë. Nëse kontrollori nuk bindet për aftësinë tatimpaguese të deklaruar nga TP-i, atëherë ai duhet të përdorë metoda indirekte.

Përdorimi i këtyre metodave indirekte është një mjet i fuqishëm në duart e kontrollorit dhe nëse përdoret efektivisht do të shërbejë si një inkurajim për TP-in për ta mirëkuptuar dhe mirëzbatuar ligjin.

Përdorimi i metodave indirekte, në zbatim të Nenit 36 të Ligjit “Për procedurat tatimore në RSH” ka të bëjë me zbatimin e teknikave dhe llogaritjeve lidhur me fluksin e parasë, ndryshimin e kapitaleve, sasinë e nivelit të shpenzimeve për jetën personale e familjare të drejtuesve të shoqërisë.

KAPITULLI 7

7. Detyrimet që kanë personat e tretë për të dhënë informacion që lidhet me shoqërinë e cila kontrollohet.

71

Me qëllim llogaritjen e sakte te detyrimeve tatimore, DTM perdor çdo burim te mundshem informacioni te vlefshem. Personat fizikë dhe juridikë si edhe institucionet e ndryshme qeveritare dhe të pavaruara janë të detyruar t’i japin organeve tatimore informacione te ndryshme per percaktimin sa me te sakte te situates ekonomiko- financiare te TP-it, për marëdhënie financiare-ekonomike që kanë kryer. Ato jane gjithashtu te detyruar të lejojnë punonjësit e autorizuar të DTM-së të shqyrtojnë të gjitha dokumentat, qe sherbejnë per llogaritjen e sakte te tatimeve.

Detyrohen të japin informacionet e duhura, ne menyre automatike, pa kerkesen e organeve tatimore, te gjitha subjektet e meposhtme:

1. Sistemi Gjyqësor, per te gjitha rastet kur tatimpaguesit pushojnë aktivitetin, shpërndahen, ose pësojnë ndryshime thelbësore brenda kuptimit të Ligjit Nr. 7638, date 19.11.1992 “Për Shoqëritë Tregtare”. Gjykatat njoftojnë organet tatimore për të gjitha vendimet qe marin lidhur me mbylljen e veprimtarise, me shperndarjen e shoqerive si dhe me ndryshimet thelbesore qe pesojne shoqerite (ndryshime te cilat ne baze te Ligjit ‘’Per shoqerite tregetare’’, njihen me vendim gjykate), brenda 5 ditëve nga dita e marrjes se vendimeve. Kur bëhet fjalë për detyrime tatimore te papaguara nga shoqerite te cilat kerkojne te cregjistrohen, gjykatat nuk mund të nxjerrin një vendim përfundimtar derisa organet tatimore te vërtetojnë se jane paguar të gjitha detyrimet tatimore. Gjykata dergon në organet tatimore nje kopje të Vendimeve Gjyqesore së bashku me kërkesën e tatimpaguesit.

2. Organet Doganore jane te detyruara të shënojnë në fletën e zhdoganimit të importeve dhe në fleten e doganimit te eksporteve numrin e identifikimit te tatimpaguesit sipas Certifikatës së TVSH-së, kodin fiskal te tij, vitin dhe vendin ku është regjistruar tatimpaguesi. Ato jane te detyruara te mos bejne veprime zhdoganimi e doganimi te mallrave kur tatimpaguesit nuk paraqesin certifikaten e regjistrimit si tatimpagues dhe certifikaten e TVSH. Drejtoria e Pergjithshme e Doganave, i dergon zyrtarisht Drejtorise se Pergjithshme te Tatimeve sipas percaktimit te bere ne nje Akt - Mareveshje te lidhur midis dy Drejtorive te Pergjithshme, te dhena analitike te tatimpaguesve qe kane kryer importe dhe eksporte gjate muajit. Ky informacion duhet te permbaje domosdoshmerisht te dhenat identifikuese te tatimpaguesit si emrin tregtar te tij, NIPT-in, vleren doganore dhe detyrimet tatimore te paguara ne Dogane. Te dhenat e derguara jane te ndara per sejcilin tatimpagues dhe per cdo rreth.

3. Zyrat e Regjistrimit të Pasurive jane te detyruara te dergojne ne organin tatimor te rrethit perkates, brenda dates 10 te muajit pasardhes nje liste te akteve te regjistrimit te pasurise e cila permban llojin e pasurise qe tjetersohet, emrin e shitesit, tatimin e paguar (te mbajtur ne burim) dhe vleften perkatese te pasurise se shitur apo te tjetersuar. Kjo liste permbledh si rastet e kalimit te pronesise nepermjet shitjes, ashtu edhe rastet e dhurimit e te trashegimise.

Gjate një kontrolli te ushtruar tek nje TP, per te percaktuar ne menyre reale detyrimet e tij tatimore, DTM mund të ketë nevoje qe te disponojë informacione te tjera shtese per te. Ne kete rast, DTM, ka te drejte te kerkoje nga cdo person i trete qe ka marredhenie biznesi direkte apo

72

indirekte me tatimpaguesin, qe perkundrejt kerkeses me shkrim te organeve tatimore, te japë informacionin qe i kerkohet.

Te gjithe personat e trete (perfshire ketu edhe bankat) jane te detyruar te kthejne pergjigje dhe te japin informacionin e kerkuar nga organet tatimore brenda 30 ditesh nga data e kerkeses me shkrim te organit tatimor. Date e kerkeses se organeve tatimore konsiderohet data ne te cilen kerkesa eshte dorezuar nga ana e tyre ne poste apo tek personi i trete te cilit i kerkohet informacioni (ne rastin kur kerkesa dergohet dorazi). Kur sistemi i mbajtjes se regjistrimeve eshte i informatizuar, te gjithe jane te detyruar te japin informacionet e kerkuara nga DTM ne menyre elektronike.

73

KAPITULLI 88. E drejta e shoqërive për të mos bërë objekt kontrolli dokumenta të veçanta për arësye konfidencialiteti.

Ne zbatim te VKM Nr.380, date 31.05.2001 “Per sigurimin e informacionit te klasifikuar “Sekret Shteteror” ne fushen industriale” institucionet shteterore, te cilat, per nevoja te realizimit te detyrave duhet te hyjne ne maredhenie me subjekte shteterore, private, me institucione kerkimore-shkencore etj., vendase ose te huaja per realizimin e projekteve dhe planeve shkencore, teknologjike dhe ekonomike, qe kane lidhje me sigurine kombetare dhe perbejne informacion te klasifikuar "sekret shteteror", duhet t'u kerkojne atyre "certifikaten e sigurise industriale".Te drejten per te leshuar kete certifikate e ka Drejtoria e Sigurimit te Informacionit te Klasifikuar (DSIK) prane Keshillit te Ministrave.Leshimi i certifikates behet pasi kryhet verifikimi i kontraktuesit.Pervec kushteve te percaktuara me aktet e tjera normative ne interes te sigurimit dhe tembrojtjes se informacionit te klasifikuar "sekret shteteror", kontrata duhet te permbaje:a. kerkesat e hollesishme per mbrojtjen e informacionit te klasifikuar "sekret shteteror", tedetyrueshme per kontraktuesin, si dhe pasojat ne rast shkeljeje;b. nivelin e klasifikimit te kontrates, i cili duhet te jete i njejte me nivelin e informacionit teklasifikuar "sekret shteteror", qe perfshihet ne kontrate;Kur perfshihen me shume se nje nivel klasifikimi kontrata merr nivelin e klasifikimit me telarte.c. personat pergjegjes per mbikeqyrjen , inspektimin, trajnimin dhe keshillimin e personelit, i cili merr pjese ne njohjen, ne zbatimin apo ne cdo faze tjeter qe lidhet me realizimin e kontrates se klasifikuar.

Nga sa me lart kuptohet se gjithe c’fare do te jete objekt i kontrollit te DTM-se duhet te marre ne konsiderate pikerisht ato dokumente te cilat perbejne sekret industrial apo pronesi te tille industriale, e cila ka te beje me sekretin industrial te nje marke apo patente. Ne cdo rast te kryerjes se kontrollit te produkteve qe jane nje marke e regjistruar si e tille ne Ministrine e Ekonomise kontrolloret do te kene parasysh verifikimin e konsumit te lendeve te para dhe materialeve ne ato sasi, qe nuk cenohet konfidencialiteti i sekretit industrial.

74

KAPITULLI 9

9. Gjobat që zbatohen kur refuzohet paraqitja e dokumentacionit të kërkuar.Si rregull, kontrollori eshte vete pergjegjes ne radhe te pare per masen e pranimit te tij ne subjektin qe ai do të kontrollojë. Në momentin e njoftimit dhe gjatë gjithë procesit të kontrollit duhet të prezantojë nje sjellje shoqerore dhe me edukate ne raport me shoqërinë e kontrolluar. Aftesia per te degjuar eshte po aq e rendesishme sa edhe aftesia per te mos lejuar provokime. Sjellja e kontrollorit duhet te reflektoje vetepermbajtje kur flet me përfaqësuesit e shoqërisë që kontrollon, pavarësisht nëse janë të njohur ose ish- kolege. Ai nuk duhet te prononcohet dhe as te jape gjykime personate per problemet qe kontrollon. Çdo shenje paragjykimi duhet shmangur. Ai duhet te konsultohet me përgjegjësin e tij ne rast se ka dyshime.

Refuzimi i shoqërisë per te pranuar nje kontrollor per kryerjen e kontrollit, si rregull duhet temerret parasysh duke caktuar nje kontrollor tjeter. Vetem ne raste te vecanta kur pretendimet e shoqërisë jane te tilla qe ne menyre te dukshme synohet shmangia e nje kontrollori, per shkak te profesionalizimit te tij dhe qe ka per qellim fshehjen e te dhenave ose mbulimin e veprimeve te parregullta, ose kur kerkesa nuk eshte e arsyetuar, Përgjegjësi i Sektorit nuk duhet te marre parasysh kerkesen e subjektit.

Kur ka rezistence nga subjekti apo perfaqesues te tij kontrollori i ben te ditur se, vonesa ne dhenien e informacionit, konsiderohet si mungese deshire per bashkepunim, rrit kohezgjatjen e kontrollit, mundesine per penalizim sipas ligjit te procedurave dhe per pasoje pengesa per kryerjen e aktivitetit ekonomik te TP.

Ne rast se, TP-i apo njesi te tjera te lidhura me te, te parashikuara ne ligjin “Per procedurat tatimore ne RSH” gjate kryerjes se kontrollit nuk japin te gjitha informacionet e kerkuara (dokumentat justifikuese, regjistrimet, etj), ne baze te Nenit 51 te Ligjit Nr.8560, date 22.12.1999 ” Per Procedurat tatimore ne RSH” konsiderohet shkelje, e cila pasi propozohet nga kontrollori me shkrim dhe pasi firmoset dhe nga Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit i paraqitet Kryetarit e Deges per zbatim, ku masa e gjobes eshte 100 – 200 mije leke.Ne rast se, tatimpaguesi pengon kryerjen e kontrollit apo ben perpjekje per te ndaluar veprimin e inspektorit direkt apo indirekt, vete ose nepermjet nje personi tjeter, ne baze te Nenit 53, te Ligjit Nr.8560, date 22.12.1999 ” Per Procedurat tatimore ne RSH”, e cila pasi propozohet nga kontrollori me shkrim dhe pasi firmoset dhe nga Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit i paraqitet Kryetarit e Deges per vendosjne e gjobes 1 milion leke.

75

KAPITULLI 10

10.1. Shkëmbimi i informacionit me institucionet dhe të tretë.

Shkëmbimi i informacionit me insitucionet dhe organima dhe të tretë ka një rëndësi jetike për saktësinë e përcaktimit të detyrimev tatimore. Në këtë kontekst, marrin rëndësi shfrytëzimi i informacionit me gjithe ato institucione, shoqata, organizma vendsa dhe të huaj, administratat homologe të vendeve të tjera, palë të treta etj., të cilët në bazë të kushteve të firmosura të Marrëveshjeve ndër të tjera kanë detyrime dhe për shkëmbimin e informacionit.Në këtë mënyrë duhet të funksionojë shkëmbimi i infromacionit dhe me ato institucione dhe të tretë, sipas përcaktimit në Nenet 65, 66, 66/1 dhe 67 të Ligjit Nr.8560, datë 22.12.1999 “Për procedurat tatimore në RSH”

10.1.1. Shkëmbimi i informacionit me doganat shqiptare

DPT i dërgon cdo muaj DTM-së, informacionin e plote per importet dhe eksportet e realizuara nga TP-it e regjistruar ne këtë Degë. Si nje nder burimet me kryesore te informacionit, eshte e domosdoshme qe ai te shfrytezohet gjate kontrolleve qe kryhen ne TP. Nga ana tjtër, DTM merr informacion direkt nga doganat, për raste të ndryshme të këmbimit të informacionit për saktësinë e deklaratave doganore të TP-ve të saj. Me marrjen e informacionit mujor lidhur me veprimet doganore te TP-ve te juridiksionit, Sektori i Investigimit dhe Inteligjencës (SI&I) ben zberthimin e veprimeve doganore qe ka kryer cdo TP, duke i pasqyruar keto ne skeda per secilin prej tyre. Keto skeda, se bashku me permbledhesen e derguar nga DPT siglohen nga Kryetari i Deges, Pergjegjesi i Kontrollit dhe ai i Vlerësimit. Këto të dhëna janë në dosjen e cdo TP-i, dhe vihen ne dispozicion te grupeve te kontrollit. Pra cdo grup kontrolli apo kontrollor, para se te marre detyren per kontrollin e subjektit, duket te kete domosdoshmerisht te dhenat mbi veprimet doganore te ketij subjekti. Grupi i kontrollit, ben krahasimin e importeve apo eksporteve te derguara nga Drejtoria e Pergjithshme, me importet apo eksportet qe ka deklaruar subjekti.Në cdo rast afati i kthimit të përgjgjies nga njëri institucion t tjetri nuk duhet të kalojë 15 ditëshin, në zbatim të Kodit të Procedurave Administrative.

10.1.2. Shkëmbimi i informacionit me Degën e Thesarit

Informacioni qe merret nga Deget e Thesarit eshte nje nder burimet me te rendesishme per kontrollin e rregullshmerise se derdhjes se detyrimeve tatimore nga TP-it. SI&I merr ne menyre kronologjike te dhenat nga Deget e Thesarit, per te gjitha likujdimet dhe xhirimet qe entet e ndryshme buxhetore bejne ne favor te tatimpaguesve te cilet kane furnizuar mallra apo sherbime per keto ente. Te dhenat ne Deget e Thesarit merren, si per likujdimin e investimeve qe kane kryer entet buxhetore (zeri 05), po ashtu edhe per likujdimet e shpenzimeve operative te bera nga keto ente (zeri 03). Azhornimi i të dhenave nga Deget e Thesarit behet te pakten nje here ne jave. SI&I regjistron kronologjikisht te gjitha veprimet e likujdimit ne regjistra te vecante. Ne fund te muajit, keto te dhena ndahen dhe grupohen sipas TP-ve, te cilet kane bere furnizimet, duke perdorur per kete qellim skeda personale.

Nxjerrja e te dhenave nga Dega e Thesarit, pasqyrimi i tyre ne regjistrin kronologjik dhe hedhja e tyre ne skeden e cdo TP-i, qe eshte likujduar nga enti buxhetor per sherbimet apo mallrat e

76

shitura, kontrollohen dhe siglohen cdo muaj nga Kryetari i Deges. Ky i fundit, organizon edhe rikontrolle, me qellim verifikimin e korrektesise se nxjerrjes se te dhenave dhe pasqyrimit te tyre ne kartelen e cdo tatimpaguesi. Kartelat me te dhenat perkatese per cdo tatimpagues, SI&I ja dorezon cdo muaj me procesverbal te rregullt Pergjegjesve te Sektoreve të Kontrollit dhe atij të Vlerësimit.

10.1.3. Shkëmbimi i informacionit me Këshillin e Rregullimit të Territorit

SI&I merr te dhenat e Këshilli i Rregullimit të Territorit (K.RR.T.) se rrethit cdo muaj mbi lejet e ndertimit te dhena nga ky organ ne muajit paraardhes. Te dhenat mbi lejet e ndertimit qe u jepen shoqerive te cilat ndertojne apartamente banimi, do te pasqyrohen domosdoshmerisht ne dosjen e sejciles shoqeri. Informacioni i marre nga KRT-ja nuk duhet te kufizohet vetem ne lejet e dhena per shoqerite e ndertimit, por te merret edhe per lejet e dhena per ndertime nga individet (vila private) me qellim verifikimin e metejshem dhe per nevoja kontrolleve të tjera. Me keto institucione, bazuar dhe në Marrveshje bashkepunimi, jane te detyruara te behen shkembime informacioni për gjithe parregullsite qe vijne nga mosplotesimi i kritereve respektive prej TP-ve.Përvec, informacionit periodik, ato mund te shkembejne informacion, sa here del e nevojshme nje vcerifikim apo kryqezim informacioni. Ky shkembim kryhet nepermjet DPT-se, por DTM mund te shkembeje korespondence dhe me KRRT-te e rretheve.

10.1.3. Shkëmbimi i informacionit me Zyrat e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme

Te dhenat qe merren nga ZRPP-te perbejne nje burim te mire informacioni ne disa drejtime:-Per kontrollin e derdhjes se tatimit mbi te ardhurat personale qe lidhet me kalimet e pronesise, si nepermjet shitjeve, ashtu edhe nepermjet dhurimeve.-Per verifikimin dhe kontrollin e arketimeve te pasqyruara nga shoqerite e ndertimit dhe qe kane lidhje me apartamentet e banimit qe ato ndertojne.

ZRPP-të jane te detyruara ta dergojne ne DTM pa kerkesen e ketij te fundit. Në rastet kur nuk dërgohet në DTM, por në DPT, atëherë kjo e fundit e dërgon menjëherë me shkresë përcjellëse në dfestinacionin që i nevojitet për kryerjen e kontrolleve dhe kryqëzimeve.

SI&I, per te gjitha shitjet e apartamenteve te kryera nga shoqerite e ndertimit, ja kalon informacionin zyrtarisht dhe ne menyre periodike Sektorit të Kontrollit dhe atij të Vlerësimit, me qëllim kontrollin dhe verifikimin me vetëdeklarimin e TP-it. Per te gjitha kalimet e pronesise nga individi ne individ, SI&I verifikon derdhjen dhe kalimin ne llogarine e buxhetit te tatimit perkates mbi te ardhurat personale nga kalimi i pronesise.Përvec, informacionit periodik, ato mund te shkembejne informacion, sa here del e nevojshme nje vcerifikim apo kryqezim informacioni. Ky shkembim kryhet nepermjet DPT-se, por DTM mund te shkembeje korespondence dhe me ZRPP-te e rretheve.

10.1.4. Shkëmbimi i informacionit me Shoqatën e Ndërtuesve të Shqipërisë

10.1.5. Shkëmbimi i informacionit lidhur me blerjet e kryera nga ndërmarrje publike

Disa TP te medhenj si Telekom sh.a, Kesh sh.a, Armo sh.a, Albpetrol etj. realizojne blerje mallrash dhe sherbimesh nga subjekte juridike dhe fizike private. Te dhenat mbi keto

77

transaksione nuk mund te identifikohen nepermjet kontrollit neper Deget e Thesarit, pasi keto subjekte nuk operojne nepermjet tij.

Per identifikimin e ketyre transaksioneve, SI&I kerkon dhe merr informacion direkt ne keto TP. Ky informacion duhet të permbajë te gjitha blerjet qe ka bere TP-i ne fjale nga te tretet. Informacioni merret ne menyre zyrtare dhe kronologjike. Formati i informacionit duhet të kërkohet në CD apo disketë, por në pamundësi do të merret ashtu si e jep TP-i. Vemendja perqendrohet kryesisht ne furnizimet e medha qe kane lidhje me tenderat e shpallura nga keto TP (Kesh, Telekom, Albpetrol etj). Ndër të tjera, informacioni duhet te permbaje gjithashtu edhe te dhenat e TP-it furnizues (emri i shoqerise, NIPT-i etj), sasite e mallrave dhe sherbimeve te furnizuara, cmimet e aplikuara dhe te ardhurat e realizuara.

Me pas, keto te dhena zberthehen nga SI&I sipas vendit ku eshte i regjistruar TP-i furnizues. Per te gjithe TP-it e DT-ve te tjera, informacioni i dergohet zyrtarisht deges se tatimeve te atij rrethi duke pasqyruar ne kete informacion te gjitha te dhenat e domosdoshme, me qëllim që të kryhet si kryqëzimi i informacionit midis shitësit dhe blerësit, por nga ana tjatër të nxirren të dhëna para kontrollit, që do të nevojiten për kryerjen e kontrollit.

10.1.6. Shkëmbimi i informacionit me Shoqatën e Hidrokarbureve të Shqipërisë.

SI&I perpunon cdo muaj te dhenat e meposhtme:-verifikohen importet e bera nga tatimpaguesi per muajit perkates.-verifikohen dhe kontrollohen te gjitha faturimet dhe shitjet mujore te tatimpaguesit.

Meqenese shoqerite e licensuara te tregtimit me shumice te karburanteve, kane pergjithesisht edhe shoqeri te tregtimit me pakice te tyre (te cilat veprojne si shoqeri te pavarura nga shoqeria e tregtimit me shumice), shitjet e muajit perkates ndahen ne dy grupe: shitje per shoqerine e vet te tregtimit me pakice dhe shitje per te tretet.

-shitjet e bera per shoqerine e vet te tregtimit me pakice, pasqyrohen cdo muaj ne dosjen perkatese dhe perdoren nga organi tatimor per: kontrollin e deklarimit dhe te derdhjes se TVSH-se; per percaktimin e sakte te paradhenieve te tatimit mbi fitimin; per kontrollin e bilancit dhe te rezultatit te subjektit.

-shitjet e bera per distributoret e tregtimit me pakice te karburanteve, pasqyrohen cdo muaj ne kartelen e subjektit perkates. Te dhenat per blerjet e distributoreve te rretheve te tjera i dergohen zyrtarisht deges se tatimeve te atij rrethi cdo muaj, ndersa te dhenat e blerjeve nga distributoret e rrethit futen ne dosjen perkatese te tatimpaguesit dhe perdoren si per kontrollin e deklarimit dhe te derdhjes se TVSH-se, ashtu edhe per kontrollin e tatimit mbi fitimin dhe percaktimin e detyrimit tatimor ne forme paradhenie.

Ne te njejten menyre nxirren dhe perpunohen te dhenat edhe nga shoqeria “ARMO” sha, si edhe nga magazinat e tregtimit me shumice qe kjo shoqeri ka ne disa rrethe te vendit. Edhe ne kete rast, Deget e Tatimeve ne Fier dhe Mallakaster, si dhe Deget e Tatimeve ne rrethet ku kjo shoqeri ka magazina te shitjes me shumice te karburanteve, nxjerrin, perpunojne shperndajne dhe perdorin informacionin sikurse u sqarua me siper.

Megjithëse, sipas ligjit të ptocedurave tatimore këto institucione duhet të dërgojnë informacion në mënyrë automatikenë rast mosdërgimi, SI&I duhet të kërkojë nëpërmjet korespondencës zbatimin e kërkesës së ligjit, për shkëmbim të informacionit.

78

10.1.8. Shkëmbim informacioni me organizata dhe OJF

10.1.9. Shkëmbimi i informacionit me administratat e vendeve të tjera që vendi ka nënshkruar Marrëveshje për eleminimin e taksimit të dyfishtë

10.2. Kontrolli i SI&I të DTM-së lidhur me shkembimin e informacionit per shmangien e evazionit fiskal

Drejtoria e Investigimit dhe Inteligjencës në DPT kontrollon dhe mbikqyr sektoret dhe punonjesit I&I ne DT-ve. Edhe në DTM, monitorimi teknik i ecurise se punes dhe zbatimi I orientimeve dhe detyrave nga DPT pa hyrë në kopetencat e Kryetarit dhe Përgjegjësit të SI&I ne DTM, kryhet nga DI&I,. Per kete qellim, organizon kontrolle te ketyre sektoreve dhe punonjesve ne degen e tatimeve dhe pergatit akt kontrollin perkates, duke propozuar edhe masa ne rast moszbatimi te ligjeve, udhezimeve dhe rregulloreve perkatese.

10.3. Informimi i DTM-së për kontabël të miratuar apo ekspertë të autorizuar në rastet kur konstatohet keqpërdorim i liçensave nga ana e tyre.

Sipas V.K.M. Nr. 150, date 31.03.2000, organizmi profesional rreth te cilit grupohen ekspertet kontabel te autorizuar, ashtu sikurse percaktohet ne ligjin "Per Shoqerite Tregetare", eshte Instituti i Eksperteve Kontabel te Autorizuar (IEKA), i krijuar ne baze te Urdhereses te Keshillit te Ministrave Nr .1 date 02.10.1995 dhe regjistruar me Vendimin e Gjykates te rrethit Tirane Nr. 3573 date 16.10.1998.Auditues të huaj, persona fizikë dhe shoqëri të huaja të auditimit, që dëshirojnë të kryejnë kontrollin ligjor të llogarive të shoqërive tregtare apo të organizatave ekonomike të tjera të vendosura në Republikën e Shqipërisë, duhet të regjistrohen, paraprakisht, në listën e ekspertëve kontabël të autorizuar.Funksionet e ekspertit kontabel te autorizuar jane te papajtueshme me çdo angazhim ose akt te natyres qe demton drejtperdrejte a terthorazi pavaresine ose ndershmerine e tij.

Pervec ndalimeve, kufizimeve dhe papajtueshmerive te percaktuara nga ligji Nr.7638, date 19.11.1992 "Per shoqerite tregtare" funksionet e ekspertit kontabel te autorizuar jane te papajtueshme me çdo post te punesuari, me çdo akt tregtie a ndermjetesimi, me çdo mandat tregtar, madje edhe perfaqesimi gjyqesor ne ceshtjet qe interesojne klientet e tij, me çdo pune kontrolli ne nje shoqeri, ne te cilen ai ka drejtperdrejte a terthorazi interesa personale dhe me çdo veprimtari tjeter qe tenton ta beje te varur .

Ekspertet kontabel te autorizuar i permbahen me rreptesi sekretit profesional dhe zbatimit te kompetencave e ndergjegjes profesionale, pavaresise morale dhe materiale. Ata jane te pavarur nga administratat shteterore, por duhet te kene me to raporte miresjelljeje dhe te veprojne me ndershmeri te plote ne marredheniet profesionale me perfaqesuesit e ketyre administratave.

Punimet e kryera nga ekspertet kontabel ne ushtrimin e profesionit te tyre shperblehen nga personat, ose shoqerite e interesuara. Per keto punime lidhet nje marreveshje me shkrim qe percakton natyren e misionit, punimet per t'u kryer dhe kushtet e shperblimit.

79

Shpenzimet e veçanta per udhetim e dieta, te kryera nga ekspertet kontabel te autorizuar per llogari te klienteve te tyre, paguhen nga keta te fundit jashte honorareve. Shuma e honorareve te anetareve te institutit vendoset ne marreveshje me klientet, por me respektimin rregullave te percaktuara sipas normativave ligjore e nenligjore. Shuma e honorareve duhet te jete e arsyeshme dhe te perbeje shperblimin e drejte te punes a te sherbimeve te kryera, si dhe te veshtiresise teknike te çeshtjeve per t'u zgjidhur, duke pasur parasysh cilesine e tyre, titullin, emrin e mire dhe pergjegjesine morale e materiale te ekspertit. Honoraret nuk mund te caktohen ne asnje rast ne varesi nga rezultati financiar i klientit dhe nderhyrjes se eksperteve. Honoraret paguhen në të holla dhe përjashtojnë cdo shpërblim tjetër.

Cdo shkelje e ligjeve dhe akteve nënligjore e rregullave dhe e standarteve profesionale, cdo neglizhencë e rëndë e cdo fakt që bie në kundërshtim me bindjen ose nderin, të lejuara nga një ekspert kontabël i autorizuar, person fizik apo shoqëri përbën një faj të ndëshkueshëm nga një masë disiplinore ose penale dhe kur këto shkelje, neglizhenca apo akte, nuk lidhen me ushtrimin e profesionit. Kur shkeljet përbëjnë vepër penale zbatohet Neni 168 i Kodit Penal.

Vendimet per pezullimin e perkohshem ose fshirjen nga lista e te eksperteve kontabel te autorizuar publikohen ne nje buletin zyrtar te njoftimeve civile e tregtare. Publikimi i vendimeve behet pa treguar motive.

DTM, e cila ka nen administrim shoqerite me te medha te vendit mund te vendose kontakte me IEKA-n per nje korespondence periodike lidhur me menyren dhe cilesine e zbatimit te detyrave qe ju ngarkon ligji eksperteve kontabel te autorizuar.Kjo korespondence duhet ti sherbeje Pergjegjesit te sektorit te Kontrollit te DTM-se per tu informuar per gjithe ato raste kur gjate kontrollit ka dyshime se raporti i ekspertit kontabel te autorizuar ka gabime apo ka prezantuar informacion qe mbulon nje deklarim joreal dhe qe nuk eshte ne perputhje me misionin e ekspertit. Pergjegjesit e zyrave do te hartojne per Pergjegjesin e Sektorit ne menyre periodike mujore raporte informative per gjithe ekspertet kontabel te autorizuar qe jane konstatuar me parregullsi apo fshehje te parregullsive te llogarive te shoqerive qe ju kane bere ekspertizen.

Ky azhornim do te behet dhe per TP-it qe jane nen administrimin e DTM-se, por jane te regjistruar ne DT-ve ne rrethe.

KAPITULLI 11

11. Përdorimi i informacionit të DTM-së drejtuar DT për verifikime. Kryqëzime informacioni dhe kryerje kontrolli. Përdorimi i informacionit kur vjen nga jashtë DTM.

11.1. Procedura e përdorimit të burimeve të informacionit të DTM-së për DT për verifikime, kryqëzime informacioni dhe kryerje kontrolli

Nëse per çështjen qe kerkon verifikim eshte e nevojshme te kryhet një vizitë specifike në DT-ve pritëse, kujtesës i duhet vënë shënimi ‚Urgjent’ dhe kopja duhet të mbahet në dosjen e tatimpaguesit dhe kontrolli tatimor të mos mbyllet derisa të merret një përgjigje.

80

Kur kerkesa mban shenimin urgjent, pasi të merret ajo duhet t’i përcillet Kryetarit të DT-ve pritëse i cili shqyrton aresyen e urgjences, dhe nëse ka kontrollor ne dispozicion, autorizon nje kontroll te kufizuar. Nese nuk ka kontrollor ne dispozicon, kerkesa trajtohet në planin e kontrollit të muajit pasardhës, dhe nderkohe njoftohet DTM, qe ka bere kerkese duke i kthyer kujtesen.

Nese DTM qe ka bere kerkesen kerkon informacion ne menyre urgjente, Kryetari i DT-ve qe ka marrë kërkesën ben shperndarjen e burimeve qe ka ne lidhje me kerkesen e bere.

Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit te DTM-së, i kërkon homologut perkates te nje DT tjeter kur ndonje kerkese urgjente nuk i është pergjigjur brenda 30 diteve. Pergjegjesi i Sektorit te Kontrollit te DTM-së, qe ka bere kerkesen, i kerkon me telefon homologut respektiv te nje DT-ve, te jape arsyet perse nuk i eshte dhene informacion per te cilin ka bere kerkese dhe nese aresyeja nuk i duket bindese, i raporton me shkrim Drejtorit te Kontrollit Tatimor.

Kur është verifikuar kërkesa për transaksion, Kryetari i DT pritëse do të njoftojë Kryetarin e DTM-së për rezultatet duke kthyer kopjen e kërkesës për verifikim ku janë shënuar zbulimert e kontrollit. Kërkesa fillestare do të lihet në dosjen e TP-it.

Nëse përgjigja për pyetjen tregon se ka një pagesë më të ulët tatimore, Kryetari i DTM-së duhet të nisë një vizite fiskale.

11.2. Procedura e përdorimit të informacionit kur vjen nga jashtë DTM-së

Kur merret informacion nga jashte DTM-së, Kryetari e drejton këtë informacion per t’u klasifikuar nga Sektori i Inteligjencës dhe Investigimit. Informacioni regjistrohet ne nje regjister qe mbahet per kete qellim dhe se fundi vendoset ne dosjen e TP-it. Ne rastet kur informacioni eshte specifik dhe qe mund te atribuohet, identiteti i burimit te informacionit duhet te mbrohet.

Regjistri mban daten e marrjes, klasifikimin (urgjent/rutine) dhe veprimin qe ndermerret. Kryetari i DTM-së ka per detyre te kontrolloje regjistrin çdo jave dhe te ndjeke punen ne lidhje me informacionet qe ka marre, por per te cilat nuk eshte ndermarre ndonje mase, per rastet qe jane klasifikuar si urgjente.

Nese informacioni eshte anonim, ose i paspecifikuar, ai hidhet ne dosjen e TP-it per t’u trajtuar ne kontrollin e radhes.

Nese informacioni eshte specifik dhe per dijeni te Kryetarit te DTM-së, leshon autorizim per vizitë të veçantë per te bere verifikimin e atij informacioni.

Ne rastet kur informacioni eshte specifik dhe qe mund te atribuohet, ai duhet te klasifikohet si urgjent dhe Kryetari i DTM-së duhet te autorizoje nje vizitë fiskale tematike, per te verifikuar informacionin e dhene.

Nese informacioni rezulton te jete i sakte, Kryetari i DTM-së mund te leshoje autorizim per vizite fiskale ose kontroll te plote, kjo nese risku per te ardhurat justifikon kohen e kontrollit. Nese fillon kontrolli i plote, database-i i TP-it pasurohet me nje dokument te informatizuar te te dhenave te atij TP-i.

81

Në rastet kur informacioni lidhet me TP-it, që janë objekt i zbatimit sipas Marreveshjeve nderkombetare te perfunduara nga vendi jonë, ato duhet ti kalohen per shqyrtim DPT-së.

Nese te ardhurat qe rrezikohen jane te konsiderueshme, Kryetari i DTM-së ja kalon çeshtjen për ndjekje edhe Drejtorisë së Investigimit dhe Inteligjencës në DPT per veprime më të gjera dhe të shpejta, qe duhen shqyrtuar prej saj.

Dhenesit te informacionit i behen te ditur rezultatet e veprimeve te ndermarra sipas informacionit te dhene prej tij duke ruajtur konfidencialitetin vetem per ate informacion per te mbrojtur tatimpaguesin dhe ai shperblehet sipas rezulatit te informacionit qe ai ka dhene per DTM-në dhe ne perputhje me pjesën e ligjit të procedurave tatimore, qe ka administrata tatimore per shperblime per dhenie informacioni. Është e detyrueshme qe burimi i informacionit te ruhet gjithe kohen.

Përgjegjësi i Sektorit informon Kryetarin e DTM-së për zgjedhjen e kontrollorit/ve qe do te ushtroje kontroll te kufizuar. Kontrollori le takim ne ambjentet e shoqërisë dhe ben verifikimin e informacionit qe ka marre, sipas procedurës për kryerjen e kontrollit.

Informacioni qe merret dhe rezultati i verifikimeve regjistrohen ne DTM, dhe çdo muaj i raportohet linjës funksionale në DPT ne lidhje me informacionin e marre se bashku me hapat e ndermarra dhe rezultatin e tyre.

Kryetari i DTM-së raporton veçmas per çdo lloj informacioni te klasifikuar si specifik, nese per te nuk eshte ndermare veprim brenda 30 diteve.

KAPITULLI 12

12. Risku i deklarimeve jokorrekte, mashtrimi nga tatimpaguesit dhe kontrolli.

Një rrezik i vazhdueshëm për administratën tatimore është i lidhur me përpjekjet e TP-ve për të fshehur të ardhurat tatimore, apo fshehjen e transaksioneve të ndryshme për t’ju shmangur zbatimit të ligjit. Disa TP do të donin të minimizonin aftësinë e tyre tatimpaguese dhe mund ti interpretojnë ligje të caktuara në një mënyrë që nuk i orienton në pagesën korrekte të tatimeve që ju përkasin sipas ligjit. Kjo mënyrë të vepruari e tyre nuk do të thotë domosdoshmërisht se kemi të bëjmë me mashtrim. Mashtrimi tatimor është faktikisht një veprim që nuk ecën në rrugën e zbatimit të ligjit, por të anashkalimit të tij duke lënë jashtë deklarimit transaksionet që TP-i kryen me të tjerë. TP të tjerë mund të mos mbajnë regjistrime kontabile të rregullta, ose kundërshtojnë të zbatojnë ligje të caktuara. Shpesh dallimi midis keqinterpretimit të një ligji dhe mashtrimit tatimor nuk dallohet aq qartë. Përgjithësisht, faktet e mashtrimit tatimor nuk mund të gjenden në regjistrimet e TP-it, pasi ato kanë pikërisht difektin e mosparaqitjes së tyre.

Kontrollori duhet të jetë i vëmendshëm në rastet e mashtrimit tatimor. Disa tregues janë:- TP që kanë raste përsëritje të deklarimeve jokorrekte apo fshehjeve të

82

transaksioneve;- mungesë vullneti e TP-it për t’ju përgjigjur pyetjeve të kontrollorit;- TP-i që bën kërkesë për shtyrje të kryerjes së kontrollit disa herë në vazhdimësi;- mungesa apo shkatërrimi i regjistrimeve fiskale;- pagesa të larta të stafit drejtues të shoqërisë;- regjistrime kontabile të mbajtura në kundërshtim me ligjin;- mungesë kontrollesh për periudha mbi 1 vjeçare;- përzierje e aktiveve personale të pronarit apo ortakëve me ato të shoqërisë;- disa llogari bankare për të njëjtin qëllim;- transferime shumash të mëdha likujditetesh pa qëllime fitimprurëse;- transaksione me lekë në dorë të pjesës më të madhe të veprimeve të shoqërisë;- pagesat e pagave të personelit, me lekë në dorë; - deklarime me vonesë të TVSH-së e tatimeve të tjera;- pagesa në vazhdimësi me vonesë të kreditorëve dhe punonjësve;

- borxhe të larta në vazhdimësi;

Prezenca e njërit prej treguesve të mësipërm, por dhe parregullsive të tjera të ngjashme nuk provon se kemi të bëjmë me mashtrim, apo ka ndodhur një rast mashtrimi.Megjithatë, këto tregues mund të nxitin kryerjen e vizitave fiskale apo vizitave të veçanta. Këto vizita mund të ndihmojnë kryerjen e kontrolleve sa më të plotë dhe me efekte për DTM-në.

Gjithsesi, kur kontrollori dyshon për mashtrim tatimor duhet menjëherë të njoftojë Përgjegjësin e Sektorit dhe kryetarin e Degës, për të ushtruar kopetencat ligjore për rikarakterizim te transaksioneve te kryera nga ana e tyre gjate nje periudhe tatimore te caktuar, sipas përcaktimeve të Nenit 36 të ligjit të procedurave tatimore.

Në çdo rast veprimet e kontrollit tatimor duhet të ndjekin rigorozisht procedurat ligjore dhe ato nënligjore sipas pikës 2.2.2. të Udhëzimit Nr.2, datë 30.01.2006 që trajton rikarakterizimet e transaksioneve të TP-ve që mashtrojnë apo bëjnë deklarime jokorrekte në raport me legjislacionin fiskal.

KAPITULLI 13

13. Legjislacioni për ngrirjen e aktiveve dhe zbatimi i tij nga DTM

Në vendin tonë, aktualisht nuk egziston legjislacion që i jep autoritet për ngrirjen e aktiveve (apo sekuestrimin e tyre) pasi kontrolli është mbyllur apo gjatë procesit të kryerjes së kontrollit. Administratat në shumë vende të tjera e kanë këtë mundësi, por vetëm nëse egziston rreziku potencial që tatimet nuk do të paguhen asnjëherë. Raste të tilla trajtohen si një krim tatimor dhe merren masat përkatëse që përmbajnë procedurat tatimore të tyre.

Megjithatë, sipas Ligjit Nr.8560, datë 22.12.1999 “Për procedurat tatimore në RSH”i ndryshuar, përcakton se pas zbatimit të masave të buta në detyrimin e TP-it për derdhjen e detyrimeve tatimore dhe gjobave të rezultuara nga kontrolle tatimore apo vlerësime të tjera merren masat shtërnguese për detyrimin me forcë të TP-it për pagesën e detyrimeve dhe gjobave. Në rastet kur gjithë masat shtërnguese për arkëtimin e detyrimeve dhe gjobave nuk janë arkëtuar, atëherë policia tatimore zbaton aktin zyrtar të Kryetarit të DT për sekuestrimin e aktiveve të TP-it. Sekuestrimi i pasurisë ndjek këtë rradhë:- aktivet e qëndrueshme të patrupëzuara;

83

- aktivet e qëndrueshme të trupëzuara.

Aktivet e sekuestruara si më sipër u nenshtrohen dispozitave te ligjit Nr.7697, date 07.04.1993 “Per kundravajtjet administrative”, i ndryshuar. Nëse masat e mësipërme nuk mjaftojnë për mbledhjen e detyrimeve tatimore, Kryetari i DT-ve merr masat e mëposhtëme:- bën denoncim në organet e Prokurorisë në bazë të nenit 181 të Kodit Penal;- kërkon nga organet përkatëse të bllokojnë transferimin e pasurive të tatimpaguesit;

Në të gjitha rastet DT mund të kërkojë fillimin e proçedurave të falimentimit si kreditor i interesuar, në mbështetje të ligjit nr. 8901, datë 23.5.2002 ‘‘Për falimentimin”.

Kur ka shkëmbim informacioni me vende të tjera apo asistenca të ndryshme të çdo lloji është mjaft me vlerë për strukturën e kontrollit të DTM-së të dijë nëse vendi respektiv ka në legjislacionin e tij ngrirjen e aktiveve në momentet e pëshkruara më lart. Në këtë drejtim një vlerë të madhe marrin kushtet e Marrëveshjeve për shmangien e taksimit të dyfishtë.

Vendet e BE-së kanë detyrimin, sipas Direktivës 2001/44/EG të japin ndihmën e tyre për ekzekutimin e kërkesave nga vende të tjera, nëse kjo kërkesë është një vendim gjyqësor. Kështu, nëse administrata tatimore shqiptare disponon informacionin se nj shoqëri greke ka aktive në Itali (të dy vendet janë anëtarë të BE-së) mund të ketë shanse që tatimet e papaguara në Greqi mund të mblidhen në Itali.

ShembullAdministrata tatimore shqiptare dërgon informacionin te administrata tatimore greke për një kompani greke që ka kryer aktivitet ekonomik në Shqipëri, që sipas Marrëveshjes për eleminimin e taksimit të dyfishtë midis Shqipërisë dhe Greqisë do të tatohet në Greqi. Administrata tatimore shqiptare ka dijeni që informacioni i dërguar te homologia e saj greke ka dhënë rezultat duke u bërë një vlerësim tatimor ndaj kompanisë greke, por pagesa e tatimeve nuk është bërë pasi kompania greke dekalron se nuk ka para për të paguar. Por, administrata tatimore shqipëtare ka informacion se kompania greke ka një llogari bankare në Itali dhe këtë informacion ja dërgon administratës greke. (Mundësia për bashkëpunim dhe ndihmë të përbashkët midis vendeve të BE-së është i varur nga ligjet e brendshme të vendeve anëtare).

KAPITULLI 14

14. Detyrimi që kanë kontrollorët për të grumbulluar informacion para kontrollit

Kontrollorët janë të detyruar të marrin informacion përpara fillimit të kontrollit. Burimet e informacionit të tyre janë: a) të dhënat e STI-së dhe informacione që disponohen nga DTM-ja, dhe b) informacioni që merret në bashkëbisedimin me TP-in. Përsa i përket pikës a) sqarimet e hollësishme gjenden në Kapitullin 3 (pika 3.4.), si dhe në Kapitullin 10, 11 dhe 15.

14.1. Intervistimi

Intervistimi mund të përkufizohet gjerësisht si një aftësi për të përftuar informacion nga një palë e tretë me anë të pyetjeve.Qëllimi i intervistimit të tatimpaguesit gjatë një kontrolli është përftimi i informacionit rreth aktivitetit të tij ekonomik dhe regjistrimeve kontabël. Për këtë arsye është thelbësore që intervista të kryhet personalisht me tatimpaguesin. Në disa organizma të mëdha biznesi kjo mund të mos jetë praktike, pasi drejtorët mund t’i kenë deleguar përgjegjësinë për mbajtjen e llogarive një personi tjetër. Sidoqoftë, atëherë kur është e mundur, duhet të intervistohet pronari i subjektit për të vërtetuar kështu ecurinë e punëve dhe nëse nuk i mban ai

84

regjistrimet, atëherë për këtë çështje duhet të intervistohet personi i përgjegjës. Nëse personi që mban regjistrimet është thjesht një financier, atëherë duhet të përcaktohet se kush ja jep informacionin që të bëjë regjistrimet e tij. Ky informacion vlen për kontrollorin në një fazë të mëvonshme, për të parë nëse ka një bashkëpunim për të realizuar mashtrimin apo nëse financieri ka vetëm rolin e përpiluesit të kontabilitetit dhe plotësuesit të regjistrave të TP-it.

14.1.1. Planifikimi i intervistës

Një kontrollor që është i përgatitur për intervistën e tij do të dukej më profesionist para TP-it duke ngjallur kështu më shumë respekt. Nëse kontrollori do t’i paraqiste pyetjet e tij në një mënyrë rastësore, të pastrukturuar, ai jo vetëm që do të humbë rastin për të bërë pyetje të rëndësishme, por do të dukej edhe i paaftë në sytë e TP-it, duke mos marrë dot informacionin. Për ketë arsye, ai duhet të zgjedhë pyetjet që duhet të bëjë dhe ti shkruajë përpara intervistës, duke mos humbur linjën e pyetjeve gjatë të pyeturit.

Pyetjet informative, shërbejnë për përmbledhje në një strukturë, që mund të shërbejnë në një fazë të mëvonshme për raste të ngjashme. Nga këto pyetje bazë do të vijojnë pyetje shtesë dhe që mund të përshtaten për tipin e veçantë të TP-it që po kontrollohet.

Intervista duhet të drejtohet në një mënyrë të lirshme. Nuk është një hetim, por po qe se i prezantohet në këtë mënyrë TP-it, ai padyshim do të bëjë kujdes me përgjigjet e tij. Një intervistë me pyetje të lirshme do të japë përgjigjet që kërkohen. Megjithatë, nuk duhet që inspektori të pranojë një përgjigje të pashkoqur ndaj një pyetje specifike. Nëse TP-i duket i pasigurtë për diçka, pyetja duhet të përsëritet në një mënyrë tjetër.

14.1.2. Drejtimi i intervistës

Pyetjet që duhet të bëjnë kontrollorët kanë për qëllim mbledhjen e informacionit. Për këtë arsye është mirë të fillohet me pyetje të tilla, si: Kush ? Pse ? Kur ? Ç’farë ? Ku ? Si ?

Marrja në pyetje nuk duhet të bëhet me nxitim sepse më shumë do të përfitojmë duke folur me TP-in sesa duke parë regjistrimet. Llogaritë do t’i tregojnë kontrollorit, vetëm atë që TP-i ka hedhur në to, ndërsa parregullsitë mund të nxirren në pah nga intervista. Gjithashtu duhet që edhe TP-i të lejohet të bëjë pyetje dhe të sqarojë gjëra që nuk i kupton. Kështu do të fitohej besimi i tij dhe të vërtetohej nëse ai ka probleme me tatimet që zbatohen në shoqërinë e tij.

Gjatë një interviste, përpiquni të kujtoni rregullat bazë të mëposhtme: Dëgjoni ç’farë është thënë, jo atë që mendoni apo doni që të thuhet Vrojtoni reagimet e të pyeturve dhe intervistuarve Jini fleksibël, por kontrolloni intervistën Mos lini pa marrë përgjigje ose pa u sqaruar për kategorinë e pyetjeve tuaja Shmangni pyetje të dykuptimta dhe retorike Shmangni pyetje të shumfishta Shmangni zhargonin jo profesional dhe joetik Mos e detyroni apo nxisni të intervistuarin për tu përgjigjur Sqaroni dhe përmblidhni Shfaqni besim dhe një frymë bashkëpunimi dhe transparente

85

14.2. Mbajtja e shënimeve dhe marrja e informacioneve nga kontrollori

Asnjëherë nuk mund t’a theskojmë sa duhet rëndësinë e mbajtjes së mirë të shënimeve. Nëse kontrollorit i duhet të rimbledhë atë që ka bërë në një kontroll, nuk është e mjaftueshme që shënimet të mbahen më vonë. Ky është një zakon i keq dhe duhet të mos zbatohet. Shkujdesjet që ndodhin në zyrë shpesh e kanë zanafillën tek fakti që shënimet për atë kontroll janë përpiluar disa ditë pas vizitës. Rimbledhja e fakteve, pa përmendur shifrat, zvogëlohet menjëherë pas pak orëve e jo më pas disa ditëve.

Mbajtja e shënimeve ofron një regjistrim faktik, të asaj çka është thënë gjatë kontrollit. Duhet të shkruhet një përmbledhje e intervistës për t’u vendosur në dosjen e kontrollit, por shënimet origjinale kanë rëndësi jetike dhe duhet të ruhen për tiu referuar në të ardhmen. Nëse TP-it nuk e pëlqejnë mbajtjen e shënimeve nga ana e inspektorit, duhet t’u shpjegohet që shënimet janë procedurë e proçesit të kontrollit dhe duhet të mbahen në mënyrë që inspektori t’i thërrasë kujtesës për atë që është kontrolluar veçanërisht gjatë një kontrolli tatimor.

Çështjet e mëposhtme nënvizojnë disa prej arsyeve që përse shënimet e mira janë aq të rëndësishme në vizitën e kontrollit:

Ato përbëjnë një rigrumbullim të saktë të ngjarjeve dhe fakteve Ato ofrojnë informacion, jo vetëm për kontrollorët, por edhe për njerëz të tjerë, përfshi drejtuesit dhe (nëse është rasti) investiguesit/kontrollorët nga Drejtoritë e tjera Në disa raste mund të jenë fakti i parë për fillimin e investigimit të mashtrimit dhe mund të përbëjnë pjesë të evidencës që ndihmon për vendosjen e gjobave të suksesshme ndaj tatimpaguesve. Ato përbëjnë një regjistrim të asaj që është thënë ndërmjet TP-it dhe inspektorit në përgjigje të pyetjeve të kontrollorit Kur inspektori ka për zakon mbajtjen e shënimeve të mira në një bllok të organizuar mirë, kjo mund të ndihmojë parandalimin e lidhjeve ndërmjet “veprimeve të gabuara” ose korrupsionit (kjo do të dikutohet më vonë).

Më poshtë paraqiten pikat që duhen vrojtuar: Fillojeni çdo vizitë me hollësitë e tatimpaguesit (emri dhe numri i referencës), data, vendi i zhvillimit të intervistës, koha e fillimit dhe e përfundimit dhe se kush u intervistua. Shkruajeni të gjithë informacionin pastër dhe me rregull pasi ndoshta do t’i referoheni më vonë, por kujtoni që edhe të tjerë do të duan t’i lexojnë ato. Regjistroni me kujdes përgjigjet e tatimpaguesve. Nëse inspektorët që vizitojnë tatimpaguesin janë në ekipe me dy vetë, një inspektor duhet të bëjë pyetjet kryesore dhe tjetri të mbajë shënime. Kjo mund të këmbëhet në vizitën tjetër, kështu që të dy inspektorët kanë mundësi të pyesin dhe mbajnë shënim pyetjet/përgjigjet.

Në çfarëdolloj rrethane, mos hiqni pjesë të shënimeve apo ti grisni ato. Nëse ekzistojnë gabime, lërini aty dhe vërini një kryq në mënyrë që gabimi të jetë i dukshëm, sëbashku edhe me përgjigjen ose çështjen tjetër. Regjistroni me saktësi atë që është kontrolluar, asgjë më pak po më shumë. Shpesh është tunduese të shkruash hollësitë e gjërave që nuk i ke kontrolluar me imtësi. Kjo duhet të shmanget pasi mund të jetë një fushë me interes të madh në një fazë të dytë dhe inspektori do të zihej ngushtë ndërsa nuk është në gjendje të japë hollësitë të drejtëpërdrejta. Regjistroni çdo problem, në veçanti çdo gjë që duket mashtruese. Ky shënim mund të jetë një

86

fakt i rëndësishëm në një fazë të dytë. Regjistroni hollësitë e çdo transaksioni që mendoni të kryqëzoni ose verifikoni

Më poshtë paraqiten shembuj të pyetjeve bazë që mund të përdoren si një model i gatshëm për shumicën e intervistave me TP-it:

Hollësitë e kontaktit Aktiviteti (përfshi numrin e klasifimit nëse është rasti) Hollësitë e kontaktimit të financierit Statusi i personit juridik Përgjegjësitë në subjekt Aktiviteti kryesor i subjektit Aktivitete të tjera të subjektit Shitjet kryesore/shërbimet/prodhimet Blerjet kryesore/inputet Klientët kryesorë Furnizuesit kryesorë Sistemi kontabël (i plotë) Subjektet bija apo të bashkuara Libra dhe regjstrimet e mbajtura (të plota) Regjistrime të tjera të mbajtura (për kontrolle shtesë të besueshmërisë) Kush i plotëson librat? Kush i hedh shifrat në deklaratat tatimore? Nëse jo tatimpaguesi, a e merr personi në fjalë informacionin nga tatimpaguesi? A i kupton parimet bazë të ligjit tatimor në mënyrën se si zbatohet për subjektin e tij? A e kuptojnë tatimpaguesit që të gjitha shitjet duhet të deklarohen në deklaratën tatimore? A e kupton tatimpaguesi që të gjitha blerjet duhet të jenë të vërteta? A janë të deklaruara saktë të gjitha shitjet dhe blerjet në deklaratën tatimore? A janë të gjithë deklaratat tatimore të sakta? A e kupton se është një shkelje ligjore dorëzimi i deklaratave tatimore falso?

KAPITULLI 15

15. Rregullore për përdorimin e mjeteve informatike nga administrata tatimore.

15.1. Përdorimi i të dhënave të sistemit informatik të tatimeve

Ne strukturat tatimore jane ndertuar sisteme te nderlikuar, qe kontrollojne zbatimin e detyrimeve te personave te tatueshem ne te gjitha llojet e tatimeve, bejne analizen e te dhenave tatimore dhe ndihmojne ne percaktimin e rrugeve te ndryshimeve te politikave tatimore. Konceptimi i menyrave komplekse te tatimeve dhe taksave, mbledhja e detyrimeve, shmangiet ne shkalle te larte e evazioneve fiskale nuk do te ishin te mundur pa ndihmen e sistemeve informatike. Sistemi informatik ka ne thelb te tij nje program te administrimit tatimor. Sistemi eshte i konceptuar si nje strukture unike ne te cilen regjistrohet cdo maredhenie e personave te tatueshem me zyren tatimore, ndiqen e vlersohen deklaratat tatimore te subjekteve per periudhat

87

tatimore, ndiqen e vleresohen masat e mara kundrejt subjekteve qe shkelin detyrimet etj. Programi lejon nxjerrjen e nje serie raportesh qe lehtesojne dhe ndihmojne administraten tatimore ne ndjekjen e mbledhjes se detyrimeve nga TP-it.

Sistemi informatik eshte programuar ne gjuhen ORACLE. Ne themel te aplikimt qendron nje baze te dhenash relacionale, ku ruhen te gjitha te dhenat e hollesishme te nje personi te tatueshem si dhe gjithe transaksionet qe ai kryen me administraten tatimore. I krijuar per cdo TP ne momentin e regjistrimit te tij ne organet tatimore, NIPT-i eshte identifikuesi unik i tyre. Nje NIPT nuk mund t’i jepet asnjehere TP-ve te ndryshem. Sistemi eshte ndertuar ne perputhje me dispozitat ligjore te adminstrimit te tatimeve. Cdo TP qe kryen nje veprimtari ekonomike dhe qe duhet t’i nenshtrohet ketyre tatimeve kryen keto maredhenie kryesore me administraten tatimore: regjistrohet si subjekt per tatimin, pergatit e dorezon deklaraten tatimore, kryen pagesen e detyrimeve tatimore ne deget e bankes dhe njofton organet tatimore per cdo ndryshim ne regjistrimin e tij. STI ndjek keto etapa te maredhenieve me TP-in: regjistron ate dhe i akordon NIPT-in atij, perpunon deklaratat e tij se bashku me pagesat e bera ne banke, llogarit detyrimin eventual te papaguar nga TP-i, gjeneron raporte per te ndjekur TP-it qe nuk plotesojne detyrime, per TP-it qe “harrojne” te dorezojne deklarat, gjenerojne Leter Kujtesa e Lajmerim Detyrime., vendos gjoba per vonesat ne deklarim e pagese, llogarit interesat per detyrimin e papaguar, ndjek gjobat e vendosura nga inspektoret .

Banka pranon dhe perpunon FDP-të dhe Urdher Pagesat që dorëzojnë TP-it. Vemendja kryesore e nepunesit te bankes qe pranon deklaratat eshte e perqendruar ne sasine e lekeve qe derdh personi i tatueshem. Pavarsisht nga vlera e detyrimit qe ka personi i tatueshem, nenpunesi i bankes shenon, ne kutine e rezervuar, pagesen e bere. Te dhenat per personin e tatueshem dhe sasine e pageses se kryer nga ai regjistrohen ne programin e pagesave ne banke.Programi i pagesave i cakton cdo FDP-je nje Numer te Vendosjes se Dokumentit (NVD) dhe i grupon ato ne grupe.

Megjithese FDP-të do te paraqesin pjesen me te madhe te te dhenave qe do te futen ne STI, jane dhe raste te tjera kur informacioni duhet te modifikohet ose te shtohet ne STI. Ndryshimet duhet te kontrollohen me kujdes per te qene te sigurt qe ndryshimet jane legjitime dhe qe jane bere ne menyre korrekte. Disa ndryshime do te kerkojne aprovimin e nje personi te autorizuar se bashku me proven e ketij autorizimi. Nje numer fromularesh te brendshem jane te nevojshem per DTM-në per te modifikuar STI-në. Formulari i plotesuar ne leter me autorizimin perkates do te hidhet ne bazen e te dhenave. Secilit formular do ti vihet ne korrespondence nje NVD per ta perdorur si reference nga STI si dhe per ruajtje ne arkive.

Keta formulare mbahen ne nje kopje te vetme. Inspektori qe pregatit formularin duhet te jete i sigurte ta plotesoje ate ne menyre korrekte, sipas procedurave dhe kur eshte e nevojshme te marre dhe firmen e personave te autorizuar per te lejuar modifikime. Vetem personat e autorizuar nga sistemi, bazuar ne fjalekalime te autorizuara prej tij mund te hedhin keta formulare ne bazen e te dhenave.

Formularet e meposhtem perdoren per këto procese:

a. Rivlerësimi i FDP-së. Ky eshte nje formualar i nevojshem per riperpunimin e nje periudhe tatimore te perpunuar me pare nga sistemi per shkak te ndryshimeve ne krahasim me deklaraten origjinale. Informacioni

88

shtese apo i gabuar i vrejtur gjate nje kontrolli apo i paraqitur nga vete TP-i per nje periudhe tatimore sherben si baze per rivleresimin e kesaj periudhe.

b. Formulari i Gjobave. STI llogarit ne menyre automatike gjobat dhe interesat per vonesat ne pagese apo per pagesa jo te plota. Keto gjoba i shtohen vleresimit te periudhes tatimore ne menyre automatike. Pervec keteyre gjobave ka raste kur TP-it i vendosen gjoba ne menyre manuale nga inspektori. Keto gjoba jepen per rastet kur TP-i nuk eshte regjistruar, nuk ka leshuar fature, leshon nje fature dhe nuk eshte i regjistruar per TVSH apo ben nje deklarate fallco. Gjobat nga formulari perkates, te plotesuar ne funksion te shkeljes se konstatuar nga TP-i, futen ne bazen e te dhenave nga inspektori dhe është një gjobë e dytë, e pavarur nga ajo e STI-së. Në këto raste duhet patur kujdes, për mënyrën e plotësimit dhe hedhjes së të dhënave në STI, pasi ky veprimdënon TP-in dy here për të njëjtën kundravajtje.

Nje funksion tjeter i ketij formulari eshte dhe falja e gjobave. Sistemi kryen rishikimin e gjobave dhe te interesave dhe ne menyre automatike do te aplikoje interesa per tatimin e papaguar apo te paguar me vonese. Gjobat per pagese te vonuar dhe per plotesim te vonuar llogariten automatikisht nga sistemi nese plotesimi dhe pagesa nuk kryhen ne datat e duhura nga ana e TP-it. Ne raste te vecanta gjobat mund te falen. Kjo falje duhet te behet me shume kujdes vetem nga personat e autorizuar. Ne ratet kur kjo falje do te aplikohet, bilanci i llogarise se TP-it modifikohet per te paraqitur shumen e falur. Kur kjo falje do te jete e barabarte me gjobat dhe interesat e TP-it per periudhen kur behet falja, sistemi nuk ben me ndjekjen automatike te TP-it per shlyerjen e borxhit.

c. Azhornimi i Statusit të Personit të Tatueshëm. Kur nje TP eshte i zgjedhur per kontroll, ky fakt duhet te paraqitet ne bazen e te dhenave me hollesite e llojit te tatimit te kontrolluar per subjektin dhe periudhat tatimore te kontrolluara. Pasi TP-i te jete kontrolluar statusi i tij duhet te azhornohet per te pasqyruar rezultatet perkatese te kontrollit.

d. Ditari i Transferimeve.Ky ditar eshte i nevojshem per te levizur “fondet” e nje TP-i nga nje llogari (apo nen llogari) ne nje llogari (apo nen llogari) tjeter e te njejtit person te tatueshem. Per shembull nje shume mund te transferohet (debitohet) nga nje tip tatimi ne nje tjeter tip tatimi (kreditohet) per te njëjtin TP. Gjithashtu transferimi mund te kryhet per te njetin tip tatimi nga nje periudhe tatimore ne nje periudhe tjeter tatimore. Ditari i transferimeve mund te peroret ne ato raste kur paraqitet nevoja te transferohet nje shume lekesh nga nje periudhe tatimore qe ka teperice kreditore ne nje periudhe tjeter kur subjekti paraqitet si debitor.

Formularet e brendeshem te permendur duhet te futen ne sistem nepermjet programeve e aplikimeve te ndryshme te sistemit. Futja e ketyre te dhenave kryhet ose nga inspektori i autorizuar per futjen e te dhenave ose nga inspektori qe pregatit formularin. Sistemi kryen kontrolle per vlerat e futura nga keta formulare per parandalimin e futjes se vlerave te gabuara. Pasi futen ne menyre korekte ne bazen e te dhenave, baza e te dhenave modifikohet dhe azhornohet per te pasqyruar informacionin e ri te futur nga keta formulare.

89

Sistemi leshon gjithashtu urdher pagese, nje formular ky qe e lejon TP-in te paguaje ne degen e bankes per nje detyrim te caktuar (psh gjobat e vendosura) apo per te bere shlyerje te parakoheshme te detyrimit te tyre tatimor.

15.2. Përdorimi i sistemit informatik të TP-itKur sistemet e kontabilitetit të TP-së jane te informatizuara, kontrollori kerkon prej drejtuesit të shoqërisë konfirmimin me shkrim të besueshmerise se proçedurave te programimit. Kontrollori mund te marre ne konsiderate plotesimin e nevojes per disponibilitet te cdo dokumenti kontabel sipas kerkesave ligjoreNese kontrollorit i duhet të kontrollojë një vellim te madh te dhenash apo nuk egziston asnje model kontrolli kompjuterik, ose kerkohet nje nivel i larte sigurie, ku te gjithe zerat duhen perfshire ne nje analize analitike, mund te jete me efektivetet te perdoren teknika kontrolli me ndihmen e programeve informatike. Per njohje me te thelle mund te lexohen manualet e perdorimit te programeve me te ndeshur me markat ALPHA dhe Financa (numrat qe ka secili program tregon vetem azhornimin e tij).Nëse kontrollori konstaton se teknikat e kontrollit tatimor jane te justifikueshme, permes Kryetarit te Deges i behet nje kerkese per ndihme te specializuar Drejtorit te Teknologjise Informative dhe per dijeni Drejtorit te Kontrollit Tatimor.Në këtë drejtim inspektori mund te beje nje kontroll dhe inspektim ne sistemin informatik te tatimpaguesit duke kerkuar te dhena nga tatimpaguesi per vecanti te sistemit qe perdor.

KAPITULLI 16

16.1. Transferimi i fitimit nëpërmjet çmimit dhe kryqëzimi i informacionit

Ne baze te neni 36 te Ligjit “Për tatimin mbi të ardhurat”, DTM ka te drejte te ndryshoje cdo cmim per te cilin kane rene dakort personat e lidhur. Ne menyre qe te harmonizohet qendrimi i administrates tatimore per kete problem, autoritetin per zbatimin e nenit 36 te Ligjit e ka Komisioni i Transferimit te Çmimeve, i cili eshte ne perberje te DPT-së.

16.1.1.Kur pale te pavarura (persona jo te lidhur) zhvillojne transaksione me njera tjetren, kushtet tregtare dhe financiare te maredhenieve te tyre (p.sh. cmimet e mallrave apo sherbimeve te furnizuara) percaktohen ne pergjithesi nga faktoret e tregut. Ndersa, tek personat e lidhur qe zhvillojne transaksione me njeri tjetrin, marredheniet tregetare dhe financiare te tyre mund te mos ndikohen direkt ne te njejten menyre nga forcat e tregut. Ne kete rast, shpesh personat e lidhur synojne te bien dakort midis tyre per dinamiken e forcave te tregut nepermjet percaktimit te cmimeve lidhur me transaksionet qe zhvillojne me njeri tjetrin. Ne keto kushte, DTM, jo ne

90

menyre automatike por duke u mbeshtetur ne argumenta, mund te supozoje se personat e lidhur kane synuar te manipulojne fitimet e tyre. Por ketu mund te ekzistojne veshtiresi reale qe kane te bejne me percaktimin e sakte te cmimit te tregut, ne mungese te faktoreve te tregut apo sidomos kur aplikohet nje strategji tregetare e vecante. Prandaj, eshte e rendesishme te kemi parasysh se eshte e domosdoshme per te bere rregullime, me qellimin per t’ju afruar vleres reale te tregut ne keto transaksione, pavaresisht nga detyrimet kontraktuale te ndermarra nga palet nepermjet te cilave ato vendosin cmime te vecanta me synim per te minimizuar shumen e tatimit qe duhet te paguajne.

16.1.2. Eshte e domosdoshme qe cmimet ne kushtet e tregut te lire mes paleve te pavarura (cmimet e tregut) te merren per baze edhe ne transaksionet e kontrolluara qe zhvillohen midis personave te lidhur. Ne menyre qe nje gje e tille te behet ne menyre sa me reale, duhet qe krahasimi te behet per situata me karakteristika ekonomikisht te ngjashme, pra qe jane efektivisht te krahasueshme.

16.1.3. Faktoret qe percaktojne krahasueshmerine jane, nder te tjera, karakteristikat e mallit apo sherbimit qe furnizohet, analizat funksionale, kushtet kontraktuale, rrethanat ekonomike dhe strategjite e biznesit.

16.1.4. Per percaktimin e cmimit te tregut (cmimit real jo te manipuluar midis personave te lidhur), Komisioni i Transferimit te Cmimeve, eshte i detyruar te perdore nje nga metodat e meposhtme:

16.2. METODAT PËR PËRCAKTIMIN E ÇMIMIT TË TREGUT

16.2.1. METODA E ÇMIMIT TË PAKONTROLLUAR TË KRAHASUESHËM (MÇP) MÇP të krahasueshëm bazohet ne krahasimin e cmimit te zbatuar per mallin apo sherbimin e furnizuar ne nje transaksion te kontrolluar midis personave te lidhur, me cmimin e zbatuar per mallin apo sherbimin e furnizuar ne nje transaksion te pa kontrolluar midis personave te pavarur, ne rrethana te krahasueshme. Nese midis ketyre dy cmimeve ka diference, kjo tregon se kushtet e marredhenieve tregetare dhe financiare mes personave te lidhur nuk perputhen me kushtet e tregut. Ne kete rast, eshte e nevojshme qe cmimi i perdorur ne transaksionin e kontrolluar (mes personave te lidhur), te zevendesohet me cmimin qe perdoret ne transaksionet e ngjashme te pa kontrolluara midis personave te pavarur.

16.2.2. METODA E ÇMIMIT TË RISHITJES (MÇR)

MÇR konsiston ne gjetjen e cmimit me te cilin produkti i blere nga nje person i lidhur, i eshte rishitur nje personi te pavarur. Ky cmim (cmimi i rishitjes), reduktohet me nje nivel normal fitimi bruto (marzh tregtar), i cili perfaqeson shumen me te cilen rishitesi do te mbulonte shpenzimet e tij operative e te shitjes dhe do te realizonte nje fitim normal (duke marre parasysh edhe asetet e perdorura si dhe rrezikun e mundshem). Pjesa qe mbetet pas zbritjes se fitimit bruto (marzhit tregetar), pasi korrektohet perseri me shpenzimet e tjera qe lidhen me blerjen e produkteve (p.sh. taksa doganore, etj), konsiderohet “cmim i tregut” (cmim normal i pa manipuluar) per transferimin origjinal te mallit apo sherbimit midis personave te lidhur. Kjo metode mund perdoret dhe te jete efektive, ne operacionet tregtare te cilave u njihet cmimi i rishitjes.

91

Marzhi i cmimit te rishitjes (fitimi bruto) per rishitesin ne transaksionet e kontrolluara, mund te percaktohet duke ju referuar marzhit (fitimit bruto) qe i njejti rishites realizon per mallra te blera dhe te shitura ne transaksione te pavarura te krahasueshme, dhe qe ai i realizon me persona te pavarur. Ky marzh i cmimit te rishitjes (fitimi bruto) i realizuar me persona te pavarur ne transaksione te pakontrolluara dhe te krahasueshme, mund te sherbeje per administraten tatimore si tregues orientues per vleresimin e transaksioneve te kontrolluara midis personave te lidhur.

16.2.3. METODA KOSTO PLUS (MKP)

MKP bazohet ne vleften me te cilen furnizuesi (shitesi), furnizon bleresin qe eshte person i lidhur me mallra apo sherbime, ne nje transaksion te kontrolluar. Ne kete rast, vleftes se mesiperme u shtohen shpenzimet e kryera nga bleresi si dhe nje perqindje e arsyeshme fitimi, e cila merr parasysh ne menyre te perafert realizimin e nje fitimi normal ne baze te operacioneve te kryera dhe te kushteve te tregut. Shuma qe rezulton pasi shtohet kjo perqindje mbi shpenzimet (koston), konsiderohet “cmim i tregut” per transaksionin e kontrolluar. Kjo metode perdoret ne rastet kur mallrat e paperfunduara (gjysem produktet) shiten midis personave te lidhur.

Menyra me e mire per percaktimin e perqindjes qe i shtohet shpenzimeve ne transaksionet e kontrolluara eshte ajo qe bazohet ne perqindjen (rentabilitetin) qe i njejti furnizues realizon ne transaksione te pakontrolluara (midis personave te pavarur). Pra, ketu mund te merret per baze rentabiliteti i realizuar nga nje subjekt i pavarur ne transaksione te krahasueshme. Ky rentabilitet, duke patur parasysh kushtet konkrete te vendit, varion nga 10 deri ne 20 perqind. Perqindja ekzakte e rentabilitetit per cdo rast percaktohet nga Komisioni i Transferimit te Çmimeve në DPT.

16.2.4. METODA TË TJERA

Metodat e permendura me siper jane menyrat me direkte per te gjykuar nese kushtet e vendosura ne marredheniet tregetare dhe financiare midis personave te lidhur jane reale (pra nuk kemi te bejme me manipulim te cmimeve me qellim transferimin e fitimit dhe shmangien nga tatimet). Por megjithate, kompleksiteti i situatave reale te biznesit mund te krijoje veshtiresi praktike ne menyren e zbatimit te ketyre metodave. Ne te tilla situata te vecanta, kur nuk disponohen te dhena te vlefshme ose kur te dhenat ne dispozicion nuk mjaftojne qe te mbeshtetemi ne njeren nga tre metodat e mesiperme, atehere keto metoda nuk mund te perdoren dhe administrata tatimore mund te perdore metoda te tjera, sikurse sqarohet ne Udhezuesin e Transferimit te Cmimeve te OECD-se te botuar ne korrik te vitit 1995.

16.3. TRANSAKSIONET E KRAHASUESHME

Ne baze te parimit te percaktuar ne piken 16.1.2., nje transaksion i pakontrolluar (midis personave te pavarur) eshte i krahasueshem me nje transaksion te kontrolluar (midis personave te lidhur) per qellime te metodave te pershkruara me siper, nese plotesohet nje nga kushtet qe vijojne:

a. Asnje nga ndryshimet (nese ka te tilla) midis transaksioneve qe krahasohen ose midis paleve qe i kryejne ato transaksione nuk do te ndikonte faktikisht ne vendosjen e cmimit ne tregun e lire; oseb. Rregullime korrekte te arsyeshme behen per te eliminuar efektet faktike te diferencave te tilla.

92

16.4. PROCEDURAT E PËRCAKTIMIT TË ÇMIMIT TË TREGUT

Percaktimi i cmimit te tregut ne transaksionet midis personave te lidhur, behet vetem nga Komisioni i Transferimit te Cmimeve ne DPT. DTM, per cdo rast kur ka te beje me TP-ë si ‘’persona te lidhur’’, dergojne zyrtarisht prane ketij Komisioni dosjen perkatese me te dhenat e plota te tatimpaguesit, perfshire ketu bilancet, cmimet e aplikuara, detyrimet e llogaritura dhe te derdhura, etj. si dhe cdo te dhene tjeter qe kerkon Komisioni. Komisioni i Transferimit te Cmimeve ne DPT, nga ana e tij pasi shqyrton secilin rast, merr vendimin perkates i cili pasi nenshkruhet nga Drejtori i Pergjithshem i dergohet zyrtarisht TP-it dhe DTM-së per zbatim.

16.5. Shembull kontrolli në rastin e transferimit të fitimit nëpërmjet çmimit

16.5.1. Analiza funksionale dhe e krahasueshmërisë: Procesi i formimit të çmimeve të produkteve

Faza 1. Seleksionimi për një rast të transferimit të fitimit nëpërmjet çmimitFirma mëmë Y në shtetin C është prodhuese e shumë lloje biçikletash. Filiali i saj X eshte nje shperndares i biçikletave ne tregun e shtetit D dhe eshte shperndares ekskluziv i markës S, nje biçiklete e grades se larte te perdorimit profesional prodhuar nga Y. Ju merrni informacionin e meposhtem mbi X dhe Y

Deklarate e te ardhurave te X

2004 2005 2006 Në €uroShitjet 560 000 650 000 800 000Kosto e shitjeve 440 000 510 000 660 000(Humbja inventarit) (1 000) (2 000) (30 000)Fitimi bruto 120 000 140 000 140 000Perqindja e fitimit bruto 21,4 21,5 17,5Shpenzimet e prodhimit 110 000 130 000 160 000Te ardhurat e operimit 10 000 10 000 - 20 000Perqindja e te ardhurave te operimit 1,8 1,5 - 2,5

Shitjet, fitimi bruto dhe perqindja e fitimit bruto te Y

Shitjet Y Fitimet bruto Y % fitimit bruto Në €uro

2004 20 000 000 6 000 000 30,02005 23 000 000 6 500 000 28,32006 28 000 000 8 500 000 30,4

Faza 2. Të dhënat dhe informacioni.

Ju do te shqetesoheshit rreth faktit qe perqindja e fitimit bruto e firmes X ka rene ne vitin 2006, kryesisht, per shkak te rritjes se shpejte te humbjeve ne inventar. Ne kontrast me kete, perqindja e firmes meme Y, e cila prodhon biçikletat nuk ka treguar te tille renie. Ne kete faze ju nuk mund te jeni te sigurte nese ka nje problem por nje shqyrtim i metejshem i hollesishem i transaksioneve te kontrolluara ndermjet X dhe Y eshte sigurisht i domosdoshem. Me qellim qe te vendosim nese ka nje problem te transferimit te fitimit nepermjet çmimit jane te domosdoshme te dhena te metejshme dhe informacioni ne lidhje me X dhe Y si dhe informacioni krahasues ne treg per shperndarjen e biçikletave ne shtetin D. Ideal do te ishte perfitimi i informacionit te meposhtem : - Informacion mbi transaksionet e kontrolluara ndermjet X dhe Y, te tilla si deklaratat tatimore, deklaratat e plota financiare (bilanci, llogaria humbje-fitime, dhe informacion me nje liste te detajuar te te ardhurave dhe shpenzimeve), kontratat e shperndarjes, planin e prodhimit dhe te shperndarjes, katalogun e mallrave, strategjine e tregut, te dhena te negociatave per formimin e çmimit, detake te çmimeve dhe konditat e vena si dhe ndonje dokument tjeter te brendshem te firmes ne lidhje me aktivitetin e shperndarjes.

93

- Tipe te njejta te te dhenave dhe informacionit nga ndermarrje te tjera te palidhura qe shperndajne biçikleta ne shtetin D qe te perdoren si tregues krahasues per transaksionet e kontrolluara ndermjet X dhe Y ; dhe - Informacion tjeter te tille si informacioni mbi rrethanat ekonomike te tilla si shkalla e tregut, pjesa e çdo shperndaresi.

Megjithate, eshte jo e zakonshme per autoritetet tatimore qe te jene ne gjendje te perfitojne te gjithe informacionin qe deshirojne.

Supozojme qe ju nuk mund te perfitoni informacion te detajuar mbi firmen Y, por ju jeni ne gjendje te merrni informacion te metejshem ne tatimpaguesit vendas per qellime te berjes se nje kontrolli per transferimin e fitimit nepermjet çmimit mbi tatimpaguesin tjeter. Prandaj, ju mund te filloni te krahasoni çmimet e shitjes me shumice te vena per biçikletat ndermjet ndermarrjeve te lidhura Y dhe X me ato te vena mdermjet ndermarrjeve te pavarura te cilat, sipas percaktimit, do te jete ne gjatesine e krahut.Kjo njihet si “Analiza e krahasueshmerise” dhe eshte nje hap thelbesor ne çdo hetim te transferimit te fitimit nepermjet çmimit. Nje analize e tille fillimisht do te bazohet mbi informacionin ne dispozicion nga firmat X dhe tatimpaguesit e tjere vendas dhe disa te dhena mund te jene te vlefshme, gjithashtu, per te ndihmuar ne gjetjen e treguesve te krahasueshem.Ne kete rast supozojme qe ju gjeni shperndares te palidhur, firmen A dhe B ne shtetin D te cilet, gjithashtu, shperndajne biçikleta te prodhuara nga Y. A dhe B blejne, veçanerisht, te njejtat sasi per biçikleten T, biçiklete e shkalles se mesme te perdorimit popullor, nga Y dhe i shesin ne tregun e shtetit D. Prandaj keto jane nje pike fillestare e dukshme per çdo analize te krahasueshmerise.(Ne kete shembull, dy firmat jane zgjedhur si te krahasueshme. Ne qofte se A dhe B jane te vlefshem si tregues te krahasueshem, ju do te ishit ne gjendje te shmangnit korigjimet ne lidhje diferencat e prodhimit qe rezultojne nga emery i markes tregtare te Y. Megjitheate, do te vihej re qe eshte e domosdoshme te ekzaminohej nje numer treguesish te krahasueshem per te zbatuar metoda te besueshme te transferimit te fitimit nepermjet çmimit. Gjithashtu, duhej te kujtoni se nuk mund te jete gjithnje e pershtatshme te perdorni shperndaresit e biçikletave si tregues te krahasueshem krejt, pikerisht sepse ata i perkasin se njejtit sektor te industries. Per shembull, biçikletat e firmes Y mund te ishin shume te specializuara qe ato te mos ishin ne te vertete krejt tregues te krahasueshem me biçikletat e shperndara na firmat A dhe B te cilat synohen ne treg plotesisht te ndryshem. Ne vend te kesaj ju mund te keni nevoje te krahasoni shperndares te produkteve njelloj te specializuara.)

Duke mbajtur ne mend keto paralajmerime ju ndiqni analizen tuaj te krahasueshmerise dhe perfitoni informacionin financiar te meposhtem:

Të dhëna financiare në lidhje me shitjet e firmës X, A dhe B

(Per thjeshtesi supozohet qe firma X nuk shperndan ndonje model tjeter perveç biçikletes S dhe firma A dhe B shperndajne, gjithashtu, vetem nje model, biçikleten T. Ne te kundert do te ishte e domosdoshme para se gjithash te dallojme te ardhurat dhe shpenzimet qe lidhen me transaksionet qe perfshijne keto modele nga transaksionet qe lidhen me modele te tjera biçikletash dhe produktesh te tjera.)

Çmimi shitjes me shumice dhe çmimi shtjes me pakice te S dhe T (Mesatare nga viti 2004 deri ne 2006) S T

Çmimi i shitjes me shumice 565 445(per A), 455 (per B)Çmimi i rishitjes 720 610

Firma XNë €uro 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Mesatare

Shitjet 500.000 710.000 730.000 560.000 650.000 800.000 658.000Kosto shitjeve 390.000 560.000 600.000 440.000 510.000 660.000 527.000(Humbja invent) (2.000) (1.000) (28.000) (1.000) (2.000) (30.000)Fitimi bruto 110.000 150.000 130.000 120.000 140.000 140.000 132.000% e Fitimit bruto 22,0 21,1 17,8 21,4 21,5 17,5 20,0Shpenz. operat. 100.000 138.000 145.000 110.000 130.000 160.000 131.000(Shpenz.garanc.) 8.500 12.000 12.000 9.500 11.000 14.000(Shpenz.reklam.) 1.000 750 600 600 700 800Te ardh. operimi 10.000 12.000 –15.000 10.000 10.000 - 20.000 700

94

Te ardh. operimiNe( % e shitjeve) 2,0 1,7 - 2,1 1,8 1,5 - 2,5 0,1

Firma ANë €uro 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Mesatare

Shitjet 350.000 500.000 520.000 400.000 450.000 540.000 460.000Kosto shitjeve 255.000 370.000 380.000 290.000 330.000 390.000 336.000(Humb.invent) 0 0 0 0 0 0 0Fitimi bruto 95.000 130.000 140.000 110.000 120.000 150.000 124.000% e Fitimit bruto 27,1 26,0 26,9 27,5 26,7 27,8 27,0Shpenz.operat. 83.000 115.000 120.000 95.000 105.000 130.000 108.000(Shpenz garanc) 6.000 8.500 9.000 7.000 8.000 9.000(Shpenz.reklam) 0 0 0 0 0 0Te ardh.operat 12.000 15.000 20.000 15.000 15.000 20.000 16.000Te ardhur. OperatSi % shitjeve 3,4 3,0 3,8 3,8 3,3 3,7 3,5

Firma BNë €uro 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Mesatare

Shitjet 240.000 340.000 350.000 270.000 310.000 400.000 318.000Kosto shitjev. 180.000 260.000 260.000 200.000 230.000 300.000 238.000(Humb. Invent) 0 0 0 0 0 0 Fitimi bruto 60.000 80.000 90.000 70.000 80.000 100.000 80.000% e Fitimit bruto 25,0 23,5 25,7 25,9 25,8 25,0 25,2Shpenz. operat. 52.000 70.000 78.000 61.000 70.000 87.000 70.000(Shpenz.garanc) 0 0 0 0 0 0 0(Shpenz,reklam) 0 0 0 0 0 0 0Shpenz. operat. 8.000 10.000 12.000 9.000 10.000 13.000 10.000Te ardhurat si% shitjeve 3,3 2,9 3,4 3,3 3,2 3,3 3,1

Faza 3. Analiza e MëtejshmeDo te jete e domosdoshme qe te ekzaminojme nese ka ndonje diference materiale ndermjet biçikletes S dhe T dhe te ndermarrim nje analize funksionale te metejshme te X, A dhe B ne qofte se A dhe B duhet te perdoren si tregues te krahasueshem.Duke gjykuar nga te dhenat dhe informacioni me lart per kete duket se eshte nje diference domethenese ndermjet biçikletes S dhe T. Gjithashtu, duket se eshte nje diference materiale ne funksionet e realizuara nga X, A dhe B ne fushat e supozimit te riskut te inventarit, qe siguron nje sherbim garancie per klientet dhe ne bartjen e kostove te reklames per prodhimet e Y. Eshte e qarte, transaksionet ndermjet A dhe Y dhe B dhe Y nuk jane direct tregues te krahasueshem me transaksionet e kontrolluara ndermjet X dhe Y. Megjitheate, nuk eshte e gjitha e humbur, te siguruar qe korigjimet mund te behen me keto tregues te krahasueshem jo te sakte qe t’i llogarisesh per diferencat.Do te jete e domosdoshme qe t’i ekzaminojme keto diferenca me ne detaje dhe, gjithashtu, te shohim nese ka ndonje diference te metejshme. Zakonisht diferencat ne kosto dhe shpenzime pasqyrojne diferencat funksionale por disa diferenca te tilla si shfrytezimi i aseteve te patrupezuara mund te mos pasqyrohen ne nivelin e kerkesave te kohes ne te dhenat financiare. Ne rastet praktike, do te ishte e domosdoshme qe te ekzaminojme shfrytezimin e aseteve te patrupezuara, te tilla si nje rrjet shperndarjeje si edhe supozimin e shpenzimeve te tjera qe mund te pasqyronin funksione shtese te shperndarjes te tilla si pagesat e transportit per dergimin e biçikletave ne shtetin D. Ne kete analize eshte e rendesishme te njihet se si merren persiper ne te vertete transaksionet. Ju mund te fitoni informacion te detajuar nga dokumenta te tilla si afatet kontraktore dhe raportet e brendshme te biznesit.Here pas here per thjeshtesi, supozohet, ne kete shembull, qe nuk ka diferenca materiale te metejshme qe kerkon korigjim perveç atyre tashme te identifikuar dhe analizuar me poshte. Ju fitoni informacionin dhe te dhenat e meposhtme gjate procesit te ekzaminimit.

95

Nënfaza 3.1. Analiza e Diferencave të Produktit

Te ngasesh biçikleten eshte nje sport popullor ne shtetin D dhe biçikletat S dhe T synohen te sportitstet qe mezi presin te kene nje te tille per hobi. Kjo i difirencon ato nga tregu i biçikletes se zakonshme e synuar te konsumatoret te cilet i perdorin biçikletat shume pak ose per qellime me te zakonshme. Megjitheate, ka diferenca ne cilesine dhe funksionet e dy produkteve. Diferencat jane : S ka nje trup aliazh te peshes me te lehte, material me te forte dhe, gjithashtu, nje system shume te sofistikuar ingranazhesh. Si rezultat, çmimi shitjes me pakice i S eshte me i larte sesa ai i T siç tregohen, tashme, ne tabelen e mesiperme. Do te vihej re, ne rastet e verteta, qe çmimet influencohen nga disa elemente te tjere te tille si fluktuacionet e perqindjeve te shkembimit te valutes se huaj.

Nënfaza 3.2. Analiza Funksionale

Nënfaza 3.2.1. Politika e Shitjeve dhe Risku Inventarit

Firma X ben nje plan prodhimi te bazuar ne projektimet dhe objektivat e shitjes per biçikleten S ne tregun e shtetit D. Firma X porosit biçikleta nga firma Y ne lidhje me numrat e planifikuar. Firma X nuk eshte e autorizuar te ktheje gjendjet e pashitura te S sipas afateve per marreveshjen e saj ekskluzive qe te rishese S ( jo “shitje ose kthim).Ne kontrast me kete, A dhe B blejne biçikleten T sipas kontratave te vetme qe ata negociojne te bazuar ne projektimet e shijeve te tyre, objektivat dhe situaten ne treg. Sipas kontratave, ata kane te drejte te kthejne gjendjet e pashitura te T te Y. Prandaj, firma X bart riskun e inventarit por A dhe B jo. (Ne kete shembull, ne fokusohemi mbi humbjet e inventarit – ne rastet e verteta magazinimet dhe shpenzimet e interesit per gjendjet e pashitura, gjithashtu, do te ekzaminoheshin).Shifrat tregojne se humbja e firmes X ne vitin 2006 shkaktohet nga nje humbje ne inventar. Investigimi i metejshem tregon qe kjo u shkaktua nga prezantimi i nje versioni te ri te permiresuar te biçikletes S e cila te çon ne flakjen e disa gjendjeve te pashitura te modelit te vjeter. Firma X pretendon se ky eshte nje rezultat normal biznesi dhe qe eshte mjaft i zakonshem per nje strategji marketingu qe shkon keq. Te dyja, si politika e shitjeve dhe plani prodhimit ishin nen kontrollin e firmes X. Ne te vertete, ekzistenca e dhenies se nje te drejte ekskluzive per te rishitur biçikleten S, ishte nje prej konditave qe shperndaresi duhej te supozonte riskun e inventarit. Ju vini ne dyshim nese kjo e drejte ekskluzive i ka dhene shume vlere asaj qe biçikleta T shitet gjeresisht.

Nënfaza 3.2.2. Shërbimi i Garancisë së Produktit

Firma X dhe A te dyja bashke sigurojne nje sherbim te garancise se produktit per konsumatoret e tyre qe mbulon riparimet e biçikletave per dy vjet pas shitjes Firma B nuk siguron ndonje sherbim garancie dhe me anen e kesaj ben me pak shpenzime.

Nënfaza 3.2.3. Aktiviteti i Reklamës

Firma X reklamon fuqishëm S me qellim qe t’i beje prodhimet e Y te mirenjohura per konsumatoret ne tregun e shtetit D. Ndërkohë, firma A dhe B nuk ndermarrin ndonje reklamim dhe mbeshteten ne perpjekjet e X per te bere te mirenjohura market tregtare te Y per konsumatoret ne shtetin . Prandaj, firma X duket te kete kontribuar ne nje rritje te vleres se markes tregtare te Y. Firma Y ka ruajtur te drejten ligjore per market e saj tregtare dhe X, A dhe B nuk kane interes ligjor ne marken tregtare te Y perveç asaj qe ata mund ta perdorin per shitjet e mallrave te Y.

Faza 4. Metoda e SeleksionimitFatkeqesisht nuk kishte direkt nje çmim te krahasueshem te pakontrolluar, te vlefshem, per shkak te diferencave te produktit dhe diferencave funksionale qe ju keni gjetur. Çeshtja eshte nese çmime te krahasueshme jo te sakta do te mund te korigjoheshin ne menyre te besueshme per te marre ne konsiderate keto diferenca keshtu qe metoda e Çmimit te Krahasueshem te Pakontrolluar (ÇKP) ende mund te zbatohet Nuk eshte e pazakonshme per te qene e veshtire te korigjosh ne menyre te besueshme per te tilla diferenca dhe ne kete rast veshtiresia kryesore do te shfaqej ne berjen e nje korigjimi te besueshem per diferencat e produktit.Prandaj, ju merrni ne konsiderate perdorimin e metodes se çmimit te rishitjes (ÇR), e cila perdoret shpesh ne praktike me shperndaresit dhe duket veçanerisht e pershtatshme ne kete rast sepse :1. Funksioni i realizuar nga X, A dhe B jane gjeresisht te njejte, dhe2. Diferencat ne funksioe te tilla si supozimi riskut te inventarit, pergjegjesite e sherbimit te garancise dhe bartja e kostove te reklames per marken tregtare duket e afte per korigjim te besueshem te bazuar mbi te dhenat dhe informacionin qe ju tashme keni fituar.

96

Shenim 1: Ne kete shembull, ne kemi vetem te dhena per te bere nje korigjim per tre vitet e kaluara megjithese shpesh eshte rasti qe autoritetet tatimore bejne korigjimet e transferimit te fitimit nepermjet çmimit per periudha me te gjata te tilla si pese vjeçare.Shenim 2: Ne kete shembull, transferimi fitimit nepermjet çmimit duhet te korigjohet sipas supozimit qe shitjet e biçikletave ne tregun e shtetit D levizin ne te njejten menyre dhe raporti i shpenzimeve totale te operimit mbi fitimet bruto (raporti Berry) jane ne te njejtin nivel. Do te vihej re qe ky supozim shpesh nuk do te ishte i vertete ne praktike sepse ka nje numer elementesh te tjere – pamjaftueshmeria e menaxhimit, strategjia e biznesit dhe situata ne treg – te cilat mund te kene nevoje te merren ne considerate. Mund te kerkohen korigjime te metejshme, ne qofte se keto elemente te tjere jane gjetur si materiale. Raporti Berry, gjithashtu, mund te mos pasqyroje ne kerkesat e kohes nje situate ku vihen ne pune asete te patrupezuara domethenese te marketingut ne funksionin e shperndarjes, mbasi nuk mund te jete nje marredhenie direkte ndermjet kostos se krijimit ose mirembajtjes te nje aseti te tille te patrupezuar dhe perfitimet qe ky i fundit sjell me menyren e shitjeve shtese.

Faza 5. Korigjimi për diferencat funksionale ndërmjet X, A dhe B

Nënfaza 5.1. Korigjimi për Riskun e Inventarit

Korigjimet per shtresen e çmimit te rishitjes duhet te behen ne ate menyre qe te pasqyrohet siç duhet risku i inventarit te supozuar. Firma X ka pretenduar qe supozimi i riskut te inventarit iu dha me ane te se drejtes ekskluzive per te rishitur S te dhuruar nga Y. Nje marreveshje e tille pershkruhet si nje “kompensim”. Çeshtja eshte se ne çfare shkalle risku inventarit balancohet ne fakt me ane te se drejtes ekskluzve per te rishitur. Ne qofte se risqet e inventart parashikohen si ekzistence qe ka te ngjare ne afat te shkurter deri ne afat te mesem, ndermarrjet e palidhura ne transaksionet e gjatesise se krahut do te synonin te negocionin nje shtrese fitimi shtese me qellim per te kompensuar palen qe e ka supozuar ate risk. Shuma e shtreses do te ishte e lidhur me shumen e riskut qe parashikohet te ndodhe gjate jetegjatesise se kontrates. Per te vleresuar risqet e inventarit, informacioni nga te dhenat e viteve te meparshem te tilla si ciklet e prodhimit do te ishin te dobishme.Le te supozojme qe per kete tip prodhimi risqet e inventarit rrjedhin gjeresisht per shkak te ndryshimeve ne modele qe tentojne te ndodhin ne nje cikel trevjeçar. Raporti i humbjes se inventarit mbi koston e plote te shitjeve mund te ishte nje menyre e besueshme per diferencen ne riskun e inventarit. Nje ekzaminim i tregut ka treguar qe 2 % e te gjithe gjendjeve te biçikletave behen shume jashte mode qe ato duhet te flaken çdo tre vjet. Ne kete shembull, kete risk e bart firma X dhe jo firma A dhe B. Ne transaksionet ndermjet Y dhe A ose B, risqet e inventarit do te paraqiteshin siç u supozuan nga Y. Do te ishte e natyrshme qe firma X do te fitonte nje dy perqind shtese mbi fitimin bruto te saj per biçiklete per te kompensuar per kete risk te supozuar. Per te perdorur transaksionet ndermjet Y dhe A si dhe Y e B si tregues te krahasueshem, prandaj eshte e domosdoshme ta korigjojme per diferencen e riskut te inventarit me ane te dy perqind shtese per fitimet bruto te A dhe B.

Nënfaza 5.2. Korigjimi për Shërbimin e Garancisë

Çmimi shitjes me shumice i zbatuar per shitjet e biçikletes T ndermjet Y dhe A ndryshojne. Çmimi i vene per A eshte me i lire sesa ai i vene per B, qe i jep nje fitim bruto me te madh A sesa B. Diferenca ndermjet ketyre çmimeve me shumice mund te shpjegohet me ane te faktit qe A kryen sherbime garancie nderkohe qe B nuk e ben nje gje te tille.Shtresa e rishitjes se B do te duhej te rritej ne qofte se B duhej te kryente sherbime garancie si X dhe A. Ne kete shembull, A shpenzoi rreth 1,7 % te shitjeve per sigurimin e sherbimeve te garancise dhe u kompensua me teprice me ane te fitimit 1,8 % te fitimeve bruto me shume sesa B per gjashte vitet e shkuara. (Do te ishte e pershtatshme qe te perdorim nje perqindje mesatare ne qofte se ka vonese kohe ndermjet kohes se blerjeve nga Y dhe kushti i sherbimeve te garancise per konsumatoret.) Ne qofte se nuk ka ndonje diference tjeter materiale ndermjet A dhe B qe do te ndikonte mbi fitimin bruto, A do te fitonte nje shtese prej 1,8 perqind te fitimit bruto si kompensim per sigurimin e sherbimit te garancise.

Nënfaza 5.3. Korigjimi për Aktivitetin e Reklamës

Ne kete shembull do te ishte e pershtatshme te paraqitej X si sigurues i nje sherbimi per Y, me sakte sesa kryerjen e kesaj per interesin e vet, me ane te berjes se kostove te reklames te cilat efekt per mirembajtjen e vleres se markes tregtar te Y ne tregun e shtetit D. Prandaj, nje korigjim duhet te behet per te pasqyruar diferencen ne aktivitetin e reklames. Duket me e pershtatshme per te pecaktuar kompensimin e ndare me sakte sesa t’i jape X nje shtrese shtese te rishitjes, qe merr ne konsiderate shitesit e pavarur me pakice qe nuk bejne aktivitete reklame.

97

Ka nje çeshtje persa i perket nese kostot perkatese te reklames do te sishin me fitim tregtar, si kompensim per berjen e sherbimit. Ne qofte se vendoset per te rimbursuar koston per kompensimin (sepse kjo eshte ajo çfare ndodh ndermjet paleve te palidhura ne biçikleten ose industrite e produkteve te tjera te konsumit) atehere shpenzimet e reklames qe behen nga X do t’i shtoheshin fitimit bruto te A dhe B per qellimin e krahasimit.

Faza 6. Llogaritja e Fitimit Bruto në zbatim të “Parimit të Gjatësisë së Krahut”.Per qellim te krahasimit, do te jete e domosdoshme qe te kalkulojme shtresat bruto te firmes A dhe B mbi supozimin qe ato kryejne funksione te njejta per firmen Y ashtu siç ben firma X. Kjo behet me ane te korigjimit te shtresave bruto te treguar ne llogarite e tyre qe te pasqyrojne diferencat funksionale te pershkruara ne Hapin 5. Shtresat bruto te krahasueshme te firmes A dhe firmes B mund te llogariten si vijon :

Treguesi i krahasueshem A :Shitjet e X * PFB e A + Koston e shitjeve te X * 2,0%(kompensimi per riskun e inventarit) – humbjen e inventarit + Shpenzimet e reklames te X (PFB = perqindja e fitimit bruto)

Treguesi i krahasueshem B :Shitjet e X * (PFB e B + 1,8%(kompensimi per sherbimin e garancise)) + Koston e shitjeve te X * 2,0% (kompensimi per riskun e inventarit) – humbjen e inventarit te X + Shpenzimet e reklames te X

Shenim 3. Do te jete e domosdoshme qe te krahasojme fitimet bruto te X dhe fitimet bruto te krahasueshme te korigjuara. Ne te kundert, thjeshte, duke shtuar nje shtrese bruto shtese ne fitimin bruto origjinal te X si kompensim per funksione te ndryshme mund te rezultoje ne dhenien firmes X te nje fitimi bruto te tepert me ane te llogaritjes dyfish te ketyre funksioneve. Do te vihej re qe fitimi bruto i X mund te jete me i madh sesa ato te treguesve te krahasueshem qe nga fillimi sepse diferencat funksionale ishin marre ne considerate, tashme, ne vendosjen e transferimit te fitimit nepermjet çmimit.

Rezultatet per te tre firmat per tre vitet e fundit jane :2006 Në €uro

Firma X : Siç tregohet nga llogarite e saj 140.000E krahasuesh A: 800000*27,8%+660000*2,0%+800-30000= 206.000E krahasuesh. B: 800000*(25,0%+1,8%)+660000*2,0%+800-30000= 198.000

2005 Në €uro

Firma X: Siç tregohet ne llogarite e saj 140.000E krahasuesh. A: 650000*26,7%+510000*2,0%+700-2000 = 182.450E krahasuesh. B: 650000*(25,8%+1,8%)+510000*2,0%+700-2000 = 188.300

2004 Në €uro

Firma X : Siç tregohet ne llogarite e saj 120.000E krahasuesh. A: 560000*27,5%+440000*2,0%+600-1000 = 162.400E krahasuesh. B: 560000*(25,9%+1,8%)+440000*2,0%+600-1000 = 163.520

Si rezultat, sigurisht ju keni nevojë që të bëni një korigjim në secilin vit për fitimet bruto për transaksionet që merren përsipër nga firma X. Por ka dy tregues te krahasueshem te gjatesise se krahut qe ju mund te zgjidhni. Qe te dy treguesit e krahasueshem duken njesoj te besueshem dhe prandaj perfaqsojne skaje me te larte ose me te ulet te hapesires se gjatesise se krahut. (Vini re qe gjeresia e hapesires se gjatesise se krahut mund te ndryshoje ne qofte se fitohen me shume tregues te krahasueshem dhe keto tregojne nje fitim bruto me te madh ose me te vogel sesa gjejme per firmen A dhe B)Prandaj, fitimi bruto i firmes ashtu siç tregohet ne llogarite per vitet 2004,2005 dhe 2006 duhej te korigjohet qe ta sjelle ate ne hapesiren e gjatesise se krahut. Megjitheate, ka nje çeshtje persa i perket asaj se ne cilen pike te hapesires duhet bere korigjimi. Zakonisht, korigjimi i transferimit te fitimit nepermjet çmimit duhej bere ne pikat qe pasqyrojne me mire faktet dhe rrethanat e transaksioneve te kontrolluara ne fjale. Ne mungese te informacionit, supozohet qe do duhej te perdoret pika e mesme e hapesires. Si rrjedhoje është e nevojshme të bëhen rritjet e mëposhtme :

2006 (206.400 + 198.400) / 2 – 140.000 = 62.400

98

2005 (182.450 + 188.300) / 2 – 140.000 = 45.3752004 (162.400 + 163.520) / 2 – 120.000 = 42.960

KAPITULLI 17

17. Proçedurat në rastet kur dyshohet për krimet tatimore

17.1. Kalimi i çështjeve për investigim

Kontrollori duhet te njihet me Kodin e Proçedurave Penale (Ligji Nr.7905, date 21.03.95) dhe Kodin e Ndjekjes Penale (Ligji Nr.7895, date 27.01.95) kur ndermerr veprime sipas dispozitave per ndjekje penale. Drejtori i Kontrollit Tatimor duke punuar sipas udhezimeve te Drejtorit te Pergjithshem do te leshoje direktiva per kontrolle ne intervale periodike Degeve te Tatimeve. Te gjithe ato raste qe futen ne kategorine e rasteve qe i kalojne Drejtorit te Kontrollit Tatimor duhet te jene ne formatin e duhur dhe te permbajne te gjithe te dhenat e kerkuara te cilat do te nevojiten nese çeshtja do te percillet per veprime te metejshme.

Investiguesi eshte ne kerkim te ndonje prove qe tregon fajesi ne aktivitetin e tatimpaguesit, e cila mund te çoje ate ne ndjekje penale. Meqenese, ne rastet per investigim, shumat e te ardhurave ka gjasa te jene te medha, koha per ate investigim eshte me madhe. Takimet me tatimpaguesin ne fjale vazhdohen akoma te mbahen. Megjithate keto takime do te kene nje tjeter kendveshtrim, pasi pyetjet e investiguesit do te synojne jo vetem te nxjerrin informacion per probleme te subjektit, por edhe personat e implikuar ne mashtrim.

Investiguesi mund te ndermarre investigim ne fusha te tjera. Pyetjet qe formulon mund te marrin forma te ndryshme. Vrojtime pa dijenine e tatimpaguesve ne mjediset ku ushtrohet aktiviteti ekonomik i shoqerise nen investigim e siper; kerkim aktiv per informacion jashte DPT dhe regjistrave te biznesit per shoqerine; dhe organizim te takimeve me tatimpaguesin ku ai informohet se qellimi i takimit eshte percaktimi i fajesise per ndjekje te mundshme penale per mashtrimin tatimor te zbuluar.Punonjësit publikë, ku bëjnë pjesë dhe punonjësit e administratës tatimore jane te detyruarte mos deshmojne per faktet qe jane sekret shteteror.

Sipas Kodit te Procedures Penale (neni 61), nese nga vepra penale ka ardhur dem material,duhet te ngrihet dhe padi civile ne procesin penal kunder te pandehurit ose te paditurit civil, per te kerkuar kthimin e pasurise ose shperblimin e demit. Legjitimimi i paditesit civil mund te behet para se te kete filluar shqyrtimi gjyqesor.Kerkesa duhet te permbaje gjeneralitetet e te demtuarit akuzues, te atij qe akuzohet, parashtrimin e arsyeve qe perligjin kerkesen, nenshkrimin e te demtuarit akuzues ose perfaqesuesit te tij, emrin dhe mbiemrin e perfaqesuesit dhe prokuren e tij. Per ngritjen e padise civile ne procesin penal eshte i legjitimuar menaxheri i subjektit te audituar, i cili per ngritjen e kesaj padie bashkepunon me audiret.

99

Permbledhja e meposhtme e rregullave te provave, paraqitet si nje orientues per kontrolloret dhe punonjësit e investigimit dhe inteligjencës:

Tipet e provave.1. Provat materiale, te dhenat qe merren nga objektet materiale.2. Provat shkresore, ose:2.1. Primare (dokumentet origjinale te konsideruara si me te besueshme), ose2.2. Dytesore (nje fotokopje, ose nje deshmitar qe perdor shenime te marra nga origjinali apo mbledhja e permbajtjes se tij). Dokumentimi dytesor i provave zakonisht perdoret vetem kur:2.2.1. Dokumentin e zoteron nje pale tjeter te cilen kontrollori nuk mund t'a administroje ate perfundimisht;2.2.2. Origjinali ka humbur apo eshte shkaterruar;2.2.3. Prodhimi i origjinalit fizikisht eshte i pamundur (p.sh. mbishkrimi mbi nje mur);2.2.4. Heqja e origjinalit nuk eshte e lejueshme (p.sh disa dokumente publike). 3. Konfirmimi te dhenave synon konfirmimin e vertesise se provave te mbledhura me pare. Konfirmimi i te dhenave eshte thelbesore ne rrethanat e meposhtme:3.1. Kur pranimi apo rrefimi eshte bere nga nje person i akuzuar3.2. Provat jane mbledhur nga femijet3.3. Provat jane mbledhur nga bashkefajtori

Burimet nga te cilat investiguesi mund te marre prova per te provuar mashtrimin tatimor janë:- Provat materiale: materialet aktuale qe formojne bazat e saj, perzgjedhjet perfaqesuese te materialeve, dokumente origjinale apo te dhena;- Kerkimet në vendin e ngarjes;- Informacion nga publiku, informuesi , zyrtaret e departamenteve;- Inspektimi i te dhenave;- Mbikeqyrja;- Intervistimi i punonjësve;- Intervistimi i te dyshuarve (kur rethanat e lejojne). 1. Kriteri i vlefshmerise apo pranueshmerise se provave shkresore mbetet ne: - palen qe e ka bere (firmosuar) ate;- dikush qe e pa, qe u be apo u firmos;- dikush qe e njeh shkrimin dhe mund t'a identifikoje ate;- eksperti (i ligjshem).2. Prova konsiderohet e tille per nje eshtje nese ajo tenton te provoje ose jo ekzistencen e fakteve ne diskutim. Jo cdo informacion eshte prove.3. Provat jane te pranueshme nese ajo nuk thyen nje nga rregullat e meposhtme perjashtuese:- Mbeshtetet mbi thashethemet;- Mbeshtetet mbi aktet e ngjashme apo fakte;- Mbeshtetet mbi opinione apo supozime;- Nuk perputhet me karakterin e te dyshuarit (eshte subjektive por duhet mbajtur parasysh);- Kur prova e dhene nga nje person dhe ajo vete akuzon personin qe dyshohet.

100

KAPITULLI 18

18. Rregullat e veçanta për kontrollin e tregtisë me shumicë.

18.1. Shitja me shumice eshte stadi ndermjetes i tregtise. Shitësi me shumicë nuk prodhon mallra dhe as nuk ben shitje me pakice. Por dhe një prodhues, në varësi të formës së shpërndarjes së mallit për konsumatorin konsiderohet si një shitës me shumicë për mallrat që prodhon.Zakonisht nje shites me shumice u shet mallra shitesve me pakice, ndersa, distributoret perfshihen ne kategorine e shitesve me shumice, dhe ata kane gjasa t’u shesin shitesve me shumice.Importuesit e mallrave tregtare të gatshme për konsum kryejnë nje veprimtari duke siguruar mallra nga jashte per te plotesuar porosi te veçanta të konsumit, të cilat kanë tendencë konsumi të shpejtë. Ky konsum i shpejtë shpjegohet me natyrën e mallit apo produktit, i cili është një e drejtë e autorizuar ( shitje e Peugeot, veglave të punës BOSCH, bicikletave Mountain Bike, matërialeve sportive të kombbëtares së futbollit shqiptar UMBRO etj.), apo një rast franchise (e drejtë përdorimi emri tregtar, si McDonald). Me fjale te tjere ata jane shites me shumice ose ndermjetes. Veprimtari te tjera biznesi perfshijne prodhues, shites me pakice dhe perdoruesit tregtar, madje edhe persona private mund te importojne por vetem nje importues tregtar e ka kete si nje veprimtari kryesore.

Ekzistojne dy kategori kryesore te tregtareve te importit– Bleres te lendeve te para per shitje te brendshme ne sektorin industrial.– Bleres te mallrave tregtare, mund te jete kombinuar me blerjet e mallrave te prodhuara në

vend, per rishitjeImporti tregtar mund te drejtohet edhe nga nje zyre e vogel. Mallrat e importura mbahen ne nje magazine te veçante ose shpesh i dorezohen klientit direkt nga porti apo aeroporti, pika kufitare rrugore. Nje importues tregtar duhet te mbaje te dhena te mjaftueshme per te ditur: – Se çfare lloj mallrash jane magazinuar? – Cilat jane levizjet e mallrave brenda dhe jashte magazines ? – Cila eshte situata e arkes d.m.th. sa para i detyrohet furnizuesve dhe sa para i detyrohen

klientet?Shpenzimet e pergjithshme te ketij biznesi jane relativisht te uleta ne krahasim me vleren e mallrave qe tregtohen. Megjithate keto perfshijne:– Koston administrative te drejtimit te zyres;– Mirembajtjen e magazines ose pagesen per magazinimin (perfshire ndoshta edhe sigurimet); – Çdo riambalazhim dhe etiketim përbën një kosto;Dorezimi i mallit tek klienti mund te organizohet nga importuesi, edhe nese kjo i shtohet çmimit, kjo perben nje kosto per biznesin.Megjithese një importues mund të kryejë shërbime shtesë, si riambalazhim, etiketim në gjuhën shqipe etj. kjo nuk e ndryshon faktin qe nje importues tregtar blen mallra te importuara per

101

rishitje ne tregun e brendshem, duke përjashtuar këtu mallrat që kalojnë tranzit apo që rishiten në vende të tjera. Ndryshimi i vetem, midis importuesit dhe shitësit me shumicë nga pikepamja e kontrollit tatimor eshte natyra e dokumenteve te blerjes. Ne te gjitha aspektet e tjera procedurat e kontrollit jane te njejta.Tregtia me shumice mund te drejtohet dhe menaxhohet nga nje individ ose mund te ushtrojne aktivitetin e tyre tregtar ne formen e ortakerise apo shoqerise tregtare, ose madje mund te jene pjese e nje kompanie mikse. Disa shites me shumice apo importues mund te punojne vetem mbi bazen e komisioneve dhe nuk i shohin kurre mallrat ne fjale. Ata jane kryesisht agjente megjithese jo agjente zyrtare, por individe me kontakte malli ne treg. Qarkullimi i tyre eshte totalja te gjitha komisioneve meqe ata shume rralle kane te drejte mbi mallin, pastaj si qarkullim merret totali ne te njejten menyre si per çdo shites tjeter me shumice.

Ekzistojne marredhenie ndermjet shitjeve dhe blerjeve, te cilat ne rastin e shitesve me shumice apo importuesve kane te bejne me shtesen e çmimit (mark-up) mbi mallrat. Tregtari mund t’i referohet kesaj si kufiri me ane te cilit ai percakton kufirin e fitimeve te tij ne çmimin e shitjes. Aneksi 13 i MKT-së (Diferenca e Çmimit me Koston) e trajton kete fenomen me hollesi.

Gjatë intervistës kontrollori duhet të dijë, se cila eshte politika e tregtarit ne lidhje me rritjen e çmimeve qe ai do tu vendosë niveleve te zakonshme te shitjes. Vezët apo mallra me saisra të larta duke qene me vlere jo shume te larte, do te kenë nje rritje me te vogel çmimi sesa nje mall (makina) qe shitet me pak.Mallrat delikate (qe prishen shpejt) do te kene nje qarkullim te larte të inventarit, ndersa mallra (makinat) do te kene nje qarkullim me te ngadalshem. Kini parasysh se shitesi me shumice nuk do te mbaje stok nje makine, per aq kohe sa e mban nje shites me pakice.

Sa me shume te kuptojme sesi funksionojne aktivitetet e ndryshme, aq me te lehte do ta kemi te zbulojme gabimet dhe menyrat e fshjehjes se shitjeve.

18.2. Siç e permendem me lart, shitjet ose do te porositen me perpara per disa kliente te veçante per qellime rishitjeje me nje çmim te rene dakord me pare ose do te kryhen ne menyre rastësore, që do te thote qe mallrat blihen pa nje klient te paramenduar, megjithese ka shume gjasa qe importuesi apo shitësi me shumicë te kene bleres te rregullt. Ne kete rast ato shiten ne tregun e hapur dhe konkurrues me çmimin me te mire qe importuesi mund t’ju caktoje.

Ne rastin e shitjeve të porositura me perpara mund te gjendet dokumente mbi çmimin e rene dakord me bleresin, nëpërmjet kontratave që hartohen mes palëve për disa qëllime.

Ne rastin kur nuk kanë klientë të përcaktuar, megjithese mund te kete te dhena per çmimin eventual te shitjes, ai nuk duhet te jete caktuar me perpara. Natyrisht, eshte e mundshme qe nje importues apo shitës me shumicë ta shesin nje ngarkese te veçante per nje marzh te vogel fitimi, ne menyre qe te heqin inventaret, qe levizin ngadale duke rritur kapitalin per tregti te metejshme. Ne raste të rrallë, për të njëjtat arsye një shitje madje mund të jetë me humbje.

Megjithate, shitjet e vazhdueshme me marzh te vogel fitimi duhet te shikohen me kujdes. Ka dy mundësi: a) importuesi apo shitësi me shumicë eshte nje biznesmen i varfer (përfshirë dhe standarti i tij i jetesës), biznesi i te cilit eshte prane falimentimit; b) çmimet e verteta te shitjes jane fshehur dhe në këtë rast kemi të bëjmë me mashtrim tatimor.

102

Shitesit me shumice perdorin sisteme te ndryshme shitjeje. P.sh., nje shites me shumice qe shet nepermjet njerezve te tij qe levizin ne te gjitha anet, ka seri te ndryshme per çdonjerin nga shitesit ne menyre qe te kete mundesi te identifikoje me mire çdo shitje.Shuma totale e te gjitha shitjeve eshte totalja qe perdoret per qellimet tatimore.

Nje shites me shumice pijesh, p.sh., mund te kombinoje dergimin e mallit te tyre vet tek shitesi me shumice plus shitjet per shitesit me pakice qe marrin mallra nga magazinat e shitesit me shumice. Çdo shites qe punesohet direkt mund te punoje mbi bazen e nje komisioni ose te nje rroge ose kombinim i te dyjave. Eshte e rendesishme te percaktohet sakte se çfare ndodh meqenese eshte e mundur te percaktohet niveli i shitjeve nga komisionet qe jane paguar.

Eshte e mundshme qe çmimi i shitjes per shitesit me pakice ku furnizimi mallit kryhet nga vete bleresit, te jete me i ulet se çmimi i mallrave kur mallrat furnizohen per tek ambjentet e shitesit me pakice nga stafi i shitesit me shumice. Është e rëndësishme të kuptojmë, se cila është struktura e çmimit të shitjes (analizim të përbërësve të tij për njësi).

18.3. Ne Doganat Shqiptare taksat dhe TVSH-ja paguhen sipas nje liste referuese çmimesh qe eshte konsideruar në mënyrë administrative, se eshte me prane vleres reale se ajo qe deklarohet. Argumentet janë, pasi së pari, mbrohet tregu i brendshem nga importet e lira dhe së dyti nga pikepamja e TVSH-se, mbrohet rritja artificialisht e çmimeve.

Çmimet dysheme te percaktuara per disa mallra, aplikohen gjate importit dhe kjo sherben si mjet per te siguruar qe taksat e importit, TVSH-ja, akciza e importit etj., eshte e fiksuar ne nje nivel konkurence per te mbrojtur te ardhurat nga importi dhe tregun e brendshem.Pasi mallrat jane futur ne vend dhe fillojne te shiten ne tregun e brendshem, TVSH-ja duhet te llogaritet dhe te tatohet mbi sasine e mallrave qe aktualisht shiten.

Ndersa eshte e veshtire te behet nje pergjithesim, niveli i fitimeve duhet te jete i mjaftueshem per te siguruar qe shumica e importuesve jane ne nje pozicion pagese persa i perket TVSH-se. Meqe TVSH-ja eshte e rimbursueshme, kjo nuk ka ndonje ndikim te madh mbi fitimin perveçse nje rritjeje te vogel ne detyrimin tatimor i cili ne librat e llogarive paraqitet si shpenzim.

Blerjet duhet te regjistrohen ne nje regjister blerjesh, mundesisht nje ditar I veçante per arken, ku jane regjistruar pagesat e bera dhe te marra. Regjisrimet e blerjeve kane te bejne me kostot operative te biznesit si dhe te mallrave te importuara. Keto perfshijne faturat elekëtrike/faks/internet/telefon, qerane, letrat e shkrimit, sigurimet, zyrat, sigurimin e magazinave, reklamat, personelin e zyres (nese ka), sherbimet e pastrimit, çmimet e transportit per mallrat, kostot e transportit personal, agjentet doganorepër importuesin etj.Kontrollori duhet te ketë parasysh të shikojë edhe blerjet per te cilat nuk paguhet TVSH.

Tregtari duhet te regjistroje te gjitha shitjet dhe blerjet, jo vetem ato me TVSH. Nje tregtar e ka me te lehte te fshehe shitjet e tij nese blerjet e tij nuk jane te evidentuara. Nje kontroll i stoqeve faturave te blerjes mund te nxjerre ne pah stoqe qe nuk jane perllogaritur permes sistemit te faturimit

18.4. Kerkese kryesore eshte leshimi i fatures per çdo shitje dhe kjo duhet te perputhet me rregullat e percaktuara ne Udhezimet e Ministrit per TVSH-ne, ose Ligjin 7758 te dates 12.10.93. Si per gjithe te tjeret, edhe per shitesit me shumice nevojitet mbajtja e te dhenave te mjaftueshme

103

per te plotesuar kerkesat autoriteteve tatimore mbi saktesine e llogarive dhe deklaratave te pergatitur per qellime tatimore.

Pronari i nje biznesi ka personel qe punon per te, dhe nevojat e tij ne disa aspekte ngjasojne me ato te autoriteteve tatimore; ai nuk u beson te tjereve per ta kryer biznesin e tij pa bere fillimisht ca kontrolle ne menyre qe te sigurohet se humbjet per shkak te vjedhjeve/plaçkitjeve do te jene minimale. Kerkesat e pronarit/ve jane pothuajse te njejta persa i perket elementit te riskut dhe ky aspekt trajtohet ne menyre te detajuar ne riskun per te ardhurat.

Procesi mbajtjes se kontabilitetit eshte i njejte per çdo biznes

– Subjektet me te medha mund ta kryejne transaksionet e tyre nepermjet bankave/çeqeve, ndersa subjektet e vogla mund ta kryejne gjithe transaksionet e tyre me para ne dore.

– Regjistrimi i arketimeve te perditshme eshte i domosdoshem– Pjesa me e madhe e shitesve me shumice kombinojne perdorimin e parave ne dore me çeqet -

vini re qe çdo transaksion prej 1 milion lekë ose me shume nuk duhet paguar me para ne dore.

– Gjate shitjeve ne publik, per nje shites me shumice, çdo shitje malli qe tejkalon 10,000 Lekë duhet te faturohet me faturat tatimore zyrtare te leshuara nga DPT-ja. Mund te leshohet se bashku me çdo fature tjeter te leshuar nga vete sistemi i tatimpaguesit, por ne disa rrethana teper te veçanta Dega Tatimore mund te autorizoje perdorimin e faturave te leshuara vetem nga sistemi i tatimpaguesit.

18.5. Nje shites me shumice apo importues, nisur nga interesi për të realizuar sa më shumë qarkullim punon per nje marzh fitimi të vogël qarkullime te medha krahasuar me nje shites me pakice. Marzhi i fitimit duhet te jete i mjaftueshem per te siguruar nje standart jetese të lartë.Kontrollet e rekomandueshme jane si me poshte:

– Ushtrimi per te kuptuar rritjen e çmimit – konsiderohet thelbesor.– Rakordimi i arkes - veçanerisht i rendesishem kur kemi te bejme me para– Rakordimi Bankar – nese eshte i mundshem. Cilat jane veprimet bankare?– Komisioni i shitjeve – nese nevojitet.– Krahasimi midis nivelit te pagave te personelit dhe shitjeve – nese nevojitet.– Kontrolli i mallit gjendje – rakordoni gjetjet me te dhenat e regjistruara.– Perzgjidhni disa hyrje dhe dalje nga regjistri i magazines/krahasoni te dhenat me faturat –

nese nevojiten– Faturat – Sigurohuni qe te jene zbatuar rregullat– Mensat e stafit ne bizneset e medha konsiderohen si te ndara nga veprimtarite kryesore

dhe keshtu nuk jane marre ne konsiderate per qellime TVSH – duhet t’i kontrolloni.– Kopje te korrespondences, perfshire porosite me furnizuesin e huaj – furnizuesit e huaj

nuk furnizojne mallra mbeshtetur ne premtime per pagese perveçse ne rastet kur kane te bejne me bleres te rregullt.

– Notat e kreditit pergatiten nga furnizuesi nepermjet sistemit bankar veçanerisht nese ngarkesa eshte e madhe per t’ju garantuar atyre parate. Bleresi duhet te jete ne dijeni per kete fakt.

– Tatimpaguesi duhet te siguroje kreditin ne menyre qe te paguaje per mallrat e importuara. Perndryshe nga do te vijne parate?

– Fatura/t duhet te leshohen nga furnizuesi i huaj, dhe te permbajne detaje te mallrave dhe çmimeve te aplikuara.

104

– Kopje te fatures hyrese te importit ku tregon tatimet e paguara te importit.– Evidence te pageses aktuale.– Kontrolloni strukturen e çmimeve dhe kushtoni vemendje shtijeve me skonto te

konsiderueshme ndaj subjekteve te lidhura(filialet) dhe te paregjistruara. Kjo njihet si “transferim i çmimeve” dhe kerkon qe te siguroje marzhin e fitimit jashte bizneseve te regjistruara dhe pa paguar TVSH.

– Nese ka shitje me kredi kontrolloni qe tatimi te jete deklaruar sipas rregullave te TVSH-se; eshte e pazakonte qe faturat te leshohen ne momentin qe merren parate.

– A kerkohen depozita nga disa kliente ose nga te gjithe dhe nese diçka e tille ndodh, a eshte paguar TVSH-ja siç eshte e detyrueshme ne rastin e parapagesave?

– Listat e klientëve dhe furnitorëve dhe kërkesa ndaj DT për kryqëzim informacioni për segmentet e dyshimta të transaksioneve;

– Zbuloni se çfare kontrollesh jane bere nga drejtuesit e firmes persa i perket shitesve te punesuar.

– A perdoret masivisht per perdorim vetjak ndonje mall – kjo ka shume ngjasa te ndodhe kur behet fjale per shites te vegjel me shumice te ushqimeve. Të shihet me kujdes spjegimi i pikës 6.1. të Udhëzimit të TVSH-së.

– Cila eshte politika e shoqërisë per mallrat e skaduara? Po për mallrat publicitarë?– Nese kane mjete personale per transportimin e tyre, kerkoni te shikoni te regjistrimet e

mirembajtjes – a rakordojne keto te dhena me numrin e deklaruar te mjeteve ne perdorim?

18.6. Siç ndodh me shumicen e tregtareve, ekziston gjithmone mundesia e fshehjes se blerjeve dhe shitjeve.Verifikimi i blerjeve behet relativisht lehte, meqenese te gjitha importet i dergohen DPT-se nga Doganat.

– Kontrolloni çmimet e faturuara kundrejt pagesave dhe sigurohuni qe Shitjet e perzgjedhur jane verifikuar permes llogarive te klienteve.

– Zbuloni se ku jane magazinuar mallrat nese nuk jane dorezuar direkt tek importuesi ose bleresi dhe nese eshte e nevojshme beni nje vizite kontrolli per te pare sasine e stoqeve.

– A rakordojne importet e deklaruara me te dhenat e siguruara nga Doganat?– Nese eshte e mundshme rakordoni faturat e transportit me importet meqenese

tatimpaguesi mund te mos paraqese te gjithe shumen e transaksionit te biznesit te tij.– Inventarët mund te manipulohen. Krahasimet midis gjendjeve të inventarit mund te

nxjerrin ne pah shume gjera. A koinçidojne regjistrimet e hyrjeve, blerjet dhe shitjet.– Deklarim me i ulet. Kontrolloni qe çmimet e paraqitura te pasqyrojne koston e plote te

mallit, shpenzimet e pergjithshme dhe marzhin e fitimit dhe koston e ri-ambalazhimit te kryer. Nese shitjet u jane bere shoqerive te lidhura(filialeve) a perputhen çmimet e aplikuara me shitje te se njejtes natyre qe u jane bere subjekteve te tjere?

– Shoqëria mund te zgjerohet nga fondet financiare. Ky perben nje risk direkt per te ardhurat nese ajo nuk paguan tatimet. Kjo perben nje arsye per te dyshuar se janë fshehur shitjet.

– Bleres qe duhet te regjistrohen per TVSH por qe nuk jane regjistruar. Kerkoni te dhena mbi shitjet qe i jane bere ndonje bleresi te veçante, dhe qe i afrohen kufijve te regjistrimit gjate nje periudhe 12 mujore. I njejti parim zbatohet edhe per furnizuesit e materialeve te cilet nuk leshojne fatura TVSH-je por volumi i punes se tyre tregon se ata duhet te ishin regjistruar. Sidoqofte, dergoni shkresa per verifikime DT perkatese .

105

KAPITULLI 1919. Rregullat e veçanta për shoqëritë e transportit të udhëtarëve dhe mallrave.

Jepni mendimin tuaj per kete sektor

KAPITULLI 20

20. Rregullat e veçanta për shoqëritë që veprojnë në sektorin e ndërtimit

20.1. Ndërtim objektesh pergjithesisht do te thote ngritje e strukturave me tulla, betonarme dhe materiale te tjera ndërtimore. Ndërsa, ndërtimi i infrastrukturës për transportin e pasagjerëve dhe mallrave përfshin proceset e punës të lidhura me rrugët, urat, tunelet, veprat e artit, aeroportet, portet. Në të gjitha ndertimet aplikohen metoda te ngjashme ndertimi dhe perpara fillimit te kontrollit duhet te sigurohen elementet e meposhtme:

Pronari i tokes ose bleresi i tokes mbi te cilen do te ngrihet ndertesa apo projekti infrastrukturor, duhet te kete detaje te preventivave, projekteve arkitekturorë zbatues te paraqitur per kryerjen e punes.

Te dhena mbi aksionet nga pronaret e tokes – toka mund te jete prone e disa familjeve dhe per pagesen e tokes mund te ekzistoje nje marreveshje qe mundeson pronesimin te themi te nje apo me shume apartamenteve per familje si pagese per token.

Detaje te specifikuara te punes qe do te kryhet, do te pergatiten perpara firmosjes se ndonje kontrate, perfshire koston

Nje NIPT me adresën e objektit ndërtimor Rregullat e sigurise dhe kontratat e punësimit dhe kontrata kolektive e punësimit Te dhena te nenkontraktoreve qe do te perdoren dhe marreveshjet qe percaktojne

pergjegjesite e tyre Do te kete nje buxhet se bashku me te dhenat e menyres se financimit te projektit.

Duhet te jene te gatshme dhe ne dispozicion te dhenat e meposhtme:

Emrat dhe te dhenat e specialisteve/stafit teknik Numri i stafit te punesuar drejtperdrejte Te dhena te finalizuara te nenkontraktuesve Furnizuesit kryesore te lendeve te para

Vini re! Termi nenkontraktues nenkupton kryerjen e procesit të punës nepermjet nje kontrate me furnizuesin qe ka siguruar keto punetore. Nenkontraktuesi mban te gjitha pergjegjesite e punesimit te individeve, p.sh., pagesen e sigurimeve shoqerore dhe tatimit mbi te ardhurat etj. Këto pagesa do të jenë pjesë e totalit të llogaritur për projektin ndërtimor, sipas përqindjes së punimeve që do të kryejë nënkontraktori.

106

Nenkontraktuesit duhet t’i paguhet gjithe shuma per punen e kryer dhe duhet te kete te dhena ne forme faturash, te cilat jane pergatitur nga palet e ndryshme.

20.2. TVSH-ja paguhet mbi sasine e punes se kryer gjate atij muaji. Kjo tani eshte percaktuar ne Ligjin Nr. 7928 te TVSH-se dhe Udhëzimin në zbatim të ligjit. Faturat ndermjet pronarit/ndertuesit dhe nenkontraktuesve duhet te jene fatura standarte te DPT-se dhe duhet te leshohen çdo muaj. Te gjitha faturat e furnizuesve te tjere duhet te sigurohen ne momentin e furnizimit, p.sh., kur te dergohet çimentoja, hekuri, tullat, trarët etj. Te dhenat te tjera kontabiliteti si regjistrat e shitjeve dhe blerjeve duhet te paraqiten se bashku me nje inventarizim te maërialeve dhe atyre në proces pune. Te dhenat duhet te paraqiten sipas menyres se zakonshme te mbajtjes se kontabiliteti, megjithate llogarite mund te kene te bejne me nje ndertim te veçante.

Ne rastin kur nje kontraktues ndertimi eshte i perfshire ne me shume se nje ndertim, duhet qe llogarite te pasqyrojne veçmas kostot e çdo ndertimi, ne menyre qe te mund te percaktohet kostoja perfundimtare gjithsej.

20.3. Çdo muaj ndertuesi duhet te paraqese nje raport mbi ‘ecurine e punes’, i cili duhet te kontrollohet nga inspektori. Ixhinieri i ndertimit i DTM-së do të futet vetëm në rastet kur kontrollori nuk bën dot vlerësimin e cilësisë së matërialeve, mospërputhje midis situacioneve të ndërtuesit dhe asaj që konstatohet në vend, si dhe në rastet kur punimi i ndërtimit i kalon kufijtë e një rsavlereson sasine e punes se kryer ne nje muaj dhe inspektori rakordon vleresimi rasti të zakonshëm kontrolli ( rastet e urave, tuneleve, veprave të artit, rrugëve, aeroporteve etj). Kontrollori pasi bën bilancin e lëvizjes së matërialeve për periudhën që kontrollon, bën llogaritjen e të gjitha shpenzimeve përbërëse, si: kostoja e kompensuar e tokes, rrogat e shpërblimet, pagesat e sigurimeve shoqerore, energjia elektrike, ujë, karburant etj. Pasi te kete mbaruar punen e tij, inspektori nëse dyshon kërkon ndihmë me shkrim te inxhinieri I ndërtimit të DTM-së per t’u siguruar qe shifrat perputhen me sasine e vleresuar te punes se kryer.

Vleresimit te kostos gjithsej te muajit te punes i shtohet nje ngritje çmimi prej 6-10% dhe TVSH-ja paguhet mbi shumen totale. TVSH-ja nga blerjet lejohet te zritet sipas menyres se zakonshme. Ne perfundim te ndertimit, kryhet nje rakordim ndermjet TVSH-se se paguar çdo muaj dhe TVSH-se qe duhet te paguhet ne shitjen perfundimtare. Shitesit nuk i kerkohet te paguaje TVSH mbi shitjet eventuale te sipërfaqeve, duke supozuar qe ky eshte nje bllok objektesh.

20.4. Problematikat që kanë rëndësi për të ardhurat janë si më poshtë:

Te hartohet nje liste e nenkontraktuesve qe perdoren per kete ndertim dhe te kryhet nese eshte e mundur nje kontroll mbi secilin nenkontraktues njekohesisht.

Çdo ndertim i ndermarre duhet te kete llogari te veçanta ne menyre qe te percaktohet kostoja e tyre. Kjo nenkupton qe mund te kontrollohet veçmas çdo vend ndertimi. Ne rastin kur llogarite nuk jane te ndara, d.m.th, kur i njejti ndertues punon ne disa vende njeheresh, ndertuesi duhet te jete ne gjendje te identifikoje kostot e detajuara te vendeve te ndryshme te ndertimeve.

Çdo ndertim ka nje plan ndertimi te numrit te kateve, dhomave, shkalleve etj.

107

Ne rastin e apartamenteve do te kete plane te parapergatitura per llojet e dhomave (ambjenteve), d.m.th. nese ka dy dushe etj. Kjo do te ndihmoje ne rakordimin e levizjeve te inventarit.

Çdo material i importuar duhet ne te gjitha rastet te rakordohet me dokumentet perkatese te importit.

Pyesni drejtuesin teknik te ndertimit mbi sistemin qe perdoret kunder vjedhjeve dhe çfare lloj sigurimi ka ne kantjer ( roje private etj.).

Pas perfundimit te ndertimit, rakordoni numrin total te dritareve, njesite e dusheve dhe te tjera te ngjashme me to, me faturat dhe dergoni referenca periodike ne degen tatimore perkatese qe mbulon furnizuesit, ne menyre qe te dhenat te mund te krahasohen gjate kontrollit vijues te furnizuesve.

Nese ekziston nje marreveshje qe lejon kalimin e pronesise te themi te disa apartamenteve tek individe te ndryshem, sepse ishte toka e tyre per shembull, eshte e nevojshme te ekzaminohet permbajtja e çdo marreveshjeje per te percaktuar vlerën e kompensimit, që merret si pronar trualli. Kjo do të shërbejë si një ndër orientimet për tu referuar në rast rikarakterizimi të çmimit të shitjes.

20.5. Perveç kryerjes se nje kontrolli te imet te deklaratave mujore mbi ecurine e punes, dy kontrollet kryesore te meposhtme duhet te kryhen mbi nje baze rastesore.

Meqenese eshte nje praktike e zakonshme punesimi i punetoreve pa asnje lloj dokumentacioni, mund te nevojitet qe sipas rasteve te rrethohet kantieri/et dhe te merren ne pyetje punetoret qe ndodhen atje ne ate moment duke i krahasuar me kontratat e punësimit.

– Çdo individ ne truallin e ndertimit duhet te jete i identifikueshem, emrat dhe numri i tyre etj. Kjo duhet te perputhet me te dhenat e disponueshme nga kontraktuesit kryesore dhe nenkontraktoret.

– Perdorimi i informacionit nga inspektoriati shtetëror i punës për masat e sigurise, ne lidhje me vendndodhjen qe do te kontrollohet, do te nevojiten per te dhene efektin maksimal.

– Pasi te jete informuar inspektoriati dhe kontrolloret qe do te perfshihen ne kontroll, ata duhet te dergohen menjehere tek vendi i ndertimit, qe te mos krijohet mundesia qe individe te ndryshem t’ia kalojne informacionin dikujt tjeter mbi vendet qe do te kontrollohen dhe kohen kur do te kryhet kontrolli.

– Vetem nje numer minimal i stafit duhet te perfshihet ne kete plan dhe nuk duhet te njoftohet asnje e dhene se kur, si dhe ku do te kryhen kontrolle te tilla.

Ushtrimi i dyte perfshin vetem llojet e investigimeve te zakonshme. Pasi ndertimi te kete perfunduar, kontraktuesi ia kalon pronesine investitorit qe financon ndertesen, ose atyre qe do te perdorin apo shesin apartamentet.

– Percaktoni çmimin e tregut per apartmentet qe shiten dhe llogarisni shumen totale te shitjeve te mundshme, nëpërmjet: – nje investiguesi nga DTM-ja qe shpreh interesimin e tij per te blere nje apartament ne bllok, do ta kete shume te lehte te percaktoje çmimin real te shitjes;- vlerës që merr si kompensim në përqindje të totalit të objektit (pronari i truallit/ sipërfaqen e objektit në m² = çmim shitje); - vlerës që blejnë institucione dhe organizata me reputacion kombëtar dhe ndërkombëtar (banka, institute, organizma, institucione publikë)

108

– Duke marre parasysh vleren e nderteses ne perfundim te ndertimit, llogarisni nivelin e fitimit, si dhe sigurohuni qe fitimi te pasqyrohet ne llogarite e firmes ose shitjet individuale te apartamenteve, sipas viteve.

Duhet të konsiderohen të dyshimta, kur konstatohet se çmimet e shitjeve të sipërfaqeve të objekteve janë masivisht në kufijtë e përcaktuar sipas Nenit 27/1 të Ligjit “Për TVSH-në”. Nëse në kuptimin e Nenit 18.2 të ketij ligji, sasitë e sipërfaqeve të shitura me kete nivel minimal çmimi, të cilat janë prodhuar vetë ose janë nga inventari apo aktivet e veprimtarisë ekonomike të personit të tatueshëm kalojnë kufirin e përdorimit privat që përfshin konsumin normal familjar, persona të tjerë të tillë si një i punësuar, i afërt, një mik i personit te tatueshem.

Për një azhornim dhe orientim mjaft më të gjerësishëm ju mund të shikoni “SHËNIMET INDUSTRIALE PËR NDËRTIMIN”, dërguar në DTM me shkresën Nr.

KAPITULLI 21

21.1. Rregullat për kompesimin e dëmeve të shkaktuara nga shkelja e ligjit apo sjellja jo korrekte prej administratës tatimore.

Kontrollorët nuk duhet te kene ndonje interes financiar qe mund te konfliktoje ne ndonje menyre realizimin e pergjegjesive te tyre, te vere ne diskutim motivin e tyre ne lidhje me ceshtjen ne shqyrtim apo te shkaktoje humbjen e besueshmerise.

Kontrollorët duhet te informojne Përgjegjësin per ndonje situate ku nje pune e meparshme mund te vere ne diskutim realizimin e pergjegjesive te kontrollit. Nese nje kontrollor ka punuar me pare ne nje shoqëri, ai duhet ta vere kete fakt ne vemendjen e mbikeqyresit apo tek autoriteti tjeter me i larte per te bere zgjidhjet e duhura.

Kontrollorët duhet te karakterizohen nga veprime keshillimi me koleget e tjere, si dhe me subjektet e audituara. Maredheniet keshilluese demonstrohen ne kerkimin e mendimeve nga koleget per ceshtje te caktuara profesionale dhe zgjidhjen e tyre. Kerkimi i mendimeve nuk obligon zbatimin e keshillave ne procedurat perkatese te kontrollit. Pavaresisht nga keshillat e marra pergjegjesia per dhenien e opinioneve eshte e kontrollorit qe eshte duke kryer kontrollin.

Kontrollori duhet te respektoje mendimin ndryshe te demonstruar nga koleget ose shoqëria e kontrolluar, qofte ne pikepamje profesionale apo shoqerore. Ai nuk duhet te kundershtoje kategorikisht mendimin e tjetrit por kur eshte rasti, mund te shfaqi nje mendim alternativ.

21.2. Rregullat për sekretin e konfidencialitetin e të dhënave të tatimpaguesve

Është detyra e kontrollorit te mbaje sekret informacionin e mbledhur nga shoqëritë ekontrolluara. Informacioni i mbledhur gjate kontrollit duhet te ndjeke vetem linjen e raportimit. Zbulimi i pa autorizuar i ndonje informacioni zyrtar me goje ose me shkrim jashtë kësaj linje raportimi, ose perdorimi i tij per arsye personate eshte i ndaluar.

Publikimi apo zbulimi i informacionit zyrtar duhet te behet vetem nepermjet autorizimit te duhur nga Kryetari i DTM-së, me qellim qe te permbushen pergjegjesite e kontrollit apo pergjegjesi te tjera te identifikueshme. Inspektorët gjatë kontrollit duhet te realizojne sigurine dhe

109

konfidencialitetin e te gjitha dokumemeve qe kane ne ekzaminim, ne zyren e tyre dhe ne shoqërinë e kontrolluar.

Shoqëritë e kontrolluara kane nje interes per tu informuar dhe te drejten per te mesuar zbulimet dhe perfundimet e kontrollit. Eshte e domosdashme per kontrollorin dhe shoqërinë e kontrolluar, qe te mbaje konfidenciale te gjitha perfundimet dhe zbulimet e kontrollit derisa keto zbulime dhe gjetje te vertetohen plotesisht, te jete proceduar sipas menyres se autorizuar pas diskutimit me përgjegjësin dhe te jete dhene aprovimi per clirimin e tyre nga Kryetari i DTM-së. Kontrollorët duhet te tregojnë kujdes qe te mos deklarojnë (me gojë ose shkrim) zbulimet e kontrollit dhe perfundimet ne nje menyre te parakohshme dhe jo te duhur qe mund te demtoje shoqërinë e kontrolluar dhe te krijoje keqkuptime per Sektorin e Kontrollit.

Kontrollorët duhet të tregojnë kujdes për shmangien e çdo thyerje të konfidencialitetit të dokumentacionit që ai njeh për shkak të detyrës. Ruajtja e sekretit nga kontrollori është i lidhur me emrin e DTM-së, e cila ka një imazh të saj për të mbrojtur.

21.3. Rregullat për inspektorët kur këta punojnë për autoritete të tjera.

Jepni mendimin tuaj (anash)

21.4. Çështje të etikës në kontrollin dhe administratën tatimore.

Nje kod etik eshte nje deklarate e qarte e vlerave dhe parimeve, i cili duhet te udheheqe punen ditore te kontrollorëve. Pavaresia, fuqia dhe pergjegjesite e kontrollorëve ne ushtrimin e detyres, duhet te demonstrojne vlera te larta etike.

Ka nje rendesi te vecante qe kontrollorët te shihen me besim, siguri dhe besueshmeri nga TP-it që kontrollojnë. Ata mund ta nxitin kete besim duke pervetesuar dhe aplikuar kerkesat etike te emertuara ne kete kod, ndersa kryejne detyrën e tyre funksionale.

Ndonje mangesi apo shkelje ne sjelljen profesionale apo ndonje sjellje e pahijshme ne jeten e tyre personale, ndikon integritetin e gjithë DTM-së, si dhe cilesine/vlefshmerine e punes se tyre dhe mund te ngreje dyshime rreth besueshmerise se vete kontrollit.

Integriteti eshte vlera kryesore e Kodit te Etikes. Kontrollorët kane nje detyre qe te pajtohen me standardet e larta te sjelljes (si p.sh.ndershmerine, drejtesine, pastertine dhe besueshmerine ne rrjedhen e punes se tyre dhe ne marrdhenjen e tyre me eprorët). Integriteti i kontrollorëve dhe sektorit të kontrollit duhet të mbështetet mbi konceptet e pavaresise dhe objektivitetit. Pavaresia e kontrollorëve do te thote se ajo nuk duhet te dobesohet nga interesa personale apo te jashtme. Kontrollorët duhet te perpiqen jo vetem te jene te pavarur nga TP-it, si dhe grupet e tjera te interesit, por gjithashtu duhet te jene objektive dhe te paanshem ne ceshtjet qe jane ne kontroll. Ka nje nevoje per objektivitet dhe paanesi ne te gjitha punet e bera nga kontrollorët, vecanerisht rreth raporteve. Perfundimet dhe raportet duhet te bazohen ne faktet e marra dhe te grumbulluara sipas standardeve te kontrollit tatimor.

Kontrollorët nuk duhet te pranojnë kontrolle, per te cilat nuk jane kompetente qe t'i kryejne. Kur ato caktohen ne detyra te tilla, duhet te kene kurajon t'i reklamojne Përgjegjësit të Zyrës ose Të Sektorit.

110

Kontrollorët duhet te ruajnë kujdesin e duhur profesional ne kryerjen e kontrollit dhe ne pergatitjen e raporteve qe kane lidhje me te. Ata duhet te sigurohen qe puna te jete e besueshme, ne kohe, e dobishme, bindese dhe e paster. Kontrollorët kane nje detyrim profesional per te rinovuar dhe permiresuar aftesite e kerkuara per te realizuar pergjegjesite e tyre profesionale dhe duhet te perdorin metodat dhe praktikat e cilesise me te larte te mundshme ne kryerjen e kontrollit.

Kryerja e kontrollit eshte kurdohere subjekt aprovimi i përgjegjësit të tij ne baze te planit mujor. Përgjegjësi i Sektorit të Kontrollit duhet te kene pergjegjesi qe te perpiqen sinqerisht per te arritur reduktimin e kostos dhe te sigurojne eficencen dhe efektivitetin njësisë që monitorojnë dhe keshtu te ulin koston administrative për çdo kontroll. Ashtu si strukturat e tjera publike, kostoja e kontrollitit mbulohet nga taksapaguesit. Ne lidhje me kete kontrollorët kane nje pergjegjesi morale për të qenë model per pjesen tjeter te administrates publike.

Është e rendesishme qe te mbahet neutraliteti politik nga kontrollorët. Keshtu qe eshte e rendesishme qe kontrollorët te ruajne pavaresine e tyre nga ndikimi politik, ne menyre qe te realizojne pergjegjesite e tyre te kontrollit ne menyre te paaneshme. Kontrollorët nuk duhet te ndermarrin dhe as ta mendojne idene per te ndermarre aktivitete politike, nderkohe qe ndodhen nën autoritetin fiskal, jo vetem pse ky tip aktivitetesh eshte i ndaluar me ligj, por gjithashtu sepse perfshirje te tilla mund te kene apo mund te shihen sikur kane nje ndikim negativ ne aftesine e tyre per te realizuar pergjegjesite profesionale ne menyre te paaneshme. Te gjithe punonjësit duhet të tregojnë dukshëm se nuk diskriminojne realisht asnjë TP, sipas seksit, fese, aftesise fizike apo gjendjes shendetesore.

Kontrollorët duhet te jene te sjellshem, por edhe kembengules ne kryerjen e ekzaminimeve duke ngulmuar ne mbledhjen dhe analizimin e fakteve te nevojshme per te prodhuar zbulime dhe perfundime qe ia vlejne. Kontrollorët duhet te sigurohen se prova mbeshtetese e nje raporti eshte e mjaftueshme, e besueshme dhe e qarte, keshtu qe perfundimet apo gjykimet e arritura mund te jene ne menyre te bindshme te rendesishme. Për këtë qëllim ata duhet te paraqesin vetem ato zbulime qe bazohen fort ne faktet e gjetura dhe qe jane te qarta. Here pas here mund te behet e nevojshme qe te paraqiten zbulimet dhe perfundimet qe perfshijne interpretim, por interpretime te tilla mund te bazohen vetem ne fakte dhe mund te jene logjikisht te qendrueshme dhe te arsyeshme.

Te gjithe kontrollorët dhe pjesetaret e sektorit qe punojne për qëllimet e kontrollit do te zbatojne kushtet e punesimit dhe aktet e tjera si rregullat e etikes ne sherbimin publik etj.Kontrollorët nuk duhet te perdorin pozicionin e tyre zyrtar per te fituar avantazhe qe nuk u takojne, qofshin keto pasurore apo perfitime te tjera.

Te gjithe inspektorët kane pergjegjesi per sjelljen e tyre ne lidhje me te gjitha llojet e ngacmimeve. Ngacmimi eshte nje sjellje e merzitshme qe krijon shqetesime tek personi qe ngacmohet. Ngacmimi mund te varioje nga forma ekstreme sic jane ato seksuale, dhuna fetare dhe deri te injorimi i dikujt ne vendin e punes. Çfaredo forme te kete dhe kurdo qe te ndodhe, ngacmimi sjell kufizime dhe ndikime te medha ne jeten personale dhe familjare te kontrollorit dhe demton imazhin dhe besueshmerine e sektorit dhe DTM-së. Të gjithë inspektorët kane pergjegjesi personale, per te siguruar se ata nuk vene shendetin dhe sigurine e te tjereve ne rrezik nga veprimet e tyre.

111

Punonjësit e kontrollit duhet te garantojnë se ato i perdorin burimet publike ne menyre eficente dhe efektive, dhe nuk i perdorin ato per qellime personale. Kjo shfaqet ne perdorimin e te gjitha pajisjeve te zyres duke perfshire telefonin, faksin, kompjuterat, e-mailin dhe internetin, fotokopjen, godinen e zyres dhe transportin zyrtar etj., vetem per qellime te funksioneve te kontrollit.

Kontrollorët duhet ti respektojne metodat e profesionisteve te tjere, qe ndryshojne nga te tyre, ne aktivitetin profesional. Ata duhet te marrin parasysh traditat dhe praktikat e grupeve te tjera profesioniste me te cilat punojne. Kur shfrytezojne materiale te profesionisteve te tjere, kontrolloret duhet te perdorin saktesisht referencat dhe burimin e informacionit. Ato mund te paraqesin opinionet e tyre alternative pa dhene vlerësime te drejperdrejta ose pa i kundershtuar.

Kur punonjësit e DTM-së japin keshilla apo komente direkt apo nepermjet mjeteve te informacionit publik, demonstrimeve, programeve te radios apo televizionit, kasetave te regjistruara, artikujve te gazetave, materialit te postuar, apo mediave te tjera, ata marrin masa te arsyeshme per tu siguruar se:

- deklarimet jane te bazuara ne praktiken dhe literaturen e pershtatshme për rastin;- deklaratat perputhen me Kodin e Etikes dhe standardet per praktikat profesionale;- marresit e informacionit te deshmojne se eshte vendosur nje maredhenie keshilluese - profesionale;- kur behen deklarata personate ne nje kontekst publik, kontrollorët duhet te qartesojne se ata po flasin nga pozita e tyre personate dhe nuk po flasin ne emer te DTM-së.

Eshte e rendesishme qe cdo kontrollor te azhornoje njohurite e tij. Ai duhet te jete i afte te beje vetevleresimin e njohurive te tij, si edhe perpjekje per rritjen e nivelit te njohurive te profesionit te tij. Atij duhet t'i jepet per kete qellim nje kohe ne dispozicion gjate pergatitjes per kontrollin e nje funksioni te caktuar. Gjithashtu, koha midis dy kontrolleve te njepasnjeshem ne njesi te caktuara, sherben edhe si kohe per ngritjen e tij profesionale. Nje kontrollor duhet te trajnohet te pakten deri ne 40 ore ne vit.

KAPITULLI 22

112

22. Siguria

22.1. Siguria e kontrollorëve

Është e rëndësishme që kontrollori duhet të njoftojë menjëherë eprorët e tij në rast se TP-i kalon përtej kufirit të një pengimi të kontrollit apo në rastet kur nuk pranon rezultatet e dala pas kryerjes së kontrollit.

Në ditët e sotme individë kriminalë janë të përfshirë në aktivitetet konomike të certifikuara. Kjo dukuri ashtu si në mjaft vende të tjera është prezente dhe në Shqipëri. Nisur nga mentaliteti i tyre kriminal, i cili ndihet i kërcënuar sa herë ndeshet me punonjësit e shtetit, u ndodh e njëjta ndjesi dhe nga kontrollet e administratës tatimore. Është fakt që mjaft individë kriminalë nuk pëlqejnë të paguajnë tatime, vetëm nëse ata nuk do ta donin vetë një gjë të tillë, veçanërisht në rastet kur duan të përziejnë paratë e gjeneruara prej veprimtarisë kriminale me paratë e biznesit të çertifikuar nga administrata tatimore.

Është e mundur që një shoqëri e drejtuar nga individë të tillë, në dukje ka deklarime që konsiderohen të kënaqshme, por në mjaft raste ata dalin në kundërshtim me legjislacionin nga raste të informacioneve të institucioneve që ruajnë rendin dhe sigurinë kombëtare.

Në kuadrin e zbatimit te Marreveshjes se Perbashket mes kater institucioneve (Drejtoria e Përgjithshme e Policisë së Shtetit; Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve; Drejtoria e Përgjithshme e Doganave; Drejtoria e Përgjithshme e Rrugëve) e regjistruar ne DPT me Nr. 8126 Prot., date 20.10.2005, Përgjegjësi i Sektorit të Kontrollit duhet të mbajë kontakte me personin e kontaktit në DPT, i ngarkuar nga Drejtori i Përgjithshëm për bashkëpunimin ndërinstitucional me qëllim që të parandalohen rastet e reagimit me dhunë në kontrollet tatimore. Ky bashkëpunim ka të bëjë me marrjen e informacionit para kryerjes së kontrollit mbi nivelin e rrezikshmërisë që paraqet TP-i, për të cilin punonjësi i kontrollit dyshon se përbën rrezikshmëri shoqërore.

Rreziku i sigurisë fizike për një kontrollor ndryshon nga njëra zonë e vendit në tjetrën, si dhe nga njëra DT në tjetrën. Përgjegjësit e kontrollit duhet të mbajnë në konsideratë dhe të shqyrtojnë rastet e “rrezikshme” për sigurinë e kontrollorëve. Kjo siguri duhet diskutuar me kontrollorët sipas rasteve të paraqitura duke organizuar takime në veçanti, por dhe në grup me qëllim që të hartohen dhe plane të pranueshme, si për kontrollorët, po ashtu dhe për drejtuesit e DTM-së.

Në këtë drejtim ajo që quhet e pranueshme për të dy palët lidhet me momentin e raportimit të rezultateve të kontrollit, që këshillohet të realizohet kur ai të jetë kthyer nga kontrolli. Përgjegjësi i Sektorit do të jetë monitoruesi direkt i rasteve të tilla të rrezikshme. Ai në momentet e analizimit të rasteve të tilla duhet të shqyrtojë dhe të gjejë se në cilin moment dhe hallkë të kontrollit egziston ky problem sigurie. Një diskutim i tillë i jep mundësinë dhe informacionin e duhur për të diskutuar rreth marrjes së masave për sigurinë e kontrollorëve.

22.2. Siguria e zyrave të kontrollorëve, përfshirë dhe dokumente të marra gjatë kontrollit

Në rast se matërialet dhe dokumentacioni i një shoqërie të kontrolluar zhduket nga zyrat e kontrollit është në vetvete një dëm për administratën tatimore. Është e rëndësishme që matërialet

113

nga një shoqëri e kontrolluar, veçanërisht kur ato janë origjinale dhe janë marrë për shqyrtime nga kontrollorët.

Edhe për raste të tilla ku siguria e dokumentacionit apo të dhëna të tjera konsiderohen në rrezik duhen bërë të njëjtat veprime si më lart nga Përgjegjësi i Sektorit. Në rast se dihet se ku është problemi, atëherë do të gjenden dhe masat për ta eleminuar apo shmangur.Porbleme të sigurisë së matërialeve, dokumentacionit apo të dhënave fiskale lidhen me:

- Sektori i Teknologjisë Informatike. Autorizimet për rastet e hedhjes së të dhënave nga kontrollet në STI. Ndryshime të këtyre procedurave etj.

- Vlerësimet tatimore dhe formularët përkatës;- Urdhër pagesat dhe FDP-të;- Të tjera probleme.

Një veprim i zgjuar do të ishte inventarizimi i dokumentacionit dhe verifikimi i hedhjeve nga zbulimet e kontrollit në sistemin informatik një herë në disa muaj.

114

SHTOJCA A.FORMULARI I RAPORTIMIT TË KOHËS SË KONTROLLIT

Formular

Emri dhe mbiemri Viti Muaji Zyra PozicioniPjesa 1. Koha e shfrytëzuar direkt

Emri Tatimpaguesit NIPTViti fiskal ose

periudha e kontrolluar

këtë muaj

Total pjesa 1.

Pjesa 2. Koha indirekt

Indirekt

Transport

Komunikim

Të tjera

Detyra administrative

Leje

Total pjesa 2

Koha gjithsej

Firma e inspektorit Data Firma e përgjegjësit Data

Ditët e muajit Orët në total

RAPORTIMI I KOHËS KONTROLLIT

115

SHTOJCA B. VEPRA PENALE NË EKONOMI DHE SISTEMIN FISKAL

Dispozitat e Kodit Penal dhe ate te Kodit te Procedures Penale, respektivisht neni 300 i Kodit Penal dhe neni 281/1 i Kodit te Procedures Penale, permbajne detyrimin e organeve shteterore dhe nepunesve publike, per te bere kallezimin e veprave penale qe zbulojne gjate veprimtarise se tyre. Nga ana tjeter keto dispozita parashikojne te drejten e organeve te ndjekjes penale per te mos filluar, pushuar ose refuzuar ndjekjen penale, nese kallzimi i bere nuk eshte i plote dhe i argumentuar. Kesisoj organet shteterore perpara se te formulojne nje kallezim penal duhet te kryejne investigime dhe kerkime administrative per te saktesuar sa me mire te jete e mundur kuadrin (figuren) e vepres penale.

Ne menyre qe kallezimet e bera te jene ne perputhje me kerkesat e ketyre dispozitave, si dhe ne menyre qe te sigurohet goditja dhe gjykimi i atyre qe kane kryer keto vepra, duke mos lejuar shmangien nga pergjegjesia, Dega duhet të ketë zbatuar gjithë procedurat tatimore, si dhe duhet te kryeje dhe investigime të mëtejshme duke lehtesuar keshtu punen e prokurorisë.

Duhet te mbahet parasysh se:Investigimi i kryer nga Dega nuk i kalon procedurat administrative te parashikuara ne Kodin e Procedurave Administrative te Republikes se Shqiperise.Per te realizuar procedurat dhe investigimin e veprave penale eshte e detyrueshme qe kontrolloret qe caktohen per kete qellim, te kene njohurite e domosdoshme baze per kuptimin dhe permbajtjen e veprave penale.

Veprat penale, me të cilat mund të ndeshen kontrollorët gjatë kryerjes së kontrollit dhe për të cilat duhet të kryejnë investigime, në kuptim të këtij Manuali janë:

- Vepra penale të kryera në shoqëritë tregtare, nenet 160 - 167 të Kodit Penal

Jane veprat e kunderligjshme, te kryera ne shoqerite tregtare (veprime ose mosveprime) ne fushen e ekonomike ne forma dhe menyra te ndryshme te kryera me dashje dhe te parashikuara si te tilla nga legjislacioni penal si:Perpilimi i deklaratave te rreme ne rastin e zmadhimit te shoqerise, duke mas paraqitur gjendjen e vertete te kapitalit te shoqerise, me qellim te mospagimit te taksave (mjafton te jete kryer, nuk kerkon ardhjen e ndonje pasoje) neni 163.Shperdorimi i kompetencave nga anetaret e keshillit mbikeqyres ape administratoret e shoqerise me qellim perfitimi apo per te favorizuar nje shoqeri tjeter ku kane interesa - perfshin kryerjen e veprimeve te kunderligjshme ne kundershtim me kompetencat e caktuara nepermjet kalimit te fondeve ape dhenies se favorizimeve nje shoqerie tjeter tregrare ne dem te interesave te vert shoqerise, neni 164.Falsifikimi i nenshkrimeve dhe derdhjeve apo deklarimi i rreme i derdhjeve te fondeve te shoqerise, apo publikimi i nenshkrimeve dhe derdhjeve per persona fiktive, apo vleresimi i kontributit ne natyre me vlere me te madhe se sa vlera faktike, neni 165.Emetimi i parregullt i aksioneve, neni 166.Mbajtja e padrejte njekohesisht e dy cilesive te ortakut dhe ekspertit kontabel, krijon rrezik per çrregullime ne mbajtjen e kontabilitetit te shoqerise eshte i denueshem, pavaresisht nese kane ardhur apo jo pasoja, neni 167.

116

Dhenia e informacioneve te rreme per gjendjen e shoqerise - krimi kryhet me veprime ose mosveprime te kunderligjshme qe shprehen ne:a) dhenien e informacioneve te rreme per gjendjen e shoqerise p.sh. zmadhim i kapitaleve te cilat ne realitet nuk i ka apo detyrimet, qe e cojne ne prag te falimentimit, dheb) moskallezimi ne organet kompetente per kryerjen e nje krimi, kur nuk ekzistojne rastet e perjashtimeve nga pergjegjesia penale te percaktuara ne Kadin Penal, neni 168.Mosberja e shenimeve te detyrueshme nga administratori apo likuiduesi i shoqerise per hyrjet e daljet ne rregjistrat perkates apo dokumente te tjera, qe lidhen me veprimtarine e shoqerise, kryhet me dashje apo nga pakujdesia, por si rregull nga pakujdesia, neni 170.

- Vepra penale në sistemin doganor

Veprat (veprime ose mosveprime) e kunderligjshme qe prekin interesat shteterore te kryera me dashje me qellim perfitimi material. Kuptimi i kontrabandes nuk jepet ne Kodin Penal por ne ligjin Nr.8449, date 27.1.1999 te Kodit Doganor, nenet 276-284. Ne Kodin Penal jepet kuptimi i formave të krimit të kontrabandës, nenet 171- 179:-Importimi, eksportimi apo transitimi nepermjet kalimit jashte pikave doganore, fshehjes se pjesshme apo te plote, mosdeklarimit te sakte ne dogane, deklarimit te rreme per natyren, llojin, cilesine, cmimin, destinacionin, e mallit apo forma te tjera, qe kane per qellim shmangien nga detyrimet doganore te: mallrave te ndaluara qe hyjne e dalin ne Republiken e Shqiperise kryer me cdo menyre a mjet qofte; mallrave qe paguhet akcize; mallrave , qe kerkojne licence nga organi kompetent; mallrave te zakonshme, mallrave me regjim te ndermjetem,-Kryerja e kontrabandes nga punonjes te doganave apo punonjes te tjere, qe kane lidhje me veprimtarine doganore, qofte dhe ne bashkepunim me persona te tjere i parashikuar ne kod, mund te konkuroje dhe me krimin e shperdorimit te detyres, te korrupsionit ape fallsifikimit te dokumenteve, kur elementet e figures se krimeve jane me vete.

- Veprat penale në sistemin tatimor, nenet 180- 182

Vepra te kunderligjshme (veprime ose mosveprime), te kryera me dashje dhe qellim per t'iu shmangur pagimit te taksave dhe tatimeve duke perdorur forma te ndryshme:-Fshehja apo tregimi i rreme i te ardhurave ose i objekteve qe i nenshtrohen tatimeve dhe taksave - perfshin veprimet per fshehjen e burimit te te ardhurave mbi te cilat behet verifikimi dhe caktohet tatimi si dhe tregimi i rreme i te ardhurave ne dokumentet perkatese qe ploresohen - ka si kusht qe me pare te jene marre masa administrative per keto veprime, pra fshehje te te ardhurave.-Mospagimi i taksave dhe tatimeve brenda afatit te caktuar, kryhet me mosveprime, pra mospagim te tatimeve megjithe mundesine e pagimit te tyre, nga personi ndaj te cilit jane marre me pare masa administrative per kete qellim.-Moskryerja e detyrave qe lidhen me vjeljen brenda afatit te caktuar ligjor te tatim-taksave, nga punonjesit e organeve tatimore dhe persona te tjere zyrtare, qe jane ngarkuar me keto detyra, eshte nje forme e vecante e shperdorimit te detyres - kerkon qe ne cdo rast midis moskryerjes se detyres dhe pasojes dem shkaktuar shtetit, te kete nje lidhje shkakesore te drejtperdrejte.-Ndryshimi apo nderhyrja ne aparatet matese perfshin veprimet ose mosveprimet, te cilat kryhen ne forma dhe menyra te ndryshme, dhe arkat matese regjistruese te leshimit te kuponave, apo perdorimi i aparateve dhe arkave te ndryshuara, apo lejimi i perdorimit nga te tjeret i aparateve dhe arkave te parregullta, me qellim shmangien nga pagimi i plote i tatimit.

- Falsifikimi i dokumenteve

117

Falsifikimi i dokumenteve perfshin:- paraqitja ne dokumentet zyrtare te rrethanave ose te te dhenave qe dihen se jane te rreme, nuk i pergjigjen te vertetes ose- perpilimi i nje dokumenti krejtesisht te falsifikuar, si dhe- perdorimi i dokumenteve te falsifikuara, nenet 186 -192.Kur falsifikimi behet nga personi qe ka per detyre te leshoje dokumentin, kjo veper konkurron me ate te shperdorimit te detyres.Gjithashtu konkurron dhe me vepra te tjera ne fushen e ekonomise si ate te kontrabandes, vjedhjes se pasurise apo mashtrimit.

- Vepra penale në fushën e falimentimit, nenet 193- 196

Veprat (veprimet ose mosveprimet) e kryera me dashje qe cojne personin juridik ne falimentim ose uarja me dashje e personit juridik ne gjendjen e falimentimit, perfshin kryerjen e akteve te tilla financiare, te cilat e ojne personin juridik ne falimetim. Fshehja e gjendjes se falimentimit - duke hyre ne marredhenie me te trete dhe duke mos paraqitur gjendjen e vertete.Fshehja e pasurise pas falimetimit - me qellim shmangien nga pasojat e falimentimit si borxhet, huate apo detyrime te tjera, - perfshin veprimet e kryera per te mos treguar pasurine e mbetur me qellim shmangien nga detyrimet.Shkelja e detyrimeve ndaj te tjereve - si moskthim borxhesh, mospagim te hollash etj. si moszbatim kontrate apo dispozitash ligjore ne fuqi.

- Vepra penale në fushën e lojërave të fatit, nenet 197 - 198

Organizimi i lotarive, lojerave te fatit apo bixhozit, apo venia ne dispozicion e lokaleve per organizmin apo luajtjen e lojerave te fatit ne kundershtim me dispozitat ligjore, te kryera ne forma te ndryshme dhe me dashje.

- Vepra penale kundër sektorit publik të kryera nga shtetasit

Propozimi per shperblime, dhurata ose perfitime te tjera, qe i behet punonjesit qe kryen njedetyre shteterore apo nje sherbim publik, qe te kryeje apo te mos kryeje nje veprim qe lidhet me detyren apo sherbimin, apo te perdore ndikimin e tij ne autoritetet e tjera per te siguruar favorizime, dallime e do perfitim tjeter, neni 244.-Dhenia e shperblimeve ose perfitimeve te tjera punonjesit qe kryen nje detyre shteterore ose nje sherbim publik per te kryer apo per te mos kryer nje veprim qe lidhet me detyren apo sherbimin, apo te perdore ndikimin e tij ne autoritetet e tjera per te siguruar favorizime, dallime e cdo perfitim tjeter, neni 245.-Pervetesimi i nje titulli apo detyre shteterore, i shoqeruar me kryerjen e veprimeve qe i takojne mbajtesit te titullit apo te detyres, perben kundervajtje penale dhe denohet me gjobe ose me burgim gjer ne dy vjet. Kur vepra kryhet me qellim fitimi apo ka prekur lirine, dinjitetin apo te drejta te tjera themelore te shtetasit, neni 246.

- Vepra penale kundër sektorit publik të kryera nga punonjësit në shërbimin publik

Jane veprat e kunderligjshme, veprimet ose mosveprimet, te cilat kryhen nga punonjesit shteterore ose ne sherbimin publik, te ngarkuar me detyra ne aparatin shteteror per shkak te detyres me

118

dashje apo nga pakujdesia dhe qe kane sjelle pasoja per interesat e ligjshem te shtetit ose te shtetasve, (nenet 248- 260).- Shperdorimi i detyres - Kryerja ose moskryerja me dashje e veprimeve ose mosveprimeve ne kundershtim me ligjin, qe perbejne mospermbushje te rregullt te detyres, nga punonjesi i ngarkuar me funksion shteteror ose sherbim publik, kur u sjell pasoja te renda interesave te shtetasve ose te shtetit, neni 248.- Pengimi dhe shkelja e fshehtesise se korrespondences - Dhenia e urdherave ose kryerja e veprimeve per asgjesimin, leximin dhe perhapjen e korrespondences postare ose qe prish, veshtireson, ve nen kontroll ose pergjon korrespondencen telefonike apo cdo mjet tjeter te komunikimit, nga ana e punonjesit te ngarkuar me funksion shteteror ose ne sherbim publik e ne ushtrim te tyre, neni 255.- Shperdorimi i kontributeve, subvencioneve ose financimeve te dhena nga shteti ose institucione shteterore, per t'u perdorur ne vepra dhe veprimtari me interes publik, neni 256.- Perfitimi i paligjshem i interesave - Mbajtja, ruajtja ose marrja e drejtperdrejte ose e terthorte, nga persona me funksione shteterore apo sherbim publik, i nje interesi te cfaredoshem ne nje ndermarrje ose operacion, ne te cilat ne momentin e kryerjes se veprimit ka pasur detyren e mbikeqyrjes, administrimit ose likuidimit, neni 257.- Shkelja e barazise te pjesemarresve ne tendera apo ankande publike - Kryerja nga personi i ngarkuar ne funksione shteterore apo ne sherbim publik i veprimeve ne kundershtim me ligjet qe rregullojne lirine e pjesemarrjes dhe barazine e shtetasve ne tendera dhe ankande publike, per te krijuar avantazhe ose privilegje te padrejta per te tretet, neni 258.- Kerkesa per dhenie mite - Kryerja e veprimeve nga punonjesi i ngarkuar me funksion shteteror apo ne sherbim publik, per te kerkuar ose urdheruar dhenien e shperblimeve qe nuk i takojne ose me shume nga sa i takojne sipas ligjit, neni 259.- Mit-marrja - Marrja e shperblimeve, dhuratave ose perfitimeve te tjera prej punonjesit te ngarkuar me nje funksion shteteror apo ne sherbim publik e ne ushtrim te tyre, per te kryer ose moskryer nje veprim, qe lidhet me funksionin apo sherbimin ose per te perdorur ndikimin pralle autoriteteve te ndryshme per t'i siguruar cdo personi favorizime, dallime, vende rune e perfitime te tjera, neni 260. - Vepra penale kundër sekretit për shkak të detyrës

Tregimi i sekretit shteteror nga personi qe i eshte besuar - Tregimi, perhapja dhe informimi i fakteve, shifrave, permbajtjes se dokumenteve apo materialeve, qe sipas ligjit te njohur publikisht, perbejne sekret shteteror, nga personi qe i eshte besuar ose qe ka mundur te vije ne dijeni per to per shkak te detyres, neni 294.Humbja e dokumentave sekrete - Humbja e dokumenteve apo materialeve te tjera qe, sipas ligjit te njohur publikisht, perbejne sekret shteteror, nga personi qe i jane besuar per ruajtje apo per perdorim, neni 296.Perhapja e sekreteve vetjake - Perhapja e nje sekreti qe i perket jetes private te nje personi nga ai qe e siguron ate per shkak te detyres ose te profesionit, kur detyrohet te mos e perhape pa qene i autorizuar, neni 122.Pengimi ose shkelja e fshehtesise se korrespolldences - Kryerja me dashje e veprimeve te tilla si asgjesimi, mosdorezimi, hapja dhe leximi i letrave apo cdo korrespondence tjeter, si dhe nderprerja ose venia nen kontroll, degjimi i bisedave telefonike, telegrafike ose i cdo mjeti tjeter telekomunikimi, perben kundervajtje penale, neni 123.

119

SHTOJCA C. EVIDENCAT PËR RAPORTIMIN E KONTROLLIT

DREJTORIA E PERGJITHESHME E TATIMEVEDEGA E TATIMEVE __________Viti 200_ Pasqyra Nr.1

Të dhëna në lidhje me analizën e riskut për kontrollin e tatimpaguesve.

Nr.

Subjekti dhe statusi Aktiviteti

NIPT

Vlerësimi i riskut Kontrolli i fundit Fakto

rë Shuma e pikëve Planifikuar

Kompleksiteti Madhësia

Besueshmëria

TVSH Tatim të TVSH Tatim fitimi për kontroll

muaji fitimi tjerë(6+7)x

8x9(6+7)x8x

10+11 muaji

funditviti

fundit TVS

HTatim fitimi

1 2 3 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Shënim: kollona 11 ( faktore te tjere) perfaqeson piket per shmangien nga mesatarja e llogaritur per tatim fitimin. Referojuni Manualit te Kontrollit

Kapitulli 1,5,1,2 " Perzgjedhje kontrolli per tatim fitimin " Kjo Pasqyre do te dorezohet ne 30 Qershor te cdo viti dhe me diskete

120

Përgj/ Sektori i Kontrollit K/Degës Tatimeve( ) ( )

DREJTORIA E PERGJITHESHME E TATIMEVE

DEGA E TATIMEVE __________

Viti 200_

Pasqyra 2/1DEKLARIMI I SHITJEVE DHE TVSH- së TË PAGUAR PËR 3 - MUJORIN 200__

000 leke

Nr. SUBJEKTI AKTIVITETI NIPTShitjet TVSH TVSH

e Tatueshme e Paguar Kreditore

progresive progresive

1 2 3 4 5 6

Shenim:Te dhenat e kesaj pasqyre plotesohen nje here ne 3/muaj progresive dhe dergohet ne Drejtorine e kontrollit dhe

Investigimit brenda dates 30 te muajit qe pason 3/mujorin.

Përgj/ Sektori i Kontrollit K/Degës Tatimeve

( ) ( )

121

DREJTORIA E PERGJITHESHME E TATIMEVE

DEGA E TATIMEVE __________Viti 200_ Pasqyra Nr. 3

REZULTATI I KONTROLLEVE SIPAS SUBJEKTEVE PER MUAJIN _________200_

000 Leke

Nr

Subjekti

Aktiviteti NIPT

Inspektori Periudha e kontrolluar

Zbulimet gjate kontrollit

ikontrollues

Tatim fitimi

TVSHSig.Sh

oqTe

tjera

TVSH Tatim fitimi Sig. Shoqerore

kontrolluarne subjekt

Viti______

Detyrim

ulje kredi TVSH

Gjobë Detyrim

ulje humbje

Gjobë

Detyrim

Gjobë

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15A.Të plota

B.Vizitë Fiskale

Totali(A+B)

122

Vazhdim sa me lart

Pasqyra Nr. 3REZULTATI I KONTROLLEVE SIPAS SUBJEKTEVE PER MUAJIN _________200_ 000 Leke

Nr

Subjekt Zbulimet gjate kontrollit

Ulje humbjeiTatim të ardhura

personale AkcizaLojra fati

Të tjera Taksa Nacionale Gjithsej

kontrolluar DetyrimGjobë Detyri

mGjobë Detyri

mGjobë Detyri

mGjobë

DetyrimGjobë

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

A.Të plota

B.Vizitë Fiskale

Totali(A+B)

Shënim : 1. Ne kolonat ( 5,6 ) periudha e kontrolluar do te shenohet ; per tatim fitimin viti I kontrolluar dhe per TVSH nr I muajve nga kontrolli, I

fundit ne muaj qe eshte

123

kontrolluar.2. ne kollonen 7 do te shenohet periudha e kontrolluar per lloje te tjera tatimesh3. Ne fillim do te hidhen emrat e subjekteve qe jane kontroll I plote dhe pastaj emrat e subjekteve qe jane vizite fiskale 4. Do te shenohen edhe emrat e subjekteve qe jane kontrolluar dhe nuk kane zbulime duke shenuar 0 per llojin e tatimit qe eshte kontrolluar.5. Ne fund do te behet totali I zbulimeve I cili duhet te perputhet me evidencen progresive (Pasqyra nr.3/1)6. Ne kontroll te plote do te perfshihen subjektet qe kontrollohen ne te gjitha llojet e tatimeve7. Me vizite fiskale do te quhen kontroll per nje ose dy lloj tatimesh se bashku: psh TVSH e sig shoq, etj8. Ne kontrollet e plota kur subjekti nuk eshte mbartes I akcizes (kollona 17,18) do te vihet ( - )

Përgj/ Sektori i Kontrollit K/Degës Tatimeve( ) ( )

DREJTORIA E PERGJITHSHME E TATIMEVEDEGA E TATIMEVE _________________VITI 200___

Pasqyra nr.4PLANI I KONTROLLIT PER MUAJIN ____________________200_____

Nr. Subjekti që kontrollohet

Aktiviteti NIPT

Ditë të planifikuara për kontroll

Lloji i kontrollit Periudha që kontrollohet

TVSH Tatim Fitimi

Sig.Shoq

Të tjera

Për TVSH

Për T.Fitim

in

Sig.Shoq

Të tjera

1 2 4 5 6 7 8 9 10 11

124

Përgj/ Sektori i Kontrollit K/Degës Tatimeve( ) ( )

DREJTORIA E PERGJITHSHME E TATIMEVE

DEGA E TATIMEVE _________________

VITI 200___

Pasqyra Nr. 5RAPORTI I KONTROLLIT PER MUAJIN ______________VITI 200_

000 lekë

Nr.

Nr.Inspekt. në

dispozicion për muajin

Nr.Inspekt.

ngarkuar për

kontroll

Ditë njerëz

në dispozici

on

Ditë njerëz

për kontro

ll

Nr. kontrolleve mbyllur për muajin

Nr. kontrolleve në proces

Nr.subjekteve të planifikuar

për kontroll, që nuk kanë

filluar. (Arsyet dhe Lista

analitike të bashkangjitet)

Totali i zbulimeve për muajin

Zbulim për një kontroll

Totali i arkëtimeve nga

zbulimet për muajin

Raporti

arkëtime /

zbulime për

muajin

Nr. mesatar

i kontrolle

ve/ kontrollo

r

Të muajit paraardhës

Të muajve të kaluar

(të mbetura)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

125

Total

Shenim : Ne totalin e zbulimeve nuk do te perfshihet zbulimi i uljeve te humbjes

Përgjegjësi i Kontrollit K/Degës Tatimeve

( ) ( )

DREJTORIA E PERGJITHESHME E TATIMEVE

DEGA E TATIMEVE _________

Viti 200_

EVIDENCA PROGRESIVE E REZULTATEVE TE KONTROLLIT PER MUAJIN ______200_

Pasqyra nr. 3/1

Nr. Nr. Kontrolleve të planifikuara Nr. Kontrolleve të planifikuarai Mujore Progresive

Subjek nga këto : nga këto :

Të Plotë

Vizitë TV

SH

Tatim

Sigurime

T.ardh Akci

zë

Lojra Të

Taksa Të

Plotë

VizitëTVSH

Tatim

Sigurime

T.ardh Akci

zë

Lojra Të Taksa

aktivefiskale

Fitimi

shoqërore

person fati

tjera

nacionale

fiskale

Fitimi

shoqërore

person fati

tjera

nacionale

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Nr. Nr. Kontrolleve të kryer në fakt Nr. Kontrolleve të kryer në fakti Mujore Progresive

Subjek nga këto : nga këto :

Të Plotë

Vizitë TV

SH

Tatim

Sigurime

T.ardh Akci

zë

Lojra Të

Taksa Të

Plotë

VizitëTVSH

Tatim

Sigurime

T.ardh Akci

zë

Lojra Të Taksa

aktivefiskale

Fitimi

shoqërore

person fati

tjera

nacionale

fiskale

Fitimi

shoqërore

person fati

tjera

nacionale

22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41

126

Nr. Nr. Kontrolleve të kryer me zbulime Nr. Kontrolleve të kryer me zbulimei Mujore Progresive

Subjek nga këto : nga këto :

Të Plotë

Vizitë TV

SH

Tatim

Sigurime

T.ardh Akci

zë

Lojra Të

Taksa Të

Plotë

VizitëTVSH

Tatim

Sigurime

T.ardh Akci

zë

Lojra Të Taksa

aktivefiskale

Fitimi

shoqërore

person fati

tjera

nacionale

fiskale

Fitimi

shoqërore

person fati

tjera

nacionale

42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61

vazhdim sa me lart

Nr. Zbulimet sipas llojeve të tatimevei

T V SH Tatim Fitimi Sigurime shoqërore e shëndetësoreSubje

k Mujore Progresive Mujore Progresive Mujore Progresive

aktiveDetyrime

Ulje kredi TVSH Gjobë

Detyrime

Ulje kredi TVSH Gjobë

Detyrime Gjobë

Detyrime Gjobë

Detyrime Gjobë

Detyrime

Gjobë

62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75

Nr. Zbulimet sipas llojeve të tatimevei

Tatim mbi të ardhura personale Akcizë Lojra Fati Tatime të tjeraSubjek Mujore Progresive Mujore Progresive Mujore Progresive Mujore Progresive

aktiveDetyrime Gjobë

Detyrime Gjobë

Detyrime Gjobë

Detyrime Gjobë

Detyrime Gjobë

Detyrime Gjobë

Detyrime

Gjobë

Detyrime

Gjobë

76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91

127

Nr. Zbulimet sipas llojeve të tatimeve i

Taksa nacionaleZbulime Ulje Humbje

Vizita të ndryshme

Subje

k Gjithsej Në numër Në vleftë Mujore Progresive

Mujore Progres

Mujore

Progres

Mujore

Progres

Në numër

aktiveDetyrime Gjobë

Detyrime Gjobë

Mujore

Progresive

92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103

Do te jepet ne menyre progresive Nr. i subjekteve qe nuk jane kontrolluar asnjehere per asnje lloj tatimi per periudhen 5- vjecare

(2001 - 2006)

128

SHTOJCA DSTANDARTET NDËRKOMBËTARE TË OBJEKTIT TË KONTROLLIT

1. Përgjegjësitë Objektiva dhe parime të përgjithshme në kryerjen e kontrollitAfatet dhe kontrollorët e angazhuarKontroll cilësor gjatë kontrollit tatimorDokumentacioniMashtrime dhe gabimeReferenca ligjore dhe nënligjore në kontrollin tatimor

2. Planifikimi dhe njoftimiPlanifikimiNjohja e aktivitetit të shoqërisë që kontrollohetPregatitja e strategjisë së kontrollit dhe programit të kontrollitLajmërimi për filllimin e kontrollit dhe njohja me procedurat që do të zbatohen

3. Kontrolli i brendshëmVlerësimi i rriskut dhe kontrollet e brendshmeKontrolli i bazës së të dhënave të sistemit informatikKonstatimet e kontrollit lidhur me shqyrtimet e sistemeve

4. Provat dhe faktet e kontrollitFaktet nga kontrolliFaktet nga kontrolli – Konsiderata të caktuara për çështje të veçantaShyrtimet e bilancit financiarProcedurat analitikePërdorja e mostrave krahasuese nga interpretime të mëparshmeKontrolli i vlerësimeve kontabilePalët e lidhuraAnalizë e ngjarjeve të rrjedhura gjatë kryerjes së aktivitetitTakimi ballafaques me pjestarët e shoqërisë që kontrollohetPrezantimi i konstatimeve të faktuara dhe bazuara në referencën përkatëse ligjore

5. Shfrytëzimi i kontrolleve të mëparshmePërdorja e punës të të tjerëvePërdorja e matërialeve të kontrollit të brendshëm të shoqërisë (aty ku ka strukturë)Përdorimi i burimeve të infrmacionit dhe raportet financiarë Përdorimi i punës dhe interpretimeve të ekspertëve financiarë

6. Konkluzionet e kontrollit dhe raportimiProjekt – Raporti i kontrollorit mbi gjetjet dhe konstatimet dhe takimi pajtuesKrahasimet e gjetjeve me referencat ligjore dhe korrektime të gabimevePlotësimi i gjetjeve dhe konstatimeve me dokumentacionin justifikues dhe plotësuesProces-verbalet dhe të ngjashme për çështje të veçantaPlotësimi i Raportit pas observacionit dhe lajmërimi i shoqërisë për rezultatet e kontrollit

129

Zbatueshmëria e Aneksit të Manualit të Kontrollit për DTM-në dhe efektet e tij

Ky Manual hyn në fuqi për tu zbatuar nga muaji...............................2006.Manuali është instruktues dhe orientues për zbatimin e procedurave dhe teknikave të kontrollit. Ai nuk merr përsipër të zëvendësojë asnjë akt ligjor apo akt nënligjor, si dhe shkresa apo qarkore që janë dërguar nga Drejtoria e Përgjithshme për zbatim në periudha të mëparshme apo dhe në të ardhmen.

Azhornimet dhe përmirësimet e Aneksit të Manualit të Kontrollit për DTM-në

Procedura për azhornimin dhe përmirësimin e manualit do të jetë si vijon:

- DKT në bashkëpunim me Drejtorinë Teknike do të bëjnë azhornimet e duhura duke ju përshtatur ndryshimeve ligjore apo strukturore. - Ndryshimet që do ti bëhen do të qarkullojnë për një periudhë 1-mujore për marrje të opinioneve dhe sugjerimeve nga DTM.- Shtesat apo ndryshimet do të bëhen pjesë e pandarë e Manualit, pas firmosjes nga Drejtori i Përgjithshëm të Tatimeve.- Me mbylljen e proçesit të miratimit të këtyre shtesave do tu shpërndahen inspektorëve të kontrollit në DTM, me anë të një shkrese përcjellëse nga DPT duke u kryer dhe seminare e trajnime tematike, për të qartësuar problematika të ndryshme.

PËR INFORMACIONPër informacione të mëtejshme në lidhje me Manualin e Kontrollit Tatimor për DTM, ju mund të kontaktoni me Përgjegjësin e Kontrollit në DKT në numrin e telefonit 04 374 156, ose në numrin jeshil 0800 80 80 (i cili është falas për ju)Gjithashtu ju mund të shkruani në adresën elektronike emri.mbiemri@tatime.gov.al (EMRI.MBIEMRI i personit, që mban detyrën e Përgjegjësit të Sektorit të Kontrollit Tatimor).

Ju mirëpresim!

TIRANË, .............................. 2006© DREJTORIA E PËRGJITHSHME E TATIMEVE

130