1 plan dallandschap oude riet...de rivier de oude riet is bepalend geweest voor de vestiging van de...
TRANSCRIPT
1 Plan Dallandschap Oude Riet
2 Plan Dallandschap Oude Riet
Proloog Er is een zeer vroege & continue Cultuurhistorie rond de Oude Riet
De Oude Riet bundelt de Landschaps- en Cultuurhistorie van
Westerkwartier, Middag –Humsterland en de Marne
Het Oude Rietdal kenmerkt zich door Coulisselandschap en Weidsheid
Het Oude Rietdal blijkt in waarde gelijk aan de landschappen Middag - Humsterland en het Reitdiepgebied
Haar landschapssporen zijn in de hele regio zichtbaar.
Daarom wordt het op Gewestelijk Niveau tijd voor samenhangend Cultuurhistorisch- & Landschappelijk Monumentenbeleid ten aanzien van :
3 Plan Dallandschap Oude Riet
= Oude Riet
Aduard
Oldehove
Reitdiep
Oude -
Riet
4 Plan Dallandschap Oude Riet
1. Verantwoording Planopzet
Het streven in het Plan Oude Rietdal is tweeledig:
In de eerste plaats is dit plan vanuit meerdere geledingen in het Westerkwartier geschreven
vanuit de vaste overtuiging dat het beekdal van de voormalige veen- en getijdenrivier de Oude Riet in
geheel Westerkwartier rehabilitatie verdient. Dit in zowel Cultuurhistorisch als in Landschappelijk
opzicht.
Het tweede uitgangspunt is dat de rivier de Oude Riet als uitvalsbasis heeft gediend bij de
vestiging van de bevolking in het Westerkwartier. Vanuit de Oude Riet hebben de vroegste
ontginningen in zowel zuidelijke als noordelijke richting plaatsgevonden. De Oude Riet is de bakermat
en het symbool van de civilisatie in het Westerkwartier.
De Oude Riet kan derhalve een centrale rol spelen in de symboliek rond de vorming van nieuwe
gemeente Westerkwartier per 1 januari 2019.
In dit plan wordt aangegeven hoe bovenstaande uitgangspunten zijn ingevlochten in de huidige
Beleidsdoelen van Waterschap, betrokken Gemeenten, Staatsbosbeheer en Provincie en stad
Groningen.
Waar nodig zijn toelichtingen bijgevoegd.
Illustratie van de Oude Riet
De rivier de Oude Riet is bepalend geweest voor de vestiging van de mens in het Westerkwartier.
De bron bevindt zich bij Trimunt, ten westen van Marum. Als Oude Diep, vroeger Oude Aa, werd het
rond 1900 tussen Balktil en het Kret gekanaliseerd als Dwarsdiep. Tussen ’t Kret en Hoendiep heette
het eerst Oude Maar, later (Enumatilster) Matsloot. Vandaar vervolgt zij nu haar weg als Zuidertocht,
of als Zuidhorner Oostertocht. Ten noorden van Noordhorn wordt weer de oude loop van de Oude
Riet gevolgd. Ten noorden van Niezijl vervolgt zij haar bedding als Kommerzijlsterriet om tenslotte bij
Lammerburen in het Reitdiep uit te monden. (bijlage 1)
Deze vroegere zeearm deelde het landschap in tweeën, maar verenigde het ook tegelijk.
Vanaf 700 n. C. zijn de eerste bewoners vanaf de kust het Westerkwartier langs de Oude Riet
binnengetrokken.
Aan beide zijden van de rivier liggen zandruggen waarop reeksen dorpen ontstonden. De landstreek
aan de noordzijde van het Oude Riet werd Langewold genoemd; de zuidzijde kreeg de benaming
Vredewold.
Ontginningen veroorzaakten in heel Westerkwartier de kenmerkende opstrekkende kavelstructuur.
Door het plaatsen van houtwallen ontstond in het zuiden het z.g. Coulisselandschap.
In het lagergelegen noorden werden percelen door geulen, tochtsloten en prielen afgescheiden.
Hierdoor ontstond het wijde en open Wierdenlandschap.
De vele oudmiddeleeuwse kerken kenmerken het begin van dorpsvorming in heel Westerkwartier.
5 Plan Dallandschap Oude Riet
2. Gebiedsbeschrijving
Behalve de vroegere grietenijen Langewold en Vredewold verbindt de Oude Riet zodoende ook twee
landschapselementen: het Noordelijk Westerkwartier en het Zuidelijk Westerkwartier. (bijlage 2)
het Zuidelijk Westerkwartier
Karakteristieken voor het Coulisselandschap van het Zuidelijk Westerkwartier zijn:
Het lineaire karakter van voormalige veenwijken, bossen en paden in de zuidpunt van het
ZWK.
Nog zichtbare elementen van het vroeger esdorpenlandschap als zwermbebouwing, hakbos,
schaapskooien, hooilanden, essen, enz.
De verwevenheid van de wegdorpen met de opstrekkende verkaveling en het
Coulissekarakter van het houtsingellandschap
De natte landschapselementen als vaarten, beken, pingo ruïnes en petgaten
Herkenbaarheid van voormalige zeeinbraakgebied van de Oude Riet als Inversierug
Het contrast tussen de besloten zandruggen en de wijde, natte laagveengebieden met
daartussen de inversierug van de Oude Riet
De authentiek middeleeuwse borgen, stinsen, kerken en karakteristieke boerderijen
Een hoge dichtheid aan overige landschappelijke en cultuurhistorische waarden als leidijken,
hoogvenen, meenscharen, polder(-molens), hoogwaardige archeologie, etc.
het Noordelijk Westerkwartier
Kenmerken voor het wierdenlandschap van Noordelijk Westerkwartier / Humsterland zijn:
Eveneens een hoge dichtheid aan landschappelijke en cultuurhistorische waarden
Stelsel van wierden, trekvaarten en wegen
Opstrekkende verkaveling dijkenlandschap naast de onregelmatige blokverkaveling van het
wierdenlandschap
Kronkelend loop van voormalige kweldergeulen, rivier en beeksystemen, zoals Reitdiep, Oude
Riet, Kommerzijlsterriet en Lauwers
Herkenbaarheid van voormalige zeeinbraakgebieden
Contrast tussen de grootschalige openheid van de kweldervlaktes en zicht op de besloten
dorpssilhouetten op de kwelderwallen
Monumentale boerderijen, borgen, kerken- en kloosterterreinen
Een hoge dichtheid aan overige landschappelijke en cultuurhistorische waarden als maren en
dorpen, boerderijreeksen op geulwallen, woonterpen, dijkcoupures en schotbalkenhuisjes, etc.
6 Plan Dallandschap Oude Riet
3. Het beekdal van de Oude Riet Het Oude Rietdal is ontstaan als gevolg van een inbraken van de Lauwerszee tussen de 7e-11e
eeuw, waardoor het oorspronkelijk smalle beekdal van de veenrivier Oude Riet zich enorm verbreedde
en daarna als een getijdenrivier zeer diep het Westerkwartier binnendrong.
Na dichtslibbing en bedijking manifesteerde het Oude Rietdal zich als een zeer brede, verheven
vlakte, die zich rond de rug van Noord- en Zuidhorn zuidwaarts buigt. In de bovenloop vormt het Oude
Rietdal de zuidoever van Humsterland, herkenbaar als een bochtige dijk (Jensemaweg).
Door heel het Westerkwartier slingert de Oude Riet zich in grote delen nog altijd als een duidelijk
herkenbare Inversierug tussen meanderende beken en tochtsloten, waarvan in de loop der jaren
enkele helaas zijn gedempt. (bijlage 4)
1. de bovenloop bij Trimunt (bijlage 3)
De betekenis van het beekdal in de bovenloop is gelegen in
de bron van de Oude Riet bij Trimunt; tevens brongebied voor Lauwers, Drait (Drachten), het
Koningsdiep (Boorne), de Leecke en de Swarthe Ryth (grens Opsterland)
het oorspronkelijke, deels nog aanwezige heuvelachtige heidegebied
de nog zichtbare hoogten van de Haar en het hoogveengebied van Noordwijk waartussen het
beekdal als oorsprong van de aanvankelijke veenrivier Oude Riet, in oude kloosterakten als
Oude Aa.
de nog bestaande relicten van het klooster Trimunt (Monasterium in Tribus Montibus)
de aanwezigheid van de Marumerlage, waarschijnlijk naamgever aan het esdorp Marum
de vroegere ijzeroerwinning in het beekdal van de Oude Riet tot +/- 1945
2. middenloop Balktil – Enumatil
De dynamiek van het dal in de middenloop onderscheidt zich door
slibafzetting vanuit de Lauwerszee, voorbij Enumatil tot aan Kuzemer en Bakkerom
de hierdoor ontstane Inversierug, nog volledig in het landschap waarneembaar
een zijarm van de Oude Riet, het z.g. Ravijn van Boerakker, als geologisch relict
herkenbare landschapselementen als petten, madelanden en mienscheer landerijen
twee voormalige kloosterterreinen, het Kuzemer klooster en het klooster van Lucaswolde
kenmerkende opstrekkende kavels door ‘kolonisatie’ en ontginning vanuit de Oude Riet
zeer oude parallelle wegen, paden en (lei)dijken, evenwijdig aan het beekdal
de vanaf 1385 gekanaliseerde loop van de Oude Riet, opgesplitst in Wolddiep en Matsloot; tot
+/- 1960 bevaarbaar
7 Plan Dallandschap Oude Riet
3. benedenloop Den Horn – Lammerburen
De waarde van het dal in de benedenloop is gelegen in
het open karakter, waardoor de leemrug van Noordhorn/Zuidhorn en het silhouet van beide
dorpen met kerktorens en molen in het omliggende landschap en vanuit Middag-Humsterland
goed zichtbaar zijn
Wierden (-dorpen) in reeksen samenvallend met de voormalige kustlijn en langs natuurlijke
waterlopen, waarbij de wierden als eilandjes in open gebied liggen
Het contrast tussen opstrekkende verkaveling van het dijkenlandschap en de onregelmatige
blokverkaveling van het wierdenlandschap
de randen van het Oude Rietdal, herkenbaar aan oude wegen, beken en tochtsloten die tot
ver voorbij Enumatil de loop van de Oude Riet weerspiegelen (o.a. Zuidertocht, Oostertocht)
de herkenbare loop van de Oude Riet, waar met name westelijk van Noordhorn nog sprake is
van een zichtbare laagte. Dit dal zet zich naar het oosten en zuiden om in een honderden
meters brede verhoogde kleirug, de vroegere kleibodem van de Oude Riet. Deze Inversierug
is een uniek landschappelijk kenmerk in geheel Westerkwartier
de nog aanwezige stroom de Oude Riet, als Kommerzijlster Riet aansluitend op het
Reitdiepgebied, Humsterland met tenslotte Lauwersland (bijlage 5)
middeleeuwse bebouwing in de periferie van de Oude Riet: De Piloersemaborg Den Ham,
Ludgeruskerk Oldehove (ooit Decanaatskerk Westerkwartier), de wierden Selwerd, Frytum,
Balmahuizen en dorpskern Niehove (ooit rechtszetel Westerkwartier – bijlage 6)
8 Plan Dallandschap Oude Riet
4. Visie In 2015 vonden vertegenwoordigers van SHVW (Samenwerkende Historische Verenigingen
Westerkwartier), het Staatsbosbeheer en de gemeente Marum elkaar in een ambitieus plan rond
het Stroomdallandschap van de Oude Riet.
De ambitie: het beekdal van de Oude Riet te rehabiliteren als het hart van het Westerkwartier.
Deze intentie mondde uit in een duidelijke visie:
‘Het beekdal van de Oude Riet heeft recht op een unieke status’
Visie & Realiteit
1. Tussen de bron, het Reitdiep en de stad Groningen ligt 3.000 hectare aan Landschaps- en
Cultuurhistorie.
2. Een landschap van veen, zandruggen, klei; van coulisselandschappen en wierden, beken en
rivieren; van oudmiddeleeuwse kerken, borgen en bossen, opstrekkende heerden, leidijken en
heidevelden.
3. Bij de bron van de Oude Riet herstellen de beekdalgronden in de Marumerlage zich opnieuw tot
spectaculaire natte natuurwaarden, waar mensen volop van kunnen genieten. Herinrichting focust
zich op herstel van de oude bedding, natuurontwikkeling, waterberging en waterkwaliteit.
4. Tegelijk wordt er middels burgerparticipatie gewerkt aan voorlichting en aan ontwikkeling van fiets-
en wandelroutes. Natuur, landschaps- en cultuurhistorie wordt een belangrijke rol toegedicht.
5. Inmiddels is een film gemaakt over de landschaps- & cultuurhistorie van de Oude Riet. Tijdens
lezingen wordt deze film enthousiast ontvangen. De samenwerkende historische verenigingen van
het Westerkwartier (SHVW) hebben zich unaniem achter deze ontwikkelingen geschaard.
6. Het hieruit ontstane Plan Oude Rietdal kent uit deze praktijk een duidelijk tijdpad, vlot te realiseren
maatregelen en concrete doelen. Deze doelen zijn niet eenmalig, worden low budget en middels
burgerparticipatie duurzaam opgezet
7. Het Plan Oude Rietdal kan rechtstreeks en zonder hinder worden ingeschoven in huidige projecten
als het Laagveenproject Groeningen, Gebiedsontwikkeling Zuidelijk Westerkwartier, Project ‘Droge
Voeten 2050’ van waterschap Noorderzijlvest en reeds bestaande gebieden als Leekstermeer en
“De Onlanden”
8. Visie & Realiteit resulteren hierdoor in een 6-tal heldere Streefdoelen.
9 Plan Dallandschap Oude Riet
1.
10 Plan Dallandschap Oude Riet
5. Streefdoelen
I. Een blijvende waarneembaarheid van het Dallandschap Oude Riet in het WK
De vroegere zeearm De Oude Riet kenmerkt zich in het landschap als een Beekdallandschap. Vanaf
de Gast Noordhorn-Zuidhorn tot aan het dorp Boerakker ligt de bedding als een hoger gelegen zone
in het landschap. Het beekdal met deze Inversierug is in het landschap van het Westerkwartier overal
waarneembaar en dient geborgd te worden
II. Het zichtbaar maken van de vele Cultuurhistorische parels rondom de Oude Riet
Visualisatie beperkt zich hier niet tot enkele traditionele trekpleisters maar is gericht op het brede
aanbod van Landschappelijke- en Cultuurhistorische monumenten: meren en pingo’s, kloosters en
schansen, middeleeuwse kerken, de stinswier van Marum, de Joodse school te Leek, het Doe – Park
Curringhe, Borgen en Steenhuizen, voet- en fietspaden, enz. Minimaal 60 parels zijn aldus te etaleren.
III. Aansluiten op de bestaande recreatief – toeristische netwerken.
Rond De Marumerlage is reeds een Wandelroute gerealiseerd. In deze route zijn een 12-tal ijkpunten
opgenomen die de wandelaar (digitaal) inzicht verschaft in de landschappelijke en historische
ontwikkelingen van dit voormalig moerasgebied. Deze wandelroute sluit aan op de overige netwerken
in het Westerkwartier. Toekomstige Toeristische Routes worden dito te gerealiseerd.
IV. Aansluiten op o.a. projecten als ‘Groeningen’, de Onlanden, Middag-Humsterland
In o.m. het Laagveenproject ‘Groeningen’ o.a. worden ‘natte gebieden’ rond de stad Groningen met
elkaar verbonden en aantrekkelijk gemaakt voor wonen, werken, en recreatie. Daarmee wil stad
Groningen de vestigingsvoorwaarden verbeteren. Waterberging met een multifunctionele inrichting in
stedelijk gebied is de nieuwe benadering van het watervraagstuk, waar in aansluiting het Plan Oude
Rietdal in het Westerkwartier een waaiereffect kan losmaken.
V. Het uitgeven van de Cultuurtoeristische Canon van het Westerkwartier
De reeds bestaande Cultuurtoeristische Canon van het Westerkwartier is een initiatief van de
Heemkundekring in Vredewold West. Het toerisme maar ook het onderwijs maakt gebruik van deze
gids. Het is een makkelijk leesbaar overzicht van alle aanwezige Cultuurhistorische en
Landschappelijke parels in het Westerkwartier. Deze uitgebreide gids van nu 60 topics wordt jaarlijks
bijgewerkt en uitgebreid.
VI. Aansluiten op de regionale recreatie- & producten economie
Van de economische betekenis van Landschap- en Cultuurhistorie bestaat geen duidelijk beeld.
Agrariërs en ook waterschappen zijn vanouds sterk gericht op technische oplossingen die de
landbouwproductie verbeteren. Het parallel in beeld brengen van de economische betekenis van een
recreatief - toeristisch landschap kan bij besluitvorming voor een breder belangenafweging zorgen.
Het goed in kaart brengen van regionale recreatie bedrijven en de streekproducten economie zal daar
zeker toe bijdragen.
11 Plan Dallandschap Oude Riet
Plan Marumerlage
6. Synchrone projecten aan ’Droge Voeten 2050’
Het Plan Oude Rietdal kan door haar grensverleggend beleid op enkel het beleidsterrein van
Recreatie & Toerisme, gekoppeld aan Landschaps- & Cultuurhistorie, synchroon worden toegepast
op een aantal simultane landschapsontwikkelingen in het Westerkwartier en rondom de stad
Groningen: het Laagveenproject Groeningen, het project De Onlanden en de herinrichting Matsloot
annex Driepolders - polder Oude Riet/Marumerlage (project ‘Droge Voeten 2050’).
Door deze geïntegreerde wijze van opereren kan het Plan Oude Rietdal tevens zonder enige
herziening of oponthoud worden ingevoegd in de bestaande landschappen van het Leekstermeer,
de Onlanden, het Reitdiepgebied, het Nationaal Park Middag/Humsterland en Lauwersland.
Aldus ontstaat in Zuid- en West Groningen een geïntegreerd landschap van geavanceerde kwaliteit.
A. Project Groeningen
Het project Groeningen in het Groningse Laagveengebied beoogt een duurzame inrichting als basis
voor de volledige benutting van recreationele, ecologische en economische potentie van het
Groningse Laagveengebied.
12 Plan Dallandschap Oude Riet
De Natuur- en Milieufederatie Groningen legt daarbij de aandacht op het Groninger Laagveengebied
tussen het Leekstermeer, de Onlanden, Paterswoldsemeer, Zuidlaardermeer en het Schildmeer. Hier
kan het Plan Dallandschap Oude Riet aan worden toegevoegd.
Dit laatste landschap is opgedeeld in de voornoemde ontwikkelzones, die op hun beurt weer
aansluiting bewerkstelligen tussen de losse onderdelen van het Groningse Laagveengebied.
In het hele projectgebied is slechts 1 waterschap, het Noorderzijlvest, als actor werkzaam, hetgeen
de kans op planrealisaties aanzienlijk versterkt.
Want ook in het project Groeningen wordt gevraagd om recreatieve routes door het gehele gebied,
met aandacht voor de gezamenlijke cultuur- en natuurhistorische aspecten van het landschap.
Laagveengebied “GROENINGEN”
B. Project De Onlanden
In 2009 kreeg het waterbergingsgebied in de kop van Drenthe officieel de naam 'De Onlanden'.
Vanaf 2008 is hard gewerkt aan de inrichting van het natuur- en waterbergingsgebied.
Bij de inrichting waren o.m. de vijf IVN-afdelingen in de omgeving, het Drentse Landschap en de
Historische Vereniging Roon (Roden) betrokken.
Eind 2012 waren de werkzaamheden vrijwel afgerond. Er is nu een ecologische verbinding
gerealiseerd tussen het Leekstermeer en het Paterswoldse Meer.
Ook zijn er verbindingen tussen de Drentse beken en het Leekstermeer aangelegd, wegen zijn
afgesloten en dijken opgeworpen. Tegelijk zijn nieuwe toeristische fietspaden, kanoroutes en
"natuurbeleefpunten" ontworpen.
Plan
Oude Rietdal
13 Plan Dallandschap Oude Riet
C. Herinrichting Matsloot
Binnen het kader van het project “Droge Voeten 2050’ worden o.a. de Matsloot, polder Oude Riet en
de trajecten Dwarsdiep (inclusief Marumerlage), De Dijken/Bakkerom en omgeving Drie Polders
heringericht. Door het nemen van maatregelen wordt het water en de omliggende omgeving in zijn
geheel aantrekkelijker voor bewoners en bezoekers. Bij de herinrichting zullen langs de Matsloot op
veel mogelijk plaatsen weer oeverplanten tot ontwikkeling komen op de natuurvriendelijke ingerichte
oevers. Oevers en de watergangen worden natuurvriendelijk onderhouden. De macro fauna en de
visstand gaan profiteren van deze nieuwe ontwikkeling.
Voor Recreatie & Toerisme zal door herinrichting en aanleg van natuurvriendelijke oevers het gebied
aantrekkelijker worden om te recreëren: fietsen, wandelen, kanoën en vissen. De Horeca en streek
producenten kunnen aldus profiteren van de opleving van recreatie en toerisme in dit gebied.
D. Herinrichting Dwarsdiep
In Zuidelijk Westerkwartier wordt de ontwikkeling van natuur gecombineerd met maatregelen op het
gebied van waterveiligheid, waterkwaliteit, recreatie, landschapsherstel en landbouw (project ‘Droge
Voeten 2050’). In het Dwarsdiep (lees: Oude Riet) is het de bedoeling dat in tijden van veel water het
water wordt vastgehouden. De oude bedding wordt daartoe hersteld. Deze beek kan aldus de
laaggelegen graslanden overstromen zoals vroeger gebruikelijk was in het Westerkwartier. Ook in de
polders De Dijken en De Drie Polders kan in perioden met veel water tijdelijk water worden ingelaten.
Er is een Inrichtingsplan voor realisatie van nieuwe natuur, behoud en herstel van landschappelijke
kernkwaliteiten en versterking van de cultuur-historische beleefbaarheid en gebruiksmogelijkheden
van Natuurnetwerken voor bewoners en recreanten. Via burgerparticipatie zijn in de Marumerlage
deze projecten wezenlijk gerealiseerd.
Inbedding Plan Oude Rietdal in bestaande zones als
De Onlanden, Humsterland en Reitdiepgebied
Plan
Oude Rietdal
14 Plan Dallandschap Oude Riet
7. Budget
De uiteindelijke kosten van Plan Oude Rietdal zijn te overzien.
Ruimtelijke maatregelen blijken in gebieden met relatief lage ruimtedruk vaak veel goedkoper uit te
vallen dan technische maatregelen in hetzelfde gebied. In dit geval gaat het om:
1. schakelen van fiets- en wandelroutes door SBB/SHVW in het plangebied richting het Reitdiep
2. realiseren van (digitale) info waar mogelijk en gewenst door de SBB/SHVW in het plangebied
3. Voorafgaand aan de aanvrage Landschappelijke Status Oude Rietdal i.s.m. SBB en SHVW
vaststellen van Landschappelijke & Cultuurhistorische parels in het dallandschap Oude Riet.
Een verdere invulling van de landschappelijke status kan aan de provincie worden gelaten.
Het vooraf regelen van een totaal budget, het niet labelen per losse onderdeel voor werkzaamheden
maar integraal voor gezamenlijke doelen, kan bijgedragen aan gezamenlijk commitment en een
geïntegreerde uitvoering.
8. Overige partners
Uiteraard werkt de SHVW niet uitsluitend samen met SBB en Waterschap Noorderzijlvest bij de
ontplooiing van het Westerkwartier.
Door het organiseren van excursies en het (laten) verzorgen van lezingen kennen we een uitgebreid
netwerk, waarbinnen we wederzijds van elkaars diensten gebruik maken.
1. Staatsbosbeheer & Het Groninger Landschap bij het opstellen van plannen en het
organiseren van buitenexcursies alom in het WK: Marumerlage, Coendersbosch, etc.
2. Gebiedscoöperatie Westerkwartier die zich richt op het gezamenlijk organiseren en
budgetteren rond de realisatie van o.m. de Wandelroute Marumerlage in het Westerkwartier
3. Waterschap Noorderzijlvest die zich i.s.m. Gebiedscommissie Zuidelijk Westerkwartier zich
richt op de realisatie ‘Project Droge voeten 2050’.
4. Het Koepelproject Loket Levende Dorpen West en Centraal. Ondersteunt lokale initiatieven
binnen de vier gemeenten van het Westerkwartier (Grootegast, Zuidhorn, Marum en Leek).
5. De Samenwerkende Historische Verenigingen Westerkwartier overleggen 2 x per jaar met
elkaar over elkaars activiteiten en over het eventueel gezamenlijk optreden naar buiten.
6. De 2 organisaties voor basisonderwijs Westerwijs en Penta Primair. De SHVW organiseert
vaak projecten of geeft veel lezingen binnen het onderwijs. Lespakketten in de meest brede
zijn reeds samengesteld in samenwerking met musea, natuurbeheerorganisatie IVN en/of de
NDCE (Stichting voor Natuur -, Duurzaamheids - en Cultuureducatie in het Westerkwartier.
15 Plan Dallandschap Oude Riet
Naar het jaar 201,9 tijdens de vorming van de gemeente Westerkwartier, is er extra aandacht
voor de historie van het Westerkwartier naar leerlingen van basis- en middelbaar onderwijs.
7. Het Noordelijk Archeologisch Depot (NAD) in Nuis. Hier worden de archeologische vondsten
uit de provincies Drenthe, Friesland en Groningen bewaard. Het NAD beheert een
archeologische collectie uit het Westerkwartier en maakt deze toegankelijk voor bezoekers.
Waar mogelijk wordt het NAD actief betrokken bij exposities en excursies ‘in het veld’.
8. Het Museumhuis Groningen, waar de meeste musea in het Westerkwartier bij zijn
aangesloten. Zij ondersteunt musea en indirect de activiteiten in het WK.
9. Huis van de Groninger Cultuur & Mien Westerkwartier, die zich richten op taal en
taalontwikkeling van het Westerkwartier o.a. met een jaarlijkse ‘Schriefwedstried’.
10. De Ondernemersvereniging Toerisme Westerkwartier (OTW), dat zich richt op het versterken
van de regio Westerkwartier voor recreatie en toerisme.
9. Tijdpad
Binnen de doelen van project ‘Droge Voeten 2050’ door Waterschap Noorderzijlvest & SBB zijn in het
dalgebied van de Oude Riet 2 tijdschema’s van toepassing.
1e. Voor de implementatie van Herinrichting en Waterberging in het dallandschap Oude Riet wordt
ingezet op realisatie in 2020.
2e. De Natuuropgaven dienen in 2027 te zijn gerealiseerd.
De Natuurontwikkeling door Staatsbosbeheer én de Landschaps- en Cultuurhistorische uitbouw
door de SHVW worden gecombineerd met de beleidsmatige waterdoelen van het waterschap
Noorderzijlvest. Ontwikkeling van een landschappelijke status van het Oude Rietdal blijft daarbij
ons kenmerk.
Op 24 mei 2017 hebben de gemeenteraden van Grootegast, Leek, Marum en Zuidhorn het
Herindelingsadvies vastgesteld voor de nieuw te vormen gemeente Westerkwartier per 1 januari 2019.
Voorafgaand aan de vorming van de gemeente Westerkwartier kan er door de 4 afzonderlijke
gemeenten in gezamenlijkheid gekozen worden voor de opmaat naar een Cultuurhistorisch
Landschapstraject als Plan Oude Rietdal. Na 1000 jaar kan de rivier De Oude Riet opnieuw dienen als
generator én als symbool voor de nieuw te vormen gemeente Westerkwartier.
De beschreven doelen kunnen ruim binnen de genoemde kalenderjaren gehaald worden.
De opgedane ervaringen in het ZWK rond de herinrichting Marumerlage waren alle positief. Alle
streefdoelen werden gehaald. Via burgerparticipatie slaagde men er in, in korte tijd de inwoners te
betrekken bij zowel het ontwerpen als bij het uitvoeren van Landschappelijk & Cultuurhistorisch beleid.
16 Plan Dallandschap Oude Riet
10. Tot slot
De Gemeente Westerkwartier
Per 1 januari 2019 zal de gemeente Westerkwartier een feit zijn.
De SHVW beschermt en beschrijft sinds jaar en dag de landschaps- en cultuurhistorie van het
Westerkwartier door publicaties, lezingen en overige activiteiten voor de komende generaties.
De inwoners van het Westerkwartier zijn daarbij terecht trots zijn op hun omgeving, hun historie, hun
cultuur. Wij uiteindelijk hebben ons Westerkwartier gemaakt zoals wij het mogen kennen.
Vlag en wapen - symbolen van saamhorigheid
De Gemeentewapens in het Westerkwartier verschillen sterk. Ook de Wapens van Langewold en
Vredewold kennen een duidelijke verklaring maar tonen helaas geen overeenkomst. De oudste rivier
in ons landschap, van waaruit de occupatie van het Westerkwartier is begonnen, verschaft bij deze
gelegenheid dat bindend symbool.
Rivier als zinnebeeld
Rivieren worden in de klassieke beschavingen vaak gezien als een symbool voor het leven. Een
rustig stromende rivier duidt daarbij vaak op oneindigheid en onsterfelijkheid.
Rivieren treft men in de overleveringen dan ook veelvuldig aan als symbool van leven en onderlinge
afhankelijkheid in het leven. De Oude Riet vervult van oudsher deze symboliek.
In het recente verleden heeft de SHVW meegewerkt aan de realisatie van dorpsvlaggen en wapens.
Door deugdelijke informatie te verschaffen konden zo de juiste symbolen worden vereeuwigd.
De nieuwe gemeente Westerkwartier zal herkenbaar gemaakt worden met wapen en vlag. Ook hierin
willen de samenwerkende historische verenigingen u graag helpen bij ontwerpkeuze en uitwerking
daarvan.
Zegel Langewold
Zegel Vredewold
17 Plan Dallandschap Oude Riet
eeuwenoude bedding van de Oude Riet
Hoofdstukken
1. Verantwoording
2. Gebiedsbeschrijving
3. Beekdal Oude Riet
4. Visie & realiteit
5. Streefdoelen
6. Synchrone projecten
7. Budget
8. Overige partners
9. Tijdpad
10. Tot slot
18 Plan Dallandschap Oude Riet
Bijlagen
bijlage 1: Stroomgebied Oude Riet
Humsterland
19 Plan Dallandschap Oude Riet
bijlage 2: Cultuurhistorisch Landschap van het Westerkwartier
bijlage 3: Brongebied Oude Riet
20 Plan Dallandschap Oude Riet
bijlage 4: Inversierug van de Oude Riet in Zuidelijk Westerkwartier
21 Plan Dallandschap Oude Riet
bijlage 5: De Kommerzijlster Riet door Humsterland
22 Plan Dallandschap Oude Riet
bijlage 6: Het decanaat Humsterland tót de Reductie van Groningen 1594
Colofon:
Plan Dallandschap Oude Riet is een uitgave van Heemkundekring Vredewold West, SHVW
en personen die beroepsmatig zijn betrokken bij het Project ‘Droge Voeten 2050’
Auteur: Koos Vos
Eindredactie: Nico Boele, Hans Koenders, Koos Vos
Marum - juli 2017