1»ارزشیابی اثربخش و مراحل آن«کارگاه محتواي علمی

دفتر برنامه ریزي و ارزیابی آموزشی

معاونت آموزشی و تحصیالت تکمیلی

AM PRFM-DOC01 (16) 890921 C

تهیه و ارائه شد.ه درخواست مرکز برنامه ریزي و ارزیابی راهبردي بارزشیابی اثربخش و مراحل آن اجراي کارگاهی با نام موجود جهتمحتواي ١

١ | P a g e

ارزشیابی اثربخش

و مراحل آن

٢ | P a g e

است. امید است در تدوین بخش هاي مختلف این متن آموزشی و فرایند این کارگاه آموزشی، اهداف زیر مورد نظر بوده فراگیران با خواندن مطالب و انجام فعالیت هاي یادگیري، به این اهداف نائل آیند.

آشنایی با مفاهیم و اصطالحات مهم ارزشیابی و اندازه گیري. )1 آشنایی با انواع ارزشیابی ها در یک سازمان آموزشی. )2 آشنایی با مراحل و گام هاي فرایند ارزشیابی. )3 تدوین هدف هاي مختلف در فرایند ارزشیابی از یک پدیده یا موضوع.کسب مهارت در )4 آشنایی با انواع ابزارهاي اندازه گیري در فرایند ارزشیابی. )5 آشنایی با ویژگی هاي مهم ابزار اندازه گیري. )6 توانایی تحلیل و پردازش داده هاي ابزار اندازه گیري. )7 توانایی تفسیر داده ها و استخراج یافته ها. )8 انایی قضاوت یافته ها.تو )9

آشنایی با عناصر موجود در ساختار گزارش ارزشیابی. )10 توانایی تدوین گزارش ارزشیابی. )11 ي کاري. مندي به موضوع ارزشیابی و وارد کردن آن در زمینه عالقه )12

از فراگیر انتظار می رود پس از مطالعه و در طی فرایند این کارگاه بتواند :

ي آن را با اندازه گیري توضیح دهد. ارزشیابی را تعریف کند و رابطه )1 گام هاي ارزشیابی را مشخص کند و نام ببرد. )2 اجزاي مختلف یک گزارش ارزشیابی را مشخص کند و توضیح دهد. )3 ي کاري خود، هدف نویسی کند. براي ارزشیابی یکی از موضوعات زمینه )4 فرایند ارزشیابی هاي کاري خود را مورد نقد و بررسی قرار دهد.محتواي ابزار اندازه گیري در )5 اقدامات مربوط به تحلیل و پردازش داده هاي ارزشیابی را توضیح دهد. )6 داده هاي حاصل از فرایند ارزشیابی را تفسیر نماید. )7

هدف کلی کمک به بهسازي ارزشیابی حوزه هاي مختلف

اهداف دقیق

اهداف رفتاري

٣ | P a g e

ي آنها گیري و مقایسه گفتار نخست: تعریف ارزشیابی، اندازه

تعریف ارزشیابی )1

شود. به عبارت دیگر، ارزشیابی ابی یا ارزیابی، به طور ساده به تعیین ارزش براي هر چیزي گفته میاصطالح ارزشیشامل داوري در مورد مطلوب بودن یا مطلوب نبودن موضوع ارزشیابی است. با این حال، تعریف جامع تري از ارزشیابی

امدار اطالعات و قضاوت ارزشی در مورد یک ارزشیابی به معناي گردآوري نظ«توان به دست داد: به شرح زیر میپژوهشی و ...) است، به این منظور که تعیین شود آیا -ي آموزشی، منابع و وسایل آموزشی موضوع (یک برنامه

هاي آتی اند یا در حال تحقق هستند؟ و به چه میزان؟ تا مبنایی براي تصمیم گیري هاي مورد نظر تحقق یافته هدف یف عناصري وجود دارند که نیازمند تعریف بیشتري هستند تا ماهیت ارزشیابی روشن تر شود.باشد. در این تعر

برنامه بدون و خود به خود اطالعات ارزشیابی، فرایند در که است آن گویاي »اطالعات نظامدار گردآوري« )1 را نیاز مورد اطالعات تا کندمی تالش شده تعیین پیش از ي برنامه یک با ارزشیاب بلکه شوند،نمی آوري جمع .نماید آوري گرد

گرفته نادیده ارزشیابی در گاه که کندمی مطرح را مهمی بسیار ي نکته »ارزشی قضاوت«یعنی عنصر دومین )2 به را مهمی بسیار نقش عنصر این. دهدنمی اعتبار ارزشیابی کار به خود خودي به شواهد آوري جمع. شودمی

ارزشیابی مورد ي پدیده صرف توصیف از که سازدمی ملزم را ایشان و دهدمی قرار ارزشیابی عامل ي عهده .کند قضاوت نیز هاهدف خود حتی و ها هدف تحقق میزان مورد در و رود فراتر

ارزشیابی. است ارزشیابی اصلی هدف گویاي »آتی هايبرنامه و ها گیري تصمیم براي مبنایی« عنصر آخرین )3 آن نتایح از و بینجامد عمل به بایستی گیرد،نمی صورت اقدامی آن نتایج اساس بر و است رایج آنچه برخالف

تصمیم فرایند به ارزشیابی فعالیت اگر دیگر، سخنی به. شود استفاده آتی هايگیري تصمیم بهبود راستاي در .بیهوده آن اجراي و است سرمایه و وقت اتالف نکند، کمک گیري

۴ | P a g e

در یک سازمان آموزشی ارزشیابیهاي گونه )2

توان دسته بندي کرد. در هاي مختلف می هاي در یک سازمان آموزشی را با توجه به موضوع ارزشیابی در گروه ارزشیابی گردد: نمونه از مواردي که در این مجموعه با آن سروکار داریم، ذکر می سهزیر

آموزشی-علمیهاي ها و دوره ) ارزشیابی برنامه1- 2

هاي آموزشی اجرا شده بر فراگیران (دانشجویان، اساتید و ها و دوره گاهی به منظور سنجش اثربخشی برنامه ارزشیابیهاي ایشان هاي فراگیران و تأثیر آن بر توانمندي شود. در واقع در این نوع ارزشیابی، میزان آموخته کارکنان) انجام می

گیرد. مورد ارزشیابی قرار می

نمونه

نشانگر كمال

روش تدریس استاد

سازماندهی اهداف درسی )1 سازماندهی محتواي درسی )2 کیفیت محتوا )3 بیان استاد )4 پویایی فراگیران )5 نحوه ارزشیابی ... )6

اهداف یادگیري اهداف شناختی )1 اهداف عاطفی یا انگیزشی )2 اهداف رفتاري )3

شرایط فیزیکی و وسایل کمک آموزشی زمان آموزش )1 مکان آموزش )2 آموزشی ...تکنولوژي )3

۵ | P a g e

هر ارزشیابی شامل عناصر زیر است:

عامل)factor( :.موضوع یا پدیده ارزیابی است که دربرگیرنده مالك هاي مختلفی است مالك(criteria): شود. مالك ها از خرد کـردن هایی از پدیده مورد ارزیابی که درباره آن قضاوت می ویژگی

هائی به عنوان مالك تعیین شوند که کردن هر عامل باید توجه داشت که مؤلفهشوند. در خرد عوامل ناشی می به عامل مورد نظر ربط داشته باشند.

نشانگر(indicator) :ها به کار ها جهت قضاوت درباره مالك هایی که براي گردآوري داده مشخصه باشند گیري می ل اندازهرود. نشانگرها متغیرهاي عملیاتی ارائه شده براي ویژگیهاي خاص قاب می استاندارد(standard) : دهد استاندارد سطح مطلوب هر نشانگر است. استاندارد به این سئوال پاسخ می

که چقدر از مالك مورد نظر کافی است تا میزان وضعیت آن را مطلوب قلمداد نماید. تعیین استاندارد امري است قضاوتی و بستگی به نظر افراد دارد.

نمونه

مالك نشانگر استاندارد

درصد به باال مطلوب 70تعداد دانش آموختگان مشغول به خدمت در حوزه مرتبط تحصیلی

درصد نسبتا مطلوب 50تا 70بین آموختگان میزان اشتغال دانش

تر نامطلوب درصد و پایین 50

پژوهشی - ) ارزشیابی از امکانات و وسایل آموزشی2- 2

پژوهشی، همچون: کتابخانه، سیستم -هاي مهم هر سازمان آموزشی، تأمین منابع و وسایل آموزشی از جمله فعالیتاي که به موقع و به آسانی پاسخگوي نیازهاي اي و مواد دیداري و شنیداري است، به گونه اطالع رسانی، خدمات رایانه

ن گونه منابع، فراهم نمودن بستر الزم براي دسترسی آسان و علمی فراگیران باشد. در واقع هدف نهایی از تأمین ای سریع به آخرین اطالعات مورد نیاز فراگیران براي یادگیري بیشتر و بهتر است.

پژوهشی است تا -هاي مهم هر سازمان آموزشی شامل ارزشیابی از امکانات وسایل آموزشی از این رو، یکی از زمینههاي مختلفی ها با توجه به مالك نبودن کم و کیف این عوامل و میزان تحقق اهداف آنتأثیر مطلوب بودن یا مطلوب

مورد بررسی قرار گیرد.

۶ | P a g e

نمونه نشانگر مالك

تناسب فضاي فیزیکی با تعداد دانشجویان )1 فضاي آموزشی و اداري گروه تناسب فضاي فیزیکی با تعداد اساتید )2

کتابخانه و سیستم اطالع رسانی

فضاي کتابخانه با تعداد دانشجوتناسب )3 تناسب تعداد کتب با تعداد دانشجو )4 ساعت کار کتابخانه )5 تحصیالت کتابداران )6

اي امکانات و خدمات رایانه

تناسب تعداد رایانه با تعداد اعضاي هیأت علمی )1 تناسب تعداد رایانه با تعداد دانشجو )2 تناسب فضاي سایت کامپیوتري با تعداد دانشجو )3 و کارشناس کامپیوتري وجود مسئول )4

وسایل کمک آموزشی به روز بودن وسایل آموزشی و کمک آموزشی )1 تناسب وسایل آموزشی و کمک آموزشی با نیازهاي دانشجو )2 میزان استفاده اساتید از تناسب وسایل آموزشی و کمک آموزشی )3

) ارزشیابی از خدمات رفاهی3- 2

معموالً خدمات رفاهی در هر سازمان جهت تقویت انگیزه، ایجاد شرایط ارتباطی غیررسمی جهت تقویت همدلی و شود. نزدیکی عاطفی و شناخت هر چه بیشتر همکاران از یکدیگر و نزدیک شدن با اهداف سازمان تدارك دیده می

هاي مورد ارزیابی در این حوزه با توجه به این ر گویهارزشیابی در این حوزه بیشتر به اهداف عاطفی نظر دارد و بار بیشت گردد. اهداف تبیین می

نشانگر مالك

میزان تأثیر اردو در نزدیکی و صمیمیت کارکنان و مسئولین )1 برگزاري اردو آشنایی با اهداف سازمان میزان )2

گیري تعریف اندازه )3

گردد و مقدار آن ویژگی یا صفات به صورت عدد یا رقم گیري ویژگی یا صفات اشیاء و افراد تعیین می در اندازهکند یک گیري عبارت است از فعالیتی نظامدار و دقیق که تعیین می اندازه«توان گفت: شود. بنابراین می گزارش می

»شخص یا یک شیء از یک ویژگی به چه مقدار برخورداراست.

٧ | P a g e

شود حتماً به صورت عدد یا رقم چنانکه در این تعریف پیداست، در اندازه گیري ویژگی یا صفتی که اندازه گیري می شود. با توجه به این توصیف، براي انجام چنین امري باید مراحل زیر را طی کرد: مشخص می

شود. مشخص گیري اندازه مورد شیء یا فرد شود. تعریف دقیق طور به گیري اندازه مورد ویژگی باشد شده مشخص کامالً آید عمل به نظر مورد ویژگی به اعداد انتساب براي که اي شیوه.

تواند بگوید یک فرد مذهبی و دیگري گیري ماهیتی اختیاري و قراردادي دارد. هیچ کس نمی نکته: اندازهست. این حرف درباره علوم تجربی نیز صادق شود مثالً گفت: نسبتاً مذهبی ا غیرمذهبی است. بلکه در توصیف افراد می

ها براي توصیف و تبیین گیري سختی مواد نسبی است. در اندازه گیري آنچه اهمیت دارد، مقایسه بین پدیده است. اندازههاي مورد سنجش، هرچند کیفی سنجیده شده باشند، با تبدیل آنهاست. به طور مثال در تعیین اثربخشی برنامه، گویه

اند. تري قابل مقایسه هاي کمی به طور ملموس اندازه شدن به

مقایسه ارزشیابی و اندازه گیري )4

مطلوب بودن یا نبودن ویژگی موضوع ارزشیابی است. اما ي چنانکه گفته شد، ارزشیابی شامل داوري ارزشی دربارهگیري پایه و اساس گیرد. با این وجود، اندازه انجام نمیگیري هیچ گونه داوري یا قضاوتی در مورد نتایج حاصل در اندازه

توان گیري دقیق از موضوع ارزشیابی، نمی سازد، زیرا بدون در دست داشتن نتایج یک اندازه ارزشیابی درست را می ي بین ي این مفاهیم است. براي روشن تر شدن رابطه ) گویاي رابطه1ارزشیابی درستی از آن به عمل آورد. شکل (

ي آموزشی را مورد خواهیم میزان اثربخشی یک برنامه اندازه گیري و ارزشیابی به مثال زیر توجه کنید. فرض کنید میدهیم تا به آنها پاسخ دهند. ارزیابی قرار دهیم. براي این منظور، پرسشنامه اي تهیه کرده و در اختیار فراگیران قرار می

ي اجرا شده در قالب نمره بیان را محاسبه و اندازه گیري و نتایج برنامه پس از گردآوري داده، نمرات حاصل از آن کنیم. کنیم. سپس بر اساس نتایج به دست آمده در مورد اثربخشی برنامه قضاوت و تصمیم گیري می می

گیري ): رابطه ارزشیابی و اندازه1شکل (

ارزشیابی

اندازه گیري

٨ | P a g e

گفتار دوم: مراحل ارزشیابی

مقدمه

هاي موجود در یک سازمان آموزشی را پرداختیم. در این بخش ت پیش به معرفی برخی از انواع ارزشیابیما در قسممراحل ارزشیابی را مورد بررسی قرار خواهیم داد. اما پیش از ورود به بحث، الزم است این نکته را مورد تأکید قرار دهیم

رد، فرایند ارزشیابی همواره یکسان است. در انواع مختلف گی که صرف نظر از اینکه چه چیزي مورد ارزشیابی قرار میهایی است که ي کار بست فرایند ارزشیابی و نوع تصمیم کند موضوع ارزشیابی، نحوه ها چیزي که تغییر می ارزشیابی

هاي كشوند، مال شوند. بسته به اینکه چه چیزي مورد ارزشیابی قرار بگیرد، اطالعات مختلفی جمع آوري می گرفته میگردند. اما فرایند اساسی ارزشیابی همواره یکسان است و مفاهیم و روند و تصمیمات مختلفی اتخاذ می کار می مختلفی به

روند. گیري و ارزشیابی یکسانی به کار می اصول کلی اندازه

پژوهشی و چه -آموزشی ي آموزشی، چه ارزشیابی از منابع و وسایل در نتیجه چه ما به ارزشیابی از یک دوره و برنامه کند. ها بپردازیم، اصول و مراحل اساسی کار هیچ تغییري نمی ي علمی و نظایر این ارزشیابی از یک پروژه

تعیین هدف )1

پردازیم. به عنوان ي ارزشیابی می در نخستین گام ارزشیابی، به گردآوري اطالعات در مورد اهداف موضوع یا پدیدهارزشیابی از یک نشست علمی یا حتی اردوي تفریحی به عمل آید، گردآوري اطالعات در مورد نمونه، اگر قرار است

گیري تعریف شوند. براي انجام اهداف این برنامه ضروري است. در این مرحله باید اهداف به طور دقیق و قابل اندازه باشیم. هایی در مورد چیستی هدف و انواع آن داشته این کار الزم است که پیش آگاهی

؛ به نتایج مورد انتظار یا وضعیت مطلوبی که قصد تحقق آن را داریم، هدف گویند. در واقع، هدف به تعریف هدف کند. ها و اقدامات اشاره می ها و نتایج کوشش بازده

هاي جزئی یا ها و هدف هاي کلی یا غایت هاي ارزشیابی معموالً در دو سطح هدف هدفهاي هدف؛ گونه شوند. دقیق بیان میهاي هدف

هاي کلی یا غایت به نتایج یا تغییرات مورد انتظار گویند که در قالب عباراتی کلی و آرمانی بیان هدف -گیري نیستند و از این رو شوند، به سادگی قابل اندازه هایی کلی بیان می ها با واژه شوند. چون این هدف می

یل شوند. هاي جزئی یا دقیق تبد ضرورت دارد که به هدف

٩ | P a g e

گیري بیان هاي جزئی یا دقیق به نتایج یا تغییرات مطلوب گویند که در قالب عبارات روشن و قابل اندازه هدف -ها و عباراتی استفاده شود که معناي واحد و شوند. در نوشتن این گونه اهداف، بایستی تالش کرد که از واژه می

یکسانی براي همگان دارند.

نمونه

اهداف دقیق در قالب نشانگرهاي کمی/کیفی مالك ارزیابی کلیهدف موضوع

سایت و مرکز اطالع رسانی

دسترسی سریع، به موقع و به راحتی دانشجویان به آخرین

ي اطالعات مرتبط با رشته تحصیلی

وجود نیروي مهندس کامپیوتر در سایت )1 تخصص کارکنان تناسب تعداد مهندسین کامپیوتر با تعداد فراگیران )2

امکانات مادي تناسب تعداد رایانه با تعداد فراگیران )1 تناسب فضاي سایت با تعداد فراگیران )2 دسترسی دائم به اینترنت و شبکه هاي علمی )3

کتابخانهدسترسی سریع فراگیران به آخرین منابع علمی مرتبط با

رشته علمی شان

نیروي انسانی تناسب تخصص با نوع فعالیت کارکنان )1 استخدامی کارکنانوضعیت )2 وجود شرح وظایف مصوب براي کارکنان )3

سازماندهی منابع

سهولت در بازیابی منابع کتابخانه )1 استاندارد بودن روش هاي سازماندهی )2 میزان دسترسی به خدمات الکترونیکی )3 زمان فهرست نویسی و آماده کردن یک کتاب )4

-اردوي علمی فرهنگی

آشنایی دانشجویان با مراکز مرتبط با رشته تحصیلی شان

امکانات و خدمات رفاهی

مناسب بودن وسیله رفت و آمد )1 مناسب بودن زمان سفر )2 مناسب بودن تغذیه )3 مناسب بودن برخورد سرپرست اردو )4

کیفیت مکان

نو و تازگی مکان )1 مرتبط بودن مکان با رشته تحصیلی فراگیران )2مفید بودن مکان در افزایش اطالعات علمی )3

دانشجویان

مقاله پژوهشیدر دسترس قرار دادن مقاله هاي علمی براي اساتید و

دانشجویان

ساختار ظاهري مقاله روشن و گویا بودن عنوان )1 همخوانی عنوان مقاله با محتوا )2 چکیده )3 بخش ضرورت، اهمیت )4

نگارش و محتواي مقاله چینش منظم و منطقی مطالب )1 مستدل بودن مطالب )2 مطالبمستند بودن )3 به روز بودن مطالب )4

کارگاه آموزشی با عنوان ارزشیابی

اثربخش

کمک به بهسازي ارزشیابی روش تدریس حوزه هاي مختلف سازمان

روشن بودن اهداف آموزش )1 چینش منطقی مطالب و محتواي آموزشی )2 تناسب محتوا با نیاز فراگیران )3 کاربردي بودن محتوا )4

١٠ | P a g e

اهداف دقیق در قالب نشانگرهاي کمی/کیفی مالك ارزیابی کلیهدف موضوع

اهداف یادگیري

توانایی فراگیر در تحلیل داده هاکسب مهارت/ )1 کسب مهارت/ توانایی فراگیر در تفسیر داده ها )2 آشنایی فراگیر با انواع ابزار هاي اندازه گیري )3آشنایی فراگیر با عناصر موجود در ساختار گزارش )4

ارزشیابی

مونه گیرين )2

بسیار وسیع هستند و ارزشیابی از آنها، هزینه در هر برنامه برآورد زمان و هزینه اهمیت دارد. گاهی مخاطبین یک برنامه دهد. گیري اهمیت خود را نشان می دهد. در اینصورت نمونه و زمان زیادي را به خود اختصاص می

شود. بنابراین آوري می در واقع، نمونه گروهی از مخاطبین در جامعه مخاطبین هستند که اطالعات ارزشیابی از آنها جمع » اي است براي مطالعه جامعه بزرگتر. انتخاب زیر مجموعه فرآیند«نمونه گیري

براي این که نتایج ارزشیابی به جامعه قابل تعمیم باشد، الزم است نمونه مورد بررسی به طور تصادفی انتخاب شود. عناصر در جامعه باید شانس مساوي براي انتخاب شدن داشته باشد و انتخاب هر عنصر مستقل از عنصر یا یعنی هر فرد

دیگر صورت گیرد.

جامعه ممکن است:

هایی که تا به حال منتشر شده است. خیلی بزرگ باشد و به صورت نامحدود تعریف شود؛ مانند کتاب )1

.خیلی کوچک باشد و به طور محدود تعریف شود؛ مانند دانشجویان شرکت کننده در بازدید علمی )2

روش هاي نمونه گیري )1- 2

:هاي احتمالی هستند و خود نیز شامل هاي نمونه گیري تصادفی، روش روش نمونه گیري احتمالی، تصادفی سادههاي مختلف شامل روش هاي احتمالی هستند و به روش روشهایی نمونه گیري تصادفی، روش

انجام می شود.تصادفی خوشه اي و تصادفی طبقه اي ، تصادفی منظم

بداند نگرش دانش آموختگان نسبت به پردیس خواهران خواهد مسئول روابط عمومی میتصادفی ساده؛ -چیست؟ براي این منظور اداره مربوطه لیستی از شماره دانشجویی دانش آموختگان را در اختیار مسئول روابط

١١ | P a g e

کند. سپس با نفر را انتخاب می 250دانش آموخته، 750دهد. او بر اساس تصادف، از بین عمومی قرار می دهد تا پاسخ دهند. ویی با نام دانشجو، پرسشنامه نگرش سنج را به این افراد میانطباق شماره دانشج

تواند با یک نظم معین از لیست دانش آموختگان، در مثال قبل، مسئول روابط عمومی میتصادفی منظم؛ - ها آغاز کند و سه در میان انتخاب کند. چرا که افراد نمونه خود را انتخاب کند؛ از یکی از شماره

تر باشد که مسئول مربوطه از هر رشته تعدادي را انتخاب کند تا شاید بهتر و دقیقاي؛ تصادفی طبقه -نفر 100نفر، 750ها در نمونه به تناسب حضور دارند. به طور مثال اگر از این مطمئن شود که هر یک از رشته

اند، بهتر است در نمونه از بوده نفر ادبیات عربی 300نفر حقوق و 100نفر رشته فقه، 250رشته فلسفه، 3به 1نفر ادبیات عربی باشند، یعنی نسبت 100نفر حقوق و 34نفر فقه، 83نفر فلسفه، 33دانش آموختگان،

. 2شود جامعه به نمونه در هر طبقه لحاظ می

توان آنها را در نش آموختگان در دسترس نباشد، میدر صورتی که فهرست کاملی از دااي؛ تصادفی خوشه -ها نمونه گیري به عمل آورد. به طور مثال چندین کد را به دسته هایی خوشه بندي کرد، سپس از میان خوشه

عنوان خوشه برگزید و نمونه را از بین آنها انتخاب کرد. این روش معموالً خطاي باالیی دارد چون ممکن پوشش ندهد. است نمونه جامعه را

اند و فقط زمانی باید مورد : نمونه هاي غیر تصادفی نامطلوبگیري غیراحتمالی یا غیر تصادفی نمونهاي وجود نداشته باشد. در چنین مواردي یافته ها از نمونه به جامعه تعمیم استفاده قرار گیرند که هیچ گزینه

شود. داده نمی

جامعه با نمونه دازه رابطه ان )2- 2

نفري 100عامل حجم جامعه کمتر از عوامل دیگري بر روي خطاي نمونه گیري تأثیر خواهد داشت. یک اندازه نمونه 10نفري در جامعه 100نفري همان قدر خطاي نمونه گیري خواهد داشت که یک اندازه نمونه 10000از جامعه

نمونه و نوع روش نمونه گیري براي افزایش دقت بنابراین پیش از توجه به حجم جامعه باید به حجم میلیون نفري. احتمالی توجه کرد.

هاي مختلف نیز باید لحاظ گردد. در مورد کد رشته این نسبت ٢

= نظم

حجم جامعه

حجم نمونه

١٢ | P a g e

): رابطه حجم نمونه بر اساس جامعه1جدول (

گیري تولید ابزار اندازه و انتخاب )3

گیري یا طراحی و ساخت آنها گیري، انتخاب وسایل ابزار اندازه ي ارزشیابی در مورد چگونگی داده در این مرحله گیري متفاوت خواهند بود. گیري ابزار اندازه هاي داده . بر اساس موضوع ارزشیابی، زمینهشود گیري می تصمیم

هایی هستند که عامل ارزشیابی بایستی در راستاي آنها به گردآوري اطالعات گیري، گویاي حیطه هاي داده زمینهي روش تدریس استاد و عملکرد فراگیر ي آموزشی بایسته است که ارزیاب در زمینه بپردازد. براي ارزشیابی یک برنامه

پژوهشی -گیري امکانات و وسایل آموزشی باشند، به گرد آوري اطالعات بپردازد. ابزار اندازه که در راستاي اهداف میتواند از ي کمیت و کیفیت این عوامل باشند. ارزیاب براي ارزشیابی عوامل، می ي دو زمینه بایستی در برگیرنده

ها عبارتند از: پرسش و مشاهده ی استفاده کند. از مهمترین این روشهاي مختلف روش

) پرسشنامه: ابزار اندازه گیري از راه پرسش1- 3

ها در فرایند ارزشیابی، پرسیدن است. با پرسش گمان سر راست ترین و شاید کم هزینه ترین راه گردآوري داده بیتوان از دو راه انجام یگري به دست آوردنی نیست. کار پرسیدن را میهایی به دست آورد که از هیچ راه د توان آگاهی می

داد: یکی پرسش رویاروي (مصاحبه) و دیگري پرسش دورادور.

پردازند و در پرسش دورادور پرسشگر در نزد در پرسش رویاروي، پرسشگر و پاسخگو با یکدیگر به پرسش و پاسخ مید و چه رویاروي، آنچه براي ارزشیابی اهمیت دارد، تهیه و تنظیم پرسشنامه پاسخگو نیست. چه کار پرسیدن دورادور باش

است. شاید بتوان گفت که پرسشنامه در جایگاه ابزار گردآوري، پرکاربردترین ابزار است. چرا که پرسشنامه ابزاري ساده، ن نکته قابل توجه است که هرچند نماید. اما ای سودمند و کم هزینه است که تهیه و به کار گرفتن آن به نسبت آسان می

گیري است، اما در تدوین آن باید وقت صرف کرد و با توجه به هدف تر از سایر ابزار اندازه اجراي پرسشنامه آسان ارزشیابی آن را تهیه نمود تا به اثربخشی فعالیت ارزشیابی منجر شود.

١٣ | P a g e

هاي پرسشنامه ) گونه1-1- 3

ي باز ي بسته پاسخ و پرسشنامه توان تقسیم کرد: پرسشنامه با توجه به شکل پرسش، پرسشنامه را به دو دسته می پاسخ.

؛ دراین پرسشنامه در مقابل هر پرسش یا گویه یک مجموعه گزینه یاپاسخ ارائه ي بسته پاسخ الف) پرسشنامه یکی را برگزیند و از خود چیزي به آن نیفزاید. شود از میان آنها شود و از پاسخ دهنده خواسته می می

شود، دقت ( روایی) در هاي حاصل از این ابزار با سهولت بیشتري استخراج می شک نیست که عالوه بر اینکه دادهارزیابی نیز باالتر است چرا که قضاوت و برداشت ارزیاب در آن دخالت چندانی نخواهد داشت. البته این امر به شرطی

ها روشن باشند و پاسخ دهنده بدون ابهام منظور ارزیاب را درك کرده باشد و صادقانه به گردد که گزینه می محقق توان طراحی کرد. هاي مختلفی می ها را به شکل سئواالت پاسخ گفته باشد. این گونه پرسشنامه

هاي بسته پاسخ نمونه پرسش

از میان گزینه هاي زیر یکی را انتخاب کنید:

خیر هستید؟ بلی آیا شما داراي فرزندانی هم )1 از کدام نظام دسترسی به منابع استفاده می کنید؟ قفسه باز قفسه بسته قفسه نیمه باز )2 وضعیت قفسه هاي کتابخانه چگونه است؟ یک طرفه دوطرفه کوتاه )3 خیر ؟ بلی افراد شاغل در کتابخانه تحصیالت کتابداري دارند آیا )4

تا چه اندازه زمان آموزش مناسب بوده است؟ )1

5 4 3 2 1

هایی که دراین برنامه ارائه شده، در شغل شما کاربرد دارد؟ تا چه اندازه مفاهیم و مهارت )2

خیلی کم کم متوسط زیاد خیلی زیاد

تا چه اندازه به امکانات و خدمات کامپیوتري جهت رفع نیازهاي خود دسترسی دارید؟ )3

خیلی کم کم متوسط زیاد خیلی زیاد

١۴ | P a g e

میزان تاثیر اردو در شناخت بهتر اهداف دانشگاه؟ )4

4 3 2 1

تعیین شده، براي پرسش ي باز پاسخ، هیچ گونه گزینه یا پاسخی از پیش ؛ در پرسشنامهي بازپاسخ ب) پرسشنامههاي ها را به شکل گونه پرسشنامه شود و پاسخ دهنده باید پاسخ خود را در جاي تعیین شده بنویسد. این عرضه نمی توان طراحی کرد. مختلفی می

هاي باز پاسخ نمونه پرسش پیشنهادات و انتقادات شما در راستاي بهتر برگزار شدن دوره ي آموزشی چیست؟ )1اي مشخص و مدون براي بهتر برگزار شدن فعالیت هاي فرهنگی دانشجویان دارید؟ توضیح هآیا برنام )2

دهید. ي دفاعیه چیست ؟ نظر شما در زمینه داوري اساتید داور این جلسه )3 آیا گروه مجهز به سایت کامپیوتري است؟ )4

ي پرسشنامه مراحل تهیه )1-2- 3

کرد:براي تهیه و تدوین پرسشنامه بایستی مراحل زیر را طی

در این مرحله پس از تدوین و تعریف اهداف ارزشیابی، تعیین مالك ها و نشانگرهاي عامل ارزشیابی؛شود. در این مرحله بایستی تالش نمود هاي مرتبط با آن تنظیم می عامل یا موضوع ارزشیابی، مالك و نشانگر

اشند گردآوري شود.ب مالك و نشانگرهایی که گویاي عامل ارزشیابی و در ارتباط با آن می ؛ پس از نظر مورد ویژگی یا متغیر به مربوط هاي داده گردآوري براي مناسب هاي پرسش تدوین

شود که پاسخ گیري مشخص شدند، براي هر متغیر، یک یا چند پرسش تدوین می آنکه متغیرهاي اصلی مورد اندازه .دهد هاي مورد نظر را به دست می به آنها داده

١۵ | P a g e

نمونه

عامل ارزیابی

مالك ارزیابی هدف کلیاهداف دقیق در قالب

نشانگرهاي کمی/کیفی گویه ها / پرسش ها

مقاله پژوهشی

در دسترس قرار دادن مقاله هاي

علمی براي اساتید و دانشجویان

ساختار ظاهري مقاله

عنوان مقاله روشن و گویا است. روشن و گویا بودن عنوان

عنوان مقاله با محتوا همخوانی دارد. محتواهمخوانی عنوان مقاله با

چکیده مقاله داراي چکیده است. - کلمه است. 50چکیده مقاله خالصه و داراي -در چکیده به ضرورت و اهمیت موضوع -

پرداخته شده است.

بخش ضرورت و اهمیت مقاله داراي بخش ضرورت و اهمیت است. -ضرورت و اهمیت مطالعه موضوع به خوبی -

روشن شده است.

نگارش و محتواي مقاله

مطالب به صورت منظم و سازمان یافته چینش چینش منظم و منطقی مطالب شده اند.

مطالب با دالیل کافی روشن و تبیین شده اند. مستدل بودن مطالب

منابع در محتوا ذکر شده اند. - مستند بودن مطالب مشخصات منابع در متن آمده است. -

منابع مورد استفاده به روز و تازه می باشند. به روز بودن مطالب

*نکات مهم در تدوین پرسش / گویه هاي پرسشنامه

در فرآیند تدوین پرسشنامه باید نکاتی به شرح زیر را رعایت کرد:

دهندگان برداشت گانی را در برگیرند که گویا بوده و همه پاسخ ها باید روشن و سر راست باشند و واژه الف) پرسش یکسانی از آن داشته باشند.

ب) هر پرسش باید تنها یک هدف یا موضوع را مورد سنجش قرار دهد.

:نمونه

نادرست قدرت استدالل و ارزش مقاله از حیث تولید محتوا نادرست شیوایی و روایی متن و انسجام در نگارش و تنظیم منطقی مطالب

نادرست استفاده از منابع معتبر و متعدد و مناسب بودن نحوه ارجاعات

١۶ | P a g e

ها نباید بر پیش فرض هاي نهفته استوار باشند و پاسخگو را به سوي ابهام و پاسخ نادرست هدایت نماید. به پ) پرسشاز یک سو به این معنی »جعه نکرده اید؟ي محل زندگی خود مرا از چه زمانی به کتابخانه«عنوان نمونه: این پرسش که

و فرض بنا شده است که در محل زندگی مخاطب کتابخانه وجود دارد و از سوي دیگر بر این فرض است که مخاطب به کتابخوانی و مطالعه عالقه مند است؟

هاي نفی بیش از یک بار دیده ههایی که در آنها نشان هاي منفی به ویژه گزاره ها باید از به کارگیري گزاره ت) در پرسش ي خود دسترسی داشته اید؟ شود، پرهیز کرد. به عنوان نمونه: آیا هیچ وقت به سایت اطالع رسانی دانشکده می

کوشند همه چیز را در برگیرند و به پاسخ هاي غیر مفید هاي کلی که می ها بایستی از کاربرد گزاره ث) در پرسش انجامند، پرهیز کرد. می

ها و تعدیل ها در پرسشنامه و اجراي مقدماتی آن به منظور تحلیل پرسش گنجاندن پرسش آنها در صورت لزوم

ها بایستی بر اساس یک نظم ها باید به چگونگی گنجاندن آنها در پرسشنامه پرداخته شود. پرسش پس از نوشتن پرسشن شاخه به آن شاخه بپرند. پاسخ دهنده باید منطقی روان شناختی دسته بندي و چینش شوند، نه این که از ای

شود. هاي موجود در ابزار را بخردانه و به جا ببیند وگرنه دچار سردرگمی و بدگمانی می پرسش

١٧ | P a g e

نکات قابل ذکر

در سئواالت پرسشنامه باید مخاطب، هدف و محتواي برنامه مورد ارزیابی مورد توجه قرار گیرد. به طور مثال؛

، در صورتی مناسب است که دوره مورد ارزیابی با هدف »تأثیر دوره در افزایش دانش شمامیزان «پرسش -تواند بگوید دانش افزایی طراحی و اجرا شده باشد. در اینصورت مخاطب پس از دوره به طور نسبتاً مناسبی می

رسیدن این پرسش در این دوره مطلب مفیدي در راستاي افزایش دانش براي او به همراه داشته است یا خیر. پ باشد. یک کارگاه صرفاً مهارتی صحیح نمی

افتد که مهارت فرد مورد سنجش به همین وزان، در اجراي یک دوره مهارتی، ارزشیابی صحیح وقتی اتفاق می - تر نسبت به دوره دانش افزایی. قرار گیرد که این ممکن نیست مگر در حین کار و در مدتی طوالنی

ها نیز اهمیت دارد. یعنی در سئواالت بسته پاسخ یا مقیاسی، پرسش و پاسخ تخاب گزینهدر طراحی پرسش، ان -هاي تدریس به طور یابند. به طور مثال ممکن است شما با مخاطبی مواجه باشید که از روش باهم معنا می

افزایش هاي فعال تدریس چیستند. اما در کارگاه طراحی شده جهت داند روش تخصصی آگاهی ندارد و نمیمهارت کارکنان الزم است استاد دعوت شده از روش فعال تدریس استفاده نماید. بنابراین سنجش روش

کند: است و نتایج را مخدوش می نادرستیابد. در اینصورت اینگونه پرسیدن تدریس استاد اهمیت می

خیلی ضعیف ضعیف متوسط خوب خیلی خوب استفاده از روش تدریس فعال

توان اینگونه پرسید: میدر عوض

حفظ و تکرار پرسش و پاسخ ایفاي نقش حل مسأله سخنرانی روش تدریس استاد

تواند یک چیز را از براي جلوگیري از سوگیري یا افزایش دقت سنجش، معموالً چند پرسش باهم می -ارزیابی است. گنجاندن هاي رسیده به دفتر پژوهش در حال هاي مختلف بسنجد. به طور مثال مقاله دیدگاه

به تنهایی کافی نیست چرا که اصول مقاله نویسی شامل جزییاتی » رعایت اصول مقاله نویسی«این پرسش است که باید سنجیده شود مانند چکیده، رعایت منطق نگارش و ....

١٨ | P a g e

هاي درجه بندي انواع مقیاس )1-3- 3

شود که مهمترین آنها شامل موارد زیر است: میهاي مختلفی استفاده ها از مقیاس براي درجه بندي پرسش

: مقیاس عددي -

ساده ترین نوع مقیاس، مقیاس عددي است. در این مقیاس پاسخ دهنده با کشیدن دایره بر دور یک عدد یا عالمت دهد. هایی از این مقیاس را نشان می کند. شکل زیر نمونه ي رفتار یا ویژگی مورد نظر را مشخص می گذاري آن، درجه

1دهد که در تمامی طول مقیاس یکسان است. معموالً عدد به طور معمول هر یک از اعداد مقیاس معنی خاصی را می شود. شود، بر ارزش ویژگی مورد نظر افزوده می کمترین ارزش را دارد و هر چه بر این عدد افزوده می

عدد را 10دلبخواهی است. با این حال صاحب نظران بیشتر از ها یک امر در این مقیاس تصمیم در مورد تعداد شمارههاي داراي اعداد فرد ( بیشترین طرفدار را دارند. همچنین گفته شده است که مقیاس 7و 5کنند. بویژه ارقام توصیه نمی

) هستند.6یا 4) بهتر از مقیاس هاي داراي طبقات زوج ( 7یا 5

نمونه مقیاس عددي

یدن دایره اي به دور یکی از اعداد مقابل هر گویه یا پرسش، نظر خود در را روشن کنید.راهنمایی: با کش 1 2 3 4 5 برگزاري اردو؟ هدف شما از آشناییمیزان )1

1 2 3 4 5میزان مرتبط بودن نرم افزار هاي موجود در سایت با رشته تحصیلی شما؟ )2

1 2 3 4 5 آموزشی منطبق با نیازهاي شغلی من است. مطالب این دوره )3

1 2 3 4 5 استاد درس خود را منظم و با روال منطقی ارائه می دهد. )4

مقیاس لیکرت -

بخشی است که 5شود. این مقیاس یک مقیاس اي گویه تشکیل می این مقیاس که کاربرد وسیع تري دارد، از مجموعههاي: خیلی زیاد/کامال موافق، زیاد/موافق، و در در یک سوي این پیوستار گزینه بر روي یک پیوستار تنظیم شده است.

ي ي آن گزینه متوسط قرارگرفته است. فاصله هاي: کم/مخالف و خیلی کم/کامالً مخالف و در میانه سوي دیگر گزینه

١٩ | P a g e

هر دو طرف مقیاس برابر ي وسط، گرایش پاسخگو به شود که در نقطه هاي مقیاس به پنج قسمت تقسیم می بین گزینه شوند. است و نظرهاي خنثی در آنجا عالمت گذاري می

نمونه

خیلی ضعیف ضعیف متوسط خوب خیلی خوب موضوع ردیف

مقدار مطالبی که استاد در یک جلسه درس آموزش می دهد؟ 1

میزان تاثیر اردو در ایجاد نشاط و شادابی دانشجویان؟ 2

اندازه جهت رفع نیاز هاي آموزشی به سایت دسترسی تا چه 3 دارید؟

کامال مخالف مخالف بی نظر موافق کامال موافق امتحان این درس کلیه ي مطالب درسی را در بر داشت. 4

اند: توجه به نکات زیر حائز اهمیت

که چرا. است متوسط به گرایش خطاي کاهش امر این دلیل. گردد می حذف متوسط گزینه موارد از بسیاري در - .نمایند انتخاب را گزینه این دارند تمایل کار محافظه خصوص به دهندگان پاسخ مواقع از بسیاري در

شود. انتخاب می 30تا 15ها بین در مقیاس لیکرت، تعداد گویه -

ربط و تفاوت، بی هاي با گرایش بی هاي موافق و مخالف هر دو سنجیده شود و گویه ها گرایش در نوشتن گویه - هاي با گرایش موافق و مخالف هم وزن باشند. مبهم حذف شوند. بهتر است تعداد گویه

سمینار برگزار «اي با گرایش منفی و ، گویه»کنند همکاران به اندازه کافی به هم کمک نمی«به طور نمونه اي با گرایش مثبت است. گویه» شده بسیار مفید بود

٢٠ | P a g e

فرم است و فرم یکی از ابزار برقراري ارتباط که براي دریافت اطالعات خاصی به صورت مکتوب پرسشنامه یک شود. این نکته حائز اهمیت است که پرسشنامه باید داراي دو ویژگی باشد: تهیه می

صحت یا اعتبار؛ اگر پرسشنامه در دو زمان براي سنجش یک ویژگی مورد استفاده قرار گیرد، باید نتایج )1 ها در راستاي صحت پرسشنامه است. ی یکسان باشد. روشن و گویا بودن پرسشنهای

دقت یا روایی؛ پرسشنامه باید همان چیزي را بسنجد که باید بسنجد. بنابراین تعیین هدف به طور دقیق و )2 روشن در راستاي دقت پرسشنامه است.

دارد: هاي زیر را برمی ارزیاب براي تهیه فرم قدم

منظور از طراحی فرم چیست و قصد دارد چه نتایجی را به مدیریت گزارش دهد؟تعیین هدف؛ -1 شود. عنوان باید ساده و گویاي محتوا باشد. تعیین عنوان فرم؛ فرم با عنوان شناخته می -2هاي آن است که با اعداد، حروف یا ترکیبی از تعیین شماره یا کد فرم؛ این شماره یا کد یکی از مشخصه -3

شود. آنها بیان می شوند. ها طراحی می نظرخواهی از استفاده کنندگان؛ با توجه به نیاز واحدها و نوع مخاطبین فرم -4تعیین اطالعات در فرم؛ فرم باید مشتمل بر اطالعات مورد نیاز باشد. موارد غیر واقعی یا غیر مرتبط با -5

اند. موضوع مورد سنجش تنها باعث پیچیدگی فرم و اتالف وقت و هزینهشود تا در عین ه طرح فرم؛ در طراحی از ابتکار و خالقیت و شناخت درباره موضوع فرم، مدد گرفته میتهی -6

شکیل بودن، پاسخگوي نیاز باشد. در اصل پرسشنامه باید عالوه بر اینکه از نظر علمی مورد تأیید اختاري، شکل مخاطب را به پاسخگویی برانگیزاند و از نظر سباید متخصص سنجش و ارزشیابی باشد،

ظاهري و محتوا جذاب باشد. شود که باید بازبینی گردد. استفاده آزمایشی از فرم؛ نقایص فرم در طی استفاده مشخص می -7تهیه دستورالعمل؛ چگونگی تکمیل فرم باید به دقت و به زبان گویا براي تکمیل کننده مکتوب گردد. البته -8

نیازي به توضیح اضافه نباشد. در اینصورت آوردن متنی ممکن است شکل فرم کامال رسا و گویا باشد و کند. کوتاه در ابتداي پرسشنامه جهت ایجاد ارتباط با مخاطب کفایت می

٢١ | P a g e

کد فرم

عنوان فرم

سخنی با مخاطب

٢٢ | P a g e

٢٣ | P a g e

) مشاهده نامه: ابزار اندازه گیري از راه نگرش یا مشاهده2- 3

پرسش و پرسشنامه موضوع مورد ارزشیابی را بنگرد و از این راه در مورد آن به گردآوري تواند به جاي عامل ارزیابی میاي است که این ابزار، مشاهده نامه است. مشاهده نامه اطالعات بپردازد. براي نگریستن، عامل ارزیابی نیازمند ابزار ویژه

هاي مورد نیاز انجام مشاهده جهت گردآوري دادههایش است. براي راهنماي عامل ارزشیابی در دیدن و ثبت کردن دیده باید مراحل زیر را طی کرد.

از. شود مشخص است مشاهده انجام مستلزم آنها گردآوري که هایی داده نوع ارزشیابی، هدف به توجه باید ابتدا )1 در تا گیرد می قرار مشاهده مورد رویدادهایی یا رفتارها نوع چه که شود مشخص باید مرحله این در رو، این

نگرش و گویا روشن، که برگزیند را رخدادهایی و رفتارها باید ارزیاب مرحله این در. شود مشاهده نامه گنجانده .نکند شخصی هاي برداشت به وادار را نگرنده تا باشند پذیر

ي شیوه دو به کلی، طور به. شود گیري تصمیم مشاهده ي شیوه ترین مناسب ي درباره باید مشاهده انجام براي )2 طور به ارزیاب آشکار، نگرش در. کرد مشاهده را مورد ارزیابی ي پدیده توان می پنهان نگرش و آشکار نگرش که است روشن. کند می ثبت و نگرد می را نظر مورد رویداد یا رفتار و گیرد می قرار مشاهده موقعیت در مستقیم ارزیاب وجود اینکه براي. بکاهد نگرش روایی از و کند دگرگون را نظر مورد رویداد یا رفتار تواندمی آشکار نگرش غیرمستقیم طور به ارزیاب نگرش نوع این در. گرفت بهره نهفته نگرش از توان می ندهد کاهش را نگرش روایی

نظر مورد رخداد یا رفتارها نگرش به مخاطبین چشم از دور به و تصویري و صوتی هاي ابزار از استفاده با .پردازد می

است بدیهی. گرفت تصمیم بایستی گیرد، قرار نگرش مورد هنگامی چه در چیزي، چه یا کسی چه اینکه ي درباره )3 پرداخت مشاهده موقعیت انتخاب به بایستی بنابراین. کرد مشاهده توان نمی را اشیاء یا رخدادها یا افراد ي همه که . کرد گیري تصمیم آن زمان و ها مشاهده تعداد ي درباره و

) گونه هاي مشاهده نامه2-1- 3

ي درجه بندي. ي فهرستی و مشاهده نامه توانند بر دوگونه باشند: مشاهده نامه مشاهده نامه می

شوند و از ارزیاب خواسته ها یا رخدادها تهیه و دسته بندي می ي فهرستی از رفتارها یا ویژگی در مشاهده نامهگنجد هاي فهرستی می اینکه رفتار یا ویژگی یا رخداد دیده شده در کدام یک از دسته بنديي شود که تنها درباره می

شود تا تعیین کند رفتار یا ویژگی یا رویداد مورد ي درجه بندي از ارزیاب خواسته می داوري کند. ولی در مشاهده نامه اي از فراوانی، وجود دارد. ارزیابی در طول مدتی معین با چه درجه

٢۴ | P a g e

اهده نامه درجه بندي شده براي ارزشیابی از فعالیت آموزشی استادمش

راهنمایی؛ میزان وقوع هر یک از رفتار هاي زیر که در طول دوره اموزشی از سوي استاد شما انجام شده است، را درجه بندي کنید. براي درجه بندي فراوانی رفتار ها از مقیاس زیر استفاده کنید.

ت بعضی وقت ها تقریبا هیچ وقت هیچ وقتهمیشه اکثر اوقا

5 4 3 2 1

مثال هایی ارائه می دهد که مستقیما با موضوع درسی در ارتباط است. )1 و اشاره کردن استفاده می کند.از رفتار هاي غیر کالمی مثل لبخند زدن )2 با عصبانیت پرسش ها را جواب می دهد. )3 با فراگیران تماس چشمی برقرار می کند. )4 پرسش ها را با توضیحات روشن پاسخ می دهد. )5 یکنواخت و کسالت آور صحبت می کند. )6 هاي خود شواهد و دالیل کافی ارائه می دهد. براي اثبات گفته )7 ئن است.نسبت به اظهارات خود نامطم )8

ي فهرستی مشاهده نامه

وضعیت قفسه هاي کتابخانه : – 1

یک طرفه

دوطرفه

کوتاه

وضعیت قفسه هاي کتاب فارسی از التین: -2

مجزا از یکدیگر است.

٢۵ | P a g e

مجزا از یکدیگر نیست.

وضعیت برنامه ساعات کار کتابخانه: -3

است.شبانه روزي

نیمه وقت است.

هاي فراگیران: وضعیت پاسخ دهی به پرسش -4

دهد. با عصبانیت پرسش ها را پاسخ می

ها را با توضیحات روشن پاسخ می دهد. پرسش

بیان استاد: -5

یک نواخت و کسالت آور صحبت می کند.

روشن و رسا صحبت می کند.

کنش استاد: -6

سخنرانی

بحث گروهی

اگیر:کنش فر -7

خاموش و ساکت

گوش به زنگ و پاسخگو

٢۶ | P a g e

گردد. به طور مثال ها پیشنهاد می اي از روش به طور کلی براي افزایش دقت و اعتماد به نتایج ارزشیابی، آمیزهي آموزشی، عالوه بر بررسی نظرات شرکت کنندگان براي افزایش دقت و اعتماد به نتایج بررسی اثربخشی برنامه

توان استفاده کرد. پرسشنامه، از مصاحبه و تحلیل آن، همچنین از نظرات مشاهده یک ارزیاب میتوسط

برداشت کلی و آخر از این گفته ها

ساختار محتوایی ابزار اندازه گیري می تواند به صورت زیر باشد:

مقیاس عددي یا لیکرت گویه / پرسش مالك ارزیابی - ١ الف

٢ -

N

- ١ ب٢ -

N

N

) تحلیل و پردازش داده ها 4

هاي گردآوري شده با استفاده از مفاهیم آماري است. در ها، همان خالصه کردن داده منظور از پردازش یا تحلیل دادهمفاهیم آماري همچون: اند استخراج و در قالب گیري گردآوري شده هایی که از طریق ابزارهاي اندازه این مرحله داده

توان به صورت ها می شوند. گرچه براي استخراج داده میانگین، نما، میانه، رتبه و واریانس و ... پردازش و پرداخته میبر و باخطاي باالي انسانی همراه است. از این رو براي پردازش دستی نیز اقدام کرد ولی این روش همواره دشوار، زمان

بهره گرفت. SPSSاي همچون اکسل و هاي رایانه نرم افزار ها از و تحلیل داده

ها چه به صورت دستی چه به اي که در این مرحله توجه به آن ضروري است، آن است که پیش از تحلیل داده نکتهاي، بایستی تصمیم بگیریم که داده هاي گردآوري شده را در قالب چه ساختار و مفاهیم آماري ارائه صورت رایانه

٢٧ | P a g e

خواهیم داد. به عبارت دیگر، در این مرحله ارزیاب بایستی به طراحی طرح تحلیل داده بپردازد. هرچند این طرح قابلیت ي آن راهنماي تواند مورد بازنگري قرار دهد، اما تنظیم اولیه ها می انعطاف دارد و ارزیاب آن را در فرایند استخراج داده

ست.ارزیابی و جهت دهنده به کار ایشان ا

3ها دستورالعمل اجرایی تحلیل یا پردازش داده )1- 4

ي ي ارزشیابی از برنامه ي امتیاز پرسشنامه ي امتیاز هر پرسشنامه یا ابزار اندازه گیري دیگر، مثال محاسبه براي محاسبه .آموزشی طی مراحلی الزم است: الف) جدولی به شکل زیر به تهیه می شود

امتیاز مجموع فراوانی هر مقیاس ردیف هر گویه

میانگین هر )1خیلی بد ( ) 2بد ( ) 3متوسط ( )4خوب ( )5خیلی خوب ( گویه

95/95 43 نفر 2 نفر 3 نفر 1 نفر 3 نفر 4 1 N

میانگین کل پرسشنامه

ب) از کل پرسشنامه هاي تکمیل شده که به تعداد فراگیران خواهد بود، تعداد افرادي که هر یک از مقیاس هاي را انتخاب کرده اند، استخراج و در جدول درج می شود. 5تا مقیاس 1مربوط به هر گویه را از مقیاس

مختلف، امتیاز هر پرسش به پ ) با مشخص کردن فراوانی پاسخ هاي مربوط به هر مقیاس در پرسش هاي طریق زیر محاسبه می شود:

امتیاز هر پرسش فراوانی مربوط × امتیاز هر مقیاس : نفر از پاسخ دهندگان به شکل باال پاسخ داده باشند، 13در پرسشنامه، تعداد 1به عنوان نمونه اگر به پرسش

) 2× 1) + ( 3× 2) + ( 1×3) + ( 3× 4) + ( 4× 5= ( 43 امتیاز به دست آمده براي هر پرسش

ت) پس از تعیین امتیاز هر گویه، میانگین هر گویه به طریق زیر محاسبه خواهد شد.

گردد. در کارگاه عملی بھ طور مبسوط ارائھ می این مبحث ٣

٢٨ | P a g e

از آنجا که حداکثر امتیاز هر گویه در پرسشنامه، حاصلضرب تعداد پاسخ دهند گان در باالترین مقیاس است،

است. 65نفر پاسخ دهنده برابر با 13با فرض تعداد 1ي حداکثر امتیاز گویه(۵ ×١٣ = ۶۵)

میانگین کل پرسشنامه از طریق زیر محاسبه خواهد شد.ث )

باالترین مقیاس در تعداد گویه از آنجا که حداکثر امتیاز کل پرسشنامه، حاصلضرب تعداد پاسخ دهندگان در است. 650گویه برابر با 10هاي هر پرسشنامه است. حداکثر امتیاز کل این پرسشنامه با فرض تعداد

( ۵ × ١٠ × ١٣ = ۶۵٠)

ارزشیابی نتایج انواع وضعیت

باشد، معناي وضعیت عالی از آن استنباط می شود. 100 – 81درصورتی که میانگین کل برنامه بین

باشد، معناي وضعیت خوب از آن استنباط می شود. 80 – 61درصورتی که میانگین کل برنامه بین

باشد، معناي وضعیت متوسط از آن استنباط می شود. 60 – 41درصورتی که میانگین کل برنامه بین

ود.باشد، معناي وضعیت ضعیف از آن استنباط می ش 40 – 21درصورتی که میانگین کل برنامه بین

باشد، معناي وضعیت خیلی ضعیف از آن استنباط می شود 20 – 1درصورتی که میانگین کل برنامه بین.

امتیاز به دست آمده براي هر پرسشمیانگین هرگویه:

حداکثر امتیاز هر پرسش

100 ×

ها حاصل جمع نهایی امتیازات گویه : میانگین کل پرسشنامه

حد اکثر امتیاز کل پرسشنامه× 100

٢٩ | P a g e

ها تفسیر داده ها و استخراج یافته )2- 4

ها است. در این مرحله بایستی تالش شود تا معنی ها به معنی آشکار کردن معنی موجود و نهفته در داده تفسیر داده شوند، استخراج شوند. همانا یافته یا اطالعات نامیده میها که نهفته در داده

:نمونه

: نتایج ارزیابی محتواي آموزشی2جدول

گویه ردیفمیانگین 4طرح 3طرح 2طرح 1طرح

میانگین میانگین میانگین میانگین کلی

89.06 87.5 93.75 87.5 87.5 اهداف تعریف شده براي این درس به طور دقیق و شفاف بیان شده اند. 1

87.5 87.5 93.75 87.5 81.25 محتوا و سرفصل تعیین شده براي این درس، روشن و شفاف است. 2

89.05 93.75 93.75 81.25 87.5 محتوا و سرفصل تعیین شده براي این درس با اهداف آن همخوانی دارد. 3

4 محتوا و سرفصل تعیین شده براي این درس، از سیر منطقی و منسجمی

برخوردار است.50 75 93.75 68.75 71.87

79.68 87.5 87.5 75 68.75 محتواي تعیین شده براي این درس متناسب با نیاز فراگیران است. 5

6 اي است که کمتر به محفوظات و حجم مطالب و محتواي این درس به گونه بیشتر به نقد و تحلیل می توان تاکید نمود.

62.5 62.5 87.5 87.5 75.00

82.03 85.41 91.66 78.12 72.91 میانگین:

)، طرح 82.03داده هاي جدول نشان دهنده ي آن است که میانگین نمرات محتواي آموزشی در سطح بسیار خوب ( بیش از طرح هاي دیگر نیازمند بازنگري است. 1به ویژه طرح 2و 1هاي

بودن نمرات مربوط به چینش محتواي مطالب، در نظر گرفتن نیاز ي دیگري که بایستی به آن اشاره نمود پایین نکته ي طرح ها است که این موارد نیازمند تفکر و دقت بیشتري است. فراگیران و حجم مطالب در همه

٣٠ | P a g e

ارزیابیسؤال اول نمونه

کتابخانـه از بعـد مرکزي دانشگاه تربیت معلم بر اساس ارزیـابی درونـی کارشناسـان . میزان موفقیت کتابخانه1 عامل مدیریت چقدر است؟

% بـوده و از میـان 5/61دهد وضعیت کتابخانه مرکزي از بعد عامل مدیریت به میـزان نشان می 1بررسی جدول شماره با اخذ امتیاز نامطلوب، در پایین بودن میزان موفقیـت از بعـد 10و 13مالکهاي ذکر شده براي عامل مدیریت، ردیفهاي

ت، تأثیر بیشتري داشته اند.عامل مدیری

بعد عامل: مدیریت میزان موفقیت کتابخانه براساس ارزیابی درونی کارشناسان کتابخانه از : 3جدول

مالك ارزیابی نشانگر هاي ردیف ارزیابی

مقیاس مطلوب نمره

نسبتاً مطلوب

نامطلوب

مدیریت

3 * تناسب تخصص با شغل مدیر کتابخانه 1 2 * با کارکنان جلسات مدیر 2 3 * پیگیري مدیر براي تأمین اعتبار 3 2 * ها ارتباط مدیر با مدیران سایر کتابخانه 4 2 * ارتباط کتابخانه با سایر واحدهاي درون سازمانی 5 2 * کننده نظرخواهی مستمر از جامعه استفاده 6 3 * دستورالعملو نامه تدوین آیین 7

تالش مدیریت کتابخانه در جهت افزایش مراجعـان و 8 3 * بهبود کیفیت خدمات

2 * وجود مدارکی جهت تعیین وظایف و اختیارات مدیر 9 1 * وجود کمیته مشورتی در کتابخانه 10 2 * میزان کارآمد بودن خط مشی ها و سیاستگذاریها 11 3 * نظارت و ارزیابی مستمر کارکنان 12 1 * مصوب دستورالعملنامه و وجود آیین 13

%5/61نمره کل ارزیابی:

29 مجموع نمره عامل

ارزیابی ومدسؤال نمونه

. میزان موفقیت کتابخانه دانشگاه تربیت معلم بر اسـاس ارزیـابی درونـی کارشناسـان کتابخانـه از بعـد عامـل 2 مجموعه (منابع) چقدر است؟

٣١ | P a g e

هـاي سـازمان کتابخانه باید مجموعه اي متوازن و سازمان یافته را در رشته هاي مربوط و هماهنگ با هـدفها و برنامـه ترین اطالعات موجود در شکلهاي مختلـف چـاپی و غیـر چـاپی باشـد (تعـاونی، فراهم آورد؛ مجموعه اي که حاوي تازه

% درصد بوده و ضروري بـه 5/53، وضعیت مجموعه منابع کتابخانه 3رج در جدول شماره ). بر اساس اطالعات مند1374سـازي کتابخانـه، اقـدام مـؤثرتري صـورت رسد در جهت توسعه و جهت گیري صحیح فعالیتهاي حوزه مجموعه نظر می

پذیرد.

مل: مجموعه (منابع)میزان موفقیت کتابخانه براساس ارزیابی درونی کارشناسان کتابخانه از بعد عا :4جدول

مالك ارزیابی نشانگر هاي ردیف ارزیابی

مقیاس مطلوب نمره

نسبتاً مطلوب

نامطلوب

منابع

2 * خط مشی مجموعه سازي مدون 1 3 * کتابهاي چاپی التین 2 3 * کتابهاي چاپی فارسی 3 2 * کتابهاي چاپی به سایر زبانها بر حسب تقاضا 4 2 * عناوین نشریات ادواري جاري فارسی 5 2 * ها دي ها و سی نامه مجموعه غیر کتابی اعم از پایان 6 3 * هاي تحصیلی رعایت توازن مجموعه با رشته 7 2 * میانگین افزایش سالیانه مجموعه 8 2 * در انتخاب منابع میزان همکاري اعضاي هیئت علمی 9 1 * و کیفی وجود برنامه ارزشیابی منابع از لحاظ کمی 10 2 * دسترسی و اشتراك مجالت الکترونیکی 11 2 * هاي اشتراك منابع میزان بهره گیري از برنامه 12 2 * هاي نظیر مجموعه با مجموعه 13 1 * منابع نشیچ برنامه و 14

29 مجموع نمره عامل درصد موفقیت =%5/53نمره کل ارزیابی:

٣٢ | P a g e

برداشت نهایی از این گفته ها

ساختار ابزار اندازه گیري به هنگام پردازش داده ها می تواند به صورت الگوي زیر باشد.

امتیاز مالك امتیاز هر گویه گویه / پرسش مالك ارزیابی

- 1 الف

2 - N

- 1 ب2 - N

N

امتیاز کلی عامل ارزیابی:

قضاوت یافته ها )4

ي مورد شود و شایستگی ارزش پدیده ها و نتایج به دست آمده پرداخته می ي ارزش یافته در این مرحله به داوري دربارههاي به و مالك داشته باشیم. مالك و معیار قضاوت در مورد یافته شود. براي این منظور، بایستی مبنا ارزیابی تعیین می

هایش است. به عبارت دیگر، در این مرحله به این ي مورد ارزیابی در رسیدن به هدف دست آمده، میزان موفقیت پدیدهدم تحقق اهداف اند؟ و به چه میزان؟ دالیل ع ي مورد نظر تحقق یافته شودکه آیا اهداف پدیده پرسش پاسخ داده می

چیست؟

N

M

F

E

٣٣ | P a g e

بحث و نتیجه گیري

ه هاي اسالمی است. با توجه به ي اندیش ي پژوهشگري در حوزه این درس در پی تقویت توان تفکر انتقادي و روحیهضرورت و اهمیت این درس و جایگاه آن در فهرست عناوین دروس رشته هاي موجود و نبود ارزیابی منظم در این

ی با هدف شناسایی نقاط قوت و ضعف روش تدریس اساتید و محتوا و برنامه هاي درسی این طرح زمینه، ارزیابی کنون اجرا شد.

نتایج فعالیت آموزشی اساتید بیانگر این موضوع که عملکرد اساتید در بخش هایی گرایش به نمرات باال و در زمینه د عالقه مندي به مطالعه و پژوهش در فراگیران هایی گرایش به نمرات پایین دارند و بیشترین کاهش مربوط به ایجا

است. زمینه اي که جهت دهی اصلی فعالیت آموزشی اساتید و زمینه ساز فعالیت، پویایی و یادگیري عمیق دانشجویان است. گام بر داشتن در این زمینه نیازمند آن است که روش تدریس اساتید هم راستا با این هدف و به گونه اي باشد

جاي انتقال مفاهیم و آموخته ها، دانشجویان را به زیر سوال بردن برخی پیش فرض هاي ذهنی، تعدیل باورها و که بهبازسازي ادراك هایشان هدایت و به جاي تاکید بر حفظیات و تلمبار کردن آموخته ها و خرده اندیشه ها، آنها را وادار به

جریان یادگیري، آنها را از شکل انفعالی خارج کرده و به شکل نقد و کاوشگري کند. حاکم شدن چنین جهت گیري بریادگیري -فعال در می آورد. بدین معنا که در این فرایند فراگیران نقش فعال تري را در مقایسه با فرایند هاي یاددهی

آنها معنادار تر و سنتی رایج ایفا می کند؛ از مجال پرسش کردن و تفکر و طرح مسئله ي بیشتري برخوردار و یادگیرياز کیفیت باالتري برخوردارخواهد شد . یک اصل اساسی این است اساتید فراگیران را براي دستیابی به مهارت هاي مشخص و سطح باالتري آماده کنند. شرایطی که در فرایند آموزشی اساتید طرح به نسبت کمتر به آن پرداخته شده

زمینه هاي مربوط به تحلیلی بودن مطالب و محتوا، مدیریت پرسش و پاسخ، است. پایین بودن عملکرد اساتید در طراحی پرسش هاي تحلیلی و روشن بودن اهداف درس می توانند گواهی بر این مدعا باشند. البته این به معناي نادیده

گیري و تاثیر آنها در گرفتن دیگر فعالیت هاي اساتید و فراموش کردن نقش کم و کیف برنامه هاي درسی در فرایند یاد به وجود آوردن شرایط موجود نیست.

٣۴ | P a g e

گزارش نتایج ارزشیابی )5

براي دست یابی به هدف ارزشیابی، که همان بهبود وضعیت پدیده ارزشیابی است الزم است که نتایج ارزشیابی به طور فعالیت ها و تصمیم گیري هاي مناسب گزارش شود و در دسترس مدیران و مسئولین قرار گیرد تا جهت دهنده به

ایشان باشد. از این رو گزارش ارزشیابی از نظر محتوا و ساختار بایستی به گونه اي عرضه شود که نتایج آن براي مخاطب قابل درك، خواندنی و مفید باشد.

تعریف گزارش ارزشیابی )1- 5

کند مطلع ساختن مخاطبین را فراهم میگزارش ارزشیابی، سند حاصل از ارزشیابی است که منبع اصلی اطالعات براي اي بوده، چه قصدي داشته، در عمل چگونه اجرا شده و چه نتایجی به بار آورده است. نیز تا بدانند ارزشیابی در چه زمینه

ها و راهکار هایی براي اقدامات آتی است. گیري ي نتیجه در برگیرنده

چارچوب گزارش ارزشیابی )2- 5

هاي یک فعالیت رسمی انجام شده باشد، الزم است که براي تدوین گزارش آن از سرفصل چنانچه ارزشیابی به عنواني اجزاي طرح، چگونگی دقت و صحت شود که درباره پیشنهادي زیر استفاده شود، زیرا تدوین چنین گزارشی موجب می

به تدوین گزارش ارزشیابی ها و نتایج حاصل، اطالعات مورد نظر به خواننده منتقل شود. در صورتی که نیازي دادههاي پیشنهادي ها سرفصل تواند با استفاده از چارچوب پیشنهادي زیر و با توجه به ضرورت رسمی نباشد، ارزیاب می

گزارش را طوري تعدیل کند که با شرایط مورد نظر متناسب باشد.

ي گزارش الف) چکیده

ها یا مراحل کار ارزشیابی را به برجسته ترین بخشهمان گونه که از نامش پیداست، یک گزارش کوتاه است که کند که خواننده با خواندن آن از چند و چون کار ارزشیابی آگاه شود. هرچند که این بخش در آغاز اي بازگو می گونه

گیرد. محتواي این بخش بایستی به هاي گزارش، صورت می گیرد اما تدوین آن پس از اتمام سرفصل گزارش قرار می هاي زیر پاسخ دهد. شپرس

چرا ارزشیابی انجام گرفته است؟ - است؟ قرار گرفته مورد ارزشیابی چیزي چه - است؟ (ابزار و روش) شده ارزشیابی چگونه -

٣۵ | P a g e

است؟ ، چه پیشنهادهایی ارائه شده نتایج به توجه با و چیست؟ ارزشیابی ي عمده نتایج -

نمونه

نفر از 40دانشگاه است. در این برنامه برگزاري اردوي کارکنان تحقق اهدافهدف از ارزیابی کنونی، شناخت نفر از مسئولین دانشگاه شرکت داشتند که طی یک پرسشنامه، نظرات ایشان مورد ارزیابی 5کارکنان به همراه

قرار گرفت.

حقق در حد رضایت بخشی اردو اهداف تعریف شده را م هاي به دست آمده حاکی از آن است که تحلیل دادهاز جمله نقاط قوت این اردو، زمان برگزاري و حضور خانواده کارکنان بوده است. نیز حضور صمیمانه ساخته است.

مسئولین و گفتگوي ایشان با کارکنان در حین اردو در یادآوري و شناخت بهتر اهداف دانشگاه مثمر ثمر تشخیص داده شده است.

(ها) و نشانگرهاي آن و مالك بخش نخست: ضرروت و اهداف موضوع ارزیابی

ي موضوع گزینش شده براي ارزشیابی، ضرورت ، اهمیت و اهداف ارزیابی آن و نیز در این بخش از گزارش، دربارهشود. سپس مالك و نشانگرهاي خگویی به آنها است توضیح داده میپرسش هاي اساسی که ارزیاب در جستجوي پاس

رفی می شود. محتواي این بخش بایستی به پرسش هاي زیر پاسخ دهد:انتخاب شده براي موضوع ارزیابی مع

اهداف از انجام بررسی و ارزشیابی موضوع گزینش شده براي ارزشیابی چیست؟ - پدیده یا موضوع ارزشیابی چیست و چگونه است؟ - ارزشیابی انجام شده در پی پاسخگویی به چه پرسش هایی است؟ - گزینش شده براي ارزشیابی چیست؟دالیل و ضرورت ارزشیابی موضوع - پدیده ي ارزشیابی در قالب چه مالك و نشانگر هایی مورد بررسی قرار گرفته است؟ -

گیري) گیري (روش، ابزار، منابع و شرایط زمانی و مکانی داده بخش دوم: چارچوب داده

گیري، چگونگی ساخت آن ی ابزار اندازهگیري، میزان روایی و پایای ي روش و ابزار اندازه در این بخش از گزارش، دربارهشود. محتواي این بخش بایستی ها ها توضیح داده می (اگر ابزار توسط ارزیاب طراحی شده باشند) و روش پردازش داده

هاي زیر پاسخ دهد: به پرسش

٣۶ | P a g e

است؟ شده استفاده گیري اندازه ابزار چه از ها داده گردآوري براي - است؟ میزان چه به آن روایی و پایایی میزان است؟ اعتماد مورد شده استفاده مورد گیري ابزاراندازه اندازه چه تا - است؟ شده استفاده شرایطی چه تحت و چگونه گیري اندازه ابزار - اند؟ بوده اشیائی چه یا افراد چه شامل ارزیابی منابع - است؟ شده استفاده گیري نمونه روش و نمونه از آیا اند؟ شده گزینش چگونه ارزیابی منابع - است؟ شده انجام چگونه ها داده پردازش و تحلیل -

ها بخش سوم : تحلیل و پردازش داده

ها بیان هاي حاصل از ارزشیابی انجام شده و به طور کلی نتایج به دست آمده از پردازش داده در این بخش یافته قابل توجه در این بخش از گزارش است.ي اهمیت نتایج نتیجه گیري از جمله موارد شوند. بحث درباره می

ها و استخراج یافته ها بخش چهارم: تفسیر داده

در این بخش داده هاي استخراج شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند تا معنا و پیام نهفته در آنها آشکار شود.

ها و ارائه پیشنهادها بخش پنجم: قضاوت یافته

تر آن است که پیشنهادها به به تدوین پیشنهادها پرداخت. براي انجام این قسمت مناسبپس از تدوین یافته ها، باید فهرست درآیند. توجه به این نکته ضرورت دارد که ارزیاب در فهرست پیشنهادها صرفاّ به بیان وضعیت آرمانی نپردازد،

هایی عملیاتی ارائه ي مورد ارزیابی، توصیه ي بهبود پدیده هاي به عمل آمده درباره ها و قضاوت بلکه با توجه به یافتههاي افراد ذینفع را منظور داشته و اقدام الزم را ها و و نیاز توانند دغدغه نماید. براساس این پیشنهادها، تصمیم گیران می جهت کارآمدتر کردن وضعیت موجود انجام دهند.

ها و پیوست بخش پایانی: فهرست منابع

ي فهرست منابع به کار گرفته شده در متن گزارش و در فرآیند برگیرنده زشیابی، دربخش پایانی یک گزارش ارکه خواننده را از فرایند ارزشیابی بیشتر بیاوردمکمل اطالعاتتواند در این بخش، ارزیاب میهمچنین ارزشیابی است.

هاي ننده بشناساند یا برخی از دادهکند؛ شاید بخواهد ابزار به کارگرفته شده را در این بخش بهتر به خوا آگاه می آوري شده را به نمایش بگذارد.گرد

٣٧ | P a g e

نکات قابل توجه در تدوین متن گزارش ارزشیابی

بیان هدف، چگونگی ارزشیابی، انتخاب نوع روش و ابزار گردآوري اطالعات، از جمله مواردي است که باید )1 براي مخاطب در ابتداري گزارش بیان شود.

اي از آن را در گزارش بیاورید. اید، نمونه پرسشنامه استفاده کردهچنانچه از )2

.کنید استفاده نمودار از ارزشیابی از حاصل هاي داده درك تسهیل براي است ممکن که آنجا تا )3 نمودار و جدول ها، یافته و قضاوت ها، داده تفسیر قسمت به ویژه در ارزشیابی، گزارش متن تدوین از پیش )4

.بنویسید را گزارش متن ارزشیابی هاي پرسش به توجه با آن از پس و کنید تهیه را نظر مورد و جدول مورد در نویس زیر قبیل از الزم توضیحات و کنید ذکر مناسب عنوان نمودار، یا جدول هر براي )5

.شوند درك کامالً واضح اطالعات که کنید عرضه چنان را نمودار دانش سطح به توجه با و پرهیز کرد بایستی مبهم و بیگانه واژگان کارگیري به از ارزشیابی گزارش نگارش در )6

نمود. عرضه ایشان به درك قابل زبان با را مطلب مخاطبان،

ها به مخاطب کمک کند. تواند در تحلیل بهتر داده هاي آماري مناسب می استفاده از روش )7

٣٨ | P a g e

فهرست منابع:

. تهران: سمت.آموزشی: مفاهیم، الگوها و فرایند هاي عملیاتیارزشیابی ). 1388بازرگان، عباس. (

. تهران: انتشارات رشد. مبانی نظري و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی). 1385دالور، علی. (

. تهران: انتشارات ویرایش. روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی). 1385دالور، علی. (

. تهران: شرکت انتشار.ها کندوکاوها و پنداشته). 1381رفیع پور، فرامرز. (

. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.ارزشیابی آموزشی). ترجمه کیامنش، علیرضا. 1984ریچارد ام، ولف. (

ی.. تهران: انتشارات دانشگاه عالمه طباطبایها تجزیه و تحلیل و طراحی سیستم). 1386زاهدي، شمس السادات. (

. تهران: دوران.روش هاي اندازه گیري و ارزشیابی آموزشی). 1376سیف، علی اکبر. (

. تهران: دوران.روانشناسی پرورشی نوین: روانشناسی یادگیري و آموزش). 1387سیف، علی اکبر. (

. تهران: سوگند.آموزش و پژوهش: فرایندي از سنجش، پردازش و نگارش). 1387حمیدي، منصورعلی. (

. تهران: انتشارات سمت.استنباط آماري در پژوهش رفتاري). 1385ن، حیدرعلی. (هوم