MÜZECİLİK

Dr. Öğr. Üyesi Akın TEMÜR

Sunumda yer alan tüm fotoğraflar telif hakkına sahiptir. Yalnızca eğitim amaçlı olarak kullanılmıştır. Başka bir amaç için kullanılamaz.

Sunumun hazırlanmasında ağırlıklı olarak aşağıdakikaynaklar kullanılmıştır.

• 1. Müzecilik ve Sergileme, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim FakültesiYayınları (Edit. E. Altınsapan, N. Küçükhasköylü), Eskişehir 2013

• 2. Müze Müdürleri ve Müze Araştırmacıları İçin Ders Notları, Kültür veTurizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Ankara 2012

Tanım I:

Kültürel değeri olan buluntulardan oluşturulmuşbir bütünü, çeşitli vasıtalarla korumak, incelemek,değerlendirmek ve özellikle halkın estetik zevkininyükselmesi ve eğitimi için teşhir etmek amacıyla, kamuçıkarları için idare edilen kuruluşlara "Müze" denir.

Tanım II:

Müzeler; Geçmiş yıllara ait olan ve bir kültür mirasıhalinde bize kadar gelebilen tarih, arkeoloji, sanat tarihive etnografya yapıtlarının korunduğu, sergilendiği,bilimsel çalışma ve araştırmaların yapıldığı, bu arada herdüzeydeki yerli ve yabancı ziyaretçilerin de faydalandığıbirer kültür ve turizm kuruluşlarıdır.

Müzelerin Doğuşu ve Gelişmesi

Greklerin en büyük tanrısı olan Zeus'un "Muse“(=Musa) adında dokuz kızı vardır. Bir ölümlü olanMnemosne'den doğma bu kızlar Grek panteonunda müzikve şiir ilham eden esin (=ilham) perileridir. Priene'li sanatçıArkhelaos'un yaptığı ve büyük şair Homeros'untanrılaştırılmasını (=apoteozesini) gösteren, HellenistikDöneme ait “Arkhelaos Kabartması" Üzerinde toplucaresmedilen bu ilham Perileri şunlardır:

1. Kalliope: Adı "güzel sesli" anlamına gelen Kalliope,İskenderiye şiirinde destan şiiri lirik şiir'in esin perisidir.

2. Kleio: Adı "kutlamak, övmek" anlamına gelen Kleio ya daKlio; insanların unutulmaması gereken ünlü-şanlıolaylarını dile getirdiği için, tarih alanı ona ayrılmış vetarih yazarlarına esin vermiştir.

3. Polymnia: Pandomim'i (=sessiz tiyatro) simgeler

4. Euterpe: Flütle esin veren ilham perisi. Başı çelenkli,elinde bir flütle bayramlara katılır ve bulunduğu yereneşe verir. Dionysos eğlence alaylarında da yeri vardır

5. Tersikhore: Dans ve hafif şiirin ilham perisidir

6. Erato: Korolu şiiri ve özellikle aşk şiirinin ilhamperisidir

7. Melpomene: Tragedyayı simgeler

8. Thalia: Doğanın canlanıp şenlenmesi anlamınagelir. Komedyayı simgeler

9. Urania: Gökbilimini, astronomiyi simgeler

İşte bu dokuz kızın her biri güzel sanatların bir dalınıkorurdu. Muse'lerin hepsi ise, güneş, ışık ve güzelsanatlar tanrısı Apollon tarafından idare edilirdi. GreklerAtina'da muse'ler için bir tepe ayırmışlar ve buradayapılan binaya da, muselere adanmış olması nedeniyle"Müze" ismini vermişlerdi. Kökeni buraya dek uzanankelimenin aslı Yunanca olup "Mousa= yaratıcılık, akıl vedüşünce” yi içeren "Men"den gelir ve "Bilimler Tapınağı"anlamınadır.

İnsanların fikren gelişmeleri sanat eserlerine duyduklarıilgi ve merak, bugünkü gelişmiş müzelerin kurulmasınaneden olmuştur. Başlangıçta sadece eserlerin toplanıpkorunduğu yerler olarak kullanılmışlarsa da müzeler,bugün, genel öğretimin verildiği ve her yaştaki insanındüzenli biçimde bilgi alabilecekleri birer kültürkuruluşuna dönüşmüşlerdir

Bilinen en eski müze; Atina Akropolü'nde olan propleia(tören kapısı) nın sol kanadında yapılmış olan"Pinacotheque" (=Resim Müzesi)'dir. Antik kaynaklardanöğrendiğimize göre burada Poylnote, Micon, Panainos,Apollodoros, Zeuxis ve Parhasios gibi klasik çağın ünlüressamlarının eserleri korunup, sergilenirdi.

İkinci erken örneği, Makedonyalı Büyük İskender'densonra Mısır'da egemenlik süren II. PtolemaiosFiladelfus’un M. Ö. 3.yy. ortalarına doğru İskenderiye’dekurduğu müze oluşturur. Bu bina hem seçme sanateserlerinin sergilendiği salonlar, hem kütüphane, hem deedebiyat ve sanat konuşmalarının yapıldığı konferanssalonlarından meydana gelmişti.

Anadolu'daki en erken örnek ise Bergama'dadır. "BergamaBüyük Kütüphanesi" diye bilinen yapı akropolde, AtenaTapınağı, kuzey stoası'nın köşesine yerleştirilmiştir.Strabon, yapının II. Eumenes zamanında M.Ö. 3.yy.datamamlandığını belirtir. Bergama Müzesi bir resim müzesiniteliğindedir. Ayrıca, Herodotos ve Homeros gibi ünlühatiplerin de portreleri burada sergilenmiştir.

Ortaçağ'da ise kiliselerin müze olarak kullanıldığına tanıkolunur. Yöreye ait eserler, bir depo halinde kiliseleretoplanmıştır.

Rönesanstan önce ve Rönesansta, İtalya'dakivatanseverlik, geçmişi aramaya yönlendirilince bir takımkoleksiyonlar toplanmaya başladı. İlk eski eser koleksiyonuburada 1335'te Trevisan Forzetta tarafından oluşturuldu.Daha sonra 16. yy.da Floransa, Roma ve Napoli'de bu türkoleksiyonlar çoğalmış ve ardından da müzeleridoğurmuştur.

Fransa'da koleksiyonculuk İtalya'dan daha sonra, hattaİtalya'ya karşı başlatılır. Gerçekten de, Fransız Krallarıİtalya'yı basma, orada ne var ne yok alıp Fransa'yagötürme imkânını bulmamış olsalardı, bugünkü ünlüFransız Müzeleri hem kurulamaz, hem de bu denlizengin olamazlardı. Bugün Paris Louvre Müzesi'nin bukadar ünlü olmasının ilk nedeni eserlerinin zenginliği,ikincisi ve asıl nedeni ise, ilk "Millet Müzesi" (1735)olmasıdır.

İlk bilim müzesi ise, 1683 yılında İngiltere’de OxfordÜniversitesi'nde kurulmuştur. Müzelerin bugünkü gelişimi,arkeolojinin gelişmesine dayalı olmuştur. 18. yy. da özelmüzeler artmış, 1759'da ünlü British Mueum kurulmuştur.Ardından Winckelmann ilk "Sanat Tarihi Okulu"nu kurmuşve 19. yy. sonu 20. yy. başlarından itibaren de arkeolojininyaygınlaşması, müzeciliğin büyümesini sağlamıştır.