Beher hektara 1 tane düşecek şekilde seçilmiş olan bit noktaların koordi-natları 1/1000 lik plân üzerinden koordinatoğraf yardımîjle 20 cm. ortalama ile okunurlar.

Fotogrametrik metoda göre yapılan kadastro hakkındaki- tartışmalarda, bi-zimde belirttiğimiz gibi, daha mühim olan başka sorular aMa gelebileceği hal-de, daima sınır noktalarının kıymetlendirme inceliği ite uğraşılır.

Almaoyada, Avusturyada, ttalyada, tsviçrede yapılmış denemeler hakkın-da yeter derecede yayın ve raporlar vardır.

OEEPE'nin C komisyonunun ve SÎP'nin IV komisyonunun incelik konusun-daki öğütlerini birleştiren yayınları da bu arada söylenebilir.

Aşağıdaki bilgiler İsviçre pratisyenlerinin uygun sonuçlarının bir kısmı-dır. Birinci rakam uygun duruma, ikinci rakam ise alışılmış veya normal duru-nca karşı gelir.

: ,,, Pafta ölçeği 1/1000 1/2000 1/5000 , %' Resim ölçeği 1/8000 1/11000 1/18000

'■ -»İşaretlenmiş sınır noktalarının plâ- / mmetrik ortalama hatası (cm) _]_ 4,5—_}_ T -f- 8 4-12

Sınır noktaları arasındaki mesafele rin ortalama hatası (cm) _j_ 4,5— -}_ 6 ~f- T ~f- 10 Yiksekîiklerin ortalama hatası (cm) -f- 13 — -f 15 -j- 18 -f- 25

Teknik ve ekonomik gelişmenin basamağında olan bazı memleketler, bu hususta daha ilerlemiş olan başka memleketlere, yeni metodları araştırmak ve bunların kendi memeleketlerine sokulmasını incelemek üzere delege gönderi-yorlar.

Gözlem çok enteresandır ki bu delegelerin pekçoğu, kadastro ölçülerinde aşırı tutulan bir incelikten kaçınılması gerekçesine inanırlar, öyle ki, kendi memleketlerinin ekonomik ihtiyaçları için, mümkün mertebe çabuk ulaşılabile-cek genel bir durum plânı (Müşterek alım) öne alınsın ve ülkelerinin büyük bir kısmındaki taşınmaz, malların kayıtları aynı hızla yapılsın. Uzak doğudan gelen bir konuk : «6 sene evvel, Avusturyalı dostlarımız tarafından uygula-nan büyük inceliğin, kendi memleketi için yeterli olmıyacağını ve memleketi için sınır noktaları alımında 2 cm. ortalama ile bir inceliğin gerekeceğini» bize açıkladı.

Deniz aşın memleketlere, pek gelişmiş bir genel ekonominin etkisi altın-da toprağı pek nadir ve pek pahalı olan bir memleketin fotogrametrik me-tod uygulamalarının sonuçlarından kopyalar aramamalarını öğütlemek ge-rektir.

Gözönünde tutulmalıdır ki, yaklaşık bir ölçekle büyütülmüş ve taşınmaz malların identifikasyonları vasıtasiyle tamamlanmış hava fotoğrafları, itibari hatlarla çizilmiş plânlardan 100 defa daha çabuk ve 20 defa daha ucuz yapıla-bilirler.

Ekonomik gelişmenin başlangıcında ve kadastro ölçüsünü hızla sonuçlan-dırmak zorunluluğunda olan memleketler için ben, basamaklı bir uygulama öğüt-lerim. Meselâ aşağıdaki şekilde :

54

1. Basamak : Havaî alımlar, yaklaşık ölçeğe göre büyütülmüş fotoğraf lar, taşınmaz malların ve mülkiyet sınırlarının identîfikasyonu ve bu tesbitle- rin büyütülmüş hava fotoğrafları üzerinde gösterilmesi, kayıtların açılması. Memleketin bütün yüzeyinde kısa zamanda yapılabilecek bütün nerşey budur.

2. Basamak : Rödresman yahut stereo kıymetlendirmedeki, teknik ka dastrodaki ve fotoğrametrik kıymetlendirmedeki modern kurallara göre, özel bölgelerin ekonomik önemi dolayısiyle öncelikleri gözönünde bulundurularak, aynı fotoğrafik malzeme ile kadastro dokümanlarının yapımı.

Daima pratisyenler tarafından sorulan diğer soru, bir taraftan klâsik me-tod dolayısiyle ve diğer taraftan .fotogrametri dolayısiyle doğan masrafların karşılaştırılması sorusudur.

İsviçre kadastro çalışmaları özel bürolara, ölçme mühendislerine ihale edi-lir. "Bu bakımdan bizim özel büroyla olan ihale fiatlarım açıklamamız gerekir.

.Klâsik metoda göre yapılmış bir alım masrafı , özel durumlar dışında, fo- togrametrik metoda göre yapılan masrafın altına düşmez.

i İhaleler vasıtasiyle edinilen görgülerimiz göstermiştir ki, fotoğrametrik me-

toM •'uygulanması, işlemlerin tamamı için, düz arazilerde yahut parsellerin çok

olduğu yerlerde % 10 - % 20 arasında, dağlık araziler veya az parsel olan yer-lerde % 20 - % 40 arasında masraflarda bir indirim doğurmuştur.

H6r yerde olduğu gibi isviçre'de de, fotogrametrinin uygulanmasında hiçbir tutuma taraftar olmayan meslektaşlar var. Teknik ilerleme onları tanımı-'

yacaktır. Bu soruyu yargılamak için, kısaca, yapılanları dikkâtle inceliyelim :

Pek kısa zamanda yapılan havaî alımı, şimdiye kadar arazide yapmıya zo-runlu^ olduğumuz ölçüleri mücessem model yardımiyle büroda yapma imkânını, > arazideki yorucu işlerde göze batar derecede ekonomiyi temin eden hususların tamamını gözönünde tutmak gerektir. Başka meslektaşlar, her yerde eksilmeye başlıyan teknik özellikteki perosnelin daha rasyonel olarak kullanılması zorun-luğunu, iş saatlerini indirerek ve ücretleri arttırarak el emeği şartlarının devamlı düzeltilmesine rağmen çalışmalardaki ahengin hızlandırılmasını ileri sürerler.

Fotoğrametrik metod bugünkü akıma ve sosyal gelişmeye tamamiyle uy-maktadır.

Sonuç olarak, havaî fotogrametrinin yeni kadastro için, aktüel bir ölçme metodu olduğunu söyliyebüiriz.

1 — OKEPE : Avrupa Potogrametrik Deneysel Etüdleri Teşkilâtı.. 2 SÎP : Milletlerarası Fotograrnetri Cemiyeti.

35

Büyütme Kenarında Bağıl Hatanın Hesaplanması

Yazan : Erdal KOÇAK. Harita ve Kadastro Y. Mühendisi

Doğrudan doğruya ölçülebilen bir kenarın ortalama hatası ve bunun yar-dımı ile aynı kenarın BAĞIL HATA* sı basit bir hesaplama ile bulunabilir. Uzunluğu bulunacak kenar, çeşitli sebeplerden dolayı, doğrudan doğruya ölçü-lemiyörsa, dolaylı olarak bulunan bu uzunluğun ortalama ve bağıl hatası öl-çülmüş ,olân kenarın ortalama hatası ile o kenarı hesaplamağa yarayan açı-ların .drtalama hatasına bağlı olur.

__ -Hesap yoluyla bulunan kenar «Büyütme Kenarı» adını alır. Büyütme ke-narı çoğu zaman eşkenar dörtgen şeklînde tesis edilmiş baz büyütme şebeke- lerinden elde edilir; bu şebekenin bir kenarı baz olarak ölçülmüştür. Şekilde görülen baz büyütme şebekesinin P3 - P, kenarı baz, Pt -P., kenarı da büyütme kenarıdır. Şebekenin bütün doğrultuları aynı sayıda olmak üzere silsile metoduna göre ölçülmüştür. Bazın ortalama hatası ile dengelenmiş doğrultular ve b/r doğrultunun ortalama hatası bilindiğine göre Pı - P., büyütme kenarının kesin değeri, ortalama ve bağıl hatası hesaplanacak.

Büyütme kenarının hesabı :

P.( - P, bazı (b) ve dengelenmiş kesin doğrultular bilindiğine göre P, - P2 kenarı (Si sinüs teoremi kullanılarak :

Sin ( 8 - 7 ) . Sin (12- 10; S = b . ---------------------------------- (1)

Sin ( 3 - 2 ) . Sin ( 6 - 4 ) bağıntısı ile hesaplanır.

P,-P2 Büyütme kenarının ortalama hatasının feesatot : Ortalama hatasını hesap edeceğimiz S kenarı ( 1 ) bağıntısında görüldüğü

gibi b kenarının ve kesin doğrultuların kapalı bir fonksiyonudur. Burada bir fonksiyonun ortalama hatasının hesabı söz konusudur, i l ) buğıntısındaki eşitliğin sağ tarafı:

Sin (8 - 7)! . Sin (12 - 10) = ~Sİir(3~^2)Tsin" Y6~-4 > " " j. (2)

B = b -'

* Bağıl hata, rölatiî veya nisbî hata deyimi yerine kullanılmıştır.

36

şeklinde gösterilsin. Buna göre S kenarını tarifleyen fonksiyon :

S = A . B (3) olur. b bazının ortalama hatası mb , B nin ortalama hatası mB(b = B olduğun-dan, m- — mn dir.), dengelenmiş bir doğrultunun ortalama hatası m, Anın or-talama hatası mA ve S nin ortalama hatası da ms notasyouu ile gösterilsin.

(3) bağıntısında görülen S fonksiyonunun hata yayılma kanununa göre ortalama hatasının karesi :

m2s=İs~A7 -m-+ ili) •-*» (4)

olmak gerekir. m-s miktarı bir diğerinden bağımsız olarak hesaplanabilecek iki terimden meydana gelmiştir. İlk terim m-',, ikinci de m^., ile gösterilirse (4) bağıntısı :

m-s = m2x -j- m2

2 olur. (5)

* m2, nin hesabı : ' ,j. Yapılan kabullere göre m2

ı miktarı :

^ ................... m " > ı = ( i l } - m 2 - - ■ ■ - ( 6 )

L'olur.- 8S

(3) bağıntısından ----- = B dir, buna göre m2, == B2. m2Aoiur. Ayrıca f . 8A

B = b 'konursa :

m2, = bs. m=A (t). olur. m-, nin belirli olması için m-A nin bilinmesi gerekir. m2

A ise (2) bağıntı-sında verilen ve kesin değerlerin kapalı bir fonksiyonu olan A nin ortalama hatasının karesidir.

Kesin değerler fonksiyonunun ortalama hatası {*) hesaplanırken (f) kat-sayılarına ihtiyaç vardır. Meselâ A fonksiyonunda (fH) :

fs = ----------- cotg ( - 7 + 8) (8) P

bağıntısı ile hesaplanır, (f) ler (8) deki gibi hesaplanmakla beraber diğer bir metod kullanılarak da elde edilirler. Böylece her bir (f) katsayısı için ayrı ayrı hesap yapmaktan kurtulunur. Şöyieki :

Log Sin X ifadesinde X açısı lCc artırılırsa yeni açının sinüs logaritması îog sin (X -j- lcc ) olur. Bu son ifade Taylor serisine göre açılır ve açınımda pratik yeterliği sebebiyle birinci derece terimler alındığında :

Log sin (X + lcc ) _ ıOg s i n x + İL cotg X (9) P

olur. Buradan :

Log sin (X + lcc ) - Log sin X = -Jl cotg X (10) P

( * ) Şartlı ölçüler dengelemesinde kesin değerler fonksiyonunun ortalama ha-tasının hesabı için : «DENGELEME HESABI» Ekrem ülsoy 1963 sayfa 168.

37

bulunur. (10) ifadesinin sol tarafı X açısının 1C(. lik artımına karşılık olan sinüs logaritma farkıdır. Logaritmenin 6 ncı basamağı cinsinden olan bu miktar A notasyonu ile gösterilsin, o halde :

A = JLcotg X (İD P

olur. (8) ve (11) bağıntıları yardımı ile A ve f arasında bir ilişki kurulabilir. f(8) deki (-7 -j- 8) açısı (11) deki X açısı kabul edilecek.] :

f = A . ( - i lO-e) (12) /*■

o lur . (A Logari tmenin 6 nc ı basamağ ı c insinden al ınd ığ ı için (12j de f mikta-rın ırf eşi t i 10-6 ile çarpılmıştır.)

Fonksiyonun ortalama hatas ında kullan ı lan f katsay ı lar ı bir sabi t i le bö-lünürse fonksiyonun or ta lama hatas ın ın doğ ru olmas ı iç in bulunacak sonucun ay n ı s ab i t i l e ç a rp ı lmas ı g e r ek i r . Bu y a r g ıy a d ay an a rak , eğe r o r t a l a ma h a t a

A hesabjrada f ler yerine A lar kullan ı lacak olursa sonucun, (12) ye göre ---------10 -&

. . . _ . j > . . ............................................... ile çarpılması gerekir.

Gör$ilüyorki, f ler yerine A lar kullanılarak A fonksiyonunun ortalama hatâsı hesaplanmak istenirse bulunacak sonuç m2

A değildir, A lan kullanarak A fonksiyonu için bulunacak ortalama hatanın karesi ^ ile gösterilsin; bu açık-lamamıza göre :

m»A = a4 — . 1Ö6 ) <13>

olacaktır. m2A değeri (7) de yerine konursa :

ms, = b2|____ 10 i" . a2 <1*>

olur, veya b2. A2 = S2 yazılırsa :

S \2 . İÖ6 i .«* C15>

elde edilmiş olur.

( m^ nla hesabı:

Daha önce yapılan kabule Töre m22 miktarı :

m22==(ıl}*m2B (i6)dır.

8S (3) bağıntısından ------ = A d ır; buna göre m2, = A2, m^ olur. Ayrıca

SB

38

s : (3) den A — ------ ve B = b yazılırsa :

B

S \* _........................ — I . m=b' (17)

elde edilir.

( Bulunan ara sonuçlara göre (5) numaralı bağıntı için :

/s s I2 /s I2m . s = ( r . 1 0 | ^ + ( - J . ^ (18)

elde edilmiş olur. Bulunan ifadenin karekökü büyütme kenarının ortalama ha-tasıdır.

6ağd hatanın hesabı : '/Büyütme kenarının bağıl hatası kenarla aynı

birimden alınmak şartiyle :

> ? . . - ■ - • 1 - ,,'■--- B a ğ ı l h a t a = ------------- (19)

S : nrig

formülü ile hesaplan ır.

Özefr '

, Yukarıda açıklanan kurallara bağlı olarak problemin çözümündeki sıra özet olarak aşağıda verilmiştir :

:t 1 — Yapılmış ölçülere göre büyütme şebekesi dengelenerek kesin doğrul

tular ye bir doğrultunun ortalama hatası m bulunur,

Sin (8-7) Sin (12-10) 2 -— Kesin doğrultular kullanılarak S = b. ----------------------------------- fonk-

Sin (3 -2 ) Sin 6-4) siyonunun sayısal değeri hesaplanır,

3 — 2. maddedeki hesap yapılırken her açının lcc lik artım yönündeki si nüs logaritma farkları (A), 6 ncı hane cinsinden, bulunarak yazılır,

4 — A lar f ler gibi kullanılar [A a], [Ab], ... teşkil edilir, 5 — 4 ncü maddede bulunan ifadelerden ve normal denklemlerden fayda

lanılarak a2 değeri hesaplanır,

/s _« y 6 — m2j = i ---- . 10 i ■ a2 hesaplanır („ = log e),

\ fi /

/ s V 7 — m-., = I ----- I . m-j, hesaplanır,

\ b /

8 — ms = ■y' m=ı + nt"2 miktarmında hesaplanmasından sonra istenilen / * \ bağıl hata I ^ ------- I bağıntısı kullanılarak bulunur.

,ı 39

Bii Doğm'nun Poligon

Aracı île Zeminde Beliitilmesiı*]

Çeviren : Cemil ERGİN Harita ve Kadastro Mühendisi

Arazideki engeller ara noktalarının, Jalonlarla araya girme veya doğrudan doğruya teodolitle tesbitini imkânsız kılıyorsa, «Doğru» bir poligon aracı ile ze-mirfde belirtilir. Bunun için istikamete sokulacak uzunluğun iki ucu ABCDE poligon güzergâhı ile birleştirilir ve ilk kenarın uzantısı (X) ekseni kabul edi-lerek, kırılma noktalarının koordinatları belirtilir. B den 1 e, C den 2 ye ve D den 3 e giden açıklıklar bilinirse yanlara uzatılacak kısımlar şöyle hesaplanır :

* Çeviri P. WERKMEISTER'in, yedinci baskısı Ord. Prof. Dr. ING Walter GROSSMANN tarafından düzenlenen VERMESSUNGSKUNDE III adlı ese-rinden yapıldı. "VVALTER DE GRUYTER CO. BERLİN 1960.

40

Şunu belirtmek gerektirki, şekildeki durumda aB,l ve ftC,2 = 100 Gradtır-lar. Buna karşı aD,3 = 300 Grad olup D3 hesaptan eksi bulunur. Kontrol için doğrultu üzerinde belirtilmiş noktalardaki açılar ölçülür veya bu noktalar ay-rı bir güzergâhtan belirtilir.

41

Teodolit ve Takeometrelerin Konturolu ve Hataların Düzeltilmesi

Yazan : Necati YÜREKTÜRK

Mühendis

'/' Teodolit ve Takeometrelerin kullanılmasında, doğru ölçüler yapabilmek içirit aletler üzerinde gerekli düzeltmelerin yapılması icab eder. Bu düzeltme

lerin bir kısmı sadece fabrikada-ve diğer bir_ kısmı ise arazide yapılabilir. Şüphesizdir kî, bizim burada, bahsetmek istediğiniz^ arazide yapılabilen düzelt-

~- melerdir. ~ - ? : ■ - ■ ■ ■ ■ • - . _ ■ - ■ - : - - - - - : - - -

Her ne kadar bu aletleri imâl eden fabrikalar, her iki çeşit düzeltmeleri yapmakta iseler de, yeni alınan bir aletin nakil esnasında sarsıntı vesaire

::::_gibi sebeplerle düzeninin bozulması beklenebilir. Kaldı ki aletin mükemmel olarak geldiğini kabul etsek bile, kendi kullanışımız sırasında her hangi çe-

r şit bir dikkatsizlik sebebiylede aletin düzeni bozulabilir.

Düzeltmeleri yapılmamış bir aletle doğru neticeler alınamıyacağı için, yeni û " . . . . . . . . . . . . . .

^ alman aleti daha kullanmaya başlamadan ve kullanılmakta olan aleti de belli fasılalarla veya bu fasılalar dahilinde gerektikçe, kontrol etmek ve düzelt-meleri yapmak lâzımdır.

Bütün bu düzeltmeler nasıl yapılır?

Alet istenilen noktaya kurulup, küresel ve silindirik düzeçler ortalanır. Böylelikle aletin (Asal Ekseni) düşey hale getirilir. (Düzeçlerin nasıl ortala-nacağı konumuzun haricinde kalmaktadır.)

I — Düşey kıl tam düşey halde midir ?

Deneme : Düşey kıl arazide belirli bir noktaya tatbik olunur. Dürbün muylu ekseni etrafında aşağı ve yukarı doğru hareket ettirilerek nokta göz-lenir. Nokta düşey kılın üzerinden ayrılmadığı takdirde, düşey kıl hakikaten düşey haldedir. Değilse, nokta düşey kıldan uzaklaşacaktır. Bu takdirde dü-zeltmeye ihtiyaç vardır.

Düzeltme : Kıllar şebekesini tutan vidalar, özel pimleri yardımıyla gev-şetilir. Bu vidalardan bir tanesi hafifçe bastırılarak düşey kıl istenen duruma getirilir. Vidalar tekrar sıkılır.

42

II — Rasat ekseni muylu eksenine dik midir? (Kofiânasyon)

Deneme : Alet bir (B) noktasına kurulur. Bir (ÂJ noktasına bakılır. Dürbün muylu ekseni etrafında (180) derece çavrllir. Bit (D) noktasını gös-— tersinr Şeftir (2 a). Bu değer akunur. Bu sefer dürbüüe dokunulmadan alet asal eksen etrafında çevrilerek tekrar (A) noktasına takılır. Şekil (2 b). Dürbün muylu ekseni etrafında tekrar (180 derece) çevrilir. Bu sefer de bir (E) noktasına gelsin. Bu değer okunur. Rasat ekseninin muylu eksenine dik olmayışı hatası (a) ise, birinci takla attırmadan sonra, rasat ekseni hakiki (AB) istikametinden (2 a) kadar ayrılacaktır. îkinci taMada ise, son (S) okuması (AB) istikametinden yine (2 a) kadar ayrılacağı için ikisi (4a) edecektir. (Şekil 2 c) Yani, (D) noktasına bakılan değerle, son (E) noktasında okunan değer arasındaki fark (4 a) dir. Bu fark sıfır (0) ise düzeltmeye ihtiyaç yoktur. Değilse,

Düzeltme.: Son (E) ve ilk (D) okumaları arasındaki farkın (1/4) ü bu-lunur. Kıllar şebekesinin yatay vidalarından biri gevşetilip diğeri sıkılarak düşey kıl (a) kadar kaydırılıp bir (F) okumasına getirilir. Bu düzeltme ya-pıldıktan sonra açılar tekrar okunarak fark bulunup bulunmadığı kontrol edilir.

IH — Muylu ekseni asal eksene dik midir ?

Deneme : Alet bir binanın yakınına kurulur. Düzenlendikten sonra bi-nanın bir kenarına bakılır. Kılların kesişme noktası, bina kenarının üst kıs-mına tatbik olunur. Dürbün muylu ekseni etrafında dönmek üzere aşağı doğru bastırılarak yere yakın bir (A) noktasına getirilir. Alet asal eksen etrafında çevirildikten sonra dürbüne takla attırılır. Tekrar üst noktaya bakılır. Dürbün yine aşağı doğru bastırılır. Rasat ekseni bir evvelki (A) noktasına gelirse, düzeltmeye ihtiyaç yoktur. Eğer bir (B) noktasına gelirse düzeltilmelidir. Burada hata miktarı (A) ve (B) noktalan arasındaki farkın yarısı kadardır.

43

(Yukar ıda rasat ekeseni tabirini kullanıd ık. Kı l lar ın kesişme noktas ı ra-sat ekseninin üzerinde bulunduğu için, bu iki tabiri aynı telâkki edebiliriz.)

Düzeltme : Bu düzeltme, muylu ekseninin uçlarından birini alçaltıp di-_ gerini yükselterek, rasat ekseninin gerek düz ve gerekse takla attırmadan sonra aynı (A) noktasını göstermesi temin edilir.

IV — Rasat ekseni dürbüna bağlı düzeç eksenine paralel mi ?

Deneme : Tahminen (100 M) aral ıkla tutulan iki miranın orta yerine alet kurulur. Dürbüne bağlı düzecin yatay olduğu durumda her iki mirada oku-malar yapılır. Alet tam ortada olduğu için bu okumalar farkı, alet hatala-rından kurtulmuştur. (Bu fark aynı zamanda noktalar arasındaki yükseklik farkıdır.) Miraların yerleri değiştirilmeden, alet bunlardan birinin mümkün olduğu kadar yakınına (görüş imkânı dahilinde) kurulur. Her iki mirada yeni '.okumalar yapılır. Bu okumaların farkı bulunur. Bu son yükseklik farkı bir

evvelki farka eşitse düzeltmeye ihtiyaç yoktur. Değilse; •\

• Düzeltme : Aletin son kurulduğu vaziyette, yakında tutulan miradaki okuma, hatasız kabul edilebilir. Bu takdirde gerek bu okuma ve gerekse evvel-den bilinen kot farkı yardımıyla, uzaktaki mirada okunması gereken değer

"_._*_ hesaplanır. Dürbün bu okumaya getirilir. Bu sefer düzecin tesfiyesi bozulaca- ___,_ ğından, düzeç kendi özel vidaları yardımıyla ortalanır.

V — Dürbün yatarken düşey daire taksimatı sıfırı gösteriyor mu?

Deneme : Dürbün yatay hale getirilerek düşey dairedeki değer okunur. Sıfır ise düzeltmeye ihtiyaç yoktur. Değilse :

Düzeltme : Sıfır okununcaya kadar düşey daire verniyeri hareket etti-rilir. «Bazı aletlerde ayrıca, düşey açı dairesine bağlı bir düzeç vardır. Bunlar-da düzeltme yapılırken verniyer yerine açı dairesi döndürülür ve bozulan tes-fiye de kendi özel vidalarıyla ortalanır.»

44

Bilirkişi Ücret Tarifnamesi

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği VII. Genel Koral toplantısında İncelenerek 15/4/1960 tarihli oturumda müzakere ve kabul edilen «Bilirkişi Üc-ret Tarifnamesi» Ue 6235 sayılı kanunun 2. maddesiyle ilgili ©taak hazırlanan «Hakemler Ücret Tarifnamesi» nin metinlerini, önemine ve iyelerimizin bu konuda Odaya sık sık müracaat ederek bilgi istemelerine ceraş olarak yayın-lıyoruz.

' Âf MAHKEMELERİN TALEBİ ÜZERİNE : Madde' 1 — Bu ücret tarifnemesi aşağıdaki maddelerinde kullanılan., bilirkişi !..'_1.."_ tabiri, ehlivukuf ve ehlihibre mânâlarına da şamildir. Madde 2— Her türlü-mühendislik ve mimarlık işlerine ait ihtilafların hallinde, hakimler tarafından resen reylerine müracaat edilmesi icap eden Bilirkişilerin seçilmesinde T.M.M.O.B. ne dahil ihtisas Odaları s tarafından, mahkemelerin talebi üzerine, ihtilaf mevzuu'unu tetkik ve halletmeye yetkili ve durumu müsait Oda mensuplarının isimlerini havi listelerden faydalanırlar.

Madde 3 — Bilirkişiler, hukuk usulü muhakemeleri kanununun 275, 286 nci maddeleri veya ceza muhakemeleri usulü kanununun 61-85 inci maddelerine uygun olarak dosya üzerinde veya mahallen yapacak-

' lan tetkikat neticesinde izhar edecekleri raporlarım usulü daire sinde mahkemeye tevdi ederler. ......... -

Madde 4 — Masraf beyannamesiyle belirtilen yol ve ikamet masraflarına ilâ veten Bilirkişilere hâkim tarafından takdir edilecek ücretler için 3 göz önünde bulundurulacak asgari ücretler :

a) Bir günü geçmemek üzere mahallen keşif yapılması ve raporun ihzarı için 200 lira, bir günden fazla olan mesaide müteakip be her gün için 150, lira ödenir.

b) Dosya tetkikatuıa müsteniden rapor tanzimi için 250, liradan az olmamak üzere, masraf mesaiye ve ihtilafların mahiyet ve ehem miyetine göre, hakim tarafından ücret takdir edilir.

c) Arazide ve iş sahalarında çalışmayı icap ettiren metraj, röle ve tetkikat gibi işler için ödenecek ücret bürodaki mesai günlerine 150, lira arazideki mesai günlerine de 200 lira ödenir.

d) Kati hesap ve proje ihzarını icabettiren hallerde, bu mesai için ilgili Odaların asgari ücret tarifesi tatbik edilir.

e) Mahkemelerde hakim huzurunda, duruşma esnasında izahat ve rilmesi beher celse için ücret 100 liradır.

f) Bu asgari ücretler lüzum görüldükçe Odalar Birliği tarafından tadil ve usûlü dairesinde teklif edilir.

45

Madde 5 — Bilirkişi raporunun noksanlarını ikmal ve tayin için verilecek ek raporlarına ayrıca ücret ödenmez. Yalnız bu raporun veril-_. ... mesi,

tekrar mahalline gidilmesini iktiza ettirdiği takdirde Talimatnamenin 4. maddesine g-öre yalnız zaruri masrafları ödemekle iktifa edilir.

B. HAKÎKÎ VE HÜKMÎ ŞAHISLARCA VAKÎ TALEPLER ÜZERÎNE :

Madde 6 — Resmi makamat ve her türlü hususi müesseseler nezdinde ve mahkemeler dışında kalan her türlü ihtilaf, ekspertiz, dispec ve mümasili işlerde tarafları mesleki bakımdan temsil ve tenkit hususunda Bilirkişilerin tayininde T.M.M.O.B. dahil ihtisas Oda-

'■ lan tarafından mevzuu tetkik ve halletmeğe yetkili Oda men- suplarının isimlerini havi listelerden faydalanılır. Ve bu işlerde ilgili Odaların ücret tarifeleri tatbik edilir.

■;- '■ - Hakemler Ücret Tarifnamesl- - - - - .... -

Madde 1 — Her türlü mühendislik ve mimarlık işlerine ait ihtilâfların hal linde mahkemeler veya hükmi ve hakiki şahıslar tarafından re-

' sen seçilecek hakemler için T.M.M.O.B. ne dahil ihtisas Odaları

' tarafından talep üzerine ihtilaf mevzuunu tetkik ve halletmeğe yetkili ve durumu müsait Oda mensuplarının isimlerini havi liste-lerden faydalanırlar.

Madde 2 — Hakimler, taraflar arasındaki sözleşmenin tahkime ait hükümleri dahilinde ve sözleşmede herhangi bir hüküm, bulunmadığı tak-dirde, Hukuk Usûlü Muhakemeleri Kanununun 516-536 ncı mad-deleri gereğince karar verirler.

Madde 3 — Taraflar arasındaki mukavelede Hakem ücretleri hakkında bir kayıt bulunmadığı takdirde, hakemlerin kendileri için tayin ede-cekleri ücret yekûnu, tarafların rızası dışında, Avukatlık ücret tarifesinin asgari haddini aşamaz.

Hakemler, Ara kararında belirtmek şartiyle, ücretin bir kıs-mını hakem masraflarına karşılık avans olarak isteyelibilMer.

SAYIN MESLEKTAŞLARIMIZ

BÎRLÎĞÎMÎZLE ANADOLU SÎGORTA T.A.Ş. ARASINDA YAPIL-MIŞ OLAN GRUP SÎGORTASIÜYELERÎMÎZE EMSALİNDEN ÇOK ÜSTÜN FAYDALAR SAĞLAMAKTADIR.

GRUP SİGORTASININ AVANTAJLARINI GÖRMEK VE SÎGORTA OLMAK ÎÇÎN BİRLİKTEN STATÜ İSTEYİNİZ.

T- M. M. O. B.

46

HABERLER*

# Odamız Yönetim Kurulu 27 Temmuz 1965 tarihinde yaptığı toplantıda aşa ğıdaki şekilde yeniden görev bölümü yapmıştır.

Başkan : Beşir SAY Başkan Vekili : Mahmut ŞATIR Sekreter Üye : Zühtü ÖNDER Muhasip Üye : Hüseyin ERKAN

# 1965 Yılı Haziran döneminde istanbul Yüksek Teknik Okul» Harita - Ka dastro Mühendisliği dalından mezun olan 9 meslektaşımız Odamıza üye kayıt larını yaptırmış ve isimleri hizalarında gösterilen yerlere ve görevlere tâyin edildikleri öğrenilmiştir. Kendilerini Odamız adına tebrik eder meslek hayat larında da başarılar dileriz.

BahaMin ÖZTÜRK Kastamonu, Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliği'ne ■Mı -Salih -ÜNAL. Van, Kadastro Müdürlüğü Kontrol Mühendisliği'ne Yusuf ^GÜNDÜZ ödemiş, Tapulama Müdürlüğü Kontrol Müiıendisliğî'ne r^Aîf^fÇÜKBAHAB -"Aksaray,; Kadastro" Müdürlüğü" Koûtrormühendisliği'ne

'"'A.""Naci ÎNKAYA Boyabat, Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliği'ne

Seyfettin ÖZNUR Bolu I. B., Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliği'ne ■-.......................................t ■Erdal KAZANÇ Ceyhan, Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliği'ne

'jltfuzaffer BİÇER ' • ........ • ■"-

H" Asistan' oldular :

1İ964 - 1965 Ders Yılında İstanbul Yüksek Teknik Okulu Harita - Kadastro 1 Mühendisliği İhtisas Bölümü'nü bitiren Üyelerimizden Ahmet AÇLAR ve Ali TÜĞLUOĞLU Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğüne olan mecburi hizmetlerini, Genel Müdürlüğün müsaadeleri ile, Milli Eğitim Bakanlığına devrederek is-tanbul Yüksek Teknik Okuluna asistan olmuşlardır. Tebrik eder başarılar dileriz.

# 1964 - 1965 Ders Yılında Tapu ve Kadastro Meslek Lisesi'ni bitiren 52 öğ renciye 30 Haziran 1965 günü yapılan bir törenle diplomaları verilmiştir.

1965 - 1966 Ders Yılında adı geçen okula alınacak 50 yatılı öğrenci için 23/8/1965 tarihinde yapılan giriş imtihanlarına 844 kişi katılmış bulunmaktadır.

# imar ve iskân Bakanlığı tarafından belediyelerin harita ve imar planı tatbikatı işlerinde çalışan elemanlar için her sene kasım ayında açılan 9 ay süreli «Harita ve İmar Planı Tatbikatı Tekâmül Kursunun» 4. Dönemi 24/7/1965 günü sona ermiş ve kursu başarı ile bitiren 23 kursiyere imar ve iskân Bakanlığı toplantı salonunda yapılan bir törenle diplomaları verilmiştir.

Adı geçen kursun bu yıl da 1/11/1965 tarihinde açılacağı öğrenilmiştir.

■ (*) Haberler, Ankara'da elde edilen bilgilere göre düzenlenmiştir. Üyelerimiz-den, mesleğimize ve meslektaşlarımıza ait haberlerin vaktinde Yaym Ku-rulunan bildirilmesi rica olunur.

47

Üyemizden Müteahhit Kemal Akman'ın kardeşi, 4. Devre Harita ve İmar Plânı Tatbikatı Tekâmül Kursu üçüncüsü, Erol Akman'ın Ankara - İstanbul yolu üzerinde, feci bir trafik kazasına kurban gittiği teessürle öğrenilmiştir. Kederli ailesine ve arkadaşlarına baş sağlığı dileriz.

$ Birinci 5 Yıllık Kalkınma Plânı döneminde elde edilen sonuçların irdelen-mesi ve İkinci 5 Yıllık Plân dönemi içersinde alınması gerekli tedbirler hakkın-da, Devlet Plânlama Teşkilâtına verilmek üzere, Odamızca bir rapor hazırlan-mıştır.

H İdareyi ve İdari Metotları yeniden düzenleme ile ilgili Devlet Plânlama Teşkilâtı tarafından hazırlanan genel ilkeler hakkında Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği görüşünü hazırlamak üzere, odalar arası bir komisyon Kurulmuş ve çalışmalara başlamıştır.

0 Devlet Plânlama Teşkilâtı 'nda 2. Beş Yıllık Kalkınma Plânı ile ilgili ola rak .Harita, Tapu ve Kadastro Sektörü özel İhtisas Komisyonu kurulmuş tur,. Komisyon çalışmalarına, Odamızda iştirak etmektedir.

<§ Devlet Memurları Kanunun'un uygulanması ile ilgili olarak Oda başkan-ları feeviyesinde odalararası bir komisyon kurulmuştur. Komisyon, Teknik Per-sonel çalıştıran 11 Bakanı ziyaret ederek konu ile ilgili görüşmelerde bulun-muştur. Çalışmalara devam edilmektedir.

Hal<|un ÖZEN Askerlik hizmetinden sonra Tapu ve Kadastro Genel Mü-dürlüğü Fen, Müşavirliğinde görevlendirilmiştir. Başarılar dileriz.

1 r Etîıem DEMÎREL Kayseri Kadastro Müdürlüğü Kotrol Mühendisliğinden aynı yerin Kadastro Müdürlüğü görevine atanmıştır. Tebrik eder yeni göre vinde başarılar dileriz.

Atilla ETE Salihli Kadastro Müdürlüğü Kotrol Mühendisliğinden Söke Kadastro Müdürlüğü, görevine atanmıştır. Tebrik eder yeni görevinde basa-nlar dileriz.

Hikmet SALINGAN Eskişehir Kadastro Müdürlüğü Kontrol Mühendis-liğinden KütahyaKadastro Müdürlüğü görevine atanmıştır. Tebrik eder yeni görevinde başarılar dileriz.

Mehmet (JÜRLER Dörtyol Tapulama Müdürlüğü görevinden Aksaray Ka-dastro Müdürlüğü görevine, atanmıştır. Tebrik eder yeni görevinde başarılar dileriz.

Hüseyin SAKIN Malatya Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğin-den Konya Tapulama Müdürlüğü görevine atanmıştır. Tebrik eder yeni gö-revinde başarılar dileriz.

Ali KIRAN Konya Tapulama Müdürlüğü görevinden Manisa Tapulama Müdürlüğü görevine naklen tayin edilmiştir. Yeni görevinde de başarılar di-leriz.

Çetin ÖZYARAN Adana Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğinden Maraş Tapulama Müdürlüğü Kontrol Mühendisliğine naklen tayin edilmiştir. Yeni görevinde de başarılar dileriz.

48