2

TOPL

UMSA

L TA

RİH

K

AS

IM 2

01

9

Aile Yapımız, Aile YapılarıHazırlayan: MURAT CANKARA

Osmanlı Basınında Yüz Yıl Önce Bu Ay Hazırlayan: Emel Seyhan

“Mİllİ Müzİk” Arayışı:

Tarihsel Etnografisi İçinde Halk Müziği Araştırmalarında Yeni YaklaşımlarARZU ÖZTÜRKMEN

NİHAT ERİM’İN ÖZEL ARŞİVİ’NDEN:

İdamlara Karşı Çıktılar,İnfazlara Engel Olamadılar… AHMET GÜLEN

Tasniften Teşhire: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Doğa Tarihi MüzeleriDosya EdİtörLERİ: NURÇİN İLERİ-SEMİH ÇELİK

İstanbul’un İlk Doğa Tarİhİ Müzesİ:

Galatasarayı Mekteb-i Tıbbiye-i Adliyyesi Numunehanesi (1839-1850)SEMİH ÇELİK

Mekteb-i Tıbbiye Numunehanesi’ndeki Anatomi Koleksiyonları ve Teratolojik NumunelerEBRU AYKUT

On Dokuzuncu Yüzyıl İstanbulU’nda İkİ Doğa Tarİhİ Müzesİ:

Mekteb-i Tıbbiye-yi Şahane ve Darüşşafaka KoleksiyonlarıFEZA GÜNERGUN

Kayıp Bİr Müzenİn İzİnde:

Robert Kolej’in Bilimsel KoleksiyonlarıNURÇİN İLERİ

Merhaba,Doğa tarihi müzeleri modern Avrupa tarihinde önemli roller üstlendiler. Başlangıçta sömürgeleştirilenleri anlama ve kontrol etme çabalarının birer ürünü olan bu kurumlar, aynı zamanda barındırdıkları numune koleksiyonları ve ev sahipliği yaptıkları araştırmacılar ile rasyonalitenin ve aydınlanmanın birer yansıması olarak karşımıza çıktılar. Önceleri doğa bilimleri alanında çalışan insanların kişisel çabalarıyla araştırma ve eğitim amacıyla kurulan bilimsel koleksiyonlar, 19. yüzyılın ortalarından itibaren ulusal ve uluslararası ağlar aracılığıyla takas, satın alma veya bağış yöntemleri ile profesyonel müzelere dönüştü. Dönemin pozitivist, materyalist ve evrimci düşüncesinin de izlerini taşıyan doğa tarihi müzeleri, ziyaretçilerinde bilimsel merakla birlikte hayranlık da uyandırdılar. Dünya tarihçiliğinde bu alanda önemli bir literatür oluşmuşsa da, bu kurumların gelişimi Türkiye tarihçiliğinde bugüne kadar hak ettiği ilgiyi göremedi. Nurçin İleri ve Semih Çelik’in editörlüğünde hazırlanan bu ayki dosyamızda bir araya getirilen makaleler, Türkiye’de bu kurumların gelişimine dair bir ilk katkı yapmayı amaçlıyor. Bu sayımızın kapağında yer alan görsel, Birinci Dünya Savaşı sırasında Fransa’da basılan bir kartpostal dizisinden. Osmanlı’nın sergilenmeye sunulan bir böcek örneği gibi temsil edildiği bu görselin, gerek yüzyıl başında Avrupa’da doğa tarihine olan ilgiyi göstermesi gerekse de bu ilgiye kaynaklık eden sömürgeci zihniyet dünyasını yansıtması açısından ilgi çekici olduğunu düşünüyoruz. Bu sayımızda, 3 Kasım 1939 yılında açıklanan Gülhane Hatt-ı Hümayunu’nun 180. yıldönümü vesilesiyle Tanzimat dönemini değerlendiren iki makaleye de yer veriyoruz. Cengiz Kırlı ve Selçuk Akşin Somel’in makaleleri, hem devlet ve toplum arasındaki ilişkiyi yeniden tanımlamaya yönelik bu reform projesinin ana hatlarını değerlendiriyor hem de Tanzimat’ın, daha 19. yüzyılın ortasından başlayarak bugüne kadar gelen farklı yorumlanış biçimlerini inceliyor. Yine dosya dışındaki sayfalarımızda yer alan Arzu Öztürkmen’in makalesi Cumhuriyet’in ilk yıllarında başlayan “milli müzik” arayışı üzerinde duruyor ve halk müziğine bakış biçimimizin yıllar içindeki değişimini tartışıyor. Axel Çorlu ise 31 Ağustos tarihinde yitirdiğimiz, 20. yüzyılın en önemli sosyal bilimcilerinden biri olan Immanuel Wallerstein’in az bilinen yönlerini vurgulayan bir portre sunuyor. Aralık ayında görüşmek dileğiyle…

Barış Alp Özden

İÇİNDEKİLER

48

56

220

41

03

22

83

44

2

3

TOPL

UMSA

L TA

RİH

K

AS

IM 2

01

9

TOPLUMSAL TARİHAylık Tarih DergisiSayı: 311, Kasım 2019

TARİH VAKFI ADINA SAHİBİMehmet Öznur Alkan

Zindankapı Değirmen Sokak No: 10 Eminönü 34134 İstanbul (0212) 522 02 02www.ta rih vak fi.org.tr

YAYIN KURULUMehmet Ö. Alkan, Adil Baktıaya, Buket Kitapçı Bayrı, Murat Belge, Fatmagül Berktay, Bülent Bilmez, İpek Hüner Cora, Aydan Çelik, Doğan Çetinkaya, Gökhan Çetinsaya, Esra Danacıoğlu, Ömer Durmaz, Selçuk Dursun, Edhem Eldem, Ahmet Ersoy, Selçuk Esenbel, Fırat Güllü, Nurşen Gürboğa, Murat Güvenç, Mehmet Hacısalihlioğlu, Murat Koraltürk, Burcu Kurt, Elçin Macar, Ayşe Ozil, Mustafa H. Sayar, İrvin Cemil Schick, Oya İklil Selçuk, Canay Şahin, Oğuz Tekin, Taner Timur, Meltem Toksöz, Zafer Toprak, Mete Tunçay, Ömer Turan, Ateş Uslu, İsmail Yaşayanlar, Nuran Yıldırım

S. YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ ve YAYIN YÖNETMENİBarış Alp Özden

YARDIMCI EDİTÖRZeynep Büyükpalta

DERGİ VE KAPAK TASARIMIGökhan Pahlı

kapak, sayfa tasarım / uygulama Hilal Rakıcı

İLETİŞİM(0212) 513 52 35 (Dahili 11) barisozden@gmail.com

baskıTurkuvaz Haberleşme ve Yayıncılık A.Ş.Akpınar Mah. Hasan Basri Cad. No:4 Sancaktepe - İstanbul(0216) 585 90 00

BASKI TARİHİEkim 2019

dağıtımTurkuvaz Dağıtım Paz. A.Ş.Sabah 2000 Tesisleri Akpınar Mah. Hasan Basri Cad.34885 Samandıra - İstanbul(0216) 585 90 00

yayın türüYerel Süreli Yayın

ANKARA TEMSİLCİLİĞİ(0312) 424 05 10(0312) 424 00 50

ABONELİKTarih Vakfı(0212) 522 02 02 (35)(0212) 513 54 00 (fax)

YAYINCI SERTİFİKA NUMARASI12102

MATBAA SERTİFİKA NUMARASI12815

BİR YILLIK ABONE BEDELİYurtiçi 150,00 TL.ABD 170 $Avrupa ülkeleri 150 €Kıbrıs 260 TL.Tarih Vakfı İş Bankası Pangaltı Şubesi IBAN TR81 0006 4000 0011 0410 8655 25

© Toplumsal Tarih Yazı İşleri’nden ve ilgili yazardan izin alınmaksızın alıntı yapılamaz. İzin çerçevesinde yapılacak alıntılarda Toplumsal Tarih’in ilgili sayısını ve yazar ismini belirtmek zorunludur.

KAPAKÖmer Durmaz koleksiyonu

72

Merzifon Anadolu Koleji Müzesi'nin Tarihsel GelişimiGÖNENÇ GÖÇMENGİL

Çok Yüzlü Bİr Belge:

Gülhane Hatt-ı HümayunuSELÇUK AKŞİN SOMEL

Tanzimat: Düzen ve KaosCENGİZ KIRLI

Wallerstein’in ArdındanAXEL B. ÇORLU

80

85

64