03 marefate nafs. j 3 -eslahi 4cdn.ahlolbait.com/files/12/download/معرفت نفس _ ج3.pdf ·...

46/مجموعه آثار

اخـــالق

20

-1312مظاهري، حسين،:سرشناسهو نام .مظاهري/ معرفت نفس:پديدآورعنوان

فرهنگي مطالعاتيةسسؤم: اصفهان:صات نشر مشخّ- 1394،�هراالزّ.جدول:.ج:مشخصات ظاهري

.20و19و18 اخالق؛.46و44و43مجموعه آثار؛: فروست؛ 978- 964-2985-50-0: دوره: شابك

978-964-2985-51-7::1.ج 978-964-2985-52-4::2.ج 978-964-2985-54-8::3.ج

.اپاف:نويسي وضعيت فهرست.)فيپا()1395: چاپ اول(3و2.ج:يادداشت

.كتابنامه:يادداشت.مايهن:يادداشت نفس:موضوع

الماس -- هاي مذهبي جنبه -- نفس:موضوع 297/42:بندي ديويي رده

BP 6/5/216م64م 1394:بندي كنگره رده 4001050:يشماره كتابشناسي ملّ

:كز توزيعامر

:دفتر اصفهان031-36719443: تلفن/ 81486-99581: كدپستي

:دفتر قم025-37743595:تلفن/ 37156-17365: كدپستي

al.wwwـ ir.zahra: آدرس اينترنتي

معرفت نفس)موسجلد(

»العالي مدظلّه«اهللا العظمي مظاهري حضرت آيت

�مؤسسة فرهنگي مطالعاتي الزّهراء: ناشر 1395/ اول:اپچـنوبت

سپاس: ليتوگرافي

خهسن 1000: شمارگان

ريال 90000:)جلد مقوايي(قيمت

ريال100000): جلد سخت(قيمت

978-964-2985-50-0: شابك دوره

ج 978-964-2985-51-1:7لدشابك

ج 978-964-2985-52-2:4لدشابك

ج 978-964-2985-54-3:8لدشابك

:اند اين ثر نقش داشتهو نشريدبا قدرداني از همكاراني كه در تول خانم پوري: نگاري حروف

آقاي بهنام فياض آقاي سيد مجيد شريفي،:ة متنسازي اولي آمادهو تنظيم آقاي مختار رنجكش: تحقيق آقاي حـامد مغروري: طراحي جلد

آقاي محسن ربيعي: پيگيري چاپ

فهرست مطالب

9 --------------------------------------------- كالم آغازين

در سورة معارج انسان ارهاي تهذيب نفسِراهك:ومسبخش

به نمازتمام اهـ اول راهكار: فصل اول 17 ------------------- نقش نماز در تهذيب نفس: ويكمسيگفتار درس

18------------------------------ دستورالعملي براي كسب فيوضات الهي19-------------------------------------- انساننقش نماز در كنترل

21-----------------------------------------------نمازاقامة آثار27-------------------------------------------- به نماز توجه ويژه

به قانون مواساتماهتماـومد راهكار: دومفصل 35 --------------- از منظر قرآن كريم قانون مواسات: ودومسيگفتار درس

و تهذيب نفس 36-------------------------------------- ديگرگرايي38----------------------------------------- قانون مواسات در قرآن

40--------------------------------------- آثار رعايت قانون مواسات 47 -------------�بيت در سيرة اهل قانون مواسات: وسومسيگفتار درس

48---------------------------------�قانون مواسات در زمان پيامبرم 50----------------------------------- واساتاهتمام عمومي به قانون

54------------------------------�زندگي معصومينقانون مواسات در61-------------------------- خيري با رعايت قانون مواساتبه كسب عاقبت

)سومجلد(معرفت نفس6

63 ---------------------- قانون مواساتبركات: وچهارمسيگفتار درس64------------------------------------- نتايج عمل به قانون مواسات

70------------------------------- اي از قانون مواسات الحسنه جلوه قرض72------------------------------------- رفع احتياج از همة موجودات

و باور قلبي به معادتقويتـ سوم راهكار: سومفصل ايمان 79 -------------------- عوامل كنترل غرائز انسان: وپنجمسيگفتار درس

80------------------------------------------ اهميت توجه به معاد81-------------------------------------- كنندة انسان نيروهاي كنترل

83------------------------------------------------ علم.184------------------------------------------------ عقل.286----------------------------------------------- قانون.387-------------------------------------------- نظارت ملّي.489-------------------------------------------- ايمان قلبي.5و شهودي: وششمسيگفتار درس 93 --------------- كاربرد ايمان رسوخي

94----------------------------------------------يايمان شهود96----------------------------------------- تقويت ايمان استداللي

98--------------------------------------- لزوم رسوخ ايمان در قلب

و غيرتـ چهارم راهكار: چهارمفصل حفظ عفّت 105 ------------------------------ فضيلت حيا: وهفتمسيگفتار درس

و غيرت نتيجة حيا 106---------------------------------------- عفّت 107--------------------------------------------- لزوم رعايت حيا

109------------------------------------------------- اقسام حيا 109----------------------------------- حيا در روابط بين افراد) الف 112------------------------------------- حيا در روابط معنوي)ب

7 فهرست مطالب

و حجاب:هشتموسيتارگف درس 115 --------------------- فضيلت عفافو غيرت در اجتماع 116---------------------------------------- عفّت

117----------------------------------- مراتب حفظ عفاف از نظر قرآنو حجاب 123-------------------------------------- آثار رعايت عفاف

آن: ونهمسيگفتار درس و اقسام 129 -------------------- فضيلت غيرت 130----------------------------------------------- اهميت غيرت

132---------------------------------------- غيرت، ميراثي فرهنگي 133----------------------------------------------- اقسام غيرت

133---------------------------------------- غيرت شخصي) الفو)ب 135---------------------------------- اجتماعي غيرت عموميو سرزمين)ج 137------------------------------- غيرت راجع به وطن 138--------------------------------------------غيرت ديني)د

و پاي امانتـ راهكار پنجم: فصل پنجم و پيمان داري بندي به عهدو پاي امانتاهميت: چهلمگفتار درس و پيمان داري 143 --------- بندي به عهد

و شهادات 144----------------------------------------- اداي امانت 146-------------------------------------------- ّالنّاس اهميت حق

149-------------------------------------�مداري پيامبر اكر امانت 150------------------------------------ داري نشانة انسان مؤمن امانتو امانت: ويكم گفتار چهل درس 153 -------------------- داري اقسام امانت

و امانت 154--------------------------------------- داري اقسام امانت 154-------------------------------- داري راجع به مال مردم امانت.1 156----------------------------------- داري در امور اداري امانت.2 157-------------------------------- المال داري در اموال بيت امانت.3و اسر امانت.4 158--------------------------------ارداري در گفتارها

158 -------------------------------------- حفظ اسرار ديگران) الفو سخن)ب 160--------------------------------- چيني موضوع نمامي 163 ---------------------------------------------- جاسوسي)ج

)سومجلد(معرفت نفس8

165-------------------------------- هاي الهي داري در امانت امانت.5 165 --------------------------------------------- روح الهي) الف 168 ------------------------------------------ اموال شخصي)بو جوارح)ج 169 ------------------------------------------- اعضا

170-------------------------------------- داري در ثقلين امانت.6 171--------------------------------- متعهدبودن به پيوند زناشويي.7

ها فهرست 175 -------------------------------------------- آيات فهرست 181 ------------------------------------------- رواياتفهرست 185 -------------------------------------------- اعالمفهرست

189 ------------------------------------------ها فهرست كتاب 191 --------------------------------------------و مصادر منابع

كالم آغازين، از جملــه»خوديــابي«و» خودجــويي«،»خودشناســي«بــه معنــاي» معرفــت نفــس«

و نيـز موضوعات بسـيار مهمـي اسـت كـه در نـوع نگـرش انسـان بـه عـالم هسـتي

.سرنوشت او، كامالً تأثيرگذار است

و شناخت نفس، شاهراهي است كه به معرفت خداي سبحان منتهي مي شود معرفت

كه نقل كرده�و لذا فريقين در روايات خود، از قول پيامبر گرامي سهـرك اند:خود را بشناسد، خدا را شناخته است

»��

��

�� «1السـفهف. هاي متعددي تأليف شده است دربارة معرفت نفس، از ابعاد گوناگون كتاب

و صدرايي اعم و اشراقيون ها، در ايـن موضـوع، بـه شـكل مفصـل سـخن از مشائيون

1.�� ,��

�, ��؛13ص ��ص2ج ص1ج ��, ��؛32، ...و91،

)سومجلد(معرفت نفس 10

و تشـريح ايـن�اند؛ مـثالً صـدرالمتألّهين گفته در كتـاب ارجمنـد اسـفار، بـه تببـينانـد؛ باره، بسيار صـحبت كـرده مفسران قرآن كريم نيز در اين.است موضوع پرداخته

را�كه عالمه طباطبايي چنان در تفسير شريف الميزان، بـه تناسـب، مسـائل مختلفـيو عرفاني، بيان داشته است دربارة معرفة و فلسفي .النّفس از جهات قرآني

و مرجع عاليقدر حضرت آيت اهللا العظمي مظا نيـز» العـالي مدظلّه«هرياستاد بزرگوار

اند، منتهي نگاه ايشان بـه موضـوع، با توجه به اهميت موضوع، به اين بحث پرداخته

و روايي دارد؛ لذا بررسي و از جهتي، جنبة قرآني در بيشتر جنبة اخالقي هاي ايشان

و موضوع معرفت نفس در اين كتاب را بايـد نـوعي شـناخت نفـس از نگـاه قـرآن

بـا رنـگ اخـالق آميختـه له، نگاهي كه همچون ساير آثار معظّم.خواند�عترت.است

فنّي بيان معظّم و و به دور از اصطالحات پيچيده و له در اين كتاب بسيار روان بوده

و در قالبي اخالقي مطـرح شـده اسـت انتظـار. مطالب فلسفي نيز به صورتي سليس

و خودشنا مي سي، گامي مثبـت در مسـير رود اين نوع نگاه به موضوع معرفت نفس

.خواه جوان، باشد ارتقاي معنوي خوانندگان، باألخص نسل تكامل

و نيـز دسـته الزم به ذكر است كه به لـه، هـاي معظّـم بنـدي منظور حفظ اسلوبِ بيان

و بـا همـان سـبك تنظـيم گفتارها مطالب كتاب حاضر، طبق بيانات ايشان در درس

و وي و تصرّف و با كمترين دخل رايش، پا برجا مانـده اسـت؛ از اينـرو امكـان شده

.هاي گوناگون، وجود دارد تكرار برخي از مطالب يا بيان

قمـري 1435رمضـان له در مـاه مبـارك حاصل دروس اخالقي معظّممجموعة حاضر،

شبو) شمسي 1393سال( در مسجد حكـيم اصـفهان هاي جمعة طول اين سال نيز در

ايـن مجموعـه، جلـد اول. منتشـر گرديـدآناز دومو پـيش از ايـن، جلـد اولو است

11 فهرست مطالب

بعـدي بـودن انسـان، مشتمل بر موضوعات مرتبط با روح، نفسو جسم انسان، مانند دو

و جســم، يــاري و جســمي انســان، تكامــل روح دهنــدگان ابعــاد خصوصــيات روحــي

و و ... وجودي انسان شـد عرضه،»هدف از خلقت انسان«با موضوع كلّي جلد دوم بود

نيـل بـه مقـام«: كه در آن، چهار هدف از اهداف خلقـت انسـان كـه عبـارت بودنـد از

و شهود و» ارتقـاء بـه مقـام عبوديـتو بنـدگي«،»دستيابي به بهشت جاودان«،»وصول

.، مطرح گرديد»صعود به مقام آدميت«

د از مجموعـة معرفـت نفـس، بـه موضـوع جلّـمبه عنوان سومين اين جلد از كتاب،

ازراه با محوريـت دسـتورالعمل مطـرح،ديدگاه قرآن كريم كارهاي تهذيب نفس

كه،در سورة مبارك معارج مي اختصاص دارد تواند با عمل به آن، بـه مقـام انسان

.ترين اهداف خلقت اوست، دست يابد آدميت كه از مهم

طـي در سورة معارج، مطرحو راهكارهاي هر كدام از دستورات، حاضر در كتاب

ميبررسي شدهك فصلي دهـد كـه عبارتنـدو مجموعاً پنج فصل كتاب را تشكيل

راهكـار«؛»اهتمام به قانون مواسات: راهكار دوم«؛»به نماز اهتمام: راهكار اول«: از

و باور قلبي به معاد: سوم و غيـرت: راهكار چهـارم«؛»تقويت ايمان ؛»حفـظ عفّـت

پنجم« و پاي امانت: راهكار و پيمان بندي داري .»به عهد

و انتشار اين اثر ارزشمند نقـش در پايان از همة عزيزاني كه در آماده آفرينـي سازي

و از خداونـد متعـال، توفيـق خودشناسـي را كـه كرده و قدرداني نمـوده اند، تشكّر

.كنيم گامي در جهت خداشناسي است، مسئلت مي

و التّوفيق« »انّه ولي الهدايإل�هراءالزّيمطالعاتيفرهنگةمؤسس

�ّ�م �� :

�ِ� �� ر�� ا��ن را��رۀ ��رج

به مناز تماماهـ ار اوّلکراه: فصل اوّلـکراه: فصل دوّم به قانون مواسات تماماه ار دوّمـکراه: فصل سوّم به معادیتقویت ایمان و باور قلب ار سوّم

حفظ عفّت و غیرتـ ار چهارمکراه: فصل چهارمپایدار امانت ار پنجمـکراه: فصل پنجم به عهد و پیمانیبندیو

اول فصل

��ر �: اّول را)$�زا&%$�م )

:مکوییسگفتار درس نقش مناز در هتذیب نفس

، به اینجا رسید که هدف از خلقت انسـان معرفت نفس، حبث: شود»ا خليفة«او،کهآن است

�� حن� � �� 1

، باید با اختیار ۀ خداوند متعال شودد خلیفخبواه انسانی اگرآن،خودش درخت رذالت را از دل بکند و درخت فضیلت به جای

دار و بـاردار بکارد و به مـرور زمـان ایـن شـجرۀ طیبـه را میـوه کنتاکند .دنهم خود و هم دیگران از میوۀ آن استفاده

دربـــارۀ الزم اســـتدر ادامـــۀ موضـــوعِ رفـــع رذائـــل از نفـــس،مطالبی بیان شود؛ زیـرا دانسـتیم خودسازیاین نگیچگو

» جهاد اکرب«�که مبارزه با نفس به تعبیر پیامرب اکرمدر؛باشـد است و این امر نیازمند تالش و جماهدت ویژه مـی لـذا

ــارک معــارج،، خبــشایــن ــا اســتفاده از آیــات ســورۀ مب ــنج ب پو راهکارهــای خودســازیبرخــی از عنــوان بــهرا دســتورالعمل

.کنیممیبیان نفس ذیبهتاّولین راهکار و دستور در هتذیب نفس، امهیّت دادن بـه منـاز

آن است .شود مطرحمیکه در ادامه مطالبی دربارۀ

گ«:30 البقر�،.1 ».ماشتمن در زمين جانشينى خواهم


كسب فيوضات الهيستورالعملي برايدي بـرايا سـازنده دسـتورالعمل رك معارج،مبا سورةسطاوادر خداوند متعال

و اگــر انســان. داده اســتانســان خودســازي ايــن دســتورالعمل آســان اســت

و قرآن بدان تواندميو راحتييخوببهبخواهد، وعـده داده كـريم عمل كند

در خودسازي بـه پروردگار عالم،شوداست كه اگر به اين دستورالعمل عمل

مي انسان مي به عبارت. كند كمك كهو چنان شود ديگر، خدا معلم اخالق او

نشـود، انسـان معلـم اخـالق ونـد متعـال تـا خدا،مباحث گذشـته بيـان شـد در

و توان نميكس هيچ :دبرس مقاميبهد نفس را از رذائل پاك كند

��$�%�&'��(�� )� �* �+�� $��,�

�- ��!�./0 �1�* �+�2/ ��/ ��

3� �4�5��5�$� �� +& � � �)� 6� �0 �7�8�� 9!:� ;�$� � �)� �� 1

و رحمتش بر شما نبود، هرگز هيچ كـس از شـما پـاك نمـى«:21النور،.1 شـد، ولـىو اگر فضل خدا

مى] اين[ ».گرداند خداست كه هر كس را بخواهد پاك

19 نقش نماز در تهذيب نفس:ويكمسيگفتار درس

و رحمت خدا نباشد، هيچكس نمي و هـيچكس اگر فضل تواند مهـذّب شـود

شـود تـا انسـان بايد خدا معلم اخـالق. تواند درخت رذالت را از دل بكند نمي

ا اين كـار سـخت با نيروي اختيار،دبتوانآدمي ز مـوو ايـن راه مشـكل را كـه

و از شمشير برنده باريك و از آتش سوز تر .دتر است، بپيماي ندهتر

انسانكنترل نقش نماز دركـه فرمايـد مـي، دربارة نوع انسان، ابتدامعارجمباركةدر سور شريف قرآن

: هستند»هلوع«ها انسانةهم

�� ! $ �7 �" � � � �?&� � � � �� @�� A� ! %� � �B �C�� D! �

� E ��F� � �D�� @�� $ A � ! %� 2 ��زي� �H�&��1

و خودسر است، يعنـي معمـوالً انسـان انسان معموالً بي هـا صـفات رذيلـه ادب

و ميكروبي مـي دارند كه آن صفات رذيله آن بـه. كنـد ها را بدتر از هر درنده

و وقتـي صـفات رذيلـه گـل كنـد، انسانعبارت ديگر، ها صفات رذيله دارنـد

گآدمي ميخودش را ميبيو انساندكنم و رذلي . شود ادب

و مشكل، بعد هلـوعدخواهيـ آيـا مـي: فرمايـد مـي كـريم قرآناز طرح مسئله

مي!؟دنباشي و آدمدكه درخت رذالت را از دل بكنيدكاري كنيدخواهي يعني

:و بر اقامة آن پايدار باشيددبدهيت اهميبايد به نماز!؟دادبي نباشي بي

بى[به راستى كه انسان سخت آزمند«:21تا19المعارج،.1 او خلق شده است، چون صدمه] تابو اى به

و چون خيرى به او رسد بخل ورزد،رسد و البه كند، ».عجز


��&� � �'��A ��رت� �J�K�D%�K�L��M �* � �N�O �P �Q � � �R ��8 � � �S��1

ميالعملراين پنج دستويابتدادر كريم قرآن و، نماز را نام موضـوع ايـن برد

:فرمايدميو را در آخر دستورات نيز مجددا تكرار كرده است

��D%�T�! �U�8 �* � �N�O �P �Q � � �R ��8 � � �S� �$�2

و نوافـل مثـل نمـاز بدهيدت اهميز به نمااگر جداً ، مخصوصاً نمازهاي واجب

ة كارهـا بـه جـز همـ،و در وقت نمـازدمحافظت كردياز نماز جداًو نيز شب

شدنماز و مراقبـت بهـايي در گرانبه مانند خالصهو تعطيل از نمـاز مواظبـت

مي كرديد، آن .كند گاه خداوند متعال به شما كمك

كار بودن نمـاز در امـور، بـاالخص آن كريم، به كمكدر آيات بسياري از قر

و كسب فضائل، اشاره شده است :در رفع رذائل

�� D��VO ��J&� . �W�X�� 9!: �U ��&� �$�Y �Z

�2 �K�&� �$�Y

�0 � �S� � �)� �3دوكه فرمايدو در آية ديگر مي يكـي: يـد در خودسـازي كمـك بگير نيرواز

و و استقامت :مازنديگري صبر

��V�O � �J&� �$ �ري� ��J&! ��%� 2� �\�, �]� �$�4

و نماز به راستي . كندميبه ما كمك در خودسازي اثرگذار است

مىغير از نمازگزاران؛«:23و22 المعارج،.1 ».كنند همان كسانى كه بر نمازشان پايدارى

مى«:34المعارج،.2 ».ورزندو كسانى كه بر نمازشان مداومت

و ناپسند بازمى«:45، العنكبوت.3 و قطعاً ياد خدا باالتر است كه نماز از كار زشت ».دارد،

و نماز يارى جوييد«:45البقر،.4 ».از شكيبايى


مييدنماز بخوان فرمايد نمي شريف در قرآن ويدكنهاقامرا نماز: فرمايد، بلكه

در.يدنماز را زنده بدار معناي اينكه نماز در ميان مردم زنده باشد، اينست كـه

خـالي بـه جـز مسـجدها همه جـا. تعطيل باشدبه جز نماز همه چيز،ل وقتاو

و هيچدر هنگام نماز،.باشد جز هيچ چيز . نباشد مطرح نماز اقامة كس به

نمازاقامة آثارو اقامه گردد، قطعاً به نمازگزار كمـك مداوم نمازي كه بر آن محافظت شود

خدا را معلم اخالق خود كنـد تواندمي، گرفتن از نماز كمكباانسان. كند مي

آنگـاه كـار مشـكل،وة نماز درخت رذالت را از دل بكندتواند به واسطو مي

؛ خواهد داشتچنين اثراتي» اقامة نماز«كه بيان شد، البته چنان. شود آسان مي

جماعـتة كارها به جز نمـاز تعطيـل شـود، نمـازهم،ل وقتاوبه اين معنا كه

كمبرقرار باشد و از ابتدا تا انتهـاي نمـاز، نماز حضور قلبباكمو اقامه گردد

و.در نظـر او نباشـد بـه جـز خـداو هيچ چيـزييهيچ كس بعـد هـم تعقيبـات

و بـاالخره�ل به امام حسـينو توس�مخصوصاً مثل تسبيح حضرت زهرا؛ آنگـاه از ايـن نمـاز خيلـي خوانده شـود امام زمان پسندو يك نماز خداپسند

مي يكي از كارهايش اينست كه خشكسالي. آيدميبرارهاك و ها را از بين برد

ميبه تعبير قرآن كريم، :دبار مثل دم اسب برايتان باران

�� ] �Y�8�9!K � �&� �* �+��

�� 1

».بر شما از آسمان بارانِ پى در پى فرستد]تا[«:11، نوح.1


و آلودگيغبارشهرهاي مختلف،در به دليل وجود خشكسالي راهاشـهرها ها

و فرا مي مي ماريبيموجب گيرد هـا اگـر ايـن خشكسـالي. شود هاي گوناگون

.ها نيز نبود نبود، شايد شمار زيادي از اين بيماري

از خـدايي شـويد!اي امـت مـن: فرمـود بـه قـوم خـود مـي�حضرت نوح وو باران گناهان توبه كنيد تا نعمت : هاي رحمت بر شما نازل شود ها

�// � �� ̂ �D!//0 �//� �� *// �+�� $ �Y ��_�,// �]� ��// �] �Y�8 A ��! �9!K// � �&�

�* �+�� 1

لحـاظ از دنياي شـما نه تنها معنويات، بلكه ويژه اقامة نماز، در پرتو معنويت به

هـا،و نعمـتو گياهـان هـاو سـبزه گـرددميآباد هاي مادي، نعمتو زندگي

ميجا همه همو سرزندگيهاو باالخره طراوت شوند فراگير سدر كهة رزميني

هنمقيد باش :ستد،

��$�*�0�M �� K�83̀ �% ��a $��2رت�$��

�� \ �b�8�*/ �+�&3c!/� �2 �"�$��/ �\ �b�8

�* �+�&��! �d�5�2و بياييد ما هم شـريف را امتحـان كنـيم تـا ببينـيم قـرآن اين كالمتجربه كنيم

نه گويد درست مي و اسـتغفا به راستي. يا و وصـل در اثر ارتباط با خدا شـدنر

[پروردگارتان آمرزش بخواهيد كه او همواره آمرزنده استاز«:11و10، نوح.1 بر شما از آسمان]تا.

».بارانِ پى در پى فرستد

و برايتان باغ«:12، نوح.2 و پسران، يارى كند، و نهرها بـراى شـما پديـدو شما را به اموال ها قرار دهد

».آورد


ميعالوه بر آثار معنوي، به او، نمـاز شـب حقيقتاً؛شود امور مادي هم اصالح

و زمان را به هم بدوزد مي .تواند زمين

در، در زمان پهلـويو بوده استيعجيبمرد�مرحوم نخودكي بـراي اينكـهدربهمحيط گناه نباشد، و در آنجـا نزديكي دهي به نام نخودك مشهد رفـت

و رابطه با خـدا ايشان. كردميزندگي ، بـه مراتـب وااليـي رسـيده در اثر نماز

عـالوه بـر ايشـان: گفـت ايشان به من مـي ممتازي يكي از شاگردان حتّ. بودند

طي اينكه طي چهـار فاصـلة از ها لـذا عصـر؛اللسان هم داشـت االرض داشت،

طييفرسخ و مـي�امام رضـاراالرض به حرم مطه با ،ندر حـين آمـد آمـدو نمازر در حرم مطهدوساعت يكي. خواند نصف قرآن را مي و دعا به زيارت

و سپس بگشـت برمـي االرض بـه خانـه بـا طـي مشغول بود ،گشـتازو در راه

و. خواند نصف ديگر قرآن را مي و هم نماز خوانده بـود هم به حرم آمده بود

و يك ختم قرآن و زيارت .بود انجام دادههم تعقيب

و درآمـدي هـم نداشـت كه قصد ازدواج داشـت فقيريانجوروزي ،و كـار

و ود هسـتم مجرّمن!آقا:گفتايشان به خدمت مرحوم آقاي نخودكي رفت

بيكـارم:گفـت. بخوانل وقتفرمود نماز او؛شود شرايط ازدواجم فراهم نمي

و كاشـانه:گفـت. بخـوانل وقـت ايشان گفت نمـاز او؛و شغلي ندارم و خانـه

و سـه.بخوانل وقتندارم، گفت نماز اومالي جوان از پيش شيخ خارج شـد

و هـم توانسـت سال طول نكشيد كه هم وضعي ت كارش سروسامان پيدا كـرد

و هم از لحاظ مالي همسر شدخوبي بگيرد .تأمين

و هم در امور مادي اثرگذار است اسـتفاده از نمـازبا. نماز هم در امور معنوي


و و عبادت دسـت مراتـب بـااليي بـه انسـان رابطه با خداونـد متعـال،و توسل

هم حتّيو يابد مي و ابـوذردتوانمي اگر بخواهد، در محيط آلوده مثل سـلمان

كـه بـه ايـمي به اينجـا رسـيده، لذا حتّاينگونه باشيم ايم نخواسته واقعاًما.بشود

دو توانـد بگويـد مـن كسـي هسـتم كـه مـي چه كسـي!دهيم نميت اهمينماز

و هـيچو از ابتدا تا انتهاي نماز،ماهركعت نماز با حضور قلب خواند هيچ چيز

آقـاي نخـودكي اينگونـه نمازهـا را مرحـوم!؟بـودنمدر نمازبه جز خدا كس

و به اين مي .مراتب باال رسيد خواند

و روايـات اهـل قرآن در. امـر، شـدني اسـت ايـن:دنـ گوي مـي�بيـت كريما روايات مي گر كسي دو ركعت نمـاز بخوانـد، يـك دعـاي مسـتجاب خوانيم

و خـواهيم آنچـه مـي خدا كه بخيل نيست، پس چرا. داردخداوند سبحان نزد

و دهد؟ زيرا نماز نمي كنيم، دعا مي .ل وقت نداريماوبا حضور قلب

و شخصي همين روايت را خوانده بود كه اگر كسي دو ركعـت نمـاز بخوانـد

ميبعد حاجت بخواهد، خداون اين شـخص از علمـا. كندد حاجتش را عنايت

و مسجد هم داشته است و در مسجد را بست رفتمسجد به قبل از ظهر. بوده

و حضور قلب هم پيدا كند در.، سپس شروع به نماز كـرد كه هيچكس نباشد

؛ لذا با خودش فكـر كـرد كـهردنماز به يادش آمد كه اين مسجد گلدسته ندا

وتهسدبايد براي مسجد گل و عملـه بّنـ اي بسازند فـالن آقـااش ايش فـالن آقـا

ب و باالخره پولش از كجا و باشد تـا اينكـه سـاخته شـد خالصه گلدسـته ياورد

و بركاته«: گفت و رحمة اهللا و دو ركعت نماز را خوانـد.»السالم عليكم ه بـود

بـه ذهـنش خطـور آنگاه. تا حاجتش را از خدا بخواهدردبهايش را باال دست


اگر كسـي دو ركعـت نمـاز بخوانـد، يـك حاجـت: گفتمي كه روايتردك

تـو نمـاز!گلدسـته بسـازد اگـر كسـي يـك كـه انـد نگفتـها مستجاب دارد، ام

! ساختي؟ميواندي يا گلدستهخ مي

نمـاز،واقعاً بـا حضـور قلـب گلدسته نسازيم، بلكه مواظب باشيم در نماز پس

اساونماز. بخوانيم و نماز شب را�مرحوم محقق همـدانيت كه مثلل وقترسـد، انسان به حاجات خـود مـي نماز شب، نه تنهادر. دهد تحويل جامعه مي

و متكبـ،آنة تواند به واسطميبلكه و حسود و درخت رذالت را از دل بكند ر

و دنياطلـب نباشـد البتـه؛توانـد درخـت فضـيلت غـرس كنـد مـيو خودخواه

و اين وندخدا .خواهد بودواسطة نمازبه عنايت بايد عنايت كند

هرنماز افضل برتـرين چيـزي كـه: پرسيدند�از امام صادق.چيزي است ازاز: فرمودنـد حضـرت چيسـت؟ كنـد انسان را به خداوند نزديك مي مـن بعـد

:سراغ ندارم چيزي به جز نماز،معرفت

»�f �g �B �� (��5 �� h �K

�&� �� \ �� !i�� j �*��

� �5! ��V �O ��J&�«:اي از سورة مبارك مريم را خواندند به آيههم بعد

»&� �� l �\�&� � �D�5m �Y�X �'�5� �n �Y ��

�� . �o � �p�&! � �J��̀ ! �q��#!P�$�5 �$

!�� 4 �r ��M!� �V!0 � �7&� �$ �VO ��J&! ��1«2

و زكات سفارش كردهو تا زنده«:31،مريم.1 ».استام به نماز

2.�,��ص3ج و پـر بهـاتر از نمـاز«: 264، و معرفت خداوند، هيچ طـاعتى را برتـر بعد از شناختو: ايد كه بندة صالح خدا عيسى بن مريم گفته است شناسم؛ آيا نديده نمى و خداوند مرا به اداى نماز

».پرداخت زكات سفارش كرد تا روزى كه زنده باشم


ات شده كه هـم به تجربه اثب. خوشا به حال كساني كه به راستي مقيد به نمازند

وو هم آخرت را دنيا ـ خداوند متعال دارند و غص و يك زندگي منهـاي غـم ه

و نگراني، ميبه آنان دلهره .كند عنايت

به نماز چنان كه بايد،آنفانه ما شيعيان متأسو مسجدهاي مـات نمياهمي دهيم

و همـه بـه سـمتبهموقع نماز،. خلوت است جاي آنكه مسـاجد شـلوغ باشـد

واي بـه كسـي كـه بـه. وجود داردها ترافيك عجيبي در خياباند باشند، مسج

و در او نميت اهمينماز ل وقت به جاي اينكه نماز بخوانـد، مشـغول كـار دهد

:ديگري است

��D%�B! �] �* � �N�O �P �� R ��8 � � �S� Aرت�� J�K��& �� 8 �%��

1

ك! اگر خدا به كسي بگويد واي به تو و غصمعلوم است و غم هه گرفتار است

و تخيالت و توهمات ميو نگراني وقتـي اهميـت.دشـوئ در زندگي او حاكم

بـر انسـان، پروردگـار عـالم دسـت عنـايتش را از روي سـر داده نشـود به نماز

او مي و بهافتميها در ضاللتدارد و ها تقاضا دارم جوانويژه د؛ لذا از همگان

رادر�اين دعاي پيامبر اكرم : بخوانيد، مرتّب دل شب

».�2��Z�X �' �$� � �s� ��&� �t��5 3رت� � �� Y�u. �

��«2مـرا يـك آن بـه! خـدايا: توانيد عربي بخوانيد، به فارسي بگوييـد نميهم اگر

كـه؛ چنـان اسـته در دل شـب�ايـن ذكـر پيـامبر اكـرم. خودم وامگـذار

».غافلند نمازشانازكه، نمازگزارانىبر واىپس«:5و4، الماعون.1

2.��ص2ج,��! ا«:75، يك خدايا به ».چشم برهم زدن، مرا به خودم وا مگذار ندازة


مي زن كه هاي پيغمبر نقل ميدر سجده حضرتكنند بـه كرد مثل باران گريه

و مـي از گريـه تـر مـية ايشـان سجد كه محلِّاي اندازه '�«: نـد گفت شـد �$� � �s/� ��&�.�2��Z�X�t��5 3

رت� � �� Y�u. �

��«.

ـ به نماز انسان وقتي نداهمي وت ،ه باشـد رابطـة عـاطفي نداشـت ونـد بـا خدا هـد

را ونــد ســبحانخدا و وقتــي دســت برمــياو از روي ســردســت عنــايتش دارد

ــ كســي عنــايتش را از روي ســر و جّن را فريــباوي برداشــت، شــيطان انســي

آدمي انسان را به خودش واگذاشت، يك لحظه پروردگار عالماگر.دنده مي

ج كهميايي به مي نعمتازرسد و با آن نعمت هاي الهي سوء استفاده هـا، كند

،ه شـود واگذاشتشبه خودانسان وقتي ها اينكه از اينتر مهم.رود به جهنّم مي

ميصفت رذيله انسـان كـه يـن اسـتاو معناي صفات رذيله كند در او رسوخ

مي بي : آيد ادبي بار

�� ! %� � �B �C�� D! �

� E ��F� � �D��

نمازبه توجه ويژهجز آيةاي آيه اگر هيچو زاست مصيبت حقيقتاً وند متعالرابطه نداشتن با خدا

��D%�B! �] �* � �N�O �P �� R ��8 � � �S� Aرت�� J�K��& �� 8 �%�كهنداشتيم� به اهميت، كافي بود

و تسـاهل در نمـاز؛ زيـرا پي ببريمتوجه به نماز كـه شـود، باعـث مـي تسـامح

.خداوند معلّم اخالق آدمي نشود

و نمـاز وقتـي.آموخـت�بيت را بايد از اهل دادن به نمازتاهمي موقـع اذان


مي�رنگ پيغمبر اكرمشد، مي اي بـه انـدازه�اميرالمـؤمنين. كـرد تغييربـ كه هيچكس نميندخواند نماز مي همـة ائمـة برابـري كنـد؛ ايشـاناتوانست

1.نداههمينطور بود�طاهرين

در نقل مي در جنگ صفين،»ريرهال ليلة«كنند شب سختيعني تيـركهها ترينِ

اده را در ميـان دو سـج، موقـع نمـاز شـب�اميرالمؤمنين، باريدمي مثل بارانو نماز شبشان 2.ترك نشدلشگر انداختند

انسـان را بـه،به قول قرآن. انجام دهدتواندميهادل شب خيلي كاربه راستي

:رساندمي»مقام محمود«

�./ � �v�&� �w�!� � �� b� �x� �� &� �� $�l �8

�D�5� !/�!� �� v/� �� v/�y �\ ��M%�K �U ��3و رسيدن به مقام خليفة اللهي است،مقام محمود .رسيدن به مقام عنداللهي

و�امام صادق حرف آخـر. كردندت را باالترين وصيهنگام وفات، بهترينكهحضرت : فرمودند اين بود

»�� !�2�, � ! �� j �̀ !�2 �8 �'�z �H�, �]� �V �O � �J&! ��«4

.29تا24ص �)' �&�% �$�#�",:ك.ر.1

�,:ك.ر.2��ص80ج �� ص4ج -,�+* �(��,؛23، ،246.ش«:79، االسراء.3 توو پاسى از اى باشد، اميد كـه پروردگـارت نافله] به منزله[ب را زنده بدار، تا براى

».تو را به مقامى ستوده برساند

4.,��ص3ج ».رسد كسي كه نماز را سبك بشمارد به شفاعت ما نمي«: 270،


ــاز را ســبك بشــمارد كســي ــل،كــه نم ــا اه ــه شــفاعت م ــت نمــي ب .رســد بي

نمــاز، بــه معنــاي نخوانــدن آن نيســت، بلكــه يعنــي فــرد نمــازشــمردن ســبك

و در مسجد نميخواند، ام مي مي؛خواندا با جماعت ل وقـتا اوام،خواند نماز

و بدون حضور قلب است هر به هر حال،ا ام،حضور قلب مشكل است. نيست

مياندا . دادت نماز اهميبه بايد شود، زه كه

سرود كه از نظر فصـاحت�بيتي در منقبت اهلخزائي اشعار پرمغز دعبلو و آن را خوانــد، آمــد�خــدمت امــام رضــاو بالغــت در حــد عــالي بــود

بعـد امـام.دعبـل اضـافه كردنـدةبه اين قصيد چند بيتخودشان حضرت نيز

وپايهعالوه بر اينكه كيس�رضا ول به او دادند، يك عبـا هـم بـه او دادنـدهـزار«فرمايـد مـي در روايـات.ام نمـاز خوانـده، بسيار در اين عبامن فرمودند

نمازهـاي يعنـي؛كه اين از باب مثال اسـت1»هر شب هزار ركعت نمازو شب

.ام اين عبا خواندهبسياري در

مي فرمايدمي كريم قرآن :يدت بدهز اهميبه نمادخواهي اگر دنياي آباد

��$�� 5�� {Y

�0�@� �D�|�� }�� :o\ �� !Z�2 �~�$� f � �?

�U�� %�8�� !� ��

�&� .K � �5�2

1.,��)�ص4ج -,�+* ،99:».- /0 .1 23 4� 5�� 4�.6 7*4� 2849 .: .8 .;.< .1 =�>�.?2@A .� .� 4B� 4� .� 2� .C. 4D 2E 4�.F 2G =� .� .H�.67I .�2F .1 .J2�.? ."K 2L =� 2� 4��4� =M 2�.F .1 .- 7I .� 2N .� .J2�.? 7I.< .OP«

و]و سختى[و هر كس از ياد من دل بگرداند، در حقيقت، زندگىِ تنگ«: 124،طه.2 خواهد داشـت،

مى روز رستاخيز او را نابينا ».كنيم محشور


و و آخـرت اعراض كند، از نماز هركس نماز را سبك بشمارد و درد در دنيـا

و تـوأم بـا. بدبختي دارد و نگرانـي و توأم با فقـر در دنيا يك زندگي ناخوش

و در آخرت هم كور وارد صف محشـر مـي خاطر ضطرابا چنـين.شـود دارد

كه شخصي در قيامت به خداوند شكوه مي مـن كـه در دنيـا كـور! خداياكند

كور هستم؟ اكنون نبودم، پس چرا

��̀ !q �� *�&62�X � �?�4.K� �5�$

��q�r�2�0��J��1زيميدر پاسخ به او مزيرا شود خطاب :ا را فراموش كرديدر دنيا

��̀ !q �v�&g �0�v�, �X�5!2�X!8 ! �x��$�v�&g �0� �%��&� .��X�2

و تساهل دارددر عقوبت براي كسي برخي از روايات، پانزدهدر ، نماز تسامح

كه يكي از عقوبتذكر شده است؛ و معيشـت تنگـي در بـه در دنيـا ها اينست

و روزي دچــار مــي آ شــود رزق خداونــد نظــر رحمــت بــه او هــم خــرتو در

و روايات بر اهتمام هرچه3.ندارد و اصرار شده اسـت، در آيات به نماز تإكيد

و تساهل از ايـن امـر مـي ،ايـن حالـت مسـلّماً بـا! گـذريم ما در عمل با تسامح

و نمي نمي و شـود از نمـاز توان خودسازي كرد بـراي نـابودي درخـت رذائـل

نمكمك كسب فضائل و .توانيم به مقام آدميت برسيميگرفت

»پروردگارا، چرا مرا نابينا محشور كردى با آنكه بينا بودم؟: گويدمي«: 125،طه.1

و آن را به فراموشى سپردى، امروز همان همان طور كه نشانه: فرمايدمي«: 126،طه.2 هاى ما بر تو آمد

».شوى گونه فراموش مى

�!�+*,:ك.ر.3 �Q�«:22ص =;.� 2L . .-4�46 2' 4� 23 4� .I .N . .R 2� =SPPP =�A .� .- 4�� TN .0 = .� .- 4�2� .�4U =S =L=V2# . .� =I.W4��>W� .-X�4�.? YZ .C .8P«


اين نمازهاي سرسري خـوب. اهميت دهيد بسياراز همة شما تقاضا دارم به نماز

و رفع تكليف مي مراتـبو مقامـاتا اينطور نيست كه انسان را بـه كند، ام است

خواهـد، نمـاز حضـور قلـب خواهـد، نمـاز نافلـه مـي نمـاز ادب مـي. برساند باال

و خدا شودايدبنماز. خواهد مي و معاشقه بين بنده و.مكالمه وقتي انسـان حمـد

و كالمخواند، سوره مي و بـا او حـرف مـي وند متعـال خدااهللا را خوانده درزنـد

ميبا خدا فرد مابقي نماز، اين بـا نماز كه به مثابة يـك مكالمـه. گويد وند سخن

و توجـ اگر به راستي باال رفته باشد،خداست يـك بـه،ه باشـدو با حضور قلب

كهميجاييبه شود؛مي تبديل معاشقه با خدا در دل شب، نماز دو ركعترسد

و آنچه در دنياست در نزد :شودميترو باارزشتر مهماواز دنيا

»�D!�, �\�0 �Y�&حن��

�% �"�� &� ��4�5� �� ! ��! �� $!�� «1

ي، در دنيـا معيشـتدت ندهـ اين نعمت بـزرگ اهميـبهكسي معلوم است وقتي

و و سخت دارد ميتنگ كه چنان؛ شود در آخرت هم كور وارد صف محشر

دال شــده همــه تلــخبــراي زنــدگي در زمــان فعلــي، و يكــي از ،آن يــلاســت

بته كم هستند افرادي كه نماز نخوانند،ال. ندادن به نماز استتاهميكسانيا ام

كمبخواناپسندخدو نماز خوبكه نمـاز اگـر بـه راسـتي نمـاز باشـد،. انـد ند،

و مسـلّما گويدبتمام، خداوند متعال به نمازگزار آفريناپس از شود باعث مي

.او را اصالح خواهد كرد

1.�� *

دوم فصل

��ر �: دّومرا,��واتا&%$�م .-�ن )

:ودوّمیسگفتار درس قانون مواسات از منظر قرآن کریم

فهمیدیم که هتذیب نفس مشکل است از مباحث گذشته،و آدم شدن در سر حدّ ر بزرگان،به تعبیو کمـک حمال اسـت

می وند متعالخدا ـ ؛ لذا باید خواهد را م انسان بتواند خـدا را معّلتا ؛ زیرا عالوه بر تالش و کوشش انسان، خود قرار دهداخالق

منینباشد، وندکمک خدا :تواند هتذیب نفس کند آدمی

��

��

! �"�#$�!�%�#�1، گفتـیم م اخالق مـا شـود دربارۀ اینکه چه کنیم خدا معلّ

ــه ــن کـ ــده و ایـ ــتورالعملی داده شـ ــارج، دسـ ــورۀ معـ در سـبه دستورالعمل در مراتب حالی که آسان است، قطعاً انسان را

میو رساندمی رفیعی خـدا را معلـم واسـطۀ آن، بـه تواند انسانکـن الأقل اگـر نتوانـد رذایـل را ریشـهو.الق خود کنداخ

راآن تواندمی کند، . منایدکنرتل ها ل منازاوّ:است دستورب از پنج مرکّ سورۀ معارج، دستورالعمل

توانـد اگر به راسـتی منـاز، منـاز باشـد، انسـان مـی بود کهآن به اجلمله دربـارۀ ایـن موضـوعفیو خودسازی کندواسطۀ

می.مسخن گفتی . پردازیم اینک به بررسی دوّمین دستور

و رحمتش بر شما نبود، هرگز هيچ كس از شما پاك نمي«:21النور،.1 ».شدو اگر فضل خدا


و تهذيب نفسد يگرگراييو دستورالعمل و رفـع رذائـل مطرح سورة مبارك معارج براي تهـذيب نفـس

بـه كه دستور اولين بود كه در بحث قبل، دستورب از پنج مركّ كسب فضائل،

و محافظت از آن و مداومت دومـين. مطـرح شـد اختصاص داشت، اقامة نماز

ميدستور :فرمايد آن است كه قرآن كريم

حن� ��8 � �S� �$�$ �Y�U �K�&� �$ ��L! � ��&A �%� �

�\ �� C �4� �s�&�% ��5�1

:كه در آية ديگري نيز مشابه آن را فرموده است چنان

�� s�&� �%��5 حن� �$�$ �Y

�U �K�&� �$ ��L! � ��&

� �C �4�2

و محرومو همانان كه در اموالشان حقّى معلوم است«:25و24، المعارج.1 ».، براي سائل

و محروم حقّى«:19، الذاريات.2 ».بود] معين[و در اموالشان براى سائل

37 قانون مواسات از منظر قرآن كريم:ودومسيگفتار درس

ميدخودسازي كنيدخواهي اگر مي دتواني، بايد به هر اندازه كه و به د، يگرگرا

: دستور داده استكه قرآن شريف د؛ چنانباشيهم فكر ديگران

�!/ � �K �� C/ ��2� ��/�q

�1 �� /�� /�q �� $ ��, �\ �] �� 3� �\ �]$� @�C ��2� ��&� � �)� � f! �X�

1

مى،شريفةقرآن در اين آي دهـد كـه آنچـه بـراى خـود به مسلمانان آموزش

گونه كـه بـه فكـر يعنى همه بايد همان؛خواهند، براى ديگران نيز بخواهند مى

و خانواده هستند، به رفاه ديگران نيز بينديشند . رفاه معيشتى خود

پ دخترانوسيلة ازدواج توانندميكه كساني فـراهم كننـد يـا بـرايراهاسـرو

و بـه خانمان بي و محـلّ زنـدگي فـراهم كننـد، بايـد چنـين كننـد هـا، مسـكن

از نظــر پــذير اســت، در تــأمين نيازهــاي مــردم، اي كــه برايشــان امكــان انــدازه

و ازدواج و مسكن و پوشاك اگـر كسـي هـم بـه ايـن.، كوشا باشندخوراك

چنانچـه فـرديو در اين زمينه اقدام كنـد تواند، به اندازة وسع خود اندازه نمي

و ديگران اقالً توانند، نميوجه هيچ به و بـراي رفـع دلسوز باشـند براي اجتماع

.ويژه مستمندان، دعا كند مشكالت جامعه به

قـانون«، يعنـي»حـقّ معلـوم«اينكه قرآن كريم فرمـوده اسـت طور خالصه، به

كن» مواسات :ديرا رعايت

حن� ��8 � �S� �$�$ �Y�U �K�&� �$ ��L! � ��&A �%� �

�\ �� C �4� �s�&�% ��5�

و هر كه روزى او تنگ باشد بايد از آنچه بر توانگر است كه از دارايى خود«:7، الطالق.1 هزينه كند،

».خدا به او داده خرج كند


در قرآن قانون مواساتداده اسـت، نعمت انسانست كه هراندازه خداوند به به اين معناقانون مواسات

و اگـر علـم دارد،. در آن شريك شوندهم ديگران اگر مالي دارد، در مـالش

و اگر وجاهت دشخصـيو در علمش و اگـر قلـم دارد،اور وجاهـتت دارد،

و باالخره هـر نعمتـي كـه دارد، و در قلمش ديگـران را در آن شـراكت دهـد

و خودخواه نباشد .خودخور

عمـل بـه قـانون اسـت كـه ايند،ه داشته باشيكه بايد به آن توج مطلب مهمي

و زكـات پـرداختن غير از كاري، مواسات در.اسـتو شـرعي واجـب خمـس

بيش از يك آيـه نيسـت،اصطالحي فقها زكات وجوبِع به راجكريم، قرآن

:فرمايد كه مي

�� q �� P� �s�&� �%

��5 �� g��1بـيش از يـك، راجع به خمـس همچنين.نازل شده استهم در مدينهاين آيه

: فرمايدمي آيه نداريم كه

�� K�2 �̂ ! �K� ��5�%�K�� $� �� ) � �D�a� 39� �...�2

داين قانون مرتبه دربارة قرآن كريم صدهار مدينه نازل شده است؛ اماآيه نيز

و زمان،و هم در مدينهه در مكّهم. سخن گفته است،مواسات آيه بعد از آيه

و مكان بعد مكان .چنين آياتي نازل شده استبعد زمان

».اى بگير از اموال آنان صدقه«: 103التوبة،.1

».و بدانيد كه هر چيزى را به غنيمت گرفتيد، يك پنجم آن براى خدا«:41، األنفال.2


كنـيم، چندصـد آيـه مارشت را شـ اگر بخواهيم آيات مربوط به قانون مواسا

و اين تعداد آيه، مي .قابل توجه استشود

و زكات در ايـن اسـت كـه و تفاوت قانون مواسات با خمس در بـاب خمـس

و اگر حاكم اسالمي بتواندالنّ حقّكسي آن را نپردازد، اگر، زكات ،اس كرده

و اگر كسـي خمـس ندهـد، مـال امـام زمـان زكات را از او مي در�گيرد

ووجومالش بنـابر ايـن بـدهكار.ف كنـد تصـرّ در امـوالش توانـد نمـيد دارد

، كنـدف تصـرّ آن مـال را توانـد نمـي تا بدهي خود را ندهد،،و خمس زكات

و امام زمان زيرا ،ا راجع بـه قـانون مواسـات ام؛ شريك هستنددر اموالش فقرا

و حقّ .خيلي جدي است النّاسي نيست، بلكه يك تكليف گرفتني

در آيات فراواني به قانون مواسات اشاره فرمـوده اسـت؛ از جملـهم قرآن كري

بايد دو بال داشتهد،اگر متّقي هستيكه فرمايدميدر آيات ابتدايي سورة بقره،

و يكي بال رابطه با مردمدباشي :، يكي بال رابطه با خدا

��v�&@ �!, �+�&� '�

�8 �� m��Bرت�/�� , �K��&��/8 � �S� A��

��8�D%/� 2�� _

�&! ��$�D%�K��8�VO ��J&� �$! � �K �� R!2�q �1 ��D%��

�2�8�1را،بعـد از نمـازو شـده مطـرحل نماز اوآيات، در اين رسـيدگي بـه ديگـران

در«:3و2البقر،.1 مايه هدايت تقواپيشگان]و[ترديدى نيست آن هيچ] حقانيت[اين است كتابى كه

مي است، آنان كه به غيب ايمان مي و نماز را بر پا و از آنچه بـه ايشـان روزى داده آورند، ايـم دارند،

».كنند انفاق مي


و واسطةبهانسان بنابر اين،.اند خواسته رعايت قـانون مواسـات،با نيزاقامة نماز

ارا معلّوند متعال تواند خدا مي و در اثر عمل به اين دسـتور، خالق خود كندم

.كم به مراتب بااليي برسد كم

كه اگر اين تكليف را ادا نكنـد، گنـاه استاي به اندازهاهميت قانون مواسات

وبزرگ معمـوالً كسـي بـه ايـن؛ اما متأسفانه براي اوستجهنّمي مرتكب شده

را،خيلي مرد باشدكسي اگر. كند قانون مواسات عمل نمي و زكـاتش خمس

و دهد، ام مي اسـت، فرزنـد خـويشا اينطور نيست كه به هر اندازه به فكـر زن

.به فكر ديگران هم باشد

آثار رعايت قانون مواساتكه نتيجهينلپياده شود، اودر جوامع اگر به راستي قانون مواسات دهـد،مي اي

ست، براي اينست كـه بـههزيادريفقاي در جامعهاگر.ه استجامعازرفع فقر

. شود قانون مواسات عمل نمي

و معجـزه ظهور فرمايند�حضرت ولي عصرهنگامي كه ، با خـرق عـادتو شـش شـبانه روز بـر دنيـا مسـلّط مـي به يك شبانه روز در دنيـا مسـتقر شـوند

به مي و و خرق عادت است و اينها معجزه خواهـد خـدا مـي قرآن، تعبيرشوند

و مي رادشو چنين شود ا بعـد امـ،گيردمي فراو عدالت اسالمي سرتاسر جهان

شـدن حساب خرق عادت حسـاب معجـزه نيسـت، بلكـه حسـاب پيـاده از آن،

و احكام اسالم است قـرآن در ميـان مـردم پيـاده شـود، راستيبهاگركهقرآن


و ازدواج در رفاه و مسكن و پوشاك قرار خواهنـد همة مردم از نظر خوراك

ع.گرفت و در ايـن پـنج سـال حكومـت كردنـد�نوان مثال اميرالمؤمنينبهو نهـروان، بـار مصـيبت جنـگ مدت، سـه و صـفين بـردن بـراي از بـين جمـل

ا بـاالخره�حكومت اميرالمؤمنين توانسـتند حـدود پـنج سـال واقع شـد؛ امـ ك رااين�مرحوم مجلسي.ندنحكومت مي در بحاراالنوار روايت ـ كننـد نقل

�كه در نماز جمعه بعضي اوقات اميرالمـؤمنينـ شيريني استروايت خيليو! اي مردم:ندفرمود مي و همـة شـما را از نظـر خـوراك من خليفة شما شـدم

و يـك نفـر نيسـت كـه زن نداشـته و ازدواج در رفاه كـردم و مسكن پوشاك

و يـك نفـر نيسـت كـه از نظـر و يك نفر نيست كـه خانـه نداشـته باشـد باشد

و پوش مي.اك در مضيقه باشدخوراك اي مردم من كسي هسـتم: فرمايند بعد

از معلـوم مـي1.آوردمرا آب از فـرات كه بـراي شـما را بـهآب،فـرات شـود

.اند به كوفه آورده براي همگان يا هر طريق ديگري، كشي لولهصورت

درل نتيجهاگر به راستي قانون مواسات پياده شود، او اش اينست كه همة مردم

ميرف مي كه مدعي استياسالم. شوند اه توانم جهـان را اداره كـنم، بايـد من

باشـد كـه بتوانـد وجود داشـته قوانينيو دين، در قرآنيعني بايد؛چنين باشد

و گسـترش عـدالت از اولويت. جهان را اداره كند و هاي ادارة جهان، رفع فقر

1.,��[ص40ج �� ،327:»I.� 402# .� 2X =\�.� 29.? >"4U 5( 48�.� >�4U Y@ .G.? I.�� =� 2��4� .�.� 2O.? � .�4] =̂ 4< 2_ .- > =R 2� =* =N2̀ � .�4a .L =� 2� 4b� .� 23 4� =Z . 2� .- T*TV�ترين همة مردم كوفه اكنون داراى وضعيت خوبى هستند، حتى پايينـ

مى افراد، نان گندم مى آب گواراي فرات استفاده و از ».كند خورد، خانه دارد،


اگـر بـه.شـود پـذير مـي كه با عمل به قانون مواسـات، امكـان است ايجاد رفاه

ايـن معنـاي. شـود رفـع مـي فقر اجتماعي راستي به قانون مواسات عمل كنيم،

و ايندر قانون مواسات اسـت الهـي از شاهكارهاي آيات دستور، قرآن است

.ا معموالً نيستيمام،بايد چنين باشيمكه

خود را خـدمتگزار يكـديگر خواهنـد اگر مردم به قانون مواسات عمل كنند،

و ميدانست گـرا.دنـكن مـي گشـايي گـره از كـار ديگـراندنتوان به هر اندازه

نـاه كبيـرهگچنـين نكنـد،اامـ،بگشـايداي گـره ديگـري كسي بتواند از كـار

كه نقل شده. مرتكب شده است من�امام صادق است وادر منبر رفته بودند فـردي. نكنيـد اينقـدر دل مـا را خـون!اي شـيعيان مـا: در وسط منبر فرمودنـد

اهللا: گفت مي! يابن رسول و شما را امام دل چگونـه دانـيم، ما مريد شما هستيم

ابـه منـ وقتـي روز قبـل چنـد تـو،: فرمودنـد�ايـم؟ امـام شما را خون كـردهواي پياده،آمدي مي و به تو گفت مرا سوار كـن خسته كنار جاده ايستاده بود

بيا توانستي او را سوار كني، امميگرچه و با و اعتنايي گذشـتي سوار نكردي

كسـي، كه به قانون مواسات عمل نكندكسي.ياهدل ما را خون كرد اينگونه

كهگرا باشد،لكه تجم دل امـام زمـان هسـتند، مردم در مضيقة مالي در حالي

1.كند را خون مي

ن رود؛ ولي اگر اين قانو ات، فقر اجتماعي از بين نميبدون رعايت قانون مواس

به عنوان مثال،. رعايت شود، بسياري از مشكالت معيشتي برطرف خواهد شد

�@�a�c,:ك.ر.1 L+�� 445تا 424ص.


فانه بـين تمـامي اقشـار در جامعه وجود داردگرايي كه االنلاگر تجم و متأسـ

و بــه جــاي آن رفــاهنيــز هســت تمــام آيــا،قــرار گيــردگرايــي، برداشــته شــود

، هـا در عروسـي هـاي وپـاش اگـر ريخـت؟ شـود مـينرفـع معيشـتي مشكالت

و، مسافرتها وليمه و سـادهها سوغاتيها جـايگزين آن زيسـتي برداشـته شـود

وميرفع آنگاه فقر از جامعه گردد، ترين نيازهاي خود، كسي در ابتداييشود

و پوشاك و خوراك و مسكن و جهيزيه .ماند نميمانند مسائل ازدواج

:گناه فراواني داردگراييلتجماز نگاه قرآن كريم،

��$�!U �P�5�̀ !K ��:&� !��!U/ �P�5�̀ !K/ ��:&��/A3%حن �=�$3>/ �-�$A3 ��// ��// ��3%// �K �U�8'A3M ��!//� �$'3nY// �0�*//� � �d��A�%� �!//0 ��//

�l�q�v//�&@ Aرت� �

�$��زب�%� �!0 �D$ � �Y �J�8�Q � ��2 �U�&� �>T �\

�&� �1م معناكردن حقيقتاً هـا در روز چپي دست فرمايديم. شكل استو فهم اين آيه

و بدبخت هستند برقبل از اينكه به جهنّ؛ آنها قيامت چقدر شوم ند، زير دودوم

ميو هرم جهنّ بـراي ايـن ايـن نـوع عـذاب، شـود به آنها خطاب مـي. سوزندم

و تجملدر دنيا كه است گرايـي شـما سـبب شـد كـه تجمل. گرا بوديد مترف

و حيــف دزدي. گنــاه كنيــد و اقــالً گرايــي اســت تجمــل از آثــارهــا ميــلو هــا

در هشت هفت ل اثـر صـفت رذيلـه كـريم قـرآن.آيـد پديـد مـي گرايـي تجمـ

در«:46تا41قعة، الوا.1 و سـايه] ميان[و ياران چپ كدامند ياران چپ؟ آب داغ، و اى از دود باد گـرم

و بر گناه بزرگ پافشارى و نه خوش، اينان بودند كه پيش از اين ناز پروردگان بودند، تار، نه خنك

».كردند مي


و گرا بوديد، گناهان بزرگي هم از شـما سـر زده اسـتلفرمايد چون تجم مي

.امروز گرفتار هستيد

ها،، شيوة زندگيهاو جهيزيهها ازدواج نوع! گرا نيستيم؟لكداميك از ما تجم

و آمدها دربه طرز رفت و بـي عيد نوروزويژه و بـاري با آن همه گناه هـا، بنـد

هـايو رذيلـه دوري از ايـن گنـاه راه.گرايي اسـتلتجم هاي همگي از نمونه

. زيستي است ساده رعايت، منتج از آن

مطرح توسط مقام معظّم رهبري خيرا كه در چندسالةاقتصاد مقاومتي موضوع

ه واقـع شـود به راسـتي بايد،شده است شـدن آن كـار پيـاده البتـه. مـورد توجـ

و نمي نمياام، مشكلي است و حتماً بايـد توانم شود در قاموس انسان راه ندارد

و االّ نوع اين اقتصاد مـا مـريض هرچه پيش برويم، اقتصاد مقاومتي پياده شود

و اين جامعه، هميشه و محتاج اسـتبدخواهد بود از اركـان ايـن يكـي. بخت

مي زيستي است اقتصاد مقاومتي، ساده م كه باعث ديگـران به حتاج شود جامعه

و جامعه به همراه دارد غناي عجيبي،زيستي سادهاصل.دنباش : براي شخص

»�� 7 � �


��%//� � �\ �� C// �4

� �s�&� �%//��5 حن� ��//8 � � �S�//�Y$�و�$�

�U �K�&� �$ ��L!// � ��&

� �C// �4� �s�&� �%//

��5 حن� �$��،ر مسلمانان قانون در تهـذيب نفـسا رعايـت كننـد، عـالوه بـر اينكـه مواسات

هم اند، برداشتهيهاي مهم قدم مياز عموم جامعه فقر .گردد رفع

و هــاي در زمينــه�بيــت اهــل روايــتفهــم بســياري از آيــات قــرآن كــريماد ات كـه در اقتصـسـاقـانون مو همـين. نـدارد علـم اقتصـاد اقتصادي، نياز بـه

فقـر بـراي. تواند به راحتي فقر اجتماعي را از بين ببرد اسالمي وجود دارد، مي

و به تعبير روايـات،. بار است، به راستي فالكتجامعهيك فقـر سـخت اسـت

: كند انسان را به كفر نزديك مي

»�D�5 �Y�� &� �M! �0�D%�Z�8

��Y ��0«1و اين تال و كوشش، لذا بايد براي رفع فقر، تالش نمود هـم.واجـب اسـتش

و مسـئولين بايـد در ايـن راه قـدم بگذارنـد و هم حكومت . مردم وظيفه دارند

اسالم اي به نام جامعه اگر.فقر موجود باشد اصالً معنا ندارد در جامعة اسالمي

و مـا. نيسـت واقعـي، اسـالم جامعهاسالم اين در آن وجود داشت، باز فقربود

و براي معتقديم كه اسالم ديني از جوامـع آمـده هـا سـختي رفـع جهاني است

و بـرادري اتّ،ل چيزي كه آوردهاواست؛ لذا و انسـان حاد رفـع،بعـد از آن هـا

.فقر عمومي است

1.,��ص2ج ».نزديك است كه فقر به كفر منجر شود«: 307،

:وسوّمیسگفتار درس�بیت در سیرة اهل قانون مواسات

، م اخــالق مــا شــودمعّلــ ونــدچــه کنــیم خدادربــارۀ اینکــهکـه م در سورۀ معـارج دسـتورالعملی داده شـده اسـتیگفت

و اهکارهـارایـن، هتـذیب نفـس برخالف سـختی آسـان اسـتوعده داده اسـت کـه اگـر کسـی بـه ایـن پروردگار عاملـ بپوشـاند عمل جامۀ دستورالعمل و م اخـالق او مـی ، معّل شـود

، در زیـر سـایۀ عنایـات اهلـی، با تالش و کوشش خود انسان.تزکیۀ نفس کند و به مراتب واالیی دست یابد تواند می

پراجع به اّولین دستور از یعنی موضوع نه،گانجدستورالعملپـساز. مقداری صحبت کردمامهیّت به مناز و مداومت بر آن،

آن دربارۀ رابطه با مردم و قانون مواسات، مطالبی بیان شد که ، هم جامعـه به قانون مواسات عمل کنندافراد اگر جداً مهۀ

بــه دلیــل امهیّــت. و هــم شخصــیّت آهنــا، اصــالح خواهــد شــدو گفتار نیز دیگرگرایی، این درس موضوع قانون مواسات

.به مهین موضوع اختصاص دارد


�مواسات در زمان پيامبر قانونو ســربلند اســت كــه پيــروزيتــملّ وو موّفــق و فــداكاري و ايثــار بــا گذشــت

را به خوبي احيا كندقانون مواسات ديگران بر خود، داشتنممقد.

حكومـت براي برانـدازي،به مدينه آمدند، دنياي روز�وقتي پيغمبر اكرم حـدود،حضـور حضـرت در مدينـه در ده سـال. قـد علـم كـرد نوپاي ايشان،

كمـكو همـة دشـمنان نيـز ها جلو آوردنـد جنگ براي مسلمان هشتادوچهار

را كردند مي و امكانـات، تعـ از نظـر آنـان. شكسـت دهنـد تا پيامبر و نيـرو داد

و محدوديت قرار داشـتند؛ بسيار زياد بودند، اما مسلمان ها از هر نظر در اقليت

و گذشـت ها بود مسلمانآنازو موفقيت پيروزياما با اين وجود، ، زيرا ايثار

و مواسات، در ميان آنان رواج داشت، در نتيجه توانسـتند بـا نبـودو فداكاري

�49بيت قانون مواسات در سيرة اهل:وسومسيگفتار درس

و اي كــه در اواخــر حيــات گونــه؛ بــهندوپيــروز شــ انــات، امك تجهيــزات

شد�پيامبراكرم نيز با اين اسالم فـتح خبر دادند كه دنيا پيامبرو، مكّه فتحرا�پيامبر اسالم. خواهد شد و فرمودندحلقة در كعبه :گرفتند

»� f ��4 �$� � �)� � �'�� }�� '� f ��

�4 �$� f ��/� �$ �7 �b

��5/ �l � �Y/ �J�� $� �7/ � �5 �$� f ��

� f ��4 �$ �� 7

�4� �� ̂ �$� f ��2�"«1

، مثـال عنوانبه.جامعه به اين سمت در حركت بود�در زمان پيغمبر اكرممي�پيغمبر اكرم روزي وب انصـاري رفتند كه به خـانوادة ابوايـ براي نماز

پس از ورود�رسول خداهمان كسي است كه وب انصاري ابواي. رسيدندديدنـد پيـامبر2.او شـدند ميهمـانوهدر خانـة او سـاكن شـد مـدتيه مدينه،ب

انـدو آنجا نشسـته كنار كوچه پهن كردهراان، وسايلشاش با خانوادهوب ابواي .

خـانوادة يكـي از مهـاجرين: گفـت ابوايوب؛علّت اين امر را جويا شدندپس

و و چـون جايي براي زندگي نداشت توانسـتيم دو نمـي هـر در منزل ما هستند

ننگ براي ما ماية، ديدم اگر مهاجرين در كوچه بمانند، در خانه زندگي كنيم

و من در است، ام وا اگر او سرپناه داشته باشد مايـة كوچه باشم، طوري نيست

1.�� HK �6�#� ��h,ص1ج ج«: 209، و خدائى رازمعبود و او خداوند يكتا نيسـت، يگانـه اسـت

و بنده شريكى نيست، وعدة خود را به و سـپاه اسـ جاى آورد، و يارى داد و حـقّ را اش را نصرت الم

و گروه و عزّت بخشيد، ». هاى كافران را مغلوب ساخت سرورى

�#��:ك.ر.2 i !�j3� k�A)\l,ص1ج m؛ 498، �A�#� *A+�9j�A�g��l,ص1ج ��A6�#؛ 502،HK �� h,ص1ج ،209.


را؛ لذا خانهافتخار است و خودم در كوچه آمدام !ماهبه خانوادة مهاجر دادم

ا جامعه اگرحال و نگـاه حركـت كنـد، مسـلّما وضـعيت او، اي بـا ايـن نديشـه

ميويژ به بهشود؛ه موضوع اقتصاد آن، اصالح با اما اگر چنين نباشد، خصوص

و حيـف تحريموجود و معيشـتي هـاو دزدي هـا ميـلو هـا ، وضـعيت اقتصـادي

و فداكاري، جداً قـانون مواسـات. گيرد سامان نمي و گذشت پس بايد با ايثار

و كارها رفع اجتماعي فقرتا پياده شود در همة سطوح .اصالح گرددشود

اهتمام عمومي به قانون مواساتبه تر نيز بيان كرديم، كه پيش چنان زكـات اصـطالحي كـه فقهـا وجوب راجع

مي در رساله در اسـالم دارد، فراوانـيتو راجع به خمس كـه اهميـ نويسند ها

، صـدها آيـها راجع به قانون مواساتام، نداريم براي هركدام بيش از يك آيه

موجـب، هـا را دارد باالترين ثـواب قانون مواسات عالوه بر اينكه. وجود دارد

و مهـم نظـم اجتمـاعي، خيـري بـه عاقبت تـر از همـه، باعـث، تـوازن اقتصـادي

.موفقيت در تهذيب نفس است

و ثــواب رعايــت مواســات، روايــات فراوانــي وجــود دارد در. دربــارة پــاداش

،بـرآوردياگـر انسـان بتوانـد حـاجتي از مسـلمان كـه بعضي از روايات آمـده

يـك«معادل در برخي روايات1.باالتر استخانة خدا طواف ده بار از ثوابش

1.,n��ص2ج ،194 :»قَضَـاء .- 7o .�.h 23 4� =* .p2�.? 43 4� 2$=2q 4I .c� .GA 2� .8 >@A .8 rA>F .G 7o .�.hبـرآوردهـ

و تا ده طواف را شمردند و طواف ».كردن حاجت مؤمن، افضل است از طواف


و عمر و مبرورةحج و عمـرة مقبـول«، گاهي1»مقبول و حتّـي تـا2»بيست حج

و مبرور« و عمرة مقبول عمـومني كـه اال حجـ.شمرده شده است3»هزار حج

يكام؛ روند، صحيح استميافراد هما و مبـرور معلوم نيسـت درصد مقبـول

:بودن صاحب آن بستگي دارد بودن عمل، به متّقي، زيرا مقبولودشواقع

��رت�� , �K�&� �� )� �� l ��, �8!K� ��

4

دن مبـرور بـو. بودن آن است» مبرور«باالتر از مرتبة مقبول بودن حج يا عمره،

و عمـرة كسـي عـالوه بـر پذيرفتـه شـدن در درگـاه به اين معناسـت كـه حـج

و و مسلّماً اين نوع از حج و تحسين الهي واقع شود پروردگار، موجب تشويق

كردن به خلق خدا، چنـين ثـواب با اين وجود، خدمت.عمره، بسيار نادر است

.عظيمي را در پي خواهد داشت

1."�s:»>*A .c .- >0A .8 =S .�.F .N =� .� .u 2�=� r>F .G 4S .@2# 48 � .� .v4� .C4� =�=& .G 4L 2c.? .*2Wراـ هر كس در راه حاجت برادر مؤمنش گـام بـردارد تـا آنو يـك عمـرة،و مقصودش ثواب خدا باشد روا كند خداى عزّوجل برايش مانند پـاداش يـك حـج

».بنويسد پذيرفته

2.,"�s 193ص :»y� .G.? 73 4� 2$ =� 7z 4L 2� 4I .c� .G =b� .p .� .�I >& .G .3 4 2�48 23 4� 4S .{4Uـ برآوردن حاجـت مـرديحج نزد خداوند محبوب،مؤمن ».تر است از بيست

3.,|-@�� }��b=«: 237ص .p.64I .c� .G43 4� 2$=2q=* .p2�.?23 4�4JA2�.?7IA >& 4G7IA.� .�.F =�� .g4�A 4,�.# .�ـ بـرآوردن�4حج مقبول با همة اعما ».لش برتر استحاجت مؤمن از هزار

مى«:27المائده،.4 ».پذيرد خدا فقط از تقواپيشگان


و ديگران به فكر مسلمان بايد ممقـد خـود، بر حاجـت حوائج ديگران را باشد

رو بـه ايـن اسـت كـه اقتصـاد،فـراوان نتيجة اين تقدم عالوه بـر ثـواب. بدارد

هم گذارد سالمت مي در گانو و ازدواج و مسكن و پوشاك از نظر خوراك

.خواهند بود رفاه

وو مسلّم واضح امر، اين و درس اقت فرمولنيازي به است صـاد هاي اقتصـادي

كنـد كـه، آن را براي ما اثبـات مـيو هم انديشيدن بلكه هم تجربههم ندارد،

و پسـرها گرايي از عروسي تجملاگر هـا برداشـته شـود، آنگـاه همـة دخترهـا

ل.توانند ازدواج كننـد مي بسـياري از اسـت كـه امـروزه موجـب گرايـي تجمـ

و اقتصـاد را نيـز فلـجها بدبختي و جامعـه شـده گـرا. كـرده اسـت براي افـراد

تواند بكند نميهيچ غلطيهم گرا نباشيم، دشمنلتجم:

»�� 7 � �


ازها ميلو حيف وسطح بايد و دولتـي حكومتي هاي دستگاهنيز از ميان جامعه

آتش جهـنّم با خود، يك ريال از مال مردم را بردارد،كه كسي. برداشته شود

و خرج�اميرالمؤمنين. است حمل كرده كردن تأكيد فراواني بر نوع استفاده:دنفرمايمي به استاندارهايشاناي آن حضرت در نامه. داشتندالمال بيت از

»��!�q �$ �* �+�� O�q�5�%� �q�M�5�*�0 ��%�/ �]�

��/رت�%��6/��2 � �%� �g/ �4� �$� �D�|/� ��!/�y

�0 ��F� �$ �*�0!� �8�� $ �#! �\ �K

�&� �� J�q �$�� J�q� �$ �* �+�&% �(�

�� Y�~ ��F� �� K�, �U�X رت�'� �K�� K

�&� �̀ � �%��5«1

ميحضرت كه به عمال خود دستور ميبه من وقتي دهند قلمسر،دنويسي نامه

ر كنرا در نامـة خـود؛يـد بـين سـطرها فاصـله نينداز؛يدو درشـت ننويسـديـ يز

داگر جان كالم را ننويسييد، زيرا جان كالم را بنويس فقطويدفرسايي نكن قلم

و قلم درشت باشد، كاغذ زياد مييو بين سطرها فاصله باشد و مصرف شـود

.را نداردها وپاش ريختها تحمل اينگونه المال مسلمان بيت

�جملة اميرالمـؤمنين يك به همين فقط گان اعم از مردم يا مسئوليناگر هم. شودميو نابود رفع فساد اقتصادي، آنگاهندعمل كن

1.,H��~و جمـالتقلم«: 310ص،1ج و فاصـلة سـطرها را كمتـر كنيـد هاى خود را ريـز بتراشـيدبهاضافى و اصل مطلب را و مبـادا قلـم را حذف كنيد فرسـائى كنيـد كـه بـه عبارت مختصر بنويسـيد

را المال مسلمين تحمل ايـن خـرج زيرا بيت.(المال مسلمانان نبايد زيانى متوجه شود بيت هـاي اضـافي

».)ندارد


�زندگي معصومينقانون مواسات درو ســيرة اهــل . هــاي فراوانــي دارد جلــوه�بيــت قــانون مواســات در زنــدگي

ند بـا توانسـت مـت خـود، حكو پـنج سـال نزديك بـهت در مد�اميرالمؤمنينو مشكالت، ك عموم مـردم وجود همة موانع بـا كمـال ايشـان.نـدنرا مسـتغني

و اكنـون هـم! اي مـردم: فرمودنـد ان مـي دشـمن ساير شهامت در مقابل خوارج

و يك نفر فقير و در كوفه نيست و مسـكن و پوشـاك همـه از نظـر خـوراك

1.ماهوفه آوردكبه فراتازراآبيو حتّ تأمين هستند،ازدواج

توانسـتند در وقتي بود كه خود ايشان ديگـر نمـي�اميرالمؤمنين عباراتاينگذاشـت كـه خودشـان، زيرا ادارة حكومـت، نمـي ها بپردازندكارنوع به اين

و دوران چنين كارهايي را انجام دهند، نشـيني، خانـه به اصطالح اما قبل از آن

ــه تنهــايي ــيش از بيســتب ــادرا مزرعــه ب ــد آب ــا كردن ــارة.و احي يكــي از درب

و وقف فرمودند، قنات روزي كنـد كـه نقـل مـي راوي هايي كه ايشان احداث

مي�اميرالمؤمنين ازو كَندند قنات بـه مـنو قنات بيـرون آمدنـد ظهرهنگامكن.داري؟ گفتم كدوي پخته همراهچه غذا:فرمودند .فرمودند آن را حاضر

وانايشـ كدو

03 marefate nafs. j 3 -eslahi 4cdn.ahlolbait.com/files/12/download/معرفت نفس _ ج3.pdf ·...

Documents