PERIODIZIMI I MOSHES SE FEMIUTPerioda prenatale:p. embrionale dhe p. fetalePerioda e latantit : p. neonatale dhe postneonatalePerioda e femiut parashkollorPerioda e moshes shkollorePuberteti Adoleshqenca SEMUNDJET NEUROLOGJIKE TE FEMIJETZHVILLIMI PSIKOMOTORIKTe folurit / faza prelinguale dhe linguale /Funkcionet senzorike / te pamurit, te degjuarit /Sjelljet sociale Motorika spontaneTestet e zhvillimit psikomotorik te latantit:latanti ne pozite ne shpine, ne pozite ne bark, ne pozite ulur, ne pozite vertikale, ne pozite ventrale, funkcionet e dores

PARALIZA CEREBRALE / PARALYSIS CEREBRALIS /PERKUFIZIM :Eshte qrregullim joprogresiv I motorikes I cili paraqitet per shkak te demtimit prenatal,perinatal dhe postnatal te trurit .ETIOLOGJIA:Shkaktaret prenatalShkaktaret perinatalShkaktaret postnatalPASQYRA KLINIKE:KLASIFIKIMI TOPOGRAFIK:QuadriplegiaDiplegia Triplegia Paraplegia Hemiplegia Monoplegia

KLASIFIKIMI NE BAZE TE MANIFESTIMEVE KLINIKE Paraliza spastike

Paraliza cerebrale hipotonike

Sindroma ekstrapiramidale / paraliza cerebrale ekstrapiramidale /

TERAPIATerapia fizikale eshte terapia kryesore e paralizes cerebrale. Kete lloj terapie e quajme HABILITIM.

HABILITIMI bazohet ne keto principe / procedura /:Indukimi i levizjeve normale, por sipas radhitjes ontogjenike.Perseritja e stimuluesve te cilet indukojne keto levizje.Me ushtrime duhet penguar krijimin e reakcioneve motorike patologjike / p.sh. Spazmen ose rigorin/

Habilitimi dhe terapia fizikale behet sipas metodave te ndryshme per sherimin e paralizes cerebrale.

METODAT ME TE NJOHURA JANE:METODA E PHELPS IT e cila afteson muskuj te caktuar ose nyje te caktuara me ndihmen e aparateve speciale per korigjimin e deformiteteve.METODA SIPAS TEMPLE FAY IT , aktivizon disa aktivitete te posaqme siq jane kordinimi, levzjet reciproke,METDA SIPAS KOBAT IT, konsiston ne arritjen e kontrakcioneve maksimale te muskujve te paralizuar.METODA SIPAS BOBATH-IT, eshte tretman qe bene inhibimin e reflekseve abnormale, ndersa stimulon ndjenjen e tonusit muskular normal. Pra ben redukimin e hipertonusit dhe inhibimin e levizjeve abnormale,METODA SIPAS VOLFIT , bazohet ne stimulimet neurorefleskive.

TERAPIA MEDIKAMENTOZE nuk vepron, perveq rasteve, kur duhet administruar DIAZEPAM.TERAPIA TJETER: terapia pune, muzikoterapia, ndihmset ortotike dhe ortopedike, metodat kirurgjike per sherimin e deformiteteve, edukimi I prinderve / ushtrime, ushqim/ ndihma e gjere e shoqerise.

RETARDIMI PSIKOMOTORIK / RETARDATIO PSYCHO MOTORICA /PERKUFIZIM:eshte simptom i funkcionit subnormal te SNQ per shkak te ndryshimeve patologjike dhe manifestohet me qrregullime subnormale senzitive , motorike, perceptive, psikike dhe te folurit.ETIOLOGJIA:SHKAKTARET PRENATALSHKAKTARET PERINATALSHKAKTARET POSTNATAL

RETARDIMI PSIKIK / MENTAL /PERKUFIZIM:eshte funkcioni intelektual subnormal i cili paraqitet ne perioden zhvillimore te femiut.KATEGORIZIMI I FEMIJEVE ME RETARDIM PSIKIK:Behet ne baze te ekzaminimeve psikologjike dhe koeficientit te intelegjences / zhvillimit , IQ /. Ky eshte raporti ne mes te moshes mentale / psikike / dhe moshes kalendarike, p.sh: nese nje femi I moshes 6 vjeqare nuk mundet me I llogarit detyrat te cilat mundet me I llogarit nje femi me zhvillim mesatar te kesaj moshe, por I llogarit detyrat e femiut me zhvillim mesatar te moshes 4 vjeqare, atehere koeficienti eshte : 4/6 =0.67. Nese mosha mentale dhe kalendarike perputhen, atehere IQ =1.0.Femijet me intelegjence mbi mesatare IQ e kane mbi 1.0.

KATEORIZIMI I RETARDIIT MENTALFemijet me retardim mental te thelle, IQ me i ulet se 0.20.Femijet me retardim te rende mental,IQ eshte prej 0.20 gjer 0.34.Femijet me retardim mental mesatar IQ eshte prej 0.35 gjer 0.45.Femijet me retardim mental te lehte IQ eshte prej 0.5 gjer 0.69.Femijet te cilet i takojne kufirit me IQ ne mes te normales dhe subnormale, IQ eshte prej 0.70 gjer 0.89.

SHENJAT KLINIKEMosaftesia e thithjes, gelltitjes, mungesa e te qeshurit, komunikimit me nenen, gjumi I gjate, te folurit nuk zhvillohet shpesh. Pra eshte evidente ngadalsimi ne zhvillimin intelektual dhe social.Zhvillimi i motorikes ne shumicen e rasteve nuk eshte atakuar, pra keta jane te levizshem.HABILITIMI: ka per qellim inkorporimin e femijeve me retardim psikik me mesin jetesor dhe te punes, ndersa vendosjen e rasteve me renda ne institucione me te posaqme.Pra keta femije duhet te aftesohen per nje jete praktike, te shkollohen te kryejne nevojat fiziologjike, marrjen e ushqimit etj.Ketu duhet pune ekipore / fiziatri, pediatri,psikologu, punetori social,defektologet, logopedet etj/

GJENDJET PAS LENDIMEVE, INFLAMIMEVE DHE TUMOREVE TE S.N.Q. DHE PALCES KURRIZORELENDIMET E KOKES TE FEMIJETNe baze te pasqyres klinike dhe peshes se traumes , ndahen ne :COMOTIO CEREBRI / tronditja e trurit /, vjen gjer qrregullimet funkcionale te aktivitetit te trurit, qrregullim I gjendjes se vetedijes dhe me amnezion retrograd, por pa demtime organike te substances trunore.CONTUSIO CEREBRI /ndrydhja e trurit /, ketu kemi lezionin e substances trunore dhe manifestohet me qrregullime te renda gjer ne norme, pareza, paraliza dhe simptome tjera cerebrale dhe ekstrapiramidaleHAEMORRHAGIA INTRACRANIALIS / hematoma epidurale, subdurale dhe intracerebrale/, jane prezente te gjitha simptomet e larte permendura te pergjithshme dhe ato lokale.

LENDIMET E SHTYLLES KURRIZOREMe se shpeshti lendohet segmenti cervikal, ne fatkeqsit e komunikacionit. Keto lendime munden me qene me prognoze infauste dhe kerkojne terapi fizikale te gjate pas nderhyrjeve kirurgjike.Lendimet e segmentit te poshem te shtylles kurrizore mund te shkaktojne pasoja mvaresisht prej lokalizimit:Lendimet e cornu anterior med. spinalis, shkakton paraza dhe paraliza te ekstremiteteve.Lendimet e cornu posterior med. spinalis, shkakton demtimet e senzibilitetit,Lendimi i traktus spinotalamicus shkakton hemianestezion te anes se kundert,Lendimi i segmentit sakral dhe kokcigeal shkakton incontentio alvi et urinae

PROCESET INFLAMATORE TE SNQNdahen ne tri grupe;Encephalitis Meningitis Polyomielitis

TUMORET E SNQKLASIFIKIMITUMORET INFRATENTORIAL, me te shpeshte jane:Astrocitoma cerebraleMeduloblastomaGlioma e truncus cerebriEpendimoma e ventriculit te IVSimptomatologjia :simptomet e rritjes se presionit intrakranial / vjellja, kokedhembja, stasis papillae n. optici /, simptomet e obstrukcionit te qarkullimit te likvorit, komprimimit te qendrave vitale etj /

TUMORET SUPRATENTORIALEMe te shpeshte jane:Craniofaringeoma Astrocitoma e hemisferaveGlioblastoma Simptomatologjia : mvaret prej regjionit ku eshte i lokalizuar tumori dhe shenjat e rritjes se presionit intrakranial zhvillohen ngadale.

HABILITIMI DHE REHABILITIMI I FEMIJEVE ME SEMUNDJE NEUROLOGJIKEPrincipi i rehabilitimit eshte i njejte me te rriturit, por ekzistojne disa specifika:

Gjate kohes se qendrimit te femijeve ne repartin pediatrik ose kirurgjik, prane tij duhet te qendroj fizioterapeuti pilot I cili duhet te bej ushtrime pasive per te penguar deformitetet dhe kontrakturat,Me terapi fizikale duhet te behet drenimi I sekretit bronkialNese lejon gjendja objektive e femiut, duhet filluar me ushtrime aktive te ekstremiteteve, kokes.Pastaj femiun duhet te ndryshoj ne meneyre te pavarur poziten ne krevat te filloj te uletNe fazen vijuese femiu duhet te qendroj ne kembe prane krevatit dhe vendosja ne ndihmese ortopedikeMandej ushtrimet kryhen ne sallen e kinezioterapise / forcimi I muskujve te dobesuar, sherimi I kontrakturave nese jane paraqite , ushtrohet te ecurit nepermes te ndihmeseve ortopedike, behet elektrostimulimi. Pra rehabilitimi behet mvaresisht prej gjendjes patologjike dhe pasqyres klinike te secilit rast veqmas.

KEQFORMIMET E LINDURA DHE LENDIMET E SHTYLLES KURRIZORESYNDROMA KLIPPEL IT eshte zvoglim i numrit te unazave cervikale ose lidhjen e tyre ne nje mase. Qafa eshte e shkurte dhe e zgjeruar. Levizjet jane te kufizuara.Terapia fizikale konsiston ne fortesimin e muskulatures se qafes dhe perdorimin e ndihmeseve ortotikeSPINA BIFIDA: mundet me qene: occulta / e mbyllur, pa protrusion te meningjeve/, aperta / e hapur, permban meningjet, nervat te cilet kane prolabuar neper vrimen ashtrore.Etiologjia :nuk dihet, por supozohet se behet fjale per embriopati.

PASQYRA KLINIKEParaplegjiaAtrofia e muskulatures se ekstremiteteve te poshtmeReflekset te dobesuar ose te shuaraSenzibiliteti I shuarIncontinentio alvi et urinaeQellimet kryesore te terapise fizikale jane:Korigjimi i deformitetve kongjenitalePrevenimi i deformiteteve sekondarePrevenimi i dekubitusitPrevenimi i retardimit psikik sekondarZhvillimi i aktiviteteve themelore motorike, tonusit muskularShfrytezimi i aparateve ortotetikeAftesimi per vetekujdesje te femiut te semuare.

PARAPLEGJIAPERKUIZIM:ETIOLOGJIA: traumat e shtylles kurrizore, infekcionet, keqformimet kongjenitale, tumoret.Pasyra klinike/ e njejte me ate te spina bifides /Rehabilitimi mjekesor :Prevenimi i dekubitusitPrevenimi ideformiteteve te ekstremiteteveRestaurimi i funkcionit te v. urinaria dhe defekimitProcedurat kinzioterapeutike kane per qellim ruajtjen e levizjeve ne nyje, ruajtjen e tonusit te muskulatures se ekstremiteteve te poshtmePergaditjen e femiut per qendrim ne kembe dhe ecjePastaj fillon tretmani intensiv ne sallen e kinezioterapise.

QUADRIPLEGIAPERKUFIZIM:ETIOLOGJIA : me se shpeshti pas traumave te segmentit cervikal, gjate kercimit ne uje, fatkeqesi komunikacioni, pas polimielitit.Pasqyra klinike: eshte e llojllojshmeSherimi:Rehabilitimi mjekesor / njesoj si tek paraplegjia, por ky program zgjerohet edhe ne ekstremitetet e siperme.

GJENDJET PATOLOGJIKE TE LINDURA DHE TE FITUARA TE EKSTREMITETEVE TE FEMIJETAMPUTIMET mund te klasifikohen ne dy kategori:Amputimet e ekstremiteteve pas traumaveAnomalite kongjenitale te cilat ne lindje manifestohen te amputuaraNe rastet e amputimeve te fituara, proteza e pare aplikohet pas sanimit te qepjes operativeNe rast te anomalive kongjenitale te ekstremiteteve te siperme, protezen e pare duhet aplikuar kur femiu fillon te ulet ne menyre aktiveKontrolla e protezave duhet te behet cdo tre muaj ne menyre qe te percillen ndryshimet e lidhura me rritjen dhe zhvillimin e femiut.

STADIUMET E PROTETZIMIT JANE PESE:Stadiumi para intervenimit kirurgjik / para amputimit, pergaditja psikike, diagnostifikimi etj /Stadiumi i operimit / duhet patur kujdes per gjatesine optimale te cungut/Stadiumi i vleresimit te rastit / mosha, gjendja e pergjithshme shendetsore, gjendja e cungut, bashkepunimi etj /Stadiumi preprotetik / fortesimi i muskujev te ekstremiteteve, ushtrimi kondicionale, ushtrime te qendrimit ne kembe, ecjes me protezen e perkoshmeStadiumi i ordinimit dhe vendsojes se protezes definitive.

AMELIA eshte mungesa kongjenitale e disa ose te gjitha ekstremiteteveACHERIA mungesa kongjenitale e doresAPODIA mungesa kongjenitale e shputes se kembes,FOKOMELIA mungesa e pjeseve proksimale te ekstremiteteveADACTILIA mungesa kongjenitale e gishtrinjevePOLYDACTILIA prezenca e gishtrinjeve me numer me te madh,SYNDACTILIA disa gishtrinj ne mes veti jane te ngjitur,ARACHNODACTILIA gishtrinjet jane shume te gjate.BRACHIDACTILIA gishtrinjet jane te shkurterCLINODACTILIA gishti I vogel eshte I lakuarCOMPATODACTILIA gishtrinjet nuk munden plotesisht te shtrihen per shkak te kontraktures fleksive

TRETMANI FIZIKAL:Fillon pas intervenimit kirurgjik dhe konsiston ne:Procedurat e kinezioterapiseElektroterapise Termoterapise Hidroterapise Terapia e punes / rritja e tonusit te muskulatures, prevenimi i kontrakturave, atrofise, ankilozes se nyjeve etj /