Starostwo Powiatowe w Zwoleniu

STRATEGIA ROZWOJU POWIATU ZWOLESKIEGO

na lata 2016-2022

Zwole, 2015

Spis treci

WPROWADZENIE5Przesanki opracowania aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego5Gwne cele opracowania aktualizacji strategii7Metodologia procesu aktualizacji strategii10CZ I. DIAGNOZA POWIATU ZWOLESKIEGO121.Podstawowe informacje o powiecie122.Zagospodarowanie przestrzenne182.1.Uwarunkowania ochrony rodowiska naturalnego192.2.rodowisko przyrodnicze312.3.Komunikacja i infrastruktura techniczna362.4.rodowisko kulturowe472.5Turystyka, agroturystyka i kultura573.Sfera gospodarcza673.1.Gospodarka673.2.Rolnictwo714.Sfera spoeczna734.1.Demografia734.2.Bezrobocie784.3.Budownictwo mieszkaniowe824.4.Porzdek i bezpieczestwo publiczne834.5. Ochrona zdrowia904.6.Pomoc spoeczna974.7.Owiata i wychowanie1014.8 Infrastruktura telekomunikacyjna104CZ II. ANALIZA SWOT112CZ III. ANALIZA M-M117CZ IV. WIZJA I MISJA ROZWOJU POWIATU ZWOLESKIEGO119CZ V. CELE STRATEGICZNE ROZWOJU1211. Cele strategiczne1212. Cele operacyjne i zadania123Priorytet 1. Dynamiczny rozwj Infrastruktury i poprawa komfortu ycia mieszkacw123Cel operacyjny 1.1. Kontynuacja inwestycji w zakresie infrastruktury wodocigowej, kanalizacyjnej123Cel operacyjny 1.2. Wsparcie dla rozwoju infrastruktury drogowej oraz lokalnego ukadu transportowego123Cel operacyjny 1.3. Rozwj wybranych elementw infrastruktury majcej wpyw na bezpieczestwo i wysoki komfort ycia mieszkacw124Cel operacyjny 1.4. Rozwj infrastruktury sucej wykorzystaniu energii ze rde odnawialnych125Cel operacyjny 1.5. Poprawa konkurencyjnoci powiatu poprzez rozwj infrastruktury inwestycyjnej126Cel operacyjny 1.6. Uatwienie mieszkacom powiatu dostpu do usug medycznych oraz skutecznych form integracji spoecznej126Priorytet 2. Rozwj turystyki i rekreacji oraz ksztatowanie wizerunku powiatu128Cel operacyjny 2.1. Opracowanie i wdroenie skutecznej kampanii promocyjnej dla potencjalnych inwestorw i turystw128Cel operacyjny 2.2. Stworzenie i rozwj zintegrowanego produktu turystycznego o zasigu oglnopolskim w oparciu o dziedzictwo zwizane z yciem i twrczoci Jana Kochanowskiego129Cel operacyjny 2.3. Rozwj infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej na terenie powiatu130Cel operacyjny 2.4. Rozwj agroturystyki i ekoturystyki na terenach wiejskich130Cel operacyjny 2.5. Rewitalizacja obszarw zdegradowanych oraz poprawa adu przestrzennego131Cel operacyjny 2.6. Szeroka cyfryzacja lokalnej administracji, w tym dynamiczny rozwj e-usug132Cel operacyjny 2.7. Zwikszenie kompetencji kadr, szczeglnie w zakresie uycia TIK oraz innowacyjnych rozwiza133Priorytet 3. Rozwj kapitau spoecznego i gospodarki, w tym rolnictwa134Cel operacyjny 3.1. Poprawa i promocja atrakcyjnoci i konkurencyjnoci inwestycyjnej przedsibiorstw w zakresie innowacji oraz rozwj instytucji otoczenia biznesu134Cel operacyjny 3.2. Wsparcie rozwoju nowych firm, w szczeglnoci w branach istotnych z punktu widzenia powiatu136Cel operacyjny 3.3. Wielofunkcyjny rozwj rolnictwa137Cel operacyjny 3.4. Wzrost zatrudnienia w powiecie i przeciwdziaanie bezrobociu139Cel operacyjny 3.5. Wsparcie dla transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie oraz przechodzenia na gospodark niskoemisyjn140Cel operacyjny 3.6. Ograniczenie emisji CO2 i innych gazw cieplarnianych na terenie powiatu141Cel operacyjny 3.7. Podniesienie poziomu wiedzy i kwalifikacji kadr pod potrzeby nowych specjalizacji gospodarczych ze szczeglnym uwzgldnieniem profilu powiatu142Cel operacyjny 3.8. Rozwj spoeczestwa informacyjnego i teleinformatyzacji143CZ VI. SYSTEM WDRAANIA STRATEGII144System instytucjonalny wdraania strategii144Finansowanie strategii146CZ VII. MONITOROWANIE, OCENA I KOMUNIKACJA SPOECZNA151CZ VIII. ZACZNIKI152Zacznik nr 1: Indykatywny wykaz wstpnie zidentyfikowanych projektw inwestycyjnych i spoecznych152Zacznik nr 2: Wykaz wskanikw monitoringowych157CZ IX. SPIS WYKRESW, TABEL, RYSUNKW165

WPROWADZENIEPrzesanki opracowania aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego

Niniejsza strategia powstaa w wyniku procesu aktualizacji i opiera si na Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego opracowanej w 2007 roku przez podmiot zewntrzny, przy wspudziale Powiatowego Zespou ds. Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego na lata 2007 2015. Po prawie omiu latach realizacji strategii dokument ten wymaga gruntownej aktualizacji ze wzgldu na zrealizowanie czci celw i zada, a take ze wzgldu na dezaktualizacj niektrych z nich. Istotnym powodem aktualizacji bya rwnie konieczno dostosowania zapisw strategii do nowego paradygmatu polityki regionalnej w Polsce, zakadajcego m.in. wiksz koncentracj dziaa rozwojowych w miejskich obszarach funkcjonalnych jako tzw. biegunach wzrostu, specjalizacj regionaln i lokalnej gospodarki, a take wieloszczeblowy model zarzadzania i wspdziaania w zakresie realizacji wsplnych zada i przedsiwzi inwestycyjnych.

Wan kwesti byo rwnie zapewnienie spjnoci pomidzy strategi rozwoju powiatu z dokumentami strategicznymi na poziomie wsplnotowym, krajowym i regionalnym, w tym w szczeglnoci z celami zaktualizowanej Strategii Rozwoju Wojewdztwa Mazowieckiego do 2030 roku. Zasadniczym argumentem przemawiajcym za aktualizacj strategii rozwoju powiatu bya rwnie konieczno dostosowania jej celw i zada do nowej polityki spjnoci Unii Europejskiej oraz wynikajcych z tej polityki celw tematycznych wdraanych za pomoc krajowych i regionalnych programw operacyjnych finansowanych z budetu UE na lata 2014 2020.

Zgodnie z zasadami zarzdzania polityk rozwoju opracowywanie dokumentw strategicznych powinno mie charakter kroczcy. To gwarantuje cigo i spjno dziaania wspierajcego i stymulujcego rozwj lokalny sucego podniesieniu jego efektywnoci. Z tego powodu naley dokonywa okresowego przegldu realizacji przyjtych celw oraz w razie potrzeby dokonywa ich aktualizacji. Poniewa w okresie, ktry upyn od przyjcia strategii (2007 rok), zarwno w otoczeniu zewntrznym, jak i wewntrznym, nastpiy rzeczywiste zmiany wpywajce na rozwj powiatu zwoleskiego, wadze powiatu uznay za zasadne iwaciwe przeprowadzenie aktualizacji tego dokumentu.

Prace prowadzone nad aktualizacj dokumentu nie wykazay przesanek, ktre uzasadniayby decyzj o cakowitym odrzuceniu przyjtej wizji i misji oraz celw strategicznych rozwoju. Wymagay one jedynie weryfikacji i dostosowania do obecnej sytuacji spoeczno-gospodarczej, a w zwizku z tym proces ten naley rozpatrywa jako aktualizacj, a nie budow od podstaw. Nie mniej jednak chcc uproci struktur dokumentu jednoczenie ujmujc w nim nowe treci, wynikajce m.in. z nowych uwarunkowa i wyzwa rozwojowych powiatu, ewaluacji dotychczasowych efektw wdraania strategii oraz aktualnych celw i priorytetw rozwoju polityki regionalnej na poziomie unijnym i krajowym, ale rwnie wynikajce z nowych moliwoci wsparcia samorzdw lokalnych ze rodkw UE na lata 2014-2020 , zdecydowano bardziej doprecyzowa wizj i misj rozwoju powiatu oraz wprowadzi lepiej uporzdkowan struktur celw operacyjnych i kierunkw dziaa. Ponadto zaproponowano cakowit modyfikacj systemu monitorowania i oceny realizacji strategii. Naley podkreli, i modyfikujc ukad celw i kierunkw dziaa strategii przyjto zaoenie, e mog one wychodzi poza ustawowy zakres kompetencji powiatu oraz, e bd realizowane w bliskiej wsppracy z innymi szczeblami samorzdu terytorialnego lub partnerami spoeczno-gospodarczymi. Takie holistyczne podejcie do wdraania strategii na poziomie lokalnym zgodne jest z postulowan obecnie zasad wieloszczeblowego zarzadzania JST, a take wychodzi na przeciw oczekiwaniom mieszkacw, dla ktrych mniej wane s kompetencje, za bardziej liczy si skuteczno i sposb rozwizywania danego problemu.

Aktualizacja strategii doprowadzia do wyduenia jej horyzontu czasowego do 2022 roku, co jest uzasadnione potrzeb zapewnienia spjnoci z horyzontem czasowym Strategii Rozwoju Wojewdztwa Mazowieckiego i Strategii Rozwoju Kraju oraz kolejn perspektyw finansow Unii Europejskiej.

www.zwolenpowiat.pl

Strona167

Powiat zwoleski I STRATEGIA ROZWOJU NA LATA 2015 -2022

Starostwo Powiatowe w Zwoleniu ul. Wadysawa Jagiey 4, 26-700 Zwole Tel.: 48 676 33 89; Fax: 48 676 25 20

Email: sekretariat@zwolenpowiat.pl

Gwne cele opracowania aktualizacji strategii

Ustrj demokratyczny, trjstopniowy samorzd terytorialny i gospodarka wolnorynkowa, ktra podatna jest na cige zmiany koniunkturalne, wymagaj od jednostek terytorialnych planowania i zarzdzania strategicznego. Stanowi to istotny i wany instrument, ktry ma ukierunkowa dziaania i umoliwi podejmowanie decyzji lokalnych struktur zarzdzania zarwno w najbliszym okresie jak rwnie w odlegej perspektywie czasowej.

Strategia rozwoju to wyraz zintegrowanego planowania spoeczno gospodarczego, przestrzennego i ekologicznego. W ujciu oglnym oznacza ona sposb osigania wyznaczonych celw poprzez sterowanie rozwojem. Wyznaczenie celw rozwoju zostaje poprzedzone przeprowadzeniem oceny stanu istniejcego (aktualnego), wydobycia problemw spoecznych i gospodarczych, a take okrelenia obiektywnych zagroe i szans, ktrych wykorzystanie jest uznaniowe. Analiza relacji pomidzy tymi sferami pozwala na okrelenie podstawowych mechanizmw rozwoju powiatu. Cele rozwoju to przede wszystkim odbicie aspiracji i de spoecznoci lokalnej, ktre maj zmierza do rozwizania zidentyfikowanych problemw i likwidacji wszelkich zagroe. Wskazuje zaoenia rozwoju powiatu, cele oraz zadania iprojekty wdroeniowe.

Planowanie strategiczne nie wynika z uwarunkowa zewntrznych czy standardw unijnych, ale przede wszystkim z pragmatyzmu wadz powiatu. Dziki powizaniu celw z zadaniami rozwoju zostanie zapewniona skuteczno i efektywno dziaa chociaby w zakresie gospodarowania zasobami tkwicymi w potencjale ludzkim i rodkach finansowych. Planowanie, monitorowanie i ocena realizowanych celw w poczeniu z jawnoci ycia publicznego bd sprzyja aktywnoci i integracji spoecznoci lokalnej wok realizowanych zada przez samorzd powiatu.

Wane jest, aby planowanie przyszego rozwoju posiadao charakter otwarty, cigy i elastyczny, poniewa umoliwia to na dostosowanie do szybko i dynamicznie zmieniajcego si otoczenia. Dlatego Strategia Rozwoju Powiatu Zwoleskiego jest dokumentem, ktrego aktualizacja powinna by przeprowadzana na bieco, w celu cigego uwzgldniania zmian zachodzcych we wszystkich istotnych uwarunkowaniach wewntrznych.

Strategia Rozwoju Powiatu Zwoleskiego jest planistycznym dokumentem, otwartym na cige moliwoci aktualizacji i modyfikacji uwarunkowa. Ponadto jest on otwarty rwnie ze wzgldu na niezamknity zbir dziaa strategicznych, operacyjnych i propozycji zada. Cele i zadania zawarte w dokumencie mog by jak najbardziej stopniowo konkretyzowane, poczwszy od oglnego ich zapisu, a do formy projektw i biznesplanw.

Konieczne jest cige monitorowanie i ocena realizacji przyjtych kierunkw dziaania, jak rwnie analiza zmian uwarunkowa wewntrznych i zewntrznych rozwoju powiatu zwoleskiego. Wyniki oceny po ich analizie bd dla wadz powiatu podstaw do wprowadzania ewentualnych zmian i nowelizacji Strategii.

Zmiany wprowadzone do strategii s projektowane z myl o dalszym rozwoju powiatu zwoleskiego. Ich gwnym celem jest:

Stworzenie formalnych i organizacyjnych podstaw dla sprawnego i efektywnego zarzdzania zrwnowaonym rozwojem powiatu poprzez:

dokonanie zobiektywizowanej identyfikacji podstaw rozwoju powiatu, tj. zasobw stanowicych wzgldnie trwae uwarunkowania realizacji oglnych celw strategicznych,

dokonanie wnikliwej i kompleksowej oceny wszystkich czynnikw realizacji oglnych celw strategicznych (ocena szans i zagroe spoeczno gospodarczego rozwoju powiatu),

okrelenie instrumentw i procedur osigania celw strategii poprzez sprecyzowanie i przypisanie waciwym podmiotom odpowiednich zada realizujcych,

okrelenie i wyznaczenie kierunkw polityki samorzdu powiatu, ktre maj umoliwi elastyczne i cige reagowanie na zmiany uwarunkowa wynikajcych z powiza z ukadem zewntrznym,

umocnienie kierunkw polityki wadz powiatu w odniesieniu do dziedzin pozostajcych w zakresie jego kompetencji charakteryzujcych zasady realizacji przyjtych celw i zada strategicznych,

Stworzenie paszczyzny wsppracy pomidzy samorzdem powiatowym a pozostaymi szczeblami samorzdu terytorialnego oraz innymi podmiotami, ktre uczestnicz w ksztatowaniu warunkw rozwoju powiatu poprzez:

weryfikacj gminnych zamierze strategicznych w ramach zaakceptowanych priorytetw w poniszej strategii,

przenoszenie lokalnych inicjatyw strategicznych na wysze szczeble decyzyjne (wojewdztwo, kraj),

wspomaganie realizacji gminnych celw i zamierze strategicznych przyjte jako zasada formuowania zada strategicznych,

koordynacj i analiz dziaa prorozwojowych, ktre bd podejmowane przez wadze gmin i powiatu,

ksztatowanie potrzeby integracji spoecznoci na obszarze powiatu, poczucia tosamoci kulturowej i patriotyzmu lokalnego.

Potrzeba sprostania wyzwaniom konkurencyjnoci i otwartoci zwizana z czonkostwem Polski w Unii Europejskiej:

maksymalne wykorzystanie moliwoci pozyskania zewntrznych rodkw finansowych na realizacj inicjatyw prorozwojowych,

okrelenie zada pozwalajcych na realizacj celw strategicznych powiatu zdostosowaniem do moliwoci ich wspfinansowania ze rodkw unijnych ikrajowych,

eksponowanie walorw powiatu, promocj dziedzictwa kulturowego, rodowiska przyrodniczego, tworzenie wizerunku powiatu otwartego i sprawnie funkcjonujcego w ramach europejskiego regionu.

Aktywizacja i mobilizacja spoecznoci lokalnej powiatu w ramach realizacji kluczowych zada majcych na celu popraw warunkw bytowych:

zaangaowanie przedstawicieli spoecznoci lokalnej w formuowaniu kierunkw polityki rozwoju spoeczno gospodarczego swojej maej ojczyzny,

integracja spoecznoci lokalnej jako warunek sprzyjajcy i umoliwiajcy realizacji inicjatyw prorozwojowych (akceptacja opinii publicznej dla przyjtych celw strategicznych powiatu oraz metod ich osigania uspoecznienie strategii),

wdroenie proceduralnych ram zaangaowania spoecznoci lokalnej w realizacj przyjtych celw i zada.

Metodologia procesu aktualizacji strategii

Przy aktualizacji strategii wykorzystano model ekspercko partycypacyjny, ktry pozwoli na szeroki udzia wadz i spoecznoci lokalnej w pracach nad tym dokumentem, przy jednoczesnym zaangaowaniu ekspertw zewntrznych. Metodologia ta zostaa wprowadzona Zarzdzeniem Nr 26/2013 Starosty Zwoleskiego z dnia 8 sierpnia 2013 roku w sprawie ustalenia procedury aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego. Procedura miaa na celu okrelenie zasad wprowadzania zmian do strategii oraz programw sektorowych tworzonych i aktualizowanych w oparciu o strategi rozwoju powiatu. Celem procedury byo take okrelenie zakresw odpowiedzialnoci i zada poszczeglnych uczestnikw procesu aktualizacji strategii.

W ramach przyjtej metodologii prac Zarzdzeniem Nr 11/2015 Starosty Zwoleskiego z dnia 18 maja 2015 r. powoano Powiatowy Zesp ds. aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego na lata 2016-2022 (zesp zadaniowy) skadajcy si gwnie z pracownikw Starostwa Powiatowego w Zwoleniu. Wyoniono take Przewodniczcego tego Zespou. W celu zapewnienia partycypacji rnych instytucji i rodowisk w procesie aktualizacji strategii tym samym Zarzdzeniem zosta powoany Zesp Konsultacyjny ds. opracowania projektu aktualizacji strategii skadajcy si z przedstawicieli jednostek organizacyjnych powiatu, powiatowych inspekcji i stray oraz organizacji pozarzdowych. Do wsppracy i udziau w posiedzeniach (warsztatach strategicznych) zaproszono rwnie przedstawicieli gmin wchodzcych w skad powiatu i instytucji otoczenia biznesu.

Planowanie strategiczne to proces uspoeczniony, czyli mieszkacy danej spoecznoci daj wadzy przyzwolenie do dziaania. Lokalni liderzy zarwno ci z sektora publicznego jak i prywatnego musz osign konsensus, co do wizji przyszoci gospodarczej powiatu, a nastpnie podj wspprac w celu realizacji tego, co jest niezbdne i poyteczne dla stworzenia tej przyszoci. Plan strategiczny musi stanowi wasno caej spoecznoci. Std te przeprowadzono konsultacje spoeczne projektu strategii. Uspoecznienie procesu tworzenia strategii przede wszystkim pozwala na uporzdkowane sformalizowanie wielu pomysw i propozycji funkcjonujcych w rnych rodowiskach spoecznych, gospodarczych, politycznych i zawodowych. Z tej racji ju sam etap tworzenia strategii jest pocztkiem procesu integracji spoecznoci lokalnej.

Punktem wyjcia do sformuowania strategii rozwoju lub jej aktualizacji jest opracowanie diagnozy tzw. raportu o stanie powiatu. Zawiera on dane, charakteryzujce zmiany i tendencje w gwnych obszarach ycia spoeczno-gospodarczego, dotyczce przede wszystkim: sytuacji demograficznej, struktury gospodarczej, rynku pracy, infrastruktury technicznej. Zaktualizowana diagnoza powiatu zwoleskiego jest wynikiem prac Powiatowego Zespou ds. aktualizacji (zespou zadaniowego). Przygotowana zostaa w oparciu o nastpujce rda informacji:

dane pochodzce zpublikacji iopracowa statystycznych,

informacje zebrane z poszczeglnych gmin powiatu zwoleskiego,

dane zebrane w Strategii Rozwoju Powiatu Zwoleskiego na lata 2007-2015, Programie ochrony rodowiska dla powiatu zwoleskiego na lata 2014-2017 z uwzgldnieniem perspektywy lat 2018-2021, Strategii Rozwizywania Problemw Spoecznych Powiatu Zwoleskiego na lata 2014 2020, Powiatowym Programie Przeciwdziaania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Powiecie Zwoleskim na lata 2014-2020, Powiatowym Programie Dziaa na Rzecz Osb Niepenosprawnych w Powiecie Zwoleskim na lata 2014-2020 i Trzyletnim powiatowym programie rozwoju pieczy zastpczej w Powiecie Zwoleskim na lata 2015-2017,

informacje oraz zestawienia danych uzyskane ze Starostwa i podlegych mu jednostek organizacyjnych,

wnioski zebrane podczas warsztatw strategicznych zudziaem liderw lokalnych.

Nastpnym wanym etapem prac nad aktualizacj strategii jest przeprowadzenie analizy SWOT. Wynikiem tych prac jest wskazanie mocnych i sabych stron powiatu na dzie dzisiejszy oraz szans i zagroe na przyszo. Identyfikacja mocnych i sabych stron powiatu zwoleskiego jest efektem badania jego potencjau spoeczno-ekonomicznego oraz zdolnoci do przetrwania i rozwoju. Analiza tych relacji jest bardzo przydatna przy konstruowaniu celw strategicznych i konkretnych zada realizacyjnych. Przeprowadzeniem analizy SWOT zaj si zesp ekspertw (podmiot zewntrzny).

Kolejnym etapem prac byo okrelenie obszarw strategicznych poprzez zhierarchizowanie, najwaniejszych dla rozwoju powiatu obszarw problemowych, wyznaczajcych kierunki koncentracji dziaa wadz samorzdowych i spoecznoci lokalnej. W ramach wybranych obszarw strategicznych okrelono cele strategiczne, cele operacyjne i kierunki dziaa operacyjnych. Ponadto zdefiniowano indykatywny wykaz inwestycji i projektw nieinwestycyjnych, definiowany jako konkretne zadania realizacyjne.

W trakcie procesu opracowywania strategii starano si przestrzega nastpujcych zasad:

zasady spjnoci zaktualizowanej strategii powiatu z dokumentami planistycznymi i operacyjnymi na poziomie regionalnym, krajowym i wsplnotowym;

zasady partnerstwa w procesie planowania poprzez wspprace wadz powiatowych z samorzdami niszego i wyszego szczebla oraz podmiotami reprezentujcymi rne rodowiska oraz instytucje;

zasady wieloletniego planowania rozwoju powiatu w oparciu o ocen efektw dotychczas realizowanej strategii z uwzgldnieniem zmieniajcej si sytuacji gospodarczej na poziomie powiatu zwoleskiego, wojewdztwa mazowieckiego oraz kraju;

zasad elastycznoci zgodnie z ktr pierwotne zaoenia strategii byy korygowane i dostosowywane do potrzeb o postulatw, zgaszanych przez partnerw spoecznych i gospodarczych, zaangaowanych w proces prac nad strategi.

CZ I. DIAGNOZA POWIATU ZWOLESKIEGO1.Podstawowe informacje o powiecie

Powiat zwoleski ley w poudniowej czci wojewdztwa mazowieckiego na pograniczu Przedgrza Ieckiego i Doliny Kozienickiej, w odlegoci 28km od Radomia. Powiat zajmuje powierzchni 57330 ha i zamieszkuje go 37297 osb.

Powiat graniczy z nastpujcymi powiatami:

a) z terenu wojewdztwa mazowieckiego:

- od pnocy z powiatem kozienickim

- od poudnia z powiatem lipskim

- od zachodu z powiatem radomskim ziemskim

b) z terenu wojewdztwa lubelskiego:

- od wschodu z powiatami: puawskim i opolskim

W skad administracyjny powiatu wchodz 4 gminy wiejskie: Kazanw, Policzna, Przyk, Tczw i 1 miejsko-wiejska Zwole. Udzia powierzchni poszczeglnych gmin w oglnej powierzchni powiatu zwoleskiego (573 km2) przedstawia si nastpujco:

Kazanw (95 km),

Policzna (113 km),

Przyk (131 km),

Tczw (72 km), oraz jedna miejsko-wiejska (z jedynym na terenie powiatu miastem) - Zwole (162km).

Rysunek 1. Powiat zwoleski

Wykres 1. Udzia procentowy powierzchni poszczeglnych gmin z terenu powiatu

Powiat posiada wszystkie jednostki niezbdne do jego funkcjonowania: Komend Powiatow Pastwowej Stray Poarnej, Komend Powiatow Policji, Zakad Ubezpiecze Spoecznych, Kas Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego, Powszechny Zakad Ubezpiecze, Urzd Skarbowy, Sd Rejonowy, Powiatowy Urzd Pracy, Prokuratur Rejonow, Powiatow Stacj Sanitarno-Epidemiologiczn, Powiatowy Inspektorat Weterynarii, Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego, Urzdy Gmin i podlege im jednostki organizacyjne i pomocnicze, Starostwo Powiatowe z jednostkami organizacyjnymi, ktre dla dobra lokalnej spoecznoci cile ze sob wsppracuj w wielu dziedzinach ycia gospodarczego i kulturalno-owiatowego.

Powiat zwoleski ma charakter rolniczy 71% jego powierzchni zajmuj uytki rolne. Rejon zwoleski jest liczcym si producentem truskawek w kraju, wdawnym wojewdztwie radomskim wyrnia si najwiksz produkcj ziemniaka, porzeczki i trzody chlewnej. Zapewnia to baz surowcow, gdzie istnieje moliwo zawarcia przez odbiorc umw z producentami. Racjonalnie uzasadniona byaby lokalizacja zakadu przetwrstwa rolno-spoywczego ze wzgldu na baz surowcow, dostateczny poziom infrastruktury technicznej oraz due strukturalne bezrobocie. Atutami powiatu zwoleskiego s: dobry mikroklimat, czyste rodowisko, brak uciliwego przemysu, tradycje kulturowe i historyczne. W gospodarstwach nadwilaskich mona oglda, a nawet nauczy si wyplatania wyrobw wikliniarskich.

Atutem Ziemi Zwoleskiej jest pooenie geograficzne, dobry ukad komunikacyjny oraz blisko stolicy. Pikny krajobraz, czyste rodowisko, spokj icisza gwarantuj dobry wypoczynek i relaks na onie natury. Kultura, zabytki itradycyjna staropolska gocinno to kolejne cechy, ktre mog przycign turystw.

Niewtpliwie magnesem jest legenda Jana Kochanowskiego, ktry urodzi si w Sycynie, by prebendarzem wZwoleniu, mieszka i tworzy w Czarnolesie. Z coraz wikszym powodzeniem funkcjonuje historyczny trjkt: Sycyna-Zwole-Czarnolas. W1577 roku J.Kochanowski by dzierawc dbr ziemskich na terenie Przyka, Rudy i okolicznych miejscowoci.

Powiat ma dogodne poczenia komunikacyjne z ca Polsk. Zasadnicze znaczenie dla zewntrznych powiza komunikacyjnych powiatu zwoleskiego w ujciu ponadregionalnym ma droga krajowa nr 12 czca Lublin z odzi i droga krajowa nr 79 czcy Warszaw z Tarnobrzegiem.

Poniej zaprezentowano skrcon charakterystyk poszczeglnych gmin powiatu zwoleskiego.

Zwole siedziba powiatu jest jedynym orodkiem miejskim. Na poziomie ponadlokalnym peni on funkcj obsugi ludnoci w zakresie szkolnictwa redniego i zawodowego, specjalistycznej opieki zdrowotnej, kultury, otoczenia biznesu i administracji. Miasto skupia wszystkie instytucje powiatowe.

Gmina i Miasto Zwole pooona jest w poudniowo - wschodniej czci wojewdztwa mazowieckiego na osi drg krajowych Warszawa - Sandomierz i Radom - Lublin. Miasto jest te obszarem o najlepiej w powiecie rozwinitych systemach infrastruktury technicznej.

Gmina zajmuje obszar 162km2, zamieszkuje j 15.363 mieszkacw, w tym w miecie 8059 osb, a w gminie 7304 osb. Gmina ma charakter rolniczy, co stwarza dogodne warunki dla przemysu rolno - spoywczego. Na terenie gminy znajduje si 54 miejscowoci, w tym 28 soectw.

Wszystkie pozostae gminy powiatu maj charakter typowo rolniczy, co znajduje swoje odzwierciedlenie w strukturze osadnictwa i charakterze zainwestowania.

Gmina Kazanw - ley w poudniowej czci wojewdztwa mazowieckiego, oddalona jest o ok. 20 km od Radomia i 130 km od Warszawy, pooona jest w dolinie rzeki Ianki, w pobliu ktrej znajduje si duo terenw lenych i z tego wzgldu moe by atrakcyjna dla celw turystycznych.

Gmina Kazanw liczy 4.712 mieszkacw, zajmuje powierzchni 95 km2 i obejmuje 35 miejscowoci skupione w 24 soectwach. Ma charakter typowo rolniczy, uytki rolne zajmuj 67% powierzchni gminy. Relatywnie wysoki jest tu odsetek powierzchni upraw sadowniczych.

Gmina Kazanw naley do Zwizku Gmin Nad Iank obejmujcego gminy: Ciepielw, Chotcza, Kazanw, Ia (miasto i gmina). Zwizek utworzony zosta dla obrony izagospodarowania turystycznego doliny Ianki.

Gmina Tczw - pooona jest w poudniowo - wschodniej czci wojewdztwa mazowieckiego. Jest jedn z piciu gmin powiatu zwoleskiego. Ssiaduje z gmin Zwole, Gzd, Skaryszew i Kazanw. Pooona jest w obrbie Rwniny Radomskiej, ktra jest czci Niziny Mazowieckiej. Oglna powierzchnia gminy wynosi 72km2. Zamieszkuje j 4.942 osoby w 18 miejscowociach w 14 soectwach. Gmina ma charakter rolniczy (83,3% powierzchni to uytki rolne). Wuprawach najwiksz powierzchni zajmuj zboa. Dobrze rozwinita jest tu hodowla byda i trzody chlewnej. Na terenie gminy w miejscowoci Tczw znajduje si jedna oczyszczalnia biologiczno mechaniczna o przepustowoci 450 m3/d oraz stacja wodocigowa, ktra zaopatruje w wod ca gmin. Dugo sieci wodocigowej 66,30km. Niespena 1,5% mieszkacw gminy nie ma dostpu do sieci wodocigowej. Dugo sieci kanalizacyjnej liczy 60,5km, z czego podczonych do sieci jest 2000 mieszkacw, co stanowi ok. 40% wszystkich mieszkacw gminy.

Gmina Przyk - ley w poudniowej czci wojewdztwa mazowieckiego. Powierzchnia gminy wynosi 131 km2, natomiast liczba ludnoci to 6.400 osb. W skad gminy wchodzi 31 miejscowoci w 30 soectwach. Jest gmin typowo rolnicz, uytki rolne stanowi ok. 72,5% powierzchni gminy, reszt lasy, ki i pastwiska. Gwnymi uprawami s zboa, warzywa i owoce (szczeglnie truskawki, maliny). Kluczowe znaczenie dla gminy ma hodowla byda i trzody chlewnej. Na terenie gminy funkcjonuje min.: Zakad Dowiadczalny Instytutu Uprawy Nawoenia i Gleboznawstwa w Grabowie nad Wis, Gminna Spdzielnia ,, SCH w Przyku, ,, KROKUS Przetwrstwo Owocw i Warzyw Pajkw, FOL-RUD Myn Ruda , IMPRESSJA Suknie lubne- Zaazy , Zakad Misny Zaazy, Wyrb Wdlin MARKO Zaazy, Zakad Usugowo Produkcyjno Handlowy agw.

Wschodni kraniec gminy (dolina Wisy), znajdujcy si w obrbie Obszaru Chronionego Krajobrazu, zaliczany jest do rejonw turystycznych o znaczeniu nie tylko lokalnym ale i regionalnym Rezerwat wia Botnego Andrzejw Borowiec jest rezerwatem na skal europejsk. Rezerwat ten wszed wraz z otulin do Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina rzeki Zwolenki. Jest uznany jako Specjalny Obszar Ochrony Dolina Zwoleki na licie chronionych obszarw sieci ekologicznej Natura 2000.

Gmina Policzna - pooona jest w poudniowej czci wojewdztwa mazowieckiego. Zajmuje powierzchni 113 km2 zamieszkaych przez 5.880 osb. Gmina ma charakter typowo rolniczy, uytki rolne stanowi 85%. W jej skad wchodzi 33 miejscowoci, w tym 27 wsi soeckich. Gleby gminy s redniej i niskiej jakoci gwnie gleby bielicowe i powe. Wrd upraw najwiksz powierzchni zajmuj zboa i ziemniaki. Rozwinity jest chw trzody chlewnej i byda. Obszar gminy znajdujcy si w obrbie otuliny Kozienickiego Parku Krajobrazowego, zaliczany jest do rejonw turystycznych o znaczeniu regionalnym. Na terenie gminy znajduje si ponadto jedna z gwnych atrakcji turystycznych powiatu: Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie. Gmina Policzna wykazuje najwyszy stopie nasycenia infrastruktur wodno-kanalizacyjn spord obszarw wiejskich powiatu.

Tabela 1. Oglna charakterystyka powiatu zwoleskiego

Gmina

Powierzchnia (km2)

Ludno

Miejscowoci

wg stanu

na dzie 31.12.2014 r.

1

2

3

4

Kazanw

o funkcji rolniczej

95

w tym:

uytki rolne 64 km2 (67%)

lasy 19,8 km2 (20,8%)

4712

50 osb/km2

Borw, Dbniak, Dbnica, Kazanw, Kopiec, Kowalkw, Kowalkw - Kolonia, Kroczw Mniejszy, Kroczw Wikszy, Miechw, Miechw-Kolonia, Niedarczw Dolny Kolonia, Niedarczw Dolny Wie, Niedarczw Grny Kolonia, Niedarczw Grny Wie, Ostrownica, Ostrownica - Kolonia, Ostrwka, Osuchw, Ranachw Wie, Ruda, Wlka Gonciarska, Zakrzwek-Wie, Zakrzwek Kolonia.

Policzna

o funkcji rolniczej

113

w tym:

uytki rolne 84 km2 (74%)

lasy 16 km2 (14%)

5880

52 osoby/km2

Aleksandrwka, Andrzejwka, Annw, Antoniwka, Biay ug, Bierdzie, Chechy, Kolonia Chechelska, Czarnolas, Czarnolas-Kolonia, Dbrowa-Las, Florianw, Frankw, Grdek, Helenw, Jabonw, Jadwinw, Kuszlw, uczynw, ugowa Wola, Patkw, Pitkw, Policzna, Stanisaww, wietlikowa Wola, Teodorw, Wilczowola, Wadysaww, Wojciechwka, Wlka Policka, Wygoda, Zawada Nowa, Zawada Stara.

Przyk

o funkcji rolniczej

131

w tym:

uytki rolne 95 km2 (72,5%)

lasy 20 km2 (15,2%)

6400

49 osb/km2

Andrzejw, Babin, Baryczka, Grabw nad Wis, Helenw, Ignacw, Kulczyn, Krzywda, Lipiny, Lucimia, agw, aguszw, aweczko Nowe, aweczko Stare, Mierziczka, Mszadla Dolna, Mszadla Nowa, Mszadla Stara, Okrnica, Pajkw, Przyk, Ruda, Rudki, Stefanw, Szlachecki Las, Wysocin, Wlka agowska, Wlka Zamojska, Zaazy, Zamo Nowy, Zamo Stary.

Tczw

o funkcji rolniczej

72

w tym:

uytki rolne 60 km2 (83,3)%

lasy 6 km2 (8,3%)

4942

69 osb/km2

Bartodzieje, Borki, Brzezinki Nowe, Brzezinki Stare, Janw, Jzefw, Julianw, Kazimierzw, Lucin, Podzakrzwek, Rawica, Rawica Nowa, Rawica-Kolonia, Rawica-Jzefatka , Tczw, Tynica, Wincentw, Wilczy ug

g. m. Zwole

o funkcji orodka miejskiego wiadczcego usugi publiczne na szczeblu powiatowym

162

w tym:

uytki rolne 103 km2 (64%)

lasy 43 km2 (26,5%)

15363

95 osb/km2

Atalin, Barycz Stara, Barycz Nowa, Barycz -Kolonia, Filipinw, Helenwka, Jasieniec Kolonia, Zastocze, Jasieniec Solecki, Jedlanka, Karczwka, Jzefw, Karolin, Wacaww, Koszary, Motorzyny-Leniczwka, Linw, Miodne-Gajwka, Miodne-Leniczwka, Linw-Leniczwka, ugi, Celestynw, Mciszw, Mieczysaww, Helenw, Michalin, Szczcie, Mostki, Paki, Ostrowy, Niwki, Osiny, Kopaniny, Sosnowice, Melanw, Paciorkowa Wola Nowa, Paciorkowa Wola Stara, Podzagajnik, Strykowice Botne, Strykowice Grne, Strykowice Podlene, Cyganwka, Sycyna -Kolonia, Sycyna Poudniowa, Sycyna Pnocna, Drozdw, Syd, Wlka Szelna Boenczyzna, Zielonka Nowa, Zielonka Stara

Powiat Zwoleski

czna powierzchnia:

573 km2

w tym:

uytki rolne 407 km2 (71%)

lasy 103 km2 (18%)

cznie:

37297

65 osb/km2

Dane: Informacje uzyskane z GUS i gmin

2.Zagospodarowanie przestrzenne

Powiat zwoleski znajduje si w ukadzie wzowym, majcym na celu ksztatowanie ukadu osadniczego i zapewnienie prawidowej obsugi ludnoci. Rol Zwolenia jest penienie funkcji orodka rozwojowego wyposaonego w usugi o charakterze ponadlokalnym, z dobr dostpnoci komunikacyjn i techniczn, bogatego w zabytki i zasoby rodowiska przyrodniczego i kulturowego oraz posiadajcego wyksztacony potencja ludzki i prnie rozwijajc si gospodark.

Tabela 2. Uytkowanie gruntw w powiecie zwoleskim

Lp.

Wyszczeglnienie

Powierzchnia gruntu

Uytki rolne

Lasy igrunty lene

Pozostae grunty

Razem

Grunty orne

Sady

ki ipastwiska

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Powiat Zwoleski

57330

40688

36462

463

3763

10336

6306

w %

100

71,01

63,6

0,81

6,6

18

10,99

Dane: Wyliczenie wasne na podstawie danych uzyskanych z gmin

Wykres 2. Struktura obszarowa powiatu

2.1.Uwarunkowania ochrony rodowiska naturalnego

Znaczna ilo obszarw chronionych niesie ze sob pewnego rodzaju uwarunkowania (potencjalne problemy w lokowaniu nowych inwestycji mogcych zagraa rodowisku), jednake z drugiej strony stanowi szans dla poprawy ycia lokalnej spoecznoci. Nie tylko bowiem przyczyniaj si do zachowania dobrych warunkw rodowiska naturalnego, podnosz porednio komfort ycia mieszkacw, ale rwnie mog generowa zyski zwizane ze wzrostem ruchu turystycznego.

Krajowy system obszarw chronionych tworz: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, uytki ekologiczne i zespoy przyrodniczo-krajobrazowe. Spord ww. form, na terenie powiatu zwoleskiego wystpuj: rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, zesp przyrodniczo-krajobrazowy.

2.1.1. Rezerwaty

Na terenie powiatu zwoleskiego znajduj si nastpujce rezerwaty: Miodne, Oklny ug", ugi Helenowskie i Borowiec.

Miodne

Utworzony w 1985 roku w celu zachowania fragmentw lasw mieszanych z udziaem buka na naturalnym stanowisku na pnocnej granicy zasigu. rda historyczne dotyczce Puszczy Kozienickiej podaj, e w miejscach licznego wystpowania buka tj. w najyniejszych czciach kompleksw lenych w I po. XIX w. zaoono kilka wsi, co porednio doprowadzio do wyeliminowania drzewostanw z jod i bukiem. Obecna powierzchnia rezerwatu wynosi 20,4 ha. Tworzce rezerwat drzewostany s w wikszoci pochodzenia naturalnego. Najliczniej reprezentowanymi gatunkami panujcymi s sosna, db i buk. Na podstawie bada fitosocjologicznych wyrniono dwa zespoy rolinne: Tilio-Carpinetum i Pino-Quercetum. Z ciekawszych gatunkw runa wystpuje tu bluszcz pospolity i rzadka w caej Puszczy Kozienickiej turzyca orzsiona.

Oklny ug

Rezerwat zosta utworzony w 2001 roku w celu zachowania ze wzgldw naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych siedlisk o charakterze torfowiska przejciowego z charakterystycznymi dla tego typu zbiorowisk rolinami i antropofobnymi gatunkami zwierzt. Obejmuje powierzchni 168,9 ha, z czego 25,9 ha znajduje si w granicach obrbu Zwole, w lenictwie Motorzyny. Pozostaa cz znajduje si na gruntach prywatnych. Najwiksz cz rezerwatu zajmuje torfowisko przejciowe (ok. 150 ha). Jest to jedno z nielicznych miejsc o naturalnym typie krajobrazu, gdzie wikszo powierzchni jest obszarem podtopionym, a przy wyszym stanie wody praktycznie niedostpnym dla czowieka. Stanowi to naturalne zabezpieczenie torfowiska i sprawia, e mog si tu utrzyma rzadkie gatunki rolin i zwierzt. Wyodrbniono tu 43 zespoy rolinne min. zbiorowiska szuwarowe, zioorola, zbiorowiska oczeretw, kowe, torfowisk przejciowych i wysokich, muraw bliniczkowych, zbiorowiska lene borowe i olesowe. Wynika std bogactwo wiata rolinnego, na ktry skada si 167 gatunkw rolin naczyniowych, z czego blisko 20% stanowi roliny rzadko ju spotykane zPolsce. Mokrada rezerwatu stanowi bardzo cenne tereny rwnie pod wzgldem faunistycznym. Znajduje tu schronienie oraz warunki do rozrodu wiele gatunkw zwierzt, przede wszystkim ptakw. Bytuje tutaj w botny, reintrodukowany w ramach Projektu Aktywna ochrona wia botnego w woj mazowieckim realizowanego przez Instytut Nauk orodowisku, Zakad Ekologii Ekosystemw UJ.

ugi Helenowskie

Powierzchnia rezerwatu wynosi 93,6 ha i w caoci znajduje si na terenie obrbu lenego Zwole w lenictwie Podgra. Rezerwat utworzony zosta w 1985 roku dla ochrony torfowisk na wododziaach rzek Zagodonki i Zwolenki oraz bagiennych zbiorowisk lenych. Teren rezerwatu naley do dwch zlewni: cz pnocna do zlewni rzeki Zagodonki, a cz poudniowa do zlewni rzeki Zwolenki. Obydwie wymienione rzeki swj pocztek bior w pobliu rezerwatu. Najwikszy z ugw zwany Wielkim ugiem zajmuje powierzchni 25,4 ha i naley do najwikszych bagien w Puszczy Kozienickiej. Dookoa bagien ugw i midzy nimi wystpuje oligotroficznie wilgotne i bagienne zbiorowisko lene sosnowe nie wystpujce w innych rezerwatach Puszczy. Cay obszar jest bardzo ciekawy krajobrazowo, tworzc unikalny typ krajobrazu, przypominajcy tundr. Wielki ug tworzy torfowisko wysokie i przejciowe. Gatunkiem panujcym na powierzchni lenej jest sosna, przewaaj drzewostany starszych klas wieku. W trakcie bada fitosocjologicznych wyrniono 19 zespow i zbiorowisk rolinnych, z czego 5 reprezentuje typowe fitocenozy lene, pozostae stanowi nielene fitocenozy torfowiskowe i bagienne. Najczciej spotykanym zbiorowiskiem lenym jest br wilgotny, bory wiee s najczciej w wariancie wilgotnym. Najubosze zbiorowiska to bory bagienne. Najwaniejsz osobliwoci rolinn w rezerwacie jest rosiczka okrgolistna. Ponadto wystpuj tutaj borwka bagienna, urawina botna, modrzewnica zwyczajna, czermie botna, bagno zwyczajne, jeogwka najmniejsza stanowica na tym terenie rzadki element o borealno-oceanicznym typie zasigu. Z mchw wystpuje min. wiele gatunkw mchw torfowcw i ponnik pospolity. W 2000 r. otwarto ciek przyrodniczo-len Miodne, ktra czciowo przebiega w pobliu rezerwatu i pozwala na spenianie przez rezerwat funkcji dydaktycznych. W 2002r. wybudowano kadk i miejsce widokowe na Wielki ug.

Borowiec

Jego obecna powierzchnia cakowita wynosi 57,3 ha, z czego na terenie Lasw Pastwowych obrbu lenego Zwole w lenictwie Podgra znajduje si jedynie 7,4 ha. Rezerwat zosta utworzony w 1990 roku dla ochrony wodno-botno-torfowiskowych siedlisk doliny rzeki Zwolenki z charakterystycznymi dla nich zespoami rolin i zwierzt. Przedmiotem ochrony jest w botny (Emys orbicularis), ktrego dua populacja znajduje si na terenie rezerwatu. Na obszarze rezerwatu stwierdzono wystpowanie 228 gatunkw rolin naczyniowych, w tym kilkanacie podlegajcych ochronie cisej lub czciowej. S to rosiczka okrgolistna, storczyk szerokolistny, grel ty, widak godzisty, kalina koralowa, grzybie biay, kocanki piaskowe iin. Rezerwat obejmuje bardzo zrnicowany florystycznie i faunistycznie odcinek rzeki Zwolenki. Wystpuje tu mozaika siedlisk i biotopw od wodnych poprzez bagienne, podmoke, torfowiskowe do suchych i piaszczystych. Wystpuj grzskie zarola olchowe iwierzbowe, torfowiska i tzw. torfianki, ktre w miar wznoszenia si terenu ustpuj miejsca piaskom, czciowo odkrytym, miejscami sztucznie zalesionym lub zajtym przez uprawy rolnicze. To ogromne zrnicowanie biotopw sprawia, e na terenie objtym ochron rezerwatow znajduje schronienie wiele gatunkw zwierzt. Rezerwat Borowiec wszed wraz z otulin do Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina rzeki Zwolenki. Znalaz si jako Specjalny Obszar Ochrony (SOO) Dolina Zwoleki na licie chronionych obszarw sieci ekologicznej Natura 2000 przesanej przez Polsk do Komisji Europejskiej.

2.1.2. Kozienicki Park Narodowy

Zosta utworzony w 1983 roku dla zachowania lokalnego krajobrazu przyrodniczo- geograficznego oraz znacznych obszarw naturalnych lasw Puszczy Kozienickiej z bogat rolinnoci zieln i ciekawym uksztatowaniem terenu. Po powikszeniu w 2001 roku Park obejmuje 26.233,83 ha Puszczy z najcenniejszymi drzewostanami o naturalnym charakterze. W celu zabezpieczenia go przed znieksztaceniem oraz stworzenia warunkw dla rozwoju turystyki i wypoczynku wok Parku utworzono otulin o powierzchni 36.009,62 ha, ktr stanowi obszary lene i polne. Kozienicki Park Krajobrazowy wraz z otulin pooony jest w rodkowo-poudniowej czci wojewdztwa mazowieckiego, znajduje si na terenie 11 gmin: Garbatka-Letnisko, Gowaczw, Gzd, Jastrzbia, Jedlnia - Letnisko, Pionki, Policzna, Sieciechw, miast i gmin Kozienice oraz Zwole, a take miasta Pionki. Granice Parku przebiegaj po widocznych w terenie: drogach, rzekach i rowach stanowicych granice gruntw Lasw Pastwowych z gruntami wasnoci indywidualnej i innej pastwowej oraz na niewielkich odcinkach liniami oddziaowymi przecinajc kompleks leny. Pod wzgldem pooenia fizyczno-geograficznego, zaliczany jest do mezoregionu - Doliny rodkowej Wisy i mezoregionu - Rwniny Kozienickiej w makroregionie - Nizin rodkowo mazowieckich oraz mezoregionu - Rwniny Radomskiej w makroregionie - Wzniesie Poudniowo mazowieckich.

Najcenniejsze i najbardziej naturalne ekosystemy lene, czsto z okoo 200 letnimi drzewostanami zostay objte ochron jako rezerwaty przyrody. Jest ich 15 i reprezentuj najciekawsze i najbogatsze zbiorowiska rolinne. cznie zajmuj 1.267,92 ha.

Na terenie Parku ochron pomnikow objto 263 obiekty. S to drzewa rosnce pojedynczo i w grupach, jedna aleja lipowo kasztanowa, 1 krzew i 2 gazy narzutowe oraz 3 stanowiska bluszcza zwyczajnego. Stwierdzono tu wystpowanie 297 gatunkw grzybw wielkoowocnikowych, 233 porostw i 94 mszakw oraz 630 gatunkw rolin naczyniowych nalecych do 84 rodzin i 294 rodzajw. Wrd nich jest 67 gatunkw chronionych, a 6 wpisanych jest do Polskiej czerwonej ksigi rolin. Z wystpujcych na terenie Parku ponad 218 gatunkw ptakw (m.in. orlik krzykliwy, bocian czarny, uraw i kraska) do Polskiej czerwonej ksigi zwierzt wpisanych jest 10 gatunkw. Ssaki reprezentowane s przez 54 gatunkw w tym 29 chronionych. W lasach Puszczy Kozienickiej spotka moemy 17 gatunkw nietoperzy w tym mroczka posrebrzanego i pozocistego, nocka wsatka, mopka iborowiaczka. Ponadto stwierdzono wystpowanie 13 gatunkw pazw i 6 gatunkw gadw (wtym wia botnego) oraz liczne bezkrgowce. Na terenie Kozienickiego Parku Krajobrazowego jest 92 uytkw ekologicznych o cznej powierzchni 300,67 ha, na ktre skadaj si rdlene bagna, oczka wodne i torfowiska.

2.1.3. Obszary chronionego krajobrazu

Obszar krajobrazu chronionego Dolina rzeki Zwolenki - obejmuje obszar zwizany zdolin rzeki Zwolenki o powierzchni 5.040 ha. Teren ten, zwaszcza w rodkowym i dolnym biegu rzeczki, odznacza si szczeglnie duymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi rwnoczenie. Rzeka, silnie meandrujc w wskiej dolinie, tworzy malownicze zakola. W dolinie tej nizinnej rzeczki, regularnie zalewanej wiosn oraz posiadajcej liczne torfianki, uksztatowa si niepowtarzalny ukad specyficznych rodowisk, nie wystpujcych w innych dolinach rzecznych w regionie. W tarasie zalewowym zachoway si zbiorowiska lene rzadko spotykane w innych czciach Polski. S to fragmenty olsw oraz lasw gowych. Wysokie zbocza doliny porastaj zbiorowiska kserotermiczne z licznymi rzadkimi gatunkami rolin. Niej pooone tereny zajmuj zbiorowiska rolinnoci kowej o rnym stopniu uwilgotnienia. Z rolin zielnych na uwag zasuguj: zawcig pospolity, osoka aloesowata, widaki, grel ty, grzybie biay, penik europejski, bobrek trjlistkowy, gnidosz bagienny, siedmiopalecznik botny, salwinia pywajca, szawia lepka, storczyki, szalej jadowity, wibka botna, wolffia bezkorzeniowa i rzsa garbata. Na torfowisku w okolicy Pomysowa stwierdzono wystpowanie wierzby oszczepowatej. Gatunek ten wystpuje w reglu grnym oraz pitrze kosodrzewiny Karpat i Sudetw Wschodnich. Bogactwo florystyczne tych terenw ma swoje odbicie w zrnicowaniu faunistycznym. Niewtpliwie wyrniajca si gromada zwierzt to ptaki. Na terenie doliny gniazduje ok. 80 gatunkw, dalszych co najmniej kilkadziesit zatrzymuje si w okresie wiosennej i jesiennej wdrwki. Z gincych i zagroonych gatunkw gniazduj tu: bk, botniak kowy, kropiatka, zielonka, sieweczka rzeczna, krwawodzib, derkacz, rybitwa czarna, przepirka, podrniczek i kraska. Nie mniej bogata jest fauna ssakw. Ocenia si, i na tym terenie wystpuje ponad 19 gatunkw ssakw. Herpetofaun reprezentuje okoo 19 gatunkw, w tym rzekotka drzewna, aba mieszka, ropucha paskwka, grzebiuszka, kumak nizinny, padalec, jaszczurka yworodna, zaskroniec, mija, spord owadw stwierdzono midzy innymi wystpowanie mrwkolwa, trzyszczy, licznych motyli i waek. Ze wzgldu na bogactwo gatunkowe i rodowiskowe obszar doliny zosta zaliczony wraz z dolin pobliskiej Wisy do wanych przyrodniczo obszarw o znaczeniu midzynarodowym.

W obrb gminy Przyk wejdzie rwnie fragment projektowanego rezerwatu Wyspy Gniazdkowskie. Obejmuje on jeden z ciekawszych fragmentw Wisy, najwikszej w Europie rzeki o nieuregulowanym korycie. Liczne, piaszczyste wyspy i achy rozcigaj si na Wile rodkowej od Sandomierza do Pocka. Na caym odcinku Wisy rodkowej wykryto gniazdowanie 40-50 gatunkw ptakw w do duych populacjach. S to: siweczki obrone (180 par), siweczki rzeczne (270-280 par), mewa pospolita (2400 par), mewa mieszka (ok. 85900 par), mewa srebrzysta (43-46 par), rybitwa biaoczelna (440-480 par), rybitwa pospolita (1550-1600 par). Dla kilku gatunkw Wisa stanowi gwn ostoj na obszarze Polski. Gniazduje tu 50% polskiej populacji rybitwy pospolitej, 80% rybitwy biooczelnej, 95% mewy pospolitej. Rzeka stanowi te wany szlak wdrwkowy ptakw. Licznie zimuj tu ptaki wodno-botne: czapla siwa, abd niemy, gg, tracz, nurog.

Obszar pooony w dolinie rzek (strumieni) Plewki i Czerniawki w gminie Przyk wytypowano do utworzenia zespou przyrodniczo-krajobrazowego. Koryta obu rzeczek zachowuj tu swj naturalny charakter. Na tarasie zalewowym zachoway si fragmenty olsw oraz lasw gowych, brzegi dolin porastaj zbiorowiska kserotermiczne. Niej pooone tereny zajmuj ki, wilgotne w rnym stopniu. Charakterystyczna jest mozaika trzcinowisk, turzycowisk oraz kpiastych wierzb. Celem ochrony byoby zachowanie harmonijnego ukadu ekologicznego poczonego z walorami krajobrazowymi (gboko wcite doliny obu rzeczek).

Na terenie gminy Policzna wystpuje 18 gatunkw ssakw (w tym 6 gatunkw podlega ochronie prawnej, a dalszych 6 naley do zwierzt ownych). We wszystkich lasach mona spotka: sarny, lisy, kuny, a w lasach Policzny i Patkowa: dziki, jelenie i osie. W miejscowoci Wygoda, Grdek i Patkw gniazduje krzywka, zimorodek, remiz. A w lasach Antoniwki wystpuj liczne pazy, gady i ptaki. Na terenie gminy znajduj si rwnie 2 parki w Policznie (pow. 4,05ha) i Czarnolesie (pow. 9,96ha). Znajduje si w nich 10 pomnikw przyrody. W parku w Policznie jest 6 pomnikw: 4 dby szypukowe (550- i 250-letni 200-letni), 1 lipa drobnolistna (200-letnie), klon pospolity (200-letni). Natomiast w parku wCzarnolesie znajduj si 4 pomniki: 2- dby szypukowe (170- i 250-letni), grab pospolity (90-letni) oraz sosna wejmutka (120-letnia).

Drugim zespoem przyrodniczo-krajobrazowym bdzie fragment doliny Strugi Polickiej. Jest to wwz poronity olsem, z terenami zabagnionymi, ze stawami, z rolinnoci szuwarowo-torfowiskow. Gniazduj tu liczne ptaki, wystpuj liczne pazy.

Wiele pozostaoci ekosystemw majcych znaczenie dla zachowania unikatowych zespow genowych i typw rodowisk objto ochron jako uytki ekologiczne. Na terenie Puszczy Kozienickiej, w jej czci wchodzcej w powiat zwoleski ustanowiono ich 22. Wplanach kilku gmin wytypowano rejony do objcia t form ochrony.

W obrbie gminy Kazanw korytarz ekologiczny doliny Ianki i Modrzejowicy obejmuje doliny tych rzek i dopyww Modrzejowicy-Muchy i Strugi Tczowej (Tczwki). Na rnorodno i naturalno tych terenw skadaj si ekosystemy kowo-pastwiskowe, miejscami zatorfione z zespoami rolinnoci wodnej ibagiennej. Urozmaicone s licznymi zadrzewieniami, zaronitymi starorzeczami i laskami. Mimo czciowej melioracji rzeka Ianka wci stanowi ostoj dla ptakw wodnych i botnych. yje ich tu okoo 60 gatunkw. Na podmokej ce koo Osuchowa znajduj si stanowiska lgowe chronionego rycyka. Midzy Kazanowem a Miechowem na rozlegych 120 hektarowych kach gniazduj samotniki, strumieniwki, wierszczaki, krzywodzioby i sowiki rdzawe.

Korytarz ekologiczny rzeki Muchy i Konwki przebiega poudnikowo w zachodniej czci gminy Tczw i stanowi niewielki fragment korytarza czcego dwa obszary o znaczeniu krajowym - Puszcz Kozienick i Podgrze Ieckie (poza obszarem powiatu). Doliny Konwki i Muchy maj paskie dno i agodne zbocza. Wzdu rzek cign si ekosystemy kowe z zadrzewieniami.

Mimo widocznych przeksztace krajobraz jest malowniczy i posiada znaczne walory hydrologiczne, klimatyczne, przyrodnicze i estetyczne.

2.1.5. Obszary Natura 2000

Obszar Natura 2000 obszar specjalnej ochrony ptakw, specjalny obszar ochrony siedlisk lub obszar majcy znaczenie dla Wsplnoty, utworzony w celu ochrony populacji dziko wystpujcych ptakw lub siedlisk przyrodniczych lub gatunkw bdcych przedmiotem zainteresowania Wsplnoty.

Na terenie powiatu zwoleskiego znajduj si nastpujce obszary Natura 2000: Maopolski Przeom Wisy, Przeom Wisy w Maopolsce, Puszcza Kozienicka, Ostoja Kozienicka, Dolina Zwoleki.

2.1.6. Maopolski Przeom Wisy (PLB140006)

Obszar obejmuje odcinek doliny Wisy midzy Jzefowem, a Kazimierzem. Charakterystyczne dla niego s wysokie brzegi, meandry i liczne wyspy. Wyspy te maj rny charakter: od niskich, piaszczystych, nagich wysepek po wyej wyniesione, poronite rolinnoci i np. wykorzystywane jako pastwiska. Brzegi rzeki i trasa zalewowa s pokryte zarolami wiklinowymi i lasami wierzbowo-topolowymi, kami konymi i pastwiskami. Ostoja ptasia o randze europejskiej E 63.Wystpuje co najmniej 14 gatunkw ptakw z Zacznika I Dyrektywy Ptasiej, 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Ksigi (PCK). Wana ostoja rybitw biaoczelnej i rzecznej; jedno z nielicznych w kraju stanowisk lgowych ostrygojada. W okresie lgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3, C6) nastpujcych gatunkw ptakw: dzicio biaogrzbiety (PCK), mewa czarnogowa, rybitwa biaoczelna (PCK), rybitwa rzeczna, szablodzib, batalion (PCK), krwawodzib, mewa pospolita, ostrygojad (PCK) i rycyk; w stosunkowo wysokim zagszczeniu (C7) wystpuje paskonos, nurog i zimorodek. Wana ostoja dla ptakw wodno-botnych.

2.1.7. Przeom Wisy w Maopolsce (PLH060045)

Obszar obejmuje przeomowy odcinek doliny Wisy, od ujcia Sanny powyej Annopola do miasta Puawy. Wile towarzysz liczne starorzecza, achy i zastoiska, piaszczyste wyspy, namuliska, rozlege paty zaroli wierzbowych oraz - lokalnie - paty gw nadrzecznych. Cz koryta rzeki jest obwaowana, a obszar midzywala zajty jest przez ekstensywnie uytkowane ki i zarola wierzbowe. W grnym biegu rzeki, na stromych, wapiennych i lessowych skarpach wznoszcych si nad dolin (osigajcych miejscami nawet do 90 m wysokoci wzgldnej) wystpuj cenne paty muraw kserotermicznych. Do Wisy uchodz liczne mniejsze cieki wodne i w tych rejonach spotyka si interesujce siedliska ekotonowe.

Dolina Wisy jest jedn z niewielu w Europie duych rzek, zachowanych w stanie wzgldnie naturalnym. Dolina na tym odcinku ma charakter przeomu i posiada unikalne walory krajobrazowe. Stwierdzono tu 10 rodzajw siedlisk z Zacznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG (24% powierzchni) oraz 21 gatunkw z Zacznika II tej Dyrektywy.

Obszar obejmuje fragment ostoi ptakw wodno - botnych o randze europejskiej (IBA E 63), wanej zarwno dla gatunkw lgowych jak i migrujcych. W "Paneuropejskiej strategii ochrony rnorodnoci biologicznej i krajobrazowej" Dolina Wisy zostaa zaliczona do 10 systemw rzek Europy, ktrym nadano priorytet ochrony naturalnych walorw. Uwaana jest za korytarz ekologiczny rangi europejskiej.

2.1.8. Puszcza Kozienicka (PLH140035)

Puszcza Kozienicka pooona jest w obrbie Rwniny Kozienickiej nalecej do Niziniy rodkowomazowieckiej i Rwniny Radomskiej bdcej czci Wzniesie Poudniowomazowieckich. Najniej pooone tereny znajduj si w pradolinie Wisy. W rejonie Radomki rzdne wynosz od 102,2 m n.p.m. przy ujciu Wisy do 160,0 m n.p.m. w okolicach Przytyka. W czci pnocnej teren wznosi si rednio 120-130 m n.p.m. Cz poudniowa Puszczy pooona jest na wysokoci od 150 do 170 m n.p.m. W rejonie Suchej wzgrza wydmowe osigaj wysoko ponad 180 m n.p.m. Pod wzgldem geologicznym Puszcza Kozienicka jest mao zrnicowana. Teren ten zaliczany do warstw rowu kredy lubelskiej i w niewielkim fragmencie obrzeenia Gr witokrzyskich. Na caym obszarze wystpuj warstwy czwartorzdowe wyksztacone jako: piaski drobnoziarniste, rednioziarniste, a w dolinach rzek nawet gruboziarniste, wiry i pospka. S te gliny zwaowe szare zastoiskowe, gliny zwaowe brzowo-szare piaszczyste, iy szare i siwe. Wystpuj rwnie piaski gliniaste i gliny piaszczyste. Grubo tych utworw wynosi od 12 do 45 metrw. Miszo warstwy wodononej (piaski, wiry) wynosi od 4 do 10 metrw. Utwory trzeciorzdowe wystpuj gwnie w pnocnej czci Puszczy. Utwory kredowe wystpuj na caym obszarze Puszczy Kozienickiej. S to utwory kredy lubelskiej - gwnie kredy grnej o miszoci 200-300 metrw. Pokrywa glebowa Puszczy Kozienickiej uksztatowaa si pod wpywem ukadu trzech gwnych czynnikw, do ktrych nale: substrat macierzysty, typ gospodarki wodnej i zespoy rolinne. Skay macierzyste gleb to wycznie utwory czwartorzdowe. W przewadze wystpuj osady polodowcowe - plejstoceskie: gliny i piaski zwaowe; wiry, piaski i pyy fluwioglacjalne; sporadyczne iy warstwowe. W dolinach rzek i ciekw oraz w obnieniach terenowych pojawiaj si utwory holoceskie: osady aluwialne i torfy. Cz terenu pokrywaj piaski eoliczne - wydmowe. Gleby Puszczy Kozienickiej s zrnicowane. Stwierdzono tam wystpowanie trzynastu typw nalecych do czterech dziaw gleb: gleby litogeniczne, gleby autogeniczne, gleby semihydrogeniczne i gleby hydrogeniczne. W strukturze pokrywy glebowej lasw Puszczy Kozienickiej zaznaczaj si nastpujce prawidowoci - centralna cz lasw obejmujca obrby Zagodon, Pionki i poudniow cz Kozienic ma yniejsze gleby z duym udziaem gleb brunatno-ziemnych. Peryferyjne czci - pnocna cz obrbu Kozienice oraz Garbatka, Zwole i Jedlnia s ubosze. Przewaaj tam gleby bielicoziemne. Ukad taki jest determinowany gwnie przez pochodzenie i waciwoci utworw macierzystych. Obszar Puszczy Kozienickiej ley w zlewni Wisy i Radomki. Sie rzeczna Puszczy Kozienickiej jest bogata i urozmaicona. Centraln i zachodni jej cz odwadnia Radomka, do ktrej uchodz mniejsze rzeki - Mleczna, Pacynka, Leniwka i Narutwka. Przez ponocne i wschodnie obszary pynie najpikniejsza rzeka obszaru Zagrodonka, do ktrej uchodzi szereg mniejszych ciekw, zktrych do najwikszych nale Brzeniczka i Charwka. Wszystkie puszczaskie rzeki maj charakter drenujcy. W obrbie obszaru znajduj si stawy rybne w Grdach i Bkowcu. Wkrajobrazie dominuj obszary lene, ktre zajmuj okoo 39 ty. ha. Od 1994 r. w wikszoci stanowi one

Leny Kompleks Promocyjny "Lasy Puszczy Kozienickiej".

Jest to jeden z najcenniejszych pod wzgldem przyrodniczym kompleksw puszczaskich w Polsce. O jego randze wiadczy przede wszystkim - wysoka rnorodno biologiczna mierzona na wszystkich poziomach: genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym. Wystpuje tu szereg siedlisk przyrodniczych oraz gatunkw chronionych i zagroonych wymarciem w skali kraju i kontynentu. W zbiorowiskach lenych Puszczy wystpuje znaczna liczba drzew w wieku od 150 do 400 lat.

Siedliska przyrodnicze

Wizytwk Puszczy Kozienickiej s endemiczne wyynne jodowe bory mieszane, ktre na tym terenie uznawane s za posta kresow. Oprcz niekwestionowanej wartoci przyrodniczej maj one olbrzymie znaczenie biogeograficzne i syntaksonomiczne. Jednym z najwaniejszych i jednoczenie zajmujcym najwiksz powierzchnie w Puszczy Kozienickiej siedliskiem przyrodniczym s grdy subkontynentalne, ktre reprezentuj tu pen skal wilgotnociow. yzne i wilgotne gleby w lokalnych obnieniach zajmuj grdy czycowe i kokoryczowe. Tworz one przestrzenne ukady mozaikowe z gami i olsami. W miejscach umiarkowanie wilgotnych wyksztaciy si grdy typowe. Lokalne wyniesienia zdominowane s przez grdy trzcinnikowe.

Doliny puszczaskich rzek (m.in. Leniwej, Narutwki i Zagrodonki), strumieni i okresowych, bezimiennych ciekw porastaj gi olszowo-jesionowe.

Niewielkie powierzchnie puszczaskich ostpw zajmuj rdliskowe lasy olszowe z rzeuch gorzk i szczyrem trwaym. Do rwnie rzadkich lenych zbiorowisk nale gi wizowo-jesionowe. Wikszo patw posiada reprezentatywne runo, ale cechuje je znieksztacony drzewostan. Wystpujce w Puszczy Kozienickiej bory sosnowe reprezentuj pen skal zmiennoci uzalenion przede wszystkim od stopnia wilgotnoci podoa. Skrajnie rne ekologicznie siedliska zajmuj mae powierzchniowo: sosnowy br chrobotkowy oraz sosnowy br bagienny Do najrzadszych pod wzgldem zajmowanej powierzchni lenych siedlisk przyrodniczych nale ciepolubne dbrowy, ktre stopniowo trac swoiste cechy i w wyniku sukcesji przeksztacaj si w grdy. Rolinno nielena Puszczy Kozienickiej pomimo, e zajmuje niewielk powierzchni jest rnorodna i prezentuje bardzo odmienne wzgldem siebie grupy ekologiczne. Do najciekawszych naley rolinno torfowiskowa, skupiona w poudniowej czci obszaru. Do bardzo rzadkich siedlisk przyrodniczych wystpujcych w obrbie obszaru zaliczaj si torfowiska zasadowe reprezentowane przez maki turzycowe. Spord zbiorowisk trawiastych do najcenniejszych nale ekstensywnie uytkowane ki wiee

Fauna

Na terenie Puszczy Kozienickiej stwierdzono 59 gatunkw ssakw. Dla tej grupy krgowcw jest najwaniejsz, po Puszczy Kampinoskiej, ostoj w centralnej Polsce. Jednym z jej mieszkacw jest popielica, gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Ksidze Zwierzt. Populacja tu wystpujca cechuje si bardzo du liczebnoci i jednym z najwyszych w kraju wskanikw zagszczenia osobnikw/1 ha lasu. Interesujcymi ssakami s rwnie - orzesznica oraz smuka, bardzo rzadki krajowy gatunek borealny. Puszczaskie rzeki zasiedlaj stabilne populacje bobra i wydry. Okresowo pojawiaj si tutaj migrujce wilki. Chiropterofauna Puszczy Kozienickiej jest bardzo bogata i porwnywalna z Puszcz Biaowiesk. Stwierdzono tu 16 spord 17 gatunkw nietoperzy wystpujcych w Polsce niowej, przy czym do rozrodu przystpuje 14 gatunkw. W zgrupowaniu nietoperzy Puszczy Kozienickiej wyrnia si spotykany najczciej i najliczniej borowiec. Do gatunkw dominujcych nale: mroczek pny, nocek rudy, gacek brunatny i nocek duy. Przypadku tego ostatniego znanych jest 16 letnich kolonii, w tym dwie kolonie rozrodcze. Cech charakterystyczn tego obszaru jest liczne wystpowanie borowiaczka, nocka Brandta i nocka Bechsteina, dla ktrego Puszcza Kozienicka jest drugim znanym w Polsce miejscem rozrodu i najdalej wysunitym w kierunku pnocno-wschodnim stanowiskiem. Jednym z najrzadszych gatunkw nietoperzy w Puszczy Kozienickiej jest mopek Barbastella. W obrbie obszaru znane s trzy zimowe kryjwki tego gatunku. W okresie letnim odawiano rwnie mode osobniki co wiadczy o tym, e mopek przystpuje tutaj do rozrodu. Biorc pod uwag faun nietoperzy ranga Puszczy Kozienickiej jest bardzo wysoka i porwnywalna z Puszcz Biaowiesk. Spord 18 krajowych gatunkw pazw na terenie Puszczy Kozienickiej stwierdzono 13 gatunkw, w tym - kumaka nizinnego i traszk grzebieniast. Fauna gadw reprezentowana jest przez sze gatunkw. Osobliwoci tego obszaru jest populacja wia botnego. wiat bezkrgowcw Puszczy Kozienickiej jest niezwykle bogaty. Jednym z najbardziej interesujcych gatunkw jest rak szlachetny, ktry posiada tu najliczniejsz w Polsce centralnej i stabiln populacj. Ten przedstawiciel krajowych dziesicionogw figuruje na wiatowej Czerwonej Ksidze Zwierzt oraz polskim jej odpowiedniku. Obszar ten to jedna z najwaniejszych na Mazowszu ostoi dla populacji: poczwarwek - zwonej i jajowatej. Stwierdzono tu rwnie wystpowanie zatoczka amliwego. Rozmaito rodowisk oraz obecno dobrze zachowanych powierzchni lenych zstarodrzewem wpywaj na bogactwo gatunkowe owadw. W obrbie Puszczy Kozienickiej stwierdzono: pachnic dbow - 7 stanowisk, zgniotka cynobrowego - dwa stanowiska, czerwoczyka nieparka - dziesi stanowisk, czerwoczyka fioletka - dwa stanowiska oraz modraszka telejusa - 5 stanowisk. Do osobliwoci tego obszaru naley wystpowanie sawczynki piaskowej. Poza istniejcym stanowiskiem w Puszczy Kozienickiej wymierajcy gatunek nie by notowany na terenie kraju od kilkudziesiciu lat. Do wyjtkowo rzadkich owadw w Polsce zaliczy mona smukw kosmat. Oba gatunki figuruj w Polskiej Czerwonej Ksidze Zwierzt. Bardzo bogata w Puszczy Kozienickiej jest fauna chrzszczy z rodziny bogatkowatych. Na uwag zasuguje odkrycie tu stanowisk gatunkw skrajnie rzadkich w Polsce wpisanych na czerwon list zwierzt gincych i zagroonych w Polsce.

Badania ograniczone jedynie do pnocno-zachodniego skraju Puszczy Kozienickiej pozwoliy na stwierdzenie 43 gatunkw ukw, w tym 26 koprofagicznych, co wskazuje na jej znaczne bogactwo w porwnaniu z innymi puszczami w kraju.

O randze Puszczy Kozienickiej w zachowaniu krajowej flory naczyniowej wiadczy obecno szeciu gatunkw wymienionych w Polskiej Czerwonej Ksidze Rolin: buawnika czerwonego, kostrzewy ametystowej, sasanki otwartej, widlicza cyprysowatego oraz turzyc - bagiennej i strunowej. Stwierdzono tu wystpowanie gatunkw figurujcych na krajowej Czerwonej licie rolin naczyniowych. S wrd nich, m.in.: czosnek niedwiedzi, goryczka wskolistna, kukuka plamista, pywacz drobny, rosiczka okrgolistna i widlicz Zeillera. Ponadto znajduj si tu stanowiska licznych gatunkw chronionych i rzadkich regionalnie.

Pomimo fragmentarycznych bada na terenie Puszczy Kozienickiej stwierdzono dotychczas wystpowanie 295 gatunkw grzybw wielkoowocnikowych, w tym trzy gatunki podlegajce ochronie cisej: sromotnika bezwstydnego, siedzunia sosnowego i soplwk jodow. Na Czerwonej licie grzybw wielkoowocnikowych w Polsce znajduje si 41 gatunkw z kozienickiej mycoflory, w tym m.in. wymierajce oraz naraone na wymarcie.

Spord 267 gatunkw porostw znanych z terenu Puszczy Kozienickiej znajduj si takie, ktre wymary lub s bliskie wymarcia w innych regionach kraju. Na Czerwonej licie porostw wPolsce znajduje si 71 gatunkw z kozienickiej lichenoflory. Due znaczenie dla wystpujcych tu wsko stenotopowych gatunkw epifitycznych ma obecno wdrzewostanach Puszczy Kozienickiej licznych sdziwych drzew o wymiarach pomnikowych.

2.1.9. Ostoja Kozienicka (PLB140013)

Obszar obejmuje znaczn cz jednego z wikszych kompleksw lenych w rodkowej Polsce - Puszczy Radomsko-Kozienickiej, na granicy Maopolski i Mazowsza, w widach pradolin Wisy, Radomki i Zadodonki, na terenie Rwniny Radomskiej. Pooony jest on w terenie z licznymi elementami rzeby pochodzenia fluwioglacjalnego: szeregiem tarasw denudacyjnych opadajcych stopniowo ku dolinie Wisy, poprzedzielanych licznymi waami wydmowymi, pomidzy ktrymi znajduj si niecki, zwykle silnie zabagnione. Wczeniej na tym terenie utrzymyway si drzewostany z klonem, jesionem, lip, dbem i bukiem. Obecnie drzewostany skadaj si gwnie z sosny (84%) oraz jody (4%). Lasy zajmuj wikszo powierzchni obszaru. Reszt terenu pokrywaj pola uprawne, ki, pastwiska. Wystpuj tu rwnie interesujce poacie torfowisk wysokich i niskich. Wystpuje co najmniej 29 gatunkw ptakw z Zacznika I Dyrektywy Ptasiej, 7 gatunkw z Polskiej Czerwonej Ksigi (PCK). Wykazano z tego terenu ponad 200 gatunkw ptakw, w tym 147 lgowych.

W okresie lgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C6) nastpujcych gatunkw ptakw: bczek (PCK), bocian czarny, kraska (PCK), lelek; stosunkowo wysok liczebno (C7) osigaj: bk (PCK), bocian biay, rybitwa czarna.

2.1.10. Dolina Zwoleki (PLH140006)

Dolina Zwoleki leca w obszarze porozcinanych i silnie zerodowanych wysoczyzn morenowych z okresu zlodowacenia rodkowopolskiego, jest do 25 m wcita w materiale pleistoceskim. Wskie dno doliny (od 0.5 do okoo 1 km szerokoci przy ujciu rzeki) wypenione jest torfem. Na zboczach widoczne s fragmenty terasy nadzalewowej o wysokoci wzgldnej 2-3 m. Czytelno formy doliny maskuj zalegajce w wielu miejscach zwydmione, przewiewane piaski. Teren stanowi bogat mozaik wzajemnie przenikajcych si biotopw -wodnych, podmokych i suchych. Siedliska wodne reprezentowane s przez wolno pync rzek i zakola oraz torfianki o rnej powierzchni lustra wody. W dnie Doliny dominuj podmoke ki, na ktrych prowadzi si gospodark ekstensywn. Miejscami wystpuj na nich kpy zaroli wierzbowych i ozowych oraz niewielkie, olchowe laski. agodnie wznoszce si piaszczyste zbocza doliny porastaj suche soniny, s tu pola uprawne i nieuytki z rolinnoci kserotermiczn. Rnego typu tereny zwizane z rolnictwem oraz nieuytki s dominujcymi formami uytkowania ziemi na tym obszarze. Jedna z najbogatszych i najcenniejszych ostoi flory i fauny charakterystycznej dla terenw podmokych w regionie. Stwierdzono tu 10 gatunkw zZacznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Bogata fauna krgowcw: 17 gatunkw ryb, 10 gatunkw pazw, 79 gatunkw ptakw lgowych (12 prawdopodobnych). Wana ostoja wia botnego. Bogata fauna bezkrgowcw, w tym 25 gatunkw waek, 21 gatunkw limakw ldowych i 43 wodnych. Dobrze zachowane rolinne zbiorowiska wodno-botne. 6 typw siedlisk z Zacznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG zajmuje ponad 25 % obszaru.

Pomniki przyrody

Na terenie Powiatu Zwoleskiego ochron pomnikow objto cznie 66 obiektw, w tym na terenie Gminy Zwole wystpuje 55 pomnikw przyrody, na terenie Gminy Policzna 10 pomnikw przyrody oraz na terenie Gminy Kazanw 1 pomnik przyrody. S to pojedyncze drzewa takich gatunkw jak: db szypukowy, buk pospolity, sosna zwyczajna, sosna smoowa, sosna wejmutka, klon pospolity, jesion wyniosy, joda pospolita, kasztanowiec zwyczajny, lipa drobnolistna, modrzew polski, oraz grupy drzew w jednej z nich ronie 6 modrzewi polskich.

Zesp Przyrodniczo-Krajobrazowy Sycyna utworzony zosta w 2003 roku i obejmuje swym zasigiem stawy w dolinie Sycynki oraz park przy dawnym dworze Kochanowskich. Zesp przyrodniczo-krajobrazowy Sycyna ley na obszarze Rwniny Radomskiej, gdzie dominuj gleby wytworzone gwnie z glin lekkich i rednich oraz z piaskw nadglinowych.

Park zajmuje powierzchni 1,15ha. Gwnym elementem struktury ekologicznej terenu s doliny rzeczne. Rzeka Sycynka jest dopywem Zwolenki, ktra wpada do Wisy. Rolinno tego obszaru nie ma charakteru naturalnego. Wikszo drzewostanu stanowi nasadzenia z pocztkw XX. W skadzie gatunkowym dominuj kasztanowce. Due rozmiary osigny take samosiewy, gwnie topole i jesiony. Nad fundamentami dworu dominuje wyrosa w miejscu ganku dawnego dworu Kochanowskich potna topola. Przy brzegu stawu wystpuj gatunki gowe: jesion wyniosy, przytulia czepna (g olszowo-jesionowy). Krzewy wystpuj nielicznie, gwnie w pobliu stawu. Pod drzewami rolinno jest skpa, nie wystpuje tu zwarta murawa z uwagi na due zacienienie. Pojawiaj si tu takie roliny jak: podagrycznik pospolity, fiolek wonny, przytulia czepna, niezapominajka botna.

W 2011 roku na terenie parku zosta wybudowany cig komunikacji pieszej, zrobiono ogrodzenie, wykonano fontann renesansow, utworzono herb Odrow, kamienny zarys fundamentw XVI w. dworu, tablic informacyjn i 26 szt. awek parkowych. Ponadto zainstalowano owietlenie parkowe oraz przeprowadzono roboty w zakresie ksztatowania zieleni.

W 2014 roku przeprowadzono odbudow staww, mnichw i zastawki. Na groblach wok staww powstay cieki, a przy nich dwa pomosty i pi punktw widokowych zaweczkami. Na terenie staww znajduj si take nowe tablice informacyjne z opisem flory ifauny oraz tablica interaktywna z odgosami i wizerunkami ptakw przebywajcych w okolicy ZPK Sycyna.

Na terenie parku powstaa take siownia plenerowa. W jej skad wchodzi 5 podwjnych urzdze m.in. drek do podcigania, orbitrek, wiolarz, stepper. Zostay rwnie zainstalowane kamera, urzdzenie liczce turystw oraz tablica elektroniczna, z ktrej mona odczyta temperatur, cinienie atmosferyczne, wilgotno powietrza, dat i czas. Powstaa strona internetowa z aplikacj umoliwiajc rezerwacj miejsc w pobliskim muzeum. Istnieje moliwo wypoyczenia rowerw i zwiedzania najciekawszych zaktkw szlaku turystycznego.

Zarwno odbudowa staww jak i powstanie cieek edukacyjnych, zakup urzdze informatycznych, siownia plenerowa, utworzenie strony internetowej powstay w ramach projektu europejskiego Sycyna wok gniazda ojczystego Jana Kochanowskiego.

Gwnymi elementami krajobrazu Sycyny s:

park widoczny w krajobrazie jako grupa drzew

zesp staww przechodzcy w ols

pola uprawne z zadrzewieniami rdpolnymi

odlege lasy w postaci borw mieszanych

myn

ruiny budynkw folwarcznych

szkoa

budynki dawnych Pastwowych Gospodarstw Rolnych (PGR) dawnego Pomocniczego Gospodarstwa Szkolnego przy Zespole Szk Rolniczych w Zwoleniu

pomnik Jana Kochanowskiego

obelisk z 1621 r.

Elementami dysharmonijnymi w krajobrazie s:

budynki dawnego Pomocniczego Gospodarstwa Szkolnego PGR bezporednio graniczce z terenem parku wpywaj ujemnie na estetyk krajobrazu;

budynek Szkoy Podstawowej;

droga Zwole - Sandomierz jako rdo emisji gazw i pyw oraz haasu niekorzystnie wpywa na mikroklimat parku;

ruiny budynkw folwarcznych w zachodniej czci parku.

Sycyna jest miejscem o ciekawej historii oraz bogatych walorach kulturowych i przyrodniczych, co stwarza moliwoci rozwoju rnorodnej dziaalnoci. Jest miejscowoci atrakcyjn turystycznie, zwizan z yciem Jana Kochanowskiego. Czarnolas gdzie mieszka oraz Zwole gdzie zosta pochowany s gwnymi miejscami odwiedzanymi przez zwiedzajcych. Dla lokalnej spoecznoci park stanowi miejsce wypoczynku, spdzania wolnego czasu. Jako element promocyjny i przycigajcy zwiedzajcych przyczyni si moe do rozwoju ekonomicznego Sycyny.

2.2.rodowisko przyrodnicze

Rzeba terenu

Obszar powiatu pooony jest w dwch strefach:

mezoregion Rwnina Radomska makroregion Wzniesienia Poudniowomazowieckie

-mezoregion Rwnina Kozienicka - makroregion Nizina rodkowomazowiecka.

Rzeba terenu tego obszaru jest sabo zrnicowana, jest to wysoczyzna denudacyjna o do monotonnym, prawie paskim terenie nachylenia nie przekraczajcym na og 5%, niekiedy przemodelowanym waami wydmowymi (pnocna i poudniowa cz gminy Zwole), ktrej towarzysz zgbienia deflacyjne, okresowo zawodnione. Na wysoczynie wystpuj rwnie zagbienia bezodpywowe powstae na skutek nierwnomiernej akumulacji lodowca. Maopolski Przeom Wisy obejmuje dolin rzeki na dugoci okoo 82km i od 1,5 km do 10 km szerokoci. Wysoko zboczy doliny wynosi okoo 60-80m. S one wymodelowane w warstwach kredowych. W dnie doliny wystpuj mady rzeczne.

Najstarszymi utworami nawierconymi na terenie powiatu zwoleskiego s iowce, upki wglanowe, piaskowce i muowce karbonu. Na nich zalegaj utwory mezozoiczne reprezentowane przez osady jury grnej oraz kredy dolnej i grnej.

Surowce mineralne

Na terenie powiatu zwoleskiego stwierdzono wystpowanie kruszyw naturalnych drobnych i grubych, surowcw ilastych, torfw, opok i kredy piszcej.

Kruszywo naturalne wystpuje na caym omawianym terenie i jest wyksztacone w postaci piaskw i wirw wodnolodowcowych i czoowomorenowych, piaskw eolicznych irezidualnych oraz piaskw i wirw rzecznych. S one eksploatowane dorywczo na terenie powiatu przez okoliczn ludno dla celw lokalnych.

Wydobycie surowca prowadzone jest na terenie nie rozpoznanym geologicznie, bez wymaganej prawem geologicznym i grniczym koncesji na eksploatacj. Na terenie powiatu znajduje si dua ilo dzikich" wyrobisk, ktre wymagaj rekultywacji, tym bardziej, e cz z nich jest wykorzystywana do skadowania odpadw komunalnych przez okoliczn ludno. W samej gminie Zwole rekultywacji wymaga ponad 70 takich obiektw.

Surowce ilaste to iy zastoiskowe i gliny. W przeszoci byy one eksploatowane w wyrobisku cegielni Policzna, ktra istniaa do 1970 roku. W zou pozostao jeszcze 30 tys. m3 surowca. Zoe zostao wykrelone z Bilansu Zasobw w 1998 roku. Prowadzone w latach siedemdziesitych prace poszukiwawcze surowcw ilastych do produkcji cegy zakoczono wynikiem negatywnym. Gliny zwaowe wystpujce na terenie powiatu w izolowanych patach cechuje nieregularne wyksztacenie, typowe dla utworw lodowcowych. S one silnie zmienione i nie speniaj norm jakociowych.

Torfy wystpujce na terenie powiatu zwizane s gwnie z torfowiskami dolinnymi. Powstay one w obrbie paskich dolin rzecznych i w zagbieniach bezodpywowych. S to torfowiska na og niskie, utworzone z torfw trzcinowych i turzycowych. Charakteryzuj si ma miszoci i znaczn popielnoci. Torfy zostay udokumentowane w zou Antonwka (gm. Policzna), Przyk, Mszadla Stara, Janowiec, Dolina rzeki Zwolenki, Andrzejw-Borowiec i Tarczwka. Obecnie adne z nich nie jest eksploatowane. Na terenie zoa Andrzejw-Borowiec i Antonwka utworzono rezerwaty. Na czci pozostaych z utworzono uytki ekologiczne, a na innych s one projektowane. Przewidziane do eksploatacji zoe Tarczwka, pooone na poudniowym skraju Puszczy Kozienickiej, nie powinno by eksploatowane ze wzgldu na ochron hydrogeologiczn i uwarunkowania przyrodnicze.

Grnokredowe opoki i kredy piszce z przewarstwieniami margli wystpujce pod pokryw osadw czwartorzdowych stwierdzono na terenie gmin: Przyk, Tczw i Zwole. Na terenie gminy Kazanw wystpuj opoki z przewarstwieniami margli i wapieni. W przeszoci byy one eksploatowane i wykorzystywane jako kamie amany w budownictwie gospodarczym. Na terenie powiatu dla kilku obszarw wystpowania opoki i kredy piszcej ustalono zasoby prognostyczne w kat. D1 (Ciepielw VIIa i VIIc - gmina Tczw, Rudki, aweczko A i aweczko B - gmina Przyk, Ciepielw IIIc - gmina Zwole). Obecnie nie eksploatuje si opok i kredy piszcej.

Na omawianym terenie eksploatowane s piaski, udokumentowane w siedmiu zoach: Grdek Stary, Ranachw I, Ranachw II, Jasieniec I, Bierdzie I, Jabonw i Zwole.

Zoe Grdek Stary w gminie Policzna udokumentowano w 2007 roku w kat. C1. Na powierzchni 17.300 m2 wystpuj plejstoceskie piaski rednioziarniste o miszoci 8,0 12,0 m. Grubo nadkadu wynosi 0,2m. Uytkownik posiada koncesj wan do 2019 roku, zasoby zoa wynosz 112 472 Mg. Dla zoa ustanowiono teren i obszar grniczy. Surowiec jest przydatny dla budownictwa i drogownictwa.

Zoe Ranachw I w gminie Kazanw udokumentowano w 2001 roku w kat. C1. Na powierzchni 8.753 m2 wystpuj plejstoceskie piaski rednio- i drobnoziarniste o miszoci 4,6 10,9m (rednio . Nadkad stanowi gleba o miszoci 0,2m, zasoby zoa wynosz 109 295 Mg. Uytkownik posiada koncesj wan do 2019 roku, dla zoa ustanowiono teren i obszar grniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i drogownictwie.

Zoe Ranachw II w gminie Kazanw udokumentowano w 2009 roku w kat. C1. Na powierzchni 10.192 m2 wystpuj plejstoceskie piaski rednio- i drobnoziarniste o miszoci 8,9 3,42m. (rednio 4,93 m). Nadkad stanowi gleba o miszoci 0,2m, zasoby zoa wynosz 87 800 Mg. Uytkownik posiada koncesj wan do 2018 roku, dla zoa ustanowiono teren i obszar grniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i drogownictwie.

Zoe Jasieniec I w gminie Zwole udokumentowano w 2012 roku w kat. C1. Na powierzchni 3.360 m2 wystpuj plejstoceskie gliny zwaowe oraz piaski rednio- i drobnoziarniste omiszoci 2,0 2,8m. (rednio 2,17 m), zasoby zoa wynosz 13 000 Mg. Uytkownik posiada koncesj wan do 2018 roku, dla zoa ustanowiono teren i obszar grniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i drogownictwie.

Zoe Bierdzie I w gminie Policzna udokumentowano w 2012 roku w kat. C1. Na powierzchni 9.802 m2 wystpuj plejstoceskie osady piaszczyste i piaszczysto-wirowe o miszoci 9,6 11,6m. (rednio 10,60m). Nadkad stanowi gleba o miszoci 0,2m, zasoby zoa wynosz 162 293 Mg. Uytkownik posiada koncesj wan do 2023 roku, dla zoa ustanowiono teren iobszar grniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i drogownictwie.

Zoe Jabonw w gminie Policzna udokumentowano w 2014 roku w kat. C1. Na powierzchni 9.046 m2 wystpuj utwory czwartorzdowe oraz piaski i wiry o miszoci 2,0 3,4m. (rednio 2,8m), zasoby zoa wynosz 44 372 Mg. Uytkownik posiada koncesj wan do 2021 roku, dla zoa ustanowiono teren i obszar grniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i drogownictwie.

Zoe Zwole w gminie Zwole udokumentowano w 2014 roku w kat. C1. Na powierzchni 5.665 m2 wystpuj utwory czwartorzdowe oraz piaski rednio i gruboziarniste o miszoci 4,0 4,5m (rednio 4,17m) Nadkad stanowi gleba o miszoci 0,5m, zasoby zoa wynosz 38 830 Mg. Uytkownik posiada koncesj wan do 2030 roku, dla zoa ustanowiono teren i obszar grniczy. Surowiec jest przydatny w budownictwie i drogownictwie.

Lasy

Powiat zwoleski jest regionem o redniej lesistoci (oglna powierzchnia lasw wynosi ok. 10.336 ha co stanowi ok. 18% powierzchni powiatu).

W granice powiatu, od strony pnocno-zachodniej wchodzi cz Parku i jego otuliny. S to tereny nadlenictwa Zwole, obrb Zwole. Obrb Zwole wchodzi w skad Lenego Kompleksu Promocyjnego Lasy Puszczy Kozienickiej. Okoo 68% powierzchni lasw zajmuj ubogie siedliska borowe. W drzewostanie dominuje sosna, db stanowi 2,3%, joda 1,4%, brzoza 1,8%, a olcha 4,7%. redni wiek drzewostanw to 57 lat, a ich zasobno wynosi 220m3 na 1ha.

Poza Puszcz Kozienick niewielkie kompleksy lene wystpuj w wielu miejscach. S one wasnoci prywatn. Gatunkiem przewaajcym w tych lasach s drzewa iglaste, dominuj sabe siedliska borowe. Jako gatunki domieszkowe wystpuj brzoza, db, olsza szara i czarna, joda, wierk, grab, lipa, klon, modrzew, jesion, wiz i buk.

Na terenie powiatu planowanymi dziaaniami objte s praktycznie tereny nalece do nadlenictwa Zwole i do obrbu Zwole, ktre maj na celu zachowanie bogatych zbiorowisk lenych Puszczy Kozienickiej.

W miejscach, gdzie lasy ulegy przeksztaceniu prowadzone s prace majce na celu odtworzenie drzewostanw zblionych do naturalnych oraz odbudowy zaburzonej retencji wodnej. Prowadzona przebudowa drzewostanw ma na celu zwikszenie udziau jody i buka. Na powierzchniach zrbowych pozostawione s do biologicznej mierci biogrupy zdrowych drzew w formie kp z podszyciem i podrostem. Chroni si drzewa dziuplaste i martwe warunkujce wystpowanie wielu grup organizmw. W uytkowaniu lasw stosowane s gwnie rbnie zoone. W ochronie lasw stosuje si metody biologiczne. Naturalna odporno drzewostanw ksztatowana jest wanie przez wprowadzenie drzew i krzeww domieszkowych oraz aktywnej ochronie ptakw owadoernych, nietoperzy i mrwek. Wyznaczone zostay drzewostany nasienne sosny, dbu i olszy. Z nasion z nich uzyskiwanych hodowane s sadzonki stosowane w odnawianiu lasw w obrbie Puszczy Kozienickiej.

Gospodarka lena prowadzona jest wedug specjalnie opracowanych zasad postpowania hodowlanego i ochronnego. Uwzgldniaj one ochron rnorodnoci biologicznej oraz wielofunkcyjno i zrwnowaony rozwj lasw.

Dla lasw prywatnych we wszystkich gminach s aktualne uproszczone plany urzdzania lasw.

W celu poprawy retencji wodnej na terenie Puszczy wykonuje si mae, sztuczne zbiorniki wodne. Negatywny wpyw osad lenych i przylenych zmniejsza si przez wymian istniejcych systemw grzewczych i instalacj biologicznych oczyszczalni ciekw.

Lasy s siedliskiem wikszoci dzikich gatunkw zwierzt i rolin i stanowi gwny czynnik rwnowagi ekologicznej. Speniaj trzy gwne funkcje, w sposb naturalny lub w wyniku dziaa gospodarczych - ekologiczn, gospodarcz i spoeczn.

Lasy stanowi podstawowy czynnik rwnowagi ekologicznej. Do gwnych zada z zakresu ochrony naley:

zachowanie w stanie zblionym do naturalnego i odtworzenie rdlenych zbiornikw i ciekw wodnych,

waciwe funkcjonowanie ekosystemw i skutecznoci ochrony przeciwpoarowej lasw,

brzegi ciekw i zbiornikw, poza obszarami lasw i k powinny by umocnione przez obsadzanie drzewami i krzewami (ogranicza to rwnie dopyw zanieczyszcze i erozje),

zachowanie w dolinach rzek naturalnych form przyrodniczych jako ostoi rzadkich gatunkw rolin i zwierzt oraz regulatorw wilgotnoci siedlisk i klimatu lokalnego,

zachowanie w stanie nienaruszonym rdlenych nieuytkw (bagna, trzsawiska, wrzosowiska, wydmy) wraz z ich flor i faun w celu ochrony penej rnorodnoci przyrodniczej,

wzmoenie w ramach uzgodnie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego stara o przywracanie lasw w strefach wododziaowych w celu zwikszenia retencji wodnej w lasach i zmniejszenia przemieszczania si zanieczyszcze oraz erozji gleb.

Gwnymi zagroeniami zasobw lenych powiatu zwoleskiego s:

czynniki naturalne - obnienie poziomu wd gruntowych, deficyt opadw atmosferycznych, wiatr i nieg powodujce osabienie drzew, ataki szkodnikw, choroby drzew, susze powodujce zagroenie poarami,

nierwnomierna struktura lasw - wystpowanie wielu maych kompleksw lenych bdcych w rkach prywatnych, dominacja lasw o strukturze jednopitrowej,

przeznaczanie terenw cennych przyrodniczo pod zabudow,

wzmoona penetracja lasw przez ludno, wandalizm,

zanieczyszczenie terenw lenych (dzikie wysypiska mieci, wydobycie piasku).

2.3.Komunikacja i infrastruktura techniczna

Powiat zwoleski ma dogodny ukad drogowy, na ktry skadaj si drogi krajowe, wojewdzkie, powiatowe i gminne.

Na terenie powiatu znajduj si dwie gwne drogi krajowe nr 12 (poczenie wschd-zachd czce Lublin z odzi) i nr 79 (poczenie pnoc-poudnie czce Warszaw zTarnobrzegiem).

Wykaz drg krajowych:

nr 12Granica pastwa knica - aga, Szprotawa - Dziemierowice, Gogw Leszno Kalisz - ask, Sulejw Opoczno Radom Zwole - Puawy Kurw Lublin Piaski Chem Dorohusk Granica pastwa - dugo 24,7 km

nr 79Warszawa - Gra Kalwaria, Konary Kozienice - Zwole Lipsko Czekarzewice, Nowe Brzesko - Krakw Trzebinia Chrzanw Jaworzno Katowice Chorzw Bytom - dugo w 21 km

Drogi te krzyuj si w rodku miasta, co jest bardzo duym utrudnieniem komunikacyjnym ze wzgldu na duy ruch pojazdw ciarowych na kierunku wschd-zachd. rednie natenie ruchu na drogach krajowych na tym obszarze wynosi ok. 15-16 tys. pojazdw umownych na dob.

Drogi krajowe ogem przebiegaj przez powiat zwoleski na dugoci 45,7 km. Gsto drg krajowych przypadajca na 100 km2 wynosi 8,00 km.

Przez teren powiatu przebiegaj dwie drogi wojewdzkie nr 733 oraz 787.

czna dugo w/w drg wynosi 23,10 km.

-nr 733 Zakrzew Wolanw Kowala Skaryszew Karszwka dugo 15,8km

-nr 787 droga 737 - stacja kolejowa Pionki Suskowola Sucha Zwole dugo 7,3 km

Gsto drg wojewdzkich przypadajca na 100 km2 wynosi ok. 4,00 km.

czna dugo drg powiatowych wynosi 239,237 km. Wszystkie drogi powiatowe maj nawierzchni tward. Gsto drg powiatowych przypadajca na 100 km2 wynosi: 41,88 km.

W cigach drg powiatowych znajduje si 19 mostw oraz 235 przepustw.

Tabela 3. Wykaz drg powiatowych.

Gmina

Numer

drogi

Nazwa drogi

Dugo

drg (km)

Gmina Kazanw

4502W

Kazanw - Kopiec

7,118

3536W

Odechw - Kowalkw - Sienno

6,270

3548W

Ia - Wlka Gonciarska

2,550

4513W

Zwole - Kazanw

7,413

4516W

Bartodzieje - Kazanw

3,000

4517W

Osuchw - Wlka Gonciarska

5,830

4518W

Kazanw - Ostrownica - Kowalkw

9,795

4519W

Kazanw - Wielgie

2,000

4520W

Kroczw Mniejszy - Pcin

2,360

Razem:

46,336

Gmina Policzna

3520W

Suskowola - Policzna

4,943

4503W

Policzna - Stary Grdek

3,538

4504W

Stary Grdek - Sarnw

4,445

1742W

Garbatka - Czarnolas

6,116

4505W

Policzna - Chechy - do drogi nr 12

12,300

4506W

Zwole - Sarnw

9,400

1743W

Gniewoszw - Chechy

0,835

4509W

Wadysaww - ugi

4,590

Razem:

46,167

Gmina Przyk

4522W

Zaazy - Zamo

1,895

4505W

Policzna - Chechy - do drogi nr 12

1,106

4521W

Szczcie - Babin

3,797

4523W

Polesie - Wlka agowska

2,444

4524W

Pajkw - aweczko granica wojewdztwa (Janowiec)

8,120

4526W

agw - Przyk

7,063

4527W

Nowa Zielonka - aguszw

9,519

4528W

Zwole - Baryczka - granica wojewdztwa (Janowiec)

13,733

4529W

Jasieniec Solecki - Mierziczka

1,475

4530W

Babin - Stara Tymienica

3,400

4531W

Lipiny - Lucimia

7,847

1937W

Chotcza Grna - Lucimia - granice wojewdztwa (Janowice)

4,800

Razem:

65,199

Gmina Tczw

3532W

Gzd - Rawica

2,350

3533W

Konwek - Rawica

1,445

3534W

Makowiec - Rawica

2,470

4510W

Nowa Rawica - Borki

3,793

4511W

Miodne - Bartodzieje

3,640

4512W

Zwole - Tczw

6,060

4515W

Tczw - Wincentw

8,372

4516W

Bartodzieje - Kazanw

5,438

Razem:

33,568

Gmina Zwole

3569W

Sucha - Mciszw

1,960

4506W

Zwole - Sarnw

5,015

4507W

Jedlanka - Karczwka

3,025

4508W

Zwole - Filipinw

8,072

w miecie - ulice Lubelska i Sowackiego

4509W

Wadysaww - ugi

1,755

4512W

Zwole - Tczw

3,660

w miecie - ul. eromskiego

4513W

Zwole - Kazanw

6,815

w miecie - ulice Targowa i Hubala

4514W

Droga przez wie Syd

3,500

4521W

Szczcie - Babin

1,250

4527W

Nowa Zielonka - aguszw

2,500

4528W

Zwole - Baryczka - granica wojewdztwa (Janowiec)

4,300

w miecie - ul. Wilana

4529W

Jasieniec Solecki - Mierziczka

6,115

Razem:

47,967

Razem drogi w powiecie

239,237

rdo: Powiatowy Zarzd Drg w Zwoleniu

Ruch drogowy koncentruje si gwnie na drogach krajowych nr 12 Radom-Lublin i nr 79 Warszawa-Sandomierz, drogach wojewdzkich nr 733 Zakrzew-Skaryszew i nr 787 stacja kolejowa Pionki-Zwole oraz na drogach powiatowych. Wikszo tych drg stanowi bezporednie trasy dojazdowe do miasta Zwolenia oraz do gmin powiatu.

Cakowita dugo sieci drg gminnych wynosi 530,00 km, z czego nawierzchni tward posiada 211,7 km drg, a wikszo pozostaych posiada nawierzchni gruntow lub tuczniow.

Dugo drg gminnych w poszczeglnych gminach powiatu przedstawia si nastpujco:

gmina Kazanw 76,50 km

gmina Policzna 122,50 km

gmina Przyk 115 km

gmina Tczw 34 km

gmina Zwole 182 km

Pomimo biecych modernizacji stan drg jest nadal niezadawalajcy. Odpowiedzialny za drogi powiatowe Powiatowy Zarzd Drg w Zwoleniu otrzymuje rodki, ktre pozwalaj tylko na niezbdne remonty i modernizacje. Dlatego powiat upatruje szans w pozyskiwaniu rodkw na te inwestycje ze rde zewntrznych, zwaszcza z funduszy strukturalnych UE.

Transport publiczny

Zwole nie posiada stacji kolejowej, niemniej jednak posiada poczenia autobusowe z Lublinem, Warszaw, Radomiem, Katowicami, odzi, Lipskiem, Kozienicami, Puawami, Wrocawiem, Opolem, Kielcami i Ostrowcem witokrzyskim. Obsugiwane s przez PKS i firmy prywatne.

Zgodnie z trendami oglnokrajowymi, dynamicznie rozwija si transport indywidualny. Pomimo wzrostu liczby samochodw indywidualnych, nie wpywa to negatywnie na poziom bezpieczestwa na drogach powiatu, ale powoduje problemy z miejscami do parkowania na obszarze miasta Zwolenia. Dlatego jednym z zaplanowanych zada jest budowa parkingw w powizaniu z tworzeniem cigw komunikacyjnych, integrujcych rne rodzaje transportu, pooone na obrzeach miasta Zwolenia lub dworcu autobusowym.

Infrastruktura techniczna

Obsuga infrastrukturalna oraz programowanie jej rozwoju zasadniczo pozostaj w gestii samorzdw gminnych. W zwizku z tym, zagadnienia infrastrukturalne nie bd przedmiotem obszernych analiz w diagnozie stanu powiatu. Wskaza jednak naley na wyrnione obszary, w ktrych zagadnienia obsugi infrastrukturalnej odgrywaj rol istotn z punktu widzenia zintegrowanego zarzdzania lokalnymi zasobami i kierowania rozwojem zrwnowaonym.

Ze wzgldu na podany rozwj funkcji rekreacji i turystyki na obszarze powiatu, szczeglnego znaczenia nabieraj zagadnienia ochrony rodowiska. Z tego punktu widzenia najwaniejsz rol posiada obsuga za pomoc infrastruktury wodno-kanalizacyjnej oraz gospodarka odpadami.

Gospodarka wodno-ciekowa

Stan systemu zaopatrzenia w wod w gminach na terenie powiatu zwoleskiego jest zrnicowany cz gmin zakoczya proces wodocigowania, za dla czci gmin budowa sieci jest jednym z waniejszych zada.

Problemem jest bardzo sabe wyposaenie terenw wiejskich w kanalizacj sanitarn. Wg danych uzyskanych z poszczeglnych gmin dugo sieci wodocigowej wynosia 602,33km, a kanalizacyjnej 141,922km. Ogromne dysproporcje pomidzy rozwojem sieci kanalizacyjnej i wodocigowej powoduj zagroenie zanieczyszczenia rodowiska ciekami z szamb, niekontrolowany wywz, jak i infiltracj bezporednio przez dno.

Tabela 4. Sie wodocigowa i kanalizacyjna w powiecie zwoleskim w rozbiciu na poszczeglne gminy

Gmina

Sie (w km)

Przycza do budynkw mieszkalnych

wodocigowa

kanalizacyjna

wodocigowa

kanalizacyjna

Kazanw

63,37

7,2

803

208

Policzna

131,31

37,722

1527

586

Przyk

154,80

-

1482

-

Tczw

66,30

60,50

1112

541

Zwole

186,55

36,50

2467

1269

Powiat ogem

602,33

141,922

7391

2604

rdo: Wyliczenie wasne na podstawie danych uzyskanych z gmin

Stan infrastruktury technicznej zwizanej z gospodark ciekow uzaleniony jest w duej mierze od struktury osadniczej, rozproszenia zabudowy, wielkoci gmin oraz od moliwoci finansowych. Te same czynniki warunkuj dalszy rozwj infrastruktury, jego tempo i kocowy efekt.

Dugo sieci kanalizacyjnej na obszarze powiatu wynosi 141,922km. W porwnaniu z uzbrojeniem powiatu w sie wodocigow wskaniki oglnej dugoci sieci kanalizacyjnej i jej zagszczenia wykazuj niedobr.

Na terenie powiatu zwoleskiego funkcjonuje 10 oczyszczalni ciekw odprowadzajcych swe cieki gwnie do rzeki Zwolenki (bezporednio lub za pomoc roww melioracyjnych).

Sytuacja infrastruktury technicznej w poszczeglnych gminach przedstawia si nastpujco:

Na terenie gminy Kazanw jest wybudowane 3 stacje uzdatniania wody w m. Kazanw, Ostrownica i nowo wybudowana w m. Wlka Gonciarska. Wg stanu na 31.12.2014r. sie wodocigowa wynosi 63,37 km., przyczy wodocigowych jest w 803 gospodarstwach. Sie wodocigowa jest w nastpujcych soectwach: Kazanw, Miechw Kolonia, Miechw Wie, Osuchw, Dbnica, Kroczw Wikszy, Kroczw Mniejszy, Ranachw, Ostrownica Wie, Ostrownica Kolonia, Ostrwka Kopiec, Niedarczw Dolny Wie. W roku biecym planuje si rozpoczcie budowy sieci wodocigowej w m. Wlka Gonciarska o d. 7 km i przyczy wodocigowych w iloci 114 szt.