wamarkcreated date: 7/24/2019 10:43:12 am

Ekonomiese en Bestuurswetenskappe

Graad 9

Termyn 1 - 4

YT Gietl YT Gietl

©20

16 W

amar

k Pu

blis

hers

072

827

792

5

PRODUKSIE BEREKENINGE

VASTE KOSTEHuur

VERANDERLIKE KOSTE

SalarisseInternet

Totale vaste koste .......

ElektrisiteitMateriaalkosteVerpakkingsmateriaalAdvertensieBrandstof

Totale veranderlike kosteTotale produksiekoste a+b

Eenheidsprys = Totale produksie kostes/ totale eenhede

Ekon

omie

se e

n Be

stuu

rsw

eten

kapp

e

Gra

ad 9

9 780987 020956

ISBN 098702095-1ISBN 978-09870209-5-6

Anvullend tot die verrykte EBW 8 en 9 handboeke, het ons ook verkorte weergawes van die handboeke beskikbaar. Die tabel sal die verskille tussen en die voordele van elk verduidelik.

Hersieningsonderwerpe en –aktiwiteite * *Verrykingsonderwerpe en -aktiwiteite * *Uitskeer - Aktiwieteite 22 23 11 13 Uiteengesit volgens VAKKE, naamlik: Ekonomie, Finansiële Geletterdheid en Entrepreneurskap

* *Uiteengesit volgens kwartaal 1 – 4 en volgens ONDERWERPE soos uiteengesit in die KABV.

* * Prys (BTW ingesluit) R 160 R 160 R 120 R 120

VERRYKTE UITGAWE VS VERKORTE UITGAWE

VERRYKTE EBW WERKBOEKE

Hierdie weergawe is ideaal vir skole wat 3 of meer EBW lesse per siklus aanbied. Die onderwerpe wat behandel word, sal leerders voorberei vir graad 10. KABV ingesluit.

VERKORTE EBW WERKBOEKEHierdie weergawe is ideaal vir skole met beperkte tyd m.a.w. wat minder as 3 EBW lesse per siklus aanbied of wat meer lestyd aan Rekeningkunde toestaan. Slegs KABV.

••

Deurlopende Huiswerk Assessering•

Persoonlike Doelwitstaat Trek jou vordering

13 - 14

59 - 60

69 - 70

101 -106

LEERDERONDERSTEUNINGSMATERIAAL BLADSY

EKONOMIESE EN BESTUURSWETENSKAPPE GRAAD 9 VERKORTE UITGAWE

INHOUDSOPGAWE

BLADSYAKTIWITEIT

•

•

•

71

ASSESSERING NOMMER

1

2

3

4

5

6

8

9

7 - 89 - 10

11 - 12

7

72 - 74

TERMYN 11.1 Produksiefaktore - HERSIENING

1.2 Die Nuwe Maatskappye Wet - HERSIENING

1.3 Ekonomiese Stelsels

33 - 36Beplande, Mark en Gemengde Ekonomie Voordele en NadeleRolspelers in die ekonomie Geslote ekonomie en oop ekonomie

Opdrag

TERMYN 22.1 Kontant en Krediet aankope Wet op Nasionale Krediet

45 - 50 51 - 52 • Data Reaksie 1

Data Reaksie 2

2.2 Prys TeorieVraag en Aanbod Markewewig Toename en afname van Aanvraag en Verskaffing

53 - 54

55 - 58

61 - 6465 - 6667 - 68

2.3 Sektore in die ekonomiePrimêre, Sekondêre en Tersiêre Onderlinge verhoudings Volhoubare gebruik van hulpbronne Vereisende Vaardighede Data Reaksie 3 75 - 76

TERMYN 33.1 Vakbonde Geskiedenis Regte en Verpligte Effek op besighede en volhoubare groei

77 - 8081 - 86

WerkskaartProjek 1

••

3.2 Besigheidsfunksies Rolle en Kenmerke 93 - 96

87 - 9091 - 92

Projek 2• 97 - 100

TERMYN 44.1 Sakeplan

117 118119 - 124

TeikenmarkGeprojekteerdenwins en verlies Produksie Berekening Gelykbreek puntDie 4 P's van bemarkingBemarkings Plan Marknavorsing SSGB Analise 125 - 130

107 - 108109 - 110111 - 114 • Sakeplan 115 - 116

13

Aanbieding• 15 - 20

37 - 38

39 - 44

Ondernemingsvorme 21 - 32Voordele en nadele

59

Prys perMikrogolf

Hoeveelheid mikrogolfoonde

aangevra teen ‘n gegewe prys

R 2 500R 2 000R 1 500R 1 000R 500

100300400500600

AKTIWITEIT 1Gebruik die data in die gegewe aanvraagskedule en teken die grafiek wat die markaanvraag toon vir 2011. Gee jou grafiek ‘n opskrif.

Prys perketel

Hoeveelheid ketels in aanvraag

teen ‘n gegewe prys

R 350R 300R 250R 100R 50

100150200250300

Grafiek toon die moontlike aanvraag van mikrogolfoonde vir 2011

HOEVEELHEID

PRYS

0

500

1000

1500

2000

2500

100 200 300 400 500 600

V

V

Skedule

VRAAG EN AANBOD

Die ontleding van vraag en aanbod is 'n ekonomiese instrument wat gebruik word om die gedrag van huishoudings (kopers van goedere en dienste) en besighede (die verskaffers van die goedere en dienste) te bestudeer.1. VRAAG (huishoudings)

"Aanvraag" is die bedoeling wat huishoudings het om 'n produk te koop en dat hulle die geld het om dit te doen.

Definisie: Die aanvraag verwys na die hoeveelheid goedere en dienste wat die potensiële koper bereid is om te koop en in staat is om te koop tydens 'n sekere tydperk.

1.1. Die volgende faktore bepaal die aanvraag:• Die prys van die produk d.w.s. hoe laer die markprys, hoe meer sal aangevra

word• Die prys van verwante produkte bv. brood, botter, konfyt en kaas• Die inkomste van die verbruiker• Die voorkeur (smaak) van die verbruiker• Die grootte van die huishouding

Beskikbaarheid en aanbod beïnvloed nie die aanvraag nie.Om markaanvraag te illustreer maak ons gebruik van syfers in die vorm van 'n skedule (Aanvraagskedule) en ons maak gebruik van 'n grafiek (Aanvraagkurwe).

Voorbeeld: Die moontlike markaanvraag (totale vraag) van mikrogolwe teen gegewe pryse vir 2011.

Jy sal opmerk dat hoe hoër die prys, hoe laer die aanvraag en hoe laer die prys hoe hoër is die aanvraag.

Grafiek wys moontlike aanvraag van kettels vir 2011

50 100 150 200 250 300HOEVEELHEID

PRYS

0

50

100

150

200

250

300

350 V

V

60

Prys pertent

Hoeveelheidtente verskaf


R 700R 600R 500R 300

500450400200

AKTIWITEIT 2Maak gebruik van die data in die gegewe aanvraagskedule, teken ‘n grafiek om markaanbod (verskaffing) vir 2011 aan te toon. Gee jou grafiek ‘n opskrif.

Grafiek toon moontlike verskaffing van fietse in 2011

HOEVEELHEID

PRYS

0

1000

2500

3500

4000

5000

1000 2000 3000 4000

A

A

Prys perfiets

Hoeveelheid fietse verskaf


R 5 000R 4 000R 3 500R 2 500R 1 000

4000300025001000500

Skedule

2. AANBOD (VOORSIENING) (Besighede)

"Voorsiening" is die beplande hoeveelheid goedere wat deur die besigheid, boere, ens. verskaf moet word.

Definisie: Verskaffing verwys na die hoeveelheid goedere of dienste wat produsente beplan om te verkoop teen elke moontlike prys tydens 'n sekere tydperk.

2.1. Die volgende faktore bepaal voorsiening (aanbod):• Die prys van die produk bv. hoe hoër die markprys hoe meer sal 'n boer

voorsien.• Die pryse van plaasvervangende produkte d.w.s goedere wat in die plek van

‘n ander produk gebruik kan word, bv. botter en margarien.• Kostes van die produksiefaktore en ander insette - hoër insetkoste beteken hoër

produksiekoste en omgekeerd.• Verwagte toekomstige pryse bv. 'n boer kan verwag om hoë pryse op die mark

te kry vir sy tamaties, sodoende verskaf hy meer; of 'n koring boer kan syvoorraad hou totdat die pryse verhoog.

• Die stand van die tegnologie bv. gebruik van nuwe kunsmis kan die boere seopbrengs verbeter.

Die vraag beïnvloed prys en die prys beïnvloed verskaffing.

Om voorsiening te illustreer maak ons gebruik van syfers in die vorm van 'n skedule (aanbodskedule) en ons gebruik 'n grafiek (aanbodkurwe).Voorbeeld: Die moontlike markvoorsiening (totale aanbod) van fietse teen gegewe pryse vir 2011.

hoe die laer is die aanbod.Jy sal opmerk dat hoe hoër die prys, hoe Jy sal opmerk dat hoe hoër die prys hoe groter die aanbod en hoe laer die prys groter die aanbod en hoe laer die prys hoe laer

is die aanbod.

Grafiek wys moontlike verskaffing van tente in 2011

HOEVEELHEID

PRYS

0

100

200

300

400

500

600

700

100 200 300 400 500

A

A

61

Om ewewig (balans) te illustreer, maak ons gebruik van ‘n skedule (Vraag- en Aanbodskedule) en ons gebruik ‘n grafiek (Aanvraag- en voorsieningsgrafiek).

Prys viraartappels

(R/kg)

Hoeveelheid aangevra (R/

kg)

234567

400350300250200150

Hoeveelheid verskaf (R/

kg)

0100150250300350

Grafiek vir verskaffing en aanvraag vir aartappels op 'n gegewe dag

50 100 150 200 250 300 350 400

HOEVEELHEID

DAE

0

1

2

3

4

5

6

7

A

AV

V

E

Prys van Aartappels (R/kg)

Hoeveelheid aangevra (R/kg)

Hoeveelheid verskaf (R/kg)

Druk op Prys

2

3

4

5

6

7

400

350

300

250

200

150

0

100

150

250

300

350

Oortollige aanvraag /Oortollige aanbod

400 oortollige aanvraag



Balans

100 oortollige aanbod

200 oortollige aanbod

opwaarts

opwaarts

opwaarts

geen

afwaarts

afwaarts

3. MARKEWEWIG (markbalans)

Noudat jy vraag en aanbod verstaan, kan ons dit kombineer en hulle balans (ewewig) in die mark vir bepaalde goedere of diens verduidelik.

3.1. Oortollige aanvraag en aanbod

Op enige ander prys is daar onewewigtigheid in die vorm van 'n oormaat aanbod en oortollige aanvraag. Wanneer daar onewewigtigheid is, sal markkragte in werking gestel word om die mark na ewewig terug te beweeg.

Die vraag en aanbod van aartappels in die mark op 'n bepaalde dag

Definisie: Die mark is in ewewig wanneer die hoeveelheid aangevra gelyk is aan die hoeveelheid aangebied. Die prys waarteen dit gebeur word

ewewig genoem

Kolom 1: toon die verskillende pryse vir aartappels op 'n gegewe dag (in rand per kilogram).

Kolom 2: toon die hoeveelheid gevra teen verskeie pryse. Kolom 3: toon die hoeveelheid aangebied teen verskillende pryse. Kolom 4: toon die verskil tussen die hoeveelheid wat gevra word en wat verskaf word Kolom 5: toon die rigting van druk op die prys van die produk.

Wanneer die hoeveelheid gevra groter is as die hoeveelheid wat aangebied word, is daar meer in aanvraag = marktekortWanneer die hoeveelheid aangebied groter is as die hoeveelheid aangevra word is daar 'n oormaat toevoer = marksurplus.

V = VraagA = Aanbod

62

PRYS per kg vir koekies (R/kg) VRAAG (kg) AANBOD (kg)

5

10

15

25

30

35

50

100

150

200

250

275

300

250

150

100

50

10

AKTIWITEIT 3

VOORBEELD: MOET VOLTOOI WORD MET DIE HULP VAN DIE ONDERWYSER

Gebruik die volgende inligting en teken 'n grafiek wat die balans tussen vraag en aanbod aanwys.Sluit 'n opskrif in.

V

V

A

A

Grafiek vir vraag en aanbod vir koekies op ‘n gegewe dag

PRYS

PER

KG

(RAN

DE)

HOEVEELHEID

63

PRYS van Vuvuzela (R) VRAAG 5101520253035

AANBOD50 150200300350400500

450 35032530020015050

AKTIWITEIT 4Gebruik die volgende inligting en teken 'n grafiek om die ewewig (balans) van die vraag en aanbod te wys. Sluit 'n opskrif ín.

MAAK GERAAS!!!!

GGrafiGrafiekrafiek vir die verskaffing en aanvraag vir Vuvuzelas vir die Wêre

PR

YS

(RA

ND

S)

5 -

10 -

15 -

20 -

25 -

30 -

35 -

HOEVEELHEID

050 100 150 200 250 300 350 400 450 500

A

A V

V

64

PRYS per paar “Nike XBOX sneakers” ($) VRAAG

30405060708095

100

AANBOD10 Paar

20305060708590

120 Paar100705040302010

AKTIWITEIT 5Gebruik die volgende inligting en teken 'n grafiek om die balans tussen aanvraag en aanbod te toon. Sluit 'n opskrif in.“Just do it”!

Grafiek vir vraag en aanbod vir Nike skoene vir Desember 2011

PRYS

($)

010 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

120

V

V

A

A

HOEVEELHEID

65

REDES VIR DIE AFNAME IN AANVRAAG

4. VERANDERINGE IN VRAAG4.1 Toename en afname in Vraag

REDES VIR DIE TOENAME IN AANVRAAG

• 'n Toename in die prys van 'nplaasvervangerproduk, bv. 'nkoekie seep en vloeibare handseep.

• 'n Daling in die prys van 'nkomplimentêre produk, bv. brooden botter.

• 'n Toename in verbruikers inkomste.• 'n Groter verbruikersvoorkeur vir die

produk.

• 'n Daling in die prys van 'nplaasvervangerproduk.

• 'n Toename in die prys van 'nkomplimentêre produk.

• 'n Daling in verbruikers se inkomste.• 'n Verlaagde voorkeur vir die produk.

Plaasvervangerproduk: goedere wat gebruik word in plaas van ‘n ander produk.

Komplimentêre produk: goedere wat gesamentlik gebruik word.

https://www.youtube.com/watch?v=eBD5hQVwi2o

0:00 - 3: 03

of

66

HOEVEELHEID

HOEVEELHEID

AKTIWITEIT 6Gegee: 'n grafiek wat die balans tussen vraag en aanbod van 'n sekere produk wys. 6.1. Illustreer die toename in die aanvraag op dieselfde grafiek.

6.1.1 Verduidelik die veranderinge.

6.1.2 Wat gebeur wanneer die aanvraag toeneem?

6.1.3 Hoe sal die ewewig weer reggestel word?


6.2.2 Wat gebeur met verskaffing wanneer die aanvraag afneem?

6.2.3 Hoe sal die ewewig weer herstel word?

PRYS

P

P1

Q Q1

A

A

E

E1

V

V1

V

V1

0

Die vraagkurwe skuif van V na V1 as omdat:Die prys verhoog vanaf P na P1 en die hoeveelheid aangebied verhoog van Q na Q1.

Aanbod bly onveranderd, maar die hoeveelheid aangebied neem toeDaar is 'n opwaartse beweging van die aanbodkurwe getoon tussen E na E1

As die aanvraag toeneem, is daar ‘n oormaat aanvraag teen die oorspronklike prys. 'n Oormaat aanvraag lei tot die verhoging van die prys van die produk, omdat verbruikers kompeteer / meeding om die beperkte

hoeveelheid te kry teen die oorspronklike prys. As die prys styg, verhoog verskaffers die hoeveelheid aangebied.Die aanvraag val dan as pryse styg. Hierdie proses gaan voort totdat ewewig weer by E1 bereik word.

PRYS

P

P2

V2 A

A

E2

E

V2

V

Gegee: 'n grafiek wat aanvraag en aanbod van 'n sekere produk wys. 6.2. Illustreer die daling van die aanvraag op dieselfde grafiek.

V

Q2 Q

Die prys daal vanaf P na P2. Met die gevolg dat die hoeveelheid gevra verhoog van Q na Q2.

Verskaffing bly onveranderd, maar die hoeveelheid wat verskaf word verminder.Daar is 'n afwaartse beweging van die aanbodkurwe getoon tussen E en E 2.

As die aanvraag afneem, val die prys van die produk en dit lei tot die vermindering in die hoeveelheid aangebied. Daar sal 'n oormaat aanbod wees teen die oorspronklike prys as verkopers meeding om hul oortollige voorraad te verkoop.As pryse val, sal die hoeveelheid aangebied ook val. As gevolg van die laer pryse sal die hoeveelheid aangevra verhoog tot ewewig weer gevestig is op E 2.

67

REDES VIR AFNAME IN AANBOD

5. VERANDERINGE IN VERSKAFFING (AANBOD)5.1 Toename en afname in aanbod

REDES VIR TOENAME IN AANBOD

• Daling in die prys van 'nplaasvervangerproduk.

• Styging in die prys van 'n gesamentlikeproduk bv. suiker en molasse, koring enkaf, bees en leer.

• Vermindering in die prys van enige van dieproduksiefaktore of ander insette -afname in die koste van produksie.

• Verbeterde / verhoogde produktiwiteit vandie produksiefaktore, bv. tegnologie - dieverlaging van die koste van produksie

• Verwagte toekomstige pryse bv. 'n boerkan hoë pryse op die mark verwag vir sy

tamaties, daarom verskaf hy meer.

Gesamentlike produkte - Produkte wat gesamentlik vervaardig word (deur produkte van dieselfde grondstowwe).

• Die styging in die prys van 'nplaasvervangerproduk.

• Daling in die prys van 'n gesamentlikeproduk.

• 'n Toename van enige van dieproduksiefaktore of insette - dieverhoging van die koste van produksie.

• 'n Verswakking in die produktiwiteit vandie produksiefaktore dustoenemende produksiekoste bv.werkers op 'n staking.

• Verwagte toekomstige pryse bv. 'nkoringboer kan sy voorraad hou totdatpryse verhoog.

of3:03 - 5:26

https://www.youtube.com/watch?v=eBD5hQVwi2o

68

AKTIWITEIT 7Gegee: 'n grafiek wat vraag en aanbod van' n spesifieke produk aanwys. 7.1. Illustreer die toename in aanbod op dieselfde grafiek.


7.1.2 Wat gebeur met aanvraag as aanbod toeneem?


Gegee: 'n grafiek wat vraag en aanbod van 'n spesifieke produk aanwys.

7.2 Illustreer die afname in aanbod.


7.2.2 Wat gebeur met aanvraag wanneer aanbod afneem?


PRYS P

P1

HOEVEELHEIDQ Q1

V A

A

E

E1

V

0

A1

A1

Daar is 'n oormaat aanbod (mark surplus) en ondernemings ding mee om ontslae te raak van die

voorraad deur die verlaging van die prys van die produk.

Soos die pryse val, sal die aanvraag verhoog en die hoeveelheid aangebied sal afneem tot die punt waar ewewig bereik word by E 1

Aanvraag bly onveranderd, maar die hoeveelheid aangevra verhoog as die prys van die produk

val. Daar is 'n afwaartse beweging langs die vraagkurwe tussen E en E1.

Die aanbodkurwe skuif van A na A1 omdat:Die hoeveelheid aangebied verhoog van Q na Q1 en die prys verminder vanaf P na P1.

PRYS

P

P2

HOEVEELHEIDQ2 Q0

A

A

V A2

A2 V

E2

E

Wanneer die aanbod afneem is daar ‘n oortollige aanvraag (marktekort) teen die oorspronklike prys.

Verbruikers bind hoër prys van die produk in die poging om die beskikbare hoeveelheid aangebied.

As die prys styg, sal die hoeveelheid gevra verlaag, terwyl die hoeveelheid aangebied sal toeneem.

Die proses gaan voort totdat ewewig bereik word E 2

Aanvraag bly onveranderd, maar die hoeveelheid gevra daal as die prys van die produk verhoog.Daar is 'n opwaartse beweging langs die vraagkurwe tussen E en E2.

Die aanbodkurwe skuif van A na A2 as omdat van:Die hoeveelheid aangebied verminder van Q tot Q2 en die pryse styg van P na P2.

wamarkcreated date: 7/24/2019 10:43:12 am

Documents