Έ. Κολοβέρου1, Δ. Παναγιωτάκος1, Χ. Πίτσαβος2, Ε.Γεωργουσοπούλου1, Ν. Σκουρλής, Μ. Χατζηγεωργίου, Χ.Χρυσοχόου2, Ι. Σκούμας2, Δ. Τουσούλης2, Χ. Στεφανάδης2 καιη ομάδα ΑΤΤΙΚΗ.1 Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας- Διατροφής, Σχολή Επιστημών Υγείας καιΑγωγής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Αθήνα,2 Α Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Kλινική Ιπποκρατείου ΓΝΑ, ΙατρικήΣχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ

Ο λόγος τριγλυκεριδίων/HDL χοληστερόληαποτελεί το βέλτιστο προβλεπτικό δείκτη,μεταξύ των λιπιδίων, του κινδύνουανάπτυξης διαβήτη τύπου 2: Δεκαετήςεπανέλεγχος της μελέτης ΑΤΤΙΚΗ (2002 -2012)

Σακχαρώδης Διαβήτης Τύπου 2 (ΣΔ2)

Χρόνια νόσος που αναπτύσσεται λόγω προοδευτικά εξελισσόμενηςαντίστασης στην ινσουλίνη ή/και μειωμένης έκκρισης ινσουλίνης απότο πάγκρεας

Επιπολασμός: 7.6% στους άνδρες και 5.9% στις γυναίκες 1 στους 5 αγνοούν την ύπαρξη της νόσου 10ετής επίπτωση: 13.4% στους άνδρες και 12.4% στις γυναίκες

Koloverou E et al., Rev Diabet Stud (2014), Panagiotakos DB et al., Diabet Med (2005). FoxCS et al., Circulation (2007)

Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 διατρέχουν 2-4 φορές αυξημένοκίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων καθώς και θανάτου από κάθε αιτία.

ΕΙΣΑΓΩΓΉ

ΕΙΣΑΓΩΓΉ

Πλήθος μελετών έχουν αναδείξει τη δυσλιπιδαιμία ως βασικόπαράγοντα κινδύνου καρδιαγγειακών παθήσεων.

Θα μπορούσε η δυσλιπιδαιμία να αποτελεί καιπαράγοντα κινδύνου για ανάπτυξη διαβήτη;

Fox CS et al., Circulation (2007)

Τα άτομα με ΣΔ2 χαρακτηρίζονται από διαταραχή της μεταβολικήςισορροπίας των λιπιδίων στο αίμα, με πιο δεδομένα τα αυξημέναεπίπεδα τριγλυκεριδίων και τα χαμηλά επίπεδα HDL.

Σε προοπτικές μελέτες, τα αυξημένα τριγλυκερίδια, ο χαμηλός λόγοςHDL-C/apoA1 προβλέπουν την εμφάνιση διαβήτη σε άτομα υγιή ή μεδιαταραγμένη γλυκόζη νηστείας.

Η προβλεπτική ικανότητα των λιπιδίων στην ανάπτυξη ΣΔ2δεν έχει αξιολογηθεί μέχρι σήμερα στον ελληνικό πληθυσμό

Hwang et al, Eur J Endocrinol (2014), Dotevall et al, Diabet Med (2004)

ΕΙΣΑΓΩΓΉ

Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν:

να διερευνήσει το ρόλο των λιπιδίων στη δεκαετή επίπτωση ΣΔ2 &

να αναδείξει το βέλτιστο προβλεπτικό δείκτη μεταξύ αυτών τουκινδύνου ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2, σε αντιπροσωπευτικό δείγμα τουελληνικού πληθυσμού, χωρίς κλινική ένδειξη καρδιαγγειακής νόσου.

ΣΚΟΠΟΣ

Μελέτη ΑΤΤΙΚΗ: Προοπτική μελέτη διατροφής και υγείας πουξεκίνησε το 2001 από την Α’ Καρδιολογική Κλινική του ΠανεπιστημίουΑθηνών

2006: 5 ετής επανέλεγχος

2012: 10ετής επανέλεγχος

Δείγμα: 3042 ενήλικα άτομα (1514 άνδρες και 1528 γυναίκες, 18-89ετών), κάτοικοι του νομού Αττικής .

*Στην παρούσα εργασία αναλύθηκαν στοιχεία από 1485 άτομα.

Κριτήρια αποκλεισμού: παρουσία καρδιαγγειακής νόσου ή άλληςαθηροσκληρωτικής νόσου, χρόνιας ιογενούς λοίμωξηςή διαμονήςσε ίδρυμα

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

ΑτομικόιστορικόΑτομικόιστορικό

ΚλινικήεξέτασηΚλινικήεξέταση

ΑνθρωπομετρίαΑνθρωπομετρία

ΣφυγμοίΣφυγμοί

Αρτηριακή πίεσηΑρτηριακή πίεση Υπέρταση≥ 140/90 mm Hg ή

λήψη αγωγής

Υπέρταση≥ 140/90 mm Hg ή

λήψη αγωγής

↑ περιφέρεια μέσης> 94/80cm ή >102/88cmγια άνδρες κ γυναίκες

αντίστοιχα

↑ περιφέρεια μέσης> 94/80cm ή >102/88cmγια άνδρες κ γυναίκες

αντίστοιχα

ΒάροςΒάρος

Παρουσία νοσημάτωνΠαρουσία νοσημάτων

Λήψη φαρμακευτικήςαγωγής

Λήψη φαρμακευτικήςαγωγής

Δημογραφικά στοιχείαΔημογραφικά στοιχεία

Έτη εκπαίδευσηςΈτη εκπαίδευσης

Συνήθειες καπνίσματοςΣυνήθειες καπνίσματος

ΎψοςΎψος

Περιφέρειες μέσης &ισχίων

Περιφέρειες μέσης &ισχίων Δείκτης Μάζας

ΣώματοςΔείκτης Μάζας

Σώματος

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Διατροφικέςσυνήθειες

Διατροφικέςσυνήθειες

Σωματικήδραστηριότητα

Σωματικήδραστηριότητα

Αιματολογικέςεξετάσεις

Αιματολογικέςεξετάσεις

Σωματικήδραστηριότητα

(οργανωμένη καιμη) (IPAQ)

Σωματικήδραστηριότητα

(οργανωμένη καιμη) (IPAQ)

Δυσλιπιδαιμίαολική χολ. >200mg/dl ή λήψη

φαρμακευτικήςαγωγής

Δυσλιπιδαιμίαολική χολ. >200mg/dl ή λήψη

φαρμακευτικήςαγωγής

Βιοχημικοί δείκτες(ολική χοληστερόλη,

LDL, HDL,τριγλυκερίδια, μη-HDL,

apo A1, Apo B, Lpa)

Βιοχημικοί δείκτες(ολική χοληστερόλη,

LDL, HDL,τριγλυκερίδια, μη-HDL,

apo A1, Apo B, Lpa)

Κατανάλωση τροφίμων &ομάδων τροφίμων το

τελευταίο έτος (ΕΣΚΤ)

Κατανάλωση τροφίμων &ομάδων τροφίμων το

τελευταίο έτος (ΕΣΚΤ)

Δείκτες φλεγμονής,οξειδωτικού στρες,

ομοκυστεΐνη, ινωδογόνο

Δείκτες φλεγμονής,οξειδωτικού στρες,

ομοκυστεΐνη, ινωδογόνο

Προσκόλληση στηΜεσογειακή Δίαιτα

(MedDietScore)

Προσκόλληση στηΜεσογειακή Δίαιτα

(MedDietScore)

Ψυχολογικήεκτίμηση

Ψυχολογικήεκτίμηση

Κατάθλιψη(Zung)

Άγχος κΕπιθετικότητα

(STAI)

Κατάθλιψη(Zung)

Άγχος κΕπιθετικότητα

(STAI)

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Διάγνωση της νόσου

Με βάση τα κριτήρια της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας:

Σάκχαρο Νηστείας > 125mg/dL ή/και

Χρήση Αντιδιαβητικών Δισκίων

American Diabetes Association, Report of the Expert Committee on the Diagnosis and Classificationof Diabetes Mellitus. Diabetes Care 1997; 20(7): 1183-1197

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Λογισμικό SPSS 18.0 για τα Windows Συνεχείς μεταβλητές: μέση τιμή ± τυπική απόκλιση

Κατηγορικές μεταβλητές: απόλυτες συχνότητες

Κανονικότητα των μεταβλητών: Ιστογράμματα & Κ-S test

Συσχετίσεις:

Συντελεστής χ2, t-test, ANOVA, (μονοπαραγοντικές, κανονική κατανομή)

Kruskal-Wallis, Mann-Whitney (μονοπαραγοντικές, μη κανονική κατανομή)

Πολλαπλή λογιστική παλινδρόμηση (πολυπαραγοντικές)

Το τεστ Hosmer & Lemeshow χρησιμοποιήθηκε για να αξιολογήσει την καλήπροσαρμογή του μοντέλου. O λόγος -2log Likelihood υπολογίσθηκε για νααξιολογήσει την ερμηνευτική ικανότητα των μοντέλων.

Επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας: 5%

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

n = 191 νέες περιπτώσεις διαβήτη στη δεκαετία (μέχρι το 2ο followup)

ΕΠΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ

12.9% στο σύνολο του δείγματος (n=1485)

13.4% (95% CI: 10.8, 16.0) στους άνδρες

12.4% (95% CI: 10.1, 14.7) στις γυναίκες.

Στα επόμενα 10 χρόνια αναμένεται να εμφανίσουν ΣΔ2 περίπου 1.5εκατομ. Έλληνες

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Κατανομή των δημογραφικών, κλινικών και χαρακτηριστικών τουτρόπου ζωής των συμμετεχόντων στη μελέτη ΑΤΤΙΚΗ, με βάση τηνανάπτυξη διαβήτη τύπου 2 στο δεκαετή επανέλεγχο.

Ανέπτυξαν ΣΔ μέχρι το 10ετές follow upOXI

(n = 1294)NAI

(n = 191) p

Ηλικία, έτη 44 ± 13 53 ± 11 <0.001

Άντρες, n (%) 629 (49) 97 (51) 0.57

Μορφωτικό επίπεδο (έτη εκπαίδευσης) 13 ± 3.4 14 ± 3.4 <0.001

Δείκτης Μάζας Σώματος, kg/m2 26 ± 4.0 29 ± 5.0 <0.001

Περιφέρεια μέσης, cm 88 ± 14 98 ± 16 <0.001

Οικογενειακό ιστορικό ΣΔ, n (%) 230 (20) 61 (36) <0.001

Υπερτασικοί, n (%) 333 (27) 82 (46) <0.001

Υπερχοληστερολαιμικοί, n (%) 475 (37) 106 (56) <0.001

Καπνιστές, n (%) 702 (54) 100 (52) 0.62

Σωματικά ενεργοί, n (%) 552 (43) 73 (38) 0.25

1 Οι τιμές είναι μέσοι ± τυπική απόκλιση για τις συνεχείς μεταβλητές και συχνότητες για τις κατηγορικές μεταβλητές

Κατανομή των επιπέδων λιπιδίων των συμμετεχόντων στη μελέτηΑΤΤΙΚΗ, με βάση την ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2 στο δεκαετήεπανέλεγχο.

Ανέπτυξαν ΣΔ μέχρι το 10ετές ollow up

mg/dL ΟΧΙ(n = 1294)

ΝΑΙ(n = 191) p

Ολική Χοληστερόλη 191 ± 41 208 ± 41 <0.001

LDL-χοληστερόλη 121 ± 36 135 ± 38 <0.001

HDL-χοληστερόλη 49 ± 15 46 ± 13 <0.05

Τριγλυκερίδια 109 ± 74 149 ± 95 <0.001

οξειδωμένη- LDL 61 ± 29 61 ± 26 0.54

μη-HDL 142 ± 43 162 ± 40 <0.001

Απολιποπρωτεΐνη Α1 156 ± 26 152 ± 70 0.13

Απολιποπρωτεΐνη Β 104 ± 38 120 ± 27 <0.001

Λιποπρωτεΐνη α 61 ± 29 61 ± 26 0.91

1 Οι τιμές είναι μέσοι ± τυπική απόκλιση

*Πραγματοποιήθηκε στάθμιση για τα εξής:ηλικία, φύλο, περίμετρος μέσης (>94/80εκ), οικογενειακό ιστορικό διαβήτη, κάπνισμα,

υπέρταση, μορφωτικό επίπεδο, MedDietScore και επίπεδο σωματικής δραστηριότητας.Hosmer-Lemeshow goodness-of-fit test >0.05 σε όλα τα μοντέλα

Αποτελέσματα ελέγχων καλής προσαρμογής του μοντέλου πολλαπλήςλογιστικής παλινδρόμησης* για το ρόλο του λιπιδαιμικού προφίλ στη 10ετήανάπτυξη διαβήτη (n=1485), κατόπιν σταδιακής εισαγωγής των παρακάτωδεικτών

% ορθήςταξινόμησης

παρατηρήσεων-2 ΛογάριθμοςΠιθανοφάνειας ΣΚ (95%ΔΕ)

Ολική Χοληστερόλη (mg/ dL) 87.2 676.2 1.01 (0.98 – 1.01)

LDL-χοληστερόλη (mg/ dL) 87.1 630.2 0.99 (0.98 – 1.01) HDL-χοληστερόλη (mg/ dL) 87.1 630.2 0.99 (0.98 – 1.009) Τριγλυκερίδια(mg/ dL) 87.5 606.03 1.003 (1.001 – 1.005)

Οξειδωμένη LDL-χοληστερόλη (mg/ dL) 84.4 449.7 1.004 (0.99 – 1.01) μη-HDL-χοληστερόλη (mg/ dL) 87.1 629.9 1.003 (0.99 – 1.01) Απολιποπρωτεΐνη Α1(mg/ dL) 87.4 593.1 0.99 (0.99 – 1.002) Απολιποπρωτεΐνη Β (mg/ dL) 87.9 592.5 1.004 (1.001 – 1.009)

Λιποπρωτεΐνη (a) (mg/dL) 87.3 657.8 1.004 (0.99 – 1.009)

*Πραγματοποιήθηκε στάθμιση για τους ίδιους συγχυτικούς παράγοντεςHosmer-Lemeshow goodness-of-fit test >0.05 σε όλα τα μοντέλα

Αποτελέσματα ελέγχων καλής προσαρμογής του μοντέλου πολλαπλήςλογιστικής παλινδρόμησης* για το ρόλο του λιπιδαιμικού προφίλ στη 10ετήανάπτυξη διαβήτη (n=1485), κατόπιν σταδιακής εισαγωγής των δεικτών

% ορθήςταξινόμησης

παρατηρήσεων-2 ΛογάριθμοςΠιθανοφάνειας ΣΚ (95%ΔΕ)

Υπερχοληστερολαιμία (>200mg/ dL) 87.5 680.4 1.36 (0.9 – 2.03) Αυξημένη LDL-χοληστερόλη (≥130mg/dL) 87.4 569.4 1.15 (0.74 – 1.77) Χαμηλή HDL- χοληστερόλη (<50/40mg/ dLγια γυναίκες και άνδρες αντίστοιχα)

86.9 630 1.01 (0.67 – 1.53)

Αυξημένα Tριγλυκερίδια (≥150mg/ dL) 87.6 609.4 1.64 (1.04 – 2.58)

Δείκτης ολικής/ HDL 86.9 628.3 1.13 (0.98 – 1.31) Δείκτης ολικής/ HDL > 5 87.1 628 1.41 (0.91 – 2.16) Δείκτης LDL/HDL 87.6 570 1.09 (0.90 – 1.31) Δείκτης LDL/HDL > 4 87.6 570.5 1.13 (0.64 – 1.98) Δείκτης απολιποπρωτεΐνης Β/Α1 87.6 592.5 1.58 (0.94 – 2.65) Δείκτης τριγλυκεριδίων/HDL 87.6 558.9 1.14 (1.06 – 1.23)

Πλήρως σταθμισμένο μοντέλο πολλαπλής λογιστικής παλινδρόμησης γιατη 10ετή επίπτωση του διαβήτη (n=1485), με τη βέλτιστη ερμηνευτικήικανότητα

Σχετικός Κίνδυνος95% ΔιάστημαΕμπιστοσύνης

Ηλικία, ανά έτος 1.07 1.04 – 1.09Άντρες vs. γυναίκες 0.91 0.56 – 1.47Σπλαγχνική παχυσαρκία (≥94/80cm) 1.78 1.04 – 3.06Μορφωτικό επίπεδο (ανά έτος εκπαίδευσης) 0.94 0.88 – 0.99Οικογενειακό ιστορικό ΣΔ 2.81 1.76 – 4.47

Δείκτης τριγλυκεριδίων/HDL 1.14 1.06 – 1.23Σωματικά ενεργοί 0.73 0.46 – 1.14Υιοθέτηση της ΜΔ, MedDietScore (ανά βαθμίδα) 0.99 0.96 – 1.04Υπερτασικοί 1.20 0.7 5 1.91Καπνιστές 1.33 0.83 – 1.91

Αύξηση του λόγου κατά 1 μονάδασυνεπάγεται αύξηση του κινδύνου

εμφάνισης ΣΔ2 στη δεκαετία κατά 14%

Αύξηση του λόγου κατά 1 μονάδασυνεπάγεται αύξηση του κινδύνου

εμφάνισης ΣΔ2 στη δεκαετία κατά 14%

Αποκλεισμός των ατόμων με στεφανιαία νόσο, κατά την έναρξη τηςμελέτης.

n=191 περιστατικά διαβήτη (λίγα περιστατικά).

Κίνδυνος υπερεκτίμησης της πραγματικής επίπτωσης σε όσους δενεξετάστηκαν αλλά αυτό-δήλωσαν τη νόσο.

Πολλοί παράγοντες του τρόπου ζωής, όπως ο βαθμός υιοθέτησης τηςΜΔ, η σωματική δραστηριότητα, το κάπνισμα ενδέχεται να άλλαξανστη δεκαετία.

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Το σακχαρώδη διαβήτη συνοδεύει πολύ συχνά δυσλιπιδαιμία. Ηλιπιδαιμική διαταραχή που διαπιστώνεται συχνότερα στουςδιαβητικούς ασθενείς είναι η άνοδος της στάθμης τωντριγλυκεριδίων στο πλάσμα και η ελάττωση της HDL.

Πιθανόν το διαταραγμένο λιπιδαιμικό προφίλ να είναι πρόδρομοςκαι όχι αποτέλεσμα της νόσου.

Η παρούσα εργασία αναδεικνύει το λόγο τριγλυκεριδίων/HDL-χοληστερόλης ως βέλτιστο προβλεπτικό δείκτη, μεταξύ τωνπαραμέτρων του λιπιδαιμικού προφίλ, του κινδύνου ανάπτυξηςδιαβήτη στη δεκαετία.

Αύξηση του λόγου κατά 1 μονάδα συνεπάγεται αύξηση τουκινδύνου ανάπτυξης ΣΔ κατά 14%, λαμβάνοντας υπόψιν όλουςτους κλασσικούς συγχυτικούς παράγοντες.

Για παράδειγμα: άτομο με ΤΓ =135 και HDL=40 3.4.

Εάν: ΤΓ=120 και HDL=50 2.4, άρα θα έχει 14% χαμηλότερο κίνδυνο

να εμφανίσει ΣΔ στην επόμενη δεκαετία.

Η επιστημονική κοινότητα, κατόπιν μεγαλύτερων μελετών, θαμπορούσε να εξετάσει τη θέσπιση ορίων, με σκοπό τη χρήση του λόγουστην καθημερινή κλινική πράξη, ιδιαίτερα σε άτομα παχύσαρκα ή/καιμε ιστορικό ΣΔ.

ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Σας ευχαριστώ!