การปลกไผ ภาคเหนอ

ศนยฝกอบรมศนยเรยนรชมชนต าบลทางาม อ าเภอวดโบสถ จงหวดพษณโลก บานเลขท หมท 4 บานใหมใต ต าบลทางาม อ าเภอวดโบสถ จงหวดพษณโลก

การปลกไผเลยงทวาย ในอดตนน เคยมปาไผมากมาย เชน ไผปา ไผซางนวลและไผอน ๆ อกมากมาย แตปจจบนไผพวกนนก าลงจะหมดไปดวยฝมอของมนษย แตกอนเราเคยหาหนอไมน ามาแปรรปเปนอาหารเกบไวเฉพาะรบประทานกนพอในปเดยว และปตอไปเราจะตองออกไปหามาท าเกบไวเฉพาะปตอป นนเปนในอดตทผานมา แตปจจบนมนษยเราพากนหาหนอไมน ามาแปรรปในแบบตาง ๆ เชน น ามาอดปป ดองแผน ดองทงหนอในเชงการคากนมากขน อกทงตดบกเบกท าลายเพอใชเปนทท ากน จงท าให ไมไผพวกนก าลงจะหมดไปจากบานเมองของเรา นงจงเปนสาเหตท าใหฝนไมตกตองตามฤดกาล ท าใหเกดมน าปาไหลหลาก ท าใหเกดน าทวมเพราะไมมปาและปาไผคอยดดซบน าและยดตดไว ผมจงคดวาถาเราจะหนมาปลกปาไมและไผเพอทดแทนปาไมทถกท าลายไปกนาจะเปนการด ดงนนวนนผมจงไดน าเรองการปลกไผเลยงทวายเพอทดแทนไผอน ๆ ทก าลงจะหมดไปโดยเราปลกในทดนของเรากจะสามารถหารายไดจากการขายหนอ ขายตน และขายพนธ เพอเปนรายไดเสรมจาก การท าอาชพหลกอกทางหนง เพราะในปจจบนการหาหนอไมบนภเขากเสยงกบการถกเจาหนาทปาไมจบกม

ปจจยหลกของการปลกไผเลยงทวาย (1) แหลงน า ดงนนกอนทเราจะตดสนใจปลกไผเลยงทวาย เราจะตองค านงถงแหลงน ากอน เพราะไผเลยงทวายตองการน า ถาเรามน าไวรดไผในหนาแลง เรากจะไดรบผลประโยชนจากไผทงป แตถาไมมแหลงน าทเพยงพอกจะใหไดรบประโยชนตอบแทนเปนทนาพอใจ โดยเฉพาะถาเราสามารถท าใหหนอไมใหออกในชวงทไมใชฤดของหนอไมได กจะท าใหเราไดรบรายไดจากการขายในราคาทสงกวาราคาปกต

(2) พนทจะตองไมเปนทน าทวมขง เพราะถงจะเปนไผทชอบน า แตกไมชอบใหน าทวมขงนานกวา 7 -10 วน เพราะจะท าใหไผตายได (3) ดนทจะปลกไผ ไมควรเปนดนดานหรอดนลกรง เพราะจะท าใหไผไมเจรญเตบโตและจะท าใหเสยเวลาเปลา

ฤดในการปลก ไผเลยงทวายสามารถปลกไดในทกๆ ฤด ไมวาจะเปนฤดฝนหรอฤดแลง ถาปลกในชวงฤดฝน กจะไมตองกงวลในเรองการรดน า แตจะตองกงวลในเรองวชพช และเรองน าทวมขง ถาปลกในฤดแลง เราจะไมตองกงวลเรองวชพช แตจะตองคอยรดน าอาทตยละ 2 - 3 ครง

ระยะหางในการปลก ระยะหางของตนและรอง เราสามารถเลอกไดหลายระยะ ส าหรบคนมเนอทนอย กควรจะใชระยะหางของรองหรอแถว 2.50 เมตร ระยะในแถว 2 เมตร หรอจะใช 2.50 x 2.50 เมตร กได สวนคนทมเนอทมากหนอย จะใช 3 x 3 เมตร กจะเปนการด ถาเปนแปลงใหญควรจะปลก 6 แถว และเวนใหอากาศและแสงเขาถง และใหเราสามารถเขาไปบรรทกหนอไมและล าตนไผออกมาไดสะดวก การปลกแปลงใหญแตไมเวน แถวนนไมด เพราะอากาศและแสงเขาไมถง ท าใหไผในตอนกลางของแปลงจะไมคอยออกหนอ

วธการปลกไผในหนาแลง ขดหลมลกกวาถงทใสตนพนธลงไปประมาณ 5 เซนตเมตร หลมไมตองกวางมาก แคประมาณหนาจอบกพอ รองกนหลมดวยปยหมกชวภาพ หรอปยสตร 15-15-15 เพยงเลกนอย ใสน าใหเตมหลดแลวฉกถงออก น าตนพนธลงไปลก และเอาดนกลบใหเตมหลมกพอ วธการปลกแบบนตนพนธจะมเปอรเซนตตายนอยมาก

วธการดแลและก าจดวชพช - ดายหญาดวยจอบ - ไถพรวนดนดวนรถไถเดนตาม - ฉดยาฆาแมลงแบบนอก (หามใชแบบดดซม)

วธการตดแตงกงและล าตน เมอมหนอไมออกและโตแลวใหตดตนพนธทปลกและแขนงออก ถามหลายตน ใหตดตนทไมตองการออก อยาปลอยใหตนอยชดกน เพราะจะท าใหตดหนอไมทขนอยดานในไดล าบาก

ระยะเวลาเกบผลผลตได หลงจากปลกไดประมาณ 7-8 เดอน ถาดแลใหปยน าดกจะเกบผลผลตไดบางแตยงไมเตมท

วธเลอกแบบปลกและใหน า - ปลกในพนทธรรมดา ใหน าแบบตดหวปรงเกอร - ปลกในทองรอง คอชกรองแลวปลกในรองแบบน าจะสะดวกกบการใหน าในหนาแลง

วธการขยายพนธ - ขดเอาซอทงเหงาใสถงช าไว หรอจะน าไปปลกเลยกได - ใชขยมะพราวแชน าแลวหมทตาแขนงของล าตน - ใชสกด สกดเอาแตแขนงทมรากเปนสน าตาลใสถงช าไว - ใชสกด สกดทงเหงาทมรากสน าตาลใสถงช าไว ในการช าเราจะตองน าตนพนธจมยาเรงรากกอนทกครง อายของกงพนธจะใชช าจะตองมอายไมนอยกวา 3 เดอน และหลงช ากตองไมนอยกวา 45 วน จงจะน าไปปลก หรอเคลอนยายได

วสดอปกรณในการช าตนพนธ - แกลบด า - ถงด า ขนาด 5x8 , 5x9 หรอ 5x10 ขนาดใดกได - น ายาเรงราก - สกด - คอน ขนาด 3 - 4 ตามแตถนด

วธใสถงช า ตดแกลบด ารองกนถงประมาณ 1 นว แลวน าตนพนธใสลงในถง แลวตกแกลบด าใสใหเตมยกกระแทกใหแกลบยบตวแลวเตมแกลบอกจนกวาจะกระแทกไมยบตวกใชไดแลว

การปลกไผตง

ศนยการเรยนร “มหาชวาลยอสาน” ตงอยทบานเลขท 34 บานปากชอง หมท 10 ต าบลสนามชย อ าเภอสตก จงหวดบรรมย

ไผเปนพชทสามารถน ามาใชประโยชนไดมากมายทงทางตรงและทางออม เชน ท าเปนเครองใชในครวเรอน เครองจกสารตางๆ เฟอรนเจอรเยอกระดาษ และหนอกน ามาใชรบประทานไดอกดวย สวนประโยชนทางออมกคอ ชวยปองกนการพงทลายของดนตามบรเวณชายฝงแมน าล าคลองชวยชะลอความเรวของกระแสน า และกระแสลมไดเปนอยางด ปจจบนนไผมความส าคญทางดานอตสาหกรรมมากขน มการน าไผมาใชเปนวตถดบส าหรบการผลตสนคาตางๆ เชน กระดาษ ไหมเทยม และไมไผอด เปนตน โดยเฉพาะไมไผอดนนเปนผลตภณฑทตลาดมความตองการสง นอกจากน ไมไผยงมคณสมบตพเศษทแตกตางไปจากไมชนดอนคอไมไผเมอแหงแลวจะมการขยายและหดตวนอยมาก จงนยมน ามาท าเปนไมแบบในการกอสราง หรอใชเปนวสดส าหรบตกแตงบานเรอน เนองจากไมไผมลวดลายของเนอไมทสวยงามแตกตางไปจากไมชนดอนนนเอง ส าหรบการปลกไผตงนน สวนใหญมงเนนการผลตหนอเปนส าคญเนองจากหนอมรสชาตดและมคณคาทางอาหารสง จงเปนทนยมของคนทวไปนอกจากนยงน ามาแปรรปเปนหนอไมอดปบสามารถสงขายยงตลาดตางประเทศไดอกดวย และจากการเกดปญหาไผตงออกดอกลมตายเปนจ านวนมากในปลายป 2537 ท าใหเกดการขาดแคลนไผตงมากขน ดงนนไผตงจงเปนพชทนาสนใจปลกชนดหนง เนองจากมประโยชนมากมายตามทกลาวมาแลวและยงมแนวโนมความตองการในตลาดสงขนดวย สภาพภมอากาศ ไผตงสามารถปลกไดดเกอบทกสภาพภมอากาศในประเทศไทย โดยทวไปจะตองมความชนเหมาะสม คอ มฝนตกเฉลยประมาณ 1,000 มลลเมตรตอป สภาพพนทปลก ควรปลกในพนทราบ น าทวมไมถง ดนทใชปลกควรเปนดนรวนหรอดนรวนปนทราย มการระบายน าไดด

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ฤดปลก การปลกไผตงควรปลกชวงตนฤดฝนประมาณเดอนพฤษภาคม -สงหาคม เนองจากในชวงนจะมฝนตกชก ดนจะไดรบน าและมความชมชนสม าเสมอ ไผตงจะตงตวไดเรว หลงจากปลกแลวหากเกดฝนทงชวง จ าเปนตองรดน าเพอเพมความชมชนในดนสกระยะหนงไผตงกจะเจรญเตบโตเรวขน

พนธไผตง พนธไผตงทกรมสงเสรมการเกษตรแนะน าใหปลก ไดแก (1) ไผตงด า ไผตงชนดนจะมล าตนสเขยวเขมอมด า ใบสเขยวเขมหนาใหญและมองเหนรองใบไดชดเจน หนอจะมขนาดปานกลาง น าหนกโดยเฉลย 3 - 6 กโลกรม หนอไผตงชนดนจะมรสหวาน กรอบ เนอเปนสขาวละเอยดและไมมเสยน จงเปนพนธทนยมปลกเพอผลตหนอและท าไผตงหมก ซงจะเปนการชวยเพมคณภาพของหนอใหดขนไปอก พนธไผตงชนดนจงไดชอวาเปนพนธทใหหนอทมคณภาพและมชอเรยกจนเปนทรจกกนโดยทวไปวา “ไผตงหวาน” (2) ไผตงเขยว ไผตงชนดนจะมล าตนเลกและสนกวาไผตงด า สของล าตนจะเปนสเขยว เนอไมบาง ไมคอยแขงแรง ถามลมแรงๆ จะท าหกพบลงมาไดงาย ใบบางสเขยวเขม มขนาดปานกลาง จบแลวไมสากมอ หนอมน าหนก 1-4 กโลกรม หนอไมไผตงชนดนจะมรสชาตหวานอมขนเลกนอย เนอเปนสขาวอมเหลอง นอกจากนแลวไผตงเขยวยงทนตอสภาพแหงแลงไดด เหมาะทจะปลกในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงมผนยมปลกกนมากเชนเดยวกบไผตงด า การขยายพนธ ไผตงสามารถขยายพนธได 5 วธ คอ การขยายพนธดวยการเพาะเมลด การเพาะเลยงเนอเยอ การแยกกอหรอเหงา การช าปลอง และการปกช าแขนง ซงในแตละวธจะมการปฏบตดงน (1) การเพาะเมลด ไผตงเมอหมดอายขยจะออกดอกและตาย ปกตไผตงจะเรมออกดอกในเดอนพฤศจกายน - มกราคม โดยเมลดไผตงจะเรมแกและรวงหลนประมาณเดอนมนาคม - เมษายน เกษตรกรสามารถน าเมลดไผตงทไดไปท าการเพาะตอไปโดยวธการดงน

การเกบเมลดพนธ - เมลดไผตงเมอแกจดจะรวงลงพน เกษตรกรควรถางและท าความสะอาดโคนตน เพอความสะดวกในการรวบรวมเมลดไผตงหรอถาเขยาตนใหเมลดรวงจากตนควรจะใชวสดหรอตาขายรองรบเมลดพนธดวย - รวบรวมเมลดพนธไผตงทได แลวท าการฝดดวยกระดงเพอคดเมลดเสยออกเหลอไวแตเมลดทสมบรณ -น าเมลดทสมบรณมาขดนวดและฝดเอาเปลอกออก แลวน าไปตากแดดประมาณ 1 วน กสามารถน าเมลดไปเพาะได ในกรณทตองเกบเมลดพนธไวเพาะ ควรคลกดวยสารเคมเซฟวน (เอส-85) เพอปองกนแมลงและไมควรเกบเมลดไวเกน 1 เดอน เพราะจะท าใหเปอรเซนตความงอกลดลง (2) วธการเพาะกลาไผตง - เมลดไผตงทจะน ามาเพาะควรขดเอาเปลอกนอกออกกอนเพอใหเมลดลอกเรวขนและเตบโตอยางสม าเสมอ - น าเมลดไปแชน า 2 คน หรอแชเมลดดวยน าอนกอนประมาณ 2 ชวโมงแลวแชน าอก 1 คน - น าเมลดขนจากน าแลวหอหมเมลดดวยผา รดน าใหชนอยเสมอ ประมาณ 2 คน เมลดจะเรมงอก - น าเมลดทเรมงอกไปเพาะในแปลงเพาะทมขเถาแกลบผสมดนและทรายรองพนหนาประมาณ 4 นว หวานเมลดแลวกลบดวยดนหนาประมาณ 1 เซนตเมตร คลมแปลงดวยวสดคลมดน เชน หญาแหงและฟางขาว - หลงจากเพาะเมลดลงในแปลงแลวประมาณ 15 วน จะไดตนกลาทมความสงประมาณ 2 - 3 นว ใหท าการยายกลาทแขงแรงลงในถงเพาะและอนบาลไวในเรอนเพาะช าหรอทรมร าไรประมาณ 6 - 8 เดอน แลวน าไปปลกตอไป (3) การเพาะเลยงเนอเยอ การเพาะเลยงเนอเยอเปนการน าตนกลาทไดจากการเพาะเมลดมาขยายพนธใหไดปรมาณมากๆ เพอแกปญหาการขาดแคลนตนพนธตลอดจนการแกไขปญหาตนพนธทมาจากการเพาะช ากงแขนงออกดอกและตายเพราะกงแขนงทน ามาจากตนแมจะมอายเทากบตนแม ฉะนนเมอตนแมออกดอก กงแขนงทน าไปปลกกจะออกดอกตายดวยเชนกน แตการเพาะเลยงเนอเยอตองอาศยขนตอนและเทคนคทางวชาการมาก จงควรเปนหนาทของหนวยงานราชการหรอบรษทเอกชนทมความช านาญเปนผด าเนนการผลต

(4) การขยายพนธโดยการแยกกอหรอเหงา การขยายพนธวธนจะตองคดเลอกเหงาทมอาย 1 - 2 ป โดยตดใหตอสงประมาณ 50 - 80 เซนตเมตร แลวท าการขดเหงากบตอออกจากกอตนแมเดม โดยระวงอยาใหตาทคอเหงาแตกเสยหายได เพราะตานจะแตกเปนหนอตอไป สวน “หนอเจา” ซงเปนหนอทขดขนมามขนาดเลก สามารถแยกกอไปปลกไดเชนกน การขยายพนธวธนจะไดเหงาแมทสะสมอาหารอยมาก จงมอตราการรอดตายสง ท าใหหนอแขงแรงและไดหนอเรวกวาวธขยายพนธโดยการใชกงแขนงหรอล า อกทงยงไดพนธตรงกบสายพนธเดมแตเกษตรกรไมนยมทจะขยายพนธโดยวธน เนองจากเสยเวลา แรงงานและสนเปลองคาใชจายมาก (5)การขยายพนธโดยการช าปลอง การขยายพนธวธนจะตองท าการคดเลอกล าทมอายประมาณ 1 ป แลวน ามาตดเปนทอนๆ แตละทอนม 1 ขอ โดยจะตองตดตรงกลางทอนใหรอยตดทงสองหางจากขอประมาณ 1 คบ และตองตดใหมแขนงตดอยดวยยาวประมาณ 1 คบ จากนนจงน าไปช าในแปลงเพาะช า โดยวางใหขออยระดบดนและใหตาหงายขน ระวงอยาใหตาไดรบอนตราย เพราะจะท าใหหนอไมงอก หลงจากนนจงใสน าลงในปลองไผตงใหเตม การขยายพนธวธนจะตองหมนดแลรดน าใหความชมชนอยเสมอ (คอยเตมน าใหเตมปลองไผเสมอ) หลงจากนนประมาณ 2 - 4 สปดาหจะพบหนอและรากแตกออกมา เมอหนอและรากแขงแรงเตมทซงจะใชเวลาประมาณ 6 - 12 เดอน กท าการยายปลกได การขยายพนธโดยการใชกงแขนงปกช า กงแขนง คอ กงทแยกอกจากล าตนไผตรงบรเวณขอ ซงโคนกงแขนงจะมรากงอกเหนไดเดนชด การขยายพนธโดยการใชกงแขนงเปนวธการทไดรบความนยมอยางแพรหลายเพาะสะดวกและงาย โดยกงแขนงทจะน ามาใชขยายพนธจะตองมลกษณะดงน - ใหเลอกกงแขนงทมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 1 - 1.5 นว - รากของกงแขนงมสน าตาลหรอน าตาลอมเหลองและมรากฝอยแตกจากรากแขนงแลว - ใหเลอกกงแขนงทใบยอดคลแลว และกาบหมตาหลดออกหมดแลวเชนกน

- ใหเลอกกงแขนงทมอาย 4 - 6 เดอน ถาเปนกงคางปกจะยงด ขนตอนในการปกช ากงแขนง เมอไดคดเลอกกงแขนงแลว ใหท าการตดแยกกงแขนงออกจากล าไผจากนนตดปลายกงออกใหเหลอกงยาวประมาณ 80 - 100 เซนตเมตร การปกช าควรจะท าในชวงปลายฤดฝนประมาณเดอนกนยายน - ตลาคม ซงเปนชวงทมกงแขนงมาก โดยปฏบตตามขนตอนดงน

- เตรยมแปลงเพาะช าโดยการไถพรวนดน ควรตากดนทงไวประมาณ 2 สปดาห หรอมากกวานน ในกรณพนทเปนทดนน าทวมไมถงควรท าการยอยดนและปรบพนทใหสม าเสมอ และถาเปนทลมควรท าการยกรองเพอใหมการระบายน าไดด - ขดรองในแนวเหนอ - ไต ลกประมาณ 15 เซนตเมตร แตละรองหางกนประมาณ 30 เซนตเมตร เพอใหกงแขนงไดรบแสงแดดถวถงกนทกๆ ดาน - น ากงแขนงปกช าลงในรองใหหางกนประมาณ 15 - 20 เซนตเมตรกลบดนใหแนนแลวรดน าตามทนท หลงจากนนควรท าหลงคาดวยทางมะพราว เพอพรางแสงแดดและหมนดแลรดน าทกวนหรอวนเวนวน - หลงจากปกช าแลวประมาณ 6 - 8 เดอน กงแขนงทช าไวจะแตกแขนงไดใบและรากทแขงแรงพรอมทจะยายลงปลกในแปลง การปกช ากงแขนงอาจท าการเพาะช าในถงพลาสตกสด าขนาด 8 x 10 นว กสามารถเจรญเตบโตไดดเชนกน ถามการขนยายกลาไปในระยะทางไกลๆ ควรยายกลาลงช าในถงพลาสตกทงไวประมาณ 1 เดอน เพอใหตนกลาทช าไวแตกแขนง ใบและราก สามารถตงตวได และมความแขงแรง การเตรยมดน ใหท าการเตรยมดนในชวงฤดแลง โดยการไถพรวนดนแลวตากดนทงไวประมาณ 2 สปดาห จากนนท าการยอยดนและปรบพนทใหสม าเสมอส าหรบพนทดนน าทวมไมถง แตถาเปนการปลกในทลมควรท าการยกรองปลกพนใหมการระบายน าไดด ในชวงการเตรยมดนน ถาดนปลกไมคอยดนกกควรปรบปรงดนโดยการใสปยคอก ปยหมก เพอปรบปรงดนใหรวนซย และมการระบายน าไดด การปลก หลงจากเตรยมดนเสรจเรยบรอยแลว ใหขดหลมปลกขนาด กวาง x ยาว x สง เทากบ 50x50x50 เซนตเมตร โดยขดแยกดนบนและดนลางออกเปน 2 กอง จากนนใหใสปยหนฟอสเฟต 1 กระปองนม (ประมาณ 300 -5 00 กรม) ปยคอกหรอปยหมก 1 บงก (ประมาณ 1 กโลกรม) และสารเคมก าจดแมลงฟราดาน 1 - 1.5 ชอนแกง (ประมาณ 10 - 15 กรม) ตอหลม ผสมคลกเคลากบดนบนใหทว ใสกลบลงในหลม จากนนน ากงพนธทเตรยมไวลงปลกในหลมใหลกเทากบดนเดม พนดนบรเวณโคนตนใหเปนเนนสงขนเลกนอย ใชไมปกเปนหลกผกยดตนไผเพอปองกนลมโยก หลงจากนนรดน าตามทนท และเพอปองกนความรอนใหแกตนไผ ควรใชทางมะพราวหรอวสดอนชวยพรางแสงแดดจนกวาตนกลาจะมใบใหญ และตงตวไดแลวจงคอยเอา

ออก ซงการน ากงพนธหรอตนกลาลงปลกจะมความแตกตางกน โดยในการปลกไผตงทไดจากการช ากงแขนง ควรใชตนกลาจากการช ากงแขนงทมความสมบรณเจรญเตบโตด ปราศจากโรคและแมลงมขนาดเสนผาศนยกลางไมนอยกวา 2.5 เซนตเมตร สงไมนอยกวา 80 เซนตเมตร น ามาปลกในหลมปลกโดยใหกงพนธเอยงท ามม 45 องศากบพนดน สวนการปลกไผตงทไดจากการเพาะเลยงเนอเยอ ควรใชตนกลาทมอายไมนอยกวา 14 เดอน สงไมนอยกวา 60 เซนตเมตร มระบบรากฝอยแผกระจายและสมบรณ ไมขดมวนงออยกนถง น าตนกลามาปลกตรงกลางหลมทเตรยมไว การปลกพชแซม ในชวง 1 - 2 ปแรก ตนไผตงยงมขนาดเลกอย ควรจะปลกผก พชไร หรอไมผลอายสนเปนพชแซมเพอเสรมรายได เชน กลวย มะละกอ เปนตน หลงจากไผตงโตแลวแตยงมชองวางใหแสงแดดสองผานไดเลกนอยกยงสามารถปลกพชททนรมไดดเปนพชแซมได เชน กระชาย หรอพชสมนไพรอกหลายชนดททนรมและไดผลดเชนกน ในสวนทไมไดปลกพชแซม อาจจะปลกพชคลมดนเพอรกษาหนาดนและความชนภายในดน เชน ถวลายเพอราเลย คดซ โดยหวานเมลดพนธในอตรา 2 - 3 กโลกรมตอไร การใหน า การปลกไผตงในระยะแรก จะตองคอยดแลรดน าใหชมชนอยเสมอ หลงจากนนเมอไผตงตงตวไดดแลว (อายเกน 1 ปแลว) อาจเวนระยะการใหน าไดบาง เพราะตนไผตงจะแขงแรงและทนตอสภาพแลงไดดขน ซงปรมาณการใหน าจะขนอยกบสภาพดน ความชนของดน และในชวงฤดแลงควรหาวสด เชน หญาแหง ฟางแหง คลมบรเวณโคนตนเพอรกษาความชนใหกบดน การใสปย ในชวงปแรก ไผตงจะสามารถใชธาตอาหารจากปยทใสคลกเคลากบดนทปลกได แตหลงจากนนเมอไผตงเจรญเตบโตและตงตวไดแลว จะตองมการไถพรวนและใสปยหลงจากเกบหนอขาย โดยจะท าการตดแตงกอและไถพรวนเพอก าจดวชพชในชวงเดอนตลาคม - พฤศจกายน กอนทดนจะแหง เพราะถาดนแหงจะไถพรวนไดยาก สวนการใสปยจะใสในชวงเดอนมนาคม -เมษายน โดยใสปยคอกหรอปยหมกในอตรา 1 - 1.5 ตนตอไร (ประมาณ 40-50 กโลกรม หรอ 4 - 5 บงกตอกอ) หรออาจใชปยเคมสตร 15-15-15 อตรา 2 - 4 กโลกรมตอกอรวมกบปยคอก แตถาตองการเรงการแตกหนอกใหใสปยย เรย สตร 46-0-0 ในอตรา 1 - 2 กโลกรมตอกอ โดยโรยรอบๆ กอ อยาใหโดนหนอเพราะจะท าใหหนอเนาได หรออาจใสปยสตร 13-13-21 เพมดวยในอตรา 1 กโลกรมตอกอ (ใสพรอมกบปยยเรย) ขอควรระวงในการใสปยคอ ไมควรใสปยเคมเพยงอยางเดยวเพราะจะท าใหกอไผทรดโทรมเรว ตองใสพรอมกบปยคอกหรอปยหมกทกครง

การไวล าและการแตงกอ การไวล าและการแตงกอมขนตอนในการปฏบตดงน ระยะท 1 เมอไผตงมอายไดประมาณ 1 ป จะเรมมการแทงหนอ 5 - 6 หนอ ในระยะนยงไมควรตดหนอโดยเดดขาด ควรปลอยใหเปนล าตอไป และใหตดกงแขนงเลกๆ บรเวณโคนตนทง ระยะท 2 เมอไผตงมอายได 2 ป จะมหนอแทงขนมา 5 - 6 หนอ ในปนจะไมมการตดหนอ ยงคงปลอยใหเปนล าตอไป แตถามหนอเนา ล าคดเอยง แคระแกรน และกงแขนง ใหตดทงไป ระยะท 3 เมอไผตงมอายได 3 ป จะมล าประมาณ 10 - 12 ล า และมหนอพอทจะตดขายได ควรเรมตดหนอจากลางกอกอนแลวขยายวงออกมารอบนอกกอ สวนหนอทอยดานนอกควรมการรกษาไวเพอท าเปนล าแม โดยใหเลอกหนอทอวบใหญและอยในลกษณะทขยายออกเปนวงกลมจงจะท าใหกอใหญขน มหนอมากขนในปถดไป นอกจากนยงจะชวยใหการเขาไปตดหนอและการดแลรกษาท าไดสะดวกมากขน ในการตดแตงกอนนควรจะท าตดตอกนทกๆ ปหลงจาการเกบเกยวในชวงปลายฤดฝน ปรมาณเดอนพฤศจกายน - มกราคม ซงเปนชวงทไผตงชะงกการเจรญเตบโตชวคราวหรอทชาวบานเรยกวา “การลางกอไผ” การตดแตงกงจะตดแตงกงทเปนโรค มแมลง และล าทมอายตงแต 3 ปขนไปทง โดยใหเหลอล าแมไวประมาณ 5 - 10 ล าตอกอ เพอคอยค าจนและบงลมใหกบล าทเพงแตกใหม นอกจากนการตดแตงกอควรตดแตงล าทแกโดยตดใหตดดนหรอยเหนอพนดนประมาณ 5 เซนตเมตร เพอล าแมจะไดไมตองสงอาหารไปเลยงล าแมเดมอก เพราะล าทมอาย 3 ปขนไปจะแกและไมแตกหนออก นอกจากนควรตดหนอทเนา แคระแกรน และคดงอออกดวย เมอปฏบตไดดงนแลวจะท าใหไดหนอไมทมขนาดใหญและสมบรณ แมลงศตรของไผตง แมลงศตรของไผตงทส ารวจพบและมการระบาดอยบางในขณะนไดแก 1. แมลงประเภทเจาะไชหนอและปลองออน เปนแมลงทมอนตรายมากทสด โดยเฉพาะในระยะทไผตงก าลงเจรญเตบโตจากหนอออนเปนล าตน แมลงพวกนไดแก ดวงงวงปกแขง จะเจาะท าลายกดกนเนอเยอทออนนมของปลองภายใตกาบหมหนอทก าลงเจรญเตบโต ท าใหหนอและปลายยอดออนเนาและหกตาย 2. แมลงประเภทเพลยแปง เปนแมลงทชอบเกาะอยตามหนอออน หรอตามใบออนเพอดดน าเลยง จะมองเหนเปนกอนยาวเหมอนแปง ท าใหกาบใบและยอดหงกงอ ชะงกการเจรญเตบโต

การปองกนก าจด 1. เมอพบวามการระบาดของโรคและแมลงในแปลงปลกไผตง ใหใชสารเคมปองกนและก าจดศตรพช เชน มาลาไธออน หรอเซฟวน ผสมน าราดทหนอและเหงา 2. ใชตวห าหรอตวเบยฬเขาท าลายโรคและแมลงดวยกนเอง เชน เมคโตสตส ซงเปนแบคทเรยชนดหนง โดยน ามาผสมน าแลวพนตามใบ 3. การปองกนและก าจดดวยวธกล วธนสามารถท าไดโดยการปรบสภาพแวดลอมของพนทเพอชวยลดอนตรายจากโรคและแมลง เชนการตดกงแขนง การตดล าแหงๆ ออกจากกอ เพอใหมการระบายอากาศและรบแสง หรอการปลกพชชนดอนแซม ซงเปนวธทงายและประหยดทสด การท าหนอไมไผตงหมก (ไผตงหวาน) หนอไมไผตงหมกหรอไผตงหวาน เปนหนอไมทตลาดมความตองการมาก ราคาสงกวาหนอไมไผตงธรรมดา เนองจากมรสชาตและคณภาพของหนอดกวา คอจะเปนหนอทอวบ เนอขาว ออนนมและหวานกรอบ จะสามารถสงเกตความแตกตางไดคอ สของหนอไมไผตงหมกจะเปนสน าตาลอมเหลอง สวนหนอไมไผตงธรรมดาจะมสน าตาลด า ฤดทเหมาะสมในการท าหนอไมไผตงหมกคอชวงตนฤดฝนประมาณเดอนเมษายน - พฤษภาคม ซงจะเปนชวงทหนอไมเรมแทงหนอ พนธทนยมท าเปนไผตงหมก คอ ไผตงจนหรอไผตงด า แตปจจบนกมการน าเอาไผตงเขยวมาท าไผตงหมกมากขน ทงนเพอปรบปรงคณภาพของหนอไผตงเขยวใหดขนและทดเทยมกบไผตงด าดวย การท าหนอไมไผตงหมก คอ การปองกนไมใหหนอไมถกแสงแดดซงสามารถท าไดหลายวธดงน 1. การใชขเถาแกลบ ในฤดฝนเมอหนอไผตงโผลพนผวดนไดประมาณ 2 - 3 นว (ประมาณครงฝามอ) ใหเอาปบกนทะลหรอถงมาครอบหนอ แลวเอาขเถาแกลบใสใหเตม เมอหนอไผตงโตสงพนปบหรอถงและขเถาแกลบออกแลวตดหนอได การหมกดวยวธนจะท าใหตดหนอไดงาย หนอไมสกปรก และยงท าใหหนอหวานขน เนองจากขเถาแกลบมธาตอาหารโปแตสเซยมอยดวยแตถาตองการท าจ านวนมากๆ กจะมปญหาในบางพนททหาปบและขเถาแกลบยาก 2. การใชดนพอก ในกรณทหาปบและขเถาแกลบไมไดกสามารถใชดนบรเวณรอบๆ กอไผมาพอกปดหนอใหสงประมาณ 1 ศอก พอหนอโผลพนดนทพอกไดประมาณ 1 นว กท าการตดหนอได ในการท าหนอไมไผตงหมกหรอหนอไมไผตงหวานโดยวธใชดนพอกนมขอค านงคอ จะท าใหเราไมสามารถเลยงล าแมทแขงแรงสมบรณทสดไดเนองจากมกมการขดหนอไปขายจนลมนกถงการ

เลยงล าแมหรอบางทกไมทราบต าแหนงของหนอทควรจะเปนล าแมเพราะถกดนกลบไว ฉะนนล าทปลอยใหเปนล าแมอาจเปนล าทไมดพอ รวมทงการก าหนดระยะหาง (หรอการเดนกอ) กท าไดยากและเมอมการพานดนขนทกปแลวเอาดนทพนออกหรอเอาออกไมหมด จะท าใหกอไผทรดโทรมไดเรวและออกหนอนอยในปตอไป การแกไขปญหาดงกลาวอาจท าไดดงน 1. ท าการหมกปเวนป หรอหมกสองปแลวปลอยตามปกต 1 ป หรอกแบงพนทหมกเปนแปลงๆ แยกกน ทงนเพอใหไผตงทผานการหมกมล าแมทสมบรณเตมท ผลผลตจะไดไมลดลงในปตอไป 2. มการหมกกอเวนกอ เพอทจะเลยงล าแมทสมบรณได 3. หมกเพยงครงกอ (สลบซาย - ขวา) 4. ตองเอาดนทพนทโคนออกทกป หลงตดหนอแลว การตดหนอ ไผตงจะเรมแทงหนอตงแตเดอนพฤษภาคม - ตลาคม ส าหรบชวงทแทงหนอมากคอเดอนกรกฎาคม - สงหาคม ไผตงทมอาย 3 ป ขนไปจะสามารถตดหนอไดทก 4 - 5 วน แตถามการบ ารงรกษาทดจะสามารถตดหนอไดวนเวนวน การตดหนอควรท าในตอนเชามดเพอทจะไดหนอไมทสดสงตลาด เพราะถาตดทงไวนานๆ จะท าใหความหวานลดลง ส าหรบเครองมอทใชในการตดหนอไมไผตงคอเสยมหางปลาซงทางดานคมปลายเสยมจะมหนากวางประมาณ 3 - 4 นว ในการตดหนอนนจะตองใชความช านาญพอสมควรในการพจารณาเลอกตดหนอใหไดขนาดทเหมาะสมคอจะตองเลอกตดหนอทไมออนหรอแกจนเกนไป ขนาดความยาวของหนอประมาณ 1 ฟต ตดใหมตาเหลออยประมาณ 2 - 3 ตา นบจากกาบใบท 1 - 3 แลวตดบรเวณกาบท 3 ซงจะเหลอตาอยและใหหนอในปถดไป สวนหนอทไมแขงแรง มขนาดเลก หรอหนอตนเตาใหตดออก เพราะถาปลอยทงไวกจะไมมประโยชนท าให กอไผสงชะลดไมแพรขยายออกไปในแนวกวางเปนวงกลม เพราะเปนล าแมทไมดและยงท าใหมการแทงหนอนอยในปถดไป

ขนตอนการตอนกงไผ

ศนยเรยนรปราชญเกษตรอนทรยต าบลในเมอง ตงอยเลขท 53 หมท 1 ต าบลในเมอง อ าเภอบานไผ จงหวดขอนแกน

การปลกไผเลยง

พนธไผเลยง 1) พนธหนก เปนพนธทใหผลผลตหนอไดปกตในชวงฤดฝน (มถนายน - สงหาคม) แตถาจะผลตเปนหนอไผนอกฤดหรอตนฤดฝน ผลผลตทไดจะไมคมกบทน 2) พนธเบา เปนพนธทสามารถใหหนอไผ ตกในชวงฤดฝน และสามารถผลตเปนหนอไผนอกฤดไดดมาก เพราะมลกษณะเดน คอ ถาไดน า ไดปยแลวจะใหหนอทนท ถาเกษตรกรปลกมการบ ารงรกษาด ผลผลตกยงจะเพมมากขน ฉะนน จงขอแนะน าใหผทจะปลกไผเลยงขายหนอ ควรปลกพนธเบา

การคดเลอกพนทปลกสวนไผ สภาพพนททเหมาะส าหรบปลกไผเลยง ควรมลกษณะเปนดนรวนปนทราย ถาเปนดนเหนยวโคกลกรง การเจรญเตบโต และการใหหนอจะไมด การเตรยมดนปลก - ไถครงแตกดวยรถไถผาล 3 ทงไวประมาณ 1 - 2 สปดาห เพอก าจดวชพช - ไถครงท 2 ดวยรถไถผาล 7 เพอปรบสภาพดนใหรวนซย เหมาะแกการปลกพช ระยะปลก 1) ระยะระหวางตน x ระหวางแถว 2 x 4 ม. 1 ไร ปลกได 200 ตน 2) ระยะระหวางตน x ระหวางแถว 4 x 4 ม. 1 ไร ปลกได 100 ตน 3) ระยะระหวางตน x ระหวางแถว 4 x 6 ม. 1 ไร ปลกได 66 ตน 4.) ระยะทเหมาะสมส าหรบเกษตรกรทวไป ควรปลกระยะ 4 x 4 ม. การปลก 1) ปลกดวยตอช าถง (ม.ค. - ก.ค.) ขดหลมขนาด 50 x 50 x 50 ซม. รองกนหลมดวยปยคอกหรอปยหมกประมาณ 1 บงก คลกเคลาเขากบดนลงในหลมปลก ฉกถงด าออกอยาใหดนแตก น าลงหลมกลบดนใหแนน แลวรดน าสปดาหละ 2 ครง (ถาฝนไมตก)

2) ปลกดวยเหงา หรอตอไผทไมไดช าถง โดยขดเหงาหรอตอไผ แลวน าไปปลกทนทดวยการขดหลมเฉพาะ ไมตองรองกนหลมดวยปยคอก ปลกแลวกลบดนใหแนน รดน าใหชมสปดาหละ 2 ครง ชวงทเหมาะสมในการปลกโดยวธน คอ เดอน ม.ค. - เม.ย. เหมาะส าหรบผทมแหลงน าและสะดวกในการใหน า การดแลรกษา - ถาไมมฝนตกควรรดน าสปดาหละ 2 ครง - ก าจดวชพชท าความสะอาดแปลงอยาปลอยใหหญาคลม - เมอไผปลกได 7 เดอน ควรตดแตงกงและล าตนทเลกออกใหเหลอไวแตตนทมขนาดเสนผาศนยกลาง 3 - 5 ซม. แลวพรวนดนรอบกอ ใหปยคอกหรอปยหมก กอละประมาณ 5 - 10 กก. คลมโคนดวยเศษหญา ใบไมแหง หรอฟางขาว เพอเกบรกษาความชนในดน ถามน าในไรนาควรใหน าตลอดชวงฤดแลง เพอเรงการเจรญเตบโต - เมอไผมอายได 8 เดอน ขนไป กจะสามารถใหหนอและเพมจ านวนตนในแตละกอ เพอจะไดปรมาณจ านวนตนไวผลตหนอในฤดตอไป เทคนคการตดแตงกอและกงไผ - หลกส าคญในการตดแตงกงไผอยทปท 2 ซงจะตองตดตนทแกและยชดกนออก โดยใชเลอยตดแตงกงเฉพาะจะสะดวกใหเหลอจ านวนตนไวในแตละกอไมเกน 12 ตนตอไป (การตดแตงควรตดทกปอยางตอเนอง ปละ 1 ครง) - ฤดกาลทเหมาะสมในการตดแตงกง คอเดอน ธค.- มค. - หลงตดแตงเสรจใหใสปยคอก หรอปยหมก กอละประมาณ 15 - 20 กก. แลวใหน าทนท เพอเรงใหไดผลผลตหนอไผชวงตนฤด ซงขายไดราคาสง - ถาจะเรงการออกหนอ และเพมผลผลตใหมากยงขน ใหเสรมดวยปยเคม สตร 25 - 7 - 7 หรอ 46 - 0 - 0 กอละประมาณ 2 ก ามอ โดยใสรอบๆ กอ แลวจงกลบดวยปยคอกแลวใหน าทนท ถาไมมน าใหกตองรอเกบผลผลตในฤดฝนตามปกต แตผลผลตกจะไดมากกวา สวนทไมมการตดแตงใสปยอยางแนนอน การเกบผลผลตหนอไผ - ขนาดความยาวของหนอไผทเหมาะสม 40 - 50 ซม. หรอ ถาเหนหนอไผพนดนขนมาใหรออก 4 - 6 วน กเกบเกยวได - ชวงเดอนสงหาคม ควรคดเลอกหนอทมลกษณะสมบรณและแตกหนอออกอยหางกอไวเปนล าตนตอไป

- ผลผลตเฉลยตอไร 1,700 กก. - รายไดเฉลย 17,000 บาท/ไร

การขยายพนธไผ ท าได 2 ลกษณะ ไดแก

1) ขยายพนธโดยการขดเอาเหงาของล าตนไผทมอาย 1 ป แตไมควรเกน 1 ปครง เมอขดออกมาแลวควรตดใหเหลอตอไวประมาณ 40 ซม. และตดแตงรากออกพอประมาณ เพอสะดวกในการปกช า ถงทเหมาะสมควรเปนถงด าขนาด 5 x 11 นว ขนไป สวนผสมของดนบรรจถง คอ หนาดน 1 สวน และแกลบด า 1 สวน ผสมคลกเคลา แลวใสลงในถงน าเหงาไผทเรยมไวลงถงกลบดนแกลบใหแนน ตงถงเรยงไวกลางแจง รดน าใหพอชมอยตลอดประมาณ 15 วน กจะเรมแตกแขนง ครบ 2 เดอน น าไปปลกได ชวงระยะเวลาทเหมาะสมในการขยายพนธตามแบบท 1 คอ เดอน กพ. - พค.

2) ขยายพนธโดยการใชเหงา จากสวนทเปนเหงาของหนอทถกตดไปขาย แลวเหลอตอตดดนไวแตกแขนงขนมารอใหแขนงทแตกมาใหม มใบแก (แตกใบขง) จงขดเหงาพรอมแขนงนมาช าถง แตตองตดกงแขนงสวนบนออกใหเหลอตดเหงาขนไปยาวประมาณ 30 - 40 ซม. ใชวสดช าเหมอนกบการขยายพนธแบบท 1 ชวงเวลาทเหมาะสมในการช าแบบท 2 คอ ตงแตเดอน พย. - พค.

โรคและแมลงศตรไผ

- โรค ยงไมมปรากฏทชดเจน

- แมลงศตร ไดแก ดวงเจาะหนอไผ โดยทวไปยงไมมการระบาดถงระดบเศรษฐกจ

- หน กดกนและท าลายหนอไม เกษตรกรผปลกสามารถดแลและควบคมได และยงไมมการระบาดถงระดบเศรษฐกจ

ไผออกดอกแลวแหงตาย (ไผเปนข)

- สาเหต เกดจากกอตนพนธมอายมาก ซงการน ามาขยายพนธไมทราบวากชวอายแลว

- การแกไข ถาหากตนทปลกไปแลวออกดอกใหขดทงแลวปลกทดแทน

การปลกไผนอกฤด

ควรเตรยมตนตงแตปลายฝน ท าการตดแตงกง รอดไววาใหน านานประมาณ 1 เดอน ส าหรบดนทราย ถาเปนดนเหนยวประมาณ 2 เดอน ท าการใหน าและใหปย รอประมาณ 45 วน หนอไมจะแทงหนอขนมา ใหตดขายได การออกหนอหนาหนาวจะออกยาก แตหากอากาศรอนอบ

อาว สามารถออกหนอไดงาย อาการเยนผลผลตจะออกไมมาก การเกบผลผลตเลอกหนอทมความยาวประมาณ 30-50 เซนตเมตร แลวท าการหกหนอโดยใชมดหกหนอนบจากพนดน ขนมา 2 ขอ แลวเอาหนอทไดไปแตงขาย สวนตอของหนอไม ใหปลอยไวส าหรบเปนหนอน า กจะแตกกงแขนงออกมา ซงใชเวลาประมาณ 2 สปดาห จากนนอกไมนานบรเวณรอบๆโคนกจะมหนอไมแตกขนมาใหไดเกบขายเปนระยะๆ

หนอไมนอกฤดปลอดสารพษ การผลตหนอไมปลอดสารพษ หนอไมทผลตจะไมใชสารเคมใดๆ ใชเพยงปยคอก ปยฟางขาว หญาแหง หมกโคน ท าการผลตปยชวภาพใชเอง ใชมลไกจากฟารม และเกบขยะไขจากฟารม น าเปลอกไขมาผสมกบมลวว กากน าตาล และหวเชอ พด.2 น าไปหมกท าปย นอกจากใหปยคอก และ ปยชวภาพแลว ถามจอกหรอผกตบชวา จะน ามาคลมรอบ บรเวณโคนตน ใหชวยรกษาความชนในดน สวนกงไผและใบ