1

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ

Το Ψωμί

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ

Το Ψωμί2013

4

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το2013πουγιορτάζουμετα100χρόνιααπότηνΑπελευθέρωσητόσοτωνΙωαννίνωνόσοκαιτηςΘεσσαλονίκης,κλήθηκανασυμμετάσχωκιεγώστονεορτασμόμεδύοεκθέσεις,μίασταΓιάννεναστοχώροτωναρχείωντουκράτουςΣουφαρίΣεράι,χώρουποβλητικόκαιμιαστηΘεσσαλονίκηστοΤελλόγλειο.Οιεκθέσειςαυτέςείναισυνέχειατωνμε-γάλωνεκθέσεωνπουέγινανστηνΑθήνατο2012στοΜουσείοΜπενάκηκαιστοΒυζαντινόκαιΧριστιανικόΜουσείο.Δύοεκθέσειςστιςοποίεςπαρουσιάστηκεδουλειά20σχεδόνχρόνωνπουμεσημάδεψαν.ΑφετηρίαήταντακάψιμοτουΠολυτεχνείου.Οιεκθέσειςαυτέςσυνέπεσανμετηβαθιάοικονομικήκαιόχιμόνοκρίσηπουμαστίζειτηχώραμας.

Ηπρώτηείχετίτλο«οχορός»…μαανήθελαναβάλωτονπλήρητίτλοθαέλεγα«οχορόςτηςσύγχρονηςελ-ληνικήςτραγωδίας».Γιατίοχορόςαυτόςπουτοναποτελούσαν35υπερφυσικέςτοτεμικέςμορφέςσεσχήμαχορούήτανκαμωμένεςαπότααποκαΐδιατουΠολυτεχνείου.ΚαιτιάλλοαπότραγωδίαείναιτοκάψιμοενόςΠνευματικούιδρύματοςτέτοιαςσημασίας,ένααπότασπουδαιότερανεοκλασικάκτίριαμε ιστορία,άντροτηςγνώσηςκαιέργοτωνΗπειρωτώνΕθνικώνΕυεργετών;Έζησαεκείπερισσότερααπό45χρόνιασανσπουδαστήςκαιδάσκαλος,δενθαμπορούσαναμείνωαδιάφοροςμπροστάσεένατέτοιογεγονός.Ταέργααυτάμετασημάδιατηςκαταστροφήςεπάνωτουςήτανηδικήμουαντίδρασηστηβαρβαρότηταπουζούμε.

ΗέκθεσηστοΒυζαντινόΜουσείοείχεθέματοψωμί.Τοψωμίμετονόποιοσυμβολισμόκαιμεότισηματοδοτείηλέξηστηνπαγκόσμιαιστορίακαιτοναγώνατουανθρώπουνατοαποκτήσει.Ουσιαστικάημεγάληπορείααπό1300κεραμικέςανθρώπινεςφιγούρεςπουκαταλήγουνστοψωμίδενείναιτίποταάλλοαπότηβασανισμένηπορείατηςανθρωπότηταςγιατηνεπιβίωση,έναπρόβλημακαθαράυπαρξιακό.Καιδεςτισύμπτωσηκαθώςβαδίζαμε…αμέριμνοικιεπαναπαυμένοισεμιαψεύτικηευημερίαήρθεηώραναπούμεπάλιτοψωμίψωμάκι.Ποιοςφταίειγι’αυτήτηνκατάστασηαςμηντοανα-λύσουμε.20χρόνιαετοίμαζααυτήτηδουλειάζώνταςέναναδιόρατοφόβοπωςτοκακόδενθααργήσει.Μάγοςδενείμαιαλλάούτεκαμιάμαντικήικανότηταχρειαζότανκανείςανέβλεπετασημάδια.Τώραθαμάθουμεαδερφέμου,όπωςλέεικαιοποιητής,νακουβεντιάζουμεήρεμα,ήσυχακιαπλάήγιαμιαφοράακόμαθαφαγωθούμεμεταξύμας.Θαμάθουμεάρααπόταλάθημαςήθαοδηγηθούμεπάλισελάθοςσυμπεράσματα;Θακάνουμεκάτιπερισσότεροώστεοέρμοςαυτόςτόποςναορθοποδήσειήθατονβουλιάξουμετελειωτικά;Αυτήείναιηαγωνίαμου.

Τα100χρόνιαΑπελευθέρωσης,είναιγεγονόςπωςδενμαςβρίσκουνκαιστακαλύτεράμαςκαιοΘεόςαςβάλειτοχέριτου.

Αθήνα10/1/2013ΘεόδωροςΠαπαγιάννης

5

PROLOGUE

In2013,ontheoccasionofthe100thanniversarycommemoratingtheliberationofIoanninaandThessaloniki,Iwasinvitedtotakepart inthecelebrationswithtwoexhibitions;oneinIoannina,atthehauntinglyemotivebuildingoftheSoufariSerai,whichtodayhousesthenationalarchives,andtheotherinThessaloniki,attheTeloglionFoundationofArt.TheseexhibitionsarethecontinuationofthemajorexhibitionsheldinAthensin2012attheBenakiMuseumandtheByzantineandChristianMuseum,twothematicallydifferentexhibitionspresentingtheoutputofalmosttwodecadesthatlefttheirimprintonme.Thecreativespark,sotospeak,wasignitedbythearsonoftheNationalTechnicalUniversityofAthens(NTUA)akaThePolytechnic.Boththeseexhibitionscoincidedwiththedeepeconomiccrisis,amongstothers,troublingmycountry.

Thefirstexhibitionwastitled“TheDance”...butshouldIhavewantedtogiveitamorecomprehensivetitle,itwouldbe“TheDanceoftheCurrentGreekTragedy”,becausethe‘dancers’wereasetof35oversizedtotem-likehumanfiguresstagedasifindance,sculptedfrommaterialstakenfromthedebrisandcharredwreckageofthePolytechnic.Intruth,howelsebutatragedycantheburningofsuchanoteworthyintellectualinstitution,ofafortressofknowledgeandoneofthefinesthistoricexamplesofneoclassicalarchitecture,contributionoftheNationalBenefactorsofEpirus,beregarded?Mylifewasthereformorethan45years,bothasstudentandteacher.Icouldnotremainapathetictosuchanevent.Thesefigures,withthemarksofthedestructiononthem,weremyreactiontothebarbarismweareexperiencing.

TheexhibitionattheByzantineMuseumhadbreadasitstheme.Bread,withwhateversymbolismthewordsignifiesthroughouthumankind’shistoryandinourstruggletoobtainit.Essentially,thelongprocessionof1300ceramicfigu-rines,whichconcludeatthebread,isnothingotherthanthetorturedcourseofhumanityforsurvival,afundamentalex-istentialissue.Andbeholdthecoincidence,aswe,inGreece,whowalkedthepathofanartificialprosperity,complacentandcarefree,arenowobligedtorethinkourrelationshipwiththismostbasicoffoods.Itisnotofthepresenttoassignblameforthisstateofaffairs.FortwodecadesIwasworkingonthesesets,withanindefinablesenseofapprehensionthatbadtimeswouldnotbelongincoming.Iamnotclairvoyantbutneitherdidoneneedpsychicpowersifonehadseenthesigns.Nowwewilllearnmybrother-asthepoetsays-toconversecalmly,quietlyandsimplyoryetagainwewilldevoureachother.Willwelearnfromourmistakesorwillwebeledtowrongconclusions?Willwetakeactiontoputthisdriftinglandontherightcourseorwillweletitfounder?

Alas,the100thyearsinceLiberationdoesnotfindusatourbest.MayGodputhishand.

Athens10/1/2013TheodorosPapayannis

6

7

8

“ΤΑΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑΜΟΥ”

Μάζεψατ’αποκαΐδιαμεπόνοψυχήςαπότοκαμένοΠολυτεχνείοκιέστησασκιάχτραναξορκίσωτακακάπουπληθαίνουνγύρωμου.Φαντάσματαπουτρομοκρατούνταόνειραμουκιαγριεύουντονύπνομου.Σημάδιαμιαςπραγμα-τικότηταςπουμεμελαγχολείκαιμεεξουθενώνει.Έβγαλατομαύροαπ'τηνψυχήμουπουχρόνιατώραοικάθεείδουςεμπρηστέςτηνποτίζουν.

Όρθωσασύμβολατηςπαρακμήςενόςκόσμουπουαλληλοσπαράσσεταικαιμιαςπατρίδαςπουμοιάζειναμηνέχεικανέναμέλλον.Αναζητώτομύθοσεμιαεποχήπουοιπολλοίκάνουνπροσπάθειανα«απομυθοποιήσουν»όπωςλένε,τηντέχνη,σανφυγήαπόμιαπραγματικότηταπουδεναντέχω.Κλείνομαιστονκόσμομουαπόανάγκηαναζητώνταςάλλαπρότυπαπιοποιητικά,πιομεγάλα,πιομυστηριώδη.Μαηπεζήπραγματικότηταμεπροσγειώνει.

Προσπαθώναξαναβρώτομίτοαπόκάτιπουμοιάζειάπιαστο,υπερβατικό,μαγικό.Σανειδωλολάτρηςορθώνωξανάταξόαναξορκίζονταςτηνκακήμοίρααυτούτουτόπου.Ταστολίζωμεκάθεείδουςτάματακαιλογήςστολίδια,ίδιαπιστός,πουπεριμένειτηνλύτρωσητου.Στήνομαιμετιςώρεςμπροστάτουςαναζητώνταςμάταιαένανεύμαγιακαλέςειδήσεις.Μαζεύωτ'αποκαΐδιαμεαπέραντηθλίψηαπόμιαχώραπουκαίγεται.Καίειταπνευματικάτηςιδρύματακαιό,τισημαντικότηςέχειαπομείνεικιόλοικαμώνονταιπωςδεσυμβαίνειτίποτα.Αναρωτιέμαιτινόημαέχειηφτωχοτέ-χνημας.Πόσουςενδιαφέρειανδενμπορείγιαυτάκάτιναπει,νακάνεικάτι.

Κιεμείς-γιαναπαραφράσωτονποιητή-κλεισμένοιστονκουτσομπολίστικομικρόκοσμομας,αλλοτριωμένοι,γεμάτοικακίεςκαιπείσματα,τέλεια«ιδιώτες»περίάλλωντυρβάζουμε.

Ναι,ταφαντάσματααυτάμεεκφράζουν.Είναιηδικήμουαντίδρασησ'έναέθνοςπουμοιάζειυπνωτισμένο.Θέλωναφωνάξωπωςδενμπορώάλλοναζωανάμεσασ'αδιάφορους,εμπρηστέςκαιοικοπεδοφάγους.Τοντόποαυτόντονπονάω.Γνωρίζωτομεγαλείοκαιτοδράματου,δενείμαιρηχοφυτεμένος,κιαςξέρωπωςοιάγριοιδενσκιά-ζονται,ούτεπωςοιεμπρηστέςθασταματήσουν.Παρ'όλααυτάστιςατέλειωτεςώρεςτηςμοναξιάςμουαναρωτιέμαιγιατίαρπάχτηκααπόαυτάτασημάδιατηςκαταστροφής.Μήπωςόλααυτάέγινανγιανααπαλλαγώπρώτακαικύριααπ'τιςδικέςμουτύψεις;

Γιατίποιουςνακαταγγείλω;Είμαστεπολλοί,πάραπολλοίσυνένοχοισ'αυτόντοντόπο.

Αθήνα15/02/1994ΘεόδωροςΠαπαγιάννης

9

“MYGHOSTS”

WithagreatemotionalpainIpickeduptheashesfromtheburntPolytechnicschoolandIraisedscarecrowstocastouttheevilthatmultipliesaroundme.Ghosts,thatterrifymydreams,andfrightenmysleep.Marksofarealitythatdepressesmeandexhaustsme.Idrainedtheblackfrommysoul,theblackwhichallkindofarsonistsfeedforyearsnow.

Ierectedsymbolsofdecadenceofaworldthattearsitselftopieces,andofacountrythatseemstohavenofu-ture.Isearchforthemythinaneraduringwhichmostpeopletryto"demystify"art,astheysay,asanencapadefromareal-itythatIcannotstand.Iamconfinedinmyworldoutofneed,lookingfornewmodels,morepoetic,grander,andmoremysterious.Buttheshallowrealitybringsmedowntoearth.

Itrytofindtheclewagainofsomethingthatseemstobeuncreachable,transcendent,andmagic.LikeapaganIerecttotemscastingouttheevilfateofthisplace.Idecoratethemwithallsortsofvowsandornamentationslikeabelieverwhowaitsforhissalvation.Istandinfrontofthemforhours,waitinginvain,forasignofgoodnews.

Ipickuptheasheswithendlesssorrowfromacountrythatisburning.Itburnsitsintellectualinstitutions,andeverythingimportantthatisleftandeveryonepretendsthatnothingisgoingon.Iwonderwhatthemeaningofourpoorartis.Howmanypeopledoesitinterestifithasnothingtosayordoaboutallthis?Andwe-toparaphrasethepoet-areclosedinourowngossipymicrocosm,alienated,fullofmeanthoughtsandobsti-nacies,perfectlyindividualistic,preoccupiedwithother,trivialthings.

Yestheseghostsexpressme.Theyaremyreactiontoanationthatseemstobehypnotized.IwanttoshoutoutthatIcannolongerliveamongindifferentpeople,arsonists,andlandgrabbers.Ifeelforthisland.Iknowitsgrandioseanditsdrama,IamnotshalloweventhoughIknowthatthesavagesarenotafraidandthatthearsonistswillnotstop.Despiteallthis,intheendlesshoursofmysolitudeIwonderwhyIgrabbedthesesighsofdestruction.CanitbethatitallhappenedsothatIcouldgetridoff,myownguilt?

Idon'tknowwhomtoaccuseforallthat.Wearemany,toomanyaccomplicesinthiscountry.

Athens15/02/1994TheodorosPapagiannis

10

ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ

ΗγλυπτικήτουΘόδωρουΠαπαγιάννηπροσκαλείαυτόματατηνόρασηχάρηστηθεαματικήτηςμνημειακήκλίμακακαιμιαενσυνείδητηανάκλησηδιάχυτωναναμνήσεωναπότηνπροϊστορίατηςανθρώπινηςέκφρασης.Ενώταυτόχροναερεθίζειτηνόησημετουςευδιάκριτουςσυμβολισμούςτης,ανακυκλώνονταςδιεγερτικάστημνήμηιστορικάβιώματακαικοινωνικέςεμπειρίες,αιτήματααπόανικανοποίητεςκαθημερινέςανάγκεςκαιέμμεσεςαναφορέςστονεπώδυνοαγώνατηςπραγματικότηταςγιατηνψυχικήκαιτηνπνευματικήτηςεπιβίωση.

Πριναπόχρόνια,προσπαθώνταςναδιατυπώσωμεάλλεςαφορμέςκαιόσογίνεταιπιοπεριεκτικάκάποιεςανάλο-γεςσκέψεις,έγραφαότιοχρόνοςτηςμνήμηςμαςείναιοχρόνοςτηςύπαρξήςμας.Αυτόμουξαναθύμισανσήμεραοικαυτέςαναγωγέςτωνεμπνεύσεωντουγλύπτησεπεριόδουςστιγματισμένεςαπόμιααπίστευτηαγριότητα.Ωστόσο,οιρητέςμνείεςτωνέργωντουστηνκαταστροφικήπυρπόλησητουΠολυτεχνείουτο1991καιτο1995,καθώςκαιτααποκαΐδιατουυλικούπουπεριμάζεψετότε,θέλονταςναδώσειυπόστασηστα"φαντάσματα"πουτονστοιχειώνουνεξακολουθητικά,υποδηλώνουνκάτιπολύπιοκαίριο,πολύπιοουσιαστικό.Περισσότεροδηλαδήαπόσυγκεκριμένεςοδυνηρέςαφετηρίες,πιστεύωπωςεκτονώνουντηναγωνίαμιαςβασανισμένηςαυτογνωσίαςγιατηνελληνικήμοίραγενικότερα.Καιόχιμόνοειδικάγιαότιμαςείχεκατακάψεικαισυνεχίζειναμαςκατακαίεικυριολεκτικάκατάτοτελευ-ταίοδιάστημα,σμπαραλιάζονταςτιςαντοχέςκαικουρελιάζονταςτιςαισιοδοξίεςμας.

ΤηνέκθεσητωνέργωντουΠαπαγιάννηστοΜουσείοΜπενάκη,τηνπεριμέναμεεπειδήτηνείχαμεανάγκη.Όπωςκαιτοθεωρητικότηςεξάλλουυπόβαθρο,τονλόγοπουτηναρθρώνειεπεξηγηματικάμετηλακωνικήαμεσότηταενόςμανιφέστου.

Αθήνα,Φεβρουάριος2012ΆγγελοςΔεληβορριάς

11

PAPAGIANNIS

TheodorosPapagiannis'sculptureinvitesthesenseofvisionautomaticallythankstoitsspectacular,monu-mentalscaleandconscious recallofdiffusememories from thepre-historyofhumanexpression.At thesametime,itstimulatestheintellectwithdiscerniblesymbolismbyarousingandrecyclinginourmemoryhistoricalandsocialexperiences,demandsofunmeteverydayneedsandindirectreferencestotheonerousstruggleofreallifeforspiritualandintellectualsurvival.

Yearsago,inanefforttoexpressforotherreasons,asconciselyaspossible,someotherthoughts,Iwrotethatthetimeofourmemoryisthetimeofourexistence.Thisiswhattheburningreferencesofthesculptor'sin-spirationremindedmeoftoday,inperiodsbrandedbyincredibleferociousness.However,theexplicitreferencesofhisworkstothedestructivearsonofthePolytechnicSchoolin1991and1995,aswellastheburntremnantsof thematerialshesalvaged then,meaning togiveshape to thephantoms thathavehauntedhimunceasingly,signifysomethingmuchmorecrucialandvital.Morethanspecificstartingpoints,Ibelievetheyventtheangstofatorturedself-awarenessfortheGreekfateingeneral.Thisdoesnotonlyconcernwhatspecificallyhadsetusonfirethenandcontinuestoburneverythingdownliterallyinrecenttimes,destroyingourresistanceandshreddingouroptimism.

WehavebeenexpectingtheexhibitionofPapagiannis'worksinBenakiMuseum,becausewehaveneededit;justasweneeditstheoreticalunderpinnings,thediscoursethatarticulatesitsexplanationswiththelaconicdirect-nessofamanifesto.

Athens,February2012AngelosDelivorrias

12

13

14

15

16

17

18

19

22

23

24

25

26

27

28

ΤΟΨΩΜΙ

Τοψωμίκαιη ιερότητατουείναιέναθέμαπουμεαπασχολείτατελευταίαχρόνια.Εκλαμβάνωτοψωμίσανβασικήέννοιατηςζωήςτουανθρώπουμετηδιαχρονικήτουσημασίακαιμεό,τισημαίνειγιαταδισεκατομμύριατωνανθρώπων,πουκαθημερινάαγωνίζονταινατοαποκτήσουν.

"Ηαρχήτουσύμπαντοςείναιτοψωμί",θαπειοΔιαγόρας,πουμαζίμετοκρασί,"επιτρέπειστονάνθρωποναγίνειπολιτισμένος",θαδιαβάσουμεστοέποςτουΓκιλγκαμές,μιααπότιςαρχαιότερεςμαρτυρίεςτουμεσογειακούπολιτισμού.Τονάρτοκαιτονοίνο,ηχριστιανικήθρησκείαμετέτρεψεαργότερασεσώμακαιαίματουΧριστού.

Ηχαρακτηριστικήρήση"τονάρτονημώντονεπιούσιονδοςημίνσήμερον"απότημιακαιέναστάχυαπότηνάλλη,γίνονταιδύοόψειςενόςπολύτιμουορειχάλκινουμεταλλείου,πουδιαπερνάκαιστολίζειταέργαμου.

Ηιερότητατουψωμιούυποδηλώνεταιμετομαύροστολισμένοπανί,πουστρώνεταιστοέδαφοςκαιτονχορότωνμορφώνπουαναπτύσσεταιτριγύρω,συμβολίζονταςθεότητεςήυπερφυσικέςπροστατευτικέςδυνάμεις,αλλάκαιξόρκιαήκαισκιάχτραπουσυχνάστήνονταισταχωράφια,γιαναπροστατέψουντησοδειά.

Γιακάποιουςαπόμας,πουγεννηθήκαμεστιςαρχέςτηςδεκαετίας του '40,μέσαστηνπείνα τοψωμίέχειπροσλάβειιερόχαρακτήρα.Είναισυνυφασμένομετηνεπιβίωσημας.Μικροί,θυμάμαι,ορκιζόμαστανστοψωμί."Ματοψωμάκι",λέγαμεκαικάναμετοσταυρόμας,γιαναμαςπιστέψειοάλλοςκιήταναυτόςομεγαλύτερόςμαςόρκος.Κιότανένακομματάκιπερίσσευεήμαςέπεφτεστοχώμα,τοπαίρναμε,τοφιλούσαμεκαιτοβάζαμεσεμιατρυπούλατουτοίχου,μηντύχεικαιπατηθεί,κιήταναυτόμεγάληαμαρτία.

Έτσιδίδασκεηγιαγιάκαιημάνα,γιατίείχανκιαυτέςπολύπεινάσειστηζωήτους.Τοψωμί,έτσικιαλλιώς,έβγαινεδύσκολαεκείνεςτιςεποχέςκαιμεπολύαγώνα.Τοφάσματηςπείναςήταναυτόπουτρόμαζεπερισσότερο.Απότότεκύλησανχρόνοιπολλοί.Χορτάσαμετοψωμί,κιαρχίσαμετιςδίαιτες!...Άντετώραναπιστέψειςτουςπει-νασμένους...Τικιαναυτοίσυχνάπυκνάκάνουντηνεμφάνισητουςμπουλούκιαστιςοθόνεςμαςκαιμαςκοιτούνμ'αγριεμέναμάτιααπότηνπείνα,εμείςκάνουμεζάπινγκκαιαλλάζουμεκανάλι.Οιλαμπεροίσταρ,ηγκλαμουριά,καθώςλένε,όλ'αυτάταφανταχτεράφυτάκαιοιγλάστρεςδίπλατουςπουχαριεντίζονται,είναιανώδυνοθέαμα,χωνεύεταικαλύτερα...

Πώςν'αντιμετωπίσειςάλλωστεταπεινασμέναμάτια;

Θ.Παπαγιάννης

29

THEBREAD

Breadanditssanctityisasubject,whichhasbeenoccupyingmeinthepastfewyears.Tome,breadisthees-senceofman'slifeinadiachronicalway,consideringwhatitmeanstobillionsofpeople,whofighttoearnitonadailybasis.

AccordingtoDiagoras"breadisthebeginningoftheuniverse"andtogetherwithwineit"allowsmantobecomecivilised",wereadintheEpicofGilgamesh,oneoftheoldesttestimoniesofthemediterraneancivilisation.Thechristian-itylateronconverted"breadandwine"intoChrist'sbodyandblood.

Theidiomaticsaying"giveusthisdayourdailybread"ontheoneside,andtheimageofanearofcornontheotherside,becomethetwosidesofapreciousbronzemedal,whichcharacterizesandornamentsmyworks.

Thesanctityofbreadisindicatedbytheblack,ornamentedcloth,whichisbeinglaidonthefloor,andthechorusoffiguressetaroundthework,symbolizingeitherdeitiesandsupernaturalprotectivepowers,orspellsandscarecrows,oftenputonthefieldsinordertoprotectthecrop.

Forsomeofus,whowereborninthebeginningofthe40's,whenhungerstillprevailed,breadsymbolizessome-thingsacred.Itisinterwovenwithoursurvival.Asachild,Irememberswearingbythebread:"Iswearbythebread",weusedtosayandwecrossedourselves,inordertoconvincetheotherstobelieveus.Thiswasourgreatestoath.Andwhenalittlepieceofbreadwasleftoverorfelltotheground,wepickeditup,kisseditandputitinaholeonthewall,soitwasn'tbeingsteppedon,becausethiswouldbeabigsin.

Thatiswhatourgrandmotherandourmotherhadthaughtus,becausetheyhadalsosufferedseverehunger.Theghostofhungerwaswhatscaredusthemost.Eversincemanyyearshavepassed.Wehadenoughbreadandthenturnedtodiets!...Itmakesitdifficulttobelievethestarving...Eventhough,theyoftenappearontelevisionincrowdsandstareatuswithwild,hungryeyes,wecontinuezappingandchangingprograms.Theshiningstars,theglamour,aspeoplecallit,andallthefancy"plantsandpots"standingnexttothemjokingaround,offerapainlessshowandaremucheasiertodigest....

Besides,howcanonefacethosehungryeyes?...

Th.Papagiannis

30

ΑΡΤΟΣΚΑΙΙΕΡΟΤΗΤΑ

ΤοΒυζαντινόΜουσείοφιλοξενείτηνέκθεσητουΘεόδωρουΠαπαγιάννημεθέματονάρτο,τονβαθύτεροθεολο-γικόσυμβολισμότουαλλάκαιτιςαρχέγονεςκαταβολέςτου.

Τοψωμίκαιηιερότητατουαπασχολούντονκαλλιτέχνηιδιαίτεραέντονατατελευταίαχρόνια.Γεννημένοςστιςαρχέςτηςδεκαετίαςτου'40,βίωσεσεεποχέςταραγμένεςτηναγωνίατηςεπιβίωσης,τονιερόσχεδόνχαρακτήραπουτοταπεινόψωμίείχεπροσλάβειστηνκαθημερινήζωή.Σήμερα,μέσασεπρωτόγνωρεςοικονομικάκαιβίαιεςκοι-νωνικάσυνθήκες,οιπαλιέςμνήμεςέρχονταιναπροσδώσουνστοταπεινόαυτόαγαθότηναρχέγονησημασίατου.

ΗέκθεσηαρχίζειμετονσυμβολισμότηςΘείαςΛειτουργίαςωςσυμμετοχήςστοιερό.ΟευχαριστιακόςάρτοςσυνδέεταιμετονΣταυρικόθάνατο.ΟΆρτοςταυτίζεταιμετονΧριστό,οάρτοςτηςΘείαςΚοινωνίαςγίνεταιτοσώματουΧριστού,καιηιερότητατηςλατρευτικήςπράξηςτουυμνείταιστηνΑναφορά,στηΘείαΛειτουργία.Ηλιτανευτικήδιαδρομήμετρόποπομπικόμέσαστονναόανακαλεί,στοδεύτεροτμήματηςέκθεσης,τολατρευτικότυπικότηςΘείαςΛειτουργίαςκαιεμφανώςπαραπέμπειστησύναξητουεκκλησιάσματοςμέσαστονιερόχώροτουναού.Οναόςεκτόςαπόχώροςπίστηςκαιλατρείαςείναιτόποςκοινωνικήςσυνοχής.Είναιεκείπουοιπιστοίσυγκε-ντρώνονταιγιαναεορτάσουν,νατιμήσουνκαιναπροσευχηθούνγιατασημαντικότεραγεγονότατηςεκκλησιαστικήςζωήςπουσυνυφαίνεταιμετηδικήτουςζωή.Οναόςκαιτοοικογενειακότραπέζιαποκτούντηνίδιαιερότητα,τοψωμίγίνεταιΆρτος.ΟΠαπαγιάννηςυπομνηματίζειτηνιερότητατουχώρουκαιτηνκοινωνικήενύπαρξητουθυσιασμένουΧριστού-άρτουστησυνείδησητωνπιστώνπουσυγκεντρώνονταιστονιερόχώροτηςεκκλησίας,

ΤοψωμίσυνδεότανπάντοτεμετηλατρείατηςΜητέρας-Γης.Οιπολλαπλοίσυμβολισμοίτουέχουναρχετυπικέςκαταβολέςκαιαπαντούνσεόλεςτιςλατρείες.ΤαέργατουΠαπαγιάννημειδιαίτερηευαισθησίαεικονογραφούντηδιαδικασίαπαρασκευήςκαιαναπαριστούντηνπραγματικότηταμέσααπότηναπόλυτηψευδαίσθηση,στοτρίτομέροςτηςέκθεσης.Tακεραμικάψωμιάδείχνουναληθινάκαιλαχταριστά.

ΤοψωμίκαιοισυμβολισμοίτουμνημονεύονταικαιδοξάζονταιμέσααπόταέργατέχνηςπουμεευαισθησίακαικαλλιτεχνικήαρτιότηταπαρουσιάζειοΠαπαγιάννηςμέσασεέναπεριβάλλονμεέντονουςσυμβολισμούς,μνήμεςκαιαρχέτυπατουπολιτισμούκαιτηςταυτότηταςμας.

ΣτοΒυζαντινόΜουσείοτοέργοτουαποκτάνέοπεριεχόμενο.

ΑναστασίαΛαζαρίδουΔιευθύντρια

ΒυζαντινούκαιΧριστιανικούΜουσείου

31

BREADANDSACREDNESS TheByzantineMuseumhoststheexhibitionofTheodorosPapagiannisonthethemeofbread,withitsmoreprofoundtheologicalsymbolismbutalsoitsprimevalorigins.

Breadanditssacrednesshaveintenselypreoccupiedtheartistoverrecentyears.Bornintheearly40sdecade,hehasexperiencedthepressureofsurvivalinturbulenttimes,andthealmostsacredcharacterthatthishumblebreadhadas-sumedineverydaylife.Nowadays,infinanciallyunprecedentedandviolentsocialconditions,theoldmemorieshavecometobestowonthislowlygooditsoriginalimportance.

TheexhibitionbeginswiththesymbolismofDivineLiturgyasparticipationinwhatissacred.TheEucharisticBreadisconnectedtoDeathontheCross.TheHostisidentifiedasChrist,thebreadofHolyCommunionistransubstantiatedintothebodyofChrist,andthesacredcharacteroftheactofworshipisextolledinhymnsduringtheOffertoryintheDivineLiturgy.Thecourseofthelitanyinprocessionalmodeinsidethetemplealludes,inthesecondsectionoftheexhibition,tothecelebrationritesoftheDivineLiturgyandobviouslyrelatestothegatheringofthecongregationinsidetheholyprecinctsofthetemple.Thetemple,besidesbeinganareaoffaithandworship,isalsoalocusofsocialcohesion.Itiswherethefaithfulgathertocelebrate,tohonorandprayforthemostimportanteventsofchurchlife,whichmesheswiththeirownlife.Thetempleandthefamilytableacquirethesamesacredcharacter,thebreadbecomestheHost.PapagiannisunderlinesthesacrednessofspaceandthecommunalintegrationofthesacrificedChrist-breadintotheconsciousnessofthefaithfulwhocongregateintheholyspaceofthechurch.

BreadhasalwaysbeenconnectedtotheworshipofMotherEarth.Thesemultiplesymbolismsareprimevalinoriginandcommontoallreligiousbeliefs.TheworksofPapagiannisillustratewithuniquesensitivitythepreparationprocessandrepresentrealitythroughabsoluteillusioninthethirdpartoftheexhibition.Theceramicloavesofbreadlookrealandappetizing.

BreadanditssymbolismsarecommemoratedandglorifiedthroughtheseworksofartthatPapagiannispresentswithartisticintegrityandsensitivity,inanenvironmentofstrongsymbolism,memoriesandarchetypesofourcultureandidentity.

IntheByzantineMuseum,hisworkacquiresanewmeaning.AnastasiaLazaridou

CuratorByzantineandChristianMuseum

32

OΑΡΤΟΣ ΓιατηνέκθεσήτουστοΒυζαντινόκαιΧριστιανικόΜουσείοοΘόδωροςΠαπαγιάννηςεπέλεξενα"σκηνοθετήσει"μενέοτρόπο,χαρακτηριστικάέργατηςκαλλιτεχνικήςτουπαραγωγήςτωντελευταίων15περίπουχρόνων.Τοθέματουάρτου,συμβόλουκεντρικήςσημασίαςγιατοχριστιανισμόκαιπροσφιλέςθέματουκαλλιτέχνη,αποτελείτοεπίκε-ντρο,γύρωαπότοοποίοοργανώνεταιηαφήγησητηςέκθεσης.

Μιαμεγάλη,πολυπληθήςπομπήπουαποτελείταιαπόμικρέςπήλινεςμορφέςξεκινάαπότοσκοτάδικαιπο-ρεύεταιπροςτοφως,διατρέχονταςδυοαίθουσεςγιανακαταλήξειμπροστάστηντρίτηκαιτελευταία,τηναίθουσατουάρτου.Τηνπομπήαυτήπλαισιώνουνυπερφυσικούμεγέθουςμορφέςαπόμέταλλοκαιξύλο.Στηναίθουσατου"φωτοφόρουάρτου",στοκέντροτης,δεσπόζειένατεράστιοταψίγεμάτοαπόπήλιναομοιώματαψωμιώνκαιπίσωτουστέκουνστοιβαγμένασακιάμεσιτάρι.Σταυρόσχημεςξύλινεςμορφέςστιςγωνίεςσυνοδεύουντηνκεντρικήεγκατά-σταση,σεένασύνολοπουανακαλείτοχώροτουβυζαντινούιερούκαιτομυστήριοτηςΘείαςΕυχαριστίας.

ΜεταφερμένηστοχώροτουΒυζαντινούΜουσείουηγλυπτικήτουΠαπαγιάννηαποκτάνέονόημα,εμβαπτίζεταισεένανέοπλαίσιομεθρησκευτικέςκαιιστορικέςαναφορές,μετελετουργικάσημαινόμενακαιεικονογραφικέςπαρα-πομπές.Ηίδιααυτήγλυπτική,ηοποία,εκτεθειμένησεάλλοχώροπαραπέμπεισεχορόαρχαίαςτραγωδίαςήστουςανθρώπουςκαιτοβίοτηςΗπείρου,εδώφωτίζεταιμεθρησκευτικόνόημα.Ταίδιαπήλινακαρβέλια,ταοποίαστοχώροτουΜουσείουΣύγχρονηςΤέχνης"ΘεόδωροςΠαπαγιάννης"στοΕλληνικόΙωαννίνωναποτελούνσαφήαναφοράστηνπανάρχαιη,πανανθρώπινησημασίατουψωμιού,αλλάκαιστομόχθοτηςαγροτικήςζωής,στοπεριβάλλοντουΒυζα-ντινούΜουσείουσυνδέονταιαναπόφευκταμετουςσυμβολισμούςτηςχριστιανικήςλατρείας.ΗπομπήαπότοσκοτάδιστοφωςμπορείναθυμίζειτηνπορείατουλαούτουΙσραήλαπότηνπείνακαιτηδουλείαπροςτηνγηΧαναάν,αλλάκαιτηνπορείατουεκκλησιάσματοςπροςτηΘείαΕυχαριστία.Οιυπερμεγέθειςμορφέςστηνπροκειμένηπερίπτωσηείναιμορφέςαγίων,προφητώνήιερέων.Μετωπικέςκαιακίνητες,παρατακτικάτοποθετημένεςστονχώροτηςέκθεσηςπαραπέμπουνστουςολόσωμουςαγίουςτηςβυζαντινήςεικονογραφίας.Ακόμηκαιοιλεπτομέρειεςτωνενδυμάτων,τακοσμήματακαιταδιακοσμητικάστοιχείατουςσταγλυπτάτουΠαπαγιάννησυνομιλούνμεταάμφιατουιερέακαιμετοβυζαντινόκόσμημα.

Η"βασανισμένηπροσπάθειαανάτασης",όπωςπεριγράφειοπεζογράφοςΔημήτρηςΧατζήςτοπεριεχόμενοτηςγλυπτικήςτουΘόδωρουΠαπαγιάννησυνδέεταιμετηναντίστοιχηθεολογικήκαικαλλιτεχνικήπροσπάθειατουανθρώ-που,όπωςτηγνωρίζουμεστηχριστιανικήτέχνη.

Σεαυτότοεκθεσιακόπλαίσιοδιευρύνεταιηδυναμικήτουέργουτουγλύπτη,τονίζεταιοαρχετυπικός,ιερατικόςχαρακτήραςτου,εμπλουτίζεταιμενέα,αφανέρωταωςσήμερα,στοιχείαστοπλαίσιοαναφοράςστοοποίοεκτίθεται,εγείρεισυνειρμούςπουσυνάδουνμετοπεριεχόμενοτουβυζαντινούπολιτισμού.Ηικανότητατηςγλυπτικήςαυτήςναεμπλουτίζεταισυνεχώςμενέεςερμηνείεςκαιπροσεγγίσειςείναιεντέλειηδύναμήτης.

ΙωάνναΑλεξανδρήΙστορικόςτηςΤέχνης

ΒυζαντινόκαιΧριστιανικόΜουσείο

33

THEBREAD Along,multitudinousprocession,comprisedofsmallceramicforms,setsoutfromthedarknessandadvancestowardthelight,runningthelengthoftwohallstoendupinfrontofthethirdandlast,hallofthebread.Thisproces-sionisflankedbyformsofsuperhumansizemadeofmetalandwood.Inthehallof"lightbearingbread",inthecenter,ahugebakingpan,filledwithclaymodelsofloavesofbreaddominates,andbehinditstandpiledupsacksofwheat.Cruciformwoodenfiguresinthecornersescortthecentral installation, inagroupingthatevokesthespaceoftheByzantinealtarandthesacramentofHolyEucharist.

TransportedintothehallsoftheByzantineMuseum,theartofPapagiannisacquiresnewmeaningandimmersesitself intoanew realmof religiousandhistorical reference,of ritualsenseandpictorialallusions.Theverysamesculptures,whichwhenexhibited inadifferentspaceevokethechorusofancient tragedyoreventhepeopleandlifeofEpirus,hereareilluminatedbyreligioussignificance.Thesameclayloavesofbread,whichinthehallsoftheMuseumofContemporaryArt"TheodorosPapagiannis"inEllinikonofIoannina,makeanexplicitreferencetotheageold,commontoallmensignificanceofbread,aswellastothelaborsofrurallife,here,intheenvironmentofthemuseumtheselovesareinevitablyconnectedtothesymbolismofChristianworship.TheprocessionfromdarknesstolightmayrecallthetrekoftheIsraelitesfromslaveryandhungertothelandofChanaanbutsimilarlythejourneyof thecongregationtowardtheHolyEucharist.Theoversizedfigures inthiscaseareformsofsaints,prophetsorpriests.Frontalandimmobile,placedinformationinthespaceoftheexhibition,theyevokethefulllengthsaintsoftheByzantineiconography.Eventhedetailsoftheattire, theornamentsanddecorativemotifs inthesculpturesofPapagiannis,conversewiththevestmentsofthepriestandtheByzantinejewelry.

The"torturedeffortatelevation",asthewriterDemetrisHatzisdescribestheessenceofTheodorosPapagiannis'sculpture,islinkedtothecorrespondenttheologicalandartisticeffortofman,asweknowitfromChristianart.

Inthisexhibitionenvironment,thedynamicofthesculptor'sworkisbroadened,thearchetypical,hieraticchar-acter is emphasized; it is enrichedwithnewandconcealeduntil todayelements in the frameof referenceof thevenueitisdisplayedinanditelicitsassociationsthatharmonizewiththesubstanceoftheByzantinecivilization.Thepotentialofthissculpturetoenhanceitselfconstantlythroughnewinterpretationsandapproachesis,inconclusion,itsstrength.

IoannaAlexandriArthistorian

ByzantineandChristianMuseum

34

35

36

37

38

39

40

ΗέκθεσηγλυπτικήςτουΘεόδωρουΠαπαγιάννηέρχεταιστοΤελλόγλειοσεμιασημαδιακήστιγμή.Τηνώραπουηπόληγιορτάζειτα100χρόνιααπότηναπελευθέρωσήτης,όπωςκαιηπατρίδατου,ταΓιάννενα,καιτηστιγμήπουπερισσότεροαπόποτέηχώραπροσπαθείναβρειστηρίγματαενμέσωτηςπαραζάληςμιαςτεράστιαςκρίσης.

Το2012τοΤελλόγλειοΊδρυμαείχεοργανώσειμιασειράεκθέσεωνμεθέματηνανακύκλωση,ενώστοτέλοςτηςίδιαςχρονιάς«ΗΕυρώπηκαιοιΕλληνικοίμύθοι,16ος-19οςαι.»μεέργααπότοΛούβρουπογράμμιζετησημασία,τημετεξέλιξη,τηναντοχήτηςαρχαίαςκληρονομιάς.Σταπλαίσιααυτά,τοέργοτουΠαπαγιάννη,ενόςγλύπτηπουσυνδυάζειμεμοναδικότρόποτονμοντερνισμόμετηνπαράδοση,τηντολμηρήκαιευφάνταστηχρήση«ανακυκλώσιμωνυλικών,δεύτερηςχρήσης–φορτισμέναμνήμεςκαι ιστορίες»,συνεχίζεικαιυποστηρίζειμετον ιδανικότεροτρόποτηνπολιτιστικήδράσηκαικυρίωςτηνεκπαιδευτικήαποστολήτουΤελλογλείουΙδρύματος.ΓιατίοΠαπαγιάννης,έναςκαλλιτέχνηςπουδίδαξετηγλυπτικήστηνΑνωτάτηΣχολήΚαλώνΤεχνών,γνωρίζειναμεταδίδειόχιμόνοτεχνικέςγνώσεις,αλλάκαιήθος,τόλμηκαιαποφασιστικότητανααναμετρηθείκανείςμεζητήματαπουθέτειηεποχή.

ΤοΤελλόγλειοΊδρυμαΤεχνώνμειδιαίτερητιμήκαιχαράφιλοξενείδύομεγάλαγλυπτάσύνολατουΘεόδωρουΠαπαγιάννη,πουάφησανήδητοίχνοςτουςσεμεγάλεςεκθέσειςστηνπρωτεύουσα.Τοπρώτο,ΟΧορός,βασίζεταισετριάνταπέντετοτεμικέςμορφέςτιςοποίεςογλύπτηςκατασκεύασεχρησιμοποιώνταςτααποκαΐδιατουΠολυτεχνεί-ουαπότηνκαταστροφήτου1991και1995.«Θεοίήδαίμονες,φαντάσματα,μυθικέςμορφέςήήρωεςτηςιστορίας»κουβαλούνγιαόλουςμαςτοβάροςτωνκαιρών,ζητούνεξηγήσειςγιατοσήμερα.ΔίπλασεαυτόντονΧορόελληνικήςτραγωδίας,τοδεύτεροσύνολο,τοΨωμί,μιαμεγάληπομπήαπό1300κεραμικέςανθρώπινεςμορφές,φέρνειστονουτησχέσηάρτου-Χριστού,αλλάκαιμιαπανανθρώπινητροφή,πηγήζωής,πουόπωςμαςλέειοΠαπαγιάννης,συνδέειτουςαγώνεςτωνανθρώπωνγιαεπιβίωση,γιαμιακαλύτερηζωή.Μιαελπίδαπουδενπρέπειναμαςεγκαταλείψει.

ΑλεξάνδραΓουλάκηΒουτυρά

ΚαθηγήτριαΣχολήςΚαλώνΤεχνώνΑΠΘΓενικήΓραμματέαςτουΔ.Σ.τουΤελλογλείου

41

TheexhibitionofsculptedpiecesbyTheodorePapagiannisattheTeloglionFoundationofArtcomesatameaningfulmoment, as the city celebrates the 100th anniversary of its liberation, as does his home town of Ioannina. It alsocomesatatimewhenmorethaneverthecountryistryingtofindwaysofsupportingitselfagainstthemaelstromofanenormouscrisis.

In2012,theTeloglionFoundationhadorganizedaseriesofexhibitionsonrecycling.Towardstheendofthatsameyear,theexhibition“EuropeandGreekmyths:16th-19thcenturies»thathostedartworksfromtheLouvre,underlinedthesignificance,adaptationandresilienceoftheancientheritage.Inthiscontext,theworkofPapagiannis,asculptorwhoisableinuniquewaystocombinethemodernwiththetraditional,makingdaringandingenioususeof«recyclablematerials,seconduse-chargedwithmemoriesandtales»,continuesinthebestpossiblewaytosupportculturalactivityingeneralandtheeducationalmissionofTeloglioninparticular.AndthisisbecausePapagiannis,anartistwhotaughtsculptureat theAthensSchoolofFineArts,knowsnotonlyhowtoconvey technicalknowledgebutalso theethos,courageanddeterminationneededforonetoconfronttheissuesofthesetimes.

TheTeloglionFoundationofArtisdelightedandhighlyhonouredtohosttwolargesetsofsculpturebyTheodorosPapagianniswhich have alreadymade theirmark inmajor exhibitions in the capital. The first one, “TheDance”, iscomprisedofthirty-fivetotemicforms,whichtheartistcreatedfromthecharredwreckageofthePolytechnicin1991and1995.‘Deitiesordemons,ghosts,mythicalfiguresorhistoricalheroes’,carryforallofustheburdenofthetimes,seekingexplanationsfortoday.Alongside‘TheDance’ofGreece’stragedyisthesecondset;thatof‘Bread’,agrandprocessionof1300ceramicfigurinesthatnotonlybringstomindtheChrist-breadrelationship,butalsoofauniversalvictual,asourceoflifewhich,asPapagiannisstates,isthecommondenominatorinthestrugglesofpeoplesforsurvival,forabetterlife;ahopethatmustnotabandonus.

AlexandraGoulakiVoutyra

Professor,SchoolofFineArts,AristotelianUniversityofThessaloniki(AUTh)GeneralSecretaryoftheBoardoftheTeloglionFoundationofArt

42

ΤοΙστορικόΑρχείο-ΜουσείοΗπείρου,τολιθόκτιστοοικοδόμηματηςοθωμανικήςεποχήςφιλοξενείτησυλλογήτουκαθηγητήκ.ΘεόδωρουΠαπαγιάννημεθέμα«Τοψωμί»πλαισιώνονταςτιςεπετειακέςεκδηλώσειςεορτασμούτων100χρόνωναπελευθέρωσηςτηςπόληςτωνΓιαννίνων.

Μιαμεγάλη,πολυπληθήςπομπήπουαποτελείταιαπόκεραμικέςανθρωπόμορφεςφιγούρεςκαισταυρόσχημεςξύλινεςμορφές,κάθεμιαδιαφορετικήκαιμοναδική,όπωςηανθρώπινηφύση,πορεύεταιπροςτοσκοπό,σεένατερά-στιοταψίγεμάτομεπήλιναομοιώματαάρτωνκαιστοιβαγμένασακιάμεσιτάριανακαλώνταςτηνπολιτιστικήδιαδρομήτουανθρώπουμέσααπότοαπαραίτητοαγαθό,τοψωμί,σανβασικήέννοιατηςαγροτικήςκοινωνίαςκαιζωής,τηςεργασίαςκαιτωναξιών.

Κυρίαρχοθέματηςπαρούσαςέκθεσηςείναιηαποκρυπτογράφησητηςεξέλιξηςτουπολιτισμούμεταγλυπτάαπόμέταλλοκαιξύλο,ανακυκλώσιμαυλικά,πουεκπέμπουνδυναμικήκαισυνδέουντογένοςτωνανθρώπωνμετηνέντιμηεργασίακαιτηναδέκαστηδικαιοσύνη.Μεαυτήντηνουμανιστικήματιά,πουδιέπειτοσύνολοτηςδιαδρομήςκαιτουέργουτου,οΘεόδωροςΠαπαγιάννηςεπιλέγειτολειτουργικόχώροτουΙστορικούΑρχείου-ΜουσείουΗπείρουναξεδιπλώσειτιςαξίεςτηςκοινωνίαςδιαχρονικάκαιεπίκαιραπροκειμένουνα«αναπνεύσουν»,να«ζυμωθούν»μετονχώροκαιναδημιουργήσουντηνυποβλητικήσχέσημετονθεατή,παλαίμαχοτηςζωής. Ηέκθεσημετίτλο«Τοψωμί»θααποκτήσειπαιδευτικό–διδακτικόενδιαφέρονμετιςδιαδραστικέςπαρεμβάσειςτων μαθητών, τα δημιουργικά εργαστήρια και τους διακεκριμένους επιστήμονες, οι οποίοι θα πραγματοποιήσουνεθελοντικάομιλίες-μαθήματασχετικάμετογνωστικόαντικείμενο.Τοιστορικόπλαίσιο,τομουσειακόπεριβάλλον,ηχρήσηκαιαξιοποίησηυλικώντηςφύσηςδημιουργούνμιαανθρώπινηιστορίαπουτοστίγματηςαποτελούνηρωισμοίκαιθυσίες,αντιπαλότητες,μίσηκαιλαμπρέςιδέεςπουτροφοδότησανσεγενιέςανθρώπωντοασίγαστοπάθοςγιαζωή,εργασία,πρωτοπορία,κατάκτησηκαινέαγνώση.

ΜάρθαΠαπαδοπούλου,Δρ.

ΔιευθύντριαΓΑΚ-ΙστορικόΑρχείοΗπείρου

43

TheHistoricalArchives-MuseumofEpirus,thestoneedificebuiltintheOttomanera,ishostingProf.TheodorosPapagiannis’collectionwiththetheme“bread»,thusaddingtotheanniversarycelebrationsofthe100yearssincetheliberationofthetownofIoannina.

Alongpopulousprocessionthatconsistsofceramicanthropomorphicfigurinesandcruciformwoodenforms,eachdifferentandunique,asishumannature,makesitswaytotheobjective,namely,alargepanholdingclayreplicasofbreadloavesandstackedsacksofwheatthatevokehumankind’sculturalcourseviatheessentialvictualofbreadasthecoremeaningofrurallifeandsociety,ofworkandvalues.

Apredominantthemeofthisexhibitionisthedecipheringoftheevolutionofcivilizationthroughthesculpturesofwoodandmetal,recyclablematerialsthatemitdynamismandconnectthehumanspeciestohonestworkandimpartialjustice.Withthishumanitarianoutlook,whichpervadeshisentireprogressionandworks,TheodorosPapagiannishaschosenthefunctionalspaceoftheHistoricalArchives-MuseumofEpirusasthevenueinwhichtolayoutthevaluesofsociety,diachronicandcontemporary,sothattheycan«breathe»andbe“kneaded”andinsodoing,becomeintegraltothespacethusshapingtheevocativerelationshipwiththeviewer,life’sveteran.

Theexhibition titled«TheBread»will acquireeducative-didacticsignificancewith the interactive involvementofpupils,creativeworkshopsanddistinguishedscientistswhowillvolunteerspeechesandconductseminarswithregardtothegnosticsubjectmatter.Thehistoricalcontext,theenvironmentofthemuseum,theuseandutilizationofnature’smaterials,craftahumanstorymarkedbyheroicdeedsandsacrifices,rivalries,hatredsandbrilliantideaswhichhaveprovidedgenerationsofpeoplewiththeunappeaseddesiretolive,work,pioneer,achieveandgainnewknowledge.

MarthaPapadopoulou,PhD.

Director-General,StateArchives-HistoricalArchiveofEpirus

44

45

46

ΟΘεόδωροςΠαπαγιάννηςγεννήθηκεστοΕλληνικόΙωαννίνωντο1942.ΣπούδασεστηνΑνώτατηΣχολήΚαλώνΤεχνώνωςυπότροφοςαπότο1961ωςτο1966,μεδάσκαλοτοΓιάννηΠαππά. Το1967,μεδιετήυποτροφίατουΙδρύματοςΚρατικώνΥποτροφιών(Ι.Κ.Υ.)μελέτησετηνΑρχαίαΕλληνικήΤέ-χνητηςΕλλάδαςκαιτηςευρύτερηςπεριοχήςτηςΜεσογείου,πραγματοποιώνταςμιασειράαπόταξίδιαστηνΑίγυπτο,τηνΜικράΑσία,τηνΚύπρο,τηνΚάτωΙταλίακαιτηΣικελία. Το1970διορίστηκεβοηθόςΚαθηγητήςστηνΑνώτατηΣχολήΚαλώνΤεχνώντηςΑθήναςδίπλαστοδάσκαλότουΓιάννηΠαππά. Το1974συνδημουργείμε24συναδέλφουςτου,τοΚέντροΕικαστικώνΤεχνών(Κ.Ε.Τ.) Το1981-1982μετεκπαιδεύτηκεστηνEcoleNationaledesArtsAppliquesetdesMatiersd’ArtστοΠαρίσι,στανεότεραυλικάτηςγλυπτικήςκαιτιςτεχνικέςτης. Το1996-1997,μεεκπαιδευτικήάδειαέξιμηνών,επισκέφθηκετηνΑμερικήγιαναμελετήσειεκπαιδευτικάπρογράμματακαιοργάνωσηεργαστηρίωνγλυπτικήςτωνΣχολώνΤέχνηςτηςΝέαςΥόρκης. ΣταπλάσιατωνεκπαιδευτικώνανταλλαγώντουπρογράμματοςErasmus,συνδιοργανώνειτακτικάWorkshopsμετηνΣχολήτουΒερολίνου,τηςBreraκαιτηςBologniα. ΕδώκαιμίαεικοσαετίαπρωτοστατείστηδιοργάνωσηΣυμποσίωνΓλυπτικήςσεδιάφορεςπόλειςτηςΕλλάδαςκαιτηςΚύπρου,αφήνονταςμεγάλουμεγέθουςγλυπτά,σεδημόσιουςχώρους.Ταγλυπτάδημιουργούνταιεπιτόπου. Έχειπραγματοποιήσει35ατομικέςεκθέσειςκαιέχεισυμμετάσχεισεπάραπολλέςομαδικέςστηνΕλλάδακαιστοεξωτερικό. Μνημειακάγλυπτάτουβρίσκονταιτοποθετημένασειδιωτικούςχώρους,σεμουσείακαιιδιωτικέςσυλλογές,στηνΕλλάδακαιστοεξωτερικό.Έχειφιλοτεχνήσειπολλέςπροτομέςκαιανδριάντεςσημαντικώνπροσωπικοτήτων,καθώςκαιπολλάμετάλλια,νομίσματακαιμεγάλεςγλυπτικέςσυνθέσεις,τοποθετημένεςσεδημόσιουςκαιιδιωτικούςχώρους. Έχειτιμηθείμεπολλάβραβείασεδιάφορουςδιαγωνισμούςπουσυμμετείχε,μετελευταίοτοπρώτοβραβείοστοδιεθνήδιαγωνισμόγιαέναγλυπτόστοΑεροδρόμιοτουΣικάγο. ΜετοέργοτουέχουνασχοληθείεπανειλημμέναοημερήσιοςκαιοπεριοδικόςτύποςκαθώςκαιταμέσαμαζικήςενημέρωσηςστηνΕλλάδακαιστοεξωτερικό. ΟΘ.ΠαπαγιάννηςείναισήμεραομότιμοςκαθηγητήςγλυπτικήςστηνΑνώτατηΣχολήΚαλώνΤεχνών.Ανακη-ρύχθηκεδιδάκτωρτουΠανεπιστημίουΙωαννίνωνστοτμήμαπλαστικώντεχνών.Το2009δημιούργησετο“ΜουσείοΣύγχρονηςΤέχνηςΘεόδωροςΠαπαγιάννης”στοΕλληνικόΙωαννίνων. ΖεικαιεργάζεταιστηνΑθήνα.

47

TheodorosPapayanniswasborn inEllinikonof Ioannina in1942.Hestudiedat theSchoolofFineArtsasascholarshipstudentfrom1961to1966,withYannisPappasashisteacher. In1967,withatwo-yearscholarshipof theStateFoundationofScholarships(IKY),hepursuedthestudyofAncientGreekArtinGreeceandthewiderMediterraneanarea,effectingaseriesoftravelsinEgypt,AsiaMinor,Cyprus,SouthernItalyandSicily. In1970hewasappointedAssistantProfessorattheSchoolofFineArtsofAthens,nexttohisteacher,YannisPappas. In1974heco-organizedwithother24colleaguestheCenterforVisualArts(KET).In1981-1982hepursuedfurthertraininginEcoleNationaledesArtsAppliquesetdesMatiersd’ArtinParis,inthelatestmaterialsandtechniquesof sculpture. In 1996-67,while on a six-month sabbatical, he visited theUS in order to ac-quaint himselfwith theeducationalprogramsandthesetting-upofsculp-turestudiosattheSchoolofFineArtsofNewYork. InthelineofeducationalexchangesoftheErasmusProgram,hehasco-hostedfrequentworkshopsattheSchoolofBerlin,BreraandBologna.ForovertwentyyearshehasbeenleadinginthesettingupofSculptureSymposiaindifferentcitiesofGreeceandCyprus,creatingandleavingbehindlargescalesculpturesinpublicplaces.Thosesculptureswerecreatedonsite.Hehasorganized30individualexhibitionsandhasparticipatedinmultiplegroupexhibitionsinGreeceandabroad. Monumentalsculpturesofhisarelocatedinprivateareas,museumsandpri-vatecollections,bothinGreeceandabroad. Hehassculptedbustsandstatuesofprominentpersonalitiesaswellasmanymedals,coinsandlargesculpturalcompositionsplacedinpublicandprivatespaces. Hehasbeenawardedwithmanyprizesindifferentcompetitionsthatheparticipated;hislastonewasthefirstprizeintheinternationalcompetitionforasculptureattheChicagoAirport. Dailypress,periodicalsandmassmediahaverepeatedlycommentedonhiswork,inGreeceaswellasabroad.TheodorosPapayannisistodayProfes-sorEmeritusofSculptureintheSchoolofFineArts.HewasproclaimedalsoEmeritusProfessoroftheUniversityofIoannina,intheDepartmentofPlasticArts.In2009hecreatedtheMuseumofContemporaryArt“TheodorosPapayannis”. HelivesandworksinAthens.

48

49

Οκατάλογος«ΤοΨωμί»

τυπώθηκετονΦεβρουάριοτου2013σε1500αντίτυπα

Επιμέλεια:ΘεόδωροςΠαπαγιάννης

Φωτογραφίες:ΆγγελοςΠανάγου

ΚωνσταντίνοςΙγνατιάδηςΠάνοςΚοκκινιάς

Μετάφρασηκειμένωνσελ.7,9,27,29,31:ΆνταΚατσίλα

Englishtranslation:NicholasKaloudisProofreadingandeditingDeborahMCotterell

(pages3,39,41)

Παραγωγή:ΑντωνιάδηςΑΒΕΕΓραφικώνΤεχνών

τηλ.2105227552,www.antoniadis-sa.gr

52

ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

“ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ”

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ