1

โครงงาน IS

เรอง เพลงพนบานจงหวดสรนทร

จดท าโดย 1. นายธระพนธ กระแสโสม เลขท 15

ชนมธยมศกษาปท 6/1

ครทปรกษาโครงงาน คณครสพนธ ชนะสข

โครงงานนเปนสวนหนงของการเรยนวชาIS

ภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2556 โรงเรยนสรนทรภกด อ าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทร

2

ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 33

สารบญ

บทท หนา

1 บทน า

1. ทมาและความส าคญของโครงงาน 1

2. วตถประสงคของโครงงาน

3. ขอบเขตของการศกษา

4. ระยะเวลาการด าเนนการ

2 เอกสารทเกยวของ 2

1. หนงสออางองจงหวดสรนทร

3. วธการด าเนนงาน 3

1. วธการด าเนนงาน

4. ผลการด าเนนงาน 4

1. ผลการวเคราะหขอมล

5. สรปผลการด าเนนงาน 5

1. สรปผลการด าเนนการ

2. ประโยชนทไดจากการด าเนนการ

3. ปญหาและอปสรรคในการด าเนนงาน

4. ขอเสนอแนะ

บรรณานกรม

ภาคผนวก

3

โครงงาน IS เรอง เพลงพนบานจงหวดสรนทร จดท าโดย นายธระพนธ กระแสโสม เลขท 15 ชนมธยมศกษาปท 6/1 ครทปรกษาโครงงาน คณครสพนธ ชนะสข โรงเรยนสรนทรภกด อ าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทร ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 33

บทคดยอ

จากการศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาเกยวกบเพลงพนบานของจงหวดสรนทร และจากชมชนทมการเลนเพลงพนบาน ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร

กลมตวอยางทใชศกษาเปน คณะมโหรและกนตรม ในชมชนบานตาเตน ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร

ผลการศกษาพบวาเพลงมโหรและเพลงกนตรม เปนทมความไพเราะ สมควรแกการศกษาและน ามาอนรกษสบสานตอไปยงเยาวชนรนหลงเพอไหคงเอกลกษณประจ าทองถนไหคงไวสบไป

4

กตตกรรมประกาศ

การศกษาเพลงกนตรมพนบานจงหวดสรนทร ครงนเสรจลลวงไดรบความกรณา

แนะน า ชวยเหลอเปนอยางดจากคณคร สพนธ ชนะสข ครทปรกษา ซงผศกษารศกทราบซง

และเปนพระคณอยางยง จงขอกราบขอบคณเปนอยางสงไว ณ โอกาสน

ขอขอบคณ นายอานนท สาลทอง นายอนสรณ นาตะวน นายอนนต มนหมาย

นายเชน แสงสขไส ทไดกรณาไหแนวคดตางรวมถงขอมลเนอหาเพลงพนบานจงหวด

สรนทร

ขอขอบคณ นายศภชย ชาวนา ผอ านวยการโรงเรยนสรนทรภกด และคณะครทก

ทานทไดอนเคราะหใหความรวมมอและชวยเหลอในดานตางๆ อยางดยง เพอใหโครงงานน

สมบรณ

ขอขอบคณ นายสพนธ ชนะสข หวหนากลมสาระการเรยนรการงานอาชพและ

เทคโนโลย ครทปรกษาโครงงาน ทไดใหขอเสนอแนะและอ านวยความสะดวก รวมทงให

ขอมลทเปนประโยชน ใหก าลงใจในการจดท าและตดตามงานอยางใกลชด

ขอขอบคณ นางภรมยรตน อาจยง ครทปรกษารวม ทไดใหขอเสนอแนะและ

อ านวยความสะดวก รวมทงใหขอมลทเปนประโยชน ใหก าลงใจในการจดท าและตดตาม

งานอยางใกลชด

ขอขอบคณนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6/1 ทกคน ทไดใหก าลงใจดวยดมาตลอด

คณะผจดท าขอขอบคณทกทานทกลาวมาไว ณ โอกาสน

คณะผจดท า

นายธระพนธ กระแสโสม

5

บรรณานกรม

คณะกรรมการฝายประมวลเอกสารจดหมายเหต.(2544).วฒนธรรมพฒนาการทาง ประวตศาสตร เอกลกษณและภมปญญาจงหวดสรนทร :พมพครงท 1.กรงเทพฯ:กรมศลปากร.1 นายเชน แสงสขไส อาย 70 ป บานเลขท 14 หม 9 ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร 2 นายอนนต มนหมาย อาย 17 ป บานเลขท 120 หม 9 ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร 3 นายอนสรณ นาตะวน อาย 17 ป บานเลขท 31/2 หม 9 ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร 4 นายอานนท สาลทอง อาย 26 ป บานเลขท 57 หม 3 ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร 5 นายไตรรงค สรรพจาร อาย 52 ป บานเลขท 85 หม 3 ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร

6

บทท1

บทน า

ทมาและความส าคญของโครงงาน

กนตรม หรอ โจะกนตรม เปนการแสดงอยางหนงของชาวอสานใตในปจจบน จากการสบสาวประวตการเลนกนตรม ไมสามารถไดรายละเอยดมากนก การแสดงแบบนไดสบทอดมาจากขอม เดมทการละเลนแบบน ใชส าหรบขบประกอบการแสดงบวงสรวงเวลามการทรงเจาเขาผ แตปจจบนกนตรมใชเปนการแสดงเพอความบนเทงโดยทว ๆ ไปเปนการละเลนทมมานาน แรกเรมนยมเลนประกอบพธกรรม เรยกวา เลนเพลงอารกษ รกษาคนไขโดยมความเชอวาผปวยประพฤตผด เปนเหตท าใหเทวดาอารกษลงโทษ รกษาโดยใชเครองดนตรกนตรมประกอบในพธกรรมดงกลาว ยงนยมกนมาถงทกวนน มเครองดนตรประกอบดวย ปออ ซอกลาง กลองโทน ฉง ฉาบ กรบ และการรองประกอบเพลงในท านองตาง ๆ รวม 200 ท านองเพลง ตอมาไดน ามาบรรเลงในพธแตงงาน เปนเพลง กลอมหอ ของคบาวสาว กนตรมไมมแบบแผนของทาร าทแนนอน ไมเนนทางดานการร า แตเนนความไพเราะของเสยงรองและความสนกสนานของท านองเพลง ปจจบนมการพฒนาเอาเครองดนตรสากลอยาง กลองชด กตาร และไวโอลนมาเลนประกอบตามความนยมของผด ลกษณะทวไปของเพลงกนตรม คอ เนอรองเปนภาษาเขมร จ านวนแตละวรรคไมจ ากด บทเพลงหนงม 4 วรรค แตละบทไมจ ากดความยาว สมผสระหวางบท บางบทกมบางบทกไมม บทเพลงกนตรมไมนยมรองเปนเรองราว มกคดค ากลอนใหเหมาะกบงานทเลนหรอใชบทรองเกา ๆ ทจ ากนมา ท านองเพลงมหลายจงหวะประมาณ 228 ท านองเพลง มมากจนบางท านองไมมใครสามารถจ าไดเพราะไมมการจดบนทกเปนลายลกษณ อาศยการจดจ าเทานน คณคาของบทเพลงกนตรมอยทเนอรองสวนใหญแสดงถงวถการด าเนนชวตในสงคมชนบท กลาวถงการท านา ภารกจ งานบานซงเปนหนาทของภรรยา การหารายไดเลยงครอบครวเปนหนาทของสาม และแสดงคานยมในสงคม อาท การเลอกคครอง เปนตน(คณะกรรมการฝายประมวลเอกสารและจดหมายเหต, 2544 : หนา 130 และ 145-148) กนตรมทมชอเสยงและไดรบความนยม คอ คณะบานดงมน อ.เมองจ.สรนทร เครองดนตร วงดนตรกนตรมพนบานแบบเดม มเครองดนตรครบชด ประกอบดวย กลองกนตรม 2 ลก ซอตรวเอก 1 คน ปออ 1 เลา ขลย 1 เลา ฉง 1 ค กรบ 1 คผเลนมประมาณ 6 - 8 คน และมนกรองชาย - หญง โดยทว ๆ ไป มกนยมใหมชาย 2 คน หญง 2 คน ถาเครองคนตรไมครบตามทกลาวไว วงกนตรมบางคณะกอาจจะอนโลมใหมเครองดนตรดงน กลองกนตรม 1 ลก ซอกนตรม 1 คน ฉง 1 ค ซงกจะมนกดนตร เพยง 4 คน และอาจจะมนกรองฝายชาย 1 คน และฝายหญง 1 คน ซงถาฝมอคนเลนซอมความสามารถ เปนพเศษ บรรเลงไดไพเราะกจะไดรบความนยมเชนเดยวกน ถอวาครบชดเปนวงดนตรพนเมองไดโอกาสทแสดงเพลงพนบานกนตรมเพลงพนบานกนตรมนยมเลนในโอกาสทว ๆ ไป ทงงานทเปนมงคล และงานอวมงคล เชน งานแตงงาน งานโกนจก งานบญ งานบวชนาค งานบญเขาพรรษา ออกพรรษา ท าบญฉลองกฐน งานเฉลมฉลองปใหม สงกรานต ลอยกระทง และเทศกาลงาน

7

บญตาง ๆ งานขนบานใหม ฉลองอาคาร สะพาน สระน า และเลนตามความเชอของคนในทองถนในพธบวงสรวง เขาทรง เชน โจลมมวตการแตงกายของนกดนตร และนกรองของวงดนตรพนบานกนตรม มกนยมแตงกาย ตามสบาย หรอจะแตงตามประเพณนยมของทองถนประวตความเปนมาของกนตรมเปนการละเลนพนเมองของชาวไทยเชอสายเขมรในเขตอสานใต ซงเปนชมชนทใชภาษาเขมรเปนภาษาถน เชน จงหวดสรนทร บรรมย และศรสะเกษ ตามประวตแตโบราณใชส าหรบขบรองประกอบการรายร าบวงสรวง ร าค และร าหม ตอมามววฒนาการของการเลนคลายกบการเลนเพลงปฏพากย ในภาคกลาง มกลองทเรยกวา "กลองกนตรม" เปนหลก เมอตเสยงจะออกเปนเสยง กนตรม โจะ ตรม ตรม การเลนจะเรมดวยบทไหวคร เพอระลกถงคณของพระพทธเจา พระวศวกรรม ครบาอาจารย และเรมทกทายกน เลนไดทกโอกาสไมก าหนดวาเปนงานมงคลหรออวมงคล วงดนตรประกอบดวย กลอง ซอ ปออ ขลย ฉง กรบ ฉาบ กลาวกนวา ทวงท านองของเพลงกนตรมมกวา ๑๐๐ ท านอง บทเพลงจะเกยวกบเรองเบดเตลด ตงแตเกยวพาราส โอโลม ชมธรรมชาต แขงขนปฏภาณ สขวญ เลาเรอง ฯลฯ การแตงกาย แตงตามประเพณของทองถน ผหญงนงซน เสอแขนกระบอก ผาสไบเฉยงหมทบ ผชายนงโจงกระเบน เสอคอกลมแขนสน ผาไหมคาดเอวและพาดไหล ๑. เพลงพนบานกนตรม กนตรม เปนการละเลนพนบานทไดรบความนยมมาก ในเขตอสานใตในพนทจงหวดบรรมย ศรสะเกษ และสรนทร กนตรมเปฯการละเลนทใชภาษาในการขบรองเปนภาษาเขมร มบทรองท านองสนกสนาน ประวตความเปนมาของกนตรม สงบ บญคลอย (๒๕๔๖ : ๑๖๒ ) กลาววา กนตรมหรอโจะกนตรม เปนการละเลนอยางหนงของชาวอสานใต เปนการละเลนทมดนตรประกอบ และถอวาดนตรประกอบ และถอวาดนตรมความส าคญและมบทบาทมากทสด ตงแตโบราณจนถงปจจบน สวนค ารองเปนของชาวเขมรสงทมในสามจงหวด คอ สรนทร บรรมย และศรสะเกษ การเลนกนตรมไดรบความนยมมากในแถบจงหวดสรนทร บรรมยและศรสะเกษ จากการสบประวตการเลนกนตรมไมคอยไดรายละเอยดมากนก ทราบแตเพยงวาการเลนแบบนไดรบการถายทอดมาแตขอม แตเดมการเลนใชส าหรบประกอบการบวงสรวง เวลามการทรงเจาเขาผ หรองานพธกรรมกใชดนตรกนตรม บรรเลงกนเปนพนบาน ซงตางกนในจงหวะลลาจะแตกตางกนไปตามพธแตละงาน กลาวคอ งานแตงงานกบรรเลงอยางหนง งานศพอยางหนง และเครองดนตรทน ามาบรรเลงกตองใหเหมาะสมกบงาน แตถาเปนงานศพกมกจะใชปออ (แปยออ) มาบรรเลง แตถาเปนงานแตงงานมกใชปเตรยงหรอ ปเญนแทนปออ เปนตนจดมงหมายของการเลนกนตรม สงบ บญคลอย (๒๕๒๒ : ๙๐ ) กลาววา จดมงหมายการเลนกนตรม วา ๑. เลนตามความเชอของคนในทองถน เชน ความเชอทางไสยศาสตร ไดแก โจลมะมวดบองบอด เปนการทรงเจาเชาผ ๒. เพอเปนการเฉลมฉลองเกยวกบงานมงคลตาง ๆ เชน ท าบญบาน บวชนาค โกนจก บญฉลองอฐ และบญกฐน๓. เลนเพอเฉลมฉลองในงานประจ าป เชน ปใหม สงกราต ลอยกระทง และเทศกาลรนเรง ประจ าปอน ๆ ๔. เลนเพอเปนการรกษาศลปะ ประเพณการละเลนพนบานมใหสญหาย๕. เลนเพอเปนการสงเสรมหารแสดงดานดนตร เพราะถอวากนตรมเปนดนตรทมความส าคญมาแตโบราณและเปนดนตร ถอวามความไพเราะเขาถงจตใจ ของผฟงมากกวาดนตรประเภทอน ๆ ในชมชนทใชภาษาเขมรในเขต

8

อสานใต ซง ไดแก จงหวดบรรมย สรนทร และศรสะเกษ ในสมยโบราณ โดยเฉพาะงานแตงงาน ถอวาจะขาดดนตรกนตรม เจา สาวบางคนถงกบวางเงอนไขวาหากไมเอากนตรมมากลอมหอ จะไมยอมรวมหอลงโรงดวยและถงกบมการเลกราง การแตงงานกลางคนกม เพราะถอวาไมสมบรณแบบ ท าใหเจาสาวเสยขวญและก าลงใจ หรออาจจะมอนเปนไปอยางใดอยางหนงกได ซงหมายถง ซงหมายถงการหยารางหรอพลดพรากจากกนจะเหนวากนตรมกมรปแบบการเลน เชนเดยวกบการเลนดนตรของไทยภาคกลาง คอเมอกอนจะเลนตองมการไหวคร เพอใหเปนศรมงคลแกผเลน หลงจากไหวครเสรจแลวจงเรมเลน โดยนกแสดงจะตองเรมตนดวยบทไหวครกอน เชนกนหลงจากนนจงรองบทตาง ๆ ไป เนอหาทรองสวนใหญเปนการเกยวพาราสกน และรองโตตอบกนระหวางฝายขายและฝายหญง เชนเดยวกบการเลนพนเมองของภาคกลาง เชน ร าตด หรอเพลงสกวา ส าหรบภาษาทใชรองสวนมากจะใชภาษาไทยเขมร กลอนทรองสวนมากจะใชการทองจ ากลอนรองท ตกทอดกนมา

วตถประสงค

1. เพอรความหมายและคณคาของเพลงพนบาน (เพลงมโหรและเพลงกนตรม)

2. เพออนรกษ เพลงพนบานจงหวดสรนทรไหคงไว

3. เพอน าความรทไดมาไปปรบใชในชวตประจ าวนได

ขอเขตการศกษาคนควา

เกบรวบรวมขอมล โดยการสมภาษณ สอบถามจากปราชญชาวบานถงความเปนมา ของเพลงพนบานจงหวดสรนทร ณ บานตาเตน หม 9 ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทรและ บานจกจรก

หม 3 ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร ตงแต วนท 15 ธนวาคม พ.ศ.2556

9

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาในครงน ผศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ โดยแบงเนอหาของเอกสารงานวจยออกเปนหวขอตางๆดงน

1.หวขอท 1 1.1หนงสอวฒนธรรม พฒนาการทางประวตศาสตร เอกลกษณและภมปญญาจงหวดสรนทร เรยบเรยงโดย คณะกรรมการฝายประมวลเอกสารและจดหมายเหต ปทพมพ 2542

2. หวขอท 2 2.1ภมปญญา ความร ประสบการณ ซงไดเรยนรมาจาก ป ยา ตา ยาย พอ แม ญาตพนอง และผมความรในชมชน ความรเหลานเกยวของกบการด าเนนชวต เปนแนวทางหล กเกณฑ วธปฎบตทเกยวของ ความสมพนธระหวางสมาชกในครอบครว ความสมพนธกบคนอน ความสมพนธกบผลวงลบไปแลว กบสงศกดสทธและกบธรรมชาต ภมปญญาชาวบานเปนความรทมคณธรรมสอนให เคารพผอน สอนใหเคารพสงศกดสทธ เคารพธรรมชาต พงพาอาศยธรรมชาตโดยไมท าลาย

10

บทท 3 วธการด าเนนการ

จากการจดท าโครงงานภาษาไทย เรอง เพลงพนบาน จงหวดสรนทร ไดด าเนนการจดท าโครงงานดงตอไปน 1. สมภาษณเพอรวบรวมเกยวกบ เพลงพนบาน จากภมปญญาชาวบานจกจรกและตาเตน ต าบลแกใหญ จ านวน 5 คน (1.) นายเชน แสงสขไส อาย 70 ป บานเลขท 14 หม 9 ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร (2.) นายอนนต มนหมาย อาย 17 ป บานเลขท 120 หม 9 ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร (3.) นายอนสรณ นาตะวน อาย 17 ป บานเลขท 31/2 หม 9 ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร (4.) นายอานนท สาลทอง อาย 26 ป บานเลขท 57 หม 3 ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร (5.) นายไตรรงค สรรพจาร อาย 52 ป บานเลขท 85 หม 3 ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร 2. ศกษาคนควาดวยตนเอง โดยใชแหลงเรยนรจากหองสมดและสอบถามจากผร 3. ปรกษาครทปรกษาโครงงาน 4. น าเนอเพลงพนบานทไดมารวบรวมเนอหา 5 รวบรวมและจดพมพ

11

บทเพลงกลอมเดก

ท านอง เพลงอมตก

ภาษาเขมรถนไทย ภาษาไทย

เนยง อม ตก เตอว ตแรย จงวา ลด ปเรยด

เนยง ซแรก ปด า เญยด

มอ คเมา แจก เนยง พอง ปะด า กวล ตง กวด

ปด า ปเรอด จ านอง มอ คเมา เนยง พอง คลาจ ดจ ซก กแซง ปด า กวล กระคบ

ปด า กวล ซงแก คลาจ เวย ดจ ซ กแซ

บาน อย เดอะ โม

เนยง อม ตก เตอว ตก ทม จวา เวง เนยง อม เนอม บอง ลง เตอว กนาล อนลวง ทม

เนยง อม บอง เนยะ จฮ แซรง เนยง เนยะ อม

โตว กนาล อนลวง ทม

ป เนยะ กะมง ซงซาร

พพายเรอไป ปลาซวกระโดดพร บอกญาตใหชวยด

ดนองใหพดวย สงกบตอไม

สงเชอกใหผกไว ดนองใหพดวย กลวหลดกนเชอก

สงตนตะขบ

สงตนสงแก กลวหลดกนเชอก

ไดอะไรจงมา พพายเรอไป

เรอใหญพายยาว พพายพานองเทยว ไปกลางหวงน า พพายใหนองนง ตวพเปนคนพาย ไปกลางหวงน า สองคนครก

12

บทเพลงกลอมเดก ท านอง เพลงอมตก

ภาษาเขมรถนไทย ภาษาไทย บอง อม ตก เตอว ตแรย จงวา ลด ปเรยด

บอง ซแรก ปด า เญยด

มอ คเมา แจก บอง พอง ปะด า กวล ตง กวด

ปด า ปเรอด จ านอง มอ คเมา แจก บอง พอง คลาจ ดจ ซก กแซง ปด า กวล กระคบ

ปด า กวล ซงแก คลาจ เวย ดจ ซ กแซ

บาน อย เดอะ โม

บอง อม ตก เตอว ตก ทม จวา เวง บอง อม เนอม เนยง ลง เตอว กนาล อน ลวง ทม

บอง อม เนยง เนยะ จฮ แซรง บอง เนยะ อม โตว กนาล อน ลวง ทม

ป เนยะ กะมง ซงซาร

พพายเรอไป ปลาซวกระโดดพร บอกญาตใหชวยด

ดนองใหพดวย สงกบตอไม

สงเชอกใหผกไว ดนองใหพดวย กลวหลดกนเชอก

สงตนตะขบ

สงตนสงแก กลวหลดกนเชอก

ไดอะไรจงมา พพายเรอไป

เรอใหญพายยาว พพายพานองเทยว ไปกลางหวงน า พพายใหนองนง ตวพเปนคนพาย ไปกลางหวงน า สองคนครก

13

บทเพลงกลอมเดก ท านอง เพลงอมตก

ภาษาเขมรถนไทย ภาษาไทย

เนยง เอยเตก เตอว เดก เฮย กมยม

จ าบาย ปะบอร ออยเนยง ซ รวด ลง เบอเนยง เตอว ลง กม โตว ลง ชงาย ออยเนยง ลอบ วง คลาจกระจอก ตงกอว เนยงเอย เดกเตอว เดก ออย ลวะ องแกบ ตงกวะ กแมย ค าเนยง เนอ

นอง เอย นอนเถอะ นอนแลวอยารองให นอนรอขาวตม

กนแลววงเลน

ถานองไปเลน

อยาไปเลนไกล ใหนองกลบคน

กลวจงจก หนอน

นองเอยนองเถอะ นอนใหกลบ

กบและคางคก อยากดนองเลย

บทเพลงกลอมเดก ท านอง เพลงอาอจ (นกกะปด)

ภาษาเขมรถนไทย ภาษาไทย อจ เอย อาอจ รวซ ตาม ซโลด

ซนเรอม คลน ทม กกวะ ก แวย อจ กแมย เตอน ยม

ซนเรอม คลน ทม

ซะนอง กน ก วง บองอม ตก โตว

นกเอย นกกะปด

หากนประสาซอ จนกวาจะเตบใหญ

เขาทบเขาทบต

กะปดอยารองไห จนกวาจะเตบใหญ

สนองคณเขาคน

พพายเรอไป

14

ตก บอง กมอด

ตาม ซแรย ชน า รง ชน า มย บองพอง เดก เอย เดก โตว ออย ลว กม ยม ตออย ซแรย เนอว เนยง เอย นง แม

ซแรย เอย กม ยม

ตก ออย โกน เนอว อเนด บแลฮ เฮย คลนเนอว กรอม มก คลน เอย ทไง ตเรอว

เรอพหวดวน

พพายเปนจงหวะ ตามผหญงปมะโรง ปเดยวกบพ นอนเอย นอนเถอะ ใหหลบอยารอง ทงนองเอาไว ใหอยกบแม หญงเอยอยารอง ทงลกใหอย สงสารจรงๆ

ตวเอยตวเลก

ตวอยใตฟา ตวเอยถกแดด

15

เพลงอาอจ (ตอ)

เนยง เนอว ลอ ปเตยฮ ซเมา บง มนกร อย ทไง จง ทไง เมยน ซตม เลย เบอ บาน งด ตก

งด ตระเปยง ปยอง แจก ประโอน งด พอง โอน นอง ดอก กแอล ออย โอน ดอก ขาง ม

โอน ตก ขาง กรอย โอน ดอก กแอล ออย ออย ซอ ยาง กแอก

เนยง เอย ซดบ ปกวร ปกวร ชเลย กดง กดง ได มย อง แอล อง ออย เนยง เดก ลวก

ได ม อง กย กอง ได มย อง กย กวฮ ออย เนยง เดก ลวะ ยล งวฮ ม นอง ม นอง

นองอยบานมงหญา ไมนาเลยตะวนสอง แดดไมมรมเลย ถาไดอาบน า น าในบงใหญ

ไหนองอาบดวย นองจะถขไคลไห

นองจะถขางหนา นองจะถขางหลง นองถขไคลไห ไหขาวเหมอนอกา นองเอยฟารอง ฟารองเสยงดง มอหนงลปนอง ไหนองนอนหลบ

มอหนงวางไกล

มอหนงไวเคาะ ไหนองนอนหลบ

สปหงกเปนคราวๆ

16

เพลงกนตรม

กะโนปตงตอง เออ กะโนปประนม (สงสารบองเอย) คะเลอเกษา (ซ า) ชมอญเชญฯ คณเทวดา (ครบาขอมเอย) ไมจวยขยมผอง เออ กะโนปตงตอง (กะลองบองเอย) ซสสกรอแซย (ซ า) กระมมมมเมยๆ ก าเลาะแนย (สะกาแกวเอย) บานโดวเนยะแอนา เบอเนยงบานไมบอง (ระยองโยนเอย) มนออยแกวปรย (ซ า) บองตระกองฯ ออมสตย (เมยแกวมมเมย) มนยากบ าบากกรอ เออกระโนปตงตอง (ก าเปลองบองเอย) ซลกรนเอง (ซ า) บองสลญโอนฯ ปมะเมง (กนทบองเอย) กะเมยเลงบองเนอ ระราปราศโอนปบอง(ตระยองโยนเอย) จดบองละลมเลง (ซ า) บองชดกะเมดๆ ซดก าเพลง (มมเมองบองเอย) ตามวออยเขน

เออกระโนปตงตอง (กดงองบองเอย) ซสสกองกญ (ซ า) กะมมแดลบองๆ บานสลญ (กนแตรดบองเอย) รวดตามกเอย ปะกกะเนาะปะเดาะตะบอก (สะกอกบองเอย) จะเอาะจะแอดอวล (ซ า) ปะก เทอๆ มนเอยแสรยสรล (สะเดงบองเอย) ตกพะเนกเบรกๆ

เออกระโนปตงตอง (จองงองบองเอย) ซสลกกเซอปรง (ซ า) แสรยมนสรลๆ รวจลอบไมจง (สงเวดบองออย) บองกรบตรดร เสาะดดมคมมะเนยง (ลกเนยะเนยงเอย) ตงตองซมเลย (ซ า) ออยอดโศก ออยเมยนโชค กรบๆ เรอลเคนย (จงกะนองเอย) ชมเซาะ ไชละแดย

17

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล การจดท าโครงงานIS เรองเพลงพนบานจงหวดสรนทร ไดผลการด าเนนการจดท าโครงงานดงตอไปน ไดศกษาประวตความเปนมา และสอบถามเกยวกบเนอเพลงกนตรม มโหรพนบาน จงหวดสรนทร

18

บทท 5 สรปผลการด าเนนการ

1. สรปผลการด าเนนการ

จากการศกษาเรยนรเกยวกบเพลงพนบานจงหวดสรนทร จากหนงสอในหองสมดโรงเรยน

สรนทรภกด และจากหลกฐานเพลงพนบานจงหวดสรนทร ต าบลแกใหญ อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร

พบวา

เพลงพนบาน 1. ความหมายของเพลงพนบาน เพลงพนบาน หมายถง เพลงของชาวบานซงรองเลนในสงคมอยางแพรหลาย สบทอดจากปากตอปากมาหลายชวอายคน อาจเปนเพลงทแมใชกลอมลก เดกรองเลน ประกอบการเลน หนมสาวใชรองเลนในเทศกาลตางๆ

2. ทมาของเพลงพนบาน เพลงพนบานเกดจากนสยรกบทกลอนหรอความเปนคนเจาบทเจากลอนของคนไทยตามทองถนตางๆ เมอมเวลาวางจากการท างาน จงหาความเพลดเพลนดวยการขบรองเปนถอยค าคลองจองกน หรอเมอตองมาท างานรวมกน และไดสบทอดกนมาจนกลายเปนเพลงพนบานในทสด

3. ประเภทของเพลงพนบาน

3.1 เพลงกลอมเดก เพลงกลอมเดกเปนเพลงทใชรองใหนอนหลบหรอหายโยเย จงมทวงท านองการขบท

ชาๆ เนบๆ เพอชวนใหงวงนอน เพลงกลอมเดกมทกชาตทกภาษา เนองจากความรกลกเปนความรสกทแมทกคนม

เหมอนกนไมวาชาตใด จงถายทอดความหวงใยออกมาทางเสยงเพลงกลอมเดก

ลกษณะของเพลงกลอมเดก 3.1.1 เพลงกลอมเดกทมเนอหาสเกยวกบเดก มกจะเนนใหเหนความรกความเอาใจใส

ของพอแมทมตอลกของตน 3.1.2 เพลงกลอมเดกทมเนอหาไมเกยวกบเดก เพลงเหลานมกเปนเรองเกยวกบสภาพ

ความเปนอย หรอเกยวกบการระบายความคบของใจของผขบรอง หรอเกยวกบคตสอนใจ

19

ตางๆ เพลงกลอมเดกประเภทน เนอหาจะเกยวของกบผใหญทอยรอบขางผขบกลอมมากกวาเดกทนอนในแปล ซงจะฟงเพลงทวงท านองขบกลอมชาๆ ชวนใหนอนหลบเทานน

3.1.3 เพลงปลอบเดก เปนเพลงสนๆ ทผใหญขบรองขณะทหยอกลอกบเดก หรอปลอบเดกขณะรองไหหรอบาดเจบ

3.2 เพลงปฏพากย เพลงปฏพากย คอ เพลงทผหญงและผชายขบรองโตตอบกนโดยใชปฏภาณไหวพรบ

ในการรองแกกน การรองมกจะเรมดวยการททงสองฝายรองบทไหวคร แลวฝายชายจะรองเพลงเกรน

แลวเชญฝายหญงมาเลนเพลงดวย เมอฝายหญงเรมเลนเพลงแลว กจะด าเนนความเปนท านองเกยวพาราส ชกหาพาหนหรอสขอ ตอดวยชงช หรอตหมากผวหมากเมย แลวจงจบลงดวยการจากลากน

3.3 เพลงประกอบการเลน 3.3.1 เพลงประกอบการเลนส าหรบผใหญ เพลงเหลานผใหญจะรองประกอบการเลน

มกจะจดจ ากนตอๆกนมา จงอาจมการแตงเสรมขนใหม 3.3.2 พ าลงรองเลนของเดก คอ เพลงทเดกใชรองเลน มกมท านองงายๆ เนอเรอง

สนๆ มสมผสคลองจองกน เพอความไพเราะและจดจ าไดงาย

4. ความสมพนธระหวางเพลงพนบานกบการด ารงชวต

4.1 เพลงพนบานใชรองเพอความบนเทงแกกลมชนในทองถน 4.2 คตธรรมทสอดแทรกในเพลงพนบานชวยสอนวถชวตทดงามใหคนในชมชน 4.3 การรวมกลมกนเลนเพลงพนบานเปนการสรางความสามคคในชมชน 4.4 เพลงพนบานสะทอนคานยมในทองถน เชน ความรกสนก ความกตญญ ยดมนในศาสนา

เปนผมปฏภาณไหวพรบ ปลกฝงการเปนคนเจาบทเจากลอน และเปนแหลงบนทกความเชอของชมชน

กนตรม

1. ขอมลเกยวกบเพลงกนตรม กนตรมเปนวงดนตรพนเมองทน าเอาจงหวะตโทน โจะ-ครม-ครม มาเปนชอทางดนตร

เรยกวา กนตรม ท านองเพลงของวงกนตรม เปนแมบทของเพลงพนเมองและการละเลนพนเมองอนๆ ของ

จงหวดสรนทรดวย การเลนกนตรม นยมเลนในงานมงคลตางๆ เชน งานแตงงาน โกนจก บวชนาค หรองาน

เทศกาลตางๆ ในสมยนนงานแตงงานจะตองมวงกนตรมเลนกลอมหอ จนถอเปนประเพณ

20

เครองดนตร ม โทน 1 ค ปออ 1 เลา ปซลย (ปใน) 1 เลา ฉง 1 ค กรบ 1 ค ฉาบ 1 ค ผเลนโดยทวไป 4 คน จะเปนชายหรอหญงกได การแตงกาย แตงกายตามสบาย หากจะแตงกายตามประเพณนยมของทองถนกได เชน ผชาย

ใสเสอคอกลม นงผาโจงกระแบน ผาขาวมาคาดเอว สวนผหญงนงผาซนใสเสอรดรแขนกระบอก อนง กอนทวงกนตรมจะบรรเลงไมวางานใดๆ ตองมการไหวคร อปกรณการไหวคร มดงน

1. เงนเหรยญ 6 สลง กบอก 20 บาท 2. ผาขาว 1 ผน 3. ธป 1 ค เทยน 1 ค 4. กรวยดอกไม 5 กรวย 5. ขาวสาร 1 ถวย ใบพล 2 ใบ วางบนขาวสารกบเหรยญสลง 1 เหรยญ 6. อาหารคาว มหวหม หรอไกตมทงตว 1 ตว หรอเนอไก เนอหม เนอปลา

เนอวว อยางใดอยางหนง 1 ถวย 7. ขาวสก 2 ถวย 8. บหร 5 มวน 9. หมากพล 5 ค า 10. เหลา 1 ขวด 11. แปงหอม ขมน น าอบ น าหอม 12. ถาด จาน ขนน า พานแกวน า 13. ผลไมตางๆ ขนมหวานตางๆ

2. ท านองและจงหวะเพลง

2.1 ท านองและจงหวะเพอเลนบทไหวคร มท านอง สวายจมเวอด ซแรยชเตร ซแรยซเตง กมปรอฮ

2.2 ท านองและจงหวะใชบรรเลงเขาขบวนแหในงานพธตางๆ มท านอง รมพาย ตรอมตม อนซองซแญนบ เกาะเปอนเปง อเกต เกาะกรอก ออกยม พนมซรจ

2.3 ท านองและจงหวะบรรเลงบนเวทแสดงหรอบรรเลงในโรงปะรมพธ เรยกวา ท านองบทเบดเตลด มท านอง กนตรย โมเวยงดตก คเมาแม บทอายยตางๆ เชน อายยลมแบ อายยพมพวง อายยกลาย อายยซารยง อายยจฮ อายยทแมย ซกรวา อมตกตจ อมตกทม รมเปย กญจญเจก กโนบตงตอง นอรแกวกลาย มงกวลจองได โอละเล จนต พนอง จองนาร ฮวงจมปา ท านองเรอมอนเร ท านองเรอมมมวด

21

ประวตความเปนมาของกนตรม

กนตรม หรอ โจะกนตรม เปนการแสดงอยางหนงของชาวอสานใตในปจจบน จากการสบสาวประวตการเลนกนตรม ไมสามารถไดรายละเอยดมากนก การแสดงแบบนไดสบทอดมาจากขอม เดมทการละเลนแบบน ใชส าหรบขบประกอบการแสดงบวงสรวงเวลามการทรงเจาเขาผ แตปจจบนกนตรมใชเปนการแสดงเพอความบนเทงโดยทว ๆ ไปเปนการละเลนทมมานาน แรกเรมนยมเลนประกอบพธกรรม เรยกวา เลนเพลงอารกษ รกษาคนไขโดยมความเชอวาผปวยประพฤตผด เปนเหตท าใหเทวดาอารกษลงโทษ รกษาโดยใชเครองดนตรกนตรมประกอบในพธกรรมดงกลาว ยงนยมกนมาถงทกวนน มเครองดนตรประกอบดวย ปออ ซอกลาง กลองโทน ฉง ฉาบ กรบ และการรองประกอบเพลงในท านองตาง ๆ รวม 200 ท านองเพลงตอมาไดน ามาบรรเลงในพธแตงงานเปนเพลง กลอมหอ ของคบาวสาว และไดพฒนาวงกนตรมเปนกนตรมประยกตตามสมยนยมปจจบนมอยหลายคณ เชน วงของชาวบานดงมน คณะน าผงเมองสรนทร ฯลฯ และไดปรบรปแบบแขงขนกนเปนธรกจกนตรมรอค กนตรมเจรยง เปนตน กนตรมถอเปนแมบทของเพลงพนบานและการละเลนพนบานอนๆของจงหวดสรนทร ไมทราบแนชดวามมาแตเมอไร ลกษณะเปนเพลงปฏพากยคลายเพลงฉอยเพลงเรอหรอล าตดของภาคกลาง กนตรมไมมแบบแผนของทาร าแนนอน ไมเนนทางดานการร า แตเนนความไพเราะของเสยงรองและความสนกสนานของท านองเพลง ปจจบนมการพฒนาเอาเครองดนตรสากลอยาง กลองชด กตาร และไวโอลนมาเลนประกอบตามความนยมของผดลกษณะทวไปของเพลงกนตรม คอเนอรองเปนภาษาเขมร จ านวนแตละวรรคไมจ ากด บทเพลงหนงม4 วรรค แตละบทไมจ ากดความยาว สมผสระหวางบท บางบทกมบางบทกไมม บทเพลงกนตรมไมนยมรองเปนเรองราว มกคดค ากลอนใหเหมาะกบงานทเลนหรอใชบทรองเกาๆ ทจ ากนมา ท านองเพลงมหลายจงหวะประมาณ 228 ท านองเพลง มมากจนบางท านองไมมใครสามารถจ าไดเพราะไมมการจดบนทกเปนลายลกษณ อาศยการจดจ าเทานน คณคาของบทเพลงกนตรมอยทเนอรองสวนใหญแสดงถงวถการด าเนนชวตในสงคมชนบท กลาวถงการท านา ภารกจ งานบานซงเปนหนาทของภรรยา การหารายไดเลยงครอบครวเปนหนาทของสาม และแสดงคานยมในสงคม อาท การเลอกคครอง เปนตน(คณะกรรมการฝายประมวลเอกสารและจดหมายเหต, 2544 : หนา 130 และ 145-148) กนตรมทมชอเสยงและไดรบความนยม คอ คณะบานดงมน อ.เมอง จ.สรนทร โดยม อ.ปน ดสม และ อ.โฆษต ดสม เปนผควบคมคณะ (วารสารทางวชาการราชภฎบรรมย ฉบบปฐมฤกษ มหกรรมวฒนธรรม 2541 งานมหกรรมวฒนธรรมแหงชาตและนานาชาต ครงท 13เครองดนตร วงดนตรกนตรมพนบานแบบเดมมเครองดนตรครบชด ประกอบดวย กลองกนตรม 2 ลก ซอตรวเอก 1 คน ปออ 1 เลา ขลย 1 เลา ฉง 1 ค กรบ 1 คผเลนมประมาณ 6 - 8 คน และมนกรองชาย - หญง โดยทวๆ ไป มกนยมใหมชาย 2 คน หญง 2 คน ถาเครองคนตรไมครบตามทกลาวไว วงกนตรมบางคณะกอาจจะอนโลมใหมเครองดนตรดงน กลองกนตรม 1ลก ซอกนตรม 1 คนฉง 1 ค ซงกจะมนก

22

ดนตร เพยง 4 คน และอาจจะมนกรองฝายชาย 1 คน และฝายหญง 1 คน ซงถาฝมอคนเลนซอมความสามารถ เปนพเศษ บรรเลงไดไพเราะกจะไดรบความนยมเชนเดยวกน ถอวาครบชดเปนวงดนตรพนเมองได

โอกาสทแสดงเพลงพนบานกนตรม เพลงพนบานกนตรมนยมเลนในโอกาสทว ๆ ไป ทงงานทเปนมงคล และงานอวมงคล เชน งานแตงงาน งานโกนจก งานบญ งานบวชนาค งานบญเขาพรรษา ออกพรรษา ท าบญฉลองกฐน งานเฉลมฉลองปใหม สงกรานต ลอยกระทง และเทศกาลงานบญตางๆ งานขนบานใหม ฉลองอาคาร สะพาน สระน า และเลนตามความเชอของคนในทองถนในพธบวงสรวง เขาทรง เชน โจลมมวต หรอบองบอด

การแตงกาย การแตงกายของนกดนตร และนกรองของวงดนตรพนบานกนตรม มกนยมแตงกาย ตามสบาย หรอจะแตงตามประเพณนยมของทองถนกได

๑. เลนตามความเชอของคนในทองถน เชน ความเชอทางไสยศาสตร ไดแก โจลมะมวดบองบอด เปนการทรงเจาเชาผ

๒. เพอเปนการเฉลมฉลองเกยวกบงานมงคลตาง ๆ เชน ท าบญบาน บวชนาค โกนจก บฉลองอฐ และบญกฐน

๓. เลนเพอเฉลมฉลองในงานประจ าป เชน ปใหม สงกรานต ลอยกระทง และเทศกาลรนเรง ประจ าปอน ๆ

๔. เลนเพอเปนการรกษาศลปะ ประเพณการละเลนพนบานมใหสญหาย

๕. เลนเพอเปนการสงเสรมหารแสดงดานดนตร เพราะถอวากนตรมเปนดนตรทมความส าคญมาแตโบราณและเปนดนตร ถอวามความไพเราะเขาถงจตใจ ของผฟงมากกวาดนตรประเภทอน ๆ ในชมชนทใชภาษาเขมรในเขตอสานใต ซง ไดแก จงหวดบรรมย สรนทร และศรสะเกษ ในสมยโบราณ โดยเฉพาะงานแตงงาน ถอวาจะขาดดนตรกนตรม เจา สาวบางคนถงกบวางเงอนไขวาหากไมเอากนตรมมากลอมหอ จะไมยอมรวมหอลงโรงดวยและถงกบมการเลกราง การแตงงานกลางคนกม เพราะถอวาไมสมบรณแบบ ท าใหเจาสาวเสยขวญและก าลงใจ หรออาจจะมอนเปนไปอยางใดอยางหนงกได ซงหมายถง ซงหมายถงการหยารางหรอพลดพรากจากกนจะเหนวากนตรมกมรปแบบการเลน เชนเดยวกบการเลนดนตรของไทยภาคกลาง คอเมอกอนจะเลนตองมการไหวคร เพอใหเปนสรมงคลแกผเลน หลงจากไหวครเสรจแลวจงเรมเลน โดยนกแสดงจะตองเรมตนดวยบทไหวครกอน เชนกนหลงจากนนจงรองบทตาง ๆ ไป เนอหาทรองสวนใหญเปนการเกยวพาราสกน และรองโตตอบกนระหวางฝายขาย

23

และฝายหญง เชนเดยวกบการเลนพนเมองของภาคกลาง เชน ร าตด หรอเพลงสกวา ส าหรบภาษาทใชรองสวนมากจะใชภาษาไทยเขมร กลอนทรองสวนมากจะใชการทองจ ากลอนรองท ตกทอดกน ววฒนาการของเพลงกนตรม 1.ไดรบอทธพลมาจากเพลงปฎพากยของเครองดนตรเขมร ในประเทศกมพชา ซงมลกษณะคลายคลงกบเพลงปฎพากยภาคกลางของประเทศไทยทงโครงสรางของเพลง วธการแสดงและเครองดนตรทใชประกอบ ไดแก โทน ซอ และการใชการปรบมอไหจงหวะ เพลงปฏพากยทเลนกนในประเทศกมพชาจะมเพลงปรบเกอย เพลงอายย เพลงอมตก และเจรยงตางๆ เปนตน (สกญญา สจฉายา 2525:8) 2. ววฒนาการใชกลอง(สกวล) ซงเสยงกลองจะดง “โจะกนตรม ตรม” จงไดน าเสยงทดงนนมาตงเปนชอวงดนตร เรยกวา กนตรม การเลนกนตรมจะมผรองทงฝายชายและฝายหญง ผแสดงจะรองและร าไหเขากบจงหวะดนตร ทาร าไมมแบบแผนเพยงแตร าใหเขาจงหวะดนตรการเลนกนตรม จะเรมดวยการไหวครโหมโรง และเรมขบรองโตตอบระหวงชายหญง องคประกอบในการเลนกนตรมจะมองคประกอบดงน 1.ผเลน ใชประมาณ 4-6 คนโดยทวไปนยม ชาย 2คน หญง 2คน เพอรองสบเปลยนกน 2. สถานทแตเดมจะเลนบนบาน หรอหองโถกวางๆคนดนงฟงลอมรอบอยขางๆ ตอมามการปลกโรง ยกเวทสง ปลอยโลงทง 4 ดานเพอใหไดคนดๆไดรอบ 3.การแตงกายแตงกายแบบพนบาน เชน นงผาถงไหมพนเมอง สวมเสอคอกลมแขนยาวหมสไบเฉยง ชายนงผาโจงกระเบน สวมเสอคอกลมมผาคลองไหล ทงชายไปขางหลงทง 2 ชายและมผาคาดเอว ตอมาในระยะหลงจะแตงกายตามสมยนยม 4.เครองดนตรประกอบดวย กลองกนตรม(สกวล) 2 ใบ ซอ(ตรว)1คน ปออ 1เลา ฉง กรบ ฉาบ ปจจบนบางคณะไดน าเครองดนตรสากลมาใชบรรเลงประกอบ เชน กลองชด กตาร หรอ เบส พฒนาการเลนไปเปนเพลงกนตรมรอคทมจงหวะสนก

สรปผลการด าเนน เพลงพนบาน จงหวดสรนทรไดด าเนนการสมภาษณภมปญญาทองถนบานจกจรกและบานตาเตน ไดน าเพลงพนบานมาจ านวน 6 เพลง อภปรายผลการศกษา เพลงพนบานจงหวดสรนทรมเนอหาสอดคลองกบการด าเนนชวตของคนจงหวดสรนทรทไดสบทอดจากอดตจนถงปจจบน ประโยชนทไดรบ 1.ไดทราบถงท านอง เนอเพลง จงหวดสรนทร 2.ไดทราบถงการด ารงชวต แบบชาวบานเปนอยางด

24

3.ไดทราบถงวฒนธรรมขนบธรรมประเพณ ของชาวบานจงหวดสรนทร ประโยชนทไดรบ 1. ไดทราบถงท านอง เนอรอง เพลงพนบานจงหวดสรนทร

2 ไดทราบถงสภาพการด าเนนชวตแบบชาวบานเปนอยาด

3 ไดทราบถงวฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณ ของชาวบาน จงหวดสรนทร

ปญหาและอปสรรคในการท าโครงงาน

เครองมอในการท าโครงงานมปญหา

ขอเสนอแนะ ท าโครงงานนตอไป เพลงพนเมองจงหวดสรนทร โดยรวบรวมเนอหาใหมากยงขน

25

ภาคผนวก

26

27

28

29