ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

1111 / 22222222

การปกครองทองถ�น : บทเรยนชมชนเขมแขงประเทศญ� ปน 1. บทนา การคนหาหลกและมตใหมในอนาคตของการปกครองทองถ�น หรอการบรหารจดการทองถ�นสมยใหมจาเปนตองมบทเรยนจากประเทศท�พฒนาแลว ประเทศหน�งท�ไดรบการยอมรบอยางกวางขวางจากท�วโลกวามรปแบบการบรหารจดการทองถ�นท�ไดรบความสาเรจอยางมากประเทศหน�งคอประเทศญ�ป น ซ�งความสาเรจน .มไดเกดจากการมระบบและรปแบบการปกครองทองถ�นท�ดและเหมาะสมกบทองถ�นน .นๆเพยงอยางเดยว แตความสาเรจน .เกดข .นจากผคนในชมชนน .นๆครอบคลมท .งท .งประชาชนและผ นาทองถ�นเปนอกหน�งปจจยหลกท�สาคญ

เดนน�ส อ. บอปลน กลาวถงความหมายของ “ชมชน” วาเก�ยวของกบ การรวมตวกนของหนวยสงคมและท�อยอาศย ท�ข .นอยกบขนาดของกลม โดยใชคาเรยกท�แตกตางกนออกไป เชน ละแวกบาน หมบาน เมอง นคร และมหานคร(Dennies E. Poplin, 1979, p. 3) อาศยอยรวมกนในอาณาเขตบรเวณหน�ง อาศยทรพยากรธรรมชาตในบรเวณน .นในการดารงชวต มวตถประสงคอยางใดอยางหน�งรวมกน มการเรยนรรวมกนและการถายทอดภมปญญา มการส�อสารตดตอกน มความรสกเปนพวกเดยวกน รวมถงมการจดการเพ�อใหเกดความสาเรจตามเปาหมายท�ชมชนมความตองการรวมกน สวน”ชมชนเขมแขง”จะเปนชมชนท�มลกษณะเปนสงคมรวมตวรวมคดรวมทา มเศรษฐกจเขมแขง สามารถอนรกษส�งแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต มระบบสวสดการชมชนท�เขมแขงไมทอดทองกน มความปลอดภยในชวตและทพยสน ปลอดภยจากสารพษ มสนตภาพมระบบพลงงานทางเลอกของชมชนท�ไมรบกวนส�งแวดลอม มระบบการส�อสารภายในชมชนอยางสมดล มระบบการศกษาชมชนเชนศนยการเรยนร หองสมดเพ�อชมชน ศนยเดกและอ�นๆท�ครบสมบรณ (ประเวศ วะส 2010 หนา5-7) ในกรณของประเทศญ�ป นยงรวมถงการมความรก ความสามคค จงรกภกดตอชมชน ทกคนใฝเรยนร มงพฒนาตนเองใหมพลงความคด พลงสตปญญา เพ�อการพ�งพาตนเองไดในทกดาน รจกวางแผนจดการทรพยากร แกไขปญหาตาง ๆ ในชมชนไดดวยตนเอง มงหวงประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนของปจเจกบคคล มเสถยรภาพและสนตสข ลกษณะชมชนเขมแขงน .เปนเร�องปกตในสงคมญ�ป นทกทองถ�น

การเสรมสรางความเขมแขงของชมชนอยบนพ .นฐานของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในทองถ�น มการพฒนาไปสความเขมแขงของชมชนในมตตาง ๆ เชน มตทางดานเศรษฐกจ เปนการผลตและการบรโภคในชมชน มตทางดานสงคมและองคกรชมชนเปนการจดการและการบรหารองคกรชมชน มตทางดานวฒนธรรมการเรยนรเปนการอนรกษและสบทอดศลปวฒนธรรม

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

2222 / 22222222

ทองถ�น มตทางดานทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมเปนการใชทรพยากรธรรมชาตและส�งแวดลอมเปนตน ซ�งในการสรางความเขมแขงของชมชน อาจพฒนาความเขมแขงไดเพยงบางมต เน�องจากกระบวนการและเง�อนไขท�นาไปสความเขมแขงในแตละมตของแตละชมชนมความแตกตางกน (กองศกษาและเผยแพรการพฒนา 2544)

บทความน . ผ เขยนไดเรยบเรยงจากวรรณกรรมท�เก�ยวของผนวกกบประสบการตรงของผ เขยน จงมบทความสอดแทรกตวอยางจากประสบการท�พบเจอโดยตรงในสงคมญ�ป นในจดท�ผ เขยนเหนจะสามารถเพ�มความเขาใจมากข .นในวฒนธรรมญ�ป นท�เปนสวนสาคญตอการพฒนาการปกครองทองถ�นในประเทศญ�ป น

2. รปแบบการปกครองทองถ�นของประเทศญ�ปน ประเทศญ�ป นประกอบดวยเกาะนอยใหญหลายพนเกาะ มเกาะใหญ 4 เกาะคอเกาะฮอกไกโด เกาะฮอนช เกาะชโกก และเกาะควช ต .งเรยงรายยาวขนานชายฝ�งตะวนออกของทวปเอเซย จากเกาะใตสดจนถงเกาะเหนอสดยาว 3,800 กโลเมตร พ .นท�สวนใหญเปนภเขา แตชาวญ�ป นนยมต .งบานเรอนในบรเวณชายฝ�งและท�ราบภายในเกาะ ทาใหเกดชมชนนอยใหญกระจายท�วประเทศ มขนเขาเปนฉากก .นทาใหแตละทองถ�นมลกษณะตองพ�งตนเอง มสาเนยงภาษา ประเพณ และศลปวฒนธรรมท�มลกษณะเฉพาะตว โครงสรางการบรหารราชการแผนดนของเทศญ�ป นแบงออกเปน 2 สวน คอ การบรหารราชการสวนกลาง และการบรหารราชการสวนทองถ�น (ไมมสวนภมภาคเหมอนประเทศไทย) การบรหารราชการในสวนกลางใชรปแบบรฐสภา ท�มนายกรฐมนตรรบผดชอบในการบรหารสงสดบรหารงานผานกระทรวง มาจากเสยงสนบสนนสวนใหญในสภา การบรหารราชการในสวนทองถ�นของญ�ป น แบงออกเปน 2 ระดบ โดยมผวาราชการจงหวดและนายกเทศมนตรเปนหวหนาฝายบรหารราชการมาจากการเลอกต .งจากประชาชนโดยตรง โครงสรางและรปแบบดงกลาวน .เกดจากรฐธรรมนญฉบบ ค.ศ.1947 ท�รางโดยคณะยดครองจากประเทศสหรฐอเมรกาในชวงหลงสงครามโลกคร .งท� 2 เปนรฐธรรมนญฉบบแรกท�ไดระบหลกการ “ความเปนอสระของทองถ�น (Local Autonomy)” โดยใหความสาคญกบการกระจายอานาจสทองถ�น มอสระปกครองตนเองตามหลกการของระบอบประชาธปไตย (นครนทร เมฆไตรรตน 2546 หนา 189-191) ลกษณะพเศษของโครงสรางและรปแบบการบรหาราชการแผนดนของประเทศญ�ป นคอการบรหารราชการสวนกลาง จะไมมอานาจปกครองหรอส�งการตอการบรหารราชการสวนทองถ�นแตอยางใด (Hisae Nishoka 2004 P.3)

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

3333 / 22222222

แผนภาพท� 1 โครงสรางการบรหารราชการของญ�ป น

ท�มา: นครนทร เมฆไตรรตน 2456 หนา 191

เม�อดถงโครงสรางการปกครองสวนทองถ�นของญ�ป นจะสามารถแบงออกไดเปน 2 รปแบบคอ รปแบบท�วไป และรปแบบพเศษ ในสวนของแบบท�วไปแบงออกเปนเขตจงหวด ประกอบดวย โตะ โดะ ฟ เคน (ในภาษาองกฤษจะเรยกวา Prefecture โดยช�อเรยกของเขตจงหวดแตกตางกนเปน โตะ โดะ ฟ หรอ เคน เน�องดวยเหตผลทางประวตศาสตร) และเขตเทศบาลแบงออกเปนช(city) โช(town) ซง(village) เขตจงหวดอยในระดบสงกวาเทศบาล และเขตจงหวดอยเหนอเทศบาลแตไมมอานาจปกครองเทศบาลแตอยางใด นอกจากน .การปกครองทองถ�นรปแบบพเศษยงถกกาหนดข .นภายใตการปกครองสวนทองถ�นรปแบบท�วไป เชน Special ward Tokyo Metropolis เปนตน (กรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย JICA 2545 หนา 2-18 ถง 2-20)

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

4444 / 22222222

ตารางท� 1 ประเภทและจานวนหนวยปกครองทองถ�นของญ�ป น ประเภท

หนวยการปกครองทองถ�นรปแบบท�วไป จงหวด (Prefectures)

- โทะ (To) - โด (Do) - ฟ (Fu) - เคง (Ken)

เทศบาล (Municipalities) - เทศบาลนคร (Cities/Shi)

เทศบาลมหานคร (Designated Cities/Shitei Toshi) เทศบาลนครศนยกลาง (Core Cities/Chukaku Shi) เทศบาลนครท�วไป (Ordinary Cities)

- เทศบาลเมอง (Towns/Cho or Machi) - เทศบาลหมบาน (Villages/Son or Mura)

หนวยการปกครองทองถ�นรปแบบพเศษ เขตพเศษ (Special Wards/Ku) สหภาพองคกรปกครองสวนทองถ�น (Cooperatives of Local Authorities/Jimu – kumiai)

- สหภาพธรการท�วไป (Partial Cooperative/Ichibu – jimukumiai)

- สหภาพเขตกวาง (Wide Area Union/Koiki – rengo - สหภาพธรการรวม (Full Cooperative) - สหภาพธรการราชการ (Join – Office Cooperative)

เขตทรพยสน (Property Wards) องคกรพฒนาทองถ�น (Local Development Corporations)

ท�มา: ดดแปลงจากโครงการวจยรวมกนระหวางไทยและญ�ป นเร�องการเสรมสรางสมรรถนะขององคการปกครองทองถ�น Thailand Japan Joint Research Project on Capacity Building of Thai Local Authorities กรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย JICA สงหาคม 2545

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

5555 / 22222222

รปแบบการปกครองทองถ�นขางตนสรางความเจรญกาวหนาของทองถ�นในประเทศญ�ป นทาใหประเทศกาลงพฒนาหลายประเทศมองรปแบบและพยายามในการดาเนนการเลยนแบบ เพ�อนามาพฒนาทองถ�นของประเทศของตน แตเน�องจากส�งท�เคยทาสาเรจในเขตหน�งอาจจะไมสามารถเลยนแบบจนไดรบความสาเรจไดในอกเขตหน�ง แตละสงคมมพ .นฐานและท�มารวมท .งขอจากดทางวฒนธรรมและสภาพแวดลอมท�แตกตางกน ฉะน .นในการศกษาบทเรยนชมชนเขมแขงของประเทศญ�ป นเพ�อนามาพฒนาทองถ�นในประเทศไทย จงควรศกษาถงวฒนธรรมของชาวญ�ป นประกอบควบคไปดวย 3. ชมชนเขมแขงกบวฒนธรรมญ�ปน อจโร ซรโอกะกลาวถงลกษณะจาเพาะของชาวญ�ป นวามอย 3 ลกษณะคอ (Ichiro Tsuruoka 2002 P.358-360)

1. เม�อชาวญ�ป นมโอกาสรวมตวจะพยายามสรางความเขาใจซ�งกนและกนตามพ .นฐานท� หลากหลายของตาแหนงทางสงคมและอาย มการปฏบตตอกนดวยความระมดระวงถายทอดออกมาดวยภาษาพดท�แสดงถงความเกรงใจและสภาพ อจโร ซรโอกะกลาววาซ�งส�งเหลาเกดข .นเน�องจากชาวญ�ป นใหความสาคญกบความสมพนธระหวางตาแหนงในสงคมหรออายท�สงต�าตางกน ตวอยางเชน รนนอง(Kohai) จะใหความเคารพตอรนพ� (Sempai) โดยแสดงออกมาท .งภาษาพดและการปฏบต

2. ชาวตะวนตกจะเนนยดถอความเหนสวนตวและความม�นใจของตนเองเปนหลกแสดงความ คดเหนและความนกคดของตนเองเปนหลกโดยไมเคารพตอความคดเหนของฝายตรงขาม แต สาหรบชาวญ�ป นจะเคารพความคดและความรสกของฝายตรงขามและปฏบตหรอพดคยโดยคานงถงความรสกของฝายตรงขามเสมอ นอกจากน .ชาวญ�ป นจะไมแสดงความชดเจนของคาพด “ใช” หรอ “ไมใช” อกดวย โดยชาวญ�ป นจะปฏบตเชนน .ในขณะท�หวงวาฝายตรงขามกจะปฏบตเชนน .ตอตน เชนเดยวกน ลกษณะพเศษน .เปนไปตามพ .นฐานของวฒนธรรมท�ถายทอดมาต .งแตโบราณท�จะ พยายามในการหลกเล�ยงความขดแยงเทาท�ทาได ในกรณน .ผ เขยนประสบกบปญหาอยางมากในชวง ท�เดนทางไปศกษาท�ประเทศญ�ป นในชวงแรกๆจนบางคร .งตองขอคายนยนจากฝายตรงขามวาเปน Yes หรอ No เพ�อขอคาตอบชดเจนอกคร .ง

3. ชาวญ�ป นใหความเคารพตอการปรบสมดลระหวางมนษยกบธรรมชาต แมแตรปแบบของ สวนและส�งกอสราง ซ�งชาวญ�ป นจะพยายามในการใชประโยชนจากธรรมชาตตามสภาพเดมท� เปนอยโดยไมทาลาย ในกรณน .ผ เขยนมโอกาสเดนทางไปท�วทกเกาะในประเทศญ�ป นดวยโอกาส

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

6666 / 22222222

ตางๆ และไดเหนถงสภาพธรรมชาตในประเทศญ�ป นท�ยงคงไดรบการรกษาไวซ�งความสวยงาม ตลอดเวลา แมดอกซากระท�บานเพยงปละหน�งคร .งในชวงฤดใบไมผลเดอนเมษายน ของทกป ชาว ญ�ป นจะไมเดดดอกซากระออกจากตนโดยเดดขาดเพ�อเกบรกษาไวชมจนกวาดอกซากระจะรวงจากตนซากระเอง

ลกษณะจาเพาะของชาวญ�ป นขางตนมาจากวฒนธรรมท�สบทอดมาต .งแตอดตสงเปนมรดกสคนรนหลง สรางเปนชมชนเขมแขงของชาวญ�ป นในปจจบน องคประกอบอนจาเปนของการมวถชวตของชมชนท�เขมแขงในแนวคดของเดวด แมททวส ประกอบไปดวย (1)แนวคดหรอจตใจท�มงม�น (mind-sets of mentalities) (2) ความสมพนธเชงสาธารณะ (public relationship) (3) โครงสรางพ .นฐานสาธารณะ(civic infrastructure) (4) วถแหงการปฏบต (practices)(5) กระบวนการเรยนร (civic learning) (David Mathews 1996) แนวคดดงกลาวสอดคลองกบวถชวตของชมชนในทองถ�นประเทศญ�ป น ซ�งผ เขยนจะขอกลาวถงตอไป

3.1 แนวคดหรอจตใจท�มงม�น (mind-sets of mentalities)

เปนส�งท�กาหนดพฤตกรรม ความสมพนธทางสงคม และการกระทาในชมชน ประชาสงคมท�เขมแขงของพลเมองจาเปนตองตระหนกถงความเช�อมโยงของทกภาคสวนในสงคม การยอมรบความคดเหนอยางกวางขวาง ตลอดจนแนวคดท�วาชาวบานกมศกยภาพท�จะแกปญหาของตนเองได และเม�อมองถงวถชวตสาธารณะทเขมแขงของชมชนทองถ�นญ�ป นแลว ผ เขยนพบวา ชมชนทองถ�นญ�ป นมจตใจมงม�นท�แรงกลามาก ซ�งเกดข .นจากการมสงคมอยรวมเปนกลม สรางใหเกดจตสานกสาธารณะรวมเปนกลมท�ชาวญ�ป นเรยกอยางเปนทางการ ”Shudan Ishiki (จตสานกความเปนกลม)”

แนวคดน .เกดข .นเน�องจากมนษยไมสามารถท�จะดารงชวตไดเพยงลาพง แตจะตองใชชวตรวมกบมนษยคนอ�นๆในลกษณะและรปแบบตางๆ ซซม คราซาวะเรยกสงคมท�มลกษณะการดารงชวตรวมกนของมนษยน .วาเปน “สงคมเขตพ .นท� (Chiiki Shakai)” (Susumu Kurasawa and other 2004 P.9) จงถอวาเปนเร�องธรรมชาตท�ชาวญ�ป นจะมจตสานกการรวมกลม ซ�งลกษณะดงกลาวของชาวญ�ป นในเร�องจตสานกการรวมกลมน .มลกษณะเดนคอ (1 ) เคารพซ�งกนและกน ( 2 ) เช�อใจซ�งกนและกน ( 3 ) ใหความสาคญกบความสมพนธท�มตอกน (Gopal Bhargava 2001)

จตสานกความเปนกลมของชาวญ�ป น(Japanese group Consciousness) หรอShudan Ishikiในภาษาญ�ป น สอดคลองกบมตของหลกการมสวนรวมในการบรหารจดการท�ดตามแนวคด ธรรมาภบาล ในสงคมญ�ป นประชาชนมจตสานกการรวมกลมและสรางความกลมกลนภายในกลมได

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

7777 / 22222222

มากกวาการอยแบบปจเจกบคคล ชาวญ�ป นสวนใหญจะพจารณาวาพลงท�สาคญคอการยดม�นตอคณคาของกลมท�พวกเขารวมอย ความจงรกภกดท�มตอกลม สรางจตสานกรวมเปนหน�งเดยวกนในดานตางๆ สมาชกในกลมจะสรางความเคยชนของระเบยบในการปฎบตทางสงคมของพวกเขาเอง และจตสานกกลมกลายเปนรากฐานของสงคมญ�ป น คาจากดความของจตสานกความเปนกลมในพจนานกรมภาษาญ�ป น (Kokugo Jiten) แสดงใหเหนถงจตสานกท�มาจากสองสวนคอ ( 1 ) เปน จตสานกกลมของชาวญ�ป นท�เกดข .นจากความตองการเขารวมเปนสวนหน�งของกลม และ ( 2 ) จตสานกกลมของชาวญ�ป นท�รสกวาตนเองมจดเหมอนหรอสอดคลองกบผคนในกลมเสมอนเปนพวก เดยวกน (Gopal Bhargava 2001)

ซซม คราซาวะกลาววาสงคมเขตพ .นท�ตามขนบธรรมเนยมประเพณของญ�ป น ในกรณของชมชนหมบานของชาวญ�ป นท�เกดจากพ .นฐานของการใชชวตแบบเกษตรกร ซ�งมอาชพในการทานา มชวตท�อยกบน .าและภเขารวมกน ส�งรวมกนท�เหนชดส�งหน�งคอน .าท�ใชในการเกษตรและชวตประจาวน ซ�งไมสามารถจะจดเตรยมน .าท�เฉพาะครอบครวตนเองได เน�องจากความจาเปนในการจดเตรยมส�งท�ไมสามารถขาดไดตออาชพ ผคนในชมชนหมบานจงมความจาเปนตองรวมกนจดเตรยมน .าเพ�อรวมกนใช รกษาไวซ�งแหลงน .ารวมกนไมวาจะมาจากแมน .าหรอจดเกบเปนบอเกบน .ากตาม และดแลเสนทางไหลของน .ารวมกน คงรกษาใหมน .าใชตลอดป ทาใหสามารถเร�มทานาไดเปนคร .งแรก (Susumu Kurasawa and other 2004 P.10)

จากวถทางน . เพ�อการแกปญหารวมกน เกดเปนประเพณและวฒนธรรมท�ตองทาส�ง ตางๆรวมกน แมแตส�งอ�นท�ไมเก�ยวของกบการเกษตรกนาแนวคดน .มาใชปฏบต เชนการสราง โครงสรางกลมท�เก�ยวของกบการซอมสรางหลงคาบานในหมบาน ซ�งเม�อมการซอมสรางหลงคา สมาชกจากบานตางๆ จะเขารวมซอมสรางหลงคาใหกบบานหลงท�จาเปนตองซอมแซมเรยง ตามลาดบเชนปน .บานหลง A ปหนาบานหลง B ตามลาดบไป ผ เขยนไดเหนวถชวตลกษณะน .ท� หมบานชรากาวะ ท�จงหวดงฟ ซ�งเปนหมบานท�ยงคงรกษาวถชวตเชนน .ไวอยางม�นคงท .งเร�องการซอมแซมหลงคาและการใชน .าเพ�อการเกษตร เปนวถชวตท�เก .อกลตอกน ชวยเหลอกนตลอดเวลา (ปจจบนหมบานน .เปนมรดกโลก)

ลกษณะขางตนเปนการรวมกนจดการและแกไขปญหา วถชวตชมชนหมบานจะอยรวมกนและเพ�มส�งท�จาเปนในการจดการกบและแกไขปญหารวมกน ผคนในชมชนหมบานท�โยกยายออกนอกเขตพ .นท�หมบานจงมนอย ความสมพนธระหวางบานกบบานเกดความสนทสนมกน ไมวาจะเปนดานสงคม ดานการใชชวตประจาวน หรอดานสภาพแวดลอมท�เก�ยวของกตาม วถชวตท�แสดงถงการรวมกลมกยงไดรบการรกษาไวอยางเขมแขง เกดเปนชมชนเขมแขงท�มอยในทกหมบานใน

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

8888 / 22222222

ประเทศญ�ป น (Susumu Kurasawa and other 2004 P11-12) แนวคดจตสานกความเปนกลมของชาวญ�ป นสอดคลองกบแนวคดของแอดวนโอไลน

ชาวเวอร (Edwin O. Raischauer 1977) เขาใหตวอยางกรณการเขาทางานในองคการของชาวญ�ป นวาไมใชเปนเพยงการทาสญญาผกพนกนเพ�อคาจางเทาน .น แตหมายถงการเขาไปเปนสวนเดยวกนกบหนวยสงคมท�ใหญข .นกวากลมครอบครว หรออกนยหน�งเปนการตอบสนองความตองการท�จะเปนสวนหน�งของส�งท�ย�งใหญและมความสาคญ มความภมใจและมความจงรกภกดตอองคการ ท .งฝายบรหารและฝายแรงงานตางไดรบความภาคภมใจจากองคกรของตนเอง องคการภาคเอกชนตางๆจะรวมตวกนเปนหอการคา หรอสหพนธองคการเศรษฐกจ(เคดนเรน) ทางแพทยรวมตวเปนกลมวชาชพ เกษตรกรรวมตวเปนสหกรณการเกษตรในรปแบบเดยวกน แอดวนโอไลนโอชาวเวอรเรยกชาวญ�ป นวาเปน “มนษยองคการ(Organization man)” ท�สมบรณ

บางทเราอาจจะรสกวาชาวญ�ป นมสญชาตญาณของการรวมกลม แตความจรงแลว จตสานกความเปนกลมของชาวญ�ป นถอวาเปนปรากฏการท�ปฏบตโดยท�วไปในสงคมญ�ป นทกชมชน จตสานกความเปนกลมของชาวญ�ป นเปรยบไดกบฝงปลาท�วายน .าตามกนอยางเปนระเบยบในทศทางเดยวกน เม�อเจอกบกอนหนกจะหลบไปพรอมๆกนอยางเปนระเบยบ และเม�อมกอนหนหลนลงมาจากท�สงลงในน .าฝงปลาจะชะงกหรอแตกแถวออก แตในไมชากจะกลบวายตามๆกนเปนแถวอยางมระเบยบอกคร .ง

จตสานกความเปนกลมมผลตอแบบแผนความสมพนธของชาวญ�ป นในทกดาน เหนได จากสภาษตโบราณของญ�ป นท�กลาววา”ตะปท�โผลออกมาจะถกตกลบลงไป” (Deru Kugi wa Utareru) หมายถงชาวญ�ป นตองเขาสการรวมกลม ฉะน .นตะปท�โผลออกนอกกลมตองตใหกลบเขากลมเสมอ ชาวญ�ป นจะยกยองผ ท�รวมมอรวมใจกนทางานเปนกลม ความมเหตผลและการเขาอกเขาใจผ อ�น นอกจากน .ยงมความกลมกลนเปนอนหน�งอนเดยวกน เขาใจซ�งกนและกน ส�งเหลาน .เกดข .นโดยธรรมชาต จากการปรกษาหารอของกลมหรอในรปคณะกรรมการ มความเหนพองตองกนกาหนดดวยมตเอกฉนทกลายเปนเปาหมายรวมกน จตสานกความเปนกลมเกดข .นจากสวนลกๆในจตใจชาวญ�ป นท�ปลกฝงมาต .งแตวยเดก ผ เขยนเคยสอบถามเพ�อนชาวญ�ป นเก�ยวเร�องน . ไดคาตอบวาการอยเปนกลมของพวกเขาเกดจากการสอนมาต .งแตวยเดกในโรงเรยนระดบประถม โดยมกจกรรมมากมายในวชาเรยนท�ตองรวมทาเปนทมต .งแตกลมเลกจนถงกลมใหญ ทกคนใหความรวมมอเหมอนเปนหนาท�โดยไมมการปฏเสธการเขารวม เขาเพ�มเตมวาเสมอนกบเดกท�ยงเปนไมออนท�ดดไดงายกวาไมแก กจกรรมกลมมมากจนสรางเปนจตสานกของการมสวนรวม มจตสาธารณะ ชวยเหลอซ�งกนและกน เปนทมเวรคทางสงคมท�สมบรณแบบ สงผลถงการทางานเปนทมเวรคท�ดในธรกจและ

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

9999 / 22222222

อตสาหกรรมของญ�ป นเม�อพวกเขาเตบโตข .นมา สามารถผลตสนคาท�มคณภาพปอนสตลาดโลก สรางพลงทางเศรษฐกจใหแกประเทศชาต และในชมชนทองถ�นกเชนเดยวกน ประชาชนมจตสานกการรวมกลม ดาเนนกจกรรมแบบมสวนรวม เปนทมเวรคเพ�องานสวนรวมหรอมจตสาธารณะสามารถพฒนาสงคมทองถ�น ไดอยางมประสทธภาพ กลายเปนชมชนเขมแขงในท�สด

แตในบางกรณ จตสานกความเปนกลมกมมมลบเชนเดยวกน เน�องจากเพ�อใหกลม สามารถดาเนนการไปไดเปนอยางดโดยปราศจากปญหาตางๆ ชาวญ�ป นในชมชนจะพยายาม หลกเล�ยงการเผชญหนากนโดยตรงระหวางผ มความเหนไมตรงกน ความเหนท�ไมตรงกนจะไมนามา วจารณกน แตจะระมดระวงในการแสดงความคดเหนโดยมองวาคนอ�นๆมทาทตอบสนองตอ ความเหนน .นอยางไร การเสนอความคดเหนมกเสนอกนโดยออม พดเปนนยๆ โดยชาวญ�ป นจะเขาใจ ความหมายจากความรสกซ�งกนและกนเอง หลกเล�ยงความขดแยงกอนท�จะบานปลาย ผ เขยนไดเหนลกษณะพเศษน .บอยคร .งในท�ประชม เม�อพนกงาน 2 ฝายเกดขอโตแยงกน ในเร�องงาน ผบรหารชาว ญ�ป นเขาไกลเกล�ย แตดวยอปนสยดงกลาวท�พดสรปโดยออมแบบเปนนย ทาใหผลไกลเกล�ยย�ง เลวรายลงไดเชนกน จนบางคร .งผ เขยนตองขอเปล�ยนสถานะในท�ประชมจากหนาท�ของท�ปรกษามาเปนผสรปผลการไกลเกล�ยท�ชดเจน ฟนธง แบบไทยๆ

ชาวญ�ป นเรยกลกษณะพเศษน .วา “ศลปะการควบคมภายใน”(Haragei) เปนการเรยก การตอบโตกนทางความรสกนกคดโดยไมใชคาพด ชาวญ�ป นไมไววางใจคาพด เน�องจากเหนวา คาพดบอกไดแตส�งผวเผนเทาน .น ไมสามารถบอกถงความรสกภายในซ�งกนและกนไดเทากบทาทาง หรอวธอ�นท�ไมใชคาพด ดงน .นชาวญ�ป นจงเช�อวาการพดไมมความจาเปน แมจะเงยบน�งสามารถส�อ ความหมายของการส�อสารได และในทางตรงกนขามหากพดโดยระมดระวงหรอพดแบบ ตรงไปตรงมาตามท�ตนคด อาจทาใหกระทบกระเทอนจตใจของฝายตรงขามหรอผ อ�น เปนการทาลาย บรรยากาศท�ดของกลมหรอทาลายความสมพนธท�กลมกลน มคาพงเพยมากมายในภาษาญ�ป นท� แสดงใหเหนลกษณะพเศษน .ของชาวญ�ป น เชน”ปากสามารถนาไปสความเลวรายได(Kuchi wa wazawai no moto)” “ความเงยบคอดอกไมท�มคณคา (Iwana ga hana)” หรอ “ส�อสารจากใจถงใจ (Ishin-Denshin)” ซ�งมความหมายท�แสดงถงอปนสยโดยท�วของชาวญ�ป น (Roger J. Davies and Osamu Ikeno 2002 หนา 195) แตในมมลบ กรณการตดตอธรกจระหวางประเทศ ชาวตางชาตอาจ มองชาวญ�ป นวาพดจาออมคอมเหมอนมอะไรซอนเรน หรอหลอกลวงไดเชนกนหากไมเขาใจ วฒนธรรมของชาวญ�ป นดพอ

ท .งน . จะดวยเหตใดกตาม ชาวญ�ป นใหความสาคญกบการอยเปนกลมมากกวาปจเจก บคคล จนชาวญ�ป นสามารถใชชวตอยรวมเปนหมเหมอนฝงปลาท�วายตามกน อนเปนผลใหชมชน

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

10101010 / 22222222

เกดความสามคคทาใหการปกครองทองถ�นในประเทศญ�ป นไดรบความสาเรจอยางท�เหนกนในปจจบน 3.2 ความสมพนธเชงสาธารณะ (public relationship) เปนความสมพนธของผคนท�หลากหลายบนฐานแหงความรวมมอซ�งไมจากดเฉพาะคนคนหนา หรอมความสนใจเหมอนกนเทาน .น และเม�อมองถงวถชวตสาธารณะทเขมแขงของชมชนทองถ�นญ�ป นแลว ผ เขยนพบวา ชมชนทองถ�นญ�ป นมความสมพนธเชงสาธารณะท�เขมแขงมาก ซ�งเกดข .นจากชาวญ�ป นมลกษณะเฉพาะตวในเร�องแนวคด “คนภายใน (Naka) กบ คนภายนอก (Soto)”ท�จะขอกลาวตอไปน . ในกรณมตดานภมศาสตร อาจกลาวไดวาความเปนเกาะและการอยโดดเด�ยวของประเทศญ�ป นทาใหเกดการรวมตวเหนยวแนนกลายเปนประเทศท�มวฒนธรรมแบบเดยวกน แสดงออกในกรอบเดยวกนของกลม เกดการชวยเหลอซ�งกนและกนต .งแตภายในครอบครว ภายในชมชน และ ภายในหมบานเพ�อปองกนอนตรายจากภายนอกชมชนของตนเอง จนในท�สดเกดการแบงออกเปน “คนภายในกลม”(ชาวญ�ป นจะเรยกวาคนภายในกลมวา uchi)และ “คนภายนอกกลม”(ชาวญ�ป นจะ เรยกคนภายนอกกลมวา soto)ข .นในสงคมญ�ป น

คนภายในกลม(uchi) ในความหมายของชาวญ�ป นคอคนท�อยภายในครอบครวเดยวกน หรออยในชมชนหรอหมบานเดยวกน อยในองคการเดยวกน หรออยในประเทศเดยวกน สาหรบคน ภายนอกกลม(soto) จะใหความหมายคนท�อยนอกชมชนของตน แนวคดน .ชาวญ�ป นระดบผใหญใน กลมระดบตางๆจะพยายามสอนทกคนในกลม เพ�อตองการแยกคนในกลมออกจากคนนอกกลมให ชดเจน และสอนใหรจกการเกรงใจตอคนภายนอกกลม โรเจอร เจ เดวส และโอซาม อเคดะกลาววาการพฒนาของการส�อสารโดยไมใชคาพดเปนความแตกตางท�โดดเดนในสงคมญ�ป นระหวางคนภายในกลม(uchi)กบคนภายนอกกลม(soto) (Roger J. Davies and Osamu Ikeno 2002 หนา 195) สอดคลองกบแนวคดของ โยโกะ ฮาเซงาวะ กลาววาคนภายในกลม(uchi) กบ คนภายนอกกลม(soto) สะทอนออกทางภาษาพดในสงคมญ�ป น กลาวคอเม�อชาวญ�ป นคยกบคนภายนอกกลมจะใชภาษารปแบบสภาพดวยความเกรงใจ ไมกลาพดตรงๆในส�งท�อาจทาใหฝายตรงขาม กระทบกระเทอนใจ ผ รบฟงจะสามารถเขาใจไดทนทจากรปแบบภาษาญ�ป นท�ใช (Yoko Hasenaga 2010) ตวอยางหน�งของความเกรงใจตอคนภายนอกของชาวญ�ป น ผ เขยนพบวาชาวญ�ป นจะโคง ขอบคณซ�งกนและกน กลบไปมา เม�อฝายหน�งโคงขอบคณ อกฝายหน�งจะโคงตอบ และการโคงน .ไมมท�ส .นสด หากคนใดคนหน�งไมหยดกอนอกคนหน�ง แสดงใหเหนถงลกษณะของการเกรงอกเกรงใจท�ม

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

11111111 / 22222222

ตอฝายตรงขามท�ถอวาเปนคนภายนอกกลม ญ�ป นเปนสงคมท�มการปฏบตกนดวยความเกรงใจ ดงน .นชาวญ�ป นจงมการใชคาพดอยางเหมาะสมโดยคาพดท�ใชกบคนภายในจะเปนคาพดท�ออกมาจากใจจรง (Honne) แตคาพดท�ใชกบ คนภายนอกจะเปนคาพดใชเพ�อแสดงตอหนาดวยความเกรงใจ (Tatemae) จะเหนวาคนภายในกลม จะไดรบการปฏบตจากคนในกลมเดยวกนดวยความจรงใจตอกน ในขณะท�การปฏบตตอบคคล ภายนอกมความเกรงใจ เปนรปแบบพเศษของความสมพนธเชงสาธารณะท�นาสชมชนเขมแขงของ ทองถ�นญ�ป น 3.3 โครงสรางพ Kนฐานสาธารณะ(civic infrastructure)

การเปดและคนหาพ .นท�สาธารณะ ท .งท�เปนพ .นท�เชงกายภาพและพ .นท�ทางสงคม (public sphere) ท�ใหผคนมโอกาสพบปะแลกเปล�ยนเรยนรรวมกน ถอเปนเร�องของการจดหาโครงสรางพ .นฐานท�สาคญ ท .งน . หมายรวมถง เครอขายท�เช�อมความสมพนธของปจเจกบคคล กลม องคกร สถาบนท�หลากหลายของสงคมเขาดวยกน และรวมถงการเปดพ .นท�ในการแลกเปล�ยนเรยนรในสงคมอกดวย และเม�อมองถงวถชวตสาธารณะทเขมแขงของชมชนทองถ�นญ�ป นแลว ผ เขยนพบวา ชมชนทองถ�นญ�ป นมโครงสรางพ .นฐานสาธารณะท�เขมแขงมาก ซ�งเกดข .นจากโครงสรางพ .นฐานของการดารงชวตท�มาจากพ .นฐานของศาสนา โดยเฉพาะลทธขงจ .อท�นามาใชสรางจตสานกใหแกชาว ญ�ป น ประเทศญ�ป นใชศาสนากาหนดโลกทศนและวางกรอบความคดในสงคมญ�ป น ศาสนาท�เผยแพรในประเทศญ�ป นจงเปนกลไกในการควบคมสงคมเพ�อสรางความเปนน .าหน�งใจเดยวกน โดยศาสนาชนโตเนนพธกรรมท�เก�ยวกบความอดมสมบรณ ความบรสทธ� การเจรญเตบโต และสงผานแตละชวงชวต สวนพทธศาสนาจะดแลเร�องความเจบปวย ความตายและการศกษา ทาใหครบวงจรชวต อทธพลของจรยธรรมขงจ .อทาใหเกดความกลมเกลยว และศาสนาครสตชวยในการหาชองวางในสงคม ลทธขงจ .อตรงกบอดมการณทางวฒนธรรมท�มอยในใจชาวญ�ป น รฐบาลญ�ป นใชหลก จรยธรรมของขงจ .อในการจดระเบยบทางสงคมและการเมองของประเทศในสมยโชกนโทกงะวะอน เปนชวงท�จรยธรรมขงจ .อแพรหลายในประเทศญ�ป น โดยญ�ป นจะเนนคานยมของหนาท� ความภกด และความสาเรจ ลทธขงจ .อไมมแนวคดเก�ยวกบเทพ ไมมพระ มพธกรรมทางศาสนานอย มแตแนวปฏบต คอ คดถก มชวตถก ชวตจะดหรอช�วข .นอยกบความภกดตอผปกครอง ความกตญ�ตอพอแม ลทธขงจ .อเปนลทธท�เนนความสขของการอยรวมกนของครอบครวและของสงคม ขงจ .อใหทกคนรก

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

12121212 / 22222222

พอแมมากกวาคนอ�น มความตายกมการเกด ดงน .นเม�อปจเจกบคคลตายลกหลานจะอยตอไป ลทธขงจ .อเนนความตอเน�องของชวตครอบครวและความกตญ� มองคนในฐานะเปนสมาชกของครอบครวมากกวาปจเจกบคคล ครอบครววางขอจากดตางๆสาหรบสมาชกครอบครวกลาวคอลทธขงจ .อจะใหความสาคญตอความตอเน�องของชวตโดยผานครอบครว รถงสกลของตน รตนตอของบรรพบรษเปนเร�องสาคญ ชาวญ�ป นมองวาผ เสยชวตท�ทาคณประโยชนใหแกประเทศจะกลายเปนเทพ (Kami) ยกตวอยางท�เหนไดชดเจนในความเช�อน .คอกรณของศาลเจายะซกน (Yasukuni Shrine) ศาลเจาท�สรางอทศใหแกผ เสยชวตในสงคราม ซ�งเกดเปนขอขดแยงข .นกบจนท�เหนวา ผ เสยชวตท�ศาลเจายะซกนเปนอาชญากรสงครามทาลายประเทศจน ควรไดรบการลงโทษ ไมใชเทพอยางท�ชาวญ�ป นมอง

“ขงจ .อ” เปนชาวเมองชานตงในปจจบน ผใหกาเนดลทธขงจ .อในชวงกอนครสตศกราช 551-497 หลกธรรมสาคญของขงจ .อเนนในเร�องของมนษนยมหรอมนษยธรรม สงเสรมการแสวงหาใฝร ยกยองความกตญ�กตเวทตอบรรพชนและผ มพระคณ สนบสนนการใชคนดมศลธรรม ใหความสาคญจตอจารตประเพณ วฒนธรรม มหลกปรชญาเนนศลธรรมและจรยธรรมเพ�อใชเก�ยวกบทางโลกทางสงคม โดยชาวญ�ป นรบลทธขงจ .อมาเสรมสรางและสนบสนนระบบการปกครองเร�องชาตนยม ความรกชาต และหวงแหนในศลปวฒนธรรมของประเทศญ�ป น (กาจร สนพงษศร 2551 หนา 14) โดยลทธขงจ .อเปนท .งศาสนาและคณธรรม หลงจากเขาไปในญ�ป นความเปนศาสนาเจอจางลง เน�องจากพทธศาสนามสวนทาใหลทธขงจ .อมความสาคญนอยลง แตในภายหลง โชกนไดนาหลกจรยธรรมของขงจ .อใชในการจดระเบยบทางสงคมและการเมองเพ�อสรางความเปนปกแผนของประเทศ โดยใชการศกษาเปนส�อเพ�อเสรมสรางคานยมเหลาน .ใหคงอยตอไป กลายเปนพ .นฐานของพฤตกรรมท�ถกตองตามหลกจรยธรรมในสงคมญ�ป นตอมาในปจจบน 3.4 วถแหงการปฏบต (practices)

mind-sets ของชมชนจะเปนตวกาหนดวธปฏบตท�จะชวยเสรมสรางความเขมแขงของชมชน เชน หากชมชนเช�อวาพวกเขาสามารถท�จะแกปญหาของตนเองไดโดยไมตองรอรบความชวยเหลอจากภายนอก พวกเขากจะชวยกนในการแกไขปญหาของตนเอง กระบวนการดงกลาวมหลายข .นตอน ต .งแตการกาหนดปญหาและขอบเขต การพจารณาไตรตรองอยางรอบดานและพนจพเคราะห (deliberation) การตดสนใจ การลงมอปฏบต การประเมนผลประชาสงคมท�เขมแขงและความเปนผ นา (leadership) จงหมายถง ความสามารถในการจดการหรอกระตนเพ�อเสรมกระบวนการเหลาน .ใหเปนไปอยางเหมาะสม และเม�อมองถงวถชวตสาธารณะทเขมแขงของชมชน

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

13131313 / 22222222

ทองถ�นญ�ป นแลว ผ เขยนพบวา ชมชนทองถ�นญ�ป นมวถแหงการปฏบตท�เขมแขงมาก ซ�งเกดข .นจากวถ บชโด (วถแหงนกรบ)ในสงคมนกรบซามไรของญ�ป นโบราณ สงตอเปนมรดกสคนรนหลง

วถบชโด(วถแหงนกรบ) ซ�งเร�มมาต .งแตสมยคามกระ และกลายเปนระบบจรยธรรมของ ชนช .นนกรบท�ไดรบความสาเรจอยางสงโดยมหลกฐานสนบสนนจากแนวคดปรชญาของศาสนา วถแหงนกรบหรอบชโดใหความสาคญกบ ความจงรกภกด เสยสละตนเอง ความยตธรรม มหรโอตตปปะ มารยาทท�ด ความบรสทธ� ความพอประมาณ ความประหยด วญญาณการตอส รกเกยรต รกพวกพอง (Ichiro Tsuruoka 2002 P.360)

เสฐยร พนธรงษ กลาวถง บชโด วามความหมายตามตวอกษรวา “ยทธจรยา” หรอ เรยกอกอยางวามรรคาของนกรบ (The way of the knight) เปนวนยและธรรมจรรยาของนกรบญ�ป น (เสฐยร พนธรงษ 2535. หนา 18.) บชโด ไมไดเปนตาราท�เขยนกนข .นไวเปนลายลกษณหลกฐานแตเปนธรรมจรรยาของนกรบโบราณ คอ ซามไร ท�ส�งสอนและปฏบตสบตอกนมาต .งแตญ�ป นปกครองดวยระบอบศกดนาสวามภกด�ครองนคร (Feudalism) ระหวาง พ.ศ. 1643-1843 กลายเปนลทธประจาชาตของประเทศญ�ป นในท�สด

เม�อดความหมายตามหลกภาษาญ�ป น คาวา “Bushido 武士道” แปลวา วถทางของ

นกรบ (Bushido : Bushi 武士= นกรบ Do 道 = วถทาง) เปนหลกจรยธรรมท�นกรบตองปฏบต หลกบชโดน .สบทอดกนมาโดยประเทศญ�ป นในสมยน .นแบงออกเปนแควนอสระมเจาผครองแควน (Daimyo) เปนผปกครองในแบบรฐบาลทหาร โดยมซามไร (Samurai) เปนบรวาร ความม�นคงของเจาผครองแควน (Daimyo) ตองอาศยความจงรกภกดของซามไร จงสรางหลกจรยธรรมบชโดน .สาหรบนกรบข .น เปนหลกการและแนวปฏบตของซามไร ท�ยดหลกความจงรกภกด เสยสละตนเอง ความยตธรรม มหรโอตตปปะ มารยาทท�ด ความบรสทธ� ความพอประมาณ ความประหยด วญญาณการตอส รกเกยรต รกพวกพองเปนแนวในการปฏบตตน

บชโด มจดกาเนดจากการผสมผสานความเช�อทางพทธศาสนานกายเซน คาสอนของขงจ .อ และศรทธาในลทธชนโต โดยศาสนาพทธเช�อเร�องการตายแลวเกดใหม ผยดถอบชโดจงไมกลวอนตรายและความตาย สวนนกายเซนเนนการทาสมาธเพ�อบรรลนพพานสอนใหคนรจกตนเองและไมยดตดกบตวตน มหลกคาสอนสาคญในเร�องของวธการท�ทาใหจตสงบ ใชเซนในการฝกเพ�อขบไลความกลว ความไมแนนอนใจและความผดพลาด สวนชนโต จะชวยสรางความจงรกภกดและความรกชาตใหแกบชโด มการบชาบรรพบรษและนบถอจกรพรรดดจเทพเจาและจงรกภกดตอเจานาย ชนโตสอนใหเช�อวาแผนดนญ�ป นเปนสถานท�ศกด�สทธ�และท�สถตของเทพและวญญาณของบรรพบรษ ซามไรจงมความรกชาตและศรทธาท�จะปกปองแผนดนของตนอง สวนบทบาทของลทธขงจ�อท�มผล

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

14141414 / 22222222

ตอบชโดของซามไรคอ การเนนความสาคญในการรกษาความสมพนธท�มตอผปกครองใหได ซ�งน�คอความจงรกภกดท�ซามไรแสดงตอเจานายของตนเอง ขงจ .อสอนใหเช�อในโลกของมนษย ส�งรอบตวและครอบครว หลกปรชญาเหลาน .หลอมใหบชโดกลายมาเปนบทอบรมส�งสอนและปฏบตกนมาในหมชาวญ�ป น จนกลายเปนรปวญญาณ (spirit) และสายเลอด (blood) โดยผานการอบรมและปฏบตตามยทธจรยาบชโด เราสามารถสรปแกนแทหลกของจรยธรรมบชโด(Main article Virtues)แบงออกเปน 7 ประการคอ (1) ความชอบธรรม (Rectitude) (2) ความกลาหาญ(Courage) (3) ความเมตตากรณา (Benevolence) (4) ความเคารพนบถอ (Respect) (5) ความจรงใจซ�อสตยสจรต (Honesty) (6) ช�อเสยงเกยรตยศ (Honor) (7) ความจงรกภกด (Loyalty) และแกนแทรองของจรยธรรมบชโด(Associated Virtues) 3 ประการคอ (8) กตญ�ตอบรรพชน (Filial Piety) (9) ภมปญญา (Wisdom) (10) ดแลผสงอาย (Care for aged) (Inazo Nitobe 2004 P.34) แกนแทของจรยธรรมบชโดเหลาน .มกบความสมพนธ 5 ประเภท ระหวาง เพ�อนกบเพ�อน พ�กบนอง สามกบภรรยา พอกบลกและเจานายกบลกนองซ�งเปนความสมพนธท�ซามไรยดถอมา ยดหลกความยตธรรม ความจรงใจ ความซ�อสตยสจรต และการควบคมตนเอง ในจานวนน .ความยตธรรมถอเปนหลกการสาคญหน�งของซามไรและเช�อวาความจรงใจและความซ�อสตยทาใหชวตมคณคา ในภาษาญ�ป นมคาพดแสดงความเกรงใจและความซ�อสตยของซามไรวา "Bushi no ichibun" (pride of Samurai) หมายถงความเช�อใจและความจรงใจของนกรบ ซามไรจงมสจจะวาจาเปนศกด�ศรแหงตน ควบคมตวเองไมออนไหว ไมแสดงอาการไมวาเจบหรอยนด ไมบนไมรองไห สงบน�งท .งการกระทาและจตใจ ยทธจรยาเหลาน .ชวยสรางคนญ�ป นใหเปนคนทาประโยชนใหแกชาตและพระมหาจกรพรรดของตนแมคนญ�ป นจะประสบปญหาใด ๆ สงอทธพลตอรปแบบวฒนธรรมของประเทศญ�ป นโดยรวมจนถงปจจบน

บชโดยงดารงอยในสงคมญ�ป น แมในระหวางสงครามโลกคร .งท� 2 นกบนหนวยกามกาเซะ(ลมแหงเทวะ) สามารถสละชวตเพ�อแผนดนเกดได แมหลงจากสงครามโลกคร .งท� 2 กองทพญ�ป นจะถกสลายไป แตเกดเปนนกรบรนใหมท�เรยกวา นกธรกจ ท�ยดถอบชโดและทางานใหบรษทอยางจงรกภกด ซามไรพนธใหมอทศตนและเวลาใหแกองคกรย�งกวาครอบครวของตน แมแตผคนในชมชนสงคมทองถ�น ฝายปกครองทองถ�นหรอผ นาทองถ�นยดถอบชโดและปฏบตงานใหชมชนทองถ�นอยางจงรกภกด ซามไรพนธใหมเหลาน .อทศตนและเวลาใหแกองคการท�ตนอยอยางเตมท� ตวอยางหน�งท�มอยท�วไปในประเทศญ�ป นของผ นาทองถ�นท�มจตวญาณบชโดฝงลกอยในจตใจ ผ เขยนมโอกาสทาหนาท�ลามภาษาญ�ป นจงหวดโออตะเกาะควชประเทศญ�ป นกบคณะศกษาดงานในโครงการศกษาดงานชมชน“โออตะ”ณ ประเทศญ�ป นในปพศ.2551 ภายใตโครงการพฒนาการเกษตรตามแนวทฤษฎใหม โดยยดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (กจกรรมศนยเครอขายปราชญชาวบานและศนยเรยนร

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

15151515 / 22222222

เศรษฐกจพอเพยงชมชน)ของสานกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ มโอกาสไดใกลชดกบ ผ นาทองถ�นท�มความเปนบชโดอยางเชน Morihiko Hiramatsu

Shoji Mr.Kimoto ผ อานวยการสานกงาน International Oita One Village One Product Exchange, Japan กลาวถง Morihiko Hiramatsu วาไดรบเลอกเปนผวาราชการของจงหวดโออตะอยทางตะวนตกของเกาะควชในป 1979 จงหวดน .มพ .นท�สวนใหญเปนภเขาและท�ราบสงและกวาง มช�อเสยงดานน .าพรอน(Onsen) Morihiko Hiramatsu สามารถสรางใหเกดการเพ�มรายไดเพ�มรายไดและเกดความรสกภาคภมใจในทองถ�นตนเองแกประชาชนในจงหวดโออตะ ดวยความเปนผ นาท�รกทองถ�น ยอมสละเพ�อสวนรวม(http://www.apecovop.org/ebs01-1.asp?todir=15) หลงจาก Morihiko Hiramatsu พนจากตาแหนงผราชการจงหวดโออตะ เขารบตาแหนงประธานกรรมการสงเสรมการแลกเปล5ยนนานาชาต หน5งหมบานหน5งผลตภณฑ (One Village One Product : OVOP) เขาไดกลาวถงแนวคดการพฒนาสนคา OVOP เพ5อทองถ5นของเขาวามาจากแนวคดเศรษฐกจพอเพยง และการพฒนาธรกจชมชนของโออตะ ประกอบดวยแนวคดเพ5อการเปล5ยนจากสงคมท5มงรายไดประชาชาต (GNP) เปนหลก ไปสสงคมท5มงความพงพอใจมวลรวมประชาชาต (GNS) เปนหลก โดยมเปาหมาย เพ5อใหคนในชนบทมรายไดดข Rน และพฒนาทองถ5นใหมความภาคภมใจในตนเอง และแนวคดเพ5อการผสมผสานระหวางการพฒนาทองถ5นจากภายนอก เชน การลงทนจากตางประเทศ และการพฒนาจากภายในทองถ5น เชน ทรพยากร วฒนธรรมและภมปญญาของทองถ5น เพ5อปรบปรงมาตรฐานความเปนอยของชมชน Morihiko Hiramatsu กาหนดหลกปรชญา OVOP ประกอบดวย (1) คดระดบโลกแตทาระดบทองถ5น (Think Globally, Act Locally) หมายถงผลตสนคาท5คง กล5น ส และวฒนธรรมของทองถ5น ท5สามารถเขาถงรสนยมของผบรโภคไดท5วประเทศและท5วโลก (2) เปนอสระ พ5งพาตนเอง และคดอยางสรางสรรค (Self-reliance and Creativity) กจกรรมตาง ๆ ตองมาจากความตองการของคนในทองถ5นโดยตรง โดยหนวยงานของรฐมหนาท5เพยงใหการสนบสนนเทคโนโลยและการตลาดเทาน Rน (3) การพฒนาทรพยากรมนษย (Human Resource Development)

ความเปนผ นาทองถ5นท5เตมเป5 ยมไปดวยความเปนบชโดของ Morihiko Hiramatsuแสดงออกมาจากความพยายามในการทมเทอยางเตมท5ในการพฒนาจงหวดโออตะใหพฒนาท Rงมตดานสงคมและมตดานเศรษฐกจ สรางท Rงจตสานกความเปนกลม รวมรงรวมใจและรายไดของทองถ5นโดยผานการอบรมสชมชน เขาจดต Rงโรงเรยนภาคค5า ฝกอบรมผ ทางานตอนกลางวนในเขต โออตะซ5งม 12 โซน ๆ ละ 1 แหง ผ เขารบการฝกอบรมมท Rงเกษตรกร แมบาน เจาหนาท5สหกรณ คร และ

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

16161616 / 22222222

ขาราชการ ไมมตารา แตเปนการเชญผประสบความสาเรจมาบรรยาย หลกสตร 2 ป นอกจากน Rยงมโรงเรยนสอนเฉพาะทาง เชน สอนดานการเกษตร การปศสตว การคา และการทองเท5ยว เปนตน กลมแมบานเกษตรในภมภาค จะมบทบาทสาคญในการแปรรป การเปดรานจาหนาย รวมท Rงการวจยผบรโภค เพ5อการพฒนาผลตภณฑโดยยดหลกการ ผลตในพ Rนท5 บรโภคในพ Rนท5 เพ5อส5งแวดลอมและสขภาพท5ด

3.5 กระบวนการเรยนร (civic learning) เปนกระบวนการเรยนรจากการทางานรวมกน ลกษณะของการเรยนรจะตองมคณคา

ตอการสรางสรรคความเปนชมชน น�นคอ การเรยนรรวมกบคนอ�น สนองตอบตอความสนใจรวมกนหรอตอการแกไขปญหาของชมชน กระบวนการเรยนรน .จะยงนาไปสการเปล�ยนแปลงของ mind-sets ข .นเร�อย ๆ อกดวย และเม�อมองถงวถชวตสาธารณะทเขมแขงของชมชนทองถ�นญ�ป นแลว ผ เขยนพบวา ชมชนทองถ�นญ�ป นมวถแหงการปฏบตท�เขมแขงมาก ซ�งเกดข .นจากการจดกระบวนการเรยนรอยางเปนระบบ ประกอบกบชาวญ�ป นเปนกลมชนท�สนใจและรกในการอานอยตลอดเวลา โดยเหนไดจากเวลาข .นรถไฟฟา (เชนสายยามาโนเทะในกรงโตเกยว) หรอรถไฟใตดน ชาวญ�ป นท�เดนทางไปมา แมตองยนเกาะราวภายในตรถไฟเน�องจากท�น�งเตมกตาม มอของพวกเขาท�วางจะถอหนงสออานดวยความต .งใจตลอดการเดนทาง

ยคของการรณรงค “ยทธศาสตรการพฒนาเมอง(Machidukuri)”ของประเทศญ�ป น มความเช�ออยวาปญหาหรอประเดนสภาพแวดลอมในการดารงชวตในทองถ�น ไมมใครท�จะเขาใจและรบรไดมากกวาผคนในชมชนทองถ�นน .นๆอยางแนนอน เน�องจากเปนผ มสวนไดสวนเสยโดยตรงกบพ .นท�น .นๆ ซ�งหมายความวายทธศาสตรการพฒนาเมอง(Machidukuri)น .นตองมแนวคดของการเขามสวนรวมของผคนในชมชนน .นๆ คานงถงการปรบปรง การจดเตรยมเพ�อสภาพแวดลอมท�ใกลเคยงกบความเปนอยมากท�สด เปนการปฏบตจรงท�นาไปสการยกระดบการยนหยดดวยตนเองและยดชมชนทองถ�นของพวกเขาเปนแกนหลกสาคญ(Susumu Kurasawa and other 2004 P.57)

เชอร� อาร อลสเตนในปคศ. 1969 เขยนบทความเร�อง “A Ladder of Citizen Participation” เขาไดแบงแยกระดบการกาหนดนโยบายของชมชนทองถ�นออกเปน 8 ระดบดงตารางภาพตอไปน . (Sherry R. Arnstein 1969 P.217)

แผนภาพท� 2 ระดบการเขารวมของคนในชมชนตามแนวคดของ Sherry R. Arnstein

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

17171717 / 22222222

การดแลตนเอง Citizen control เสรมสรางพลงอานาจ ระดบของสทธอานาจประชาชน Delegated power Degrees of citizen power การเปนหนสวน Partnership การปลอบใจ Placation การปรกษาหารอ ระดบของรปแบบการมสวนรวม Consultation Degrees of tokenism การใหขอมล Informing การรกษาพยาบาล Therapy การไมเขามสวนรวม การจดการ Nonparticipation Manipulation ท�มา Sherry R. Arnstein “A Ladder of Citizen Participation” 1969, AIP JOURNAL July 1969 P.217

จากภาพจะเหนวา การรกษาพยาบาลและการจดการจะอยในระดบของการไมเขามสวนรวมของประชาชน และการปลอบใจ การปรกษาหารอ และการใหขอมลเทาน .นท�อยในระดบการรปแบบการเขามสวนรวม และสดทาย การดแลตนเอง การเสรมสรางพลงอานาจ และการเปนหนสวนจะอยในระดบของสทธอานาจประชาชน ในความเปนจรงแลวประเทศญ�ป น ระดบการเขามสวนรวมเปนการปฎบตเพ�อพธกรรมเปนการแสดงความคดเหนเทาน .น จะไมสามารถดาเนนกจกรรมใดๆไดเลยหากปราศจากการมอบอานาจและสทธในการเขามสวนรวมเพ�อการกาหนดนโยบายท�เก�ยวของรวมกน ดงน .น ในมมมองของนกคดชาวญ�ป น อากระ ทามระ ไดแบงระดบการเขามสวนรวมของชมชนทองถ�นเปน 9 ระดบดงน . (1) ความสนใจ (2) ความร (3) นาเสนอความคดเหน (4) ความ

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

18181818 / 22222222

คดเหนและการตอบสนอง (5) การประชมพจารณาแนวทางนาเสนอ (6) การอภปรายในกลมประชาชน (7) การนาเสนอแผนจากประชาชน (8) การจดการจากประชาชน (9) การบรหารจากประชาชน โดยเร�มตนจากการสรางใหเกดความสนใจ จากน .นรบขอมลขาวสาร ออกเสยงแสดงความคดเหน ยกระดบจตสานกพรอมท .งการเขารวมประชมพจารณาอยางเปนระบบ นาไปสการเขารวมกนตดสนใจกาหนดแผนและกาหนดนโยบายโดยประชาชน กอนการเร�มดาเนนการ นอกจากน . อากระ ทามระยงนาเสนอกระบวนการท�จาเปนเพ�อการสรางนโยบาย โดยแบงออกเปน 7 ข .นตอนคอ (1) การคนพบหวขอ (2) การพจารณานโยบาย (3) การนาเสนอแนวทางนโยบาย (4) ปรบแตงและพจารณาแนวทางนโยบาย (5) กาหนดแนวทางนโยบาย (6) ดาเนนการตามนโยบาย (7) บรหารควบคม หากการเขารวมในระดบของการนาเสนอแนวทางนโยบายข .นตอนท� (3) เกดข .นจรง อนดบแรกการปฏบตรวมกนระหวางภาครฐและภาคประชาชนจะเปนไปไดอยางแนนอน กลาวคอเขาเหนวาการเขามสวนรวมในสวนกอนหนาน .เปนส�งสาคญ ดงน .น ยทธศาสตรการพฒนาเมอง (Machidukuri) ของประเทศญ�ป นท�ผานมา ประชาชนในทองถ�นจะเขามสวนรวมต .งแตกระบวนการตนๆ และจาเปนตองกระจายอานาจและสทธในการตดสนใจใหแกประชาชนในทองถ�นน .นๆอยางเตมท� (Akira Tamura 2003 หนา 127-128)

ยทธศาสตรการพฒนาเมองจาเปนตองมกระบวนสรางความรของชมชน อากระ ทามระ กลาววาประชาชนจะยนหยดไดดวยตนเองจาเปนตองใหการศกษาต .งแตวยเดก (Akira Tamura 2003 หนา 131) ดงคาพงเพยโบราณของชาวญ�ป นท�อยในจตสานกของชาวญ�ป นมาต .งแตอดตวา “แมหนท�มความเยนเพยงใด หากไดน�งทบนานถงสามปกสามารถทาใหหนน .นอนข .นไดแนนอน” (Ishi no ue nimo sannen) และ “เรยนรส�งใหมตองเร�มจากเรยนรส�งเกาใหเขาใจอยางถองแท” (Onko-Chishin) คาพงเพยโบราณของญ�ป นเหลาน .แสดงใหถงเหนวาจตสานกของชาวญ�ป นท�คดเสมอวากระบวนการสรางความรในชมชนตองอาศยความอดทน ใชเวลาสรางสมความร ต .งแตวยเดกและตองเรยนรต .งแคความรพ .นฐานใหเขาใจอยางถองแทกอนการเรยนรส�งใหมเพ�อการพฒนาท�ดกวา (Yoshikazu Ikeda 1995, P. 192) แนวคดขางตนสอดคลองกบซซม คราซาวะ เขากลาววาการปฎบตจรงจงในเร�อง ยทธศาสตรการพฒนาเมอง(Machidukuri)ของสงคมญ�ป น มประชาชนในทองถ�นเขารวมสนบสนน ซ�งหมายถง”ยทธศาสตรการพฒนาคน(Hitodukuri)”เปนส�งจาเปนท�ตองทาควบคไปดวย ยทธศาสตรการพฒนาคน(Hitodukuri)เปนหวขอท�มความสาคญไมเพยงเฉพาะประชาชนในทองถ�นเทาน .น แตรวมไปถงการปฏรปจตสานกของเจาหนาในหนวยราชการทองถ�นและผ นาทองถ�นดวย ชาวญ�ป นมกกลาวเสมอวา “ยทธศาสตรการพฒนาเมองคอยทธศาสตรการพฒนาคน” ฉะน .นในประเทศญ�ป นการ

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

19191919 / 22222222

พฒนาเมองจะครอบคลมถงการฝกอบรมใหการศกษาตอทรพยากรมนษย เพ�อการดาเนนการพฒนาเมองไดอยางจรงจง กลาวคอมความจาเปนท�ตองใหความสาคญตอการศกษาแก คนท�พฒนาเมองของทองถ�นน .นๆ (Susumu Kurasawa and other 2004 P. 61)

ในประเทศญ�ป น แนวคดการพฒนาคนเพ�อการพฒนาเมอง ทาใหทองถ�นตางๆจาเปนตองเปดโรงเรยนพฒนาเมอง หลกสตรพฒนาเพ�อประชาชน เวรคชอปพฒนาเมอง เปนตน แตละทองถ�นจะดาเนนการในรปแบท�หลากหลายแตกตางและไดรบความสาเรจเปนสวนใหญ การดาเนนการน .ไมเพยงเฉพาะกบกลมKey Personในทองถ�นเทjาน .น แตครอบคลมไปถงหลกสตรการฝกอบรมและเวรคชอปเพ�อสรางแนวคดการพฒนาเมองใหแกเยาวชนต .งแตวยเดกและผพการในทองถ�น กลายเปนลกษณะพเศษท�จะเหนไดท�วไปในทองถ�นญ�ป น กระจายโอกาสการเรยนร การเขามสวนรวมในรปแบบของโรงเรยนพฒนาเมอง ตวอยางหน�งท�ซซม คราซาวะกลาวอางองถงคอเมองยามาโต จงหวดคานางาวะ ประเทศญ�ป น มการกอต .งโรงเรยนสรางเมองยามาโตเพ�อวตถประสงคในการใหการศกษาตอ Key Person ของการพฒนาเมอง และสรางคาขวญวา “เมองของพวกเราตองพฒนาดวยมอของพวกเราเอง” กลายเปนคาขวญหลกท�ประชาชนในทองถ�นเมองยามาโตยดถอ และใหการศกษาพฒนาทรพยากรมนษยเพ�อการพฒนาเมองอยางจรงจง ปจจบนโรงเรยนพฒนาเมองของเมองยามาโต จงหวดคานางาวะมหลกสตรท�เปดสอน 3 หลกสตร คอ “หลกสตรพ .นฐานการพฒนาเมอง” “หลกสตรผ ชานาญการระดบกลางเพ�อการพฒนาเมอง” และ “หลกสตรผ ชานาญการระดบสงเพ�อการพฒนาเมอง” ปคศ.1997 เร�มรบนกศกษาหลกสตรพ .นฐานพฒนาเมอง และหลงจากน .นรบสมครเพ�มทกปการศกษา ถงรนท� 3 มนกศกษาเกอบ 100 คนท�เขารวมอบรมในหลกสตร ทรพยากรมนษยท�จบการศกษาจากหลกสตรน .จะออกมาเปนบคคลากรสาคญเขาสกระบวนการพฒนาเมองอยางเปนระบบ ออกไปสรางกลมวจยตางๆท�เก�ยวของกบปญหาการพฒนาเมองในมตตางๆ เขาไปเปนคณะกรรมการพจารณายทธศาสตรพฒนาเมองและอ�นๆ ประเทศญ�ป นทมเทอยางเตมท�ในการพฒนาคนเพ�อการพฒนาเมองอยางแทจรง (Susumu Kurasawa and other 2004 P. 62) และน�กคงเปนอกหน�งปจจยหลกท�ทาใหชมชนในประเทศญ�ป นเกดความเขมแขงสามารถพฒนาชมชนทองถ�นสความม�งค�งและม�นคงดวยความรวมมอของผคนในทองถ�นอยางท�เหนในปจจบน จนกลายเปนตนแบบของการพฒนาทองถ�นท�ทกประเทศใหความสนใจ 4.บทสรป การพฒนาเพ�อความเจรญกาวหนาและสรางชมชนเขมแขงในทองถ�นรวมท .งพฒนาสการปกครองทองถ�นท�เปนเลศจาเปนตองมบทเรยนจากประเทศท�พฒนาแลว ประเทศหน�งท�

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

20202020 / 22222222

ไดรบการยอมรบอยางกวางขวางจากท�วโลกวามรปแบบการบรหารจดการทองถ�นท�ไดรบความสาเรจอยางมากประเทศหน�งคอประเทศญ�ป น โดยมตดานโครงสรางการบรหารราชการแผนดนของประเทศญ�ป นท�เกดจากรฐธรรมนญฉบบ ค.ศ.1947 จะแตกตางจากประเทศไทย กลาวคอประเทศญ�ป นแบงโครงสรางออกเปน 2 สวนในขณะท�ประเทศไทยแบงเปน 3 สวน และมตดานการบรหารราชการ ประเทศญ�ป นมการบรหารราชการสวนกลางท�ไมมอานาจปกครองหรอส�งการบรหารราชการสวนทองถ�นไดเลย แตมตท�สอดคลองกบประเทศไทยคอมตดานนโยบายท�ใหความสาคญกบการกระจายอานาจสทองถ�นเชนเดยวกน แตรปแบบการปกครองทองถ�นท�สรางความเจรญกาวหนาของทองถ�นท�สาเรจในประเทศหน�งอาจจะไมสามารถเลยนแบบจนไดรบความสาเรจไดในอกประเทศหน�ง สาเหตเน�องจากสงคมมพ .นฐานและขอจากดทางวฒนธรรมและสภาพแวดลอมท�แตกตางกน ซ�งอาจกลาว ไดอกนยหน�งวา ความสาเรจของการพฒนาน .นเกดข .นจากปจจยของมตดานอ�นๆท�มใชมตดานโครงสราง ดานการยรหารหรอดานนโยบายเทาน .น เชนมตดานวฒนธรรม ฉะน .นในการศกษาบทเรยนชมชนเขมแขงของประเทศญ�ป นจงควรศกษาถงมตดานวฒนธรรมของชาวญ�ป นประกอบควบคไปดวย ซ�งลกษณะจาเพาะของชาวญ�ป นท�มลกษณะคอ การใหความสาคญกบความสมพนธตางระดบ เชนรนพ�กบรนนอง การเคารพตอความคดและความรสกของฝายตรงขามเสมอ การเคารพและรกษาธรรมชาตโดยสรางสมดลระหวางมนษยกบธรรมชาต ลกษณะจาเพาะของชาวญ�ป นเหลาน .มาจากวฒนธรรมท�สบทอดมาต .งแตอดตสงเปนมรดกสคนรนหลง สรางเปนชมชนเขมแขงของชาวญ�ป นในปจจบน

องคประกอบอนจาเปนของชมชนเขมแขงของปะเทศญ�ป นในมตดานวฒนธรรมประกอบไปดวยมตดานวฒนธรรมท�สรางแนวคดหรอจตใจท�มงม�น (mind-sets of mentalities) มตวฒนธรรมท�สรางความสมพนธเชงสาธารณะ (public relationship) มตทางวฒนธรรมท�สรางโครงสรางพ .นฐานสาธารณะ(civic infrastructure) มตดานวฒนธรรมท�สรางวถแหงการปฏบต (practices) และมตดานวฒนธรรมท�สรางกระบวนการเรยนร (civic learning) โดย แนวคดหรอจตใจท�มงม�นในประเทศญ�ป นเกดข .นจากการมสงคมอยรวมเปนกลม สรางใหเกดจตสานกสาธารณะรวมตวเปนกลมท�ชาวญ�ป นเรยกอยางเปนทางการ ”Shudan Ishiki (จตสานกความเปนกลม)” ความสมพนธเชงสาธารณะในประเทศญ�ป นเกดข .นจากชาวญ�ป นมลกษณะเฉพาะตวในเร�องแนวคด “คนภายใน (Naka) กบ คนภายนอก (Soto)” โครงสรางพ .นฐานสาธารณะในประเทศญ�ป นเกดข .นจากโครงสรางพ .นฐานของการดารงชวตท�มาจากพ .นฐานทางศาสนาโดยเฉพาะอยางลทธขงจ .อท�นามาใชสรางจตสานกใหแกชาวญ�ป น วถแหงการปฏบตในประเทศญ�ป นเกดข .นจากวถ บชโด (วถแหงนกรบ)ในสงคมนกรบซามไร

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

21212121 / 22222222

ของญ�ป นโบราณสงตอเปนมรดกสคนรนหลง และกระบวนการเรยนรในประเทศญ�ป นเกดข .นจากการจดกระบวนการเรยนรอยางเปนระบบ ประกอบกบชาวญ�ป นเปนกลมชนท�สนใจและรกในการอานอยตลอดเวลา

มตดานวฒนธรรมเหลาน .เปนปจจยหลกท�ทาใหชมชนในประเทศญ�ป นเกดความเขมแขงสามารถพฒนาชมชนทองถ�นสความม�งค�งและม�นคงดวยความรวมมอของผคนในทองถ�น จนกลายเปนตนแบบของการพฒนาทองถ�นท�ทกประเทศใหความสนใจ

บรรณานกรม 1. กาจร สนพงษศร “ประวตศาสตรศลปะญ�ป น” สนพ.แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย 2551 2. กองศกษาและเผยแพรการพฒนา “ขาวการพฒนา” สนง.คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ปท� 18 ฉบบท� 2 , กมภาพนธ 2544 3. กรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย JICA “โครงการวจยรวมกนระหวางไทยและญ�ป นเร�องการ

เสรมสรางสมรรถนะขององคการปกครองทองถ�น Thailand Japan Joint Research Project on Capacity Buiding of Thai Local Authorities” กรมการปกครองกระทรวงมหาดไทย JICA สงหาคม 2545 จาก http://www.ryt9.com/s/nesd/236532)

4. แบบรายงานการศกษา ฝกอบรม ดงาน ประชม/สมมนา ปฏบตการวจยและการไปปฏบตงานในองคการระหวางประเทศ หลกสตร โครงการศกษาดงานชมชน “โออตะ” ณ ประเทศญ�ป น ระหวางวนท� 19-24 กนยายน 2551 ภายใตโครงการ โครงการพฒนาการเกษตรตามแนวทฤษฎใหม โดยยดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (กจกรรมศนยเครอขายปราชญชาวบานและศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงชมชน) ของหนวยงาน สานกงานปลดกระทรวงเกษตรและสหกรณ จากwww.moac.go.th/builder/atsapd/images/japan%20web.doc

5. ประเวศ วะส “สรางความเขมแขงของชมชน: ชมชนคอจดยทธศาสตรชาต” เอกสารประกอบสมมนา 22 เมษายน 2010

6. นครนทร เมฆไตรรตน “ทศทางการปกครองทองถ�นของไทยและตางประเทศเปรยบเทยบ” สานกพมพวญ�ชน 2546

7. เสฐยร พนธรงษ. “บชโด” พมพคร .งท� 4. กรงเทพฯ : สานกพมพทางชางเผอก, 2535 8. ยพา คลงสวรรณ “ญ�ป นสรางชาตดวยความรกและภกด”มตชน 2547 9. Akira Tamura “Local Government : Introduction” Iwanami Press, 2003 10. David Mathews ”Is There a Public for Public Schools” KetteringFoundation Press 1996

ดร.ถาวร งามตระกลชล

บทความวชาการ

22222222 / 22222222

11. Dennies E. Poplin “Communities: A Survey of Theories and Methods of Research” Macmillanpub Co. Inc, Newyork 1979

12. Edwin O. Raischauer “The Japanese” Beknap Pressm Masachusetts,1977 13. Gopal Bhargava”What is behind Japan’s success” Business Line (Internet Edition),

Financial Daily, The Hindu Group of publications.2001 http://www.hinduonnet.combusinessline/2001/01/04/stories.04042gt.htm

14. Hisae Nishoka “Local Governance: 1 Day 10 Minutes” Toseishinpo Press. 2004 15. Ichiro Tsuruoka “Nippon : The land and Its People” Gakuseisha Press, 2002 16. Inazo Nitobe “Bushido” Mikasashobo Press 2004 17. Roger J. Davies and Osamu Ikeno “The Japanese mind: understanding contemporary

Japanese culture” Tuttle Publishing, Tokyo, 2002 18. Susumu Kurasawa and Susumu Saito “Local Government Policy Vol.2 : Municipality,

Residents, Community” School of Graduate Studies, the University of the Air (Japan), 2004

19. Sherry R. Arnstein “A Ladder of Citizen Participation” AIP JOURNAL July 1969 20. Yoko Hasenaga “Social Model for Japanese Language” UCLA Berkeley.20/6/2010

http://socretes.berkeley.edu/-hasegawa/Social_Models/SocialModel.html 21. Yoshikazu Ikeda “Japan at a Glance”Kodansha.1997