17

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยเพอศกษารปแบบความสมพนธโครงสรางเชงเสนของทมคณภาพท

สงผลตอประสทธผลโรงเรยนประถมศกษา ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สงกดส านกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานในครงน ผวจยไดท าการศกษาวเคราะห หลกการ

แนวคดทฤษฎและหลกการตางๆ ทเกยวของกบทมคณภาพ และประสทธผลของโรงเรยน

จากเอกสารและงานวจยทเกยวของ โดยจ าแนกออกเปน 2 ลกษณะ คอ (1) ลกษณะ

พรรณนา (Descriptive) ทมงอธบายลกษณะ องคประกอบ กระบวนการท างานของทม

คณภาพ และประสทธผลของโรงเรยน และ (2) ลกษณะเหตและผล (Cause and Effect)

ทอธบายถงปจจยเชงสาเหตขององคประกอบของทมคณภาพทสงผลตอประสทธผล

โรงเรยนประถมศกษา ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สงกดส านกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน เปนการศกษาวจยและสงเคราะหเชงทฤษฎ ซงผวจยไดน าเสนอ

การศกษาวเคราะหในบทท 2 ตามล าดบ ดงน

1. ประสทธผลของโรงเรยน

1.1 แนวคดทฤษฎ และความหมายของประสทธผลโรงเรยน

1.2 องคประกอบ และนยามเชงปฏบตการประสทธผลของโรงเรยน

2. แนวคดทฤษฎเกยวกบทมคณภาพ

2.1 แนวคดทฤษฎของการท างานเปนทม

2.2 นยามเชงปฏบตการของทมคณภาพ

2.3 นยามเชงปฏบตการขององคประกอบของทมคณภาพ

2.4 การวเคราะหองคประกอบของทมคณภาพทสงผลตอประสทธผล

ของโรงเรยนประถมศกษา

3. การสงเคราะหกรอบแนวคดการวจย

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

18

ประสทธผลของโรงเรยน (School Effectiveness)

1. แนวคด ทฤษฏ และความหมายของประสทธผลของโรงเรยน

1.1 ความหมายประสทธผล

ค าวา ประสทธผล (Effectiveness) ความหมายตามพจนานกรมฉบบ

ราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2542 หมายถงผลส าเรจ ผลทเกดขน สวนประสทธภาพ

(Efficiency) หมายถง ความสามารถทท าใหเกดผลในการงาน และพจนานกรมของ

เมอรเรยม-เวบสเตอร (Merriam-Webster, 2006, อางถงใน สมฤทธ กางเพง, 2551,

หนา 11) ใหความหมายวา ประสทธผลเปนผลทเกดขนจากการตดสนใจ จากความมนใจ

หรอความตองการ ความพรอม ความโนมนาวทท าใหเกดการด าเนนการขน สงทเกดขน

จรง ตลอดจนการมองเหนสงทเกดขน โดยมมตในเรองของเวลาเขามาเกยวของ ค าวา

ประสทธผลมความหมายใกลเคยงกบค าวาประสทธภาพ ซงหมายถง (1) คณภาพหรอ

ระดบสมรรถภาพ (2) ประสทธผลของการด าเนนการทวเคราะหเปรยบเทยบระหวาง

ผลผลตกบตนทนผลผลต (พลงงาน เวลา เงน ฯลฯ) และ (3) อตราสวนการใชพลงงาน

เพอใหระบบขบเคลอนไดอยางคมคาตลอดจนหมายถงชดของประสทธภาพเองกได

วโรจน สารรตนะ (2542, หนา 12) กไดใหความหมายของประสทธผลวา หมายถง

องคประกอบการปฏบตงานทส าคญไว 2 ประการ คอ ความมประสทธภาพและความม

ประสทธผล โดยความมประสทธภาพ หมายถง ความสามารถในการใชทรพยากรใน

กระบวนการเปลยนแปลงเพอใหบรรลจดหมายขององคการไดด สวนความมประสทธผล

หมายถง ความสามารถในการก าหนดจดหมายขององคการไดอยางเหมาะสมถกทศทาง

และท าใหบรรลผลได Hoy & Miskel (1991, p. 373) ไดกลาวใหความหมายและขอสรป

ประสทธผลของโรงเรยนไวอยางนาสนใจวา หมายถง ผลสมฤทธทางวชาการหรอความ

พงพอใจในการท างานหรอขวญของสมาชกโรงเรยนในระดบด โดยไดสรปวาประสทธผล

ของโรงเรยน สามารถพจารณาไดจากตวบงช 4 ประการ คอ (1) ความสามารถในการผลต

นกเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยน (2) การมทศนคตทางบวกของนกเรยน

(3) ความสามารถในการปรบตวใหเขากบสงแวดลอม และ (4) ความสามารถของการ

แกปญหาภายในโรงเรยน ซงสอดคลองกบ วาโร เพงสวสด (2549, หนา 47) ไดสรป

ความหมาย ประสทธผลของโรงเรยน หมายถง ผลส าเรจทเกดจากผบรหารและครใน

โรงเรยนทท างานรวมกน จนสามารถท าใหนกเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนสง

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

19

สามารถพฒนานกเรยนใหมเจตคตทางบวก สามารถในการปรบตวของโรงเรยนเขากบ

สงแวดลอมความสามารถในการแกปญหาในโรงเรยน การพฒนาบคลากร ความสามคค

ของบคลากรความพงพอใจในงานของบคลากร และบรรยากาศและสงแวดลอมของ

โรงเรยน

ในการบรหารจดการนน ผน าองคการยอมตองการเหนประสทธผลของการ

ด าเนนงานมากกวาสงใดๆ การทบคลากร หรอผปฏบตงานประสบความส าเรจในการ

ด าเนนงาน โดยทสามารถใชทรพยากรทมอยใหเกดประโยชนสงสดหรอใชทรพยากรอยางม

คณภาพคมคามากทสด จงเปนสงทผน าองคการ หรอผบรหารตองการทจะเหน

ประสทธภาพเกดขน ซงในการปฏบตงานดวยประสทธผลกบประสทธภาพควรมความ

สมดลกนเพราะหากมงเนนประสทธผลมากเกนไปยอมท าใหประสทธภาพเกดปญหา

ดานการจดสรรทรพยากรขนได ในขณะเดยวกนหากมงเนนประสทธภาพมากเกนไป

กอาจท าใหประสทธผลของการท างานต าลง ดงนนประสทธผลจงเกยวของกบ

ความสามารถในการเลอกเปาหมายทเหมาะสม และความสามารถในการด าเนนงานนนๆ

ใหบรรลเปาหมาย แตอยางไรกตามเปนทยอมรบกนอยางกวางขวางวาประสทธผลนน

เปนสงตดสนในขนสดทายวาการบรหารหนวยงานหรองคการประสบความส าเรจมากนอย

หรอไมเพยงใด

จากความหมายดงกลาวจงสรปไดวาประสทธผล หมายถง ขดความสามารถใน

การบรรลความส าเรจตามเปาหมาย และเปนสงตดสนใจขนสดทายวาการบรหาร

หนวยงานหรอองคการประสบความส าเรจมากนอยหรอไมเพยงใด

1.2 ประสทธผลของโรงเรยน

โรงเรยนเปนสถาบนทางสงคมทท าหนาทจดการศกษาใหกบประชาชนใน

ชมชนตามกรอบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 10 ระบวาการจด

การศกษาตองจดใหบคคลมสทธและโอกาสเสมอกนในการรบการศกษาขนพนฐานไมนอย

กวาสบสองปทรฐตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพโดยไมเกบคาใชจาย ความหมายตาม

นยนโรงเรยนจะตองจดการศกษาใหทวถงและมคณภาพ จงมค าถามออกมามากมายวา

โรงเรยนจะจดการศกษาอยางไรใหผลผลตทเกดจากกระบวนการจดการศกษามคณภาพ

และมประสทธภาพและหนงในหลายๆ ค าตอบคอ ผบรหารจะตองด าเนนการ 2 ประการ

คอ (1) แสดงบทบาทและหนาทในการบรหาร (Management Functions) (2) แสวงหา

ทรพยากรทใชในการบรหาร (Management Resources) ส าหรบทรพยากรการบรหารหรอ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

20

ปจจยน าเขาทส าคญ ไดแก คน แรงงาน เงน วสด อปกรณ ทดนสงกอสราง ผบรหาร

จะตองใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ โดยใชทรพยากรทมอยอยางจ ากด ใหเกด

ประโยชนสงสด ขจดความสนเปลองสญเปลาดวยการวางแผนทเปนกระบวนการตอเนอง

ทงระบบ เพอความมประสทธผลของโรงเรยนใหสามารถปรบตวเขากบสภาพแวดลอม

สามารถด าเนนกจกรรมใหบรรลเปาหมายทก าหนดไวได โดยใชทรพยากรทมอยอยาง

จ ากดใหเกดประโยชนสงสดดวยการบรณาการ เพอความอยรอด และธ ารงรกษาแบบแผน

ทดขององคการไดตลอดไป ซงตองค านงถงปจจยทสงผลตอการบรหารจดการโรงเรยน

ดงน

1.2.1 ลกษณะของนโยบายการบรหารและการปฏบต

1) การจดสรรงบประมาณเพยงพอตอการด าเนนการพฒนาคณภาพ

การศกษา

2) บคลากรทมความรความสามารถและมเจตคตทดตอวชาชพ

3) นโยบายของโรงเรยนมการตอบสนองตอปญหาคณภาพการศกษา

และความตองการของผเกยวของ

1.2.2 ลกษณะของสภาพแวดลอม

1) การพฒนาบรรทดฐานการด าเนนงานโดยมงผเรยนเปนส าคญ

2) การสงเสรมใหม ความมงมนปฏบตงานสความส าเรจของบคลากร

ทกฝาย การมแรงกระตนและผลกดนใหเกด การปรบปรงพฒนาอยเสมอ

3) ผบรหารมการเปดโอกาสใหมความอสระในงานทรบผดชอบ

อยางเหมาะสม

1.2.3 ลกษณะของบคลากร

1) การมความมงมนจรงจงตอความส าเรจตามเปาหมายของโรงเรยน

2) บคลากรไดรบรเปาหมายของโรงเรยนอยางถกตองและตรงกน

3) บคลากรไดรบรบทบาทหนาทและเปาหมายในงานทตนรบผดชอบ

1.2.4 ลกษณะขององคการ

1) มการจดการองคการโดยแบงฝายตางๆ ไดเหมาะสม

2) จดการแบงฝาย ตางๆ เปนฝายปฏบตการ ฝายสนบสนน และ

ฝายบรหารไดอยางสมพนธกน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

21

ประสทธผลของโรงเรยน (School Effectiveness) หรอ โรงเรยนทมประสทธผล

(Effectiveness School) นนมค าทมความหมายคลายคลงกน เชน โรงเรยนทประสบ

ความส าเรจ โรงเรยนคณภาพ โรงเรยนสมบรณแบบ โรงเรยนในฝน หรอโรงเรยนดศร

ต าบล และโรงเรยนรางวลพระราชทาน เปนตน จะเหนไดวามความหมายเชงบวกทงสน

ซงแสดงถงโรงเรยนทมการบรหารจดการอยางเปนระบบ หรออาจกลาวไดวาเปนโรงเรยน

ทมการปรบปรงพฒนาจนมความส าเรจเกดขนทกดานเปนทพงพอใจของผมสวนได

สวนเสย

หลกการ แนวคด และทฤษฎเกยวกบลกษณะประสทธผลของโรงเรยน จะเหน

วานกวชาการไดใหความสนใจมากขนในชวงป 1980 เปนตนมา โดยไดเสนอแนวคดไวอยาง

หลากหลาย ผวจยขอน าแนวคดและผลการวจยทเกยวของเพอน าไปสการก าหนดตวบงช

ประสทธผลของโรงเรยน ดงน

Sheerens & Bosker (1997 cited in Hoy & Miskel, 2005) ไดจดกลมของ

องคประกอบทแสดงถงประสทธผลของโรงเรยนจากการศกษาหลกการแนวคด ทฤษฎ

และงานวจยทเกยวของ พบวามลกษณะ ดงน (1) ความมภาวะผน า (2) หลกสตรมคณภาพ

เปดโอกาสในการเรยนร (3) การมงเนนความส าเรจ (4) มเวลาเพอการเรยนรสงสด

(5) มขอมลยอนกลบและการกระตนจงใจ (6) มบรรยากาศหองเรยนทด (7) มบรรยากาศ

โรงเรยนทด (8) การมสวนรวมของผปกครองและชมชน (9) มการสงเสรมการเรยนรแบบ

อสระ (10) มการประเมนผลทด (11) ความเปนอนหนงอนเดยวกนของบคลากร

(12) มโครงสรางการเรยนการสอนทด และ (13) มตวแบบการเรยนการสอนทใหมและ

ทนสมย

สวน Cheng (1996) ไดเสนอตวแบบประสทธผลของโรงเรยน ซงปรบปรงจาก

ตวแบบของ Cameron (1984) จ านวน 8 ตวแบบ ดงน

1. ตวแบบเปาหมาย ซงไดนยามประสทธผลของโรงเรยนวาเปนโรงเรยน

ทสามารถด าเนนการบรรลเปาหมายทก าหนดไวทกขอ เงอนไขของการประเมนอยท

โรงเรยนตองมเปาหมายของโรงเรยนทชดเจน และเปนทยอมรบของทกฝาย ซงในทาง

ปฏบตจรงอาจเกดความยงยากหากก าหนดเปาหมายไมชดเจน เพราะโรงเรยนหรอ

ผปกครองอาจก าหนดเปาหมายของโรงเรยนไมตรงกน เชน โรงเรยนเนนการพฒนา

คณธรรมจรยธรรมในขณะทผปกครองอาจจะตองการใหเนนผลสมฤทธทางการเรยน

เปนตน ดงนนโรงเรยนจงควรใหมการก าหนดวสยทศนรวมเพอใหเกดการยอมรบและเปนท

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

22

เขาใจตรงกนของทกฝาย ส าหรบตวบงชทใชในการประเมนตามตวแบบน คอ วตถประสงค

หรอเปาหมายทโรงเรยนก าหนด

2. ตวแบบทรพยากรปจจยปอน นยามประสทธผลของโรงเรยนวาเปน

โรงเรยนทมความสามารถจดหาทรพยากรหรอปจจยปอน เชน นกเรยนทมคณภาพเงอนไข

ของการประเมนอยทตองแนใจวามความสมพนธระหวางทรพยากรในการด าเนนงานกบ

ผลผลต และโรงเรยนอยในสภาพทขาดแคลนทรพยากร หากโรงเรยนสามารถจดหา

ทรพยากรไดตามทตองการกแสดงวาโรงเรยนประสบความส าเรจในการด าเนนงาน ตวบงช

ทใชในการประเมน คอ ทรพยากรตางๆ ทจดหาได แตจดออนของตวแบบน คอ การเนน

ทรพยากรและปจจยปอนมากเกนไปจนไมไดใหความส าคญกบกระบวนการด าเนนงาน

3. ตวแบบกระบวนการ นยามประสทธผลของโรงเรยนวาเปนโรงเรยน

ทมกระบวนการด าเนนงานภายในราบรน ไมวาจะเปนกระบวนการบรหารจดการ

กระบวนการเรยนการสอน ซงตวแบบนจะใชไดดถามนใจวามความสมพนธระหวาง

ทรพยากรในการด าเนนงานกบผลผลตจรง ตวบงชทใชในการประเมน คอ ความเปนผน า

ของผบรหาร วธการตดตอสอสารในโรงเรยน และการมสวนรวมในการท างานของทกฝาย

4. ตวแบบความพงพอใจ นยามประสทธผลของโรงเรยนวาเปนโรงเรยน

ทสามารถด าเนนการใหไดผลทเปนทพงพอใจของทกฝายทเกยวของ โดยเฉพาะฝายท

รบผดชอบในการบรหารโรงเรยน แตหากผเกยวของมความตองการทแตกตางกนตวแบบน

อาจไมเหมาะสมทจะน าไปใชเพราะเปนการยากส าหรบโรงเรยนทจะด าเนนงานใหสนอง

ความตองการหรอเปนทพงพอใจของทกฝาย ซงตวบงชทใชในการประเมนคอ

ความพงพอใจของโรงเรยน หรอคณะกรรมการหรอกลมตางๆ ทเกยวของ

5. ตวแบบการด าเนนงานถกตองตามหลกการ นยามประสทธผลของ

โรงเรยนวาเปนโรงเรยนทสามารถแขงขนในการด าเนนงานในทกวถทางทจะท าใหโรงเรยน

อยรอดไดโดยไมผดหลกการ เงอนไขในการใชอยทสภาพความเปลยนแปลงภายนอกท

กดดนใหโรงเรยนตองด าเนนใหอยได โดยเฉพาะการแสวงหาทรพยากรตางๆ ทใชในการ

ด าเนนงาน ตวแบบนจงยอมใหโรงเรยนมการใชกลไกการตลาดในการบรหารจดการให

สามารถอยไดโดยไมตองยบเลกกจการ และจะใชกตอเมอมการประเมนเพอน าผลไปใชใน

การตดสนอนาคตของโรงเรยนวาควรปรบขยาย ด าเนนการตอ หรอยกเลก หากด าเนนการ

ไมไดผล ตวบงชทใชในการประเมน คอ ภาพลกษณของโรงเรยน และชอเสยงกตตศพท

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

23

6. ตวแบบเนนการด าเนนงานทยงไมบรรลผลนยามประสทธผลของ

โรงเรยนวา เปนโรงเรยนทสามารถด าเนนงานใหปลอดจากคณลกษณะทไมพงประสงค

และบอกไดวาลกษณะอะไรบางทไมควรปรากฏอยอยในโรงเรยน เชน การตดสงเสพตด

ของนกเรยนถอวาเปนสงทไมพงประสงค หากโรงเรยนสามารถแสดงผลการด าเนนงาน

ไดวานกเรยนในโรงเรยนปลอดภยสงเสพตดจรง แสดงวาโรงเรยนด าเนนงานไดประสบ

ความส าเรจ ตวบงชทใชในการประเมน คอ สภาพปญหาตางๆ ทเกดขน ปญหาและจดออน

ในสถานศกษา เปนตน

7. ตวแบบการเรยนรขององคการ นยามประสทธผลของโรงเรยนวาเปน

โรงเรยนทสามารถพฒนาองคการใหเกดการเรยนรได สามารถปรบเปลยนการด าเนนงาน

ใหทนตอการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมภายนอก ซงการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม

ภายนอกจะกดดนใหโรงเรยนตองปรบตว ตวบงชทใชในการประเมน คอ ความตระหนกถง

ความตองการจ าเปนภายนอก การก ากบตดตามการท างาน การวางแผนพฒนาและ

ประเมนการท างานตางๆ

8. ตวแบบการบรหารคณภาพโดยรวม ไดนยามประสทธผลของโรงเรยน

วาเปนโรงเรยนทสามารถบรหารจดการ โดยรวมซงตอบสนองความตองการของทกฝาย

ทเกยวของ และประสบผลส าเรจตามเปาหมายทก าหนด เงอนไขอยทวาตองมความ

สอดคลองของเปาหมายหรอความตองการจ าเปนของทกฝายทเกยวของ ตวบงชทใชใน

การประเมน คอ ความเปนผน าของผบรหาร การบรหารจดการ กระบวนการท างาน

และผลงาน

จากตวแบบความมประสทธผลของโรงเรยนทกลาวมาขางตน จะเหนวา

การประเมนประสทธผลของโรงเรยนนนขนอยกบสภาพเงอนไขของโรงเรยน และการใช

ตวแบบใดในการประเมน โรงเรยนมอสระในการก าหนดรปแบบการประเมนประสทธผล

การด าเนนงานของตนเอง ขนอยกบนโยบายหรอสภาพบรบทของโรงเรยน อยางไรกด

เมอวเคราะหตวแบบทงหมดทกลาวมา จะเหนวาทกตวแบบสามารถน าไปใชในการประเมน

ประสทธผลของโรงเรยนได ดงแสดงในตาราง 1

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

24

ตาราง 1 ตวแบบประสทธผลของโรงเรยนในทศนะของ Cheng

ตวแบบ

มโนทศนเกยวกบ

ประสทธผลของ

โรงเรยน

เงอนไขของการ

ใชตวแบบ

ตวบงช/สาระหลก

การประเมน

ตวแบบท 1

ตวแบบเปาหมาย

(Goal Model)

การบรรล

เปาหมายทก าหนด

- มเปาหมาย

ทก าหนดชดเจนเปนท

ยอมรบของทกฝาย

สามารถวดได

- มทรพยากรในการ

ด าเนนงานเพยงพอ

- วตถประสงคของ

โรงเรยนทงหมด

ทระบไว

ตวแบบท 2

ตวแบบทรพยากร

ปจจยปอน

(Resource-input

Model)

การไดทรพยากร

และปจจยตางๆ

ตามทโรงเรยน

ตองการ

- มการระบชดเจนวา

มความสมพนธระหวาง

ทรพยากร และปจจย

ทใชในการด าเนนงานกบ

ผลผลตภายใตขอจ ากด

ดานทรพยากร

- ทรพยากร

ทโรงเรยนไดรบ

- คณลกษณะของ

นกเรยนทคดเลอก

ไวไดสงอ านวย

ความสะดวกตางๆ

ตวแบบท 3

ตวแบบกระบวน

(Process Model)

กระบวนการ

ภายในราบรนและ

สมบรณ

มการระบชดเจนวา

มความสมพนธระหวาง

กระบวนการกบผลผลต

ความเปนผน า

การตดตอสอสาร

การมสวนรวม

ความรวมมอกน

ปฏสมพนธตางๆ

ตวแบบท 4

ตวแบบความพง

พอใจ

(Satisfaction

Model)

ความพงพอใจ

ของผเกยวของ

ของทกฝาย

ความตองการของ

ผเกยวของทกฝาย

ตรงกนและจะละเลย

ไมใหความส าคญไมได

ความพงพอใจของ

คณะกรรมการ

การศกษาคณะ

กรรมการบรหาร

ผบรหาร คร

ผปกครอง นกเรยน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

25

ตาราง 1 (ตอ)

ตวแบบ

มโนทศนเกยวกบ

ประสทธผลของ

โรงเรยน

เงอนไขของการใช

ตวแบบ

ตวบงช/สาระ

หลกการประเมน

ตวแบบท 5

ตวแบบการ

ด าเนนงานถกตอง

ตามหลกการ

(Legitimacy Model)

การด าเนน

กจกรรมตางๆ

ทงดานการตลาด

เปนไปอยาง

ถกตองเพอให

โรงเรยนอยรอดได

มการประเมนความ

อยรอดของโรงเรยน

ระหวางโรงเรยน

ตางๆ

ประชาสมพนธ

โรงเรยนการตลาด

ภาพลกษณของ

โรงเรยนชอเสยง

กตตศพท การแสดง

ความรบผดชอบของ

โรงเรยนในการ

ด าเนนงานตอสงคม

ตวแบบท 6

ตวแบบเนนการ

ด าเนนงานทบรรล

เปาหมาย

(Ineffectiveness

Model)

การทโรงเรยน

ปลอดจาก

คณลกษณะทไม

พงประสงค

ยงไมสามารถระบ

ตวบงชประสทธผล

ของการด าเนนงาน

ของโรงเรยนได

ชดเจน แตมกลวธใน

การพฒนา

ตวแบบท 6 ตวแบบ

เนนการด าเนนงาน

ทบรรลเปาหมาย

(Ineffectiveness

Model)

ตวแบบท 7

ตวแบบการเรยนร

องคการ

(Organizational

Learning Model)

ความสามารถใน

การปรบตวใหเขา

กบการ

เปลยนแปลงของ

สภาพแวดลอม

ตางๆ และ

อปสรรคขดขวาง

ภายใน

โรงเรยนก าลงมการ

ปรบเปลยนและจะ

ละเลยตอ

สภาพแวดลอม

ทก าลงเปลยนแปลง

ไมได

การตระหนกถงความ

ตองการจ าเปน

ภายนอกและการ

เปลยนแปลงตางๆ

ทเกดขน การก ากบ

ตดตามการท างาน

ภายใน การวางแผน

และการพฒนาการ

ประเมนโครงการ

ตางๆ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

26

ตาราง 1 (ตอ)

ตวแบบ

มโนทศนเกยวกบ

ประสทธผลของ

โรงเรยน

เงอนไขของการใช

ตวแบบ

ตวบงช/สาระ

หลกการประเมน

ตวแบบท 8

ตวแบบการบรหาร

คณภาพโดยรวม

(Total Quality

Management

Model)

การบรหารบคคล

ภายในและ

กระบวนการทจะ

สนองความตองการ

ของบคคลทกฝายท

เกยวของ

ความตองการ

จ าเปนของทกฝาย

ทเกยวของตรงกน

และมทรพยากร

และเทคโนโลย

พรอมส าหรบ

บรหารจดการ

ทงหมด

ความเปนผน า

การจดการบคลากร

การวางแผนกลยทธ

การบรหารจดการ

การท างาน ผลงาน

ทมคณภาพ

ความพอใจของ

ผเกยวของทกฝาย

ผลกระทบตอสงคม

นอกจากน Hoy and Miskel (2001) ไดใหทศนะเกยวกบประสทธผล

ของโรงเรยนตามระบบสงคมแบบเปด (Open Social-systems) ประกอบดวยปจจยน าเขา

ไดแก สภาพแวดลอม มนษยและทรพยากรทส าคญ ภารกจและเปาหมาย วสดวธการ

และเครองมอดานกระบวนการเปลยนแปลง ไดแก การเรยนการสอน โครงสรางโรงเรยน

บคลากร วฒนธรรมและบรรยากาศ และนโยบายทางการเมอง สวนในดานผลผลตทเปน

เปาหมายขององคการ ไดแก ผลสมฤทธทางการเรยน ความพงพอใจในงาน การขาดงาน

การออกกลางคนของนกเรยน และคณภาพโดยรวม ซงทงหมดอยภายใตสภาพแวดลอม

ภายนอก และยงไดเสนอแนวคดเกยวกบการจดองคการทมประสทธผลของโรงเรยนไววา

ตองพจารณาจากหลายสวนโดยไดจ าแนกแนวคดเกยวกบการมประสทธผลขององคการ

ออกเปน 3 ทศนะ ดงน (อางถงใน สมฤทธ กางเพง, 2551, หนา 74-75)

1. แนวคดรปแบบเนนการบรรลเปาหมาย (Goal Model) แนวคดเกยวกบ

ความมประสทธผลขององคการแบบดงเดมนนมกจะถกนยามในลกษณะของระดบของ

การบรรลเปาหมายทงน เนองจากเปาหมายและความส าเรจตามเปาหมายเปนสงจ าเปนใน

การก าหนดประสทธผลขององคการ โรงเรยนจะมประสทธผลกตอเมอผลลพธของ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

27

กจกรรมตางๆในโรงเรยนสามารถสนองและบรรลเปาหมาย แนวคดเกยวกบประสทธผล

ขององคการตามรปแบบทเนนการบรรลเปาหมาย ประกอบดวย

1.1 เปาหมายระดบองคการเปนเปาหมายทมรปแบบแนนอนชดเจน

ทก าหนดโดยคณะกรรมการสถานศกษา ซงสวนมากจะสอดคลองกบพนธกจ และภารกจ

ของโรงเรยน

1.2 เปาหมายระดบปฏบตการ เปนเปาหมายทก าหนดภารกจและ

กจกรรมตางๆ ทงนเพอใหผลทไดสะทอนไปถงความหวงขององคการในอนาคตและ

การตงเปาหมายขององคการนนยงมขอตกลงเบองตนในการด าเนนงานเพอใหเปนองคการ

ทมประสทธผล 4 ประการ คอ

1.2.1 การตงเปาหมายตองเปนเปาหมายทไดมาจากผมอ านาจ

ในการตดสนใจขององคการ

1.2.2 เปาหมายทตงไวจะตองครอบคลมภารกจในการบรหาร

องคการทงหมด

1.2.3 เปาหมายจะตองชดเจน และมความเขาใจตรงกนกบผทม

สวนรวมและสวนเกยวของ

1.2.4 เปาหมายจะตองมการก าหนดตวชวดความส าเรจ

(Campbel, 1977; Scott, 1992)

2. แนวคดรปแบบทเนนทรพยากรเชงระบบ (System-resource Model)

จากขอวจารณของรปแบบทเนนการบรรลเปาหมายเทาใหมองเหนวา รปแบบประสทธผล

ขององคการทเนนเปาหมายยงไมเพยงพอ รปแบบทเนนทรพยากรเชงระบบจงถกเสนอ

เพอเปนอกทางเลอกหนงเกยวกบแนวคดประสทธผลขององคการ โดยใหนยามประสทธผล

วาเปนศกยภาพขององคการในการรกษาความไดเปรยบในการถอครองทรพยากรทมคา

ในภาวะทขาดแคลนและไดใหความสนใจตอศกยภาพขององคการในการใหไดมาซง

ทรพยากร นอกจากนยงถอวาโรงเรยนทมประสทธผลนนจะเนนความเจรญเตบโตอยาง

ตอเนอง ความยงยน และความสามารถในการแสวงหาความไดเปรยบดานทรพยากร

ใหมากทสด ดงนน เกณฑส าหรบการวดประสทธผล คอ ศกยภาพขององคการในการ

ถอครองทรพยากร โดยรปแบบนมขอตกลงเบองตนและหลกการส าคญ 4 ประการ คอ

(Goodman & Pennings, 1997)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

28

2.1 องคการเปนระบบเปดจะตองค านงถงสภาพแวดลอมภายนอก

2.2 การพฒนารปแบบองคการทกระบบมความสอดคลองกน

2.3 องคการจะมการแขงขนเพอใหไดมาซงทรพยากรทมอยอยาง

จ ากด

2.4 ความตองการในการใชทรพยากรขององคการทกขนาดตางม

ความตองการในการใชทรพยากรทแตกตางกน

ในขณะเดยวกนกมขอวจารณเชนเดยวกนวา การเนนทการจดหา

ทรพยากรมากเกนไปอาจจะกอใหเกดความเสยหายตอผลลพธทคาดหวง หรอการให

ความส าคญกบปจจยปอนเขามากไปจะท าใหความส าคญของปจจยปอนลดลง เปนตน

ขณะเดยวกนตางกมความเหนพองกนวาแททจรงแลวทศนะทรพยากรเชงระบบนน กคอ

ทศนะเกยวกบการน าเปาหมายองคการไปสการปฏบตการ (Operative Goals) ในทศนะแรก

นนเอง เปนทศนะทตองมการจดหาทรพยากรมาใชในการด าเนนงานเชนกน ดงนนทงสอง

ทศนะจงสงเสรมและขยายความซงกนและกน ไมขดแยงกน และน ามาบรณาการเขาเปน

ทศนะทสามได (Cameron, 1978; Scott, 1977 อางถงใน Hoy & Miskel, 2005)

3. แนวคดรปแบบการบรณาการระบบทเนนเปาหมายและทรพยากร

เชงระบบ (Integrate Goal and System-resource Model of Effectiveness) Steers (1997)

เปนนกทฤษฎทพยายามรวมเอาวธการทงสองเขาดวยกน เปาหมายจะเปนตวก าหนด

พฤตกรรม โดยเฉพาะการปฏบตหนาทในองคการ เปาหมายจะเปนตวก าหนดแนวทาง

ในการปฏบต แตแนวคดทเนนระบบทรพยากรนนเหนวาเปาหมายจะเปนสงทหลากหลาย

เปลยนแปลงไมคงทและจะเปลยนแปลงในระยะเวลาอนสน ยงกวานนการบรรลเปาหมาย

ระยะสนบางเปาหมายแสดงถงพนฐานใหมเพอใหบรรลเปาหมายอนทตามมา

จากทศนะดงกลาว Hoy & Miskel (2001, 2005) ไดพฒนาเกณฑ

การประเมนความมประสทธผลขององคการขนมาชดหนง โดยค านงถงหลกการส าคญ

3 ประการ คอ

1. หลกการเรองเวลา ซงเหนวาควรใหมการประเมนความมประสทธผล

ทงในระยะสนและระยะยาว

2. หลกการเรองความหลากหลายขององคประกอบในการประเมนโดย

ใหประเมนจากผมสวนไดสวนเสยและ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

29

3. หลกการเรองความหลากหลายของเกณฑการประเมน ทงนจะตอง

ค านงถงความเปนระบบกลาวคอ จะตองประเมนจากเกณฑทแสดงถงประสทธผลของ

องคการ 3 ดาน ทมความสมพนธกน ไดแก

3.1 ดานปจจยน าเขา ไดแก ทรพยากรดานการเงน สงอ านวยความ

สะดวกดานกายภาพ ความพรอมของนกเรยน ศกยภาพของคร ทรพยากร

ดานเทคโนโลย การสนบสนนของผปกครอง นโยบายและมาตรฐาน

3.2 ดานกระบวนการ ไดแก วสยทศนรวนกน และปรองดอง

บรรยากาศระดบการจงใจ โรงเรยนและหองเรยน การจดองคการ คณภาพหลกสตร

คณภาพการเรยนการสอน เวลาเรยน คณภาพของภาวะผน า

3.3 ดานผลลพธ ไดแก ผลสมฤทธของนกเรยน ความพงพอใจ

ในงาน ระดบการขาดงานของครและบคลากร อตราการออกกลางคน และคณภาพของ

การปฏบตงาน ดงภาพประกอบ 2

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

30

ปจจยน าเขา

(Inputs)

กระบวนการ

(Throughput Transformation)

ผลลพธ

(ฯutcomes)

เกณฑประสทธผล เกณฑประสทธผล เกณฑประสทธผล

1. ทรพยากรดานการเงน

2. สงอ านวยความสะดวก

ดานกายภาพ

3. ความพรอมของนกเรยน

4. ศกยภาพคร

5. ทรพยากรดานเทคโนโลย

6. การสนบสนนของ

ผปกครอง

7. นโยบายและมาตรฐาน

1. ความกลมกลมและ

วสยทศน

2. ระดบแรงจงใจ

3. โรงเรยนและหองเรยน

4. การจดองคการ

5. คณภาพของหลกสตร

6. คณภาพการเรยน

การสอน

7. เวลาเรยน

8. คณภาพของภาวะผน า

1. ผลสมฤทธของโรงเรยน

2. ความพงพอใจในงาน

3. ระดบของการขาดงาน

4. อตราการออกกลางคน

5. คณภาพของการ

ปฏบตงาน

มมมองเพมเตม เวลา

องคประกอบ

มมมองเพมเตม เวลา

องคประกอบ

มมมองเพมเตม เวลา

องคประกอบ

ภาพประกอบ 2 ตวแบบบรณาการความมประสทธผลโรงเรยน (Hoy & Miskel, 2001)

(อางถงใน สมฤทธ กางเพง, 2551, หนา 74-75)

Skipper (2006) ไดน าเสนอกรอบแนวคดเกยวกบตวแบบปจจยทมผลตอ

ประสทธผลของโรงเรยนไวสอดคลองกบ Heneveld & Craig (1996); Saunders (2000)

ซงถอวาเปนตวแบบทเหมาะสมทสดส าหรบการพฒนาประสทธผลของโรงเรยนในประเทศ

ทก าลงพฒนาโดยแนวคดดงกลาวยดทฤษฎเชงระบบ (Systems Theory) คลายกบตวแบบ

ของ Hoy & Miskel ซงประกอบดวย กลมปจจยของบรบทในระบบโรงเรยน (Contextual

Factors) ปจจยคณลกษณะของผเรยน (Children's Characteristics) กลมปจจยปอนเขา

(Supporting Inputs) เชน การสนบสนนอยางดจากผปกครองและชมชน ระบบการศกษา

และวสดอปกรณอยางพอเพยงจะมอทธพลตอผลลพธของนกเรยน (Student Outcomes)

ประกอบดวย การมสวนรวม ผลสมฤทธทางวชาการ ทกษะทางสงคม และเศรษฐกจสงคม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

31

ภายใตองคประกอบและกระบวนการด าเนนงานของโรงเรยน ไดแก กลม บรรยากาศของ

โรงเรยน (School Climate) กลมสภาพการณ/เงอนไข (Enabling Conditions) และกลม

กระบวนการเรยนการสอน (Teaching/Learning Process) ในขณะทอ ารง จนทวานช (2547)

ใหทศนะเกยวกบโรงเรยนคณภาพ (Quality Schools) ไว ในหนงสอ “แนวทางการบรหาร

และการพฒนาสถานศกษาสโรงเรยนคณภาพ (Guidelines on the Best Practice for

Quality Schools)” โดยมงเสนอแนวทางการพฒนาโรงเรยนใหมคณภาพสงทดเทยมกนตาม

เจตนารมณของพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม

(ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ขอคดและแนวทางทน าเสนอนน จะเปนนยามตวแบบการวเคราะห

เชงระบบทไดจากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ และผลการศกษาวจยทคนพบ

น าไปสการก าหนดองคประกอบและตวชวด ความเปนโรงเรยนคณภาพ รวมทง

การด าเนนงานสโรงเรยนคณภาพทตงอยบนพนฐานของหลกความเปนโรงเรยนทด

(Good Schools) ครอบคลมองคประกอบทงระบบ คอ ดานบรบท (Context) ไดแก

สภาพแวดลอม ดานปจจย (Input) ไดแก ทรพยากรบคคล ทรพยากรวตถ เทคโนโลย และ

งบประมาณ ดานกระบวนการ (Process) ไดแก กระบวนการเรยนร การบรหารจดการ และ

การประกนคณภาพการศกษา และดานผลผลต (Output) ไดแก ผเรยนและโรงเรยน

ภายใตความตองการในการพฒนาคณภาพการศกษาอยางเปนระบบ โดยมงหวงใหบงเกด

ความเสมอภาคของการใหบรการการศกษาแกเดกไทยทกคนมความเทาเทยมกนใน

คณภาพของการจดการศกษาในโรงเรยน และลดความเหลอมล าในคณภาพของผลผลต

ซงจากผลการศกษาวจยกลาวสามารถก าหนดองคประกอบความเปนโรงเรยน คณภาพ

ตามกรอบแนวคดในมตองคประกอบเชงระบบ (System Approach) จ านวน 8 ปจจย 14

องคประกอบ ดงน

1. ปจจยดานบรบท ไดแก

1.1 สภาพแวดลอมภายนอกของโรงเรยนด มสงคม บรรยากาศ

สงแวดลอมเอออ านวยตอการจดการศกษาทมคณภาพ

2. ปจจยดานทรพยากรบคคล ไดแก

2.1 คร ผบรหารและบคลากรทางการศกษามออาชพ และจ านวน

เพยงพอ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

32

3. ปจจยดานทรพยากรวตถ ไดแก เทคโนโลยและงบประมาณ ไดแก

3.1 ลกษณะทางกายภาพโรงเรยนไดมาตรฐาน

3.2 หลกสตรเหมาะสมกบผเรยนและทองถน

3.3 สอ อปกรณเทคโนโลยทนสมย

3.4 แหลงเรยนรในโรงเรยนหลากหลาย

3.5 งบประมาณมงเนนผลงาน

4. ปจจยดานกระบวนการเรยนร ไดแก

4.1 การจดกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนส าคญทสด

4.2 การจดบรรยากาศการเรยนรเออตอการพฒนาคณภาพผเรยน

5. ปจจยดานการบรหารจดการ ไดแก

5.1 การบรหารจดการทใชโรงเรยนเปนฐานเนนการมสวนรวม

6. ปจจยดานการประกนคณภาพการศกษา ไดแก

6.1 การประกนคณภาพการศกษามประสทธภาพเปนสวนหนงของ

ระบบบรหารโรงเรยน

7. ปจจยดานผเรยน ไดแก

7.1 ผเรยนมคณภาพมาตรฐาน มพฒนาการทกดาน เปนคนด คนเกง

มความสข สามารถเรยนตอและประกอบอาชพได

8. ปจจยดานโรงเรยน ไดแก

8.1 โรงเรยนเปนทชนชมของชมชน

8.2 โรงเรยนเปนแบบอยางและใหความชวยเหลอแกชมชน

และโรงเรยน

ผลการวจยของ Alig-Mielcarek (2003) ทไดท าวจยเรอง ตวแบบของ

โรงเรยนทประสบผลส าเรจ : ภาวะผน าทางวชาการ การจดการเรยนรทเนนวชาการ

และผลสมฤทธของผเรยน (A Model of School Success : Instructional Leadership,

Academic Press, and Student Achievement) พบวา ปจจยดานสถานะทางเศรษฐกจสงคม

(Socioeconomic Status) มอทธพลตอผลสมฤทธของโรงเรยน (School Achievement)

โดยสงผลทงทางตรงและทางออมผานการจดการเรยนการสอนทเนนใหความส าคญ

ดานวชาการ (Academic Press) สวนปจจยดานภาวะผน าทางวชาการ (Instructional

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

33

Leadership) จะผลทางออมผานการจดการเรยนรทเนนใหความส าคญดานวชาการ

ดงแสดงในภาพประกอบ 3

สถานะทาง

เศรษฐกจ/สงคม

การจดการเรยนร ผลสมฤทธ

ทเนนวชาการ ของโรงเรยน

ภาวะผน า

ทางวชาการ

ภาพประกอบ 3 ตวแบบประสทธผลของโรงเรยนของ Alig-Mielcarek

(สมฤทธ กางเพง, 2551, หนา 68)

Marcoulides, Heck & Papanastasiou (2005) ไดศกษาวจยเรอง

การรบรของนกเรยนในดานวฒนธรรมโรงเรยน และผลสมฤทธทางการเรยนของโรงเรยน

มธยมศกษาในไซปรส ผลการวจยพบวาโครงสรางหลกสตร (Sociocurricular Structure)

และคานยม ความเชอ (Values/Beliefs) มอทธพลตอผลสมฤทธของนกเรยน (Student

Achievement) โดยสงผลทางออมผานกระบวนการเรยนการสอนในชนเรยน (Classroom

Processes) บรรยากาศโรงเรยน และทศนคตของนกเรยน (Student Attitudes) นอกจากน

บรรยากาศโรงเรยน (School Climate) มอทธพลทงทางตรงและทางออมตอผลสมฤทธของ

นกเรยนโดยสงผานทศนคตของนกเรยน ท านองเดยวกนกระบวนการเรยนการสอนใน

ชนเรยน กเปนปจจยส าคญทมอทธทงทางตรงและทางออมตอผลสมฤทธของนกเรยน

เชนกนโดยสงผานบรรยากาศโรงเรยนและทศนคตของนกเรยน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

34

กระบวนการ

เรยนการสอน

โครงสรางของ ทศนคตของ ผลสมฤทธ

หลกสตร ของนกเรยน ของนกเรยน

ทศนคต

ความเชอ บรรยากาศของ

โรงเรยน

ภาพประกอบ 4 ตวแบบประสทธผลของโรงเรยนของ Marcoulides,Heck & Papanastasiou

(สมฤทธ กางเพง, 2551, หนา 69)

ภารด อนนตนาว (2545) ศกษาปจจยทสงผลตอประสทธผลของ

โรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาตม

วตถประสงค เพอศกษาปจจยทสงผลตอประสทธผลของโรงเรยน และสรางแบบจ าลอง

ความสมพนธโครงสรางเชงเสนของปจจยทสงผลตอประสทธผลของโรงเรยน ศกษาจาก

ครผสอนโรงเรยนประถมศกษา พบวา ตวแปรทสงผลทางบวกสงสดตอประสทธผลของ

โรงเรยนประถมศกษา คอ สถานการณโรงเรยน รองลงมา คอ คณลกษณะผน าของ

ผบรหาร บรรยากาศโรงเรยน และรวมกนท านายประสทธผลของโรงเรยนประถมศกษา

ไดรอยละ 79 อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 ทงนคณลกษณะผน าของผบรหาร

สถานการณโรงเรยน และบรรยากาศของโรงเรยนสงผลทางตรงตอประสทธผลของ

โรงเรยน ในขณะทสถานการณโรงเรยนสงผลทางออมผานบรรยากาศ ของโรงเรยนไปยง

ประสทธผลของโรงเรยนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 และสงผลทางตรงตอ

แรงจงใจใฝสมฤทธของผบรหาร ปจจยคณลกษณะผน าของผบรหารสงผลทางตรงตอ

แรงจงใจใฝสมฤทธของผบรหาร แรงจงใจใฝสมฤทธของผบรหารสงผลทางตรงตอพฤต

กรรมการบรหาร พฤตกรรมการบรหารสงผลทางตรงตอบรรยากาศของโรงเรยน และ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

35

สถานการณโรงเรยน มความสมพนธกบคณลกษณะผน าของผบรหาร อยางมนยส าคญ

ทางสถตทระดบ .05

คณลกษณะผน า แรงจงใจใฝสมฤทธ

ของผบรหาร ของผบรหาร

พฤตกรรม ประสทธผล

การบรหาร ของโรงเรยน

สถานการณ บรรยากาศของ

โรงเรยน โรงเรยน

ภาพประกอบ 5 ตวแบบประสทธผลของโรงเรยนของ ภารด อนนตนาว

(สมฤทธ กางเพง, 2551, หนา 70)

Mortimore (1988) ไดสรปปจจยความมประสทธผลของโรงเรยนท

ส าคญไว คอ ภาวะผน าของผบรหาร เนนการมสวนรวม ความสามคคของคณะครเนน

การเรยนการสอนและการเรยนร การสอนทาทาย มบรรยากาศทางบวก สภาพแวดลอมท

สงเสรมการท างาน ความสมพนธระหวางครกบนกเรยน การบนทกขอมลเพอการวางแผน

และการประเมน ซงจากผลการวจยของสถาบน HMI (1988) ไดศกษาวจยพบวา มเกณฑ

การประเมนความมประสทธผลของโรงเรยนดงน คอ ความมภาวะผน าทดทงผบรหารและ

คณะครโรงเรยนมจดหมายชดเจน เชอมโยงถงวตถประสงคในชนเรยน การปฏบตและ

การตดตามผล เนนมาตรฐานดานวชาการสงกระตน นกเรยนแสดงศกยภาพไดเตมท

บรรยากาศหองเรยนมชวตชวาแตเปนระเบยบเรยบรอย ความสมพนธกบนกเรยนด กระตน

การแสดงออก เขาใจจดมงหมายของบทเรยนและมการจงใจ มการวางแผนและการน า

หลกสตรไปปฏบต โดยค านงถงความสอดคลองกบความตองการของนกเรยน ค านงถง

พฒนาการของนกเรยนดานสงคมและอารมณดวย มลกษณะครทมคณภาพ

มประสบการณ และความช านาญ มสงอ านวยความสะดวกในการท างานทเหมาะสม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

36

มการบรหารและใชทรพยากรทมประสทธผล มความสมพนธกบชมชน ผปกครองและผน า

และมศกยภาพในการบรหารเพอการเปลยนแปลง

Highett (1989) ไดศกษาวจยเกยวกบประสทธผลของโรงเรยนและพบวา

องคประกอบทสงผลตอความส าเรจของโรงเรยนในทศนะของผปกครอง ผบรหารโรงเรยน

และศกษาธการจงหวดนนประกอบดวยปจจยหลกสองประการ คอ ปจจยภายในโรงเรยน

และปจจยภายนอกโรงเรยน ไดแก (1) ผบรหารโรงเรยน (2) ความรวมมอรวมใจของ

บคลากรในโรงเรยน (3) การจดการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลาง

(4) การบรหารจดการเกยวกบสงอ านวยความสะดวกและงบประมาณ (5) การเนนท

เปาหมายของโรงเรยน (6) การสนบสนนของผปกครอง และ (7) การใหความส าคญกบ

โปรแกรมทางวชาการ

2.1.3 วธการประเมนประสทธผลของโรงเรยน

ถาจะกลาวถงการประเมนประสทธผลของโรงเรยนนน ไดม

นกวชาการพยายามหาวธการประเมนประสทธผลขององคการ ซงสามารถแยกเปน

แนวทางใหญๆ ได 3 แนวทาง (ภรณ กรตบตร, 2529, หนา 185-187) คอ (1) การประเมน

ประสทธผลในแงเปาหมาย (Goal Model of Organizational Effectiveness) เปนการ

พจารณาวาองคการจะมประสทธผลหรอไมนน ขนอยกบผลทไดรบวาบรรลเปาหมาย

องคการหรอไม กลาวอกนยหนงกคอใชเปาหมายองคการเปนเกณฑแนวคดนไดรบการ

พจารณาวายงมขอบกพรองบางประการ เชน ถาองคการมหลายเปาหมายกจะท าใหวดได

ยากวาเปาหมายใดทไดรบมความส าคญมากกวาเปาหมายอน และมากนอยเพยงใด

เพราะเปาหมายบางประการวดยาก (2) การประเมนประสทธผลองคการในแงระบบ

ทรพยากร (The System Resource Model of Organizational Effectiveness) เปนการ

ประเมนโดยพจารณาความสามารถขององคการในการแสวงหาประโยชนจาก

สภาพแวดลอม เพอใหไดมาซงทรพยากรทตองการอนจะท าใหบรรลเปาหมายขององคการ

ซงเนนทตวปอนเขา (Input) มากกวาผลผลต แนวความคดนประเมนประสทธผลของ

องคการ โดยเปรยบเทยบระหวางองคการในรปของการแขงขน องคการใดไดรบทรพยากร

จากสภาพแวดลอมมากกวาองคการนนกจะมประสทธภาพมากกวา และ (3) การประเมน

ประสทธผลโดยใชหลายเกณฑมาวดประสทธผลองคการ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

37

Mott (1972, cited in Hoy & Miskel, 1991, p. 373) ไดกลาววา

ประสทธผลของโรงเรยน ประกอบดวยความสามารถ 4 ประการ คอ ความสามารถ

ในการผลตนกเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยนสง ความสามารถในการพฒนาทศนคต

ทางบวก ความสามารถในการแกปญหาในโรงเรยน และความสามารถในการปรบเปลยน

และพฒนาโรงเรยน ดงรายละเอยดตอไปน

1. ความสามารถในการผลตนกเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยนสง

หมายถง ปรมาณและคณภาพของนกเรยน ประสทธผลของโรงเรยนทสรางความเชอมนสง

โดยวดความนยมจากชมชนและผปกครองนกเรยนประการหนงไดแก โรงเรยนนนม

นกเรยนเขาเรยนมปรมาณมากและคณภาพการเรยนการสอนอยในเกณฑสง โดยดจาก

ผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน ความสามารถในการศกษาตอในสถาบนศกษาชนสง

ไดเปนจ านวนมาก โรงเรยนทปรมาณและคณภาพสง จะเปนโรงเรยนในเมอง และโรงเรยน

ระดบจงหวดทมชอเสยงมความพรอมดานปจจยตางๆ ไดแก วสดอปกรณ สงอ านวย

ความสะดวกอยางเพยงพอ อาคารสถานท บรรยากาศสงแวดลอมเหมาะสม มปจจย

ดานการเงน สามารถจดซอจดจางเบกจายเงนไดสะดวก มบคลากรทมคณภาพ นกเรยน

มผลการเรยนด มการพฒนาทศนคตแรงจงใจของนกเรยน มความคดรเรมสรางสรรค

นกเรยนมความเชอมนในตนเอง ความปรารถนาและความคาดหวงตางๆ รวมทงมความ

ประพฤตทเหมาะสม มจรยธรรม คณธรรมมคานยมทดงาม ซงลกษณะตางๆ ดงกลาวนน

เปนลกษณะทพงประสงคตามทสงคมมความคาดหวง และมความตองการอยางมาก

จงอาจกลาวไดวา นอกจากนกเรยนจะเปนผทสนใจในการศกษาเลาเรยน มความร

ความสามารถทางวชาการอยางยอดเยยม มผลสมฤทธทางการเรยนวชาตางๆ สงแลวยงม

การพฒนา ความรความสามารถ ทกษะเจตคต คานยม และคณธรรมตางๆ ทพงปรารถนา

ใหเพยงพอตอ การด ารงชวตและอยในสงคมอยางมความสข

2. ความสามารถในการพฒนาทศนคตทางบวกของนกเรยน หมายถง

มความเหนทาทความรสกหรอพฤตกรรมของนกเรยน แสดงออกในทางทดงาม

สมเหตสมผล และสอดคลองกบความตองการของสงคม การศกษาสรางความเจรญ

ใหบคคลใน 4 ดาน คอ ดานรางกาย มความสมบรณแขงแรง พฒนาสวนตางๆ อยาง

เหมาะสมกบวย ดานสตปญญา มความใฝรใฝเรยน รจกคดวเคราะหอยางมเหตผล และ

มความคดสรางสรรคดานสงคมสามารถน าความรความสามารถและทกษะอนจ าเปนไปใช

ในการด ารงชวตในสงคมไดอยางเปนสข และดานจตใจรจกเหตผลมวนย คณธรรม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

38

จรยธรรมอยางเหมาะสมและดงาม ทศนคตทางบวกจะเปนผลจากผทไดศกษาครบถวน

ทง 4 ดาน ดงทกลาวมาแลว ผทมทศนคตทางบวกเปนผมความรสกและแสดงออกซง

พฤตกรรมทพงประสงคของสงคม มจตใจกวางขวาง ไมตอตานหรอถดถอยหนสงคม

มความมนคงทางจตใจ ปฏบตดวยความจรงใจและเปนประชาธปไตย ยอมรบและเคารพ

ความเหนของสวนรวม เผชญหนากบสถานการณตางๆ ไดอยางเหมาะสม ประพฤตตว

เปนแบบอยางทดของสงคม ตลอดจนสามารถด าเนนการอบรมสงสอนใหนกเรยนเปนคนด

มคณธรรมจรยธรรมอยในระเบยบวนย รจกพฒนาตนเองมเจตคตทดตอการศกษา และอย

ในสงคมอยางมความสข

3. ความสามารถในการแกไขปญหาในโรงเรยน การทโรงเรยนจะม

ประสทธผลนน ปจจยทส าคญประการหนง กคอ ความสามารถในการแกปญหาภายใน

โรงเรยน เพราะในโรงเรยนประกอบดวยคนหลายกลม หลายฝายมาท างานรวมกน

ความขดแยงยอมเกดขนได เพราะบคคลแตละคนมความคด คานยม ความตองการและ

เปาหมายตางกน ซงทจรงความขดแยงเปนสงทด ท าใหเกดความคดสรางสรรค

แตผบรหารโรงเรยนตองบรหารความขดแยงใหอยในระดบทเหมาะสมจะมผลตอ

การพฒนางาน เพราะถามความขดแยงมากเกนไปจะท าใหเกดความไมไววางใจ ขาดความ

รวมมอในการท างาน ท าลายความสมานฉนท สรางความเปนศตร และน าไปสการลด

ประสทธภาพในการท างานและการออกจากงานได ซงยอมมผลตอประสทธผลของ

โรงเรยน

4. ความสามารถในการปรบเปลยนและพฒนาโรงเรยนในยคปฏรป

การศกษาการบรหารโรงเรยนตองค านง วสยทศน เปาหมาย ผบรหารและครจะตองม

บทบาทส าคญตอการปรบตวอยางไมหยดนง ตองพยายามปรบปรงองคการ รปแบบ

การบรหารงาน และการด าเนนงานตางๆ ใหมความคลองตวตอการปฏบตงาน ผบรหาร

และครตองเปนนกพฒนา รเรมสรางสรรคใหเกดสงใหมๆ อยเสมอ การจดการเรยน

การสอนใหนกเรยนมความรเพอใหสามารถปรบตวอยในสงคมไดอยางมความสขนน ตองม

เทคนควธการสอนทเหมาะสม ครตองสรางกระบวนการและวธการเรยนรใหกบนกเรยน

ทงเนอหาวชาการและคณธรรมจรยธรรมเพราะวธการเรยนรของนกเรยนจะเปนวธการ

ทตดตวสามารถน าไปปรบปรงใชในการประกอบอาชพและพฒนาตนเองใหเปนบคคล

ทมคณภาพสามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางเหมาะสม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

39

Hoy & Miskel (2001) ไดกลาวถง การประเมนประสทธผลของโรงเรยน

ใน 3 องคประกอบคอ

1. การประเมนประสทธผลในแงเปาหมาย เปนการพจารณาวาองคการม

ประสทธผลหรอไม โดยใชเปาหมายขององคการเปนเกณฑ โดยใชหลกเกณฑอนหนงอน

เดยวในการประเมน เชน การวดความส าเรจจากความสามารถในการผลตวดความส าเรจ

ในผลก าไร เปนตน

2. การประเมนประสทธผลในแงระบบทรพยากร เปนการประเมน

ประสทธผลขององคการ โดยอาศยแนวคดวาองคการเปนระบบเปด ซงมความสมพนธ

กบสภาพแวดลอมในการแลกเปลยนและการแขงขนกน จงประเมนโดยพจารณา

ความสามารถขององคการในการแสวงหาผลประโยชนจากสภาพแวดลอมเพอใหไดมา

ซงทรพยากรทตองการอนจะท าใหบรรลเปาหมายขององคการซงเปนการเนนทปจจย

ปอนเขามากกวาผลผลต

3. การประเมนประสทธผลโดยใชหลายเกณฑเปนการวดประเมนผล

ซงพจารณาตวแปรหลกทอาจจะมผลตอความส าเรจขององคการ และพยายามแสดงให

เหนวาตวแปรตางๆ มความสมพนธกน ผใหแนวคดในการประเมนประสทธผลองคการ

โดยวธน ไดแก

3.1 Parson (1964, quoted in Hoy & Miskel, 2001) เสนอแนวคด

ในการวดประสทธผลขององคการ ไวดงน

3.1.1 การปรบตวกบสภาพแวดลอม

3.1.2 การบรรลเปาหลาย

3.1.3 การบรณาการ

3.1.4 การคงไวซงระบบคานยม

3.2 Mott (1997, quoted in Hoy & Miskel, 2001) ไดกลาวถง

ประสทธผลของโรงเรยนในแงความสามารถ 4 ประการ ดงน

3.2.1 ปรมาณและคณภาพของผลผลต

3.2.2 ประสทธภาพ

3.2.3 ความสามารถในการปรบตว

3.2.4 ความสามารถในการยดหยน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

40

3.3 Hoy & Miskel (2001) เสนอแนวคดในการประเมนประสทธผล

ขององคการโดยพจารณาจากสงตอไปน คอ

3.3.1 ความสามารถการปรบเปลยน

3.3.2 การบรรลเปาหมาย

3.3.3 ความพงพอใจในการท างาน

3.3.4 ความสนใจในชวต

3.4 Sergiovanni (2001) เสนอแนวคดโรงเรยนทมประสทธผล

มลกษณะ ดงน

3.4.1 เนนนกเรยนเปนศนยกลาง

3.4.2 มแผนงานวชาการทด

3.4.3 จดการเรยนการสอนทสงเสรมการเรยนรของนกเรยน

3.4.4 มบรรยากาศโรงเรยนในทางบวก

3.4.5 สงเสรมการมปฏสมพนธตอกนแบบเปนกลม

3.4.6 มการพฒนาบคลากร

3.4.7 ใชภาวะผน าแบบมสวนรวม

3.4.8 สงเสรมการแกปญหาอยางสรางสรรค

3.4.9 ผปกครองและชมชนเขามามสวนรวม

Cameron (1978 cited in Smart, Kuh & Tierney, 1997, อางถงใน

สมฤทธ กางเพง, 2551, หนา 16) ไดจ าแนกตวบงชประสทธผลของโรงเรยน 9 มต

ประกอบดวย (1) ความพงพอใจในการเรยนของผเรยน (2) การพฒนาดานวชาการ

ของผเรยน (3) การพฒนาทกษะอาชพของผเรยน (4) การพฒนาบคลกภาพของผเรยน

(5) ความพงพอใจของบคลากรครและผบรหาร (6) การพฒนาวชาชพและคณภาพคร

(7) ระบบปฏสมพนธกบชมชนแบบเปด (8) ความสามารถในการจดการทรพยากร

(9) สภาพองคการ

มาตรฐานการศกษาชาต (2545)

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2)

และแกไขเพมเตม (ฉบบท 3) พ.ศ.2553 ไดก าหนดการประเมนประสทธผลตามมาตรฐาน

การศกษาโดยก าหนดใหยดตามมาตรฐานการศกษาชาต ซงไดก าหนดมาตรฐานและ

ตวบงชไว 3 มาตรฐาน และ 11 ตวบงช ไดแก มาตรฐานท 1 คณลกษณะคนไทยทพง

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

41

ประสงค ทงในฐานะพลเมองและพลเมองโลก ตวบงชไดแก ก าลงกาย ก าลงใจทสมบรณ

มความรและทกษะทจ าเปน และเพยงพอในการด ารงชวตและพฒนาสงคมมทกษะ

การเรยนรและการปรบตว ทกษะทางสงคม คณธรรม จตสาธารณ และจตส านกใน

ความเปนพลเมอง มาตรฐานท 2 แนวการจดการศกษา ตวบงช ไดแก การจดหลกสตร

การเรยนรและสภาพแวดลอมทสงเสรมใหผเรยนไดพฒนาตามธรรมชาตและเตมศกยภาพ

มการพฒนาผบรหาร คร และบคลากรทางการศกษาอยางเปนระบบและมคณภาพ

มการบรหารจดการทใชโรงเรยนเปนฐาน มาตรฐานท 3 แนวการสรางสงคมแหงการเรยนร

ตวบงชไดแก การบรหารวชาการและสรางความรวมมอระหวางสถานศกษากบชมชน

ใหเปนสงคมแหงการเรยนร สงคมแหงภมปญญา การวจยสรางเสรม สนบสนนแหลง

การเรยนร และกลไกการเรยนร การสรางแบบและการจดการความรในทกระดบมต

ของสงคม

วาโร เพงสวสด (2549, หนา 62) ไดสรปองคประกอบของประสทธผล

ของโรงเรยนวา ประกอบดวย ความสามารถในการผลต ความสามารถในการพฒนา

เจตคตทางบวก ความสามารถในการปรบตว ความสามารถในการแกปญหาภายใน

โรงเรยน การพฒนาบคลากร ความสามคคของบคลากร ความพงพอใจในงานของ

บคลากร และบรรยากาศและสภาพแวดลอมของโรงเรยน

สมฤทธ กางเพง (2551, หนา 188-190) ไดสรป ปจจยทางการบรหาร

ทมอทธพลตอประสทธผลของโรงเรยนวาปจจยทางการบรหารมอทธพลทางตรง อทธพล

ทางออม และอทธพลรวมตอประสทธผลของโรงเรยน โดยเรยงล าดบคาสมประสทธ

อทธพลจากมากไปหานอย ดงน (1) อทธพลทางตรง 4 ปจจย คอ ปจจยสมรรถนะของ

องคการ ปจจยการจดกระบวนการเรยนร ปจจยบรรยากาศของโรงเรยน และปจจยภาวะ

ผน าทางวชาการ (2) อทธพลทางออมม 3 ปจจย คอ ปจจยสมรรถนะขององคการทสงผาน

ปจจยการจดกระบวนการเรยนรกบปจจยบรรยากาศของโรงเรยน ปจจยภาวะผน าทาง

วชาการทสงผานปจจยการจดกระบวนการเรยนรกบปจจยบรรยากาศของโรงเรยน และ

ปจจยบรรยากาศ ของโรงเรยนทสงผานปจจยการจดกระบวนการเรยนร และ (3) อทธพล

รวม 4 ปจจย คอ ปจจยสมรรถนะขององคการ ปจจยการจดกระบวนการเรยนร ปจจย

บรรยากาศของโรงเรยน และปจจยภาวะผน าทางวชาการ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

42

อนสทธ นามโยธา (2555, หนา 86) ไดสรปองคประกอบประสทธผล

ของโรงเรยนวา ประกอบดวย 1) ดานการบรหารจดการ 2) ดานการจดการเรยนการสอน

3) ดานครและบคลากร 4) ดานผเรยน 5) ดานการมสวนรวมของชมชน และ

6) ดานบรรยากาศและสงแวดลอม

2. องคประกอบ และนยามเชงปฏบตการประสทธผลของโรงเรยน

จากแนวคด ทฤษฏ และเอกสารผลงานวจยดงกลาว และจากการศกษา

องคประกอบประสทธผลองคการและประสทธผลของโรงเรยนจากแนวคดของ Mott

(1972, quoted in Hoy and Miskel, 2001) ; Hoy & Miskel (2001) ; Cameron (1978 cited

in Smart, Kuh & Tierney, 1997, อางถงใน สมฤทธ กางเพง, 2551, หนา 16); Sergiovanni

(2001); Parson (1964, quoted in Hoy & Miskel, 2001), วาโร เพงสวสด (2549, หนา 62),

สมฤทธ กางเพง (2551, หนา 188-190) และอนสทธ นามโยธา (2555, หนา 86) ทได

กลาวถงประสทธผลของโรงเรยนทเกดจากกระบวนการท างานของทม ประกอบกบแนวคด

ทฤษฏประสทธผลของโรงเรยนทกลาวมาขางตน ดงนนผวจยจงไดก าหนดองคประกอบ

ของประสทธผลของโรงเรยนในเชงของประสทธภาพ (Efficient) ทเกดจากทมคณภาพ และ

ประสทธผล (Effectiveness) ของโรงเรยนไดองคประกอบประสทธผลโรงเรยน 3

องคประกอบ ดงน (1) การบรรลเปาหมายขององคการ (2) การเปนองคการแหงการเรยนร

และ (3) บรรยากาศขององคการโดยผวจยไดสงเคราะหจากแนวคด ทฤษฏและงานวจยท

สอดคลองได รายละเอยดดงตาราง 2

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

43

ตาราง 2 การสงเคราะหองคประกอบดานประสทธผลของโรงเรยน

ท

แหลงขอมล/นกวชาการ องคประกอบ

ดานประสทธผลของโรงเรยน

ภาวะ

ผน าข

องผบ

รหาร

กระบ

วนกา

รจดก

ารเรยน

ร

การบ

รณาก

ารระ

บบ

การบ

รรลเปา

หมาย

ของอ

งคกา

ร

การ

เปนอ

งคกา

รแหง

การเรย

นร

บรรย

ากาศ

ของโรง

เรยน

/สงแ

วดลอ

ม

ทรพย

ากรในก

ารบร

หาร

ความ

พงพอ

ใจขอ

งผมส

วนเกยว

ของ

ผลสม

ฤทธข

องนก

เรยน

การใหค

วามส

นบสน

นจาก

ภายน

อก

การด

าเนน

การถ

กตอง

ตามห

ลกกา

ร

การบ

รหาร

คณภา

พโดย

รวม

1 Cameron (1978)

2 Mortimore (1988)

3 Highett (1989)

4 Cheng (1996) 5 Sergiovani (2001)

6 Hoy and Miskel (2001)

7 Alig-Mielcarek ( 2003)

8 Marcoulides, Heck & Papanastasiou

( 2006)

9 Skipper ( 2006)

10 John Adair( 2012)

11 ภรณ กรตบตร (2529)

12 มาตรฐานการศกษาชาต (2545)

13 ภารด อนนตนาว (2545)

14 อ ารง จนทวานช (2547)

15 วาโร เพงสวสด (2549)

16 สมฤทธ กางเพง (2551)

17 อนสทธ นามโยธา (2555)

รวมความถ 3 4 1 10 9 12 4 2 4 1 1 1

รอยละ 17.

64

23.

53

5.

88

58.

82

52.

94

70.

59

23.

53

11.

76

23

.53

5.

88

5.88 5.

88

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

44

จากตาราง 2 การสงเคราะหองคประกอบประสทธผลของโรงเรยนจาก

แนวคด ทฤษฏ เอกสารและงานวจยของ นกวชาการดงกลาวขางตน ในครงนผวจยได

ก าหนดเกณฑความถในการเลอกองคประกอบยอยดานประสทธผลของโรงเรยนทสงผลมา

จากทมคณภาพ โดยใชเกณฑความถตงแต 9 ขนไป หรอรอยละ 50 ขนไปสามารถ

สงเคราะหไดองคประกอบ ดงน (1) การบรรลเปาหมายขององคการ (2) การเปนองคการ

แหงการเรยนร และ (3) บรรยากาศของโรงเรยน และสามารถเขยนเปนโมเดลการวดของ

องคประกอบตวแปรตามประสทธผลของโรงเรยน ไดดงน

ภาพประกอบ 6 แสดงองคประกอบของประสทธผลของโรงเรยน

รายละเอยดการองคประกอบของประสทธผลของโรงเรยน มดงน

2.1 การบรรลเปาหมายขององคการ (The Goal Optimization Approach)

ปจจบนวธการทใชในการประเมนผลองคการ สวนใหญเนนไปทการ

บรรลเปาหมายขององคการ หรอผลสดทายมากกวาวธการ ดงนนผบรหารในองคการ

จะตองก าหนดเปาหมายทสามารถท าได หรอเปาหมายทเปนจรง สามารถวดไดไมใช

เปาหมายในอดมคต การประเมนประสทธผลองคการโดยใชแนวทางการบรรลเปาหมาย

ท าใหไดประโยชนหลายประการ ประการแรก ท าใหทราบวาการทจะบรรลเปาหมายสงสด

มความเปนไปไดหรอไม จะสรางความเสยหายใหกบองคการหรอจะท าใหองคการ

เจรญเตบโตและสามารถอยรอดได ประการทสอง การประเมนตามแนวทางการบรรล

เปาหมายตองยอมรบวาองคการทแตกตางกนยอมมเปาหมายทแตกตางกนดวย ผบรหาร

ในองคการจะยงใหความส าคญกบคนในองคการ รวธการจงใจคนใหเขาเกดความรก

และความพงพอใจในการท างาน เพอจะไดทมเทแรงกายแรงใจเพอเปาหมายขององคการ

ประการทสาม ท าใหผบรหารในองคการทราบปญหาและขอจ ากดตางๆ ท าใหองคการ

ประสทธผล

ของโรงเรยน การเปนองคการแหงการเรยนร

บรรยากาศของโรงเรยน

การบรรลเปาหมายขององคการ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

45

ไมบรรลเปาหมาย เชน ขอจ ากดดานงบประมาณ บคลากร หรอแมแตเทคโนโลย

ประการทส เกณฑทใชในการประเมนประสทธผลองคการตามแนวทางนมความยดหยน

ปรบเปลยนไปตามวตถประสงคขององคการ ซง Hoy & Miskel (1991) ไดกลาวถง

การประเมนประสทธผลองคการในรปแบบทยดเปาหมายขององคการ จะตองพจารณาวา

ผลการด าเนนงานขององคการเปนไปตามเปาหมายทก าหนดไวหรอไม โดยพจารณาจาก

เงอนไขแหงความส าเรจ คอ (1) เปาหมายทก าหนดขนโดยการตดสนใจอยางมเหตผลของ

กลม (2) จ านวนเปาหมายตองเพยงพอทจะบรรลผลได (3) เปาหมายตองชดเจนและผม

สวนรวม ตองเขาใจตรงกน และ (4) สามารถก าหนดเกณฑการประเมนเปาหมายได สวน

Parsons (1964) ทกลาวถงการบรรลเปาหมายขององคการไววา หมายถง การก าหนด

วตถประสงคขององคการ การจดหาและการใชทรพยากรตางๆ ภายในองคการ เพอใหการ

ด าเนนงานขององคการบรรลวตถประสงคทวางไว ตวบงชทจะวด ไดแก (1) ผลสมฤทธ

(Achievement) (2) คณภาพ (Quality) (3) การแสวงหาทรพยากร (Resource Acquisition)

และ (4) ประสทธภาพ (Efficiency)

2.2 การเปนองคการแหงการเรยนร

หวใจของการปฏรปการศกษากคอ การปฏรปการเรยนรของผเรยน

และครผสอนเปนส าคญ และกลไกทส าคญประการหนง ซงชวยใหการปฏรปการเรยนร

ดงกลาวประสบความส าเรจคอ ตองมการปรบเปลยนกระบวนทศนในการบรหารจดการ

สถานศกษาจากแนวทางด าเนนการแบบเดมดงทเคยผานมา ไปสการพฒนาสถานศกษา

ใหมความเปน “โรงเรยนแหงการเรยนรหรอชมชนแหงการเรยนร” (สเทพ พงศศรวฒน,

2549) เกยวกบเรองน Sergiovanni (1994) ไดใหทศนะเกยวกบโรงเรยนแหงการเรยนร

โดยอธบายวาการอปมาทเปรยบเทยบใหโรงเรยนเปนองคการนน นาจะไมเหมาะสม

และถกตองทเดยวนก โดยเขาเหนวาควรใหโรงเรยนเปนชมชนจะมความเหมาะสมมากกวา

ดงเหตผลทเขาอธบายไวในงาน เขยนชอ Building Community in Schools ซงเรยกรองให

เปลยนมมมองโรงเรยนในฐานะทเปนองคการแบบทางการ (Formal Organization) ไปส

ความเปนชมชน (Community) แทน ทงนเนองจากความเปนชมชนจะยดโยงภายในตอกน

ดวยคานยม (Values) แนวคด (Ideas) และความผกพน (Commitments) รวมกนของทกคน

ทเปนสมาชก ซงเปนแนวคดตรงกนขามกบความเปนองคการ (Organization) ทม

ความสมพนธระหวางสมาชกในลกษณะทยดตามระดบทลดหลนกนลงมา (Hierarchical

Relationships) มกลไกการควบคมและมโครงสรางแบบตงตวทเตมไปดวยกฎระเบยบและ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

46

วฒนธรรมของการใชอ านาจ (Authority) เปนหลก ในขณะทชมชนใชอทธพล (Influence) ท

เกดจากการมคานยมและวตถประสงครวมกน เปนความสมพนธระหวางสมาชกเชงวชาชพ

(Professional Relationships) มความเปนกลยาณมตรเชงวชาการหรอวทยสมพนธตอกน

(Collegiality Culture) และยดหลกตองพงพาอาศยซงกนและกนในการปฏบตงาน

นอกจากนองคการ ยงท าใหเกดคณลกษณะบางอยางขน เชน ลดความ

เปนกนเอง (Impersonal) มความเปนราชการ (Bureaucratic) มากขน และถกควบคม

จากภายนอกใหตองรกษาสถานภาพเดม (Maintain Status Quo) ของหนวยงานไว ดงนน

Sergiovanni จงเหนวาถามองโรงเรยนในฐานะแบบองคการดงกลาวแลว กจะท าใหโรงเรยน

มความเปนทางการทสรางความรสกหางกนระหวางบคคลมากยงขน มกลไกทบงคบ

ควบคมมากมาย และมกมจดเนนในเรองทเปนงานดานเทคนคเปนหลก แตทางตรงขามถา

ยอมรบวาโรงเรยนมฐานะแบบทเปนชมชนแลว บรรยากาศทตามมากคอสมาชกมการ

ผกพนตอกนดวยวตถประสงครวม มการสรางสมพนธภาพทใกลชดสนทสนม และเกดการ

รวมสรางบรรยากาศททกคนแสดงออกถงความหวงหาอาทรตอกนและชวยดแลสวสดภาพ

รวมกน

นอกจากน ยงสอดคลองกบความตองการของผมสวนไดเสยทงหลายท

อยากใหมการสรางสานสายสมพนธระหวางกนโดยยดหลกของการสรางสรรคสงดงาม

รวมกน ดงนนชมชนแหงการเรยนรจงสามารถคนพบอ านาจเชงคณธรรม (Moral Authority)

ทเกดจากคานยมรวมของชมชนนน โดยมคานยมรวมเบองตนทควรมงเนนกคอ การเรยนร

ของนกเรยนนนเอง สวนชมชนโดยรวมกควรเปนชมชนของผเรยนรทกคน โดยทงครผสอน

ผบรหาร ผปกครอง ตลอดจนสมาชกของชมชนทกคน ตองเปนผทเรยนรอยางตอเนองถง

วธการทตนจะใหการบรการและการดแลบคคลอนทอยในชมชนแหงความเอออาทร

ไดอยางไร รวมทงสมาชกทกคนจะตองเรยนรอยตลอดเวลาเพอพฒนาตนเองใหเพม

ความเปนคร เปนผบรหาร เปนผปกครอง และเปนสมาชกของชมชนทดขนกวาเดมได

อยางไร กลมคนเหลานตองรวมกนเสาะแสวงหาแนวทางเพอปรบปรงเงอนไขของ

การเรยนร การท างาน การบรหารจดการ และการสรางความเอออาทรใหเกดขน

อยางไรกด ไมวาจะเปนองคการแหงการเรยนร โรงเรยนแหงการเรยนร

หรอชมชนแหงการเรยนร หากพจารณาจากนยาม คณลกษณะหรอองคประกอบแลวจะ

เหนวามความสอดคลองกน โดยแนวคดดงกลาวเรมจาก Argyris & Schon (1978)

ซงทงสองเปนศาสตราจารยดานจตวทยา และศาสตราจารยดานปรชญาชาวสหรฐอเมรกา

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

47

ทไดเขยนต าราเกยวกบการเรยนรของบคคลในองคการ และเปนผใชค าวาการเรยนรเชง

องคการ (Organizational Learning หรอ OL) แตคอนขางจะเปนวชาการและอานยากจงไม

คอยเปนทนยมแพรหลาย ส าหรบผทมบทบาทในการสรางความเขาใจเกยวกบองคการแหง

การเรยนร และมงานเกยวกบเรองนอยางแพรหลายจนเปนทยอมรบคอ Peter Senge

(1990) ศาสตราจารยในสาขาวชาบรหารจดการ และการศกษาแหง Massachusetts

Institute of Technology (MIT) ในสหรฐไดรวมกบคณะท าการวจยเพอหาแนวทางฟนฟ

บรษทธรกจทประสบความลมเหลวในการด าเนนกจการหลายแหงในสหรฐ จงพบวาตว

แปรทเปนปจจยส าคญ ทสามารถน ามาใชในการปรบปรงใหการด าเนนงานภายในองคการ

ของบรษทเหลานนประสบความส าเรจได กคอการประยกตใชแนวคดเรององคการแหงการ

เรยนร (Learning Organization หรอ LO) ซงตอมานกการศกษาไดประยกตแนวคดดงกลาว

มาใชในการปรบปรงสภาพแวดลอมดานการท างานทางการศกษาของครและผบรหาร

โรงเรยน เพอใหสามารถน าไปสการพฒนาคณภาพการจดการศกษาของนกเรยนใหสง

ยงขนตอไป

แนวคดเบองตนตามทศนะของ Senge (1990) เชอวาหวใจของการสราง

องคการแหงการเรยนรอยทการเสรมสรางวนย 5 ประการ ใหเกดผลจรงจงในรปของการ

น าไปปฏบตแกบคคล ทม และองคการอยางตอเนองและทกระดบ โดยไดใหค านยามของ

องคการแหงการเรยนรวาเปนองคการทมการขยายขดศกยภาพอยางตอเนองเพอสราง

อนาคตใหมทดกวาใหกบตนเองอยตลอดเวลา หรอกลาวอกนยหนงองคการแหงการเรยนร

กคอ หนวยงานซงประกอบดวยบคลากรทกระดบทตางรวมมอรวมใจกน สงเสรมพฒนา

ศกยภาพใหแกกน รวมทงศกยภาพขององคกรใหสงขน เพอใหสามารถด าเนนการให

เกดผลงานไดระดบคณภาพตามทปรารถนา ค าวา “วนย (Disciplines)” หมายถง เทคนควธ

ทตองศกษา ใครครวญอยเสมอแลวน ามาปฏบต เปนแนวทางการพฒนาเพอการแสวงหา

การเสรมสรางทกษะ หรอ สมรรถนะ เพอเพมขดความสามารถผานการปฏบต

เพอความคดสรางสรรคเพอสงใหมๆ ประกอบดวย ความรอบรแหงตน (Personal Mastery)

แบบแผนความคดอาน (Mental Models) วสยทศนรวม (Shared Vision) การเรยนรของทม

(Team Learning) และการคดอยางเปนระบบ (Systematic Thinking) ซงตอมา Senge et al.

(1994) ไดใหค าอธบายเพมเตมวา การสรางสรรคใหเกดองคการแหงการเรยนรทเขมแขง

กคอ การท าใหคนในองคการรจกเรยนรการท างานรวมกนเปนทมงานทดจนสามารถ

ยกระดบผลส าเรจขององคการใหสงยงขน ทงนในกระบวนการพฒนาทมงานใหเปนทมงาน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

48

ชนยอดจนสามารถรวมสรางและรวมขบเคลอนวสยทศนรวม (Shared Vision) ไดนน

สมาชกแตละคนของทมงานจะไดรบการพฒนาความรและทกษะใหมๆ ทใชปฏบตงาน

เพอยกระดบผลงานใหสงขน และจากการมโอกาสท างานรวมกนเชนนท าใหสมาชกของ

ทมงานไดแลกเปลยนเรยนรซงกนและกนพรอมไปกบการเรยนรวธท างานของตนใหม

ประสทธผลยงขน โดยเขาไดอธบายถงทมงานทมประสทธผล ในองคการแหงการเรยนรวา

เมอเวลาผานไปหลงจากสมาชกทมงานแตละคนมองเหน และไดประสบการณจากมมมอง

โลกในแงทแตกตางของกนและกน กจะเรมเกดความเชอและมสมมตฐานใหมขน ซงน าไปส

การพฒนาทกษะและศกยภาพของตนตามมาทเรยกวาวงจรของการเรยนรแบบลมลก

(Deep Learning Cycle) อนเปนองคประกอบส าคญยงขององคการแหงการเรยนร เพราะ

เปนปจจยชวยพฒนาทงดานศกยภาพและสรางกระบวนทศนใหมใหแกบคคลและองคการ

โดยรวม ดงกรอบแนวคดเกยวกบวนย 5 ประการ (Five Disciplines) ของ Senge ทแสดงใน

ภาพประกอบ 7

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

49

ภาพประกอบ 7 กรอบแนวคดเกยวกบวนย 5 ประการ ของ Senge

(สมฤทธ กางเพง, 2551, หนา 44)

นอกจากน ยงไดเสนอแนะเพมเตมวาถาจะพฒนาใหสถานศกษาเปน

โรงเรยนแหงการเรยนรนน จ าเปนตองปรบในประเดน ตอไปน

1. การเรยนการสอนของโรงเรยนตองเนนการยดผเรยนเปนส าคญ

(Learner-centered) มากกวายดผสอนเปนศนยกลาง (Teacher-centered)

2. ในการด าเนนงานตองกระตนและใหการยอมรบถงความส าคญของ

ความหลากหลาย (Diversity) แทนการท าแบบเดยวกน (Homogeneity) เชน การจดท า

หลกสตรและการจดกจกรรมตางๆ ของโรงเรยน จงตองยดหลกการ,ของทฤษฏพหปญญา

(Multiple Intelligences) เปนตน

วนยของผน า (Leader Discipline)

วนยของการเรยนร

(Learning Discipline)

การคดอยางเปนระบบ

(Systematic Thinking)

ความรอบรแหงตน (Personal Mastery)

แบบแผนความคดอาน(Mental Models)

วสยทศนรวม (Shared Vision)

การเรยนรของทม (Team Learning)

องคการแหงการเรยนร

(Learning Organizations)

ผล=องคการอยรอด รงเรอง

วนยระดบบคคล

(Individual Discipline)

วนยระดบทม

(Team Discipline)

วนยระดบองคการ

(Organization Discipline)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

50

3. สรางความเขาใจและยอมรบวาในการเปลยนแปลงนนทก

องคประกอบจะตองเกยวพนและสงผลกระทบตอกนตลอดเวลา ดงนนการจดการเรยนรให

นกเรยนจะตองละเวนการสอนแบบทมงเนนความจ า ขอเทจจรงหรอการใหผเรยนพยายาม

คนหาเฉพาะค าตอบทถกตองเพยงค าตอบเดยวเทานน

4. ตองชวยกนใหทกคนรวมกนเรยนรเพอแสวงหาและคนควาทดลองหา

ทฤษฎใหมๆ ทสามารถน ามาใชในทางการศกษาไดอยางเหมาะสม และอยางกวางขวางโดย

สมาชกของโรงเรยน

5. ตองบรณาการการจดการศกษาของโรงเรยนเขากบเครอขาย

ความสมพนธทางสงคม ตวอยางเชน เชอมโยงโรงเรยนเขากบครอบครว ตลอดจน

หนวยงานตางๆ ทงภาคเอกชน และภาครฐทประกอบเปนชมชนโดยรวม เปนตน

Karson et al. (2000) ไดสรปวา สถานศกษาทก าลงพฒนาตวเองเขาส

ความเปนโรงเรยนแหงการเรยนรจะตองประกอบดวยคณลกษณะหลายประการ ไดแก

1. สามารถตอบสนองตอสภาวะการเปลยนแปลงของโลกภายนอก

2. เชอวาผทมสวนรวมจะสามารถสรางความส าเรจใหแกโรงเรยนได

3. ถอวากระบวนการพฒนาวสยทศนรวม มความส าคญมากกวา

ผลผลตทเกดจากวสยทศนรวมนน

4. มความพยายามทจะลมเลกตวแบบทยดหลกความเหมอนกน

(Harmony Model) เพราะเปนแนวคดเดมทยดวฒนธรรมแบบราชการ (Bureaucratic

Culture) ซงเนนใหทกคนตองปฏบตอยในกรอบระเบยบอยางเครงครด

5. ยดหลกทเนนความส าคญของขอมลปอนกลบ (Feedback) และ

การตองพงพาอาศยซงกนและกนในการปฏบตงาน

6. การมบรรยากาศของวฒนธรรมแบบเปดเผย (Open Culture)

ซงทกคนมเสรภาพทจะแสดงความคดเหนของตน

7. รจกการเรยนรจากขอผดพลาด โดยเชอวาความผดพลาดดงกลาว

ชวยสรางโอกาสใหเกดการเรยนรเพมขน

8. มโครงสรางองคการแบบไมรวมศนย (Decentralized Structure)

เพอลดความขดแยงระหวางครผปฏบตงานสอนกบฝายบรหารใหนอยลง

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

51

9. ปรบเปลยนแนวทางปฏบตของครจากการสอน (Teaching) ไปเปน

จดเนนทการเรยนร (Learning) แทน โดยเฉพาะการเรยนรจากประสบการณหรอจาก

การปฏบตกจกรรมและจากแรงจงใจใฝเรยนรของนกเรยน

10. โรงเรยนมกจกรรมทสรางความตระหนกถงความจ าเปนตองม

การเปลยนแปลง ปรบปรงและพฒนาอยตลอดเวลา

11. มการบรหารจดการ และการปฏบตงานในสถานศกษาทเนนตวแบบ

ทมงานเปนหลก

12. มวตถประสงคทหลากหลายดวยวธปฏบต และใหอสระแกผสอน

สามารถตดสนใจเลอกวธการอนหลากหลายไดเอง

อยางไรกตามความเปนองคการแหงการเรยนรจะตองมความรบผดชอบ

รวมกนตอการปรบเปลยนสภาพความเปนอยทดของตนอยตลอดเวลา นนคอมการปฏรป

และพฒนาอยางตอเนอง โดยการรวมมอกนระหวางโรงเรยน บาน องคกรทางศาสนา

สถาบนทางวชาการ และองคกรภาครฐ และเอกชนเพอพฒนาวถการเรยนร มการ

สนบสนนและใชแหลงเรยนรและภมปญญาในทองถนเพอใหบรรลเปาหมายของโรงเรยน

รวมกนทงในระดบนกเรยน (Student Level) ระดบวชาชพ (Professional Level) และระดบ

การเรยนรของชมชน (Learning Community Level) ดงน

1. ระดบนกเรยน (Student Level) ซงนกเรยนจะไดรบการสงเสรมและ

รวมมอใหเกดการเรยนรขนจากครและเพอนนกเรยนอนใหท ากจกรรมเพอแสวงหาค าตอบ

ทสมเหตสมผลส าหรบตน (Meaning Making) นกเรยนจะไดรบการพฒนาทกษะทส าคญ

คอ ทกษะการเรยนรวธการเรยน (Skill of Learning How to Learn) และทกษะการสบคน

ความรดานเนอหาของวชาทก าลงศกษา (Acquiring of Knowledge of Content Skills)

นกเรยนสามารถท าการเรยนรอยางแทจรง (Authentic Learning) ไดตอเนองจนบรรล

เปาหมายของการเปนผเรยนเชงรก (Active Learners) และการเปนนกตงปญหา (Problem

Seekers) และการเปนนกแกปญหา (Problem Solvers) ทมประสทธผลในทสด เพอให

นกเรยนรจกการสรางความรดวยตนเอง โดยผานกระบวนการเรยนรเชงรก (Active

Learning) ทหลากหลาย และการสรางความหมาย (Meaning Making) จากสงทเรยน เชน

การมนสยรกการอาน การเขยนและการฟง รจกตงค าถามเพอหาเหตผล ความสนใจ

แสวงหาความรจากแหลงตางๆ รอบตว ใชหองสมด แหลงความรและสอตางๆ ไดทงในและ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

52

นอกสถานศกษา และการมวธการเรยนรของตนเอง เรยนรรวมกบผอนได สนกกบ การ

เรยนรและชอบมาโรงเรยน เปนตน

2. ระดบวชาชพ (Professional Level) เปนระดบผประกอบวชาชพซง

ประกอบดวยครผสอนและผบรหารโรงเรยน ซงมลกษณะเดนตรงทมการจดตงสงทเรยกวา

ชมชนแหงวชาชพ (Professional Community) ซงเปนกลไกส าคญอยางยงตอความส าเรจ

ของความเปนองคการแหงการเรยนร ทจะชวยสงเสรมใหผปฏบตงาน ทงครผสอนและ

ผบรหารไดใชหลกการแหงวชาชพของตนไปเพอการปรบปรง ดานวธสอน และดานทกษะ

ภาวะผน า โดยใชวธการศกษาคนควา การวเคราะหไตรตรอง (Reflection) การใชวธเสวนา

(Dialogue) และการไดรบขอมลยอนกลบ (Feedback) เปนตน ในการทจะบรรลความเปน

องคการแหงการเรยนรไดนน ทกคนจะตองมารวมกนพจารณาทบทวน เรองนโยบาย

(Policies) การปฏบตตางๆ (Practices) และกระบวนการบรหารจดการตางๆ ของโรงเรยน

เสยใหม โดยยดหลกในการปรบปรงแกไขสงเหลานกเพอใหสามารถบรการดานการเรยนร

แกนกเรยนไดอยางมประสทธผล อกทงเพอใหการปรบปรงแกไขดงกลาวน ามาสการ

สนบสนนสงเสรมการปฏบตงานวชาชพของครผสอน และผบรหารใหมคณภาพและ

ประสทธผลสงยงขน มบรรยากาศและสภาพแวดลอมของการท างานทดตอกนของทกฝาย

ทงผบรหาร ครผสอน นกเรยน และผปกครอง กลาวคอ มการแสวงหาความรและเทคนค

วธการใหมๆ มการรบฟงความคดเหนใจกวางและยอมรบการเปลยนแปลง มการรวมมอ

รวมใจกนในหมผประกอบวชาชพทางการศกษา มทมงานและมวธการทหลากหลายใน

การท างาน และยดหลกการของการมสวนรวมแบบกลยาณมตรเชงวชาการ

3. ระดบการเรยนรของชมชน (Learning Community Level) เปนระดบท

ครอบคลมถงผปกครอง สมาชกชมชนและผน าชมชน โดยบคคลกลมนจ าเปนตองมสวนเขา

มารวมสรางและผลกดนวสยทศนของโรงเรยนใหบรรลผลตามเปาหมาย กลาวคอ

ผปกครองนกเรยน ผอาวโสในชมชนตลอดจนสถาบนตางๆ ของชมชนเหลานตองมสวนรวม

ในการสงเสรมเปาหมายการเรยนรของชมชนและโรงเรยน กลาวคอ ผปกครองมสวนรวม

ทางการศกษาไดโดยการใหการดแลแนะน าการเรยนทบานของนกเรยน รวมทงใหความ

สนบสนนแกคร และผบรหารสถานศกษาในการจดการเรยนร ใหแกบตรหลานของตน

ผอาวโสในชมชนสามารถเปนอาสาสมครถายทอดความรและประสบการณของตน

แกโรงเรยน และชมชนของตน ส าหรบหนวยงานและสถาบนทอยในชมชนซง อาจเปน

ภาคธรกจเอกชนหรอสถาบนอดมศกษา กมสวนส าคญในการใหโอกาสทางการศกษา

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

53

แกนกเรยน ตลอดจนเปนแหลงเรยนรทเปนโลกแหงความเปนจรงในสงคมทโรงเรยน

สามารถใชเปนแหลงฝกประสบการณใหกบนกเรยนได ดวยเครอขายการมสวนรวม

อยางกวางขวางจากชมชน ไมวาประชาชนทอาศยภาคธรกจตางๆ และสถาบนอน

อยางหลากหลายเชนน จงท าใหกรอบความคดและนยามของชมชนแหงการเรยนร

ตามระดบท 3 นขยายตวกวางขวางออกไปอกมาก

ดงนน ความเปนองคการแหงการเรยนร หมายถง โรงเรยนทมการปฏรป

และพฒนาอยางตอเนอง สามารถปรบเปลยนพฤตกรรมของบคคลในองคการ โดยความ

รวมมอกนของบคลากรในโรงเรยนเพอพฒนาวถการเรยนร มการสนบสนนและใชแหลง

เรยนรและภมปญญาในทองถนเพอใหบรรลเปาหมายของโรงเรยนรวมกนทงในระดบ

นกเรยน (Student Level) ระดบวชาชพ (Professional Level) และระดบการเรยนรของชมชน

(Learning Community Level) แตในงานวจยน ตองการวดระดบการรบรความเปนองคการ

แหงการเรยนรจากบคลากรภายในโรงเรยน จงก าหนด ตวบงชเพอการวดไวเฉพาะการม

สวนรวมในการก าหนดวสยทศนของโรงเรยน การแสวงหาความรและเทคนควธการใหมๆ

อยเสมอ ความใจกวางรบฟงความคดเหนของผอน การพฒนางานอยางเปนระบบ และการ

รวมกนปฏบตงานเปนหมคณะหรอเปนทม

2.3 บรรยากาศของโรงเรยน

บรรยากาศของโรงเรยนเปนอกปจจยหนงทมความสมพนธกบ

ความส าเรจในการบรหารของผบรหารและสงผลถงความส าเรจหรอประสทธผลของ

โรงเรยน (Hoy & Miskel, 2005) ซง Hoy & Miskel (2005) ใหทศนะวาบรรยากาศของ

โรงเรยนหมายถง คณลกษณะเฉพาะทเกดขนภายในโรงเรยนอนเปนผลมาจาก

ความสมพนธระหวางผบรหารโรงเรยนและกลมบคคลในโรงเรยน ในขณะท Lunenburg &

Omstein (2000) ไดใหทศนะเกยวกบบรรยากาศองคการวาเปนคณภาพของ

สภาพแวดลอมโดยรวม (Total Environmental Quality) ซงเกดขนภายในองคการหนงๆ

ซงอาจจะหมายถงฝายหนงๆ ทมอยในโรงเรยน เชน อาคารสถานท และสถานทตงของ

โรงเรยน เปนตน จากทศนะดงกลาว สอดคลองกบแนวคดของ และ Halpin & Croft

(1966); Owens (1987); Lewin (1936 cited in Owens, 2001) ทใหทศนะไวสอดคลอง

กนวาบรรยากาศองคการเปนสภาพเกยวกบการรบรของบคคลทมพฤตกรรมแตกตางกน

ไปตามลกษณะของสงแวดลอมทเกดขนภายในองคการ การท าความเขาใจเกยวกบ

พฤตกรรมของบคคลในองคการตองพจารณาใหครอบคลมทงบคคลและสงแวดลอม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

54

โดยเฉพาะอยางยงปฏสมพนธระหวางบคคลกบสงแวดลอม และระหวางบคคลกบบคคล

ตลอดจนอทธพลของสถานการณตางๆ ทเกดขนภายในองคการ พฤตกรรมของบคคล

ในองคการจะมความสมพนธกบทงกบบคคลและสงแวดลอม ซงสภาพแวดลอมของ

องคการรบรโดยบคลกรในองคการ ทงทางตรง ทางออม และมอทธพลตอการจงใจ

ตลอดจนการปฏบตงานในองคการ และสอดคลองกบ Gibson, Ivancevich & Donnelly

(1973) ทใหทศนะวาบรรยากาศองคการเปนคณลกษณะของความสมพนธทางสงคม

ซงเกดจากมวลสมาชกในองคการ และระหวางองคการกบ ผเกยวของ โดยมผท างาน

ในองคการนนรบรทงทางตรงและทางออม ซงเปนแรงกดดนทส าคญยงตอพฤตกรรม

ของบคคลในการท างาน

นอกจากน Hodgetts (1984) ไดกลาวถงบรรยากาศองคการวาเปน

คณลกษณะสวนหนงขององคการทจะบงบอกถงเจตคต การรบรและความคาดหวง

ของสมาชกในองคการ ซงสามารถวดไดจากการรบรของสมาชกในองคการ สอดคลองกบ

Miklos (1970); Steers (1991) ทใหทศนะในเรองนวาเปนลกษณะกระบวนการภายใน

เชน เจตคต (Attitudes) คานยม (Values) ปทสถาน (Norms) และ ความรสก (Feeling)

ของสมาชกทมตอองคการนนๆ และ Poole (1985) ทไดสรปลกษณะส าคญของบรรยากาศ

องคการวาเกยวของกบสภาพขององคโดยรวม บรรยากาศองคการเปนค าอธบายสภาพ

องคการมากกวาจะเปนการประเมนหรอมปฏกรยาแบบสอดแทรกอารมณ บรรยากาศ

องคการเกดขนจากการปฏบตงานตามปกตขององคการทมความส าคญตอองคการ

และสมาชกในองคการ ซงบรรยากาศขององคการจะมอทธพลตอพฤตกรรมและเจตคต

ของสมาชกในองคการดวย

สรปไดวาบรรยากาศของโรงเรยนเปนกลมของคณลกษณะหรอ

สภาพแวดลอมของงานทรบรโดยผปฏบตงานทมอทธพลตอพฤตกรรมของบคคล

ในโรงเรยน สามารถสรางขนและปรบปรงได โดยผบรหารโรงเรยนเพอใหเกด

ความพงพอใจ สอดคลองกบความตองการของผปฏบตงานเพอเพมประสทธภาพ

และประสทธผลในการท างาน

อยางไรกตาม วโรจน สารรตนะ (2548) ไดสรปเกยวกบทศนะของ

นกวชาการตะวนตก เชน Sergiovanni et al. (1999); Ubben et al. (2001); Owens (2001);

Razik & Swanson (2001) และ Seyfarth (1999) ซงไดกลาวถงบรรยากาศองคการ

สองประเภท คอ บรรยากาศแบบปด (Closed) และ บรรยากาศแบบเปด (Open) ในขณะท

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

55

Hoy & Miskel (2001) ไดจ าแนกเปนสประเภทโดยพจารณาจากมตความสมพนธระหวาง

พฤตกรรมของผบรหารและพฤตกรรมของคร

พฤตกรรมของผบรหาร

เปด ปด

พฤตกรรมของคร เปด บรรยากาศแบบเปด บรรยากาศแบบผกพน

ปด บรรยากาศแบบไมผกพน บรรยากาศแบบปด

ภาพประกอบ 8 บรรยากาศองคการ 4 แบบตามทศนะของ Hoy & Miskel

(สมฤทธ กางเพง, 2551, หนา 118)

จากภาพดงกลาวอธบายไดวา บรรยากาศแบบเปด (Open Climate)

เปนสภาพทผบรหารรบฟงความคดเหนหรอขอเสนอแนะจากคร ใหความจรงใจใหการยก

ยองสรรเสรญเปนประจ า ใหการสนบสนนตอการพฒนาวชาชพของครในระดบสง และให

ความเปนอสระแกครในการปฏบตงาน ใชการสงการหรออ านาจบงคบในระดบต า แตจะใช

ภาวะผน าแบบผชวยเหลอและสงเสรมสนบสนนมากกวาการควบคมอยางเขมงวดแบบ

ระบบราชการ เชนเดยวกบพฤตกรรมของครซงจะมพฤตกรรมสนบสนน มความโปรงใส

และมปฏสมพนธในเชงวชาชพระหวางกน เปนมตรและใหความรวมมอ ซงกนและกน

ตลอดจนมพนธะผกพนกบการท างาน หรอกลาวไดวาทงครและผบรหารมพฤตกรรมแบบ

เปดและเชอถอไดอยางแทจรง สวนบรรยากาศแบบผกพน (Engaged Climate) เปนสภาพท

ผบรหารใชความพยายามในการควบคมอยางไมมประสทธผล ในขณะทครกลบม

การปฏบตงานตามวชาชพอยในระดบสง กลาวคอ ผบรหารใชวธการบรหารทเขมงวด

อ านาจนยม ไมใหการยอมรบและค านงถงความตองการของคร และยงสรางปญหา

อปสรรคใหเกดกบครอกดวย แตครจะเพกเฉยไมใหความส าคญตอพฤตกรรมของผบรหาร

ในลกษณะดงกลาวโดยจะปฏบตงานดวยจตส านกในวชาชพ มความผกพน กบพนธกจ

ใหการยอมรบสนบสนนชวยเหลอซงกนและกน หรออาจกลาวไดวาครจะมการปฏบตงาน

ตามวชาชพในระดบสงขณะทผบรหารมกขาดภาวะผน า ส าหรบบรรยากาศ แบบไมผกพน

(Disengaged Climate) เปนสภาพทตรงกนขามกบบรรยากาศแบบผกพน คอ ผบรหารจะม

ลกษณะ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

56

แบบเปด มความเอาใจใสใหการสนบสนนสงเสรมและรบฟง ความคดเหนจากครใหอสระ

ในการท างาน หลกเลยงภาระงานทไมส าคญ สวนครจะมพฤตกรรมไมยอมรบ ไมเปนมตร

ทงกบผบรหารและเพอนครดวยกนเอง สรปกคอแมวาผบรหารจะมพฤตกรรมแบบ

สนบสนน เอาใจใส ยดหยน อ านวยความสะดวกและไมควบคมอยางเขมงวดแตครจะม

ลกษณะแบงแยกไมผอนปรน ไมมพนธะผกพนกบงาน ขาดความรบผดชอบ และ

บรรยากาศแบบปด (Closed Climate) จะตรงกนขามกบบรรยากาศแบบเปด คอทงครและ

ผบรหารมพฤตกรรมไปในทศทางเดยวกน กลาวคอ ผบรหารจะไมสงเสรมสนบสนน

ไมยดหยนและเปนผสรางปญหาเสยเอง ในขณะทครจะแบงแยก ไมผอนปรน เฉอยชา และ

ขาดความผกพนกบงาน

อยางไรกตาม มผกลาวถงบรรยากาศโรงเรยนทเกยวของกบนกเรยน

ไวดวย เชน จากผลวจยของ Willower et al. (1967 cited in Hoy & Miskel, 2001) พบวา

บรรยากาศโรงเรยนทเกยวของกบนกเรยนอาจแยกไดสองประเภท คอ บรรยากาศโรงเรยน

แบบปกครอง (Custodial School Climate) ซงเปนตวแบบของโรงเรยนแบบดงเดม

(Traditional School) ซงจะมการควบคม ก ากบ ดแล และรกษากฎ ระเบยบวนย

อยางเขมงวดเปนพนฐาน นกเรยนจะถกพฒนาใหเปนแบบพมพเดยวกน (Stereotype)

ทงการแสดงออก พฤตกรรม และสถานภาพทางสงคมของผปกครอง ซงตรงกนขามกบ

บรรยากาศโรงเรยนแบบเปนมนษย คอ เปนโรงเรยนทมงเนนความเปนชมชนแหงการศกษา

ทนกเรยนเกดการเรยนรจากการมปฏสมพนธและมประสบการณรวมกน การเรยนรและ

พฤตกรรมของนกเรยนถกมองดวยทศนะทางสงคมวทยาและจตวทยา ความมวนยใน

ตนเองจะเขาแทนทการควบคมบงคบอยางเขมงวดจากครเปนบรรยากาศแบบ

ประชาธปไตย มการตดตอสอสารกนแบบสองทางระหวางครกบนกเรยนและเพม

ความสามารถในการก าหนดไดดวยตนเอง (Self-determination) ใหเกดขนกบนกเรยน

ขณะเดยวกน Hoy & Feldman (1999 cited in Hoy & Miskel, 2001) ไดกลาวถงบรรยากาศ

โรงเรยนอกสองประเภททกลาวถงพฤตกรรมผบรหาร คร และนกเรยน ไดแก บรรยากาศ

โรงเรยนทมสขอนามย (Healthy School Climate) และบรรยากาศโรงเรยนทไมมสขอนามย

(Unhealthy School Climate) ซงบรรยากาศแบบแรกนนจะเปนโรงเรยนทมระบบการ

ปกปองแรงกดดนหรอความไรเหตผลจากชมชน หรอจากผปกครองโดยมคณะกรรมการ

สถานศกษาคอยชวยตอตานกลมผลประโยชน (Interest Groups) ตางๆ ทพยายามจะเขามา

มอทธพลตอนโยบายหรอตอโรงเรยนอยางไดผล ผบรหารโรงเรยนจะมภาวะผน าทมงเนน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

57

ทงงาน และความสมพนธ ซงพฤตกรรมดงกลาวจะสงเสรมพฤตกรรมการท างานของคร

โดยการใหทศทางและชวยธ ารงรกษามาตรฐานการท างานรวมกบผบงคบบญชาม

ความสามารถในการคดและการปฏบตอยางเปนอสระ ในสวนของครนนจะมความผกพน

กบการสอน และการเรยนรจะก าหนดความคาดหวงในความส าเรจของนกเรยนไวสงและ

เปนไปได จะรกษามาตรฐานในการท างาน และสภาพแวดลอมแหงการเรยนรสงและเปนไป

อยางสม าเสมอ ครจะมความสามคค รกใครนบถอ และใหเกยรตซงกนและกน ส าหรบ

นกเรยนกจะท างานหนกเกยวกบเนอหาทางวชาการ ไดรบสงจงใจในระดบสงใหการยอมรบ

ซงกนและกนโดยเฉพาะผประสบความส าเรจ นกเรยนสามารถจะใชวสดอปกรณ

ประกอบการเรยนการสอนไดอยางทวถง และมความภาคภมใจในโรงเรยนสวนบรรยากาศ

แบบทสองนน เปนโรงเรยนทมระบบการปองกนอทธพลจากภายนอกไมเขมแขง ครและ

ผบรหารถกแรงกดดนจากผปกครองหรอชมชน โรงเรยนเปนแหลงการแสวงหา

ผลประโยชนทไมชอบมาพากลของภาครฐ ผบรหารไมสามารถแสดงออกถงความมภาวะ

ผน าได การก าหนดทศทางมนอย การสนบสนนจากครมจ ากด ไมมอทธพลในการท างาน

รวมกบผบงคบบญชา ขวญก าลงใจในการท างานของครและความรสกทด ทงตอการ

ท างานและตอเพอนรวมงานอยในระดบต า บรรยากาศเตมไปดวยความระแวงสงสย

มงปกปองตนเอง ความคาดหวงในความเปนเลศทางวชาการมจ ากด ทกคนท างานกน

อยางงายๆ แบบใหผานไปวนๆ (วโรจน สารรตนะ, 2548)

Halpin & Croft (1966) ไดศกษาแบบบรรยากาศของโรงเรยน ตงแต

บรรยากาศทพงประสงคไปจนถงบรรยากาศทไมพงประสงค พบวา บรรยากาศโรงเรยน

ม 6 แบบ ไดแก

1. บรรยากาศแบบเปด (The Open Climate) เปนบรรยากาศทเออใน

การปฏบตงานทผปฏบตมขวญสง ครรวมมอท างานอยางด ครมความพงพอใจใน

การท างาน ผบรหารอ านวยความสะดวกในการปฏบตงานเปนอยางด ครมความสนทสนม

กลมเกลยวกนในระดบปานกลาง มความภาคภมใจใน การเปนสมาชกของโรงเรยน

ผบรหารมบคลกภาพเหมาะสม ชวยเหลอเกอกลครเปนอยางด ครกบผบรหารมความ

สนทสนมกนมาก กฎระเบยบตางๆ สามารถยดหยนไดตามความเหมาะสม ผบรหารไม

เนนงานมากนก แตใชวธสรางภาวะผน าใหเกดขนในทมงาน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

58

2. บรรยากาศอสระ (The Autonomous Climate) เปนบรรยากาศท

ผบรหารยอมใหครมความสมพนธกนภายในกลม เปนความสมพนธอยางดมขวญและ

ก าลงใจสงมความรวมมอในการท างาน งานมผลสมฤทธแตผบรหารจะหางเหนจากครมาก

เปนการบรหารลกษณะเชงธรกจ โดยจะก าหนดเปนระเบยบไวเพอปฏบตไมคอยมาตรวจ

และควบคม เปดโอกาสใหครท างานตามความสามารถของตน ไมคอยเนนงาน ผบรหาร

ชวยเหลอเกอกลครในระดบปานกลาง

3. บรรยากาศควบคม (The Controlled Climate) เปนบรรยากาศท

ผบรหารมงผลงานเปนส าคญ จะควบคม ตรวจตราใกลชดจนครมเวลาพบปะสงสรรค

กนนอย แตเมอมผลงานออกมาด ครจงมขวญสง เมอครตางคนตางมงทจะท างานของตน

ใหส าเรจ การประสานงานรวมมอกนนอยลง ท าใหขาดความคลองตวในการท างาน

พอสมควร ความสนทสนมกลมเกลยวกนอยในระดบต า เนองจากผบรหารมงเนนผลงาน

มาก ครหางเหนจากผบรหาร ผบรหารมกจะท าตามความเหนของตนเอง ไมคอยรบฟง

ความคดเหนของคร ผบรหารจงลงมอปฏบตงานเปนแบบอยางแกครเสมอ การชวยเหลอ

เกอกลของผบรหารทมตอครอยในระดบต า

4. บรรยากาศสนทสนม (The Familiar Climate) เปนบรรยากาศท

ผบรหารและครมความสมพนธเปนมตรกนอยางด แตผบรหารจะละเลยการอ านวยการใน

การปฏบตงานท าใหครรวมมอกนท างานนอยลง ผบรหารไมเครงครดในกฎระเบยบ ท าให

รสกวาการท างานมความคลองตวมากไมมอปสรรคในการท างาน ความสมพนธฉนทมตร

ในหมครอยในระดบสง ขวญของครอยในระดบปานกลาง เนองจากการบรหารงานโรงเรยน

เปนเหมอนกจการของครอบครว ท าใหครมความรสกวาไดรบการชวยเหลอเกอกล

อยเสมอ ผบรหารใกลชดสนทสนมกบครมาก บรหารงานแบบไมมงเนนผลงาน

การประเมนผล และการสงการทงทางตรงและทางออมมนอย ไมพยายามทจะกระตน

หรอจงใจครใหท างาน

5. บรรยากาศรวมอ านาจ (The Paternal Climate) เปนบรรยากาศท

ผบรหาร ควบคมตรวจตรา การปฏบตงานของครอยางใกลชด แบงงานกนท าโดยไมม

โอกาสประสานงานกน ท าใหขาดความสามคคและความรวมมอกนมาก ผบรหารจะรวมไว

ท าเองสวนใหญ ครจงมความรสกวาตนเองมภาระหนาทนอย ความสมพนธฉนทมตรใน

ระหวางครดวยกนอยในระดบต า ขวญของครกต าดวย เนองดวยผบรหารควบคมตรวจตรา

การท างานอยางใกลชด ไดวางตารางการปฏบตงานไวชดเจน พยายามโนมนาวใหคร

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

59

ท างานหนกอยตลอดเวลา ท าใหครกบผบรหารมความหางเหนกนมาก ครมความรสกวา

ผบรหารมงเนนผลงาน การชวยเหลอเกอกลของผบรหารทมตอครจงนอย

6. บรรยากาศแบบปด (The Closed Climate) เปนบรรยากาศท

ผบรหารงานโดยไมค านงถงความตองการและความผาสกของคร การบรหารงานใช

กฎระเบยบอยางเครงครด ท าใหครขาดการประสานงานกน ขาดความคลองตวใน

การปฏบตงานมาก ครไมพงพอใจในการท างาน จงท าใหขวญของครต าลง ความสนทสนม

ระหวางครกบผบรหารอยในระดบปานกลาง จากการทผบรหารใชการตรวจตรางานอยาง

ใกลชด ท าใหครรสกวาผบรหารหางเหนจากครมาก ผบรหารมงเนนผลงานสงมาก

ผบรหารปฏบตใหเปนแบบอยางแกครไดนอย การชวยเหลอของผบรหารทมตอครอยใน

ระดบต า

ตอมา Halpin & Croft (1966) ไดวเคราะหแบบบรรยากาศองคการ

ทง 6 แบบ ตอไปอก และพบวาบรรยากาศแบบเปดนบวาเปนบรรยากาศทพงประสงค

มากทสด สวนบรรยากาศแบบปดเปนบรรยากาศทไมพงประสงคมากทสด องคการใด

ทมบรรยากาศแบบนควรรบแกไขโดยดวน ดงนนจะเหนวาบรรยากาศแบบเปดจงนาจะม

ความเหมาะสมและเปนเปาหมายในการพฒนาเพอความมประสทธผลของโรงเรยน ทงน

เนองจากโรงเรยนเปนองคการหนงในสงคม บรรยากาศแบบเปดจะกอใหเกดความพงพอใจ

ซงจะสะทอนใหเหนพลงแหงการยอมรบในความความส าเรจและประสทธผลขององคการ

(Lillian, 1968 อางถงใน ภารด อนนตนาว, 2545)

นอกจากนศรมาลา จตพร (Jatuporn, 2005) ไดศกษาบรรยากาศของ

โรงเรยนมธยมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ : ความสมพนธระหวางบรรยากาศของ

โรงเรยนกบนกเรยนเกง ด และม ความสข มวตถประสงคเพอ (1) ศกษาระดบบรรยากาศ

ของโรงเรยนใน 7 ดาน ไดแก ความมระเบยบวนย ภาวะผน า สงแวดลอม ความมสวนรวม

การจดการเรยนการสอน ความคาดหวงและความรวมมอ (2) เปรยบเทยบบรรยากาศของ

โรงเรยนในแตละดานตามขนาดโรงเรยน (3) ศกษาความสมพนธระหวางบรรยากาศของ

โรงเรยนกบนกเรยนเกง ด และมความสข และ (4) ศกษาอทธพลของบรรยากาศโรงเรยน

ทสงผลตอนกเรยนเกง ด และมความสข พบวา บรรยากาศของโรงเรยนในภาพรวมอยใน

ระดบมาก โดยตวท านายทดส าหรบนกเรยนเกง (Student Achievement) คอ การจด

การเรยนการสอน สงแวดลอม และระเบยบวนย ตามล าดบ สวนสงแวดลอม ความรวมมอ

และการจดการเรยนการสอน เปนตวท านายทดส าหรบนกเรยนด (Student Morality)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

60

ในขณะทตวท านาย ส าหรบนกเรยนมความสข (Student Happiness) คอ สงแวดลอมและ

การจดการเรยนการสอน ตามล าดบ

จากแนวคดดงกลาว สรปไดวา บรรยากาศของโรงเรยนเปนผลจากการ

ไดรบอทธพลจากสงตางๆ โดยตรง เชน ภาวะผน า ผลจากการปฏบตงาน และงานทม

ความหมายตอการปฏบตของบคลากรในโรงเรยน และพฤตกรรมของเพอนรวมงาน

สภาพแวดลอมตางๆ ลวนมผลกระทบตอบรรยากาศของโรงเรยนทงสน โดยบรรยากาศ

จะสะทอนใหเหนถงประสทธภาพของผบรหาร บคลากร และความส าเรจของโรงเรยน

ดงนน ระดบบรรยากาศของโรงเรยนสามารถวดไดจากสงตอไปน

(สมยศ นาวการ, 2544; วโรจน สารรตนะ, 2545; Litwin & Stringer, 1968; Milton, 1981;

Davis, 1981; Haimann, et al., 1985; Cherrington, 1994; Lunenburg & Omstein, 2000;

Hoy & Miskel, 2005)

1. ความคาดหวงสง (High Expectation) การทองคการจะมประสทธผล

ไดนน จะตองเกดมาจากประสทธผลในการท างานระดบบคคล ซงถอวาเปนระดบพนฐาน

ทส าคญตอการประสบผลส าเรจตามเปาหมายขององคการ จากผลการศกษาของ Litwin

& Stringer (1968) พบวา บรรยากาศแบบมงเนนผลส าเรจจะเนนทเปาหมายของงาน

รวมกนท าใหเกดมความพงพอใจกลมมทศนคตทดและมความสามารถในการปฏบตงานสง

ยอมสงผลตอความส าเรจขององคการสงตามไปดวย ไดแก มการก าหนดเปาหมายเกยวกบ

คณภาพของนกเรยนททาทาย การมงเนนความส าเรจของงานทงในระดบบคคล ระดบชน

และระดบโรงเรยน ตลอดจนการใหความส าคญกบการบรรลผลส าเรจดานวชาการ

(Rutter,1979; HMI, 1988; Duttweiler,1990; Edmonds, 1979; Purkey & Smith, 1983;

Sammons, Hillman & Mortimore, 1995; Sheerens & Bosker, 1997; Gibson et al., 1997;

Omstien & Levine, 2000; WDPI, 2000; Owens, 2001; Shannon & Bylsma , 2003;

SDHC, 2005)

ดงนน ความคาดหวงสงจงเปนบรรยากาศทมงเนนผลส าเรจทเปาหมาย

ของงาน ซงประกอบดวยการก าหนดเปาหมายเกยวกบคณภาพของนกเรยนททาทาย

การมงเนนความส าเรจของงานทงในระดบบคคล ระดบชน และระดบโรงเรยน ตลอดจน

การใหความส าคญกบการบรรลผลส าเรจดานวชาการ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

61

2. บรรยากาศเชงบวกในโรงเรยน (Positive School Climate) เปน

บรรยากาศองคการทเหมาะสมจะท าใหผลการปฏบตงานมประสทธภาพมากยงขน ซงจาก

การศกษาของ Newell (1978) พบวา บรรยากาศแบบเปด จะมผลท าใหสมาชกในกลมม

ความพงพอใจในการท างานทไดรบมอบหมายอยในระดบมาก ดงนน การสงเสรมใหม

บรรยากาศทดในองคการยอมสงผลตอการบรรลเปาหมายขององคการอยางมประสทธผล

ไดแก การเสรมสรางบรรยากาศแหงมตรภาพ การจดบรรยากาศทสงเสรมการม

ปฏสมพนธและเรยนรรวมกน การสงเสรมบรรยากาศการท างานเปนทมและหมคณะ และ

การสงเสรมบรรยากาศแหงการทดลอง กลาคด กลาท า สงใหมๆ เปนตน (Rutter, 1979;

Purkey & Smith, 1983; Duttweiler, 1990; Caldwell & Spinks, 1990; MacBeath & his

associates, 1995; Sergiovanni, 2001; Shannon & Bylsma, 2003; SDHC, 2005; วโรจน

สารรตนะ, 2548)

สรปไดวา บรรยากาศเชงบวกเปนบรรยากาศแบบเปดทสมาชกในกลม

มความพงพอใจในการท างาน ไดแก การเสรมสรางบรรยากาศแหงมตรภาพ การจด

บรรยากาศทสงเสรมการมปฏสมพนธและเรยนรรวมกน การสงเสรมบรรยากาศ

การท างานเปนทมและหมคณะ ตลอดจนการสงเสรมบรรยากาศแหงการทดลอง กลาคด

กลาท าสงใหมๆ

3. การใหความเปนกนเองไววางใจซงกนและกน (Trust, Subtlety and

Intimacy) Ouchi (1993) ใหทศนะไววาไมมสถาบนใดทด ารงอยไดโดยปราศจาก

ความเชอถอ ความไววางใจและความเปนกนเอง ความเชอถอในโรงเรยนจะเกดขนไดจาก

ความเขาใจซงกนและกน หากบคลากรไมเขาใจวาบคคลอนก าลงท าอะไร ไมเขาใจภาษา

ไมเขาใจเทคโนโลย และไมเขาใจปญหาแลว ยอมไมสามารถทจะเกดความไววางใจกนได

ดงนน หากผบรหารโรงเรยนสงเสรมบรรยากาศความไววางใจและยอมรบซงกนและกน

กมนใจวาโรงเรยนจะสามารถพฒนาสการเปนองคการแหงการเรยนรได และสงผลตอ

ประสทธผลของโรงเรยนในทสด ทงนเนองจากองคการแหงการเรยนรเปนองคประกอบ

ส าคญองคประกอบหนงทแสดงถงประสทธผลของโรงเรยน (วโรจน สารรตนะ, 2548;

Hoy & Miskel, 2005) เชน บรรยากาศทเปนอยระหวางฝายบรหาร คณะคร นกเรยนและ

ผปกครองเปนไปอยางไววางใจ การสรางความตระหนกและยอมรบในความแตกตาง

ระหวางบคคล รวมถงการเนนความเปนเพอนรวมงานไมเนนสายการบงคบบญชา

(Lunenburg & Ornstein, 2000; Jatupom, 2005; วโรจน สารรตนะ, 2548)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

62

จากแนวคดดงกลาวขางตน จะเหนวาการใหความเปนกนเองและ

ไววางใจซงกนและกน เปนบรรยากาศของความไววางใจและยอมรบซงกนและกนของ

บคลากรในองคการ ไดแก บรรยากาศทเปนอยระหวางฝายบรหาร คณะคร นกเรยน

และผปกครองเปนไปอยางไววางใจ การสรางความตระหนกและยอมรบในความแตกตาง

ระหวางบคคล และการเนนความเปนเพอนรวมงาน ไมเนนสายการบงคบบญชา

4. การสงเสรมใหมการตดสนใจรวม (Shared Control and Decision

Making) การตดสนใจรวมน าไปสการก าหนดวสยทศนรวม เปนหลกการส าคญของ

การบรหารแบบมสวนรวม เปนหลกการทจะท าใหผมสวนรวมเกดความภาคภมใจใน

การเปนทยอมรบ และการเปนสวนหนงของโรงเรยน อนจะน าไปสความรสกผกพนตอ

การน าไปปฏบตใหบรรลผล (วโรจน สารรตนะ, 2548) ดงนน บรรยากาศทบคคลมสวน

รวมในการตดสนใจทงการวางแผน การปฏบตตามแผน การประเมนผลงาน และ

การปรบปรงงานยอมจะน าไปสการบรรลผลตามเปาหมายอยางมประสทธภาพ ซง

ผบรหารตองใหเวลาและความส าคญในการสอสารกบบคลากรอยางเตมท และตอง

กระตนใหบคลากรมโอกาสในการปฏบตงานอยางเตมท ไดแก การประชมปรกษาหารอกบ

คณะครอยางสม าเสมอ และการเปดโอกาสใหผเกยวของไดมสวนรวมในการรวมคด

รวมท า รวมประเมน และรวมตดสนใจในองคการ นอกจากนผบรหารจะตองทราบถง

วธการทจะท าใหบคลากรปฏบตงานไดอยางเตมประสทธภาพดวย (Smith & Tomlinson,

1989; Caldwell & Spinks, 1990; Woods & Orlik, 1994; Lunenburg & Ornstein, 2000;

Sergiovanni, 2001; Shannon & Bylsma, 2003)

ดงนน การสงเสรมใหมการตดสนใจรวมจงเปนบรรยากาศของความ

รวมมอกนของผเกยวของตงแตการประชมปรกษาหารอกบคณะครอยางสม าเสมอ การให

ผมสวนไดสวนเสยรวมคด วางแผนงาน การใหผมสวนไดสวนเสยรวมปฏบตงาน การใหผม

สวนไดสวนเสยรวมประเมนผลงาน และการใหผมสวนไดสวนเสยรวมปรบปรงงาน

5. การจดระบบการจงใจ (Motivation) การจดระบบการจงใจเปนการจด

กจกรรมสงเสรมสนบสนนใหบคลากรเกดความกระตอรอรนในการปฏบตงาน การจงใจจง

กอใหเกดความรเรมสรางสรรค ทาทายตอการเกดขนของสงใหมๆ ในองคการอนจะน าไปส

การบรรลเปาหมายขององคการในทสด การใหรางวลหรอผลตอบแทนในองคการเปนสงท

ส าคญอกอยางหนง ถาผบรหารใหรางวลอยางยตธรรมจะท าใหบคลากรเกดความมนใจใน

การปฏบตงานมากขน (Lunenburg & Omstein, 2000) นอกจากนยงมปจจยอนๆ สงผลตอ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

63

ความพงพอใจในการท างานของครอนจะน าไปสการบรรลเปาหมายขององคการในทสด

ไดแก การจายคาตอบแทน และผลประโยชนอนๆ การสงเสรมความกาวหนาและต าแหนง

การจดสงอ านวยความสะดวกในการปฏบตงาน การใหอสระกระตนใหครรเรมสรางสรรค

การพจารณาความดความชอบดวยความเปนธรรม และการกระตนใหครก าหนดเปาหมาย

หรอทศทางการท างานทชดเจน (วโรจน สารรตนะ, 2548; Hoy & Miskel, 2001)

กลาวโดยสรป การจดระบบการจงใจเปนการจดกจกรรมสงเสรม

สนบสนนใหบคลากรเกดความกระตอรอรนในการปฏบตงาน เชน การจดสวสดการ

คาตอบแทนทเหมาะสมแกคร การสงเสรมใหครม/เลอนวทยฐานะทสงขน การกระตนใหคร

รเรมสรางสรรค มความเปนธรรมในการพจารณาความดความชอบ และการกระตนใหคร

ก าหนดเปาหมายการท างานทชดเจน

ดงนน บรรยากาศของโรงเรยนจงเปนผลจากการไดรบอทธพลจากสง

ตางๆ โดยตรง เชน ภาวะผน า ผลจากการปฏบตงาน และงานทมความหมายตอการปฏบต

ของบคลากรในโรงเรยน และพฤตกรรมของเพอนรวมงาน สภาพแวดลอมตางๆ ลวนม

ผลกระทบตอบรรยากาศของโรงเรยนทงสน โดยบรรยากาศจะสะทอนใหเหนถง

ประสทธภาพของผบรหาร บคลากร และความส าเรจของโรงเรยน วดไดจาก

(1) ความคาดหวงสง (2) บรรยากาศเชงบวกในโรงเรยน (3) การใหความเปนกนเอง

ไววางใจ ซงกนและกน (4) การสงเสรมใหมการตดสนใจรวม และ (5) การจดระบบ

การจงใจ

แนวคดทฤษฎเกยวกบทมคณภาพ

การศกษาเกยวกบทมคณภาพ (Quality Team) นน สวนใหญจะเปนลกษณะ

การบรหารงานของเอกชน บรษท หรอในภาคสวนทเปนธรกจมากกวาในวงการศกษา

เพอตอบสนองเปาหมายขององคการ สายการบงคบบญชา จะตองน าไปสการพฒนา

ทงกระบวนการท างานและการบรหารจดการ ในสวนของวงการศกษาไดน าเอาลกษณะ

การท างานเปนทมมาใชในสถานศกษาในลกษณะของทมแกปญหา และทมบรหารตนเอง

ซงเมอเสรจสนภารกจแลว ทมเหลานกสลายไปตามภารกจทส าเรจ และจะกอตงทม

ขนใหมเมอมภารกจใหมเขามา จงท าใหเกดปญหาในการคงอยของทมในสถานศกษา

ทงนเนองจากความไมตอเนองของทมคณภาพ และมผลตอความมประสทธภาพและ

ประสทธผลของภารกจในสถานศกษา

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

64

ดงนนทมคณภาพ จงเปนเปาหมายสงสดในการท างานเปนทม โดยทมงานทม

การท างานเปนทมอยางมคณภาพนน จะสงผลใหมกระบวนการท างานทมประสทธภาพ

สมาชกของทมงานเปนผมคณภาพ งานบรรลผล และสมาชกของทมงานมความสข

(ปรญญา ตนสกล, 2547, หนา 9) ทมคณภาพจงศกษาในลกษณะของทมงานทม

ประสทธภาพและประสทธผลทเกดจากกระบวนการท างานของทมในลกษณะของทม

บรหารตนเอง ซงมแนวคดทฤษฎทเกยวกบการท างานเปนทมจนเกดเปนทมคณภาพ ดงน

1. แนวคด ทฤษฎของการท างานเปนทม

การท างานเปนทมเปนกลยทธของการพฒนาองคการอยางหนงทไดรบ

ความสนใจอยางกวางขวางและไดรบความนยมอยางสงในการด าเนนงานอนเปน

การเปลยนแปลงวฒนธรรมการท างานเพอใหสามารถปฏบตงานไดอยางมประสทธผล

และประสทธภาพ Levi (2001) ไดใหทศนะวาองคการในยคเดมด าเนนงานโดยยดถอ

การท างานในลกษณะสวนบคคลเนนการแบงงานกนท าตามหนาทรบผดชอบและ

ความเชยวชาญเฉพาะดาน แนวคดในการท างานเปนทมนนมจดมงหมายเพอรวมมอกน

แกปญหาในการท างาน สรางสรรคนวตกรรมตลอดจนพฒนาคณภาพของผลผลตและ

บรการ จงนบเปนแนวทางใหมทสามารถชวยใหองคการ เกดความกาวหนายงขน สนนทา

เลาหนนท (2542 หนา 60-85) ไดใหขอสงเกตวาความส าเรจในการท างานนนมไดเกดจาก

สมาชกคนใดคนหนงในองคการตามล าพง หากแตเกดจากพลงและคณภาพของ

ความรวมมอรวมถงการประสานงานของทกคนและทกฝายทเกยวของ การท างานเปนทม

นนนอกจากจะกอผลดตอองคการโดยสวนรวมแลวยงมผลตอสมาชกแตละบคคลในทมอก

ดวยทงนเพราะทมเปนการรวมเอาทรพยากรมนษยทมคาทสดขององคการเขาดวยกนท าให

เกดการผสมผสานศกยภาพและแงคดทหลากหลายจนสามารถปฏบตงานรวมกนไดลลวง

โดยทบคคลเพยงคนเดยวไมอาจท าได นอกจากนนการท างานเปนทมเปนการมอบหมาย

ความรบผดชอบ เพอใหปฏบตหนาท ตามความเชยวชาญและความพงพอใจของแตละ

บคคลท าใหเกดการแลกเปลยนเรยนร และพฒนาความสามารถดานอนๆ ซงกนและกน

จากสมาชกในทม และสงส าคญกคอทม สามารถตอบสนองความตองการทางสงคมของ

สมาชกแตละคนอนไดแก ความรก ความเขาใจและการยอมรบซงกนและกนอนเปนสง

น าไปสความส าเรจในการท างานจนบรรลเปาหมายของทมและองคการในทสด

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

65

1.1 กลมและทมในองคการ

1.1.1 กลม (Group) เกดขนภายในองคการเพอตอบสนองตอเปาหมาย

ทส าคญบางอยางองคการซงยอมตองพงพงการผสานความรวมมอกนอยางแทจรง

ในการปฏบตงานของสมาชกทกคนภายในกลมเพอผลกดนไปสการบรรลผลส าเรจ

ตามเปาหมายทก าหนดไว Forsyth (1999) Pierce, Gardner & Dunham (2001) Centro

(2003) Greenberg & Baron (2003) และ Robbins & Coulter (2005) ไดใหนยามของกลม

ทสอดคลองกนไววา กลม หมายถง บคคลตงแตสองคนขนไปทรวมกระท ากจกรรม

ซงเกยวของสมพนธกนไดรปแบบทแนนอน โดยมจดมงหมายรวมกน และรบรวาตน

เปนสวนหนงของกลม นอกจากน Luthans (1995) ไดอธบายถงลกษณะ 4 ประการ

ของกลมไววาสมาชกตองไดรบการจงใจในการเขารวมกลม กลมถกรบรวาเปนหนวยหนง

ทางสงคมของบคคลทมปฏสมพนธกน กระบวนการกลมไดรบการสนบสนนในหลาย

รปแบบและกลมมทงการบรรลขอตกลงรวมกนหรอไมเหนพองตองกนโดยผานการ

ปฏสมพนธกนในรปแบบตางๆ

จากนยามขางตนสามารถสรปไดวา กลมเปนระบบสงคมทเกดจาก

การรวมตวของบคคล ตงแต 2 คนขนไป เพอปฏบตงานใหบรรลตามเปาหมายทตองการ

โดยอาจไมไดก าหนดขอบเขตของความสมพนธระหวางสมาชกวามความใกลชดกนเพยงใด

ท าใหสมาชกบางคนในกลมมงมนท างานของตนเพยงอยางเดยว จนเสรจสมบรณแลวจงน า

ผลงานของแตละคนมารวมกนเปนผลงานของกลม ในขณะทสมาชกบางคนอาจตอง

ประสานงานและปฏบตงานรวมกนอยางใกลชดเพอใหไดผลงานออกมาในนามกลม

ดงนนการรวมกลมในการท างาน จงขนอยกบการพจารณาความส าเรจในเปาหมาย

ของกลมเปนส าคญ แตอาจไมตระหนกถงความผกพนและความสมพนธทางจตใจ

ของสมาชก

ประเภทของกลมอาจจ าแนกไดหลายวธ วโรจน สารรตนะ (2548)

Greenberg & Baron (1999) Centro (2003) และ Hellriegel & Slocum (2004) ไดแบงแยก

กลมออกเปนสองประเภท คอ กลมแบบไมเปนทางการ (Informal Groups) และกลมแบบ

เปนทางการ (Formal Groups) โดยไดใหค าอธบายวา กลมแบบไมเปนทางการเปนกลมท

พฒนาขนจากบคคลในองคการโดยปราศจากการควบคมสงการของฝายบรหารภายใน

องคการทสงกดอย อาจเปนการรวมกลมเพอสนองตอบความสนใจในกจกรรมตางๆ

รวมกนของสมาชก ซงกลมชนดนเรยกวากลมสนใจ (Interest Group) โดยทเปาหมาย

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

66

ของสมาชก คอ การกระท ากจกรรมเพอตอบสนองความสนใจรวมกน เชน กลมปองกน

มลพษตอสงแวดลอม กลมอนรกษพลงงานหรอกลมสงเสรมสรางสรรคสงประดษฐ

เปนตน นอกจากนนการรวมกลมอาจเปนเพราะตองการสนองตอบความตองการ

ความอบอนปลอดภยและความตองการทางสงคมของสมาชกซงเรยกกลมชนดนวากลม

มตรภาพ (Friendship Group) โดยทเปาหมายของสมาชกคอการกระท ากจกรรมเพอ

เสรมสรางความสมพนธฉนทเพอนตลอดจนการมสวนในกจกรรมทางสงคมรวมกน

โดยธรรมชาตแลว กลมแบบไมเปนทางการนอาจมผลกระทบทงทางบวกและทางลบตอ

การบรรลเปาหมายขององคการ ดงนนจงขนอยกบผบรหารทจะใชภาวะผน าในการจดการ

อยางเปนระบบและมงมนทจะใหเกดผลในทางบวกมากเพยงใด ส าหรบกลมแบบเปน

ทางการนน เปนกลมทองคการจดตงขนเพอตอบสนองเปาหมายบางอยางทส าคญของ

องคการ โดยอาจจ าแนกเปนกลมเชงบงคบบญชา (Command Group) ซงเปนกลมทแสดง

ความสมพนธของสมาชกภายในกลมตามสายงานบงคบบญชา เชน กลมทประกอบดวย

ผบรหารและผใตบงคบบญชาในหนวยงานหนงๆ และกลมเชงภาระหนาท (Task Group)

เปนกลมแบบเปนทางการทประกอบขนดวยบคคลทมความสนใจหรอความช านาญพเศษ

ในขอบเขตเฉพาะตามทองคการก าหนดให โดยไมค านงถงสถานะตามล าดบขนของ

องคการโดยอาจจดตงขน เพอเสรมหรอเพมเตมใหองคการมประสทธภาพมากขน ซงแบง

ออกเปนสองลกษณะคอ กลมคณะกรรมการถาวร (Standing Committee) และกลม

คณะกรรมการเฉพาะกจ (Temporary Group or ad hoc Committee)

1.1.2 ทม (Team) มลกษณะทใกลเคยงกบกลม (Centro, 2003)

อาจกลาวไดวา ทมมลกษณะของกลมแบบเปนทางการ (Pierce, Gardner & Dunham,

2001) เชนเดยวกบ Hersey & Johnson (2001) ทไดใหนยามวา ทมหมายถงกลมท างาน

อยางเปนทางการ (Formal Work Group) ในขณะทGreenberg & Baron (2003) Morden

(2004) Daft & Marcic (2004) Robbins & Coulter (2005) และ McShane & Von Glinow

(2005) ไดใหนยามของทมอยางสอดคลองกนวา ทมหมายถงกลมบคคลตงแตสองคนขนไป

ใชทกษะทมอยในการปฏบตงานขององคการภายใตการมปฏสมพนธระหวางกน มพลง

ความผกพนและตระหนกถงบทบาททตองพงพารวมทงมความรบผดชอบเพอการบรรล

วตถประสงครวมกน ส าหรบ Everard & Morris (2004) อธบายวา ทม เปนกลมของคนทม

จดประสงครวมกนทสามารถด าเนนการกบงานตางๆ ทมอยไดอยางมประสทธผล พรอม

กนนนยงไดใหความหมายของค าวา ประสทธผลไวดวยวา หมายถง คณภาพของ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

67

ความส าเรจของงานทดทสด ในชวงเวลาทก าหนดใหโดยใชทรพยากรตางๆ ทมอยอยาง

ประหยดและคมคาทสดเพอทมและการรวมมอท างานจากสมาชกของทมแตละคนจะตองม

คณภาพดทสดเทาทจะท าได

จากนยามดงกลาวขางตน สามารถกลาวโดยสรปไดวา ทม หมายถง

กลมบคคลตงแตสองคนขนไป ทรวมกนท างานโดยใชทกษะภายใตการมปฏสมพนธ

ระหวางกน มพลงความผกพนและตระหนกถงบทบาททตองพงพาซงกนและกน

รวมทงมความรบผดชอบเพอรวมกนผลกดนไปสการบรรลเปาหมาย เมอพจารณา

ในประเดนทเกยวกบความแตกตางของกลมและทม Everard & Morris (2004) ใหความเหน

ไววาทมแตกตางจากกลมท างานทวไปหลายประเดน เชน ประเดนแรกทมไดถกจดตงขน

ตามขนตอนการท างานมากกวาหนาท ประเดนทสอง ทมมความรสกในการเปนเจาของ

ผลผลตและการบรการหรอขนตอนทสมาชกทกคนรบผดชอบอย ประเดนทสาม สมาชก

ของทมไดรบการฝกฝนในหลายๆ ดาน และมทกษะทหลากหลาย ประเดนทส ทมม

การบรหารจดการตนเอง มการสรางสมาชกเพอสนบสนนขนในทม และประเดนทหา คอ

ทมมสวนเกยวของในการตดสนใจในระดบองคการ ทมสามารถเปนไดทงแบบชวคราว

หรอถาวร และงานของทมอาจคาบเกยวหนวยงานอนหรออยเฉพาะในทม คณสมบตเดน

ทท าใหทมมความแตกตางจากกลมยงมอกหลายประการ คณสมบตประการแรก คอ

สมาชกของทมทกคนมสวนรวมในเปาหมายและวธการทสวนใหญเกดจากความคด

ของตนเอง สมาชกตองเหนพองกบเปาหมายของทมและวธการทจะท าใหถงเปาหมายนน

ความเหนพองกนนจะท าใหเกดวสยทศนรวมกนและแรงกระตนส าหรบสมาชกทกคน

ทจะปฏบตงาน คณสมบตประการตอมา คอ ความรบผดชอบรวมกน สมาชกทกคนตอง

รสกถงความรบผดชอบตอกนและกน ในขณะทสมาชกของกลมรายงานตอผน าหรอ

ผจดการซงรบผดชอบงานของพวกเขา แตสมาชกของทมมความรบผดชอบและปฏบตงาน

เพราะความมสวนรวมในทม และคณสมบตอกประการหนงกคอ วฒนธรรมของทมจะม

พนฐานจากความเชอถอและความรวมมอ ในขณะทสมาชกของกลมมบางสงบางอยาง

ทเหมอนกนแตสมาชกของทมมวฒนธรรมทรวมกน สมาชกของทมมความตงใจทจะ

ประนประนอม รวมมอเพอใหบรรลเปาหมาย บรรยากาศของความรวมมอไมไดหมายถง

ไมมความขดแยงแตความขดแยงนนสามารถปรบไปเปลยนไปในเชงสรางสรรคไดถามการ

จดการอยางด วฒนธรรมของทมเชนนท าใหเกดความเปนผน ารวมกน ในขณะทกลม

มผมหนาทเปนผน าเพยงคนเดยวแตทมมความเปนผน ารวมกนในสมาชกทกคน ทายทสด

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

68

ทมกจะเกดการพฒนาแนวรวม ซงหมายถง สมาชกทกคนรวมกนท าใหเกดความส าเรจ

มากกวาตางคนตางท าแลวน าผลงานของแตละคนมารวมกน

นอกจากน Frederick, H. (2004) ไดใหความเหนเพมเตม ซงมความ

สอดคลองกบความเหนของ Greenberg & Baron (2006) วาการท างานของกลมจะขนอย

กบผลงานของสมาชกของกลมแตละคน ส าหรบการท างานของทมนนจะขนอย ทงจาก

ผลงานของสมาชกแตละคนในทมและการรวมมอกนสรางผลงานรวมกนของทกคนท าให

เกดความรสกในความเปนเจาของในประเดนทเกยวกบความรบผดชอบตองานนน

การท างานเปนกลม สมาชกมงบรรลเปาหมายขององคการโดยมรางวลเปนสงจงใจ

สมาชกของกลมมความรบผดชอบตอผลงานของตนเองมากกวาความรบผดชอบทมตอ

ผลงานของกลมซงตางจากทมทสมาชกมความรบผดชอบตอผลงานทงของตนเองและตอง

รบผดชอบรวมกนตอผลงานของทมทจะเกดขน ส าหรบความแตกตางในดานความสนใจ

ในการท างานนน สมาชกกลมอาจแลกเปลยนความสนใจตอการลงมอปฏบตเพอใหบรรล

เปาหมายทวๆ ไป ทก าหนดไว แตสมาชกทมทนอกจากจะสนใจทจะปฏบตงานใหบรรล

เปาหมายแลวยงมแนวคดเชงสรางสรรค ในการรวมก าหนดเปาหมายใหมและแสวงหา

วธการและแนวทางใหมในการน าศกยภาพของแตละบคคลไปประยกตใชเพอการบรรล

เปาหมายรวมกนตามทก าหนดไว นอกจากนนหากพจารณาถงการตอบสนองตอ

การบรหารงานการท างานเปนกลมสมาชกจะปฏบตงานตามขอก าหนดของผบรหาร

ขององคการเพอการบรรลเปาหมาย แตการท างานเปนทมผบรหารจะก าหนดเปาหมาย

ส าหรบทม และสรางความทาทายเพอใหบรรลผลส าเรจ มการยดหยนและใชภาวะผน า

ในการท างาน ในขณะเดยวกนสมาชกทมยงมโอกาสบรหารงานดวยตนเอง (Self-

managing) มการสอสารเพอสรางความเขาใจและความไววางใจตอกนเพอลดความขดแยง

ของสมาชกมการเปดโอกาสใหมสวนรวมในการ ตดสนใจมความผกพนระหวางสมาชก

และมความพยายามในการรวมพฒนาความรความสามารถของสมาชกทกคนในทม

จากประสบการณในการท างานรวมกน

1.1.2.1 ประวตความเปนมาของทม

การจดระบบการท างานของบคคลในยคกอนด าเนนการภายใต

สองแนวทาง คอ แนวทางทยดถอตวแบบของโครงสรางตามล าดบขนของการบงคบบญชา

เชนระบบทหารในกองทพซงแตละคนตองปฏบตงานของตนตามทไดรบมอบหมายจาก

หวหนางานและอกแนวทางหนงคอการท างานแบบกลมยอย เชน การท างานของชาวนา

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

69

ในแบบครอบครวเลกๆ ซงมบรรยากาศของความผกพนกน ในการด าเนนชวตซงเปน

จดเรมตนในการพฒนาไปสการจดระบบการท างานเปนทมในยคตอมา (Levi, 2001)

ในยคการปฏวตอตสาหกรรมราวตนป ค.ศ. 1900 ไดมการน าแนวคด

ในการบรหารจดการแบบวทยาศาสตร (Scientific Management) มาใชในองคการตางๆ

อยางแพรหลาย คนงานตองใชทกษะและศกยภาพทมอยท างานตามระบบงานทไดรบ

การออกแบบไวภายใตการจดสงจงใจซงเชอวาเงนเปนปจจยจงใจทส าคญส าหรบคนงาน

เพอใหผลงานทมประสทธภาพสงสด ซงจากแนวคดดงกลาวน าไปสขอวจารณกนอยาง

กวางขวางในระหวางป ค.ศ. 1920 ถง 1930 วาเปนการใหความส าคญกบสงจงใจทเปน

ตวเงนเปนการสนองความตองการดานเศรษฐกจและกายภาพมากเกนไป โดยทความ

ตองการดานสงคมของคนงานกลบไมไดรบการตอบสนอง การแบงงานกนท าไมอาจ

ประกนไดวาจะท าใหไดมาซงผลผลตทมคณภาพ คนงานมขวญก าลงใจด และองคการ

มประสทธภาพเสมอไป (วโรจน สารรตนะ, 2548, หนา 20-35) แตอาจมผลท าใหงานม

ลกษณะเฉพาะเจาะจงเกนไป คนงานขาดความพงพอใจ เบองาน คณภาพการท างานต า

ขาดงานและลาออกจากงาน (Bartol et al., 1998) ขอวจารณเหลานไดท าใหเกดขอค าถาม

ขน และน าไปสการคนควาหาค าตอบเกยวกบความสมพนธระหวางคนกบงานและมต

ทางสงคมของคนงานทท างานในองคการในยคตอมา (Levi, 2001) จดเรมตนของความ

สนใจเกยวกบเรองการท างานเปนทมเกดขนจากการท เอลตน มาโย (Elton Mayo)

ไดเปดเผยขอมลและผลการวจยชนส าคญเกยวกบทมงานและอทธพลของกลมในหนวยงาน

คอ การศกษาทฮอวธอรน (Hawthorne Studies) ของบรษทเวสเทรนอเลคทรก (Western

Electric Company) ทชคาโกโดยไดคนพบวา ปจจยทางสงคมมความส าคญทสงผลกระทบ

กบการปฏบตงานของคนงานนน มองคประกอบทส าคญคอการสรางความรสกเปน

เอกลกษณของกลม การไดรบการสนบสนนจากสงคมและความเปนน าหนงใจเดยวกนท

เกดขนพรอมๆ กบการมปฏสมพนธกนระหวางคนงานตลอดจนผบรหารจะชวยสงเสรม

น าใจของทมงานทมตอการปฏบตงานรวมกน (สนนทา เลาหนนท, 2542,

หนา 62-68) นอกจากนนอทธพลของกลมยงกอใหเกดปทสถานของกลม (Group Norms)

ซงสงผลอยางยงตอการควบคมพฤตกรรมและมาตรฐานในการท างานทงทางบวกและ

ทางลบของคนงานอกดวย ผลการวจยดงกลาวไดรบความสนใจและกลาวถงอยาง

กวางขวางจนน าไปสการเคลอนไหวเชงมนษยสมพนธ (Human Relations Movement)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

70

ซงไดใหความส าคญกบ มตทางสงคมในการท างานยงขน (Levi, 2001) นอกจากนยงมผล

การศกษาของเครท เลวน (Kurt Lewin) นกจตวทยาสงคมทใหความส าคญกบการศกษา

พฤตกรรมกลมและลกษณะพลวตหรอความเคลอนไหวเปลยนแปลงของกลมในองคการ

(Group Dynamics) อยางจรงจงโดยการวเคราะหแรงจงใจและแรงเหนยวรง (Force Field

Analysis) เพอหาวธเพมพลงและประสทธภาพในการท างานหรอเปลยนแปลงทศนคตและ

พฤตกรรมคนงาน ซงเขาไดใหขอเสนอแนะวาแนวทางการเปลยนแปลงพฤตกรรมของ

บคคลหรอกลมสามารถกระท าไดดวยกระบวนการสามขนตอน คอ การละลายพฤตกรรม

(Unfreezing) การเปลยนแปลงไปสพฤตกรรมใหม (Changing) และท าใหพฤตกรรมใหม

ด ารงอยอยางมนคง (Refreezing) ซงเปนแนวคดทถกน ามาประยกตใชจนถงปจจบนใน

ฐานะทเปนเทคนคการปรบปรงประสทธภาพของทม (สนนทา เลาหนนท, 2542, หนา

62 - 68)

ในระหวางป ค.ศ. 1960 ถง 1970 นกจตวทยาองคการและวศวกร

ทางดานอตสาหกรรมหลายคนไดน าแนวคดเรองทมไปใชในการท างานโดยไดพฒนาทฤษฎ

ระบบเทคนคสงคม (Sociotechnical Systems Theory) หรอ STS มาใชเปนแนวทางวเคราะห

การท างานของบคคลและหาวธทดทสดเพอจดระบบการท างานซงพบวาการใชเทคนค

การท างานเปนทมมความเหมาะสมโดยเฉพาะอยางยงในสภาวการณทสบสนและมความ

ไมแนนอนเกดขนในการท างาน แนวคดดงกลาว น าไปสการเคลอนไหวเกยวกบคณภาพ

ชวตในการท างาน (Quality of Work Life Movement) ขนในสหรฐอเมรกา ท าใหเหนถง

ตวอยางของความส าเรจอยางมากมายและเกดคานยมอยางแพรหลายในการท างาน

เปนทมในองคการตางๆ ทงในสวเดนและสหรฐอเมรกา แนวคดเรองทมไดรบความสนใจ

และแพรขยายเขาสญปนในระหวางป 1970 โดยบรษทผลตสนคาตางๆ ของญปนไดใช

การท างานเปนทมเปนกลไกส าคญในการสรางวงจรคณภาพ (Quality Circles) เพอ

พฒนาการผลตสนคาของตนอยางเขมขนและจรงจงจนท าใหสนคาของญปนมคณภาพด

และเปนทยอมรบในตลาดของผบรโภค จวบจนป ค.ศ. 1980 บรษทตางๆ ในอเมรกาและ

ยโรปไดเรมใหความสนใจและทดลองใชทมในการสรางวงจรคณภาพและไดกลายมาเปน

แนวคดเรองการบรหารคณภาพทงองคการ (Total Quality Management) หรอ TQM ใน

ระยะตอมา ซงเปนทยอมรบโดยทวกนวาแมวาการท างานในองคการใดๆ ยอมตองอาศย

ทกษะและความสามารถสวนบคคลเปนสงเรมตน แตคนงานจะเรมจดระบบการท างาน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

71

เปนทม ซงจะน าไปสการปรบปรงคณภาพของการท างานซงสงผลตอคณภาพของผลผลต

และบรการในทสด (Levi, 2001) ความเคลอนไหวเชงคณภาพ (Quality Movement)

ซงเปนการด าเนนงานทเนนย าใหเหนถงความส าคญ และคณคาของการท างานเปนทม

ในขณะเดยวกนยงมองคประกอบอนๆ ทเขามามบทบาทสมพนธเกยวของกน เชน การเพม

การใชเทคโนโลยสารสนเทศ การลดขนาดองคการ ตลอดจนการปรบโครงสรางองคการ

เปนตน การใชทมในการท างานไดรบความนยม และแพรขยายอยางรวดเรวในบรษทและ

องคการตางๆของสหรฐอเมรกาตงแตป ค.ศ. 1990 เปนตนมา จากการศกษาพบวา

รอยละ 85 ของ บรษทในสหรฐอเมรกาลวนใชการท างานเปนทมเปนหลกในการด าเนนงาน

(Cohen & Bailey, 1997) องคการตางๆ ในปจจบนมการปรบเปลยนโครงสรางและ

ระบบงานอยางมากเพอใหสอดรบกบแนวคดการใชทมในการด าเนนงาน รปแบบของทม

และระบบการท างานเปนทมยงคงไดรบการพฒนาอยางไมหยดยง แนวคดของการท างาน

รวมกนเปนทมยงคงเปนขอตกลงเบองตนอนทรงคณคาทคอยผลกดนใหองคการบรรล

เปาหมายตามทก าหนดไว

1.1.2.3 ประเภทของทมในองคการ

การจ าแนกประเภทของทมสามารถพจารณาจากรปแบบในการจดตง

ทมซงมหลากหลายรปแบบไมอาจก าหนดไดตายตว ทงนขนอยกบวตถประสงคในการ

จดตงสถานการณ สภาพแวดลอม เวลา โครงสรางของอ านาจหนาทรวมทงระดบความม

อสระตลอดจนความเปนทางการขององคการ เปนตน มนกวชาการหลายทานไดแสดง

ความคดเหนเกยวกบรปแบบและประเภทของทมทแตกตางกน Hellriegel & Slocum

(2004) และ Robbins & Coulter (2005) ไดจ าแนกประเภทของทมโดยสรปตามแนวคดของ

นกวชาการหลายทาน ดงน

1) ทมตามสายงาน (Functional Teams) หมายถง ทมท

ประกอบดวยสมาชกทมหนาทตามสายงานหรอกลมงานเดยวกน จดตงทมขนเพอรวมกน

พฒนาแผนกงานของตนเองใหมคณภาพในการท างานเพมขน เชนในแผนกงานดาน

การตลาดของบรษทอาจจดตงทมขน เพอเสรมคณภาพของตนเองใหมคณภาพใน

การท างานเพมขน เชนในแผนกงานดานการตลาดของบรษทอาจจดตงทมขน เพอเสรม

คณภาพของแผนกโดยการรวมตวของสมาชกทอยในแผนกเดยวกน ซงอาจมาจากฝาย

สนคา ฝายการเงน ฝายตรวจสอบบญชหรอหนาทอนๆ ทคลายคลงกน เปนตน (Hellriegel

& Slocum, 2004)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

72

2) ทมแกปญหา (Problem-solving Teams) เปนทมทประกอบดวย

สมาชก 5-12 คน จากแผนกงานเดยวกนซงมเวลาพบปะกนประมาณสปดาหละ 2-3

ชวโมง ในการอภปรายรวมกนเพอน าไปสการหาแนวทางแกปญหาหรอวธการทจะปรบปรง

คณภาพ ประสทธผลและสภาพแวดลอมในการท างาน สมาชกในทมแกปญหาจะม

การแลกเปลยนความคดเหนหรอใหขอเสนอแนะในกระบวนการท างาน หรอวธการ

ปฏบตงาน (Robbins & Coulter, 2005) ประเดนทน าไปสการอภปรายและหาแนวทางใน

การปฏบตงานมขอบเขตทจ ากดตามอ านาจหนาททถงปฏบตไดดวยตนเอง ทมแกปญหา

ไมไดมจดหมายในการเปลยนแปลงกระบวนการ โครงสรางขององคการ หรอบทบาทของ

ผบรหารแตงตงขนเพอแกปญหาและตดสนใจดวยความรบผดชอบตามทผบรหาร

มอบหมายและก าหนดกรอบให จากการศกษาพบวาทมแกปญหาสามารถชวยในการลด

ตนทนการผลตและการปรบปรงคณภาพของผลผลตใหดขน แตการมขอจ ากดเกยวกบ

อ านาจในการตดสนใจ ท าใหยงไมประสบผลส าเรจในดานการเพมประสทธภาพ ในการ

ท างานและการปลกฝงแนวคดในการท างานแบบมสวนรวม

3) ทมขามสายงาน (Cross-functional Teams) คอ ทมท

ประกอบดวยสมาชกทมต าแหนงระดบเดยวกนในองคการ แตมาจากคนละแผนกงาน และ

มความแตกตางกนในดานความรและทกษะเฉพาะดานมาท างานเพอหาวธการแกปญหาท

ตองอาศยมมมองและความรความสามารถทแตกตางหลากหลายรวมกน ทมขามสายงาน

จะสงเสรมใหเกดประสทธผลโดยเฉพาะอยางยงภายใตสถานการณทตองพงพงนวตกรรม

ความรวดเรวในการท างานและการตอบสนองความตองการของผรบบรการอยางเตมท

(Michalski & King, 1998) การสรางทมงานลกษณะนมสวนชวยในการปรบปรงและพฒนา

โปรแกรมฝกอบรมและเทคโนโลยใหมๆ ในองคการ หรอหากเปนองคการทางธรกจอาจ

เปนสงชวยในการสรางความสมพนธกบผรบบรการและตวแทนจ าหนาย การปรบปรง

ปจจยปอนเขาและน าออกของระบบการผลต ชวยเชอมโยงหนวยงานยอยทงหมดทถกจด

อยางแบงแยกใหเกดการประสานสมพนธกนอนจะน าไปสการเพมคณภาพของผลผลตและ

นวตกรรมการบรการ (Hellriegel & Slocum, 2004; Morden, 2004)

4) ทมบรหารตนเอง (Self-managed Teams) เปนทมทไดรบ

การเอออ านาจจากผบรหารใหมสทธในการใชดลยพนจเพอการตดสนใจและการใชอ านาจ

รวมทงมความรบผดชอบตอการปฏบตงานทไดรบมอบหมาย โดยมอสระในการจดการ

อยางสมบรณเพอใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว (อ านาจ ธระวานช, 2547; Yeatts &

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

73

Hyten, 1998; Morden, 2004) นอกจากน Daft & Marcic (2004) ยงไดอธบายเพมเตม

อกวาสมาชกในทมบรหารตนเองยงมสวนรวมในการก าหนดขอบเขตความรบผดชอบ

ในการท างาน การตดสนใจ การประเมนผลการปฏบตงาน การก าหนดทางเลอกเพอสราง

พฤตกรรมการท างานเพอสนองตอบความตองการในการแกปญหา การก าหนด

จดประสงคและการปรบเปลยนเงอนไขตางๆ เพอความส าเรจ ทมบรหารตนเองมสมาชก

ทประกอบดวยบคคลตางๆ ในองคการทมความหลากหลายในดานทกษะและ

ความสามารถ ต าแหนงและอ านาจหนาทซงแตละคน ผานการฝกฝนสามารถปฏบตงาน

อยางอนได ทกคนไมมอปสรรคเกยวกบความแตกตางของแผนกงานโดยสามารถประสาน

สมพนธซงกนและกนไดเปนอยางด นอกจากนนทมยงไดรบการสนบสนนเกยวกบ

ทรพยากรการด าเนนงาน เชน ขอมลสารสนเทศรวมทงวสดอปกรณตางทจะน าไปส

ความส าเรจในการปฏบตตามภารกจทมอยและในสวนทเกยวของกบการใชอ านาจใน

การตดสนใจนน รวมไปถงความมอสระในการรบสมาชกใหม การแกปญหา การใชจาย

งบประมาณและการวางแผนเพออนาคต Kraft (1999) ไดใหขอคดเหนเพมเตมในเชง

สนบสนนวาทมบรหารตนเองสามารถสงเสรมใหเกดผลตภาพเพมขนในองคการมากกวา

รอยละ 30 รวมทงมมาตรฐานของคณภาพเพมสงขนอกดวย ดงนนการน าแนวคดเกยวกบ

ทมบรหารตนเองขนเปนสงทชวยพฒนาความเจรญกาวหนาและเปนสงชวยขจดระดบขน

ของการบงคบบญชาท าใหมแนวโนมในการปรบเปลยนไปสความเปนองคการแนวราบ

(Flat Organization) มากยงขน

5) ทมเสมอนจรง (Virtual Teams) คอ ทมทสมาชกแตละคน

ท างานและประสานความรวมมอกนโดยแทบไมเผชญหนากน แตมปฏสมพนธและ

ตดตอสอสารกนโดยผานตวกลางรปแบบตางๆ ในเชงเทคโนโลยสารสนเทศ เชน จดหมาย

อเลกทรอนคส เครอขายคอมพวเตอร โทรศพท โทรสารหรอการประชมทางไกล เปนตน

(Duarte & Snyder, 2000; Hinds & Kiesier, 2002) การทองคการจ านวนมากขยายตวไปส

ความเปนองคการระดบโลกมากขนและมการด าเนนงานในภมภาคตางๆ ของโลกทอย

หางไกลกน ดงนน เมอมความจ าเปนตองอาศยบคลากรทมความช านาญเฉพาะทางท

แตกตางกนมาท างานรวมกน อกทงเพราะเหตทความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลย

สารสนเทศและการสอสารเกดขนอยางมากมายและรวดเรวปจจยทงหลายเหลาน ท าให

การท างานรวมกนในรปทมเสมอนจรงมความเปนไปไดมากขนแมวาสมาชกของทมแตละ

คนจะอยในภมภาคตางๆ ของโลกกตาม (อ านาจ ธระวนช, 2547) ทมเสมอนจรงมความ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

74

ยดหยนสงและเปนพลวต ความสมพนธของสมาชกภาพในทมอาจเกดการเปลยนแปลงได

อยางรวดเรว ซงขนอยกบภารกจทกระท าอย สงทเหนชดถงความมคณประโยชนกคอ

การยนยอระยะทาง ประหยดเวลาและสามารถขามขอบเขตระหวางองคการไดอยางไมม

ขอจ ากด

1.1.2.4 พฒนาการของทม

แมวาพฒนาการของแตละทมในองคการจะแตกตางกนไปแต

ประสทธผลของการด าเนนงานของทมจะเกดขนไดยอมตองอาศยระยะเวลาชวงหนง

ในการเสรมสรางความเปนปกแผนของทม นกวจยหลายทานอาจก าหนดขนตอน

การพฒนาทมไวแตกตางกนไปบาง แตล าดบขนทส าคญของ พฒนาการของทมท

Tuckman & Jensen (1977) ไดใหขอสรปเพอเปนสงชวยอธบายใหเขาใจถงกระบวนการเรม

จากการรวบรวมบคคลเพอใหยอมรบในจดมงหมายรวมกนไปจนถงการท าหนาท

ของทมใหบรรลเปาหมาย ซงขนตอนของพฒนาการของทม มดงน

1) ขนการกอตง (Forming Stage) ถอเปนการเรมตนอยางแทจรง

สมาชกของทมยงไมมเปาหมายทชดเจน โครงสรางของทมและภาวะผน ายงขาดความ

เขมแขงในการท างานรวมกน สมาชกเรมรจกคนเคยและรบรถงความสามารถหรอ

ขอบกพรองของสมาชกคนอนๆ ในกรณของกลมทไมเปนทางการถาสมาชกไมยอมรบ

สภาพความเปนไปของทมสมาชกสวนหนงจะแยกตวออกไปจากทม ส าหรบทมทเปน

ทางการสมาชกตองท าหนาทตามทไดรบมอบหมาย ดงนนสมาชกแตละคนตองพยายาม

ปรบตวเพอใหเปนทยอมรบของทม ในขนตอนนจะสมบรณเมอสมาชกเรมคดวาตนเองเปน

สวนหนงของทม

2) ขนการระดมความคด (Storming Stage) ถอไดวาเปนขนตอน

ทมความยงยากมากทสด เพราะอาจเกดความแตกตางทางความคดของสมาชก หรออาจ

เกดความขดแยงกนภายในทม การแตกแยกอาจเกดขนไดซงถอวาเปนลกษณะตาม

ธรรมชาตของสมาชกทมพนฐานตางกนและตางกพยายามหาแนวทางเพอใหทมประสบ

ความส าเรจ ในขนนสมาชกไดเรยนรถงความแตกตางระหวางบคคล และเรมหาแนวทางท

เปนบคลกภาพของทม (Team Personality) ซงเปนผลมาจากการแขงขนอยางไมเปน

ทางการในเรองของอ านาจและการควบคมทม ขนตอนนจะมความสมบรณ เมอภาวะผน า

ภายในทมมความชดเจน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

75

3) ขนสรางปทสถาน (Norming Stage) เปนขนตอนทน าไปสการ

ก าหนดแบบแผนและมาตรฐานการปฏบตตวของสมาชกในทม เรมมการพจารณาถง

วสยทศนของทมควบคไปกบการหาวธการทจะท าหนาทเพอใหบรรลวสยทศนสการพฒนา

เปนคานยมรวม (Shared Value) และการก าหนดเปนปทสถานซงถอเปนกตกาทใหแนวทาง

ในดานพฤตกรรมแกสมาชก การทสมาชกด าเนนงานไดอยางสอดคลองกบปทสถานเกด

จากแรงกระตนทจะไดรบรางวลหรอเปนเพราะตองการหลกเลยงจากการถกตอตาน

สมาชกทยอมรบและปฏบตตามปทสถานของทมจะไดรบการยอมรบในสถานภาพ ในขณะ

ทสมาชกทมพฤตกรรมไมลงรอยกบปทสถานของทมอาจถกลงโทษ ดถก ดแคลนหรอ

ถกคว าบาตร

4) ขนปฏบตงาน (Performing Stage) ส าหรบในขนนผลงานท

เกดขนจากการด าเนนงานถอวาเปนผลงานทแสดงถงศกยภาพของทมอยางแทจรง ซงจะ

ขนอยกบทกษะและความสามารถของสมาชกและวธด าเนนงานของทม ในขนนทมจะม

ความสามารถพฒนาทกษะของสมาชก การสรรหา สมาชกใหมและปฏบตงานของทมใหอย

ในระดบสง ซงปทสฐานจะเปนสงชวยสนบสนนการสรางทมงาน การรวมมอกนเพอแกไข

ปญหาเรมปรากฏขนมาในขนตอนน

5) ขนเลกทม (Adjourning Stage) เปนขนตอนทสมาชกของทม

ตางเตรยมการณทจะสลายทม ทงนเนองจากทมมแนวโนมทจะประสบผลส าเรจตาม

เปาหมายทวางไวในระยะเวลาอนใกลน สมาชกอาจมความรสกพอใจทงานส าเรจลงได

ในขณะทสมาชกกอาจมความรสกเสยใจทจะตองแยกยายกนออกจากทมไป ขนตอน

การสลายตวมกเกดขนบอยครงกบทมทมระยะเวลาเปนสงก าหนด ทมทเปนทางการ

มแนวโนมทจะสลายตวนอยกวา ยกเวนในกรณทมการขยายกจการโดยวธการรวมกน

(Mergers) และวธการเขาไปซอกจการ (Takeovers)

1.1.2.5 ทมบรหารตนเองในโรงเรยน

การด าเนนงานของโรงเรยนซงเปนองคการทางการศกษา มลกษณะ

เชนเดยวกนกบองคการอนๆ การรวมกลมบคลากรในโรงเรยนแลวจดตงเปนทมเพอ

ด าเนนงานภายในโรงเรยนกเกดขนไดเชนเดยวกน โดยเฉพาะอยางยงการจดตงทมของคร

ซงลกษณะหรอชนดของทมมความหลากหลาย เชน ทมวชาการ ทมใหบรการพเศษเฉพาะ

ดานทมนเทศ ตลอดจนทมฝายบรหารโรงเรยน เปนตน (Pounder, 1998) ดวยเหตทการจด

การศกษาในโรงเรยนเกดความเปลยนแปลงและมการพฒนาอยตลอดเวลา Crow &

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

76

Pounder (2000) ไดอธบายถงสาเหตของการเปลยนแปลงไววา เนองจากเปาหมายของ

การจดการศกษาในโรงเรยนนนมเพอ (1) มงหวงใหเกดการเปลยนแปลงในวธปฏบตงาน

ของครทกคนในโรงเรยน (2) มงใหเกดผลโดยตรงตอกระบวนการศกษาเรยนรของนกเรยน

ทกคนในโรงเรยน และ (3) มงใหเกดผลดโดยตรงตอคณภาพของโรงเรยนและนกเรยนทงท

อยโรงเรยนและทส าเรจการศกษา ดงนนการด าเนนงานโดยใชแนวคดเกยวกบทมจงถอได

วาเปนพลงทจะสามารถน ามาสรางความส าเรจในการปรบปรงและท าลายขอจ ากดใน

การพฒนาคณภาพของนกเรยนและกระบวนการเรยนการสอนของโรงเรยนได (Rowan,

1990)

ทมในโรงเรยนอาจมลกษณะเปนทมทจดตงขนตามหมวดวชาเปนหลก

เชน ทมภาษาและศลปะ ทมสงคมศกษา ทมคณตศาสตร ทมวทยาศาสตรหรอทมการอาน

ซงสมาชกอาจเปนครหรอผเกยวของกบวชานนๆ รวมทงนกเรยน นอกจากนนอาจเปนทม

ของครสายสนบสนน อนๆ เชน ทมแนะแนว ทมนกจตวทยาของโรงเรยน ทมหองสมด

ทมผเชยวชาญดานสอและทมครการศกษาพเศษดานตางๆ โดยอาจรวมถงทมวชาการทม

หนาทรบผดชอบเกยวกบการพฒนาหลกสตรยทธศาสตรการจดการเรยนการสอน

พฒนาการประสานงานในเชงการบรหารจดการตลอดจนการสรางความเขาใจใน

การตดตอสอสารกบผปกครอง ทงนผบรหารโรงเรยนมบทบาทเปนทปรกษา รวมทง

การอ านวยความสะดวกและใหการสนบสนน (Conley, Fauske & Pounder, 2004)

จากการศกษาพบวา ทมในโรงเรยนระดบมธยมศกษาของอเมรกา

โดยสวนใหญแลวประสบความส าเรจ สามารถบรรลถงเปาหมายทสมาชกรวมกนก าหนด

ไวในระดบสงเกยวกบงานการบรณาการหลกสตร โดยเฉพาะเมอมการประสานสมพนธกบ

ทมอนๆ และเปนทมทมขนาดไมใหญเกนไปรวมทงเปนทมทมครเปนสมาชกในทมซงม

จตส านกของการเชอมโยงความเปนน าหนงใจเดยวกน แตกมบางทมทประสบความส าเรจ

ในระดบธรรมดา ทงนเพราะทมเหลานยงมขอจ ากดเกยวกบพฤตกรรมการมสวนรวม

การประสานงานในการท างาน การแบงปนแลกเปลยนความร รวมทงการสรางสรรค

ยทธศาสตรในการท างาน (Hackman, 1987)

ส าหรบการน าแนวคดเกยวกบทมมาใชในโรงเรยนของไทยนน เรมม

ความแพรหลายมากขน แตในดานการสะทอนใหเหนถงสภาพการท างานเปนทมคณภาพท

สงผลตอประสทธผลของโรงเรยนยงมนอย แตกพบผลงานการศกษาคนควาทนาสนใจของ

กญญา โพธวฒน (2548) ทไดท าการศกษาวจยเรองทมผน าการเปลยนแปลงในโรงเรยน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

77

ประถมศกษา : การศกษาเพอสรางทฤษฎฐานราก ซงเปนงานวจยเชงคณภาพโดยม

จดมงหมายเพอสรางมโนมตและสรปเปนขอเสนอเชงทฤษฎเกยวกบทมผน า

การเปลยนแปลงทงในมตทเกยวกบลกษณะของทม เงอนไขและกระบวนการเกดขนของทม

การด ารงอยของทมและผลทเกดตามมาจากการเปนทมผน าการเปลยนแปลง ซงท าให

สามารถสะทอนใหเกดความรความเขาใจเกยวกบการท างาน เปนทมในองคการทาง

การศกษาภายใตบรบทไทยไดดและชดเจนยงขน เมอพจารณาในมตทเกยวของกบลกษณะ

ของทมนน พบวา ทมในโรงเรยนประถมศกษาจ าแนกออกไดเปนสามลกษณะตามกลม

บคคลทเปนบคลากรหลกในการท างาน คอ ทมระดบโรงเรยนเปนการรวมทมกนท างาน

ของบคลากรทงโรงเรยน ถอเปนทมทเปนหวใจหลกในโรงเรยนโดยมผอ านวยการโรงเรยน

เปนผน าทมซงเปนเสมอนบคลากรหลกทหลอหลอมใหเกดการรวมพลงกนในการท างาน

ท าใหการด าเนนงานของโรงเรยนเกดการขบเคลอน รวมทงรองผอ านวยการและคณะคร

ทกคนรวมเปนสมาชกในทม นอกจากนยงมทมระดบหวหนางาน ซงเปนทมมสมาชกเปน

กลมบคคลระดบหวหนางานในแตละกลมสาระการเรยนรทไดรบการแตงตงใหด าเนนงาน

ในเชงบรหารจดการก ากบดแลใหเกดการด าเนนงานไปตามกรอบแนวทางการท างานท

รวมกนก าหนดไว และนอกจากนยงมทมระดบปฏบตการหรอครผสอน ซงหมายถงทมทม

สมาชกประกอบดวยครผสอนในกลมสาระการเรยนรเดยวกนทมละ 2 - 3 คน หรอ

ทมคณะครทสอนอยในระดบชนหรอชวงชนเดยวกน ซงทมเหลานมหนาทในเชงปฏบตงาน

ในแนวลก เพอใหเกดผลผลตในรปของหลกสตรทจะน ามาใชเปนหลกในการจดการเรยน

การสอนของโรงเรยน ทมในทกระดบจะไดรบอ านาจตามบทบาทหนาทใหมอสระในการ

ตดสนใจและการรวมมอกนด าเนนงานไดอยางเตมทโดยมผอ านวยการโรงเรยนเปนผให

การสนบสนน และงานวจยของ ภญโญ มนศลป (2551) ทท าการวจยเรองการพฒนาตว

แบบความสมพนธโครงสรางเชงเสนของปจจยทสงผลตอความมประสทธผลของทมใน

โรงเรยนสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน พบวา ประสทธผลของทมใน

โรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เกดจากปจจย

ดานกระบวนการของทม ปจจยดานคณลกษณะของภาระงาน ปจจยดานคณลกษณะของ

ทม และปจจยดานบรบทองคการ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

78

การศกษาวจยเกยวกบรปแบบความสมพนธโครงสรางเชงเสนของทม

คณภาพทสงผลตอประสทธผลโรงเรยนประถมศกษา ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอสงกด

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานของผวจยในครงน เมอพจารณาตามลกษณะ

ของทมคณภาพแลว จะมลกษณะเชนเดยวกบทมงานทมประสทธภาพ จงมงศกษาทม

คณภาพทสงผลตอประสทธผลของโรงเรยน ในมมมองของทมคณภาพทใชลกษณะของทม

บรหารตนเอง และมความเปนอสระในการด าเนนงานใหบรรลเปาหมายโดยใชทมทงสาม

ระดบ คอ ทมระดบโรงเรยน ทมระดบหวหนางาน และทมระดบปฏบตการ

เมอพจารณาจดเนนของพระราชบญญตการศกษาแหงชาต

พทธศกราช 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ในมตทเกยวของกบการบรหาร

จดการองคการทางการศกษาแลว จะพบวา มจดเนนในหลกการบรหารแบบกระจาย

อ านาจ โดยมงใหโรงเรยนหรอสถานศกษาเปนศนยกลาง หรอเปนฐานในการบรหารจดการ

ตนเอง ทงนโดยเนนใหโรงเรยนสามารถจดการแบบเบดเสรจโรงเรยนมอ านาจเตมในการ

บรหารงานวชาการ บรหารงบประมาณ บรหารบคลากรและบรหารทวไป

(กระทรวงศกษาธการ, 2542, หนา 18) ซงแนวทางดงกลาวน าไปสการก าหนดนโยบายของ

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ทมงเนนใหสถานศกษามอสระในการบรหาร

จดการสถานศกษาภายใตกรอบนโยบายวสยทศน พนธกจ เปาหมาย แผนการด าเนนงาน

และการปฏบตงานทก าหนดดวยตนเอง โดยเปดโอกาสอยางเตมทใหครทกคนในโรงเรยน

มสวนรวมในการก าหนดวสยทศน และก าหนดแผนในการพฒนาโรงเรยนไดอยางเตมท

(ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2546) ภายใตแนวนโยบายดงกลาว

ผบรหารโรงเรยนจ าเปนตองปรบเปลยนทศนะในการบรหารจากมมมองแบบเดมมาส

การบรหารจดการในแนวทางใหม โดยเนนการหลกการกระจายอ านาจ เอออ านาจและเปด

โอกาสใหคร และบคลากรทกคน มเสรภาพในการแสดงความคดเหนในเชงสรางสรรค

เนนการมสวนรวมในการตดสนใจ เพอกอใหเกดความรวมมอจากทกฝายในการปฏบตงาน

ตลอดจนการสงเสรมใหเกดบรรยากาศแหงความสามคคและการแลกเปลยนเรยนเรยนร

รวมกน ของบคลากรทกฝายในโรงเรยน ดงนนการน าแนวคดเกยวกบทมมาใชใน

การด าเนนงานในโรงเรยนจงมความเหมาะสมภายใตบรบททางการบรหารในยคปจจบน

และจากแนวคดในการบรหารและการจดการศกษาจะเหนวาทมในโรงเรยนสงกดส านกงาน

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานมลกษณะของความเปนทมบรหารตนเอง เนองจากการ

ด าเนนงาน ของทมไดรบการเอออ านาจจากผบรหารใหมความมสทธในการใชดลยพนจ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

79

เพอการตดสนใจ รวมทงการใชอ านาจภายใตความรบผดชอบตอการปฏบตงานทไดรบ

มอบหมายโดยมอสระในการจดการอยางเหมาะสม ดงนนในการวจยครงนจง

มงศกษาถงอทธพลของทมคณภาพในดานตางๆ ทสงผลตอความมประสทธผลของ

โรงเรยนประถมศกษาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สงกดส านกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน โดยศกษาตามกรอบคณลกษณะของทมบรหารตนเอง และการ

ท างานรวมกนระหวางทมระดบโรงเรยนซงเปนทมผบรหารระดบสง ทมระดบหวหนางาน

และทมระดบปฏบตการ

2. นยามเชงปฏบตการของทมคณภาพ

การวจยในครงนผวจยไดรวบรวมนยามเกยวกบทมคณภาพของนกวชาการ

และนกการศกษา โดยศกษาตามลกษณะของทมงานทมประสทธภาพรวมไปถงประสทธผล

และประสทธภาพของการท างานเปนทม ซงในการบรหารทมงานทมประสทธภาพ

ประสทธผลนน ประเดนส าคญ คอ คณภาพการท างานเปนทม (Teamwork Quality) ของ

ทมคณภาพ (Quality Team) เพราะจะเปนพนฐานของทมงานทประสบความส าเรจ

เนองจากชวยปรบปรงผลการปฏบตงานของสมาชกในทมงานอยางตอเนองสม าเสมอ

มรายละเอยด ดงตอไปน

Hackman (1987) เปนนกวชาการทใหความส าคญเกยวกบการท างาน

เปนทมในการบรหารองคการอยางเปนระบบ โดยไดก าหนดแนวคดเชงทฤษฎของความม

ประสทธผลของทมโดยยดเกณฑ 3 ประการ คอ คณภาพและปรมาณของผลผลตซง

พจารณาจากมาตรฐานของผลผลตทเกดขนจากการด าเนนงานของสมาชกในทม

การสนองตอบความตองการของสมาชกในดานการสรางความพงพอใจทมมากกวา

ความกบของใจในการท างาน และความสามารถของสมาชกในดานการท างานรวมกน

และสามารถธ ารงความมนคงของทมไวไดในอนาคต

Goodman, Rablin & Schminke (1987) ไดกลาววา องคประกอบของความม

ประสทธผลของทมนนสามารถพจารณาไดเปน 3 มต คอ ผลการปฏบตงานของทม เจตคต

ของสมาชก และพฤตกรรมของสมาชกในการธ ารงรกษาความเปนทมใหคงอย

Pearce & Ravlin (1987) ไดอธบายเกยวกบความมประสทธผลของทมไววา

สามารถพจารณาจากความพงพอใจของสมาชกในทม การขาดงาน การลาออกจากงาน

ความปลอดภยในการท างาน นวตกรรมและผลตภาพ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

80

Gladstein (1987) ไดใหขอเสนอวา ความมประสทธผลของของทมนน

มองคประกอบอย 2 มต ซงสามารถสะทอนใหเหนไดจากผลการปฏบตงานของทม

และความพงพอใจของสมาชกในทม

Cohen (1994) ไดใหทรรศนะเกยวกบทมคณภาพในดานประสทธผลไววา

สามารถสะทอนใหเหนไดจากผลการปฏบตงานของเจตคตของสมาชกในทมเกยวกบ

คณภาพชวตในการท างาน และพฤตกรรมของสมาชกในการธ ารงรกษาความคงอยของทม

ในอนาคต

กญญา โพธวฒน (2548, หนา 207- 208) ไดท าการศกษาวจยเรอง

ทมผน าการเปลยนแปลงในโรงเรยนประถมศกษา ซงสรปผลการวจยในดานผลส าเรจท

เกดขน จากการด าเนนงานของทมผน าการเปลยนแปลงในโรงเรยนประถมศกษา พบวา

สะทอนใหเหนไดจากผลส าเรจในการปฏบตงาน และความพงพอใจในงานซงเปนความรสก

รวมกนของสมาชกทกสวนในโรงเรยน

ปรญญา ตนสกล (2549, หนา 9) ไดกลาววา เปาหมายของการท างาน

เปนทม คอ การเปนทมงานคณภาพ โดยทมงานทมการท างานเปนทมอยางมคณภาพนน

จะสงผลใหมกระบวนการท างานทมประสทธภาพ สมาชกของทมงานเปนผมคณภาพ

งานบรรลผล และสมาชกของทมงานมความสข

จากแนวคด ทฤษฎของนกวชาการและนกการศกษาดงกลาวขางตน

ผวจยสามารถสรปไดวา ทมคณภาพในโรงเรยนเปนทมทเกดจากบคคลตงแตสองคนขนไป

ทเปนสมาชกของทมระดบโรงเรยน ทมระดบหวหนางาน และทมระดบปฏบตการมารวมกน

ท างานทไดรบมอบหมายจากสถานศกษาจนประสบผลส าเรจตามเปาหมาย สมาชกในทมม

คณภาพ และมความสขในการปฏบตงานสงผลใหเกดประสทธภาพ และประสทธผลตอ

องคการในดานตางๆ ตอไป

3. นยามเชงปฏบตการขององคประกอบของทมคณภาพ

ในการวจยครงนมจดมงหมายส าคญในการศกษาเอกสารและงานวจยท

เกยวของเพอน ามาก าหนดองคประกอบหลก นยามเชงปฏบตการและตวบงชของทม

คณภาพ ดงนน ในหวขอนผวจยจงไดศกษาเอกสารและงานวจยจากนกการศกษาและ

นกวชาการตางๆ เพอน ามาสงเคราะหก าหนดเปนองคประกอบของรปแบบทจะใชใน

การวจยซงแนวคดเกยวกบทมไดมการศกษาคนความานานและมการน าแนวความคด

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

81

ดงกลาวมาใชเปนกลไกการบรหารในองคการหรอหนวยงานตางๆ อยางแพรหลายใน

ปจจบนในยคตอมาไดมนกวชาการทมชอเสยงน าเสนอผลงานเกยวกบตวแบบเชงทฤษฎ

ปจจยทสงผลตอคณภาพของทมไวหลายทาน โดยศกษาในลกษณะของประสทธผลของทม

และทมงานประสทธภาพ ล าดบตอไปนจะน าเสนอผลงานของนกวชาการทน าสนใจซงได

ศกษาและพฒนาตวแบบเชงทฤษฎอนเปนแนวทางเบองตน ซงไดแก ตวแบบของ Richard J.

Hackman ตวแบบของ Deborah L. Gladstein ตวแบบของ Susan G. Cohen ตวแบบของ

กญญา โพธวฒน และตวแบบของ ภญโญ มนศลป อนจะน าไปสแนวคดในการพฒนาและ

ก าหนดเปนองคประกอบของทมคณภาพในการศกษาวจยครงน ดงน

3.1 ปจจยจากตวแบบเชงทฤษฎของ Richard J. Hackman ส าหรบตวแบบ

เชงทฤษฎของปจจยทสงผลตอความมประสทธผลของทมนน Richard J. Hackman ได

พฒนาขนในป ค.ศ. 1980 โดยเสนอขอสรปจากการศกษากบทมหลายประเภทรวมทง

ทมบรหารตนเอง (Hackman & Oldham, 1980 ; Hackman, 1987) โดยตวแบบดงกลาว

ไดจ าแนกปจจยทสงผลตอทมออกเปน 2 สวน ไดแก ปจจยน าเขาและปจจยกระบวนการ

ส าหรบปจจยน าเขานนมบรบทองคการและคณลกษณะของทมเปนองคประกอบยอย

สวนปจจยกระบวนการนนถอเอากระบวนการของทม พลงรวมในทมและการใชเทคโนโลย

ในการท างานเปนองคประกอบยอย

รปแบบดงกลาวประกอบดวยปจจยตางๆทสงผลตอทมทศกษาและ

พฒนาขนตามแนวคด Input-Process-Output โดยไดแบงตวแบบออกเปน 3 สวน คอปจจย

น าเขา ปจจยกระบวนการ และผลลพธซงมรายละเอยด ดงน

3.1.1 ปจจยน าเขา (Input) แบงออกเปน 2 ปจจยยอย คอ ปจจยบรบท

ขององคการและปจจยการออกแบบทม ส าหรบปจจยดานบรบทขององคการ

(Organizational Context) นนประกอบดวยสามสวน คอ ระบบรางวล (Reward System)

ระบบการศกษา (Education System) และระบบขอมลสารสนเทศ (Information System)

โดยไดอธบายแนวคดวารางวลเปนสงทมสวนชวยท าใหการปฏบตงานของทมอยในระดบสง

และมสวนใหเกดการรวมก าหนดเปาหมายททาทาย ส าหรบการใหการศกษาแกสมาชกของ

ทมมความส าคญในการชวยใหเขาถงขอมล ปจจย เทคนค การปรกษาหารอ และ

การศกษาอบรมตางๆ นอกจากนนทมยงตองการระบบขอมลสารสนเทศทพรอมและ

ยทธศาสตรในการเลอกใชขอมลสารสนเทศเหลานนควบคมการใชเครองมอในการท างาน

การคาดหมายความตองการของผรบบรการและการเลอกยทธศาสตรการปฏบตงาน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

82

อยางเหมาะสม ในสวนทเกยวกบปจจยการออกแบบทม (Team Design) ประกอบดวย 3

สวน โดยสวนทหนง ไดแก โครงสรางของงาน (Structure of Task) ซงมองคประกอบยอย

คอ ความหลากหลายของทกษะ (Skill Variety) ความส าคญของงาน (Task Significance)

และเอกลกษณของงาน (Task Identity) สวนทสอง ไดแก องคประกอบของทม

(Composition of Team) มองคประกอบยอย คอ ทกษะทเกยวของกบงาน (Task-relevant

Skills) การประสานสมพนธทกษะระหวางบคคล (Interpersonal Skills) ขนาดของทม (Team

Size) และความแตกตางของสมาชก (Heterogeneity) ส าหรบสวนทสาม คอ ปทสถานของ

ทม (Team Norm) ซงโดยไดอธบายวาปจจยทงสองมอทธพลทางตรงตอปจจยกระบวนการ

และสงผลทางออมตอทมโดยผานปจจยกระบวนการ และยงมปจจยพลงรวมในทม (Team

Synergy) เปนตวกระตน ซงประกอบดวย 2 สวนยอย คอ การลดความสญเสยใน

กระบวนการ (Reduce Process Losses) และกระบวนการสรางความสมพนธ (Create

Synergistic Process )

3.1.2 ปจจยกระบวนการ (Process) เปนปจจยทเกยวของกบเกณฑ

ของทมซงแบงออกเปน 3 สวนยอย คอ ระดบความพยายามรวมกนในการท างาน (Level of

Effort Brought to Team Task) ปรมาณความรและทกษะทประยกตใชในการท างาน

(Amount of Knowledge and Skill) รวมถงการเสอกใชยทธศาสตรทเหมาะสมในการท างาน

(Appropriateness of Task Strategies) ปจจยกระบวนการนถกก าหนดใหมอทธพลทางตรง

ตอทมโดยมปจจยเทคโนโลยในการท างาน (Work Technology) เปนตวกระตน

3.1.3 ผลลพธ (Output) ของระบบ ไดแก ความมประสทธผลของทม

(Team Effectiveness) ซงพจารณาจ าแนกออกไดเปนสามสวน โดยทสวนแรก คอ ผลผลต

ทเกดขนจากการปฏบตงานรวมกนของสมาชก โดยผลผลตนนยดถอเอาการยอมรบของทม

เปนตววดซงกขนอยกบวาผลผลตนนตรงกบเปาหมาย มาตรฐานทก าหนดไวหรอไม

สอดคลองกบความตองการของผใชผลผลตหรอผรบบรการมากนอยเพยงใด สวนทสอง

คอ ความสามารถในการรวมทมและการธ ารงรกษาความเปนทมในอนาคต และสวนทสาม

คอ ความพงพอใจในการท างานของสมาชกในทม

3.2 ปจจยจากตวแบบเชงทฤษฎของ Deborah L. Gladstein

แนวคดเกยวกบปจจยทสงผลตอทมนน Deborah L. Gladstein ไดเรมตน

พฒนารปแบบเชงทฤษฎไวในป ค.ศ. 1984 แตไดพฒนาปรบปรงและไดน าเสนอตวแบบ

ทสมบรณไวในป ค.ศ. 1987 แนวคดของ Gladstein (1987) ในการพฒนาตวแบบเปน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

83

การศกษาโดยใชหลกการของ Input-Process-Output ซงปจจยทสงผลตอทมตวแบบ

ดงกลาวจ าแนกเปน 2 สวน โดยสวนแรกไดแก ปจจยน าเขา ซงประกอบดวย องคประกอบ

ของทม โครงสรางของทม ทรพยากรและโครงสรางองคการ ส าหรบสวนทสอง ไดแก

ปจจยกระบวนการ ซงหมายถง กระบวนการของทม Gladstein ไดน าเสนอถงรายละเอยด

ของตวแบบทประกอบดวย 3 สวน ซงมรายละเอยด ดงตอไปน

3.2.1 ปจจยน าเขา แบงออกเปนสองคประกอบ คอ ปจจยดาน

องคประกอบของทม ปจจยดานโครงสรางของทม ปจจยดานทรพยากรและปจจยดาน

โครงสรางองคการ โดยปจจยน าเขาทงสปจจย รวมกนสงผลทางตรงตอความเปนทมงาน

ทมประสทธภาพและยงสงผลทางออมตอประสทธผลของทม ผานตวแปรกระบวนการ

อกดวยรายละเอยดเกยวกบปจจยดานองคประกอบของทม (Team Composition)

แบงออกเปน 4 สวน ไดแก ทกษะทเพยงพอตอการท างาน (Adequate Skill) ความแตกตาง

ของสมาชก (Heterogeneity) ความมนคงในองคการ (Organizational Tenure) และ

ความมนคงในงาน (Job Tenure) ส าหรบปจจยดานโครงสรางของทม (Team Structure) นน

Gladstein แบงออกเปน 3 องคประกอบยอย คอ บทบาทและความชดเจนของเปาหมาย

(Role and Goal Clarify) ปทสถานเกยวกบงาน (Specific Work Norm) ขนาดของทม (Size)

และรปแบบภาวะผน า (Formal Leadership) และนอกจากน ยงก าหนดปจจยดานทรพยากร

(Resources Available) ประกอบดวย 2 สวน คอ การศกษาอบรม การใหค าปรกษาทาง

เทคนค (Training and Served) และการใหบรการดานการตลาด (Market Served)

นอกจากนไดก าหนดปจจยดานโครงสรางองคการ (Organization Structure) ไวในตวแบบ

ซงประกอบ ดวย 2 สวน คอ รางวล (Rewards ) และการนเทศ (Supervisory Control)

3.2.2 ปจจยกระบวนการ แบงออกเปนหาสวนทมความแตกตางจาก

แนวคดของ Hackman ซงประกอบดวยการสอสารอยางเปดเผย (Open Communication)

การสนบสนนในทม (Supportiveness) การลดความขดแยง (Conflict) การมสวนรวม

อภปราย (Discussion) การใหความส าคญตอสมาชก (Weighting Individual Input) และ

ขอบเขตการบรหาร (Boundary Management) โดยปจจยกระบวนการนน สงผลทางตรง

ตอความเปนทมคณภาพ โดยมปจจยดานภาระงานของกลม (Team Task) เปนตวกระตน

(Moderator)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

84

3.2.3 ผลลพธหรอความเปนทมงานทมประสทธภาพ หรอทมคณภาพนน

แบงออกเปน 2 องคประกอบ คอ ผลการปฏบตงาน และความพงพอใจของสมาชก

3.3 ปจจยจากตวแบบเชงทฤษฎของ Susan G. Cohen

ปจจยทสงผลตอความมคณภาพของทมในอกทศนะหนงนน Susan G.

Cohen ไดท าการศกษาและพฒนาตวแบบเชงทฤษฎขนเพอมงอธบายถงอทธพลทางตรง

ของแตละปจจยทสงผลตอความมคณภาพของทม นอกจากนตวแบบดงกลาวไมไดถก

น าเสนอในรป Input-Process-Output (Cohen, 1994) ซงแตกตางไปจากแนวทางการ

พฒนาตวแบบของ Hackman และ Gladstein โดยตวแบบดงกลาวไดจ าแนกปจจยตางๆ

ออกเปน 4 สวน คอ ปจจยดานบรบทองคการ ดานการเสรมสรางพฤตกรรมภาวะผน า

ดานการออกแบบภาระงานและดานคณลกษณะของทมจากตวแบบเชงทฤษฎ Cohen ได

ก าหนดปจจยทสงผลตอทมคณภาพออกเปน 4 ปจจย โดยแตละปจจยมองคประกอบยอย

ดงน

3.3.1 ปจจยดานการออกแบบภาระงาน (Task Design) มองคประกอบ

ยอยคอ ความหลากหลายของทกษะ (Variety) การระบผลส าเรจของภาระงาน (Identity)

ความส าคญของภาระงาน (Significance) ความเปนอสระในการท างาน (Autonomy) และ

การสะทอนผลการท างาน (Feedback)

3.3.2 ปจจยดานคณลกษณะของทม (Team Characteristics)

มองคประกอบยอย 3 สวน โดยองคประกอบยอยทหนง คอ องคประกอบของทม

(Composition) ซงประกอบดวย ความรความช านาญ (Expertise) ขนาดของทม (Size)

และความมนคงของทม (Stability) องคประกอบยอยทสอง คอ ความเชอของทม (Beliefs)

ซงประกอบดวย ปทสถาน (Norm) และการมงประสทธภาพ (Efficacy) ส าหรบ

องคประกอบยอยทสาม คอ ปจจยดานกระบวนการ (Process) ซงประกอบดวย

การประสานงาน (Coordination) การแบงปนความช านาญ (Sharing Expertise) และ

การสรางนวตกรรม (Innovation)

3.3.3 ปจจยดานพฤตกรรมการสงเสรมสนบสนน (Encouraging

Supervisory Behaviors) ประกอบดวยองคประกอบยอย คอ การสงเกตและประเมนตนเอง

(Self-observation/Evaluation) การก าหนดเปาหมายสวนตน (Self-goal-setting) การเสรม

พลงตนเอง (Self-reinforcement) การวพากยตนเอง (Self-criticism) การสรางความ

คาดหมายสวนตน (Self-expectation) และการฝกฝน (Rehearsal)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

85

3.3.4 ปจจยดานบรบทของสมาชกของทม (Employee Involvement

Context) ประกอบดวย องคประกอบยอยคอ อ านาจ (Power) ขอมลสารสนเทศ

(Information) การฝกอบรม (Training) รางวล (Reward) และปจจยการท างาน (Resources)

ส าหรบประสทธผลของทมตามตวแบบเชงทฤษฎของ Cohen นน จ าแนก

ออกเปน 3 องคประกอบ คอ ผลการปฏบตงานของทม (Team Performance) เจตคตของ

สมาชกตอคณภาพชวต การท างาน (Member Attitudes with Quality of Work Life) และ

พฤตกรรมการถอนตวออกจากทม (Withdrawal Behavior) โดยไดใหรายละเอยดเพมเตม

วาผลการปฏบตงานของทม ไดแก การควบคมคาใชจาย (Controlling Cost) การปรบปรง

ผลตภาพ (Improving Productivity) และการปรบปรงคณภาพของผลผลต (Improving

Quality) ส าหรบเจตคตของคณภาพชวตการท างานของสมาชก ประกอบดวยความพง

พอใจในงาน (Job Satisfaction) ความพงพอใจในทม (Team Satisfaction) ความพงพอใจ

ทางสงคม (Social Satisfaction) ความพงพอใจตอความกาวหนาของทม (Growth

Satisfaction) ความไววางใจในการบรหารทม (Trust in Management) รวมทงความผกพน

ตอองคการ (Organizational Commitment) สวนพฤตกรรมการถอนตวออกจากทมนน

ประกอบดวยการขาดงาน (Absenteeism) และการลาออกจากทม (Turnover) ซงใน

ประเดนน Cohen มความเหนเพมเตมจาก แนวคด Hackman โดยไดศกษาในรายละเอยด

ถงความเชอมโยงระหวางเจตคตและพฤตกรรมการ ถอนตวออกจากทมซงไดใหขอสรป

ไววาเจตคตของสมาชกตอคณภาพชวตการท างานเปนสาเหตทสามารถสงผลทางตรงตอ

พฤตกรรมการถอนตวออกจากทม

3.4 ปจจยจากทฤษฎทมผน าการเปลยนแปลงของ กญญา โพธวฒน

กญญา โพธวฒน ไดพฒนาและน าเสนอขอสรปเชงทฤษฎเกยวกบทมผน า

การเปลยนแปลงไวใน พ.ศ. 2548 ซงเปนผลจากการศกษาวจยเรอง ทมผน า

การเปลยนแปลงในโรงเรยนประถมศกษา : การศกษาเพอสรางทฤษฎฐานราก และ

ไดน าเสนอขอสรปนนในรปตวแบบแสดงมโนมตของผลการศกษาวจย ความนาสนใจของ

ผลการวจยดงกลาวอยทเปนการวจยชนแรกของนกวจยไทยทไดศกษาคนควาเพอชใหเหน

ถงการน าแนวคดเกยวกบทมมาใชในกระบวนการบรหารองคการโดยเฉพาะอยางยงเปน

องคการทางการศกษาในระดบการศกษาขนพนฐานภายใตบรบทของไทย โดยศกษากบทม

ในโรงเรยนระดบประถมศกษาทมความเปนผน าในการพฒนาและการใชหลกสตร แมวา

จดมงหมายในการศกษาวจยครงนมงทจะสรางขอสรปและอธบายภาพรวมเกยวกบ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

86

ลกษณะของทม เงอนไขและกระบวนการเกดขนของทม การด ารงอยของทมและผล

ทตดตามมาจากทมผน าการเปลยนแปลง การศกษาดงกลาวมไดมงไปทประเดนเกยวกบ

ความมประสทธผลของทมอยางเฉพาะเจาะจง แตกมหลายประเดนจากขอสรปเชงทฤษฎ

ทสามารถน ามาศกษาและเทยบเคยง เพอน าไปสการสงเคราะหองคประกอบของทม

คณภาพทสงผลตอประสทธผลโรงเรยนในการวจยครงน

จากตวแบบของกญญา โพธวฒน ไดจ าแนกขอสรปเชงทฤษฎออกเปน 4

สวน โดยสามสวนแรกเปนขอสรปทเกยวของกบกลไกและกระบวนการทงหมดทเกยวของ

กบการท างานเปนทม ส าหรบสวนสดทายเปนขอสรปทเกยวของกบผลทตดตามมาจากการ

เปนทมผน าการเปลยนแปลง ซงเทยบเคยงไดกบทฤษฎอนๆ ทกลาวมาแลวขางตน ซงม

รายละเอยด ดงน

3.4.1 ลกษณะของทมผน าการเปลยนแปลง มงอธบายถงคณลกษณะ

ของทมซงประกอบดวย 4 สวน คอ การกอตวขนของทม ประเภทของทม เปาหมายของทม

และพฤตกรรมของทม โดยมสรปวา ทมกอตวขนจากการมงรกษาเกยรตประวตของ

โรงเรยน ทมในโรงเรยนมทงทมระดบโรงเรยน ทมระดบหวหนางานและทมระดบปฏบตการ

ส าหรบเปาหมายทส ากญของทมนนก าหนดขนเพอพฒนาการเรยนของนกเรยนและเปน

แหลงเรยนรของบคคลภายนอกและในสวนพฤตกรรมของทมนนมจดเดนทกระบวนการ

มสวนรวม

3.4.2 เงอนไขและกระบวนการเกดทมผน าการเปลยนแปลง ส าหรบ

การกอเกดทมนนเกดจากทงเงอนไขภายในโรงเรยนซงเปนเพราะมความชดเจนในนโยบาย

และความเปนผน าของผบรหาร สวนเงอนไขภายนอกโรงเรยนนนเปนเพราะความรสก

ผกพนกบชมชนโดยเงอนไขเหลานมอทธพลตอการน าทมซงมงเนนทการสรางแรงจงใจ

ในการท างานโดยทการท างานเนนทกระบวนการของการมสวนรวมของสมาชกเปนหลก

3.4.3 การด ารงอยของทมผน าการเปลยนแปลง เปนขอสรปทมงอธบาย

ถงองคประกอบตางๆ ทง 3 สวน ทมผลตอความสามารถในการรวมท างานดวยกนของ

สมาชกเพอใหทมบรรลเปาหมาย ซงไดแกการก าหนดบทบาทหนาทของทมใหมความ

ชดเจน การเกาะเกยวกนในทมและการปรบวฒนธรรมในการท างานทใหความส าคญ

กบการสรางความรบผดชอบตอหนาท การยดมนในปรชญาและวสยทศนการสอสาร

ททวถง บรรยากาศทสรางสรรคและความโปรงใสในการบรหารงาน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

87

ส าหรบขอสรปสวนทสนน ไดอธบายถงผลทตดตามมาจากการเปนทม

ผน าการเปลยนแปลง ซงสะทอนไดหลายมต เชน พฤตกรรมการเรยนของนกเรยนทเกดผล

ในเชงพฒนาการ เปนตนแบบของนวตกรรมน ามาสการกอเกดหลกสตรทประผลส าเรจ

ทงในมตของปรมาณและคณภาพ อนกอใหเกดชอเสยงและการยอมรบจากภายนอก

นอกจากนนยงสงผลในการสรางความพงพอใจในงานใหเกดขนกบสมาชกทกคนในทม

3.5 ตวแบบความสมพนธโครงสรางเชงเสนของปจจยทสงผลตอความม

ประสทธผลของทมในโรงเรยนสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

ของภญโญ มนศลป

ภญโญ มนศลป (2551) ไดพฒนาตวแบบความสมพนธโครงสรางเชงเสน

ของปจจยทสงผลตอความมประสทธผลของทมในโรงเรยนสงกดส านกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน ซงไดศกษา 2 ประเดน คอ (1) ประเดนผลการศกษาตวแบบ

ความสมพนธโครงสรางเชงเสนของปจจยทสงผลตอความมประสทธผลของทม และ

(2) ประเดนเกยวกบผลการศกษาอทธพลของปจจยทสงผลตอความมประสทธผลของทม

โดยในประเดนแรกพบวา ตวแบบความสมพนธโครงสรางเชงเสนของปจจยทสงผลตอ

ความมประสทธผลของทมในโรงเรยนมความสอดคลองกน โดยปจจยทสงผลตอความม

ประสทธผลของทม ไดแก ปจจยดานบรบทองคการ ปจจยดานคณลกษณะของภาระงาน

ปจจยดานคณลกษณะของทม และปจจยดานกระบวนการทม และพบวามปจจย 3 ปจจย

ทสามารถเปนตวพยากรณไดด คอ ปจจยดานกระบวนการของทม ปจจยดานคณลกษณะ

ของภาระงาน และปจจยดานคณลกษณะของทม โดยปจจยแตละดานมคาสมประสทธ

อทธพลเปนบวก แสดงวา เมอระดบของปจจยทงสามเพมขนจะสามารถสงผลใหระดบ

ความมประสทธผลของทมเพมสงขนตามไปดวย ประเดนทสองการศกษาอทธพลของ

ปจจยทสงผลตอความมประสทธผลของทมในโรงเรยนสงกดส านกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน พบวา ปจจยทง 4 ปจจย ทผวจยสงเคราะหขนมอทธพลตอความ

มประสทธผลของทม ทงทเปนอทธพลทางตรง อทธพลทางออมและอทธพลรวม

นอกจากนไดมแนวคดและงานวจยทเกยวของกบทม ซงไดกลาวถง

องคประกอบของคณภาพของการท างานเปนทม ซงจะสงผลใหเกดทมคณภาพไว

หลายทาน ดงน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

88

Hoegl & Gemuenden (2001, p.437) ไดก าหนดองคประกอบของคณภาพ

ของการท างานเปนทมไว 6 ประการ ดงน (1) การสอสาร (Communication)

(2) การประสานงาน (Coordination) (3) การมสวนรวมในการสรางผลงานของสมาชกใน

ทมงานทเทาเทยมกน (Balance of Member Contributions) (4) การสนบสนนซงกนและกน

(Mutual Support) (5) ความพยายาม (Effort) (6) ความเปนปกแผน (Cohesion)

McGurty (2001) แหงมหาวทยาลยโคลมเบย และมส (Meuse, 2001)

แหงมหาวทยาลยวสคอนซน ไดกลาววา ตวแปรทมอทธพลตอการเปนทมคณภาพ

ไดแก (1) การจดโครงสรางองคกร (2) การใหรางวล (3) การมอบหมายภาระงาน

(4) แหลงทรพยากร และ (5) วฒนธรรมความรวมมอ

Robbins (2001, p. 64) กลาววาทมงานประสทธภาพนนจะตองม

องคประกอบส าคญ 4 ดาน ไดแก

1. การจดรปแบบงาน (Work Design) ทมงานทมคณภาพตองปฏบตงาน

และมความรบผดชอบรวมกนในการท างานใหงานบรรลเปาหมาย การออกแบบจดรปงาน

จงมความส าคญโดยตองค านงถงตวแปรตางๆ เชน ตองมเสรภาพและความอสระใน

การท างาน มโอกาสไดใชทกษะและความรความสามารถตางๆ งานมลกษณะทสามารถท า

ส าเรจไดเปนภาพรวมทงงานและผลผลตมความชดเจน งานหรอโครงการทท าสงผลตอคน

สวนใหญ

2. การจดองคประกอบ (Composition) เปนดานทเกยวกบวธจดทมงานวา

ควรเปนเชนไร ซงประกอบดวยตวแปรส าคญ เชน ความสามารถและบคลกภาพของ

สมาชกทมงาน การก าหนดบทบาทของสมาชกใหหลากหลาย ขนาดของทมงาน

ความยดหยนของสมาชกและความเตมใจรวมทมของสมาชก

3. การจดบรบท (Context) มองคประกอบ 3 อยาง ไดแก ทรพยากร

เพยงพอ ภาวะผน าทด และมระบบการประเมนผลการปฏบตงานและการตอบแทนทด

4. การจดกระบวนการ (Process) ปจจยดานการจดกระบวนการทมผล

ตอคณภาพของทม ไดแก สมาชกมความผกพนตอวตถประสงครวมกน การก าหนด

เปาหมายเฉพาะทม ความเชอมนในความสามารถของทม การบรหารความขดแยง และ

การลดการออมแรงหรอการเอาเปรยบในการท างานของสมาชกบางคน เปนตน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

89

ทองทพภา วรยะพนธ (2552, หนา 152-153) ไดท าการศกษาและเพมเตม

องคประกอบของคณภาพของการท างานเปนทมอก 2 ประการ คอ วฒนธรรมองคการ

(Corporate Culture) และการเสรมสรางพลงอ านาจใหแกพนกงาน (Empowerment)

เนองจากเหนวาเปนองคประกอบทจะชวยสงเสรมใหการท างานเปนทมมคณภาพมากยงขน

Woodcock (1989, pp. 75-116) ไดน าเสนอลกษณะของทมงานทม

ประสทธภาพ ซงจะสงผลถงการเปนทมคณภาพ จะตองประกอบดวย

1. ความสมดลในบทบาท (Balanced Role) หมายถง ในทมจะตองม

การท างาน ทผสมผสาน ทกษะ ความรความสามารถทแตกตางกนของบคคล และใช

ความแตกตางด าเนนบทบาทแตละคนไดอยางเหมาะสม

2. เปาหมายทชดเจนและสอดคลองกบวตถประสงค (Clear Objective and

Agree Goals) หมายถง ทมการท างานจะตองมเปาหมายและวตถประสงคทชดเจน สมาชก

ในทมรบรและยอมรบเปาหมายและวตถประสงคนน

3. การเปดเผยและเผชญหนา (Openness and Confrontation) หมายถง

บรรยากาศในการท างานเปนทมเปนไปอยางเปดเผย สมาชกสามารถทจะแสดงความรสก

ความคดเหนของตนตอการท างานไดมการสอสารกนโดยตรง หนมารวมกนแกปญหา

4. การสนบสนนและการไวใจ (Support and Trust) หมายถง สมาชกในทม

ไดรบการชวยเหลอสนบสนนซงกนและกนมความจรงใจตอกน สามารถพดกนอยาง

ตรงไปตรงมาในปญหาทเกดขนในการท างานพรอมรวมมอกนในการแกปญหา

5. ความรวมมอและการขดแยง (Co-operation and Conflict) หมายถง

สมาชกในทมใหความรวมมอในการท างานพรอมทจะสนบสนนชวยเสรมสรางทกษะความร

ความสามารถใหแกกนและกนมการใชความขดแยงทเกดขนในทางสรางสรรคเพอรวมมอ

กนแกปญหา

6. วธการปฏบตงานทชดเจน (Sound Procedures) หมายถง การท างาน

ของทมทมการประชมปรกษาและหาแนวทางรวมกน การตดสนใจจะใชขอมลและ

ความเหนของสมาชกทกคน

7. ภาวะผน าทเหมาะสม (Appropriate Leadership) หมายถง การท างาน

ในทมจะตองมผน าทมความสามารถและเหมาะสมในสถานการณนนๆ โดยสมาชกทกคน

สามารถจะเปนผน าทมไดขนอยกบสถานการณ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

90

8. ทบทวนการท างานอยสม าเสมอ (Regular Review) หมายถง การตดตาม

ผลการปฏบตงานของทมอยางสม าเสมอวามปญหาใดทจะตองรวมกนปรบปรงแกไข

9. การพฒนาบคคล (Individual Development) หมายถง การพฒนาทกษะ

ความรความสามารถ ของสมาชกในทมใหมโอกาส สมาชกไดใชทกษะ ความร

ความสามารถทมในการท างานอยางเตมท

10. สมพนธภาพระหวางทมด (Sound Inter-group Relation) หมายถง

ทมท างานมสมพนธภาพทดมการรวมมอใหความชวยเหลอซงกนและกน

11. การตดตอสอสารทด (Good Communication) หมายถง

การตดตอสอสารในทมเปนไปอยางถกตอง ชดเจนเหมาะสม สอสารกนทางตรงเพอ

แลกเปลยนขอมลขาวสารความคดเหนทจ าเปนตอการท างาน

สงวน ชางฉตร (2542, หนา 160-162) ไดน าเสนอวาทมทมการปฏบตงาน

ในระดบสง ไดแก

1. มผเชอมโยงเหมอนสมาชกทส าคญของทมตงเปาหมายของผลผลตไวสง

และด าเนนการใหส าเรจได

2. มระดบความพงใจในการท างานสง

3. สมาชกทมงานรวมมอซงกนและกนเปนอยางด

4. ผจดการไดรบการยอมรบนบถอจากสมาชกทมงาน

5. บทบาทของพนกงานสมพนธกบทกษะของสมาชกและมความสมดล

เปนอยางด

6. มระดบความเปนอสระสง

7. เรยนรจากความผดพลาดอยางรวดเรว

8. ทมงานใหความส าคญกบลกคา

9. มทกษะในการแกปญหาสงและทบทวนการปฏบตงานของตนอยาง

สม าเสมอ

10. ทมงานไดรบการจงใจท างานหนก ทงพจารณาวางานเปนเรองตนเตน

และทาทาย

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

91

ณรงควทย แสนทอง (2544, หนา 192) ไดกลาววาทมงานทดตองม

ลกษณะ ดงน

1. มการก าหนดนโยบาย จดมงหมาย และวตถประสงคในการท างาน

ทชดเจน

2. สมาชกทกคนของทมรบรนโยบาย จดมงหมาย และวตถประสงคใน

การท างานอยางทวถงดวยความเขาใจตรงกน

3. สมาชกมสวนรวมในการแกปญหาและตดสนใจในเรองทเกยวกบงาน

ของตนเองมากทสด

4. การก าหนดบทบาทหนาท ความรบผดชอบตอการปฏบตงานของสมาชก

ตองมความชดเจนและความเขาใจทตรงกน ปฏบตงานไปในทศทางเดยวกน

5. การสอสารแบบเปด (Open-communication) เพอใหสมาชกทกคน

รบทราบขอมลขาวสารตางๆ ไดอยางทวถง ไมวาจะเปนการสอสารแบบลงลางหรอ

แบบลางขนบน กตาม

6. มความคดรเรมสรางสรรคใหมในการปฏบตงานอยเสมอการแกปญหา

ความขดแยงทเกดขน ไมวาจะมสาเหตมาจากอะไรกตาม จะตองค านงถงความพอใจของ

ทกฝายเปนส าคญ

7. สมาชกแตละคนจะตองมความจรงใจ เชอใจและไววางใจซงกนและกนใน

หมสมาชกของทมและมความซอสตยตอหนวยงาน

Chris Argyris (1964, pp. 139-140 อางถงใน สนนทา เลาหนนท, 2540,

หนา 49) มความเชอประสทธผลขององคกร เกดจากการมปฏสมพนธระหวางสมาชกใน

ทมงานและปทสถานในทางบวกของทมงาน ซงทมงานทมคณภาพควรมลกษณะ ดงตอไปน

1. สมาชกมความจรงใจในการแสดงความรสกตางๆ

2. สมาชกมความไววางใจตอกน

3. มวธการท างานใหมๆ ใหแตกตางจากเดม

4. สนบสนนใหผอนมความจรงใจในการแสดงความคด ความรสกสนบสนน

ใหผอนเปดเผย

5. สนบสนนใหสมาชกทดลองวธการท างานใหมๆ

6. สมาชกมความเปนเอกตบคคล

7. สมาชกกลาเสนอความคดเหน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

92

8. สมาชกมความหวงใย เอออาทรตอกน

9. สมาชกมความผกพนและจงรกภกดตอองคการ

Lason and Lafadto (1989, อางถงใน ส านกงานคณะกรรมการ

การอดมศกษา, 2546, หนา 416) ไดใหทรรศนะไววา ทมงานทมความเปนเลศควรม

ลกษณะ 8 ประการ สามารถสรป ไดดงน

1. มเปาหมายและความชดเจน

2. มโครงสรางงานทมงผลชดเจน

3. มสมาชกทมงานทมความสามารถ

4. มความผกพนในงานอยางมเอกภาพ

5. มบรรยากาศทดของการท างานรวมกน

6. มมาตรฐานแหงความเปนเลศ

7. มการสนบสนนและการยอมรบจากภายนอกทมงาน

8. มผน าทยดหลกการ

Skopec and Smith (1977, p. 26, อางถงใน บญชร แกวสอง, 2543,

หนา 282) ไดอธบายถงคณสมบตของทมทมประสทธภาพ ไวดงน

1. มความเปนอนหนงอนเดยวกนของเปาหมาย

2. ใจกวางตอความคดเหนไมลงรอยกน

3. มความรสกทดและมความสขในการท างาน

4. การมสวนรวมในการท างาน

5. มความเคารพซงกนและกน

6. มการตรวจสอบอยางจรงจง

7. มความมงมนไปในทศทางทสอดคลองกนและรวมกนตดสนใจ

สเทพ พงษศรวฒน (2544, หนา 172-177) ไดก าหนดรปแบบของทมงาน

ทมคณภาพและประสทธภาพ ดงน

1. การจดองคประกอบของสมาชก สมาชกจะตองมความสามารถ และ

สมาชกในทมงานตองมทกษะ 3 ประเภท ไดแก ความช านาญของเทคนคการแกปญหา

และการตดสนใจ ทกษะความสมพนธ นอกจากนแลวสมาชกในทมงานตองมการสอสาร

อยางเปดเผย มความประนประนอมยดมนในหลกการ มความมนคงทางอารมณ มความ

เขาใจในบทบาทของตนเอง มความยดหยนสง

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

93

2. การจดบรบท มองคประกอบดวยบรบท 3 ประการทสงผลใหการท างาน

เปนทมเกดประสทธผลและมคณภาพ คอ มทรพยากรเพยงพอ มภาวะผน าทด และมระบบ

การประเมนผลการปฏบตงานและคาตอบแทนทด

3. การจดกระบวนการปจจยทมผลตอการท างานเปนทม ไดแก สมาชกม

ความผกพนตอวตถประสงครวมกน การก าหนดเปาหมายเฉพาะทม ความเชอมนใน

ความสามารถ การบรหารความขดแยงและการลดการออมแรงหรอการเอาเปรยบในการ

ท างานของสมาชกในทม

นพ ศรบญนาค (2542, หนา 69) ไดกลาวถงองคประกอบของทมงานทดวา

ตองมองคประกอบ ดงตอไปน

1. มขนาดทมทเหมาะสม

2. สมาชกในทมงานมความสามารถ

3. บทบาทและความหลากหลายของสมาชก

4. การก าหนดเปาหมายรวมกน

5. เปาหมายทเดนชดและเฉพาะเจาะจง

6. สมาชกมความรบผดชอบตอกน

7. มการประเมนผลและใหคาตอบแทนทเหมาะสม

ณฎฐพนธ เขจรนนทร และคณะ (2545 หนา 78) ไดสรปไววา ทมงานท

ประสบความส าเรจควรมคณลกษณะรวมกน ดงตอไปน

1. เปาหมาย (Goal)

2. การแสดงออก (Expression)

3. ความเปนผน า (Leadership)

4. การแสดงความคดเหนทสอดคลองเปนเอกฉนท (Consensus)

5. ความไววางใจ (Trust)

6. ความคดสรางสรรค (Creativity)

จากแนวคด ทฤษฎของนกวชาการและนกการศกษาดงกลาวขางตน ผวจย

จงไดสงเคราะหองคประกอบของทมคณภาพ ดงรายละเอยดแสดงในตาราง 3

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

93

94

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

94

95

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

96

จากการวเคราะหองคประกอบของทมคณภาพของนกวชาการและนกวจย

พบวา มองคประกอบทสามารถสรปไดวา ทมคณภาพในโรงเรยนเปนทมงานทปฏบตงาน

จนเกดประสทธภาพและประสทธผล โดยความรวมมอในการท างานของทมระดบโรงเรยน

ทมระดบหวหนางาน และทมระดบปฏบตการ มองคประกอบทมความถสงสด คอ

กระบวนการท างาน มความถเทากบ 7 บรบทและบรรยากาศ มความถเทากบ 6

องคประกอบของงาน การสนบสนน และความไววางใจ มความถเทากบ 5 การมสวนรวม

ความเปนปกแผน ลกษณะของงาน ภาวะผน า และความคดสรางสรรค มความถเทากบ 4

ซงองคประกอบเหลานลวนแตมความส าคญตอการเปนทมคณภาพ ดงนน ผวจยจงไดน า

องคประกอบเหลานมาจดกลมใหม ตามแนวคดของกญญา โพธวฒน (2548), ภญโญ

มนศลป (2551), Hoegl & Gemuenden (2001, p. 437), Robbins (2001, p. 64), Woodcock

(1989, pp. 75-116), Chirst Argyris. (1964, pp.139-140) และก าหนดองคประกอบของ

ทมคณภาพทสงผลตอประสทธผลของโรงเรยน โดยไดก าหนดเปน 4 องคประกอบ ดงน

องคประกอบท 1 ดานบรบทขององคการ

องคประกอบท 2 ดานลกษณะของงาน

องคประกอบท 3 ดานคณลกษณะของทม

องคประกอบท 4 ดานกระบวนการท างานของทม

ภาพประกอบ 9 องคประกอบของทมคณภาพ

บรบทขององคการ

ลกษณะของงาน

คณลกษณะของทม

กระบวนการท างานของทม

ทมคณภาพ

94

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

97

4. การวเคราะหองคประกอบของทมคณภาพทสงผลตอประสทธผล

ของโรงเรยนประถมศกษา

ในการศกษาวจยครงน ผวจยมงวเคราะหและพฒนาองคประกอบของทม

คณภาพทสงผลตอประสทธผลโรงเรยนประถมศกษา โดยน าแนวคดทฤษฎและงานวจย

ทเกยวของมาวเคราะหและสงเคราะห และสามารถน ามาก าหนดเปนองคประกอบของทม

คณภาพ ไดดงน

4.1 องคประกอบดานท 1 บรบทขององคการ (Organizational Context) หรอ

บรบทของโรงเรยน

บรบทขององคการ หมายถง องคประกอบขององคการทเปนเงอนไขม

ความส าคญและ ถอเปนสงทมผลกระทบเบองตนตอความส าเรจของการด าเนนงานของ

ทม Guzzo & Dickson (1996) ใหความเหนวา ทมถกจดตงขนดวยเหตทถอไดวาเปนวธการ

หนงในการพฒนาความกาวหนาขององคการ ดงนนทมกยอมตองการพงพงและไดรบ

การสนบสนนดวยเงอนไขตางๆ จากองคการทมความเหมาะสมและเออตอความส าเรจของ

ทมดวยเชนกน ในขณะท Hackman (อางถงใน Levi, 2001) ไดใหความเหนไวกอนหนานวาม

องคประกอบยอยหลายประการเกยวกบบรบทขององคการ ทเปนสงเกอหนนใหทมเกด

ประสทธผล และสงผลใหเกดทมคณภาพขนได จากการพจารณาตวแบบเชงทฤษฎของ

Hackman, Gladstein, Cohen (1994) และ กญญา โพธวฒน (2548) ดงทไดเสนอไวขางตน

จะพบความสอดคลองของแนวคดทใหความส าคญโดยก าหนดใหบรบทองคการเปนปจจย

หนงทสงผลตอความมคณภาพของทม ทผวจยไดสงเคราะหแนวคดเหลานนรวมทง

ผสมผสานกบขอคดเหนของนกวชาการอกหลายทานน าไปสการจ าแนกปจจยดานบรบท

องคการออกเปนสองคประกอบยอยจากขอมลขางตน ผวจยไดสงเคราะหในรปแบบของ

ตารางความถโดยการก าหนดเกณฑการคดเลอกองคประกอบทมความถ ตามแนวคด

ทฤษฎ เอกสาร และงานวจยทเกยวของกบองคประกอบของบรบทขององคการ โดยใช

ความถตงแต 6 ขนไป หรอรอยละ 60 ขนไป รายละเอยดดงแสดงในตาราง 4

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

98

ตาราง 4 องคประกอบดานบรบทขององคการจากแนวคดและงานวจยของนกวชาการและ

นกการศกษา

ท

แหลงขอมล/นกวชาการ

องคประกอบดานบรบทขององคการ

รางว

ล

การฝ

กอบร

ม

ระบบ

ขอมล

สารส

นเทศ

พลงอ

านาจ

ทรพย

ากรในก

ารท า

งาน

วฒนธ

รรมอ

งคกา

ร

ภาว

ะผน า

ทม

ระบบ

การป

ระเม

นผล

1 Richard J. Hackman (1987)

2 Lason and Lafadto (1989) 3 Susan G. Cohen (1994)

4 McGurty (2001)

5 Robbins (2001) 6 สเทพ พงษศรวฒน (2544)

7 ณฎฐพนธ เขจรนนท (2545) 8 ภญโญ มนศลป (2551)

9 ทองทพภา วรยะพนธ (2552)

รวมความถ 6 6 3 3 6 6 2 3

รอยละ 66.66 66.66 33.33 33.33 66.66 66.66 22.22 33.33

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

98

จากความสอดคลองของแนวคดเชงทฤษฎของนกวชาการดงทไดแสดงไว

ในตาราง 2 ผวจยสามารถเขยนแผนภาพแสดงองคประกอบของบรบทองคการ ไดดงน

รางวล

ทรพยากรในการท างาน

บรบทองคการ

การฝกอบรม

วฒนธรรมองคการ

ภาพประกอบ 10 องคประกอบดานบรบทขององคการ

ส าหรบรายละเอยดเกยวกบบรบทองคการของทมคณภาพ จากการ

สงเคราะหเอกสารและแนวคดทฤษฎของนกวชาการหลายทาน ดงน

4.1.1 รางวล (Reward) การจงใจเปนสงทสรางเสรมใหเกดบรรยากาศทด

ในการปฏบตงาน ส าหรบสมาชกในทม Levi (2001) อธบายถงความหมายของรางวลไววา

รางวล คอ ผลตอบแทนทไดรบจากการท างานซงมศกยภาพเปนอทธพลตอแรงจงใจและ

ความรวมมอในการท างานของสมาชกในทม กลาวไดวารางวลนบเปนสวนหนงของ

การสรางแรงจงใจเพราะเหตทรางวลเปนสงททกคนหวงจะไดรบซงถอเปนผลตอบแทนจาก

การท างานจนเกดความส าเรจของทม (Jay, 2000) การใหรางวลถอเปนการกระตนให

สมาชกในทมมพฤตกรรมการท างานทดและจดมงหมายทส าคญ คอ จงใจใหบคลากรทม

ความสามารถเขารวมท างานในทม เพอรกษาใหบคคลเหลานนใหคงการท างานตอไป

และเพอกระตนใหการท างานบรรลถงเปาหมายสงสด (เนตรพณณา ยาวราช, 2549)

สมาชกอาจไมใหความส าคญกบเปาหมายของทมมากเทาทควรหรออาจใหความส าคญ

กบงานประจ าของตนเพอใหไดมาซงรางวลจนเหนอกวาการมงท างานเพอบรรลเปาหมาย

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

99

ของทม ดงนนการก าหนดความชดเจนเกยวกบระบบการใหรางวลขององคการเพอใหเออ

ตอการพฒนาและปรบปรงการท างานเปนทมจงเปนสงทผบรหารควรตระหนก (Luecke &

Polzer, 2004) เมอพจารณาถงผลของรางวลทมตอสมาชกในทม พภพ วชงเงน (2547)

เสนอไววา รางวลภายใน (Intrinsic Reward) เปนสงทมคณคาตอความพงพอใจ

เชงนามธรรม ซงไดแก การมอสระในการท างาน การมสวนรวมในการตดสนใจ การไดรบ

การมอบหมายงานทนาสนใจตลอดจนไดรบโอกาสใหมความรบผดชอบมากขน ในขณะท

รางวลภายนอก (Extrinsic Reward) เปนรางวลทไดรบจากสภาพแวดลอมทลอมรอบงาน

เชน คาตอบแทนทางตรง อนไดแก เงนพเศษ คาจาง เงนเดอน เงนเดอนทเพมขน หนปนผล

การแบงก าไรตลอดจนคาตอบแทนลวงเวลา เปนตน นอกจากนนยงไดแก คาตอบแทน

ทางออม เชน การบรการและสทธพเศษ โปรแกรมฝกอบรมการคมครอง สวสดการ

ตลอดจนรางวลตอบแทนทไมใชตวเงน เปนตน

การก าหนดระบบรางวลในองคการเพอสนบสนนการด าเนนงานของทม

ควรพจารณาในมตตางๆ ดงน

1) ประเภทของรางวล อกมมมองหนงในประเดนทเกยวกบประเภทของ

รางวลนน หากก าหนดโดยยดถอสงทมอบใหเปนฐานในการคดในการจ าแนกรางวลแลว

Yeatts & Hyten (1998) Jay (2000) และ Goetsch (2002) ไดเสนอวา รางวลแบงออกเปน

2 ประเภท คอ

1.1) รางวลทไมอยในรปเงน (Non-monetary Reward) ซงเปน

รางวลทผบรหารระดบสงกวาแสดงการยอมรบตอพฤตกรรมและผลการปฏบตงานตอ

ผรวมงาน รางวลในลกษณะมอาจอยในรปถอยค ายกยองสรรเสรญ การแสดงความ

ขอบคณทแสดงถงการเหนคณคาการประกาศเกยรตคณ การเพมวนเวลาในการหยด

พกผอนการใหเสรภาพและการเอออ านาจในการท างาน การใหคาปรกษา การชวยเหลอ

ทางกฎหมาย การเลอนสถานภาพตลอดจนการมอบหมายหนาทและความรบผดชอบ

ในระดบสงขน เปนตน ซงรางวลเหลานมลกษณะทไมใชวตถสงของ (Intangible) แตกเปน

เครองแสดงการยอมรบและระลกถง (Recognition) สวนรางวลอกลกษณะหนง อาจอยใน

รปวตถสงของ (Tangible) ทมอบใหแกทมหรอสมาชกในทม เชน ประกาศนยบตร เขมท

ระลก โลรางวล เหรยญตรา เสอเกยรตยศและของรางวลในรปอนๆ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

100

1.2) รางวลทอยในรปเงน (Monetary Reward) เปนรางวลทอยใน

รปเงนเดอน (Salary) คาจาง (Wage) และเงนพเศษ (Bonus) ตางๆ ทถกจดระบบเพอใหการ

สนบสนนการด าเนนงานของทม ซงเปนสงทสามารถจงใจและสรางความพงพอใจเมอไดรบ

2) ระดบของรางวล ในประเดนน Hackman (1987) Cohen (1994)

DeMatteo, Eby & Sundstorm, (1998) และ Levi (2001) ไดใหทศนะเกยวกบการจ าแนก

ระดบของรางวลไววา หากพจารณาโดยการก าหนดเอาผปฏบตเปนฐาน อาจจ าแนกรางวล

ในทมไดเปน 3 ลกษณะ คอ

2.1) รางวลระดบบคคล (Individual Reward) เปนรางวลทมฐาน

การคดจากผลการปฏบตงานสวนบคคลเพอมอบใหสมาชกแตละคนทถกประเมนคณคาไว

ตามรายละเอยดและลกษณะของงานทปฏบตอย ซงอาจอยในรปเงนเดอนหรอคาตอบแทน

ตางๆ (Lawler, 1999) รางวลสวนบคคลสามารถสงเสรมใหเกดการแขงขนในการท างาน

ซงเปนผลดในการสรางแรงจงใจใหแตละบคคลมความมงมนเพอใหผลการปฏบตงานอยใน

ระดบสง แตอาจเปนการจ ากดท าใหมผรบรางวลเพยงบางคนตามการประเมนผลของ

ผบรหาร สงทเปนผลเสยกคอการแขงขน โดยทการแขงขนอาจน ามาซงความขนเคองใจ

(Resentment) น าไปสการท าลายระดบความสมพนธระหวางบคคลใหตกต าลง สามารถ

สงผลท าใหเกดการลดทอนพฤตกรรมความรวมมอในการท างานอนเปนหวใจหลกของ

การท างานเปนทมได (Hackman, 1987) ซงความเหนดงกลาว Parker (2003) ไดให

ขอสนบสนนเพมเตมวา อปสรรคทส าคญประการหนงทขวางกนความส าเรจของการให

รางวลกคอ การก าหนดระบบรางวลทเนนรางวลระดบบคคลซงพจารณาจากผลการ

ท างานสวนบคคลเพยงอยางเดยว อยางไรกตามรางวลระดบบคคลกมคณคาตอ

การพฒนาคณภาพของผลการปฏบตงานในดานผลผลตของทมหากการใหรางวล

ความเหมาะสม ซงบคคลทไดรบรางวลควรเปนสมาชกทมความสามารถ มการแสดงออกท

ดในการใหความรวมมอในการท างานกบสมาชกอนในทมเปนทยอมรบวามบทบาทใน

การพฒนาผลงานของทมและสามารถสงเสรมใหเกดการประสานงานตลอดจนการสราง

ความสมพนธระหวางสมาชก ในทมไดเปนอยางด นอกจากนน Thomson (2000) ยงไดให

ขอเสนอแนะวาสามารถแกไขจดออนของการใหรางวลระดบบคคลไดโดยการปรบปรง

วธการประเมนเพอหาผสมควรไดรบรางวลเสยใหม ดวยการเปดโอกาสใหสมาชกในทมม

สวนรวมในกระบวนการประเมนดวยเพอลดความรสกวาเกดความล าเอยงจากผบรหาร

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

101

2.2) รางวลระดบทม (Team Reward) เปนรางวลทน าผล

การปฏบตงานของทมเปนฐานในการคด รางวลในลกษณะดงกลาวมคณคาในแงของ

การสรางแรงจงใจ สงเสรมความสมพนธและสงเสรมพฤตกรรมการรวมมอท างานของ

สมาชกในทมไดเปนอยางด เนองจากท าใหทกคนเกดความรสกเสมอภาคและมความ

เทาเทยมกนในการไดรบรางวลมใชมสทธพเศษเฉพาะใครคนใดคนหนง (Jay, 2000) แตสง

ทจะตองระมดระวงเกยวกบการใหรางวลแบบน Levi (2001) ไดใหขอสงเกตวา อาจเปน

การสงเสรมใหสมาชกบางคนขาดการตระหนกถงคณคาทแทจรงของรางวลทไดรบ

เนองจากเกดการรบรอยางไมถกตองวารางวลมลกษณะหมนเวยน ทกคนมสทธทจะไดรบ

ท าใหขาดความตงใจทจะท างานใหบรรลจดหมายซงผดวตถประสงคของการจดตงระบบ

รางวลของทมทแทจรงในประเดนเดยวกน DeMatteo, Eby & Sundstorm (1998) ให

ความเหนวารางวลระดบทมอาจมขอจ ากดโดยอาจเปนการท าลายแรงจงใจสวนบคคลใน

การท างานเพราะอาจสรางความรสกถงความไมยตธรรมทไดรบผลตอบแทนเทากนใน

ขณะทท างานไมเทากนซงอาจน าไปสการท างานในลกษณะกนแรงทางสงคมในอนาคต

Levi (2001) ใหความเหนเพมเตมวาในการด าเนนการเกยวกบรางวลจงควรมการ

ผสมผสานระบบรางวลหลายรปแบบทงนเพอสงเสรมและยกระดบผลการด าเนนงานจาก

ทกษะและความสามารถของสมาชกในทมและการธ ารงรกษาพฤตกรรมการท างานทตองม

ลกษณะเปนการประสานงานและการรวมมอกนท างานรวมทงการเสรมสรางความสมพนธ

ทดระหวางสมาชกในทม การใหรางวลควรกระจายไปอยางเปนธรรมและทวถงสมาชก

ทกคน การก าหนดรางวลจะตองมความสอดคลองกบวฒนธรรม ยทธศาสตร และ

โครงสรางขององคการ ประสทธผลของรางวลระดบทมจะเกดขนไดกตอเมอไดรบ

การสนบสนนจากองคการ การท างานเปนทมตองมลกษณะเปนการหลอมรวมภาระงาน

ขององคการ การใหรางวลตองสอดคลองกบเปาหมาย ระบบการวดและประเมนผล

ตลอดจนมาตรฐานทองคการก าหนดไว

ขอย าเตอนของ Hackman & Oldham (1980) ทนาสนใจมอยวา

การก าหนดระบบรางวลระดบทมอาจไมใชสงทสามารถแกไขปญหาเกยวกบความ

เสมอภาคในการไดรบรางวลในทศนะของสมาชกในทมได ดวยเหตทสมาชกมความ

แตกตางกน ทงในเชงทกษะในการท างานและคณลกษณะของงานทรบผดชอบอยดงนน

รางวลระดบบคคล จงมความส าคญเชนเดยวกน นอกจากน Cohen & Bailey (1987)

ไดรวมกนใหขอสงเกตเพมเตมอกวาความเหมาะสมและความส าเรจของการใหรางวลนน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

102

ยงขนอยกบชนดของภาระงานและจดมงหมายของการท างานอกดวยโดยไดอธบายเพมเตม

วาหากเปนงานทมจดมงหมายเพอสรางความสมพนธระหวางสมาชกในทมอยางสงกตอง

ใหความส าคญกบการก าหนดรางวลแบบทมแตหากวางานนนมจดมงหมายเพอกอใหเกด

ผลการปฏบตงานของทมในระดบสงกตองค านงถงและใหความเปนธรรมตอการก าหนด

รางวลตามความสามารถของบคคลเชนกน ในกรณน Thompson (2000) ไดใหขอเสนอแนะ

เพมเตมไวอกเชนกนวา การก าหนดระบบรางวลจะตองมความสมดลระหวางรางวลส าหรบ

ทมและรางวลระดบบคคลเพอรกษาและสงเสรมทงความผกพนของสมาชกในทมและผล

การปฏบตงานของสมาชกแตละบคคลในขณะเดยวกน และ Cameral & Pierce (1997)

ทไดใหขอคดจากการสงเคราะหงานวจยเกยวกบผลของระบบรางวลทมตอทมไววา ระบบ

รางวลทใหเนนการตอบแทนผลการท างานของสมาชกในองคการเปนรายบคคลมากเกนไป

สามารถสงผลกระทบทางลบตอกระบวนการท างานของทมและความมประสทธผลของ

องคการได แตรางวลระดบบคคลจะสงผลในเชงบวกตอทมได ถาผน าเปดโอกาสใหสมาชก

ทกคนมสวนรวมในการก าหนดเงอนไข และมาตรฐานของการปฏบตงานเพอการเขาถง

โอกาสในการไดรบรางวลนนอยางเปนธรรม เนองจากรางวลระดบบคคลมความส าคญโดย

ถอเปนสงกอใหเกดความมอสระในการคดและแสวงหาแนวทางหรอวธการท างานเพอ

กอใหเกดผลงานทดทสดของสมาชกแตละคนและจะน าไปสผลงานทดทสดของโรงเรยน แต

ในขณะเดยวกนกเปนสงทกอใหเกดบรรยากาศแหงการแขงขนกนในระดบสงซงอาจน าไปส

ความแตกแยกในองคการได

3) ความเปนธรรมของระบบรางวล โดยทวไปทกองคการตางพยายาม

พฒนาระบบการก าหนดรางวลดวยความระมดระวงเพอแสดงใหเหนวาการใหรางวลม

ความเปนธรรมและสมาชกทกคนมความเสมอภาคทจะไดรบรางวล Lewis, Goodman &

Fandt (2004) ไดแสดงทศนะไววา รางวลเปนสงทมความหมายตอสมาชกในหลายมต เชน

ความหมายในเชงเศรษฐกจ (Economic) เพราะเปนสงทสามารถสนองความตองการและ

น ามาสการไดมาซงสงทจ าเปนและความสะดวกสบายในการด าเนนชวต ความหมายในเชง

สญลกษณ (Symbolic) เพราะเปนสงแสดงถงการไดมาซงคะแนนหรอตวเลขทสะทอนถง

ความสามารถในการท างาน นอกจากนนยงมความหมายในเชงความมสมฤทธผล

(Achievement) เพราะเปนสงทสะทอนถงความสามารถ ความเจรญกาวหนาและ

ความส าเรจในการปฏบตงาน ดงนนความเปนธรรมของระบบรางวลจงมความส าคญ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

103

เพราะเปนสงทมอทธพลตอความรสกของสมาชกโดยตรง การพจาณาความเปนธรรม

ของรางวล จ าแนกเปน 3 ลกษณะ ดงน

3.1) ความเปนธรรมภายนอก (External Fairness) หมายถง

การก าหนดคาตอบแทนทสนองความคาดหมายเชงเปรยบเทยบของสมาชกทวา องคการ

ทตนท างานอยก าหนดอตราคาตอบแทนหรอรางวลอยในระดบเดยวกนกบองคการอน

ภายใตเงอนไขของภาระงานชนดเดยวกน

3.2) ความเปนธรรมภายใน (Internal Fairness) หมายถง

การก าหนดคาตอบแทนทสนองความคาดหมายเชงเปรยบเทยบของสมาชกทวาภายใน

องคการทตนท างานอยก าหนด อตราคาตอบแทนหรอรางวลจะตองมความเหมาะสมกบ

ความสงต าของระดบของงานแตละชนดทมความยากงายและตองใชความสามารถ

ในการท างานทแตกตางกน

3.3) ความเปนธรรมตอผปฏบตงาน (Employee Fairness) หมายถง

การก าหนดคาตอบแทนทสนองความคาดหมายเชงเปรยบเทยบของสมาชกทคาดหมายวา

ภายในองคการทตนท างานอยก าหนดอตราคาตอบแทนหรอรางวลจะตองของตนเองตอง

เสมอภาคโดยอยในระดบเดยวกนกบเพอนรวมงานคนอนภายในองคการเดยวกน เมอแต

ละบคคลท างานชนดเดยวกน

3.4) เปนทรบรแลววาความสมพนธอนดระหวางสมาชกในทมม

ความส าคญและมผลอยางยงตอการท างานและผลการปฏบตงาน ภาระงานทกอยาง

ตองอาศยความรวมมออยางเตมทระหวางสมาชก แตในขณะเดยวกนผลจากการ

ศกษาวจยพบวา สมาชกหลายสวนมความรสกไมสบายใจตอระบบประเมนผลการท างาน

เพอเขาสการรบรางวลโดยเหนวา การประเมนผลมกมความโนมเอยงทการมงพจารณา

ผลการปฏบตงานสวนบคคลมากกวาความส าเรจของทมในเชงภาพรวม ซง Van der Vegt,

Emans & Van der Vliert (1998) ไดเสนอผลจากการศกษาโดยสะทอนใหเหนความเชอทวา

ผลผลตของทมทแสดงถงความรวมมอรวมใจในการท างานของสมาชกทกคนในทมม

ความส าคญ และมคณคาตอการสรางแรงจงใจในการท างานรวมกน ดงนนจะตองสราง

จตส านกทดของสมาชก ใหเชอมนตอระบบการประเมนผลเพอการใหรางวลโดยตองแสดง

ถงความเชอมโยงกนอยางสมดลระหวางผลการปฏบตงานตลอดจนความรบผดชอบทง

สวนบคคลและของทม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

104

3.5) การใหรางวลเปนการเสรมสรางแรงจงใจใหสมาชกในทมเกด

ความวรยะอตสาหะเกดการสรางนวตกรรม การพฒนาคณภาพงาน สงเสรมใหเกด

พฤตกรรม ในการใชความพยายามมงเรยนร รวมทงสรางจตส านกในการและแสวงหา

วธการใหมๆ น าไปสการปรบปรงใหการปฏบตงานบรรลผลส าเรจตามเปาหมายทก าหนด

ไว ในขณะเดยวกนรางวลทไมเหมาะสมหรอขาดความเปนธรรม อาจเปนสงท าลาย

แรงจงใจ ในการท างานของสมาชก กอใหเกดเจตคตในทางลบตอกระบวนการบรหาร

จดการ เพราะขาดความเชอถอในผน าโดยเขาใจวาผน าจะไมใหการยอมรบและมองไมเหน

คณคา ในความมานะพากเพยรของตน ดงนนการก าหนดระบบรางวลจะตองเปนสงทชวย

สงเสรม ความสมพนธของสมาชกในทมและคานยมในการรวมมอกนท างานเปนทมจงจะ

กลาวไดวาระบบรางวลทออกแบบไวเปนสงเอออ านวยประโยชนและมคณคาส าหรบทม

อยางแทจรง

กลาวโดยสรป รางวล หมายถง ผลตอบแทนทไดรบจากการท างาน

ซงมอทธพลตอแรงจงใจและความรวมมอในการท างานของสมาชกในทม ซงการจดระบบ

รางวลขององคการควรใหความส าคญและสอดคลองกบการท างานของทมซงถอเปน

สวนยอยขององคการ ดงนนระบบรางวลควรใหความส าคญทงในมตทเกยวของกบประเภท

ของรางวล ระดบของรางวลและทส าคญอยางยงคอ การประเมนผลการท างานของสมาชก

เพอรบรางวลนนตองตงอยบนพนฐานของความเปนธรรมจงจะท าใหรางวลเปนสง

เสรมสรางแรงจงใจใหสมาชกในทมเกดความวรยะอตสาหะทจะพฒนาคณภาพงาน

ใหบรรลเปาหมายอยางแทจรง

4.1.2 ทรพยากร (Resources) องคการตองใหการสนบสนนดานทรพยากร

อยางเตมทเพอใหการด าเนนงานของทมเปนไปไดดวยด Cohen (1994) ไดก าหนด

องคประกอบเกยวกบทรพยากรโดยกลาววา องคการตองถงพรอมดวยความพอเพยงดวย

ทรพยากร ทง 4 ลกษณะ คอ วตถดบ (Raw Materials) วสดอปกรณ (Equipment)

เครองมอ (Tools) และชวงเวลา (Space) ในการท างาน นอกจากนการด าเนนงานของทม

ตองไดรบการสนบสนนอยางเพยงพอตามความตองการและความจ าเปน ส าหรบทศนะ

ของ Katzell & Thompson (1990) และ Zander (1994) นนไดใหความเหนวาวสดอปกรณ

และชวงเวลา เปนทรพยากรทจะตองถกประยกตใชอยางเหมาะสมเพอความส าเรจของงาน

นอกจากน Bettenhausen (1991) ยงไดใหค าอธบายไววา ทรพยากรยงหมายรวมถง

เทคโนโลยตางๆ เชน อปกรณอเลคทรอนคส เครองจกรกล เครองคอมพวเตอรและ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

105

โปรแกรมฝกอบรมใชงานลกษณะตางๆ ทน ามาใชประกอบกบการด าเนนงานเพอ

เปลยนแปลงจากสภาพหนงไปสอกสภาพหนง โดยทสมาชกในทมตางคาดหมายวาการใช

ทรพยากรทมความเหมาะสมสอดคลองกบชนดของงานและกระบวนการในการท างาน

เทานนจงจะสงผลใหเกดผลผลตอยในระดบสงซงสอดคลองกบความเหนของ Yeatts &

Hyten (1998) ทไดเสนอไววาการจดเตรยมทรพยากรควรค านงถงความเหมาะสม

ทรพยากรทเหมาะสมกบการด าเนนงานเทานนจงจะกอประโยชนและสงผลตอความส าเรจ

ในการท างานอยางแทจรง นอกจากนนความสามารถ ในการปรบปรงวธการในการใช

ทรพยากรแตละชนดใหเกดประสทธภาพสงสดหรอการจดระบบใชเครองจกรกลตางๆ

โดยใชผควบคมนอยคนตลอดจนการใชทรพยากรประกอบการปฏบตงานใหบงเกดผลด

โดยสามารถลดชวงเวลาในการด าเนนงานใหสนลง สงเหลานเปนผลดในประเดนทเกยวกบ

การลดทอนคาใชจาย แตในขณะเดยวกนตองตระหนกรวมกนวาการใชทรพยากรทงหลาย

ในสถานทท างานมใชเพยงเพอความสะดวกสบายแตเพอการสงเสรมประสทธภาพใน

การท างานเปนเปาหมายหลกอาจไมเกดความเปลยนแปลงไปมากเทาทควรในดานผล

การปฏบตงานของทมหากขาดการเปดโอกาสใหสมาชกมสวนรวมในการเลอกทรพยากรท

เหนวามความเหมาะสมกบการด าเนนงาน การไมเออโอกาสดงกลาวอาจเปนเพราะ

ผบรหารขาดความเชอมนตอสมาชกโดยคดวาบคคลเหลานนไมมความสามารถทจะ

ตดสนใจเลอกทรพยากรทเหมาะสมได การท างานของทมในยคใหมนนอยภายใต

ความกาวหนาและการเปลยนแปลงอยางรวดเรวของเทคโนโลย ดงนนจงหลกเลยงไมไดท

จะตองมการพฒนาหรอการจดหาทรพยากรทมความทนสมยซงไดแกเทคโนโลยใน

การท างานตางๆ รองรบความกาวหนาเหลานน (Hackman, 1987) ดงนนสงทส าคญและ

ตองตระหนกกคอการจดระบบการฝกอบรมเพอพฒนาความร ทกษะและความสามารถแก

สมาชกในทมเพอใหกาวหนาเทาทนกบเทคโนโลยเหลานนอยเสมอโดยเฉพาะวธใช

ทรพยากรทตองพงพงเทคโนโลยเหลานน เพอทจะน าไปสการใชประโยชนในการปฏบตงาน

ไดอยางเตมท (Wellins et al., 1991; Yeatts & Hyten, 1998) ทมจะไมสามารถปรบตวได

เทาทนกบการใชทรพยากรทมความกาวหนาในเชงเทคโนโลยใหมๆ หากขาดการสนบสนน

จากผบรหารอยางเพยงพอ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

106

กลาวโดยสรป ทรพยากร หมายถง วตถดบ วสดอปกรณ เครองมอ และ

เวลาทโรงเรยนจดเตรยมไวเพอสนบสนนการท างานของทม ซงหลกส าคญในการเตรยม

ความพรอมนนควรตองค านงถงประเดนทวาทรพยากรเหลานนมความจ าเปน

มความเหมาะสมและสามารถเสรมสรางประสทธภาพในการท างานไดอยางแทจรง

4.1.3 การฝกอบรม (Training) ความคดเหนของ Hackman (1988) และ

Cohen (1994) มความสอดคลองกนวา การฝกอบรม หมายถง กระบวนการใหความร

ความเขาใจ เพมพนทกษะ ความสามารถและเจตคตทดในการท างานใหแกสมาชกของทม

โดยไดอธบายถงความส าคญในประเดนนวา องคการตองมระดบการสนบสนนและพฒนา

ความรความสามารถดานตางๆ ของสมาชกทกระดบในองคการ รวมทงการพฒนาทกษะ

เชงเทคนคทเออประโยชนตอการน าไปใชยกระดบในการด าเนนงานใหมมาตรฐานและ

สอดคลองกบวตถประสงคทก าหนดไว ณฎฐพนธ เขจรนนทน (2545) ไดชใหเหนวา

การฝกอบรมเปนวธการอยางหนงทสามารถชวยเสรมจดแขงและแกไขจดออนของทง

บคคลและทมในสวนทเกยวของกบความรและทกษะทจะน ามาใชในการปฏบตงานซงถอ

เปนการพฒนาทมทผบรหารตองตระหนกและใหความส าคญ นอกจากน Kanter (1982)

Becker Reems (1994) และ Yeatts & Hyten (1998) ไดเสนอขอคดในลกษณะเดยวกนวา

การด าเนนงานของทมนนสมาชกในทมควรตองมความรทวไปเกยวกบงานและความร

เกยวกบองคการซงถอเปนสงส าคญตอการด าเนนงานของทม นอกจากนนแลวยงตองม

ทกษะเฉพาะทางซงเปนสงจ าเปนส าหรบความส าเรจของการปฏบตงานซงทงความร

และทกษะเหลานจะตองไดรบการฝกอบรมอยางตอเนองเพอยกระดบผลการปฏบตงาน

ใหสงขน

1) การพฒนาความรและทกษะในการปฏบตงาน ความรและทกษะใน

การท างานของสมาชกเปนสงทจ าเปนทจะตองไดรบการพฒนาอยางตอเนอง ซง Hackman

& Oldham (1980) Yeatts & Hyten (1998) และ Luecke & Polzer (2004) ไดให

ขอเสนอแนะทสอดคลองกนวา สมาชกในทมควรไดรบการพฒนาใหเกดความรและทกษะ

อยางนอย ใน 4 ลกษณะ ดงตอไปนคอ

1.1) ทกษะเชงเทคนค (Technical Skill) ซงหมายความถง

ความสามารถทจ าเปนตอการปฏบตงานเฉพาะดานเพอการบรรลความส าเรจของทม

เชน การฝกอบรมใหเกดความสามารถในการใชเทคโนโลยสมยใหม การสรางนวตกรรม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

107

ตลอดจนการเพมพนทกษะพนฐานทจ าเปนและสอดคลองตอการท างานเมอมการ

เปลยนแปลงดานตางๆ เกดขน

1.2) ทกษะดานการสรางสมพนธภาพระหวางบคคล (Interpersonal

Skill) ซงหมายถง ความสามารถในการรวมท างานกบผอนไดเปนอยางด โดยถอเปน

คณสมบตทส าคญอยางยงส าหรบการแสดงบทบาททดของสมาชกในการท างานเปนทม

ไดแก ทกษะในการตดตอสอสาร การฟง การตงค าถาม การท าความเขาใจอยางกระจาง

ชด การแกไขขอขดแยง การท างานรวมกบบคคลอนตลอดจนทกษะการสะทอนผลการ

ท างาน เปนตน

1.3) ทกษะดานการจดการ (Management Skill) ซงหมายถง

ความสามารถในการบรหารจดการกระบวนการท างานตามภาระหนาทความรบผดชอบ

ไดแก ทกษะการบรหารคาใชจาย การก าหนดล าดบความส าคญของงานและตาราง

การท างาน การสงการ การเกบบนทกรายการ การประเมนผลการด าเนนงาน การรกษา

ระเบยบวนยของทมตลอดจนทกษะการด าเนนการประชมเปนตน

1.4) ทกษะการตดสนใจและการแกปญหา (Decision Making/

Problem Solving) ซงเปนความสามารถทจ าเปนและน าไปสการตดสนใจและการแกปญหา

ของทมอยางเฉยบคมและมเหตผล โดยสมาชกในทมควรไดรบโอกาสในการฝกอบรมและ

เรยนรเกยวกบเทคนคในการท าความเขาใจและก าหนดขอบเขตของปญหา การวเคราะห

และประเมนสาเหตของปญหา การวเคราะหและแสวงหาทางเลอกในการหาค าตอบของ

ปญหาจนสามารถน าไปสการตดสนใจเลอกทางเลอกทเหมาะสมทสดในการแกปญหานน

การไดรบการฝกฝนจนทกคนเกดทกษะดงกลาวจะน าไปสการตดสนใจรวมและการ

แกปญหารวมกนทมพลงของทม

ขอเสนอแนะของ Becker-Reems (1994) เกยวกบกระบวนการฝกอบรม

ทกษะตางๆ ใหแกสมาชกในทมมอยวาควรเรมตนขนตอนแรกดวยการวเคราะห เพอ

ก าหนดความตองการและความจ าเปนในการฝกอบรม ซงจะท าใหทราบวาความรและ

ทกษะใดบางทสมาชกตองการหรอพงมเพอความส าเรจของทมถอเปนกระบวนการขนตน

เพอจะไดวางแนวทางในการฝกอบรมไวอยางถกตองและตรงกบความตองการ ขนตอน

ทสองท าการประเมนจดออนจดแขงของทมตามสภาพทเปนจรง ขนตอนทสาม คอ

การก าหนดชองวาง (gap) จากผลการประเมนวาความรและทกษะใดทตองพฒนาเพมเตม

และตองฝกอบรมเพมเตมทกษะเหลานนใหสมาชกคนใด ขนตอนทสคอการเลอกวธการฝก

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

108

อบรมทเหมาะสมและก าหนดแผนการจดการฝกอบรม ขนตอนทหาคอการด าเนนการ

จดการฝกอบรมตามแผนทก าหนดไว

2) กระบวนการในการฝกอบรม เพอพฒนาความรและทกษะทจ าเปนตอ

การปฏบตงานของสมาชกในทมนน Dessler (1999) ไดกลาวไววา กระบวนการฝกอบรม

ควรประกอบดวย 5 ขนตอน คอ

2.1) การวเคราะหความจ าเปน เปนขนตอนการรวบรวมขอมล

เพอทจะระบถงความรและทกษะทจ าเปนในการปฏบตงานทสมาชกจะตองไดรบ

การพฒนา

2.2) การออกแบบหลกสตรการอบรม เปนการเตรยมการและสราง

ความพรอมในดานการก าหนดกรอบเนอหาและวธการฝกอบรมเพอความสอดคลองและ

สามารถตอบสนองตอผลจากการวเคราะหความจ าเปนในขนตอนแรก

2.3) การท าใหเปนจรงเปนการแนะน าชแจงทบทวนผมสวนเกยวของ

เพอทปองกนอปสรรคลวงหนาและเพอใหมนใจในประสทธภาพของการฝกอบรมทจะ

เกดขน

2.4) การน าไปสการปฏบต เปนการด าเนนการฝกอบรมโดยมง

น าเสนอเนอหาตางๆ ในหลกสตรอนจะกอใหเกดการพฒนาความรและทกษะตาม

เปาหมายทก าหนดไว ซงทกฝายตองรวมกนกระตนเตอนเพอใหเกดความส าเรจสงสด

2.5) การประเมนผล เปนการตดตามผลการฝกอบรมโดยการใช

เครองมอในลกษณะตางๆ เพอวดประเมนและสะทอนผล

3) รปแบบในการฝกอบรม ในสวนทเกยวกบรปแบบของการฝกอบรม

เพอพฒนาความรและทกษะใหแกสมาชกในทมนน Becker-Reems (1994) Johnson &

Johnson (1994) Klein (1994) และ Fisher et al. (1995) ไดใหความคดเหนวาขนอยกบ

วตถประสงคเปนหลก เชน หากตองการพฒนาความรในเชงเนอหาอาจใชวธการใหศกษา

โดยการอานหนงสอ การศกษาความรเกยวกบวธใชเครองมอในการท างานดวยตนเองหรอ

อาจใชรปแบบการจดการประชมเพอถายทอดความรเชงวชาชพ ส าหรบเทคนค

การฝกอบรมในการพฒนาทกษะเฉพาะทาง อาจใชวธการตางๆ ดงตอไปน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

109

3.1) ฝกอบรมในขณะปฏบตงาน (On-the-Job Training) โดยให

สมาชกทมทกษะดานนนๆ ท าหนาทเสมอนคร เปนผฝกอบรมใหดวยการอธบายหรอสาธต

จากสถานการณจรงในทท างานซงจะเกดการถายโอนความรและทกษะระหวางสมาชก

ในทม เกดการสะทอนผลการเรยนรซงกนและกนอนจะน าไปสพฤตกรรมการท างาน

รวมกนโดยออม

3.2) ฝกอบรมนอกเวลาปฏบตงาน (Off-the-Job Training)

เปนการใหสมาชกเรยนรทกษะตางๆ นอกเวลางาน ทนยมปฏบตกนไดแก การศกษา

จากวดโอ การฝกปฏบต จ าลองการฝกอบรมในหองบรรยาย การวเคราะหกรณศกษา

ตลอดจนการประชมรวมกนของกลม เปนตน

3.3) ฝกอบรมแบบหลากหลายทกษะ (Cross-training) ซงหมายถง

การพฒนาใหสมาชกแตละบคคลมทกษะในการท างานหลายดานยงขนมใชมความสามารถ

หรอความช านาญเพยงดานเดยวซงเปนการสนองความตองการของทม ซงอาจมภาระงาน

ทซบซอน

3.4) การเทยบเคยงสมรรถนะ (Benchmarking) เปนการเปรยบเทยบ

ผลการด าเนนงานกบองคการอน หนวยงานหรอทมอนทมการปฏบตงานทดทสด (Best

Practices) ซงอาจใชวธการไปเยยมชมสถานทแหงนน แลวใชการสงเกต เพอแสวงหาขอมล

น ามาเปนแนวคดในการประเมนผล การสรางแนวคดใหมๆ เพอพฒนาตนเองส าหรบ

เทคนคทใชในการฝกอบรมเพอการพฒนาทมนน พภพ วชงเงน (2547) ไดเสนอแนะไววา

อาจจดการฝกอบรมในรปการสาธต การบรรยาย การประชมอภปราย การศกษากรณ

ตวอยาง การระดมความคด การสอนหรอแนะน า เปนตน

4) การนเทศ กระบวนการทส าคญประการหนงทองคการจะตองให

การสนบสนนและด าเนนการเพอเปนการพฒนาศกยภาพของสมาชกอยางกคอ

การจดระบบนเทศขนภายในองคการ ประเดนน Gladstien (1984) และ Cohen (1994)

ไดใหขอเสนอแนะวา องคการควรมระบบการนเทศ การใหค าปรกษาแนะน าและชวยเหลอ

ในการพฒนาความรทกษะของสมาชกในทมทจ าเปนตอการปฏบตงานอยางตอเนอง

การฝกอบรมเพอพฒนาความรและทกษะของสมาชกในทมม

ความส าคญอยางยงตอการพฒนาทมซงเปนสงทจ าเปนตอการเรงรบด าเนนการเมอ

สมาชกมความตองการทจะเรยนรฝกฝน หรอเมอมความจ าเปนเพราะเหตททมตองปรบตว

ทสภาพแวดลอมตางๆ ทเปลยนไป หลกส าคญอยทการจดการฝกอบรมจะตองตอบสนอง

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

110

กบความตองการในการเรยนรมากวาการจดการภายใตการก าหนดเวลาทมลกษณะ

ตายตว (Yeatts & Hyten, 1998) ขอสงเกตจากผลการศกษาเกยวกบทมผน า

การเปลยนแปลงของ กญญา โพธวฒน (2548) ใหไววา การฝกอบรมนนมเพอเพมพน

ความรความสามารถนนควรจดใหทงส าหรบผน าทมและสมาชกในทม ซงในประเดนน

ถอเปนสวนหนงในการสรางระบบการนเทศภายในทมทมประสทธภาพ

กลาวโดยสรป การฝกอบรม หมายถง กจกรรมทโรงเรยนจดขนเพอให

ความร ความเขาใจ และเพมพนความสามารถในการท างานใหแกสมาชกของทม โดยม

จดมงหมายในการพฒนาทกษะ ทงทกษะเชงเทคนค ทกษะดานความสมพนธระหวาง

บคคล ทกษะดานการจดการ และทกษะการตดสนใจและการแกปญหา เพอใหสอดคลอง

กบภาระงานของทม การจดการฝกอบรมนนตองด าเนนการอยางเปนกระบวนการใช

กจกรรมทหลากหลายและด าเนนการอยางสอดคลองกบระบบนเทศภายในทม

4.1.4 วฒนธรรมองคการ

การศกษาเกยวกบวฒนธรรมองคกร ไดมผใหความหมายไวแตกตางกน

ดงน Daft (2004, p. 361) ใหความหมายวา วฒนธรรมองคกรเปนกลมของคานยม

ความเชอ ความเขาใจของสมาชกในองคกร และถายทอดไปยงสมาชกใหม คลายคลงกบ

Schermerhom et al. (2005, p. 436) ทกลาววา วฒนธรรมองคกร หมายถง ระบบของ

การแลกเปลยนการกระท า คานยม และความเชอ ซงไดรบการพฒนาภายในองคกร

และชวยชน าพฤตกรรมของของสมาชกในองคกร ท านองเดยวกบ Cameron (2008,

p. 431) กลาววา วฒนธรรมองคกร หมายถง คานยมทเปนขอตกลงพนฐาน ความคาดหวง

และลกษณะเฉพาะในองคกร ซงสมาชกในองคกรยอมรบ และเปนแนวทางในการคดและ

การปฏบตตวของสมาชก Gibson, Ivancevich, Donnelly, and Konopaske (2006, pp. 30-

31) สรปความหมายของวฒนธรรมองคกรวา เปนสงทสมาชกในองคกรรบร และสรางเปน

รปแบบของความเชอ คานยม ความคาดหวง เชนเดยวกบ ทพวรรณ หลอสวรรณรตน

(2547, หนา 212) และพภพ วชงเงน (2547, หนา 153) ทสรปวาวฒนธรรมองคกร

หมายถง ความเชอหรอคานยม หรอสมมตฐานทมรวมกนในองคการทสมาชกสวนใหญ

ยอมรบใชเปนแบบแผนในการปฏบตตวในฐานะสมาชกขององคกร วฒนธรรมองคกร

ซงเกดจากปฏสมพนธของผคนในสงคมหรอในองคกร เปนสงทมรวมกนระหวางสมาชก

ของกลมสงคม ซงสามารถเรยนร สรางขนและถายทอดไปยงคนอนๆ ได โดยมทงสวน

ทเปนวตถและสญลกษณ Schein (1992, p. 19) กลาววา วฒนธรรมองคกรเปนปจจย

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

111

ทชวยใหสมาชกใหมขององคกรเขาใจในลกษณะของการท างาน และสามารถเลอกแนวทาง

ทถกตองมาใชในการแกปญหาของการท างานได และสพาน สฤษฏวานช (2549, หนา

537) สรปวา วฒนธรรมองคกร คอ ทกสงทกอยางทเปนแนวทางในการท างานภายใน

องคกร ชวยสงเสรมใหการท างานขององคกรประสบความส าเรจ

จากแนวคดขางตน สรปไดวา วฒนธรรมองคกร หมายถง รปแบบของ

คานยม ความเชอ ความเขาใจ และวธการคด ซงสมาชกในองคกรยดถอรวมกน สะทอน

ผานวถการท างานและการปฏบตงานของสมาชกในหนวยงาน เปนแนวทางการแสดง

พฤตกรรมของสมาชกในองคกร และน ามาถายทอดใหแกสมาชกใหม วฒนธรรมองคกร

มทงสวนทเปนวตถและสญลกษณ

1) ลกษณะของวฒนธรรมองคกร

การท าความเขาใจลกษณะของวฒนธรรมองคกร จะชวยใหเกด

ความเขาใจวฒนธรรมองคกรไดดขน ซง Schein (1992, p. 10) กลาวถงลกษณะของ

วฒนธรรมองคกร ไวดงน

1.1) เปนพฤตกรรมทสงเกตได และปฏบตออกอยางสม าเสมอ (Observed

Behavioral Regularities) ไดแก ภาษา ศพทเฉพาะ รวมทงประเพณทสมาชกปฏบตดวย

การยอมรบและเคารพ

1.2) มปทสถาน (Norms) หมายถง มมาตรฐานการประพฤตปฏบตของ

กลม เพอใหมพฤตกรรมไปในทางเดยวกน

1.3) มคานยมทส าคญ (Dominant Values) ทสมาชกในองคกรยดถอ

รวมกน

1.4) มปรชญา (Philosophy) คอ มแนวทางสอดคลองกบการปฏบตงาน

นโยบาย บทบาทและหนาทขององคกร

1.5) มกฎระเบยบ (Rules) ทสมาชกตองเรยนfยอมรบและปฏบตตาม

1.6) มความรสก (Feeling) ซงเปนบรรยากาศโดยรวมทสมาชกปฏบตตอ

กนในองคกร คลายคลงกบท สนทร วงศไวศยวรรณ (2540, หนา 14-20) ไดรวบรวม

แนวคดของนกวชาการหลายคน พบวา สวนใหญเหนวาวฒนธรรมองคกรมลกษณะ ดงน

1.6.1) เปนคานยม ความเชอ และพฤตกรรมรวมของกลมคนทหลาย

คนยอมรบและน าไปปฏบตจนสามารถคาดคะเนพฤตกรรมของคนทอยในวฒนธรรม

เดยวกนได

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

112

1.6.2) เปนสงทตองใชเวลาในการสงสมความคด ความเชอ คานยม

จนเปนทยอมรบรวมกนแลววาสามารถชวยแกปญหา และสนองความตองการของ

หนวยงานได

1.6.3) เปนสงทสมาชกขององคการเรยนรจากการตดตอสมพนธกบ

บคคลอน (Social Interaction) โดยผานกระบวนการถายทอดวฒนธรรมทเรยกวา

กระบวนการทางสงคมประกต (Organizational Socialization)

1.6.4) เปนสงทสมาชกองคกรกระท าไปโดยอตโนมต โดยไมไดคดถง

การมอยของธรรมเนยมบรรทดฐานของวฒนธรรม

1.6.5) การสอสารถงวฒนธรรมองคกรพงพาการใชสญลกษณ

(Symbol) ไดแก ภาษา พธการ เรองเลา เพลงประจ าหนวยงาน

1.6.6) เปนสงทปรบตวเปลยนแปลงได วฒนธรรมองคการเปนสงทไม

หยดนงสามารถปรบตวเปลยนแปลงไดตามสภาพแวดลอมหรอสถานการณทเปลยนแปลง

ไป

นอกจากน อาจแบงลกษณะของวฒนธรรมองคกร เปน 2 ลกษณะ คอ

วฒนธรรมทเขมแขง (Strong Culture) และวฒนธรรมทออนแอ (Weak Culture) วฒนธรรม

ทเขมแขง หมายถง วฒนธรรมทคนในองคกรเหนพองตองกนและยอมรบอยางมาก

สามารถเปลยนแปลงไดยากจงมผลตอการควบคมพฤตกรรมไดมากและท าใหสมาชกของ

องคกร มแรงยดเหนยวกนสง มความจงรกภกด และผกพนตอองคกรมากท าใหสมาชก

ยดมนตอเปาหมายขององคกร และมงเนนภายในองคกรเปนส าคญ มกพบในองคกรทม

ความเปนระบบราชการเพมขนเรอยๆ หรอองคกรซงมผลประกอบการทางการเงนท

ประสบความส าเรจ ในทางตรงขามวฒนธรรมทออนแอ จะเปนวฒนธรรมทคนในองคกร

อาจไมเหนพองตองกนมากและเปลยนแปลงงาย ปรากฏในองคกรทเพงกอตง หรอเกดขน

ในองคกรทผน าไมไดใหความส าคญกบวฒนธรรมองคกรมากนก หรอเปนองคกรทเปดรบ

การเปลยนแปลงตางๆ จากสภาพแวดลอมมาก (สพาณ สฤษฏวานช, 2549, หนา 517)

สรปวฒนธรรมองคกร จะมลกษณะทเปนคานยม ความเชอ มาตรฐาน

การประพฤตปฏบตของกลมไปในทางเดยวกน ซงสมาชกองคกรกระท าไปโดยอตโนมต

มการสอสาร โดยใชสญลกษณตางๆ เพอใหสมาชกเขาใจรวมกน โดยผานกระบวนการ

ทางสงคมประกต นอกจากนวฒนธรรมองคกรยงสามารถเปลยนแปลงไดตามสถานการณ

ทเปลยนแปลงไป

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

113

2) หนาทของวฒนธรรมองคกร

ผวจยไดรวบรวมแนวคดของนกวชาการหลายทานอาท ศรวรรณ

เสรรตน, สมชาย หรญกตตและธนวรรธ ตงสนทรพยสร (2550, หนา 414-415),

สนทร วงศไวศยวรรณ (2540, หนา 27-31), สพาน สฤษฏวานช (2549, หนา 521-522)

และ Schermerhom, et al. (2005, pp. 437-438) พบวา วฒนธรรมองคกรมหนาท

หรอประโยชนตอองคกร ดงน

2.1) ชวยในการก าหนดขอบเขต หรอบรรทดฐานขององคกรและเปน

แนวทางส าหรบสมาชกในการประพฤตปฏบต กระท ากจกรรมตางๆ

2.2) ชวยในการถายทอดเอกลกษณขององคกร ซงจะท าใหแตกตางจาก

องคกรอน

2.3) เปนเครองยดเหนยว ผกพนระหวางสมาชกในองคกรและระหวาง

สมาชกกบองคกร

2.4) ชวยในการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมภายนอก (External

Adaptation) และการบรณาการ (Integration) สวนตางๆ ภายในองคกร

2.5) ชวยใหองคกรประสบความส าเรจ ยงวฒนธรรมองคกรเขมแขง

สมาชกในองคกรกจะมพฤตกรรมทแนบแนนกบ องคกร และเกดจตวญญาณทจะท างาน

เปนทมรวมกน เพอชวยผลกดนองคกรใหบรรล เปาหมายตามทองคกรมงหวงได

3) ระดบของวฒนธรรมองคกร

Hodge, Anthony, and Gales (1996, p. 226) ไดแบงวฒนธรรมออกเปน

2 ระดบ มลกษณะคลายภเขาน าแขง (Iceberg) คอ มสวนทอยขางบนน าสวนหนง และอย

ใตน าอกสวนหนง วฒนธรรมสวนทอยบนน าแขงเปนสวนทมองเหนได (Visible) เปนสงท

สมาชกขององคกรสรางขนมาหรอประดษฐขนมา เชน สงประดษฐ ถาวรวตถ พธกรรม

ค าขวญ และการแตงกาย เปนตน วฒนธรรมสวนทอยใตน าเปนสวนทมองไมเหน (Invisible)

แตเปนสงทสมาชกรบรและเขาใจรวมกน เชน คานยมขององคกร หรอความเชอทเปนขอ

สมมตพนฐานขององคกร (Basic Assumptions) เปนตน

Schein (1992, pp. 16-17) แบงระดบของวฒนธรรมองคกรออกเปน

3 ระดบ ดงน ระดบท 1 หรอวฒนธรรมชนนอกสด คอ สงประดษฐ (Artifacts) ระดบท 2

หรอ วฒนธรรมชนกลาง คอ คานยมทใชเปนนโยบาย (Espoused) และระดบท 3 หรอ

วฒนธรรมชนในสด คอ ขอสมมตทเปนพนฐาน (Basic Underlying Assumptions)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

114

วฒนธรรมชนนอกสด คอ สงประดษฐ เปนสงทสามารถสงเกตเหนได เชน รปแบบอาคาร

ตราสญลกษณ เครองแตงกาย พธการเปนตน วฒนธรรมชนกลาง คอ คานยมทใชเปน

นโยบาย ไดแก กลยทธ เปาหมายขององคกร และวฒนธรรมชนในสด คอ ขอสมมตทเปน

พนฐาน ไดแก ความเชอ การรบร ความรสก ซงจะเปนตวก าหนดคานยม และพฤตกรรม

ภายในองคกร วฒนธรรมทง 3 ระดบน สามารถสะทอนกลบไปกลบมาได

Martin (2001, pp. 587-588) และ Schermerhom et al. (2005, pp.

441-442) ไดแบงวฒนธรรมองคกรออกเปน 3 ระดบ ดงน ระดบท 1 วฒนธรรมชนนอกสด

ระดบท 2 หรอวฒนธรรมชนตรงกลาง และระดบท 3 หรอวฒนธรรมทอยชนในสด

วฒนธรรมชนนอกสดเปนวฒนธรรมทรบรไดเชนเดยวกบของ Schine วฒนธรรมชนกลาง

เปนคานยมทวไป ทศนคต และบรรทดฐาน วฒนธรรมชนในสด เปนขอสมมตพนฐานทอย

ภายในจตใจยากทจะจ าแนกได นอกจากน Martin ยงเสรมวา วฒนธรรมชนในจะเปนตว

สะทอนถงวฒนธรรมชนถดๆ มา

Cummings and Worley (2005, pp. 483-484) ไดแบงวฒนธรรมองคกร

เปน 4 ระดบ โดยเปรยบเทยบวา วฒนธรรมองคกรมลกษณะเปนชนๆ เหมอนกบหวหอม

โดยเปลอกชนนอก หรอระดบท 1 คอ สงประดษฐ (Artifacts) เปนสวนชนในถดมา หรอ

ระดบท 2 คอ บรรทดฐาน (Norms) ระดบท 3 คอ คานยม (Values) และสวนเปลอกชนใน

สด หรอ ระดบท 4 คอ ขอสมมตพนฐาน (Basic Assumptions) วฒนธรรมองคกร

ชนเปลอกนอก หรอชนนอกสดสามารถมองเหน และมการเปลยนแปลงไดงายทสด คอ

สงประดษฐ ไดแก พฤตกรรมทสามารถสงเกตเหนไดจากองคกร เชน การแตงกาย ภาษา

กฎระเบยบ รวมถงลกษณะทางกายภาพขององคกร เชน รปแบบอาคาร การตกแตง

ส านกงาน เปนตน สวนบรรทดฐาน คอ ขอก าหนดทางพฤตกรรมในองคกรทไมไดเขยนเปน

ลายลกษณอกษร เปนสงชน าสมาชกขององคกรวา ควรประพฤตอยางไรภายใต

สถานการณตางๆ ส าหรบคานยมนนเปนสงทสมาชกขององคกรยอมรบรวมกนวาสมควร

ปฏบตตามและขอสมมตพนฐาน เปนชนทสงเกตเหนไดยาก และมการเปลยนแปลงยาก

ทสด มองไมเหนและจบตองไมได เปนสงทจะบอกวาปญหาในองคกรควรไดรบการแกไข

อยางไร และสมาชกในองคกรควรรบร คด และรสกเกยวกบสงตางๆ อยางไร

จากทกลาวมาขางตน สรปไดวา วฒนธรรมองคกร แบงออกเปน 3

ระดบ คอ ระดบท 1 เปนวฒนธรรมทสามารถสงเกตเหนไดชดเจน ไดแก การแตงกาย

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

115

ค าขวญ ตราสญลกษณ รปแบบอาคาร เปนตน ระดบท 2 เปนวฒนธรรมทไมสามารถ

สงเกตเหน ไดชดเจน จะทราบไดกตอเมอแสดงออกมา ไดแก คานยม ทศนคต บรรทดฐาน

ขององคกร เปนตน และวฒนธรรมระดบท 3 เปนขอสมมตพนฐาน (Basic Assumptions)

ทอยภายในจตใจของบคคลไมสามารถสงเกตเหนได วฒนธรรมทง 3 ระดบน สามารถ

สะทอนกลบไปกลบมาได

4) รปแบบของวฒนธรรมองคกร

จากแนวความคดเรองการแบงระดบแนวทางในการมองวฒนธรรม

องคการ จงมนกวชาการหลายทานไดท าการศกษารปแบบของวฒนธรรม ดงน

Sonnenfeld (อางถงใน Robbins, 1990, pp. 683-684) ไดแบง

วฒนธรรมองคการ เปน 4 ประเภท คอ วฒนธรรมแบบวชาการ วฒนธรรมแบบสโมสร

วฒนธรรมแบบทมเบสบอล และวฒนธรรมแบบปองกน โดยมรายละเอยด ดงน

1. วฒนธรรมองคกรแบบวชาการ (Academy) เปนวฒนธรรมทมงเนนให

บคคลรบผดชอบงานของตน พนกงานมความตองการทจะท างานของสวนรวม มากกวา

ท างานเฉพาะสวน องคการทมวฒนธรรมแบบน จะรบผทเพงส าเรจการศกษาเขาท างาน

และมระบบการฝกอบรมทดวฒนธรรมแบบนจะมงสรางใหพนกงานมความรความ

เชยวชาญเฉพาะดาน (Specialist) เพอปฏบตงาน

2. วฒนธรรมองคกรแบบสโมสร (Club) วฒนธรรมแบบนจะให

ความส าคญกบความจงรกภกด ความผกพน และความสอดคลองกน ตลอดจนความเปน

อนหนงอนเดยวของสมาชกในองคการ ใหความส าคญกบความอาวโส มกฝกผบรหาร

ใหเปนผมความรกวางขวาง (Generalist) องคการแบบน ไดแก หนวยราชการ

3. วฒนธรรมองคกรแบบทมเบสบอล (Baseball Team) เปนวฒนธรรมท

รวมของผมความคดสรางสรรคและความกลาเสยงเนองจากวฒนธรรมแบบนมงเนน

ผลงานเปนส าคญมากกวาพจารณาอาย ประสบการณจงมระบบจงใจทด และใหอสระแก

พนกงานทสรางผลงานด องคการแบบน ไดแก บรษททปรกษาธนาคาร

4. วฒนธรรมองคกรแบบปองกน (Fortress) วฒนธรรมแบบนเนน

การปองกนองคการ ซงเนนความอยรอดขององคการ องคการจะท างานทาทายและม

การปรบปรงอยเสมอ องคการแบบน ไดแก รานคาปลกขนาดใหญ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

116

Daft (1999, pp. 193-195) แบงวฒนธรรมองคกรออกเปน 4 รปแบบ

ดงน

1. วฒนธรรมองคกรแบบครอบครว (Clan Culture) เปนวฒนธรรม

องคกรทมความยดหยนสง และมงเนนภายในองคกร ใหความสนใจและการมสวนรวม

ของสมาชกภายในองคกร หรอการท างานเปนทม นยมท าตามประเพณปฏบต บรรยากาศ

การท างาน เปนมตรตอกนจะค านงถงผลกระทบตอผอน มความหวงใยชวยเหลอกน

เสมอนเปนสมาชกในครอบครว เนนความยตธรรมเทาเทยมกน

2. วฒนธรรมองคกรแบบปรบตว (Adaptability Culture)

เปนวฒนธรรมองคกรทมความยดหยนสง เนนการตอบสนองตอภายนอกองคกร

สมาชกในองคกรมเสรภาพ ในการด าเนนการและการตดสนใจตอบสนองความตองการ

ของผรบบรการไมยดตด กบรปแบบเดมๆ สงเสรมการสรางสรรค การใชจนตนาการ

การทดลองและการเสยง ความผดพลาดจากการลองท าถอเปนบทเรยน

3. วฒนธรรมองคกรแบบราชการ (Bureaucratic Culture)

เปนวฒนธรรมองคกรทมเสถยรภาพสง มนคงและมงเนนภายในองคกร เนนความเปน

ระเบยบแบบแผน การท าตามกฎระเบยบ เชอฟงและท าตามค าสงของผบงคบบญชา

เนนความเปนเหตเปนผล การท างานตามขนตอนและความมธยสถรกษาสภาพเดมหาก

สภาพแวดลอม ไมเปลยนแปลง

4. วฒนธรรมองคกรแบบมงผลสมฤทธ (Achievement Culture)

เปนวฒนธรรมองคกรทมเสถยรภาพสงไมคอยมความยดหยน เนนการยอมรบจาก

ภายนอกองคกร ใหความส าคญกบเปาหมายขององคกร และการบรรลผลส าเรจ

ใหสมบรณและดทสด เนนความขยน ความมงมน การแขงขนในการท างานเพอสราง

ผลงาน

Cameron and Quinn (1999, pp. 122-123) ไดจ าแนกวฒนธรรมองคกร

ออกเปน 4 แบบ คอ วฒนธรรมแบบครอบครว วฒนธรรมแบบเฉพาะกจ หรอแบบ

พฒนาการ วฒนธรรมเนนสายการบงคบบญชา และวฒนธรรมแบบเนนการตลาด หรอ

แบบเนน ความมเหตผล โดยมรายละเอยด ดงน

1. วฒนธรรมองคกรแบบครอบครว (Clan Culture) เปนวฒนธรรม

ทมงเนนภายในองคกรและเนนความยดหยนสง ลกษณะเดนของวฒนธรรมแบบน ไดแก

การท างานเปนทม การเหนพองรวมกน การมสวนรวม และการพฒนาพนกงาน องคกร

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

117

เนนการพฒนาบรรยากาศในการท างาน เพอใหพนกงานมสวนรวม ขอตกลงรวมกนและ

ความจงรกภกดตอองคกร ผน ามบทบาทในการใหการสนบสนนดแล และเปนทปรกษา

2. วฒนธรรมองคกรแบบเฉพาะกจหรอแบบเนนการพฒนา (Adhocracy

or Developmental Culture) เปนวฒนธรรมทมงเนนภายนอกองคกรและเนนความยดหยน

สง ลกษณะเดนของวฒนธรรมแบบนไดแก การปรบตว ความยดหยนและการสรางสรรค

จะพบองคกรแบบนในทเปนงานทมลกษณะเฉพาะ หรองานชวคราว เหมาะสมกบองคกร ท

มลกษณะเฉพาะและความเสยง ผน ามบทบาทในการกระตนใหพนกงานมความคดรเรม

3. วฒนธรรมองคกรแบบเนนสายการบงคบบญชา (Hierarchy Culture)

เปนวฒนธรรมทมงเนนภายในองคกร ไมคอยมความยดหยน ลกษณะเดนของวฒนธรรม

แบบนไดแก ความเครงครดเปนระเบยบแบบแผน และมงประสทธภาพในการท างาน จะพบ

ในองคกรทมโครงสรางทแนนอน ไดแก องคกรทางราชการ ซงมนโยบาย และกระบวนการ

ทชดเจนในการท างาน ผน ามบทบาทในการเปนผประสานงานคอยควบคมระเบยบ

4. วฒนธรรมองคกรแบบเนนการตลาดหรอเนนความมเหตผล (Market

or Rational Culture) เปนวฒนธรรมทมงเนนภายนอกองคกร และไมคอยมความ ยดหยน

ลกษณะเดนของวฒนธรรมแบบน ไดแก การแขงขน ผลผลต และประสทธภาพทบรรล

เปาหมายขององคกร ไดแก องคกรทเนนการตอบสนองความตองการของลกคาเพอใหได

ผลตอบแทน ดานก าไร ผน ามบทบาทในการกระตนใหพนกงานเกดการแขงขน และเอาชนะ

5) วฒนธรรมองคกรกบประสทธผลขององคกร

นกการศกษาและผบรหารสวนมากเชอวา วฒนธรรมองคกรเปนปจจย

ส าคญทมผลตอการปฏบตงานขององคกรและคณภาพชวตของสมาชกในองคกรอยางม

นยส าคญ และยงเปนตวท านายทส าคญในประสทธผลขององคกร (Cameron, 2008,

p. 431; Schermerhom et al., 2005, p. 436) เนองจากวฒนธรรมองคกรเปนรปแบบ

รวมกนบคลากรในองคกรในการแปลความหมาย และการรบรทแสดงถงความคดเปน

ความรสกรวมกนและพนธะสญญาตอคานยม และหลกศลธรรมในองคกร ซงชวยในการ

ก าหนดขอบเขต เพอสรางลกษณะเฉพาะ และแกปญหา ท าใหเขาใจการกระท าขององคกร

และเปนระบบควบคมทปรบเปลยนใหพฤตกรรมของบคลากรไปในแนวทางเดยวกน

(Sparrow & West, 2002, p. 21) ซงหากเปนพฤตกรรมทสอดคลองกบภารกจเปาหมาย

ขององคกรกจะท าใหองคกรบรรลความส าเรจตามวตถประสงคขององคกรนน (Kilmann,

Saxton, & Serpa, 1985, p. 404) หรออาจกลาวอกอยางหนงวา การทองคกรจะบรรล

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

118

เปาหมายนนขนอยกบความตระหนก การรจกหนาท และความตงใจทจะปฏบตงานของ

บคลากรในองคกร และตองมวฒนธรรมทชน าความพยายามทจะรวมมอกนในองคกรโดย

การยอมรบ และยดมนในวธการทดทสดในการด าเนนงานเชนกน (Bartky, 1956, p. 40)

นอกจากน จากการศกษาของ ชยาธศ กณหา (2550), ธนวน ทองแพง (2549) และ

ประพจน แยมทม (2550) ทศกษาเกยวกบปจจยดานวฒนธรรมองคกรและประสทธผล

ขององคกร พบวา วฒนธรรมองคกรจะสงผลตอประสทธผลขององคกรในทางบวกอยางม

นยส าคญ เมอพจารณาในดานรปแบบของวฒนธรรมองคกร จากการศกษาของ พร ภเศก

(2546), Anderson (2001) และ Clott and Fjortoft (1998) พบวา รปแบบของวฒนธรรม

องคกร คอ วฒนธรรมองคกรแบบครอบครววฒนธรรมองคกรแบบปรบตว วฒนธรรม

องคกรแบบเนนสายการบงคบบญชา และวฒนธรรมองคกรแบบเนนการตลาด สงผลตอ

ประสทธผลขององคกรอยางมนยส าคญ

6) อปสรรคของวฒนธรรมองคกรทมตอประสทธผลขององคกร

นอกจากวฒนธรรมองคกรจะสงผลตอประสทธผลขององคกรใน

ทางบวกแลว ในทางกลบกนวฒนธรรมองคกรจะสงผลตอประสทธผลขององคกรในทาง

ลบดวยเชนกน ซงอปสรรคของวฒนธรรมองคกรทมตอประสทธผลขององคกร มดงน

(สรวรรณ เสรรตน และคนอนๆ, 2550, หนา 415)

6.1) อปสรรคตอการเปลยนแปลง (Barriers to Change) วฒนธรรม

องคกรจะมผลในเชงลบตอองคกร ถาสภาพแวดลอมในการท าธรกจมระดบ

การเปลยนแปลงสง (Dynamic) ซงจะท าใหตองมการเปลยนแปลงภายในองคกรเพอให

การท างานเปนไปอยางมประสทธผล เมอการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมเปนไปอยาง

รนแรง วฒนธรรมองคกรทยดถอวธการท างานแบบเดมอยางเหนยวแนนอาจถวงรง

หรอท าใหเกดการชะงกงนของการปฏบตงานได ท าใหองคกรไมสามารถปรบเปลยนไดทน

เหตการณ

6.2) อปสรรคในการสรางความหลากหลาย (Barriers to Diversity)

ในการคดเลอกพนกงาน ผคดเลอกมกจะมงเนนพนกงานทมแนวคดเขากบคานยมหลกของ

องคกรได ซงจะชวยใหพนกงานสามารถปรบตวใหเขากบองคกรไดเปนอยางด แตใน

ขณะเดยวกน ผบรหารกยงมงหวงทจะเปดรบสงแปลกใหมทคนเหลานจะน าเขามาปรบปรง

พฒนาองคกรดวย ดงนน วฒนธรรมองคกรทเขมแขงนอกจากจะบบคนใหพนกงานใหม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

119

ตองปรบตวใหเขากบองคกรเพอเปนทยอมรบแลว จะสงผลใหคนเหลานนไมสามารถแสดง

แนวความคดใหมๆ เพอพฒนาและปรบปรงองคกรได

6.3) อปสรรคในการควบโอนกจการ (Barriers to Acquisition and

Merges) ในอดตการควบโอนหรอควบรวมกจการ มกจะค านงแตเฉพาะในสวนของ

ผลประโยชนทางดานการเงนและการตลาดเทานน แตในปจจบนไดใหความส าคญกบ

ความสอดคลองของวฒนธรรมของทงสององคกรดวย ซงทงหมดเกดจากความขดแยง

ทางดานวฒนธรรมองคกร

จากแนวคดและงานวจยดงกลาว แสดงใหเหนวา วฒนธรรมองคกรสงผล

ตอประสทธผลขององคกรและมอทธพลตอการท างานเปนทม เนองจากวฒนธรรมองคกร

เปนรปแบบของคานยม ความเชอ ความเขาใจ และวธของการคด ซงสมาชกในองคกร

ยดถอรวมกน แสดงออกโดยผานวถการท างานและการปฏบตงานของพนกงานใน

หนวยงานองคกรใด มวฒนธรรมองคกรทสอดคลองเออตอการปฏบตงานใหบรรล

เปาหมายขององคกร จะท าใหองคกรนนประสบความส าเรจได

ดงนน จากการสงเคราะหแนวคดและทฤษฎตางๆ ดงกลาวขางตน

เมอน ามาพจารณาเพอมงสการศกษาเกยวกบทมคณภาพ โดยสงเคราะหจากแนวคด

ของประสทธผลของทมในโรงเรยน สามารถสรปไดวา บรบทองคการ หมายถง ปจจย

แวดลอมดานตางๆ ภายในโรงเรยนตามการรบรของสมาชกในทมทเปนเงอนไข

มความส าคญและเออตอความส าเรจในการด าเนนงานของทม จ าแนกเปน 4 องคประกอบ

คอ รางวล ทรพยากร การฝกอบรม และวฒนธรรมองคการ ซงความพอเพยงของ

องคประกอบเหลานถอเปนปจจยพนฐานเบองตนอนส าคญทสามารถเอออ านวยให

การท างานเปนทมบรรลเปาหมายและสงผลใหเกดทมคณภาพในโรงเรยนได

4.2 องคประกอบท 2 ดานลกษณะของงาน (Task Characteristics)

ดวยเหตทงานหรอภาระงาน (Task) มความส าคญตอทมเพราะเปนสงท

สมาชกทกคนตองปฏบตรวมกน งานอาจสรางความสขความพงพอใจหรออาจสราง

ความไมพงพอใจตลอดจนความเบอหนายใหเกดขนกบสมาชกของทมได Cohen (1994)

ไดใหความหมายของคณลกษณะของงานไววา หมายถง ธรรมชาตของงานทมผลตอ

การด าเนนงานของทมงานททมตองปฏบตนบวามความส าคญโดยถกก าหนดใหเปนปจจย

หนงภายในตวแบบเชงทฤษฎของ Hackman (อางถงใน Yeatts & Hyten, 2005) และ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

120

Gladstein (1987) ทไดก าหนดใหลกษณะของงานงานเปนปจจยหนงทรวมสงผลตอทม

คณภาพในตวแบบเชงทฤษฎ

การออกแบบงานเพอใหเกดความจงใจในการท างาน (Work Motivation)

เปนสงทตองใหความส าคญอยางยง เพราะความจงใจในการท างานเปนความพยายาม

ทจะท างานอยางหนกและท างานใหไดรบผลด เปนสงทคอยกระตน ชน าใหเกดความ

พากเพยรและมความอตสาหะในการท างานเพอใหบรรลเปาหมาย (Rainey, 2001)

แมวาจะยงไมมทฤษฎใดๆ กลาวไวอยางชดเจนวา ความจงใจในการท างานสามารถสงผล

ในเชงปรมาณมากนอยเพยงใดตอพฤตกรรมการท างานในสถานทท างาน แตมหลายทฤษฎ

ทใหความส าคญตอการจงใจในการท างานซงบางทฤษฎไดใหความส าคญเกยวกบ

ความตองการ คานยมหรอเจตคตของผปฏบตงานแตละคน ในขณะทบางทฤษฎไดเนนไปท

องคประกอบดานสภาพแวดลอมโดยเฉพาะอยางยงการเนนดานลกษณะของงาน (Wright,

2001) เมอกลาวถงทฤษฎการจงใจเชงเนอหาทมงพยายามจะตอบค าถามทวามสงใดบาง

ทจะจงใจใหคนตงใจท างาน ทงทเปนทฤษฎในยคการบรหารเชงวทยาศาสตรทเนนการจงใจ

โดยมงงานเปนหลกและทฤษฎในยคการบรหารเชงพฤตกรรมทเนนการจงใจโดยมงคน

เปนศนยกลางตางกใหความส าคญตอการสรางความพงพอใจในการท างานใหแก

ผปฏบตงานเชนกน (วโรจน สารรตนะ, 2548) นอกจากนนทฤษฎความตองการของ

Maslow (Maslow's need theory) ทฤษฎสองปจจยของ Herzberg (Two-factors Theory)

ทฤษฎความตองการความส าเรจของ McClelland (The Need to Achieve Theory) รวมทง

เมอพจารณาถงทฤษฎการจงใจเชงกระบวนการ เชน ทฤษฎความคาดหวงของ Vroom

(Expectancy Theory) ทฤษฎความเสมอภาคของ Adam (Equity Theory) ทฤษฎการก าหนด

จดหมายของ Locke (Goal Setting Theory) และทฤษฎคณลกษณะของงาน (Job

Characteristics Theory) ของ Hackman และ Oldham โดยททฤษฎทงหลายดงกลาวตางก

มงอธบายถงประเดนตางๆ ในการจงใจเพอใหเกดความพงพอใจในการท างานซงสามารถ

น ามาผสมผสานและประยกตใชใหเกดประโยชนไดในทกองคการ (Frank & Lewis, 2004)

ทฤษฎคณลกษณะของงานเปนแนวคดเชงพฤตกรรม (Behavioral Approach)

ถกพฒนาโดย Hackman จากการอางองแนวคดพนฐานตามทฤษฎสองปจจยของ

Herzberg โดยใหความส าคญกบการออกแบบงานทเหมาะสมดวยเหนวาคณลกษณะ

ของงานจะสามารถสรางเงอนไขใหเกดแรงจงใจในการท างานสง ความพงพอใจและเกดผล

การปฏบตงานสง โดยมตของงานเกยวกบทฤษฎคณลกษณะของงานนน มนกวชาการ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

121

หลายทานไดกลาวไว อาทเชน Hackman & Oldham (1980) ไดก าหนดองคประกอบยอย

ของลกษณะงานออกเปน 5 องคประกอบ ไดแก ความหลากหลายของทกษะ เอกลกษณ

ของงาน ความส าคญของงาน ความเปนอสระ และการสะทอนผล สวน Robbins (2001,

p. 64) ไดจดรปแบบงาน (Work Design) ทตองค านงถงตวแปรส าคญทตองค านงถง คอ

ความมเสรภาพ และความเปนอสระในการท างาน โอกาสทจะไดใชทกษะและความร

ความสามารถในการท างาน ลกษณะของงานทสามารถท าใหส าเรจได ผลผลตมความ

ชดเจนและสงผลตอภาพรวมบคคลสวนใหญ สวน Parker (1990, pp. 31-56) ไดกลาวถง

ลกษณะของงานของทมประสทธภาพ ไดแก ความชดเจนในวตถประสงค บรรยากาศ

การท างานทไมเปนทางการ ความเปนเอกภาพในการท างาน มรปแบบการท างานท

หลากหลาย พรอมทงมการประเมนตนเองทงทแบบเปนทางการและไมเปนทางการ

ซงเมอพจารณาถงตวแบบตามแนวคดของ Hackman (อางถงใน Yeatts & Hyten, 2005;

Parker (2003, pp. 31-56) และนกการศกษาหลายทานทไดก าหนดใหลกษณะของงาน

ประกอบดวยองคประกอบสามารถสรปไดดงตาราง 5

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

122

ตาราง 5 องคประกอบดานลกษณะงานจากแนวคดและงานวจยของนกวชาการ

และนกการศกษา

ท

แหลงขอมล/นกวชาการ

องคประกอบดานลกษณะงาน คว

ามหล

ากลา

ยของ

ทกษะ

เอกส

กษณขอ

งงาน

ความ

ส าคญ

ของง

าน

ความ

เปนอ

สระ

การส

ะทอน

ผล

บรรย

ากาศ

การท

างาน

1 Gladstein (1987)

2 Richard J. Hackman (1987)

3 Parker (1990) 4 Robbins (2001)

5 กญญา โพธวฒน (2548) 6 ภญโญ มนศลป (2551) 7 ทองทพภา วรยะพนธ (2552)

รวมความถ 6 6 6 6 6 3

รอยละ 85.71 85.71 85.71 85.71 85.71 42.86

จากรายละเอยดในตารางสงเคราะหขางตน ผวจยไดพจารณาคดเลอก

จากงานวจยทมความถรอยละ 60 ขนไป ไดองคประกอบของลกษณะของงานประกอบดวย

5 องคประกอบยอย ไดแก (1) ความหลากหลายของทกษะ (2) เอกลกษณของงาน (3)

ความส าคญของงาน (4) ความเปนอสระ และ (5) การสะทอนผล ซงผวจยเขยนเปน

แผนภาพแสดงองคประกอบยอยของปจจยดานลกษณะของงาน ดงน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

123

ภาพประกอบ 11 องคประกอบของลกษณะของงาน

ในแตละองคประกอบมรายละเอยด ดงตอไปน

4.2.1 ความหลากหลายของทกษะ (Skill Variety) หมายถง คณลกษณะ

ของงานทสามารถระบไดวากจกรรม ทกษะและความรความสามารถทจะตองน ามาใช

ในการท างานนนมความหลากหลาย มความแตกตางกนและมความทาทายตอการท างาน

ของสมาชกมากนอยเพยงใด การทสมาชกในทมไดตระหนกถงความแตกตางหลากหลาย

ของทกษะและความรความสามารถทตองน ามาใชในการท างาน จะเปนสงทสงผลใหเกด

การรบรวางานทท าเปนสงทมความหมาย (Meaningfulness) มคณคา มความพเศษ

มความส าคญและมคณคาตอตนเองและทม

4.2.2 เอกลกษณของงาน (Task Identity) หมายถง คณลกษณะของงาน

ทผปฏบตรบรวางานนนมองคประกอบอยางไร ครอบคลมชนงานยอยอะไรบาง รวมทง

สามารถระบความส าเรจได สมาชกในทมสามารถบอกไดวางานดงกลาวนนไดท าครบ

เสรจสนสมบรณแลว หรอท าส าเรจเพยงบางสวนของงานเทานน ในหวงเวลาทก าหนด

จะสามารถท างานนนใหจบสนไดหรอไมหรอหากจะท าใหส าเรจจะตองใชเวลามากนอย

เพยงใด การรบรถงความส าเรจของงานจะท าให สมาชกในทมตระหนกถงความหมาย

และคณคาของการท างานฝายเดยวกบองคประกอบแรก สมาชกในทมจะมความรสก

ผกพน ตองานยงขนหากรวาจะตองรบผดชอบตอภาระงานทมหมดจาก เรมตนจนจบสน

ความหลากหลายของทกษะ

เอกลกษณของงาน

ความส าคญของงาน

ความเปนอสระ

การสะทอนผล

ลกษณะ

ของงาน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

124

และจะเตรยมการทกอยางใหพรอมเพอไมใหกระทบตอผลผลตหรอบรการทจะได

จากกระบวนการท างาน การไดมโอกาสไดท างานทงหมดเปนการสรางความรสกวา

ไดท างานอยางมความหมายซงกอใหเกดความภาคภมใจมากกวาการไดรบผดชอบเพยงแค

สวนใดสวนหนงของงาน

4.2.3 ความส าคญของงาน (Task Significance) หมายถง คณลกษณะ

ของงานทสามารถรบรไดถงความส าคญทเกยวพนและสงผลกระทบอยางมากตอวถชวต

การท างานรวมทงสงผลกระทบตอทม องคการและสงคม ความส าคญดงกลาวมอทธพล

ตอสมาชกทงในดานกายภาพ จตใจรวมทงความรสกเปนเจาของของสมาชกทกคนในทม

ซงหากรบรไดวาภาระงานทกระท าอยเปนสงทสามารถสงผลกระทบตอความสข สขภาพ

ความปลอดภยของสมาชกทกคนตลอดจน กระทบถงความเจรญกาวหนาของทมแลว

ความรบผดชอบตอการท างานกจะมเพมมากขน การรบรถงความส าคญของภาระงาน

ดงกลาวจะกอใหเกดประสบการณและความตระหนกตอความหมาย และคณคาของการ

ท างานเชนเดยวกบสององคประกอบแรก

4.2.4 ความเปนอสระ (Autonomy) หมายถง คณลกษณะของภาระงาน

ซงสามารถรบรไดวางานนนเปดโอกาสใหมเสรภาพในการท างาน มโอกาสไดใช

วจารณญาณและมความรบผดชอบในงานทท าอยมากนอยเพยงใด นอกจากนนการไดรบ

โอกาสในการประสานความรวมมอกบบคคลอนไดรบโอกาสใหไดใชความสขมรอบคอบ

เพอก าหนดตารางการท างานและวธการในการท างานของตนเอง ไดแสดงความคดเหน

ตลอดจนไดตดสนใจดวยตนเองหรอไมและมากนอยเพยงใด หรอเปนเพยงการปฏบต

ไปตามคมอการท างานทก าหนดไวอยางเครงครดเทานน อสระในการท างานทเพมมากขน

จะสงผลใหสมาชกในทมแตละคนเกดจตส านกของความรบผดชอบความส าเรจหรอความ

ลมเหลวในการท างานมากขนเชนกน นอกจากนนยงเกดความภาคภมใจ มความรสก

เปนเจาของ และมความรบผดชอบตอผลงานทเกดจากการกระท าของตนและทม

4.2.5 การสะทอนผล (Feedback) หมายถง คณลกษณะของภาระงาน

ทเปดโอกาสใหสมาชกในทมทกคนไดรบรขอมลขาวสารเกยวกบการท างานและ

ประสทธผลของการท างานของตนเองอยางชดเจนและตรงไปตรงมา การไดรบขอมล

ดงกลาวเปนการสะทอนผลการท างาน ท าใหไดรบทราบความคดเหน ความรสกนกคดของ

ผรบบรการ และผเกยวของอนจะน าไปสการพฒนาหรอปรบปรงแกไขการท างานในอนาคต

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

125

การสะทอนผลการท างานเปนความรจากผลการท างาน (Knowledge of the Result) ซงเปน

การเปดโอกาสใหเกดเรยนรถงวธสรางความพงพอใจตอการท างานของตน

การรบรคณลกษณะของงานทงหาองคประกอบดงกลาวขางตนHackman

และ Oldham (1980) ไดรวมกนอธบายวา เปนสงทสามารถสงผลตอสภาวะ ทางจตใจได

โดยในสามองคประกอบแรก คอ ความหลากหลายของทกษะ เอกลกษณของภาระงาน

และความส าคญของงาน นนจะท าใหผปฏบตงานมความรสกรบรในคณคาของงาน

สวนองคประกอบเกยวกบความเปนอสระจะท าใหเกดการรบรเกยวกบความรบผดชอบ

ตอผลของงาน ส าหรบองคประกอบดานการสะทอนผลนนจะท าใหเกดการรบรในผลของ

งาน ท าใหเกดแรงจงใจในการท างานสงขน เกดพฒนาการของความพงพอใจในงาน

ลดการขาดงานและการลาออกจากงานและเกดประสทธผลในการท างาน (Greenberg &

Baron, 2003)

กลาวโดยสรป ลกษณะของงาน หมายถง คณสมบตของงานในดานตางๆ

ตามการรบรของสมาชกทสงผลตอความส าเรจในการด าเนนงานของทม ซงมองคประกอบ

5 ดาน คอ 1) ความหลากหลายของทกษะ หมายถง คณลกษณะของงานทสมาชกในทม

สามารถรบรไดวา งานนนจ าเปนตองใชกจกรรม ทกษะและความรความสามารถทแตกตาง

หลากหลายจงจะปฏบตงานไดเปนผลส าเรจ 2) เอกลกษณของงาน หมายถง คณลกษณะ

ของภาระงานทสมาชกในทมแตละคนสามารถรบรวางานทปฏบตนนมองคประกอบอยางไร

ครอบคลมชนงานยอยอะไรบาง สามารถระบขนตอนในการท างานนนๆ ไดนบแตเรมตน

จนเสรจสนกระบวนการรวมทงสามารถคาดหมายผลส าเรจของงานได 3) ความส าคญ

ของงาน หมายถง คณลกษณะของภาระงานทสมาชกในทมสามารถรบรไดวาผลของงาน

มความส าคญเกยวพนและสงผลกระทบอยางมากตอ ความส าเรจของทกคนในทมและ

โรงเรยน 4) ความเปนอสระ หมายถง คณลกษณะของภาระงานทสมาชกในทมสามารถ

รบรไดวางานนนเปดโอกาสใหมเสรภาพในการใชวจารณญาณของตนเองตดสนใจทจะ

เลอกก าหนดขนตอน เลอกวธปฏบตงานและพจารณาแกไขปญหาทเกดขน และ

5) การสะทอนผล หมายถง คณลกษณะของงานทสมาชกในทมรบรวาในการปฏบตงานนน

มขอมลสารสนเทศทชดเจนท าใหการปฏบตงานเกดประสทธผล รวมทงไดรบรขอมล

ยอนกลบเกยวกบผลการท างานของตนเองอยางตรงไปตรงมา ซงอทธพลของลกษณะของ

งานเปนสงทสงผลตอความพงพอใจและแรงจงใจในการท างาน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

126

4.3 องคประกอบดานท 3 คณลกษณะของทม (Team Characteristics)

การศกษาในดานคณลกษณะของทมคณภาพนน ยงมงานวจยคอนขาง

นอย สวนใหญจะศกษาจากคณลกษณะของทมจากการศกษาตวแบบเชงทฤษฎของ

นกวชาการหลายทาน ซงพบวาอาจมความแตกตางกนอยบางในรายละเอยดของ

องคประกอบยอย แตกมความสอดคลองกนในเรองของมโนมต เมอกลาวถงคณลกษณะ

ของทม Cohen & Bailey (อางถงใน Yetts & Hyten, 1998) ใหความหมายวา หมายถง

ลกษณะเฉพาะของทมทถกออกแบบตามจดประสงคในการด าเนนงานจากการสงเคราะห

แนวคด และตวแบบเชงทฤษฎของ Hackman, Cohen, Gladstein, กญญา โพธวฒน (2548)

และภญโญ มนศลป (2550) ซงผวจยไดก าหนดปจจยดานคณลกษณะของทมคณภาพสรป

ไดดงตาราง 6 ดงตอไปน

ตาราง 6 องคประกอบดานคณลกษณะของทม

ท

แหลงขอมล/นกวชาการ

องคประกอบดานคณลกษณะของทม

องคป

ระกอ

บของ

ทม

เปาห

มายข

องทม

บทบา

ทของ

ทม

ปทสถ

านขอ

งทม

ระบบ

สารส

นเทศ

ของท

ม

ความ

เหนย

วแนน

ในทม

ประเภท

ของท

ม

ระดบ

ของท

ม

1 Hackman (1980)

2 Gladstein (1987) 3 Woodcock (1989)

4 Parker (1990)

5 Cohen (1994)

6 Robbin (1996)

7 Herenkol (2001)

8 กญญา โพธวฒน (2548)

9 ภญโญ มนศลป (2550)

10 ศยามน เอกะกลานนต (2551 )

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

127

ตาราง 6 (ตอ)

ท

แหลงขอมล/นกวชาการ

องคประกอบดานคณลกษณะของทม

องคป

ระกอ

บของ

ทม

เปาห

มายข

องทม

บทบา

ทของ

ทม

ปทสถ

านขอ

งทม

ระบบ

สารส

นเทศ

ของท

ม

ความ

เหนย

วแนน

ในทม

ประเภท

ของท

ม

ระดบ

ของท

ม

11 ธนวฒน ภมรพรอนนนต(2551) รวมความถ 10 11 8 8 8 5 5 2

รอยละ 90.9 100 72.

72

72.

72

72.

72

45.

45

45.

45

18.

18

จากรายละเอยดในตารางสงเคราะหขางตน ผวจยไดพจารณาคดเลอกจาก

งานวจยทมความถรอยละ 60 ขนไป ไดคณลกษณะของทมคณภาพ ประกอบดวย 5

องคประกอบยอย ไดแก (1) องคประกอบของทม (2) เปาหมายของทม (3) บทบาทของทม

(4) ระบบสารสนเทศของทม และ (5) ปทสถานของทม ซงผวจยเขยนเปนแผนภาพ

แสดงองคประกอบยอยของปจจยดานคณลกษณะของทมคณภาพ ดงน

ภาพประกอบ 12 องคประกอบดานคณลกษณะของทม

องคประกอบของทม

เปาหมายของทม

บทบาทของทม

ระบบสารสนเทศของทม

ปทสถานของทม

คณลกษณะ

ของทม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

128

จากการสงเคราะหเอกสารและแนวคดทฤษฎของนกวชาการตางๆ สามารถ

แสดงรายละเอยดเกยวกบองคประกอบดานคณลกษณะของทมในแตละองคประกอบ ดงน

4.3.1 องคประกอบของทม (Team Composition) หมายถง สวนประกอบ

หรอคณสมบตดานตางๆ เกยวกบทม (Cohen, 1994) จ าแนกออกไดเปน 3 องคประกอบ

ดงน

1) ขนาดของทม (Team Size) เปนจ านวนสมาชกในทมๆ หนงๆ ซงม

ผลส าคญตอการสรางแรงจงใจความผกพนทมตอทม สามารถสงผลตอการเปนทม

คณภาพได โดยอยในลกษณะของประสทธผลของทม Schermerhom et al. (2003)

แสดงทศนะวา ขนาดของทมสามารถสงผลตอความมประสทธผลของทม ในขณะท

McShane & Von Glinow (2005) ไดใหขอคดเพมเตมในประเดนทวาการก าหนดขนาดของ

ทมขนอยกบองคประกอบหลายประการเชน สมรรถนะของสมาชกทจ าเปนกบงาน

ความซบซอนของงาน ความรสกรบรถงคณคาและความหมายในการท างานรวมทง

ความพงพอใจทจะรวมมอกนท างานของสมาชกแตละคน

ส าหรบประเดนทเกยวของกบขนาดของทมหรอจ านวนของสมาชก

ในทมนนมนกวชาการหลายทานทใหความเหนทมลกษณะสอดคลองกนโดยชใหเหนวา

ทมทมขนาดเหมาะสมจะเออประโยชนในการด าเนนงานในดานการประสานความรวมมอ

และปฏสมพนธกนในการท างาน การสรางแรงจงใจ การสรางความเหนยวแนนในทม

การรวมอภปรายเสนอความคดเหนและตดสนใจ Daft (2004) ไดใหขอเสนอวาทมทม

ขนาดเลก ซงอาจมสมาชก 2 ถง 4 คน จะมจดเดนอยทการสรางขอตกลงในทม

การแสดงออกและอภปรายแลกเปลยนความคดเหนระหวางสมาชกอยางกวางขวางทวถง

ความสมพนธในทมเปนไปในทศทางบวก สมาชกมความพงพอใจ แตกมนกวชาการหลาย

ฝายใหความเหนถงจดดอยทอาจเกดขนไดโดยใหความเหนวา ทมทมขนาดเลกเกนไปอาจ

เกดขอจ ากดเกยวกบการขาดศกยภาพในการท างานใหประสบความส าเรจในกรณทงานม

ความซบซอน (Ray & Bronstein, 1995; Yetts & Hyten, 1998; Schermerhom, 2005;

McShane & Von Glinow, 2005) แตส าหรบทมทมขนาดใหญซงอาจมสมาชกตงแต 12 คน

ขนไปนนมแนวโนมทจะลดทอนความพงพอใจในการประสานความรวมมอภายในทมเกด

ความไมครอบคลม ในการตดตอสอสาร ขาดความฉบไวในการหามตจากการประชมขาด

โอกาสในการรวมกนอภปรายแลกเปลยนความคดเหนอยางทวถงเพอน าไปสการตดสนใจ

สมาชกอาจขาดความรบผดชอบตอผลงานของทมตลอดจน ความรบผดชอบตอสมาชกคน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

129

อนในทม ขาดการตดตอสอสารทดจนน าไปสการเกดความขดแยง และขาดความไววางใจ

ขนในทม นอกจากนนยงอาจถกครอบง าจากสมาชกบางคนท าใหเกดการตดสนใจแบบรวบ

อ านาจและอาจเกดการแบงแยกออกเปนกลมยอยๆ ในทมขนได

รายละเอยดเกยวกบจ านวนสมาชกและกระบวนการทางสงคมภายใน

ทมนน Aldag & Kuzuhara (2002) ไดเสนอไวอยางสอดคลองกบ วโรจน สารรตนะ (2548)

โดยชใหเหนจากผลการศกษาวจยซงพบวา ขนาดของทมมผลตอความมปฏสมพนธกน

ของสมาชกและตอการปฏบตงานของทม กรณทมผลตอความมปฏสมพนธตอกนของ

สมาชกของทมอาจพจารณาไดดงน กรณททมมขนาดเพยง 2 คน หากมใครคนใดคนหนง

จากไปงานกอาจไมส าเรจหรอหากท างานดวยกนกอาจเกดรปแบบการท างานสองลกษณะ

คอลกษณะยอมตามกน หลกเลยงขอโตแยง หรอลกษณะเกดขดแยงกนบอยครงจนน าไปส

ความตงเครยด และหากเพมสมาชกเขาไปอกเปนคนท 3 กไมอาจแกปญหาหรอลดความ

ยงยากได แตอาจมการแบงเปนลกษณะสองตอหนง (Two Against One) เกดขนได และ

หากเปนทมทมสมาชก 4 คน หรอ 6 คน อาจเกดการตงปอมสกน (deadlock) เนองจาก

สามารถแยกเปนสองกลมทเทากนได ดงนนจงใหขอเสนอแนะวาทมทมสมาชก 5 คน หรอ

7 คน มผลดหลายประการ โดยเฉพาะในการตดสนใจเนองจากมจ านวนเปนเลขค มขนาด

ใหญพอเหมาะกบการเสนอความคดทแตกตางกน แตกมขนาดเลกพอเหมาะกบการมสวน

รวมกนอยางแขงขนได ส าหรบทมทมสมาชกเกนกวา 7 คนขนไป หรอมากกวา 11 หรอ 12

คนขนไป อาจมปญหาเกยวกบการมสวนรวมอยางแขงขนของสมาชกเนองจากมเพยงบาง

คนแสดงบทบาททส าคญ อาจท าใหขอขดแยงเกดขนไดโดยงาย และมความพงพอใจลด

นอยลง ในทางตรงขามผลดของทมขนาดใหญกอาจเหมาะสมทจะขบเคลอนไปส

ความส าเรจส าหรบภาระงานและปญหาทมความซบซอนได

อยางไรกตาม Hackman & Oldham (1980) และ Cohen (1994) ไดให

ความคดเหนทเกยวกบขนาดของทมไววา ไมมขอก าหนดตายตวทจะชชดวาขนาดของทมท

เหมาะสมนนควรจะประกอบดวยจ านวนสมาชกเทาใด แตความเหมาะสมเกยวกบขนาด

ของทมนนขนอยกบความสมดลระหวางความซบซอนของงานทจะปฏบตและจ านวน

สมาชกโดยททมควรมขนาดใหญพอทจะท างานใหส าเรจลลวงไปไดและไมมากจนเกนไป

อนจะสงผลใหไมมศกยภาพทจะท างานนนได ความคดเหนดงกลาวแสดงใหเหนไดจากผล

การศกษาเกยวกบทมผน าการเปลยนแปลงของ กญญา โพธวฒน (2548) ซงพบวา

การท างานเปนทมในโรงเรยนนนสามารถจ าแนกไดเปน 3 ประเภทซงมขนาดแตกตางกน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

130

คอ ทมระดบโรงเรยน ประกอบดวยคณะครทกคนในโรงเรยนเปนสมาชกในทมซงถอวาเปน

ทมขนาดใหญ ทมระดบหวหนางาน ประกอบดวยหวหนากลมสาระการเรยนรจ านวน 9 คน

เปนสมาชก และทมระดบปฏบตการหรอระดบครผสอน ประกอบดวยครผสอน 2- 3 คน

เปนสมาชก ซงทมแตละประเภทตางถกก าหนดภาระงานใหปฏบตแตกตางกนไป สมาชก

ของทมตางมงมนปฏบตหนาทอยางเตมความสามารถจนประสบความส าเรจในการพฒนา

หลกสตรตามเปาหมายทก าหนดไว ความส าเรจของทมทกระดบดงกลาวยอมเปนสงยนยน

ไดวาการก าหนดจ านวนสมาชกในทมหรอขนาดของทมใหสอดคลองเหมาะสมกบภาระงาน

ยอมท าใหทมมศกยภาพทจะบรรลเปาทก าหนดไวได

กลาวโดยสรป ขนาดของทม หมายถงจ านวนสมาชกภายในทม ซงถอ

เปนปจจยส าคญอยางหนงทสงผลตอทมคณภาพ การก าหนดจ านวนของสมาชกในทม

จะตองค านงถงความเหมาะสมใน 2 ประเดน คอ ความสอดคลองเหมาะสมกบคณลกษณะ

ของภาระงาน โดยทการก าหนดจ านวนสมาชกตองค านงถงความความพอเพยงของทกษะ

และความสามารถในการปฏบตงาน การแกปญหา การใชทรพยากรและเทคโนโลยและ

การเสนอแนวคดทหลากหลายเพอน าไปสการตดสนใจทมประสทธภาพ นอกจากนยงตอง

ค านงถงความสมพนธทางสงคมของสมาชกในทม โดยทการก าหนดจ านวนสมาชกนนตอง

พอเหมาะตอการสงเสรมความผกพน การมสวนรวม ปฏสมพนธและการประสานงานทด

ตลอดจนความเหนยวแนนของสมาชกในทม ขนาดของทมทไมใหญหรอเลกจนเกนไปและ

ไมมสมาชกคนใดอยในสภาวะกนแรงผอน ความเหมาะสมของสงเหลาน ถอเปน

องคประกอบทส าคญทจะน าไปสความเปนทมคณภาพ

2) ความเชยวชาญ (Expertise) การด าเนนงานของทมขนอยกบ

ความเชยวชาญของบคคลทท างานอย ซงอาจพจาณาไดเปน ประเดน 3 คอ ทมตอง

ประกอบไปดวยสมาชกทมความร ความสามารถและทกษะทสอดคลองกบความตองการ

ของชนดของภาระงาน (Levi, 2001) ซงในแตละประเดนมรายละเอยด ดงน

2.1) ความร (Knowledge) ส าหรบรายละเอยดเกยวกบความรของ

สมาชกในทมนน Yetts & Hyten (1998) ไดเสนอความเหนวา ทมจะตองประกอบดวย

สมาชกทมความรในขอบเขตตางๆ ทสอดคลองกบภาระงานทจะตองด าเนนการ ส าหรบ

กรอบของความรทมความส าคญตอการปฏบตงานตามแนวคดของ Cannon-Bowers et al.

(1991) แบงไดเปน 3 สวน คอ ความรเกยวกบงาน ความรเกยวกบเพอนรวมงานและ

ความรเกยวกบการบรหารจดการความคาดหวง มค าอธบายในรายละเอยดเพมเตมวา

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

131

ความรเกยวกบงานเปนความเขาใจของสมาชกตอธรรมชาตและลกษณะของงาน

การตระหนกถงการเลอกกระบวนการและวธการด าเนนงาน การเลอกความสามารถ

และทกษะทจะน ามาใชในการปฏบตอยางเหมาะสมเพอท าใหบงเกดผลดตามทมงหวงไว

ส าหรบความรเกยวกบเพอนรวมงานนนเปนการตระหนกไดถงความสามารถและทกษะ

ของสมาชกวาแตละบคคลในทมมความสามารถและทกษะแตกตางกนอยางไรจะสามารถ

ผสมผสานใหสอดคลองกลมกลนกนอยางไรจงจะกอประโยชนสงสดตอทมทงทเปน

ความสามารถและทกษะเชงเทคนครวมทงความสามารถและทกษะเชงสงคม ในสวนท

เกยวกบความรเกยวกบการบรหารจดการ ความคาดหวง เปนสงทเกยวของกบการท

สมาชกในทมตางรบรรวมกนในการทจะชวยเหลอผลกดนใหเกดการพฒนาแนวคดตางๆ

ไปสการก าหนดเปาหมายทมคณคาและตอบสนองความคาดหวง ซงตรงกบความ

ปรารถนาทแทจรงรวมทงรวมกนบรหารจดการใหบรรลความคาดหวงเหลานน

2.2) ความสามารถ (Ability) หมายถง สงทชใหเหนวากระบวนการ

หรอวธด าเนนการตางๆ ทรวมกนก าหนดไวนนสมาชกในทมปฏบตใหบรรลผลส าเรจได

หรอไมนนหมายความวาภาระงานบางอยางตองผานการการวางแผน การเลอกวธ

ด าเนนงานและการคดสรรสมาชก ทเหนวามความเหมาะสมเขารวมทม แตเมอถงขนปฏบต

จรงอาจบรรลเปาหมายตามความคาดหวง หรอประสบความลมเหลวยอมขนอยกบ

ขดความสามารถของสมาชกวามเพยงพอหรอไม เพราะเหตทในบรบทตางๆ ในโลกยค

ปจจบนกอใหเกดความเปลยนแปลงอยางมากมายทสงผลใหเกดงานใหมๆ ทมความซบซอน

ขนและเปนภารกจของทม ดงนนจงจ าเปนตองอาศยระบบการฝกอบรมเพมพน

ความสามารถของสมาชกใหสอดรบกบความเปลยนแปลงทเกดขน

2.3) ทกษะ (Skill) การท างานเปนทมมความจ าเปนและตองการ

ทกษะ ทหลากหลายของสมาชกเพอน าไปสการปฏบตงานจนบรรลเปาหมาย ซงไดแก

ทกษะเชงเทคนค ทกษะดานความสมพนธระหวางบคคล ทกษะในการแกปญหา ทกษะ

ในการบรหารจดการ ตลอดจนทกษะในการตดสนใจ เปนตน ความร ความสามารถและ

ทกษะของสมาชกตองมระบบการพฒนา ในรปแบบตางๆ เพอใหสอดรบกบความ

เปลยนแปลงและความซบซอนของภาระงาน นอกจากนน ทมตองประกอบดวยสมาชก

ทเปนตวแทน ของทกภาคสวนในองคการและมพลงทจะผลกดนแนวคดเพอน าไปสการ

ตดสนใจ โดยจะตองมสมาชกทมทกษะเฉพาะเกยวกบกระบวนการกลมเพอประสาน

สมพนธในการท างานใหเกดประสทธผล

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

132

กลาวโดยสรป ความเชยวชาญ หมายถง ความร ความสามารถ

และทกษะของสมาชกนบวาเปนองคประกอบของทมสวนหนงทมความส าคญอยางยงตอ

ความส าเรจของทม เพราะเหตทการท างานเปนทมนนสมาชกอาจตองเผชญกบภาระงาน

ทมความยงยากซบซอน การรกษาความสมพนธทางสงคมระหวางสมาชกในทมรวมทง

การผสมผสานสมรรถนะทแตกตางกนใหสอดคลองกลมกลนเพอประสทธภาพสงสด

ในการปฏบตงาน ดงนนความสอดคลองกนระหวางความร ความสามารถและทกษะของ

สมาชกกบหนาทความรบผดชอบจงเปนสงตองค านงและก าหนดขนอยางเหมาะสม

3) ความแตกตางของสมาชก (Heterogeneity) เมอพจารณาถง

สมาชกในทมโดยพนฐานแลวยอมมความแตกตางกนเปนเบองตนในดานอาย เพศ เชอชาต

จรยธรรม ประสบการณ วฒนธรรมความเชอ รปแบบการท างาน ความรความสามารถ

และทกษะทจะน ามาผสมผสานในการด าเนนงานรวมกนเพอทม (Schermerhom et al.,

2003; Hellriegel & Slocum, 2004) ความแตกตางเหลานเปนอกสวนหนงทมความส าคญ

ตอการสรางสรรคประสทธผลของทมจนกลายเปนทมคณภาพ ความหลากหลายแงมม

ตางๆ ของสมาชกในทมทแตกตางกนจะสามารถสรางผลผลตไดมากกวาทมทประกอบดวย

สมาชกทมภมหลงคลายคลงกนหากน ามาผสมผสานกนอยางเหมาะสม (Levi, 2001)

ทมทประกอบดวยสมาชกทมคณลกษณะตางๆ ทใกลเคยงกนอาจงายตอการบรหาร

จดการทงในดานการสรางความสมพนธในทมและกระบวนการในการท างาน แตอาจเกด

ขอจ ากดในดานความหลากหลายในมมมองขณะท างาน ท าใหเกดขอจ ากดเมอพบงานทม

ความซบซอน ส าหรบทมทประกอบดวยสมาชกทหลากหลายคณลกษณะแมจะม

ความยงยากในการบรหารจดการแตทามกลางความยงยากซบซอนจะท าใหเกดโอกาส

แนวคด ทแตกตางกน มมมองหลายมตและประสบการณทหลากหลายจะน าไปส

ความสามารถในการสรางสรรค การแบงปนขอมล การแลกเปลยนแนวความคดถอเปน

การเพมมลคาเพมคณภาพในการแกปญหาและการตดสนใจในการท างานทดกวา

(Schermerhom, 2005) นอกเหนอจากความแตกตางกนในดานความร ความสามารถและ

ทกษะทนบวามความส าคญโดยตรงตอการด าเนนงานของทมแลวยงมความนาสนใจใน

ประเดนความแตกตางเกยวกบบทบาท (Role-related Diversity) สมาชกทมาจากบทบาท

หนาทดงเดมทแตกตางกนยอมมภมหลงความเชยวชาญเชงวชาชพแตกตางกน (Jones,

1995) ประสบการณทางวชาชพทหลากหลายมผลเชงบวกตอความรอบคอบรดกมและ

ความหลากหลายของมมมองในการแกปญหา นอกจากนนยงสงผลดตอความสมพนธ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

133

ระหวางบคคลเพราะเหตทสมาชกแตละคนตางใชทกษะเชงวชาชพในการท างานทแตกตาง

กน ตางฝายตางยอมรบในความเชยวชาญเฉพาะดานของแตละคนท าใหลดทอนการแขงขน

ในทางตรงขามผลดของความหลากหลายเชงวชาชพจะท าใหเกดสภาพความเอออาทร

และการแลกเปลยนแบงปนและการถายทอดความสามารถน าไปสความรสกเคารพ

ในความเชยวชาญของแตละฝายซงเปนการสงเสรมใหเกดความรวมมอ การประสานงาน

ปฏสมพนธและความเหนยวแนนในทมซงแตกตางจากทมทสมาชกมภมหลงดานบทบาท

เชงวชาชพเดยวกน มทกษะใกลเคยงกนเมอรวมปฏบตดวยวธการเดยวกนจะเกดการ

แขงขนชงดชงเดนหรออาจหลกเลยงการท างานและเอาเปรยบบคคลอน (Pearce & Ravlin,

1978;Yetts & Hyten, 1998) แมความแตกตางดงกลาวจะสะทอนมมมองในเชงบวก แตกม

ขอสงเกตจาก Bettenhausen (1991) ทเสนอวาเพราะเหตทสมาชกมความแตกตางกน

อาจเกดปญหาในการตดตอสอสารทไมอาจสรางความเขาใจทชดเจนตอกนได ซงในกรณ

ดงกลาว Beyerlein & Johnson (1994) ไดใหขอเสนอแนะในการแกไขไววาควรจดใหมการ

อบรมขามสายวชาชพ (Cross-train) จะชวยใหแตละฝายมความเขาใจตอกนไดดยงขน

ส าหรบความแตกตางเกยวกบบทบาทอกแงมมหนงกคอความแตกตางของภมหลง

ดานต าแหนง (Diversity in Rank) ซงถอเปนสงทจะตองด าเนนการอยางระมดระวง สมาชก

ในทมมต าแหนงทสงต าตางกนมากอาจสงผลเชงลบตอกระบวนการท างาน ความสมพนธ

ทดระหวางกนไดเพราะเหตทผทมต าแหนงระดบสงกวาอาจขาดความเคารพ (Respect)

ในความเปนเพอนรวมทมตอผมต าแหนงระดบต ากวาสงผลใหความรวมมอและความ

ไววางใจตอกนลดลง (Yetts & Hyten, 1998) สมาชกในทมอาจมความแตกตางกนในหลาย

มตทงในดานภมหลง ความร ทกษะ ความ สามารถและบทบาท ซงความแตกตางใน

ประเดนตางๆ ของสมาชกหากพจารณาภายใตมโนมตแบบดงเดมอาจมลกษณะโนมเอยง

ไปในเชงลบ เพราะอาจเปนสงกอความยงยากตอการบรหารจดการแตในมมมองเชงบวก

แลวแททจรงแลวคณคาของความแตกตางเหลานนสามารถเอออ านวยประโยชน และ

สงผลโดยตรงตอประสทธผลของทม ดงนนจงนบเปนความทาทายของทกฝายทจะหลอม

รวมความแตกตางของแตละบคคลเหลานนน าไปสการสรางสมรรถนะใหม การขยายทศนะ

และมมมองใหแผกวางขนรวมทงสรางเจตคตทดในการเปลยนความแตกตางไปส

การพฒนาทมใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

134

กลาวโดยสรป คณลกษณะของทมคณภาพ หมายถงคณสมบตเฉพาะ

ของทมในดานตางๆ ทถกก าหนดขนเพอใหการด าเนนงานบรรลเปาหมาย ตามลกษณะของ

ประสทธผลของทม ซงจ าแนก 5 สวน คอ องคประกอบของทม เปาหมายของทม บทบาท

ของทม ระบบสารสนเทศของทมและปทสถานของทม องคประกอบตางๆ เหลาน

มความส าคญอยางยง ดงนนการออกแบบเกยวกบคณลกษณะของทมคณภาพ จงจ าเปน

จะตองท าดวยความระมดระวงโดยค านงถงความสอดคลองกบเปาหมายของทมเปนส าคญ

4.3.2 เปาหมายของทม (Team Goals) การก าหนดเปาหมายของทมเปน

สงสะทอนถงขอตกลงรวมกนของทมทก าหนดไวเพอผสานความรวมมอของสมาชกของทม

ในการท างานเปาหมาย คอ ภาพแหงอนาคตหรอผลลพธสดทายททมตองการใหบรรลผล

(วโรจน สารรตนะ, 2548) เมอพจารณาแนวคดของ Edwin Locke ผก าหนดทฤษฎ

การตงเปาหมาย (Goal-setting Theory) ซงเสนอความเหนไววา แรงจงใจของบคคลเกด

จากความตองการและความตองการท าใหบคคลแสดงพฤตกรรมออกมาเพอสนองความ

ตองการตามเปาหมายโดยทความตองการเหลานนจะลดนอยลงเมอบรรลเปาหมายแลว

ดงนนการก าหนดเปาหมายจงนบเปนสงส าคญแรกเรมทจะกอใหเกดทศทางและวสยทศน

ทชดเจนในการด าเนนงาน สามารถก าหนดภาระงานและก าหนดวธการด าเนนงานอยาง

สอดคลองเหมาะสม (Hellriegel & Slocum, 2004) คณคาของการก าหนดเปาหมายทมตอ

การด าเนนงานของทมตามค าอธบายของ Zander (1994) มอยวา เปาหมายของทม

สามารถน าไปสการก าหนดมาตรฐานเพอใชในการประเมนผลการปฏบตงานของสมาชก

เปนสงเสรมสรางแรงจงใจในการท างานใหแกสมาชก เปนสงชวยในการก าหนดแนวทาง

และกจกรรมในการด าเนนงาน น าไปสการสรางเกณฑในการประเมนผลทเหมาะสมส าหรบ

ทมน าไปสการปรบปรงตนเองและสรางความสมพนธทดกบหนวยงานภายนอกตลอดจน

ชวยในการก าหนดระบบการใหรางวลหรอการลงโทษ ส าหรบสมาชกภายในทมอยาง

เหมาะสม นอกจากน Locke & Latham (1990) และ McComb, Green & Compton (1999)

ยงใหความเหนทสอดคลองกนวา เปาหมายของทมยงมสวนชวยในการสะทอนผลอนจะ

น าไปสการปรบปรงผลการปฏบตงานและกระบวนการภายในทม (Internal Team

Processes) ดวยเชนกน ในขณะท Parker (2003) ไดอธบายเพมเตมวา เปาหมายของทมท

ชดเจนมสวนในการลดทอนความเหนทขดแยงกนของสมาชก เปาหมายทเกดจากการมสวน

รวมจะชวยสงเสรมความสมพนธและความรสกเปนสวนหนงของทม นอกจากนนเปาหมาย

ททาทายจะสามารถสงเสรมและสรางแรงจงใจการปฏบตงานใหบรรลความส าเรจ ส าหรบ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

135

การก าหนดเปาหมายของทมนนมประเดนส าคญทควรพจารณาและใหความส าคญ

ดงตอไปน

4.3.2.1 คณลกษณะของเปาหมาย การก าหนดเปาหมายของทมนน

ควรค านงถงคณลกษณะทส าคญ 4 ประการ ซง Zander (1994) Batroll (1998) และ

Parker (2003) ไดอธบายรายละเอยด ไวดงน

1) เขาถงความส าเรจได (Accessibility) หมายถง เปาหมายนน

ตองมโอกาสและมความเปนไปไดทจะบรรลผลส าเรจ แมวาเปาหมายทก าหนดขนถอวา

เปนความทาทาย ทจะน าไปสการปฏบตทจะน าไปสความส าเรจ แตความส าคญนนอยทจะ

มความไปไดมากนอยเพยงใดทจะท าใหโครงการ ผลผลตหรอกระบวนการท างานตางๆ

บรรลเปาหมายทก าหนดไวไดภายใตขอจ ากดตางๆ ของทม ดงนนการก าหนดเปาหมาย

จะตองค านงถงความสมดลระหวาง วธการ ท างาน ความร ความสามารถและทกษะตางๆ

ของสมาชกในทมทจะน ามาใชในการปฏบตงานเพอการบรรลเปาหมายทก าหนดไวใหได

2) วดความส าเรจได (Measurability) หมายถง เปาหมายนน

ตอง สามารถวดและอธบายความส าเรจในเชงปรมาณได ทงนเพราะเหตทสามารถกลาวได

วาเปาหมายของทมเปนเสมอนเครองมอวดความส าเรจในการท างาน หากเปาหมายท

ก าหนดขนวดหรออธบายความส าเรจไมไดนนแสดงวาไมอาจสะทอนผลถงความส าเรจใน

การปฏบตงานไดเชนกน ดงนนเปาหมายทวดความส าเรจไดจงมความจ าเปนตอ

การปรบปรงกระบวนการท างานและการปรบปรงผลการปฏบตงานของทม

3) มความยาก (Difficulty) หมายถง เปาหมายทก าหนด

จะตองไมกอใหเกดความรสกวางายเกนไปตอการปฏบต เปาหมายทงายอาจสราง

ความรสกวางานดอยคณคาไมสรางแรงจงใจ ไมสรางความรสกทาทายตอการปฏบตทจะ

น าไปสความส าเรจ แตกตองไมเปนการ ตงเปาหมายทยากหรอสงเกนไปจนกอใหเกดความ

ยงเหยง ท าลายหรอลดทอนแรงจงใจในการท างานและปฏเสธความผกฟนกบเปาหมาย

ในอนาคต

4) สมพนธกบเปาหมายขององคการ (Relevant) หมายถง

เปาหมายของทมตองสอดคลองกบเปาหมายและแผนยทธศาสตรอนๆ ขององคการ ทงน

เพราะเหต ทการด าเนนงานของทมมปจจยภายนอกหลายประการเขามามสวนเกยวของ

เปนสงทมอทธพลตอการก าหนดเปาหมายของทม เชน เปาหมายขององคการและบรบท

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

136

ตางๆ ทเกยวของกบการบรหารจดการองคการ เมอทมเปนสวนยอยขององคการดงนน

การก าหนดเปาหมายของทมและเปาหมายองคการ ตองมความสมพนธและสอดคลองกน

4.3.2.2 เปาหมายรวม (Shared Goals) ความส าคญของเปาหมายของ

ทมอกมตหนง นอกเหนอจากมความส าคญตอการก าหนดทศทางและกระบวนการ

ในการด าเนนงานของทม รวมทงเปนสงทน าไปสการปรบปรงผลการปฏบตงานแลวยงม

ความส าคญตอการเสรมสรางความสมพนธทางสงคมของสมาชกในทมอกดวย เปาหมาย

ทสะทอนถงขอตกลงของสมาชกอยางเปดเผย และถกก าหนดขนโดยเปดโอกาสใหสมาชก

ในทมทกคนมสวนรวมจะสามารถน าไปสการปฏบตใหส าเรจไดในเวลาทก าหนด เปาหมาย

ทมลกษณะเชนนจะสงผลเชงบวกตอการด าเนนงานตางๆ ภายในทมเพราะการก าหนด

เปาหมายนนเกดจากขอตกลงดวยการเหนพองตองกนของสมาชกจะท าใหลดทอน

ความขดแยงตอกนทจะเกดขนในทม (Levi, 2001) ขอสรปดงกลาวขางตนมความ

สอดคลองกบผลการศกษาของ กญญา โพธวฒน (2548) ทเสนอวา สงทละเลยไมได คอ

การก าหนดเปาหมายของทมทจะตองเปนเปาหมายทสมาชกทกคนมสวนรวมใน

การก าหนด การมสวนรวมดงกลาวจะท าใหเกดการยดเหนยวกนในทมและมการพฒนา

การท างานเปนทมอยตลอดเวลา สมาชกทกคนจะเกดความเขาใจ มความผกพนอยกบ

เปาหมายของทมและทมเทความพยายามในการท างานเพอใหการบรรลความส าเรจ

4.3.2.3 เปาหมายทชดเจน (Clear Goals) เปาหมายของทมจะตองม

ความชดเจนสมาชกทกคนสามารถรบรและเขาใจอยางถกตองตรงกนเพอน าไปส

การปฏบตทถกตอง การท างานมกจะประสบความลมเหลวเมอสมาชกขาดความเขาใจท

แจมชดตอรายละเอยดของเปาหมายทไมชดเจน (Hackman อางถงใน Northouse, 2007)

การก าหนดเปาหมายของทมอาจประกอบดวยเปาหมายยอย หรอจดประสงค เปาหมาย

ของทมอาจมความแตกตางไปตามชนดของงาน อาจบงชการบรรลผล ดวยปรมาณ

ความเรว คณภาพ การบรการหรอสงบงชอนๆ เปาหมายทถกปรบปรงใหมความกระจาง

ชดยอมสงผลดกวาการไมก าหนดเปาหมายหรอการก าหนดเปาหมายทขาดความชดเจน

(Guzzo & Dickson, 1996) ในประเดนน Larson & LaFasto (1989) ไดเสนอความเหนวา

ความชดเจนทท าใหสมาชกเกดความเขาใจทถกตองตรงกนจะท าใหเปาหมายของทมเปนสง

ชวยสรางแรงจงใจ ในการท างานทงนเพราะสมาชกจะรบเและมความเชอในคณคาและ

ความส าคญของเปาหมายท าใหมความมงมนทจะท างานอยางเตมท สงทอาจเกดขนและ

เปนปญหาในการท างานกคอ ความไมสอดคลองกนระหวางเปาหมายสวนตนกบเปาหมาย

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

137

ของทม Wood (1997) และ Levi (2001) ไดอธบายวาสมาชกบางคนอาจรสกวาเปาหมาย

ของทมทก าหนดขนจากความเหนรวมกนของสมาชกสวนใหญซงหากแตกตางไปจาก

ความตองการและความมงหวงของตนจะท าใหขาดแรงจงใจและความมงมนในการท างาน

ความรสกดงกลาวถกปดบงซอนเรนไมเปดเผยจงอาจกอใหเกดความขดแยงขนในทมจน

น าไปสความไมไววางใจตอกนระหวางสมาชกได ดงนนจงควรหาวธลดทอน ความไม

สอดคลองเหลานโดยการเพมการตดตอสอสารเพอสรางความเขาใจใหมากขนโดยเฉพาะ

อยางยงควรเปดโอกาสใหมการอภปรายเพอน าไปสการปรบปรงเปาหมายของทมให

เหมาะสมยงขน

กลาวโดยสรป เปาหมายของทม หมายถง ผลลพธสดทายททมตองการ

ใหบรรลผล เปาหมายของทมมความส าคญตอทมทงในสวนทเกยวกบการน าไปส

การก าหนดทศทางและการจงใจสมาชกในการท างาน การปรบปรงและพฒนาเพอน าไปส

การวางแผนทดขน การปฏบตงานทมคณภาพมากขน การตรวจสอบและประเมนผลทม

ประสทธภาพมากขนและรวมทงมบทบาทการเสรมสรางความผกพนและความเหนยวแนน

ระหวางสมาชกในทม ดงนนสมาชกทกคนในทมควรรวมกนก าหนดเปาหมายของทม

โดยตระหนกถงความชดเจนของเปาหมาย มความมงมนในเปาหมาย มการรวมกนก าหนด

เปาหมายและคณลกษณะของเปาหมายทเหมาะสมซงจะท าใหเปาหมายของทมทก าหนด

ขนเปนองคประกอบหนงทน าไปสความมประสทธผลของทมทแทจรง

4.3.3 บทบาทของทม (Team Roles) ทมมภาระงานทซบซอนบทบาท

ภายในทม ยอมมมากมายตามความซบซอนของภาระงานทจะตองปฏบต ดวยเหตน

การก าหนดบทบาทของทมซงในทนหมายถง บทบาทของสมาชกในทมจงขนอยกบ

โครงสรางของภาระงานเหลานน เมอกลาวถงความหมายของบทบาท Levi (2001) และ

McShane & Von Glinow (2005) ไดใหความหมายทสอดคลองกนไววา บทบาท คอ

พฤตกรรมทบคคลปฏบตตนตามต าแหนงหนาททด ารงอย สมาชกของทมตางความ

คาดหวงวาบทบาททถกก าหนดตามต าแหนงหนาทนนจะตองเปนบทบาททสามารถ

แสดงออกไดจรงในการท างาน สมาชกทกคนตางพจารณาถงสงทตนเองจะตองปฏบตงาน

ตามบทบาททไดรบ และเปรยบเทยบกบสมาชกคนอนๆ ทปฏบตอยในขณะเดยวกน

นอกจากนนตางยงคาดหวงและตองการความมนใจวาจะไดรบความมอสระอยางพอเพยง

ในการปฏบตงานตามบทบาททไดรบ ส าหรบความส าคญของบทบาทนน McShane &

Von Glinow (2005) ไดใหความเหนวา บทบาทมสวนชวยใหเปาหมายบรรลความส าเรจ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

138

ในขณะเดยวกนบทบาทกมสวนชวยธ ารงรกษาความสมพนธรวมทงประสานใหเกดความ

รวมมอระหวางสมาชกเพอใหทมด ารงอยและเตมเตมความตองการของสมาชกในทม

1) ประเภทของบทบาท การด าเนนงานของทมอาจกอใหเกดบทบาท

ตางๆ ขนไดหลายลกษณะ เชน บทบทบาทผน าทมและบทบาทสมาชกของทม หรอบทบาท

อยางเปนทางการและบทบาทอยางไมเปนทางการ (Levi, 2001) ส าหรบการจ าแนกบทบาท

เมอพจารณาในมตพฤตกรรม การแสดงออกของสมาชกตามแนวคดของ Daft & Marcic

(2004) และ Griffin (2005) นน บทบาทถกจ าแนกออกเปน 2 ประเภท ไดแก

1.1) บทบาทเกยวกบงาน (Task Specialist Role) ซงบคคลทม

บทบาท ดงกลาวจะทมเทเวลาในการท างานเพอชวยใหภาระงานของทมบรรลเปาหมาย

โดยจะแสดงบทบาททเกยวกบการคดรเรมในการแสวงหาแนวทางหรอสมมตฐานใหมๆ

ในการแกปญหา การเสนอความ คดเหนและขอเสนอแนะ การสบคนขอมลและคนควา

หาความจรง การสงเคราะหและผลกดน แนวความคดไปสขอสรปเชงมโนทศน ตลอดจน

การด าเนนกจกรรมเพอเรงเราใหเกดความกาวหนาในการปฏบตงานเมอทมหยดชะงก

เปนตน

1.2) บทบาททางสงคม (Socio-emotional Role) เปนบทบาทท

คอยเกอหนนสมาชกใหเกดความรสกและความตองการทจะรวมจรรโลงความเขมแขง

ทางสงคมภายในทม โดยจะแสดงบทบาทเกยวกบการสงเสรมใหเกดบรรยากาศทอบอน

ดวยการแสดงการยอมรบแนวคด และใหการสรรเสรญรวมทงสนบสนนใหทกคนวาดฝน

แลวกาวใหถงความหวง การประสานใหเกดการลดความขดแยงและสรางความปรองดอง

ภายในทม การสรางบรรยากาศผอนคลายเมอเกดสภาพตงเครยดขนภายในทม การเจรญ

รอยตามขอตกลงตางๆ ทเปนมตของทมตลอดจนการประนประนอมและปรบความคด

สวนตนเพอธ ารงรกษาความสมพนธในทม จากประเดนดงกลาวขางตนสามารถจ าแนก

การแสดงพฤตกรรมตามบทบาทออกเปนสองมต โดยสมาชกแสดงพฤตกรรมเนนงาน

และพฤตกรรมเนนสงคม จะพบวาสงผลใหเกดบทบาทตางๆ เปน 4 ลกษณะ คอ ลกษณะ

ท 1 พฤตกรรมเนนงานสงแตเนนสงคมต าจะแสดงบทบาทผเชยวชาญการปฏบตงาน

ซงจะมงสการปฏบตงานใหประสบผลส าเรจเหนอกวาการค านงถงความสมพนธทางสงคม

บทบาทเชนนจะบรรลเปาหมายในดานผลผลตแตไมอาจสรางความความพงพอใจให

สมาชกในทมได ลกษณะท 2 พฤตกรรมเนนงานต าแตเนนสงคมสงจะแสดงบทบาท

การสงเสรมความรสกทางสงคม ซงมงสนองความตองการของสมาชกมากกวาผลส าเรจ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

139

ของงาน บทบาทเชนนสมาชกจะไมสรางแรงกดดนทจะแสดงความคดเหนแปลกแยกหรอ

ครอบง าแนวคดของบคคลอนเพราะตองการใหเกดบรรยากาศแหงความสขขนในทม

สมาชกทกคนมความพงพอใจแตกขาดความมงมนทจะผลกดน การใหเกดการสราง

ผลผลตและนวตกรรม ลกษณะท 3 พฤตกรรมเนนงานสงและเนนสงคมสงจะแสดงบทบาท

ค ซงมงใหเกดผลส าเรจทงในดานผลผลตและความสมพนธทดของสมาชกในทม ผน าทม

อาจตองเปนผมบทบาทดงกลาวซงจะตองสรางใหเกดความสมดลระหวางสองพฤตกรรม

แตหากทมใดทมสมาชกทสามารถแสดงพฤตกรรมทงสองไดอยางสมดลอยแลวกนบเปน

สงทด และลกษณะท 4 พฤตกรรมเนนงานต าและเนนสงคมต าถอเปนการไมแสดงบทบาท

เปนสงทท าลายทงผลการปฏบตงานและความสมพนธระหวางสมาชก ซงจะน าไปสการลม

สลายของทม

1.3) บทบาทสวนตว (Individual Role) เปนบทบาททมงเนน

ความพงพอใจสวนตวมากกวาความตองการของทม เชน อาจแสดงบทบาทกาวราว

หาขอต าหนผอนเพอยกระดบตนเอง บทบาทขดขวางปฏเสธความรวมมอ บทบาทคนหา

การยอมรบ บทบาทสบสนในตนเอง บทบาทเชงเผดจการตลอดจนบทบาทคนหา

ความชวยเหลอ เปนตน ซงบางครงการแสดงบทบาทสวนตวมากเกนไปอาจกลายเปน

อปสรรคอยางมากตอการปฏบตงานของทมได (ศรวรรณ เสรรตน, 2545)

2) โครงสรางของบทบาท การก าหนดบทบาททแตกตางกนขนในทม

บทบาทเหลานยอมมความเกยวของสมพนธกนและยงมความสมพนธกบการรบรตลอดจน

การยอมรบของสมาชกในทม ความสมพนธดงกลาวเรยกวา โครงสรางของบทบาท (Role

Structure) เกยวกบเรองน Griffin (2005) ไดเสนอรายละเอยดไววา โครงสรางของบทบาท

มลกษณะเปนกระบวนการทประกอบดวยองคประกอบยอย 4 สวน คอ

2.1) บทบาททคาดหวง (Expected Role) หมายถง เมอใดทสมาชก

รวมกน ก าหนดบทบาทเพอใหสอดรบกบภาระงาน ทกคนยอมมความคาดหวงเกยวกบ

หนาทและความรบผดชอบทจะตองปฏบตตามบทบาทเหลานนทงทเปนความคาดหวง

ตอบทบาทของตนรวมทงความคาดหวงตอบทบาทของผอน

2.2) การสงบทบาท (Sent Role) หมายถง การทสมาชกในทมใช

การตดตอสอสารเพอในทกชองทางเพอทจะสงสารเกยวกบทกบทบาททถกก าหนดขน

รวมทงความคาดหวงตางๆ เกยวกบบทบาทเหลานนไปสสมาชกทกคนในทม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

140

2.3) การรบบทบาท (Perceived Role) หมายถง การรบทราบ

บทบาทและหนาทความรบผดชอบตอบทบาททถกสอสารมาจากทกทศทาง ซงถอวาเปน

ขนตอนทส าคญเพราะสมาชกจะตองมความเขาใจตอความหมายทแทจรงของบทบาท

เหลานนอยางแจมชดเพอจะไดไมน าไปสการปฏบตทคลาดเคลอนไปจากความคาดหวง

2.4) การแสดงบทบาท (Enacted Role) หมายถง สมาชกในทม

แตละคน ปฏบตตามบทบาททถกการก าหนดเพอใหเกดผลบรรลตามเปาหมายของทม

การแสดงบทบาทนน เปนไปตามความเขาใจซงอาจตรงหรอไมตรงตอความคาดหวง

ทแทจรงของทมกไดขนอยกบความชดเจนของกระบวนการทงสของโครงสรางหาก

องคประกอบใดในโครงสรางของบทบาทถกรบกวนดวยสาเหตตางๆ อาจน าไปส

การเกดปญหาเกยวกบบทบาทได

3) ปญหาเกยวกบบทบาท บทบาทตางๆ ทสมาชกผรบปฏบตตาม

ขอก าหนดซงการปฏบตนอาจตรงหรอไมตรงกบความคาดหวงกเปนได ดงนนในการกอตง

ทม ผน าทมจงตองสอสารอยางชดเจนใหสมาชกทราบและเขาใจอยางแจมชดถงความ

คาดหวงทแทจรงของบทบาททตนเองไดรบการก าหนด ส าหรบปญหาเกยวกบบทบาทนน

(Levi, 2001) Daft & Marcic (2004) และ Griffin (2005) ใหความเหนไววาอาจเกดขนดวย

สาเหต 3 ประการ ดงน

3.1) ความคลมเครอในบทบาท (Role Ambiguity) หมายถง

ความไมชดเจนในการสนองตอบตอบทบาท เพราะเหตทไมมนยามหรอค าอธบายอยางเปน

ทางการของบทบาท ไมมการก าหนดกรอบความรบผดชอบทชดเจนของบทบาทนน

เมอเผชญกบความไมชดเจนจะท าใหบคคลเกดความไมแนใจวาสงใดควรหรอไมควรกระท า

และไมอาจเลอกแนวทางในการปฏบตเพอจะมงไปสเปาหมายได นอกจากนนยงขาดความ

มนใจในการท างานเพราะไมเขาใจวาสมาชกอนๆ มความคาดหวงแตการแสดงบทบาทน

อยางไรและการแสดงบทบาทของตนทกระท าอยขณะน สอดคลองกบความคาดหวง

เหลานนหรอไม ความรสกเชนนเปนสาเหตน าไปสความเครยด (Stress) และการดอย

คณภาพของการท างานได ในประเดนทเกยวกบบทบาทของสมาชกในทมน กญญา

โพธวฒน (2548) ไดเสนอความเหนซงเปนผลจากการวจยไววา สมาชกแตละคนควรม

บทบาท ภาระหนาททไดรบมอบหมายชดเจน และมการพบปะพดคยกนอยเปนนจ ท าให

งานในแตละสวน มการรบรเทาทนกน ชวยเหลอและท างานทดแทนกนไดเมอคนใดคนหนง

ไมอย ความชดเจนในบทบาทหนาทของแตละคนและคณะบคคลดงนนจงเปนสงยดเหนยว

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

141

ทส าคญทท าใหทมผน าการเปลยนแปลงด ารงอยไดอยางตอเนอง ดงนนทางแกไขจงอยท

การสอสารทดตอกนระหวางสมาชก เพอรวมกนสรางความเขาใจทกระจางชดเกยวกบ

กรอบหนาทความรบผดชอบของแตละบทบาท เพอใหเกดความเขาใจทตรงกน

3.2) ความขดแยงในบทบาท (Role Conflict) ซงหมายถง

ความแตกตาง ระหวางบทบาททปฏบตอยกบความคาดหวงทมตอบทบาทนน ความขดแยง

ในบทบาท อาจเปนผลมาจากหลายสาเหต เชน อาจเปนเพราะบคคลตองแสดงบทบาท

หลายอยาง ในเวลาเดยวกนซงบทบาททงสองนนมความขดแยงกนท าใหไมสามารถ

ตอบสนองตอบตอความคาดหวงของแตละบทบาทได นอกจากนนอาจเปนเพราะบคคล

ตองแสดงบทบาทอยางหนงแตเปนบทบาททกลมบคคลอนหลายกลมซงแตละกลมมความ

คาดหวงตอบทบาทนนแตกตางกนท าใหไมสามารถสนองตอบตรงตามความคาดหวงของ

แตละกลมไดหรออาจมสาเหตจากคนภายในกลมเดยวกนแตมความคาดหวงตอบทบาท

หนงๆ แตกตางกน ความขดแยงในบทบาทเปนสาเหตส าคญทสงผลใหผลการปฏบตงาน

ของทมตกต าลงหรอลดประสทธภาพลง นอกจากนนอาจเปนการสรางความไมพงพอใจ

ใหเพอนรวมงานรวมทงอาจเปนสาเหตน าไปสการลาออกจากงานไดเชนกน

3.3) ภาระหนกเกนไปของบทบาท (Role Overload) ซง หมายถง

ภาวะทบคคลถกคาดหวงจากกลมบคคลอนไวสงเกนไปจนไมสามารถแสดงบทบาทให

บรรลผลตามความคาดหวงนนได ซงอาจเปนเพราะสาเหตทแตกตางกน เชน งานมปรมาณ

มากเกนควรมขอจ ากด เกยวกบเวลา ขาดแคลนทรพยากร บคคลขาดทกษะทเหมาะสม

กบงานหรองานมความซบซอนเกนไป เปนตน ซงอาจน าไปสความรสกเบอหนายตองาน

และความพงพอใจในการท างานและประสทธภาพในการท างานลดต าลง (Fong, 1993;

Freeman & Coll, 1993; Levi, 2001; Hellriegel & Slocum, 2004; Griffin, 2005) เพราะ

เหตทการแสดงบทบาทของสมาชกในทมทงในสถานภาพของผน าทมและสถานภาพสมาชก

ทงในลกษณะมงมนใหการปฏบตงานประสบผลส าเรจในเชงผลผลตและมงมนในการ

ประสานความสมพนธอนดระหวางสมาชกใหเกดความรวมมอเพอธ ารงรกษาความเปนทม

ทกอยางลวนมความส าคญตอการผลกดนการด าเนนงานใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว

ดงนน ควรมการด าเนนการเกยวกบการวเคราะหบทบาททกบทบาททก าหนดขนในทม

อยางรอบคอบ ซง Dayal & Thomas (อางถงใน Lunenburg & Omstein, 2000) ไดให

ขอเสนอแนะไววาควรด าเนนตามล าดบขน ดงน 1) การนยามบทบาท (Defining Roles)

เปนการรวมกนอภปรายและหาขอสรปรวมกนของสมาชกเพอก าหนดบทบาทตางๆ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

142

ทควรใหมขนในทม รวมทงก าหนดหนาทความรบผดชอบและแนวทางในการปฏบตของแต

ละบทบาทไวอยางชดเจน 2) การตรวจสอบความคาดหวง (Examining Expectation) เปน

การก าหนดความคาดหวงรวมกนของสมาชก เพอสรางความชดเจนวาแนวทางการปฏบต

ของแตละบทบาทเหลานนตองการใหเกดผลอยางไร ซงตองผานการอภปราย การปรบแตง

และการสรางขอตกลงทเหมาะสม 3) การสรปบทบาท (Summarizing Roles) เปนการ

รวบรวม รายละเอยดตางๆ จดท าเปนโครงรางเสนอสมาชกในทมเพอรวมกนตรวจสอบ

กลนกรอง เสนอความเหนเพมเตมแลวสรปอยางเปนทางการเพอใหทกฝายรบทราบ

โดยทวกน

กลาวโดยสรป บทบาทของทม หมายถง พฤตกรรมทบคคลปฏบตตน

ตามต าแหนงทด ารงอยในทม สมาชกในทมแมมบทบาทแตกตางกนแตทกคนตางเปน

สวนหนงของทมและมความส าคญตอความส าเรจของทมเทาเทยมกน ดงนนไมวาสมาชก

แตละบคคลจะแสดงบทบาทใดจะตองท าความเขาใจใหกระจางชดตอขอบเขตและ

ความคาดหวงของทมตอบทบาทนน นอกจากนน ยงตองขจดปญหาทอาจเกดขนเกยวกบ

บทบาททงในดานความคลมเครอในบทบาท ความขดแยงในบทบาทตลอดจนภาระหนก

เกนไปของบทบาท และทส าคญอกประการหนงกคอ การก าหนดบทบาทในทม ควรเกด

จากการมสวนรวมของสมาชกทงนเพอความชดเจนและความเขาใจทตรงกนตอความ

คาดหวง ในบทบาทอนน าไปสการปฏบตตามบทบาทไดอยางสอดคลองกบความคาดหวง

นน

4.3.4 ปทสถานของทม (Team Norm) เปนองคประกอบหลกส าคญ

อยางหนงทสงผลตอทมคณภาพ Luthans (1995) ไดอธบายความหมายของปทสถานไววา

หมายถง แบบแผนหรอโครงสรางของพฤตกรรมทางสงคมทไดรบการยอมรบจากสมาชก

ใชเปนมาตรฐานชวาในแตละสถานการณบคลากรควรประพฤตปฏบตใหสอดคลองกบวถ

การด าเนนชวตในสงคมนนๆ ซง ความหมายดงกลาวมความสอดคลองกบแนวคดของ

Levi (2001) และ Daft & Marcic (2004) ซงไดใหความหมายรวมกนไววาไววา ปทสถาน

หมายถง แบบแผน กฎเกณฑ ความคาดหวงหรอมาตรฐานทเปนทเขาใจและยอมรบ

รวมกนซงน าไปสการแสดงพฤตกรรมรวมกนของสมาชกในทม ถงแมวาทมไมสามารถ

ก าหนดแบบพฤตกรรรมททมยอมรบไดในทกเรอง แตปทสถานสวนใหญจะสมพนธกบ

ความภมใจทมตอทม การปฏบตงาน การวางแผน การควบคมงาน การฝกอบรม

การคดรเรม รวมทงความซอสตย เปนตน นอกจากน Schermerhom et al. (2003)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

143

Daft & Marcic (2004) และ McShane & Von Glinow (2005) ไดไหรายละเอยดเพมเตมวา

ปทสถาน มความไมเปนแบบแผนไมไดแสดงไวเปนลายลกษณอกษร แตมลกษณะคลายกฎ

หรอแนวปฏบตทตงอยบนพนฐานของการยอมรบรวมกนของสมาชกในทม เปนการยอมรบ

เพอใชปทสถานนนเปนแนวทางในการก าหนดหรอพฤตกรรมในการท างานรวมกน

นอกจากน Feldman (1984) ไดชใหเหนถงหนาทของปทสถานซงม คณคาตอทมใน 4

ประเดน คอ ประเดนทหนงปทสถานของทมเปนสงแสดงถงคานยมรวมของทม และ

ชวยสรางจตส านกของการรวมเปนสวนหนงของทม ประการทสองปทสถานของทมเปน

สงชวยใหเกดการประสานความรวมมอในการท างานภายในทมโดยการก าหนดแนวปฏบต

พนฐานทสามารถคาดหมายผลลพธได ประการทสามปทสถานของทมเปนสงชวยให

สามารถก าหนดพฤตกรรมทเหมาะสมของสมาชกในทมซงจะเปนสงชวยใหสามารถ

หลกเลยงความผดพลาดทนาละอายตางๆ และประการทส ปทสถานของทมเปนสงชวยให

ทมด ารงอยอยางมความเปนเอกลกษณทแตกตางจากทมอนนอกจากนนยงสามารถ

สรางเกณฑเพอประเมนพฤตกรรมการปฏบตตนของสมาชกในทมได ดงนนปทสถานของ

ทมจงเปนสงทสมาชกทกคนตองรวมยดถอเปนแนวปฏบต

ส าหรบการยอมรบและปฏบตตามปทสถานของทมนน Hellriegel &

Slocum (2004) และ McShane & Von Glinow (2005) จ าแนกออกเปน 2 ลกษณะคอ

การปฏบตตามโดยการยนยอม (Compliance Conformity) ถอเปนการยอมปฏบตตาม

ปทสถานเพอใหสอดคลองกบพฤตกรรมของสมาชกคนอนๆ ในทม หรอตองการใหคนอน

ยอมรบเพราะเหตทคนสวนใหญเหนวาปทสถานทก าหนดขนสามารถใชเปนแนวทางใน

การปฏบตงานใหทมบรรลเปาหมายไดโดยทความคดเหนสวนตนอาจไมสอดคลองตาม

กอาจเปนได ส าหรบลกษณะทสองนนคอการปฏบตทเกดจากการยอมรบเฉพาะบคคล

(Personal Acceptance Conformity) เปนการยอมปฏบตตามปทสถานจากการตระหนกใน

คณคาอยางแทจรงดวยตนเอง การปฏบตในลกษณะนจะมความเขมขนจรงจงเพราะเกดมา

จากพนฐานความเชอและคานยมทมตอปทสถานอยางแทจรง

สงทนาสนใจประการหนงไดแกพฒนาการของปทสถาน โดย Levi (2001)

และ Daft & Marcic (2004) ไดเขยนอธบายไวอยางสอดคลองกนวา ปทสถานอาจกอ

เกดขนจากสถานการณทแตกตางกน เชน เกดจากรวมหาแนวปฏบตจากการเรยนรและ

การปฏสมพนธของสมาชกในการท างานรวมกนวนตอวนโดยเฉพาะอยางยงขณะทจดตง

ทมขนใหม หรออาจเกดจากความตองการทจะพฒนาสถานการณตางๆ ในทมใหดขน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

144

นอกจากนนยงอาจเกดจากความตองการทจะยกระดบมาตรฐานของทมใหเทาเทยม

ความเปลยนแปลงภายนอก ในบางครงอาจมองไมเหนความส าคญของปทสถาน เพราะทก

คนตางรบรวาตนมส านกทดในการท างานอยแลวแตเมอสถานการณทเปนปญหาเกดขน จง

รวมกนก าหนดปทสถานเพอแกไขและปองกนปญหาทจะเกดขนในอนาคต ส าหรบประเดน

ทเกยวของกบผลกระทบตอทมนน ปทสถานนนอาจถกจดประเภทไดเปนเปน 2 ชนด คอ

ปทสถานเชงนมาน (Positive Norms) ซงหมายถง พฤตกรรมของทมทเออตอผลการ

ปฏบตงานของทมและปทสถานเชงนเสธ (Negative Norms) ซงหมายถง พฤตกรรมทจ ากด

ผลการปฏบตงานขององคการ Levi (2001) ไดตงขอสงเกตไววาแมปทสถานจะสงผลดตอ

ทมทงในดานความสามารถในการควบคมทม การสอสารอยางเปนธรรมการสราง

ความรสกเคารพและใหเกยรตผอนตลอดจนการกระจายความเทาเทยมใหแกสมาชก

ทกคน แตผลกระทบในเชงลบกอาจเกดขนได เชน จากประสบการณการศกษาพฤตกรรม

การท างานของคนงานทฮอวธอรน พบวา เมอใดกตามทการก าหนดปทสถานของ

การท างานอยในระดบต าจะสงผลใหเกดขอจ ากดเกยวกบความสามารถในการบรหาร

จดการท าใหไมสามารถเปลยนแปลงพฤตกรรมการท างาน ของทมไดเพราะอาจเกด

การตอตาน

กลาวโดยสรป ปทสถานของทม หมายถง แบบแผน กฎเกณฑ

ความคาดหวงหรอมาตรฐานทเปนทเขาใจและยอมรบรวมกน อนน าไปสการแสดง

พฤตกรรมรวมกนของสมาชกของทม ซงถอเปนกรอบในการปฏบตงาน ผน าทมจ าเปนตอง

ควบคมพฤตกรรมของสมาชกในทมเพอใหมนใจไดวาทมจะปฏบตงานดวยดและบรรล

เปาหมายภายใตปทสถานทรวมกนก าหนดไว การมอบหมายใหสมาชกแตละคนแสดง

บทบาทถอเปนวธการหนงในการควบคมพฤตกรรมของสมาชกในทม ปทสถานของทมม

ผลกระทบตอผลงานของทมทงในเชงบวกและเชงลบ บางทมสมาชกทมไดอทศตนท างาน

อยางหนก ซอสตย มวนยในการท างานและมความเปดเผย ในขณะทบางทมมกตอตาน

ฝายจดการและหลกเลยงงาน ชอบวธการปฏบตทเสยงตออนตรายและทจรต ดงนน

ผน าทมควรสนบสนนสมาชกทมในการพฒนาปทสถาน โดยการโนมนาวใหสมาชกเกด

ความภาคภมในในการปฏบตตนภายใตกรอบของปทสถาน การสงเสรมใหใชปทสถานใน

ทมใหสมฤทธผล การสนบสนนใหเกดการรวมกนก าหนดปทสถานทมคณคาตอทม

ตลอดจนการรวมอภปรายเพอปรบปรงเปลยนแปลงเพอใหปทสถานมพฒนาการท

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

145

สอดคลองเหมาะสมกบความเปลยนแปลงมากขน เพอใหปทสถานของทมมสวน

ในการสรางผลการปฏบตงานของทมใหบรรลเปาหมายทก าหนดไวอยางสมบรณ

4.3.5 ระบบสารสนเทศของทม

ระบบสารสนเทศ (Information System) การจดตงระบบขอมล

สารสนเทศเพอสนบสนนการท างานของทมภายในองคการ กลาวไดวาเปนสงจ าเปน

และส าคญอยางยงอกประการหนง ระบบสารสนเทศ หมายถง ขอเทจจรงทผานการ

ประมวลผลแลวจดเกบไวอยางเปนระบบเพอน าไปใชประโยชนในการบรหารงาน (สายฝน

เสกขนทด, 2546) โดยท Hackman (1987) และ Cohen (1994) มความเหนสอดคลองกน

จากความเหนของ Hackman (1997) ท าใหเขาใจไดวาการก าหนดยทธศาสตรใดๆ ใน

องคการจะตองอาศยระบบสารสนเทศทงทเกยวของกบภาระงาน ทรพยากร

ความคาดหวงของผรบบรการเพอการเลอกก าหนดยทธศาสตรในการท างานทเหมาะสม

ระบบสารสนเทศทดจะสามารถสนองการท างานของทมใหเกดประสทธผล Yeatts & Hyten

(1998) ไดใหขอคดไววาขอมลสารสนเทศตางๆ มความส าคญตอการตดสนใจและ

การเลอกทางเลอกทเหมาะสมในการแกปญหา นอกจากนนยงเปนสงชวยในการก าหนด

เปาหมาย การออกแบบภาระงานและการเลอกแนวทางและวธการในการท างานของ

สมาชก

องคประกอบของสารสนเทศ หากพจารณาในเชงระบบ

ระบบสารสนเทศ มองคประกอบ 3 สวน คอ (1) ขอมลดบ ถอไดวาเปนสวนทเปนปจจย

น าเขา (Input) ซงอาจประกอบดวยขอเทจจรงทอยในรป จ านวน ขอความ เสยง หรอภาพ

(2) การประมวลผล เปนการก าหนดความสมพนธของขอมลแตละรายการ จดระบบขอมล

เพอใหเหมาะสมกบการน าไปใช การจดเกบเปนวธการในการเกบขอมลใหเปนระบบ

สะดวกตอการน าไปใช และสามารถปรบปรงแกไขใหเปนปจจบน เทคโนโลยเปนสวนทชวย

ในการเกบขอมลเปนสงชวยในการประเมนผล องคประกอบทส าคญของเทคโนโลย ไดแก

คอมพวเตอร โปรแกรมส าเรจรป หรออปกรณเพอการสอสารเปนตน ซงทงสามสวนน

ถอวาเปนกระบวนการ (Process) ของระบบสารสนเทศ และองคประกอบสดทาย

(3) สารสนเทศเปนผลผลต (Output) ของระบบ สารสนเทศตองมความถกตองตรงกบ

ความตองการและทนตอการใชงาน (ปทป เมธาคณวฒ, 2544)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

146

การสรางระบบสารสนเทศทมความเหมาะสมขนอยกบภาระงาน

หนาทความรบผดชอบ และรปแบบในการบรหารทม Holt (1990) Larson & Lafasto (1989)

และ Johnson & Johnson (1994) ไดเสนอความคดเหนในทศทางเดยวกนวา ขอมลหรอ

สารสนเทศตางๆ ทจดระบบไวจะตองงายตอการเขาถง มความนาเชอถอ มมาตรฐาน

สามารถพสจนได มความสมบรณและทนสมย นอกจากน ปทป เมธาคณวฒ (2544) ยงให

ความเหนวาระบบสารสนเทศทดตองมคณสมบต ทนตอเวลา (Timeliness) ตรงตอ

ความตองการ (Relevant) มความถกตอง (Accuracy) มความสมบรณ (Completeness)

มความเหมาะสม (Appropriateness) ยตธรรม (Fair) สะดวกตอการใช (Comfortable)

ชดเจน (Clarity) และเปนตวเลขหรอภาพ (Quantitability) ดวยเหตทการตดสนใจตางๆ

ภายในทมขนอยกบขอมลสารสนเทศทไดรบ ดงนนคณภาพของการตดสนใจจงยอมขนอย

กบคณภาพของขอมลและสารสนเทศเหลานน

ระบบสารสนเทศทจดตงขนเพอการด าเนนงานของทมอาจ

ประกอบดวย ขอมลเกยวกบผลตภาพของทม ขอมลเกยวกบคณภาพของผลผลต ขอมล

สวนบคคลของสมาชกในทม เชน ตารางเวลาในการท างาน การท างานลวงเวลา ผลการ

ประเมนการท างานและอนๆ ซงการจดเกบและบนทกสารสนเทศเหลานตองถกจดเกบ

อยางเปนระเบยบโดยอาจอยในรปเอกสาร จดเกบโดย คอมพวเตอรหรอเทคโนโลยอนๆ

ตลอดจนการพฒนาในรปเครอขายสารสนเทศรวมกบหนวยงานภายนอก สงส าคญใน

ล าดบตอมาไดแก การสรางจตส านกในการแบงปนขอมลสารสนเทศระหวางสมาชกในทม

การแลกเปลยนและแบงปนขอมลสารสนเทศระหวางกนจะน าไปสการสรางความเขาใจ

ทตรงกนของสมาชกตอสถานการณแทจรงทเปนอย ท าใหเกดความเขาใจทกระจางชด

ตอพนธกจ และเปาหมายของทมอนจะน าไปสการด าเนนงานเพอบรรลความส าเรจ

ตามเปาหมายทก าหนดไว อยางไรกตามแมวาการแบงปนขอมลสารสนเทศจะม

ความส าคญเพราะเปนสงแสดงถงความไววางใจและปฏสมพนธอนดระหวางสมาชก

และเปนสงชใหเหนวาระบบสารสนเทศทจดตงขนไดถกน ามาใชอยางเตมทเพอประโยชน

สงสดของการด าเนนงานแตกอาจเกดอปสรรคในการแลกเปลยนแบงปนขอมลขนได

ซงอาจเปนเพราะสาเหตหลายประการ เชน สารสนเทศไมไดถกแบงประเภทหรอจด

หมวดหมอยางเปนระบบ สารสนเทศบางอยางอาจไมไดส ารวจและเกบรวบรวมหรอแมม

การส ารวจและเกบรวบรวมอยางเปนหมวดหมแตยากตอการเขาถง สารสนเทศบางอยาง

ผบรหารปดบงซอนเรนไวเพราะขาดความไววางใจตอผอนแมวาเปนสงจ าเปนทสมาชก

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

147

ทกคนตองรบร นอกจากนนอาจเปนเพราะสาเหตทผมหนาทจดเกบขอมลเปดโอกาส

ใหเฉพาะผมอ านาจเทานนทมสทธเขาถงหรออาจเปนเพราะผมหนาทจดเกบไมเปดเผย

ขอมลเพราะตองการมอ านาจเหนอสมาชกคนอนๆ (Yeatts & Hyten, 1998)

กลาวโดยสรป ระบบสารสนเทศ หมายถง ขอเทจจรงทผานการ

ประมวลผลแลวจดเกบไวอยางเปนระบบเพอน าไปใชประโยชนในการบรหารงานและ

สนบสนนการท างานของทม ขอมลสารสนเทศเปนสงทมคณคาอยางยงตอการด าเนนงาน

ของทมทงในสวนทเกยวของกบการตดสนใจ การแกปญหา การก าหนดเปาหมายและ

วธการท างานรวมทงการก าหนดวธการวดและประเมนการด าเนนงานของทม นอกเหนอ

ไปจากนนยงเปนสงชวยกอใหเกดความไววางใจ ปฎสมพนธทดและความรวมมอรวมใจ

ในการปฏบตงานระหวางสมาชกในทมอกดวย ดงนนการจดระบบสารสนเทศทงายตอการ

เขาถง มความถกตองนาเชอถอ มมาตรฐาน สามารถพสจนได มความสมบรณและทนสมย

จงจะสามารถเอออ านวยประโยชนตอการท างานเปนทมอยางแทจรง

4.4 องคประกอบท 4 ดานกระบวนการท างานของทม (Team Process)

เปนองคประกอบทมความส าคญทสงผลตอทมคณภาพ โดย Hackman

(1987) ไดใหแนวคดไววา กระบวนการท างานของทม หมายถง การใชความพยายาม

การทมเทความรทกษะและความสามารถอยางสงรวมทงการเลอกใชยทธศาสตร

ทเหมาะสมของสมาชกของทมในการรวมมอกนท างาน เปนสงทสมาชกทกคนตองตระหนก

นอกจากนน ยงไดใหความเหนวาปทสถานของทม เปนสวนประกอบส าคญทจะสามารถ

ท าใหกระบวนการเหลานเกดขนได เชนเดยวกนกบ Gladstein (1987) ทไดใหขอเสนอวา

กระบวนการของทมอนประกอบดวยการสอสารอยางเปดเผย การไดรบการสนบสนน

ในการท างาน การจดการความขดแยงในการท างาน การไดรบโอกาสในการรวม อภปราย

แสดงความคดเหน การใหความส าคญตอสมาชกทกคนของทมและการก าหนดขอบขาย

ในการบรหารงานอยางเหมาะสมจะเปนสงทจะสงผลตอคณภาพของทม และสงผลตอ

ประสทธผลของโรงเรยน ซงสอดคลองกบแนวคดของ Cohen (1994) ทกลาววา

กระบวนการของทมตองประกอบดวย การประสานงาน (Coordination) ดวยการท างาน

รวมกนเพอลดความสญเปลาในการท างาน การแบงปน (Sharing) หรอแลกเปลยนความร

ทกษะและความช านาญในการท างานรวมกนรวมทงการสรางนวตกรรมเพอใชใน

การท างาน (Implementation of Innovation) โดยใหความเหนเพมเตมวากระบวนการของ

ทม เปนสงทถกสงผลมาจากปจจยดานลกษณะของทม Parker (1990, pp. 31-56)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

148

กลาวถงกระบวนการท างานของทมทมประสทธภาพวา ประกอบดวย ความชดเจนใน

วตถประสงค บรรยากาศการท างานทไมเปนทางการ การมสวนรวม การรบฟงซงกน

และกน ความไมเหนดวยโดยปราศจากอคต ความเปนเอกภาพ การสอสารทเปดเผย

ความชดเจนในบทบาทหนาท ภาวะผน ารวม ความสมพนธกบภายนอก รปแบบการท างาน

ทหลากหลาย และการประเมนตนเอง Robbins (2001, p. 64) ไดกลาววา กระบวนการ

ของทม ประกอบดวยความผกพนของสมาชกตอวตถประสงครวมกนของทมงาน

การก าหนดเปาหมายเฉพาะของทม ความเชอมนในความสามารถของทม การบรหาร

ความขดแยง การลดความเอารดเอาเปรยบของสมาชกบางคนในทมงาน สรอร วชชาวธ

(2549, หนา 326) กลาววา กระบวนการของทมงานตองมประสทธผลในเรอง

การแกปญหา การตดสนใจ การระดมสมองรวมกนคด รวมกนวางแผนและรวมกนท า

การขจดความขดแยงภายในทม การประชม การวางแผน การน าแผนปฏบต การประเมน

กระบวนการท างาน สมาชกทกคนในกลมตองเขาใจกระบวนการท างานภายในกลมให

ความเคารพสทธและคณคาของแตละคน จากการผสมผสานแนวคดดงกลาวสามารถ

น ามาสการสงเคราะหองคประกอบดานกระบวนการของทมคณภาพ สามารถจ าแนกได

ดงตาราง 7

ตาราง 7 องคประกอบดานกระบวนการท างานของทม

ท

ท

แหลงขอมล/นกวชาการ

องคประกอบดานกระบวนการท างานของทม

ภาวะ

ผน าท

ม

การม

สวนร

วม

การต

ดตอส

อสาร

การจ

ดการ

ความ

ขดแย

ง คว

ามเห

นยวแ

นน

การป

ระสา

นงาน

การแ

บงปน

ความ

ร

1 Hacman (1980)

2 Gradstein (1987) 3 Parker (1990)

4 Cohen (1994)

5 Robbin (1996)

6 กญญา โพธวฒน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

149

ตาราง 7 (ตอ)

ท

ท

แหลงขอมล/นกวชาการ

องคประกอบดานกระบวนการท างานของทม

ภาวะ

ผน าท

ม

การม

สวนร

วม

การต

ดตอส

อสาร

การจ

ดการ

ความ

ขดแย

ง คว

ามเห

นยวแ

นน

การป

ระสา

นงาน

การแ

บงปน

ความ

ร

7 สรอร วชชาวธ (2549)

8 ภญโญ มนศลป

(2550)

รวมความถ 5 7 8 7 7 6 2

รอยละ 62.50 87.50 100 87.50 87.50 75 25

จากรายละเอยดในตารางสงเคราะหขางตน ผวจยไดพจารณาคดเลอก

จากงานวจยทมความถตงแต 5 ขนไป หรอรอยละ 60 ขนไป ไดกระบวนการของทม

ประกอบดวย 6 องคประกอบยอย ไดแก (1) ภาวะผน าทม (2) การมสวนรวม

(3) การตดตอสอสาร (4) ความเหนยวแนน (5) การจดการความขดแยง และ

(6) การประสานงาน ซงผวจยเขยนเปนแผนภาพแสดงองคประกอบยอยขององคประกอบ

ดานกระบวนการท างานของทม ดงน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

150

ภาพประกอบ 13 องคประกอบของกระบวนการท างานของทม

จากการสงเคราะหเอกสารและแนวคดทฤษฎของนกวชาการตางๆ

สามารถแสดงรายละเอยดเกยวกบองคประกอบของปจจยดานกระบวนการท างาน

ของทมในแตละประเดน ไดดงน

4.4.1 ภาวะผน าทม (Team Leadership) แมวาการศกษาคนความา

เกยวกบทมจะมจดเรมตนในยคการเคลอนไหวเชงมนษยสมพนธ เมอป ค.ศ.1960 เปนตน

มา โดยมเปาหมายในการศกษาแตกตางกนออกไปตามยคสมย แตเรมจากป ค.ศ.1996 ได

มผลการศกษาวจยหลายเรองทใหความสนใจและมงเนนในมตตางๆ ทมความซบซอน

เกยวกบการท างานเปนทม เชน การศกษาถงผลกระทบจาก บทบาทภายในทม พฤตกรรม

ของทม กระบวนการทางปญญาในการสรางทมใหประสบความส าเรจ ตลอดจน

ความกาวหนาและความยงยนของทม นอกจากนนยงมการศกษาเกยวกบผลทเกดจาก

กระบวนการภายในทม เชน ความไววางใจ ความเกยวพนธ การวางแผน การปรบตว

การก าหนด โครงสรางและการเรยนรของทมทเกยวของทงในมตของผลการปฏบตงาน

และความเจรญกาวหนาของทม (Northouse, 2007) ในขณะเดยวกนไดมการศกษาวจย

อยางกวางขวางเกยวกบภาวะผน าทมทสงผลอยางเฉพาะเจาะจงตอความส าเรจและ

ภาวะผน าทม

การมสวนรวม

การตดตอสอสาร

ความเหนยวแนนในทม

การจดการความขดแยงในทม

กระบวนการท างาน

ของทม

การประสานงาน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

151

การหลกเลยงตอความลมเหลวของทม (Zaccaro, Rittman & Marks, 2001) อาจจ าแนก

บทบาทของสมาชกในทมออกไดเปน 2 บทบาท คอ บทบาทผน าทมและสมาชกของทม

แมวาสมาชกในทมทกคนจะมความส าคญตอกระบวนการท างานของทมเทาเทยมกน

(อ านาจ ธระวนช, 2547) แตผน าทมซงเปรยบเสมอนศนยกลางแหงการขบเคลอนใน

การท างานไปสความมประสทธผลกยงมความส าคญทจะตองแสดงบทบาทโดยการใช

ภาวะผน าทมอยางเหมาะสม (Zaccaro, Rittman & Mark, 2001) ภาวะผน าทมเปนสงทผน า

ทมใชในกระบวนการขบเคลอนใหสมาชกในทมรวมมอกนท างานอยางเตมความสามารถ

เพอใหทมบรรลเปาหมาย Lussier & Achua (2004) ไดแสดงทศนะไววา ผน าทมเปนบคคล

ทตองใชภาวะผน าในการท างานอยางสง ผน าทมตองตระหนกไววาปฏกรยาในการ

แสดงออกของสมาชกแตละคนจะสงผลไปสผลผลตซงเปนผลลพธจากการปฏบตงาน นน

หมายความวาผน าทมจะตองเปนผทใฝเรยนรเพอจะหาแนวทางใหมๆ ในการบรหารจดการ

เพอทจะน าไปสการยกระดบจตส านกและเปลยนพฤตกรรมการท างานของสมาชกจาก

วธการเดมไปสวสยทศนของการท างานเปนทม ภาวะผน าทมทจะน าทมไปสความเปนทมท

มประสทธผลและเกดเปนทมคณภาพนนขนอยกบองคประกอบอยางนอย 2 ประการ คอ

สมรรถนะของผน าทมและบทบาทหนาทของผน าทม ซงมรายละเอยด ดงน

4.4.1.1 สมรรถนะของผน าทม เนองจากประสทธผลของภาวะผน าทม

มความสมพนธกบความมประสทธผลของทม (Zaccaro, Rittman & Mark, 2001) ดงนน

ผน าทมตองมความสมรรถนะหรอความสามารถทเหมาะสมกบการท างานเปนทม

ซงเกยวกบประเดนน Fisher (1993) ไดอธบายวา ผน าทมตองประกอบดวยสมรรถนะ

อยางนอย 3 ประการ คอ

1) ภาวะผน า (Leadership) การทผน าทมจะสามารถมอทธพล

ตอสมาชกในการโนมนาวจงใจใหเกดจตส านกและรวมมอกนท างานใหประสบความส าเรจ

ไดนน ผน าจะตองเจตคตทดตอการท างานเปนทมรวมทงตองมความสามารถ

หลายประการ ไดแก ความเปนผน าการเปลยนแปลง โดยผน าทมแสดงใหสมาชกเหนถง

ความรสกททาทายตอการด าเนนงาน พยายามแสวงหาวธการใหมๆ ทจะน าไปปรบปรง

หรอพฒนางานใหเจรญกาวหนาอยตลอดเวลาและตอเนอง ตองพรอมทจะเปลยนแปลง

เพอทจะลดความสญเสยในการสรางผลผลตของทมใหนอยทสด เอออ านาจ สนบสนน

และสรางแรงจงใจใฝสมฤทธใหสมาชกทกคนหาวธการเพอน าไปสความส าเรจ

นอกจากนนผน าทมยงตองมความสามารถในการก าหนดวสยทศนของทมเปนวสยทศนรวม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

152

(shared vision) สามารถผลกดนใหวสยทศนนนมความชดเจนงายตอการท าความเขาใจ

และเปนความเหนพองตองกนของสมาชกรวมทงสรางจตส านกในการมงไปสวสยทศนนน

2) ความสามารถในการเปนตนแบบการท างาน (Role Model)

ผน าทมเปรยบเสมอนสญลกษณของทม ดงนนพฤตกรรมการแสดงออกยอมถอเปน

แบบอยางทสมาชกทกคนคาดหวง ผน าทมสามารถใชพฤตกรรมของตนเองเปนเครองมอ

ในการก าหนดกรอบของพฤตกรรม และผลการด าเนนงานของสมาชกได การปฏบตตน

เปนตนแบบของผน าทมเปนเสมอนการวางมาตรฐานใหผอนปฏบตตาม (Luecke & Polzer,

2004) ในประเดนน Fisher (1993) ใหขอเสนอวาผน าทมตองไมท าตวอยเหนอกฎเกณฑ

หรอปทสถานของทมโดยไมควรท าตนเปนคนสองมาตรฐาน (Double Standard) ผน าทม

ตองสอสารการท างานตอสมาชกดวยการกระท าใหเหนเปนแบบอยางมากกวาการสงการ

และผน าทมตองบรหารดวยหลกการเหตผลมากกวาเพยงการท าตามนโยบาย นอกจากน

Wood (1997) ไดใหขอเสนอเพมเตมในเชงปฏบตวา ผน าทมควรรวมกบสมาชกแสวงหา

ค าตอบมใชบอกค าตอบ ไมมงต าหนเมอเกดขอผดพลาดแตตองรวมสรปเพอหาขอแกไข

ไวเปนบทเรยนในการท างาน มจตส านกในการใหความชวยเหลอและยกยองชมเชย

เมอความส าเรจเกดขนในทม

3) ความสามารถในการใหค าแนะน า (Coaching) ผน าทมทด

ตองสามารถชวยหาวธพฒนาความสามารถของสมาชกใหสงขน Hackman (2002) ไดเขยน

หนงสอแนะน าเกยวกบการท างานเปนทมวา การใหค าแนะน าแกสมาชกสามารถชวยใหทม

ท างานไดอยางมประสทธภาพ 3 ดาน คอ ชวยใหสมาชกแตละคนมความพยายามมากขน

ชวยใหมนใจไดวาผลงานทออกมามคณภาพและชวยใหสมาชกแตละคนท างานไดดทสด

เตมตามศกยภาพทมอย Luecke & Polzer (2004) กลาวถงการแนะน าวาเปนกจกรรม

ททงสองฝายเปนนนผถายทอดและผรบความรและประสบการณตางๆ ของอกฝายหนง

ทงนการใหค าแนะน าจะเกดขนไดกตอเมอผรบค าแนะน าเขารวมกจกรรมดวยกระตอรอรน

และเตมใจ Wood (1997) ไดตงขอสงเกตไววา ผน าทมอาจไมใชผเชยวชาญทางเทคนค

ในทกดานแตมความสามารถทจะพฒนาสมาชกใหมความรบผดชอบในการใชความ

เชยวชาญทมอยในการปฏบตงานอยางเตมทและหากแมนสมาชกมความตองการทจะ

เพมพนความรความสามารถของตนใหกวางออกไปผน าทมกสามารถใหความชวยเหลอ

แนะน าซงอาจอยในรปการจดหาวทยากรหรอการจดฝกอบรมขามสาขาแกสมาชก

ไดเชนกน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

153

4.4.1.2 บทบาทหนาทของผน าทม ส าหรบหนาทของผน าทมทจะตอง

ปฏบตตามบทบาทมอยหลายลกษณะ Morden (2004) และ Northouse (2007) ไดจ าแนก

บทบาทหนาทของผน าทมออกเปน 3 ดาน ดงน

1) บทบาทหนาทดานผลผลตของทม ผน าทมมหนาทสรางความ

เขาใจทกระจางชดเกยวกบเปาหมาย ทศทาง มาตรฐานขอตกลงของทมและวธการ

อนเหมาะสมในการท างานใหแกสมาชก ผน าทมมหนาทส าคญในการสอน แนะน า อ านวย

ความสะดวก สงเสรม สนบสนน จดฝกอบรมหรอการใหความชวยเหลอดวยวธอนๆ

เพอพฒนาความรความสามารถและทกษะทจ าเปนตอการท างานของสมาชกอนจะน าไปส

การท าความเขาใจ สามารถเผชญหนาและแกไขปญหาทเกดขนในการท างานได

นอกจากนนผน าทมยงมหนาทสนบสนนเกยวกบขอมลสารสนเทศเพอการตดสนใจ

ทถกตองและเหมาะสมของสมาชก อนจะน าไปสการสรางผลผลตหรอผลการปฏบตงาน

ของทมใหบรรลเปาหมาย

2) บทบาทหนาทดานความสมพนธภายในทม ปฏสมพนธอนด

ของสมาชกถอเปนหวใจส าคญของแนวคดในการท างานเปนทม การมสวนรวมในลกษณะ

ของการใหความรวมมอในการท างานถอเปนแรงผลกดนทมพลงตอความกาวหนาของทม

ดงนนผน าทมจงมหนาทพฒนาทกษะทางสงคมใหแกสมาชก เชน การใหความรวมมอ

การสรางความรสกเปนสวนหนงของทม การแกไขความขดแยง การสรางความผกพน

และความไววางใจตอกน การสนองความตองการและความพงพอใจของสมาชก

อยางเหมาะสม ผน าทมตองสงเสรมใหเกดบรรยากาศแหงการพดคยแลกเปลยน

ความคดเหน เปลยนอปสรรคใหเปนโอกาสสรางสรรคกบบรรยากาศความเปนสงคม

แหงความร ทกษะและแนวความคดใหมๆ นอกจากนนการสงเสรมใหเกดการตดตอสอสาร

ตอกนอยางเปดเผยสงเหลานจะมสวนชวยใหกระบวนการทางสงคมภายในทมอยใน

ระดบสงและสามารถน าไปสความเตมใจและทมเทในการท างานของสมาชกจนบรรล

เปาหมาย

3) บทบาทหนาทดานบรบทภายนอก ผน าทมมหนาทประสาน

สมพนธกบทมอนๆ ทงในและนอกองคการซงอาจอยในรปเครอขายความรวมมอ

การแลกเปลยนขอสนเทศตอกน ทงนถอเปนผลดทจะไดรบรถงความเปลยนแปลง

ของสภาพแวดลอมภายนอกเพอน ามาสการประเมนตนเอง การปรบตวและ

การเปลยนแปลงภายในทมใหสอดคลองและเหมาะสม (Zaccaro, Rittman & Marks, 2001)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

154

4.4.1.3 ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผน าทม เพราะเหตท

การบรหารจดการโดยใชแนวคดเกยวกบการท างานเปนทมมความมงหวงเพอท าใหการ

ด าเนนงานในองคการประความส าเรจยงขน ดงนนบทบาทของผน าทมจงตองเปลยนแปลง

ไปจากเดมในประเดนน Zenger et.al. (1994) และ Sheard & Kakabadse (2001) ไดแสดง

ความคดเหนทสอดคลองกนซงสะทอนถงความแตกตางระหวางบทบาทของผน ากลม

ในยคเกากบผน าทมในยคใหมโดยเสนอวาผน าทมยคใหม ตองแสดงบทบาทในลกษณะ

ทเปลยนแปลงไป กลาวคอ จากการก าหนดสงทตองการใหสมาชกปฏบตเปลยนไปเปน

การสรางใหสมาชกตระหนกและมสวนรวมในการรบผดชอบ จากการเปนตวแทนในการรบ

ความดความชอบเพยงผเดยวเมอทมประสบความส าเรจเปลยนเปนการสรางความรสกวา

ความส าเรจนนเปนของสมาชกทกคน จากการมงฝกอบรมเพอเพมความสามารถในการ

ปฏบตงานใหแกสมาชกแตละคนเปลยนเปนการเพมพนและยกระดบสมรรถนะของทม

ในเชงภาพรวมจากการความสมพนธทดระหวางผน าทมกบสมาชกแตละคนเปลยนเปน

การสงเสรมใหเกดความสมพนธทางสงคมในเชงบวกระหวางสมาชกทกคนเพอความเปน

เอกลกษณของทม จากการมงลดขอขดแยงทเกดจากความแตกตางของสมาชกแตละคน

เปลยนเปนการลดความขดแยงโดยการมองเหนคณคาของความแตกตางและผสมผสาน

ความแตกตางเหลานนน าไปสประโยชนสงสดในการปฏบตงาน และจากการมงตอบสนอง

ความเปลยนแปลงทเกดขนเปลยนเปนการเตรยมการเพอพรอมรบความเปลยนแปลงทจะ

เกดขนในอนาคต

กลาวโดยสรป ภาวะผน าทม หมายถง กระบวนการแสดงออกของผน า

ทมเพอการมอทธพลตอสมาชกในทมดวยการโนมนาวจงใจใหสมาชกเกดจตส านก

และรวมมอกนท างานใหบรรลเปาหมายของทมทรวมกนก าหนดไว ภาวะผน าทมเปนสงทม

ความส าคญอยางมากทผน าทมใชเปนเครองมอในการสรางแรงจงใจในการท างานตอ

สมาชกในทมทกคน นนเปนสงชทชดเจนวาผน าทมนบเปนบคคลทมความส าคญตอทม

ผน าทมจะตองมความรความเขาใจเกยวกบกระบวนการท างานของทมเพอทจะชวยให

บรรลผลสนองความตองการของทม หากปราศจากซงภาวะผน าทมประสทธผล

ของผน าทมแลวทมจะพลาดเปาหมายและเกดความขดแยงขนระหวางสมาชกอนเปนสง

สกดกนความส าเรจ ดงนนบทบาทของผน าทมในการเสรมสรางความเปนทมคณภาพ

จงไดแก การสรางทมใหแขงแกรง การพฒนาความไววางใจระหวางสมาชกและสรางการ

ยอมรบในปทสถานของทม พฒนาสมรรถนะของทมเพอเผชญความเปลยนแปลงอยางม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

155

ประสทธภาพ เนนการตอบแทนดวยรางวลเมอทมประสบความส าเรจ เอออ านวยให

สมาชกท างานไดอยางมสมฤทธผล สรางแรงบนดาลใจและแรงจงใจใหเกดผลงาน

ในระดบสง สนองตอบความตองการของสมาชกแตละบคคล เปดโอกาสและสงเสรม

การรวมตดสนใจตลอดจนก าหนดงานททาทายเพอใหสมาชกไดแสดงออกซงความสามารถ

อยางเตมท

4.4.2 การมสวนรวม (Participation) ในปจจบนแนวคดเกยวกบ

การท างานโดยอาศยหลกการของการมสวนรวมถอไดวามความส าคญอยางยงและไดรบ

การยอมรบโดยทวไป ถงแมวาการด าเนนงานตางๆ ในโลกปจจบนจะขนอยกบศกยภาพ

และคณภาพของคนเปนส าคญแตหากขาดซงการมสวนรวมพลงในการท างานกอาจ

ออนดอยลงไป ความส าคญอยางยงกระบวนการท างานของทมมความจ าเปนทจะตอง

พงพงการมสวนรวมในการท างานจากสมาชกทกคนอยางใกลชด หากกลาวถงความหมาย

ของค าศพทแลว นกวชาการทงหลายยงมความคดเหนทแตกตางกนขนอยกบเกณฑ

ในการพจารณา ซงอาจจ าแนกความหมายตามมตของสาขาวชาทศกษา ตามบคคล

ตามกจกรรมตามขนตอน ตามระดบองคการหรอตามความเขมขนของการมสวนรวม

(Dusseldrop, 1981) ส าหรบความหมายของการมสวนรวมนน Owens (2001) ไดเสนอไววา

หมายถงการใหผรวมงานเขามามสวนเกยวของดานจตใจ (Mental) และอารมณ (Emotion)

โดยใหเขามามสวนเปนเจาของ (Ownership) ซงเปนการสนองตอบความตองการพนฐาน

หรอความรสกเปนเจาของ เปนการท าใหบคคลมความรบผดชอบตอประสทธผลของ

องคการมากขน ส าหรบการมสวนรวมในการท างานนน สชาดา จกรพสทธ (2549) ไดสรป

ไววา หมายถง การทสมาชกทกฝายทเกยวของมารวมกนด าเนนการอยางใดอยางหนง

โดยในการด าเนนการนน มลกษณะทเปนกระบวนการ มขนตอนทมงหมายจะใหเกดการ

เรยนรอยางตอเนอง มพลวตหรอมการเคลอนไหวเปลยนแปลงอยางตอเนองสม าเสมอ

มการแกปญหาการรวมกน และมการก าหนดแผนงานใหมๆ เพอสรางความยงยน

ในความสมพนธของทกฝายทเขารวม เมอพจารณาประเภทหรอล าดบขนของการ

มสวนรวมในการท างานนน Cohen & Ufhoff (1977) ไดเสนอวา การมสวนรวมสามารถ

จ าแนกไวเปน 4 ระดบ คอ (1) การมสวนรวมในการตดสนใจ (Participation in Decision

Making) ซงในกระบวนการตดสนใจนนตองเรมตนดวยการก าหนดความตองการและ

จดล าดบความส าคญ ก าหนดทางเลอกแลวตดสนใจ ทงในชวงของการวางแผนและในชวง

การด าเนนงานตามแผน (2) การมสวนรวมในการด าเนนงาน (Participation in

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

156

Implementation) ถอเปนองคประกอบของการด าเนนงานตามแผนหรอโครงการทก าหนด

ไว โดยสมาชกในทมตองร าลกเสมอวาจะท าประโยชนไดดวยวธใด เชน การใหความ

ชวยเหลอดานทรพยากร การบรหาร และประสานงานตลอดจนการขอความชวยเหลอ

เปนตน (3) การมสวนรวมในการรบผลประโยชน (Participation in Benefits) ในสวนท

เกยวกบผลประโยชนนนนอกจากจะค านงถงความส าคญของผลประโยชนทงในเชงปรมาณ

และคณภาพแลว ยงตองค านงถงการกระจายผลประโยชนภายในทมดวย ผลประโยชนท

เกดขนอาจเปนทงในทางบวกและผลประโยชนในทางลบซงอาจสงผลทงในลกษณะทเปน

คณและเปนโทษตอสมาชกตอทมและตอองคการ (4) การมสวนรวมในการประเมนผล

(Participation in Evaluation) เปนการเขารวมในการตดตาม ประเมนผลเพอน าไปสการ

ปรบปรงแกไข ซงจะตองค านงถงมมมอง (Views) ความชอบ (Preferences) และความ

คาดหวง (Expectations) ของสมาชกดวย เพราะเปนสงทมอทธพลสามารถเปลยนแปลง

พฤตกรรมของทกคนในทมได ส าหรบหลกการทส าคญของการมสวนรวมนน สมาชกในทม

ทกคน ตองใหความส าคญกบการระดมความคด ซงหมายถงการคดคนและวเคราะห

ปญหารวมกนในลกษณะของการรวมคดมใชจากฝายหนงฝายเดยวบนพนฐานความศรทธา

วาทกคนทเขามามสวนรวมนนมศกยภาพ นอกจากนนยงตองใหความส าคญกบ

การวางแผน ซงหมายถง การน าสงทรวมกนคดมาก าหนดเปนแผนปฏบตการรวมกน

ดวยการระดมทรพยากรจากทกฝายทงคน สงของ งบประมาณ เวลาและอนๆ ในสวนท

เกยวกบการลงมอท า ซงหมายถงการน าแผนงานทไดไปรวมกนท านนควรตองแบงงาน

และรบผดชอบอยางเหมาะสมเพอใหเปนไปตามแผนหรอเปาหมายทก าหนดไว ส าหรบ

การตดตาม ประเมนผล ควรด าเนนการในลกษณะรวมกนตดตามผลงานทท า และแกไข

ปญหาทเกดขนระหวางการท างาน รวมกนคดพฒนาปรบปรงใหงานดขนและในสวนท

เกยวของกบการรบผลประโยชน ควรเปนผลประโยชนทไดรบรวมกนซงมทงผลประโยชน

ทางรปธรรม ทตองการใหเกดตามกจกรรมทท านนและผลประโยชนโดยออมแตม

ความส าคญมาก ซงไดแกการเรยนรจากการรวมคดรวมท า ความสมพนธระหวางภาค

ทพฒนาไปสการมสวนรวมทสมานฉนท เสมอภาค และเอออาทรกนมากขนเปนล าดบ

(สชาดา จกรพสทธ, 2549)

ประเดนทส าคญอกประการหนงในกระบวนการท างานของทมไดแก

ความรวมมอ (Cooperation) ในการท างาน โดยท Larson & Lafasto (1989) ไดอธบายวา

ค าศพท Cooperation นน มความหมายคลายคลงกนกบค าศพท Collaboration ซงหมายถง

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

157

การท างานรวมกนของบคคลตงแตสองคนขนไปเพอเปาหมายทรวมกนก าหนดไว

การรวมมอนนเปนพฤตกรรมระหวางบคคลทจ าเปนตองอาศยการพงพาซงกนและกน

ในทางสงคม (Social Interdependence) การปฏสมพนธ (Interaction) ตอกนในลกษณะ

ทตางฝายตางมอทธพลตอกนและกนเพอความส าเรจรวมกน นอกจากน Cramer (1998)

ซงไดแสดงทศนะเพมเตมวาความรวมมอเปนสวนหนงของการมสวนรวม และถอไดวาเปน

เครองมอทมคณคาตอการแกปญหาตางๆ ทเกดขนในการบวนการท างาน ขอคดเหน

ของ Hackman (1997) ทเสนอไวในตวแบบเชงทฤษฎและไดอธบายไววา ความรวมมอ

เปนสงทม ความส าคญอกประการหนงในกระบวนการท างานของสมาชกในทมนน

ความรวมมอในการท างานซงเปนสงทสามารถสรางเสรมพลงรวม (Synergy) ของสมาชก

ในทมซงจะน าไปสประสทธผลของทมมากกวาการทสมาชกตางฝายตางแยกสวนในการ

ท างานของตนแลวน าผลงานนนมารวมกนในขนตอนสดทาย ในขณะท Cohen (1994)

กเสนอความเหนทสอดคลองกนวา พลงรวมทเกดจากความรวมมอนจะสงผลใหสมาชก

รวมกนใชความร ทกษะและความสามารถทแตละฝายมอยมอย สรางสรรคนวตกรรมตางๆ

ใหเกดขนและรวมกนแบงปนโดยการน านวตกรรมนนไปประยกต นอกจากนนใชในการ

พฒนาผลผลตและกระบวนการผลตใหมประสทธภาพยงขน นอกจากนน Hackman (1997)

ยงมความเชอวาพลงรวมของสมาชกจะกอใหเกดผลในเชงวฒนธรรมโดยจะสามารถสราง

ความรสกผกพนตอทม ความภาคภมใจในทมและมความเตมใจทจะทมเทในการท างาน

เพอใหบงเกดผลดทสด ซงหลกของความรวมมอในการท างานนน

กลาวโดยสรป การมสวนรวม หมายถง การทสมาชกในทมรวมมอรวมใจในการ

ท างานเพอบรรลเปาหมายทรวมกนก าหนดไว ซงมระดบของการมสวนรวม คอ

การมสวนรวมในการตดสนใจ การมสวนรวมในการด าเนนงาน การมสวนรวมในการรบ

ผลประโยชน และการมสวนรวมในการประเมนผล นอกจากนนยงรวมถงการรวมมอกน

ในการท างานของสมาชกและการประสานงานทดในการท างาน การมสวนรวมใน

การท างานเปนสงทมความส าคญอยางยงในการท างานเปนทม สามารถสงผลใหสมาชก

เกดการเรยนรอยางตอเนองจากการรวมกนก าหนดแผนงาน ก าหนดรปแบบและวธการ

ท างาน และการแกปญหารวมกน นอกจากจะสามารถน าไปสความส าเรจของทมแลว

ยงเปนการสรางความสมพนธทดระหวางกนของสมาชกทกคนในทมใหยงยน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

158

4.4.3 การตดตอสอสาร (Communication) เปนองคประกอบใน

กระบวนการของทมทส าคญอยางหนง ทงนเพราะในการท างานรวมกบบคคลอนจะตองม

การตดตอสอสารตดตอเพอสรางความเขาใจตอกนทงกบเพอนรวมงานกบผบงคบบญชา

ผใตบงกบบญชา ผรบบรการหรอบคคลอนๆ Daft (2000) และ Yeatts & Hyten (2005)

ไดใหความหมายไววา การตดตอสอสาร หมายถง กระบวนการเคลอนยาย แลกเปลยน

และสงผานขาวสารขอมลหรอความหมายบางอยางระหวางบคคลตงแตสองคนขนไป

เพอใหเกดความเขาใจกนหรอเพอวตถประสงคบางอยางตามทตองการ ในขณะท

Greenberg & Baron (2003) ไดอธบายเพมเตมวาการตดตอสอสารอาจเปนการด าเนนการ

ระหวางบคคล กลมบคคลหรอองคการกได หากจะกลาวถงทศทางในการตดตอสอสารนน

อาจจ าแนกไดเปน 4 ทศทาง คอ (1) การตดตอสอสารจากบนลงลาง (Downward

Communication) เปนการตดตอสอสารจากผบงคบบญชาไปยงผใตบงคบบญชา

(2) การตดตอสอสารจากลางขนบน (Upward Communication) เปนการตดตอสอสาร

จากผใตบงคบบญชาไปยงผบงคบบญชา การตดตอสอสารแบบนมกจะไมคอยเกดขน

ทงๆ ทเปนสงทมความส าคญและมคณคาตอกระบวนการท างาน จงเปนหนาทของ

ผบงคบบญชาโดยตรงทจะตองกระตนเตอนและเปดโอกาสใหเกดการตดตอสอสาร

ประเภทนดวยแนวทางตางๆ (3) การตดตอสอสารในแนวนอน (Horizontal Communication)

เปนการตดตอสอสารของบคคลในระดบเดยวกนเพอใหเกดความเปนมตรและเกดการ

ประสานงานกนอยางเหมาะสม 4) การตดตอสอสารในแนวทแยง (Diagonal

Communication) ซงเปนการตดตอสอสารของคนตางแผนกตางระดบกน

เมอพจารณาเกยวกบองคประกอบของการตดตอสอสารนน วโรจน

สารรตนะ (2548) ไดเสนอไววาการตดตอสอสารมองคประกอบพนฐานทส าคญ คอ ผสง

หรอผกอใหเกดขาวสาร (Sender) และผรบขาวสาร (Receiver) โดยผสงจะแปลงความ

(Encoding) ทอาจอยในรปสญลกษณทเปนภาษา หรอไมใชภาษา เมอเกดเปนขาวสาร

(Message) ในรปสญลกษณใดๆ แลวกเลอกใชตวน าสาร (Medium) ทเหมาะสม เชน

การพดตอหนา การเขยนบนทก การพดโทรศพท การฉายสไลดหรอการแสดงกรยาทาทาง

โดยขาวสารนนตองเดนทางไปถงผรบและมการถอดความ (Decoding) ใหเขาใจ ตรงตาม

ความหมายของผสง อยางไรกตามหากความเขาใจตอขาวสารไมตรงกบความหมายของ

ผสงซงอาจเกดจากผรบขาวสารไมมความตงใจทจะรบขาวสารนนหรออาจเกดจากปจจย

อนเปนตวรบกวน (Noise) การแลกเปลยนขาวสารนน เชน เสยงรบกวนในโทรศพท

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

159

หรอการมสงอนดงดด ความสนใจเปนตน เมอผรบไดรบขาวสารทสงมาแลว

มการตอบสนองตอขาวสารนนโดยการสงขอมลยอนกลบ (Feedback) ผรบขาวสาร

กจะกลายเปนผสงขณะเดยวกนผสงกจะกลายเปนผรบขาวสาร หากมกระบวนการ

ยอนกลบดงกลาวกแสดงวาการตดตอสอสารนนประสบความส าเรจเพราะท าใหทราบไดวา

ขาวสารทสงไปนนถงผรบโดยสมบรณ แตหากไมมการสงขอมลยอนกลบกยากทจะ

ประเมนไดวาการตดตอสอสารนนมประสทธผลมากเพยงใด เราเรยกการตดตอสอสารทม

ขอมลยอนกลบนวา การตดตอสอสารสองทาง (Two-way Communication) หากไมม

ขอมลยอนกลบจะเรยกการตดตอสอสารนวาการตดตอสอสารทางเดยว (One-way

Communication) หากจะพจารณาเกยวกบรปแบบ จะสามารถจ าแนกออกไดเปน 2

ลกษณะ คอ การตดตอสอสารแบบเปนทางการ (Formal Communication) ทเกดขนตาม

สายบงคบบญชาของหนวยงานหรอระหวางหนวยงานทวไป อกรปแบบหนงคอการสอสาร

แบบไมเปนทางการ (Informal Communication) เปนการสอสารระหวางตวบคคล

ไมเกยวกบสายงานบงคบบญชาหรอต าแหนงงานซงอาจจ าแนกเปนการตดตอสอสาร

แบบสายโซเดยว (Single-strand Chain) เกดจากบคคลหนงสงขาวสารไปยงบคคลอนๆ

ตอไปตามล าดบ การตดตอสอสารแบบสายโซซบซบ (Gossip Chain) เกดจากบคคลหนง

กระจายขาวสาร ไปยงบคคลอนหลายๆ คน การตดตอสอสารแบบสายโซความนาจะเปน

(Probability) เกดจากบคคลหนงกระจายขาวสารไปยงบคคลอนแบบสมแลวมการสง

ขาวสารตอไปยงบคคลอนอกและการตดตอสอสารแบบสายโซกลม (Cluster Chain)

เกดจากบคคลหนงเลอกสงขาวสารใหคนกลมหนงแลวคนกลมนนสอสารตอไปยงบคคล

อนอก กลาวไดวาการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการ ถอเปนชวตจรงในองคการยากทจะ

ขจดออกไปไดซงอาจกอผลทงทางบวกและทางลบกได

ส าหรบการตดตอสอสารเกยวกบทมนน Yeatts & Hyten (1998)

ไดใหความเหนเพมเตมวา อาจเปนการตดตอสอสารภายในทม ระหวางทมกบทมอน

หรอระหวางทมกบองคการภายนอกกได การตดตอสอสารมความสมพนธกบหลายสวน

ของกระบวนการท างานเปนทม เชน การตดตอสอสารมความเกยวของกบทรพยากร

ตลอดจนเครองมอเครองใชภายในทม การขาดแคลนโทรศพท คอมพวเตอรและเครองมอ

สอสารอนๆ จะสงผลใหประสทธภาพในการสอสารดอยลงไป นอกจากนนจะเหนวา

การฝกอบรมเพอพฒนาทกษะในการตดตอสอสาร เชนทกษะในการรบฟงขาวสาร

และทกษะในการน าเสนอขาวสารนนเพอสรางความเขาใจตอผอนเปนสงทจ าเปนตอ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

160

สมาชกของทมทจะตองไดรบการพฒนา อกประเดนหนงยงกลาวไดอกวาการตดตอสอสาร

สามารถสงผลตอระบบการสรางฐานขอมลสารสนเทศของทมและองคการทงทเปนขอมล

เกยวกบความตองการของทม ความตองการของผรบบรการขอมลเกยวกบสภาพแวดลอม

ทงภาพนอกและภายในทมเปนตน การตดตอสอสารทดจะน ามาซงขาวสารเกยวกบ

เทคโนโลยใหมๆ ทจะใชพฒนาทม ขาวสารเกยวกบคแขงหรอขาวสารเกยวกบการตลาด

ซงสงเหลานน ามาซงแนวคดในการก าหนดปรชญาในการท างานของผบรหาร นอกจากนน

ยงสามารถน าขอมลสารสนเทศทไดจากการแลกเปลยนระหวางสมาชกของทมไปใช

ในการวางแผนพฒนาผลผลต นอกจากนการสอสารยงมความสมพนธตอปทสถานของทม

โดยทปทสถานเปนเสมอนแบบแผนทเปนสงก าหนดขอบเขตของการตดตอสอสาร

ในขณะเดยวกนขอมลขาวสารทแลกเปลยนกนอาจน าไปสการแลกเปลยนและแบงปน

แนวคดในการพฒนาปรบปรงและก าหนดปทสถานของทมใหมใหมความสอดคลองกบ

วถการท างานทเปนจรงได ส าหรบความสมพนธระหวางการตดตอสอสารกบขนาดของทม

นนจากการศกษาพบวาทมทประกอบดวยสมาชก 6 ถง 8 คนสงผลใหการตดตอสอสาร

มประสทธภาพสงแตส าหรบทมทมขนาดใหญกวาจะเกดความยงเหยงในการสงขาวสาร

ถงกน ในสวนทเกยวของกบผน าทมนนการตดตอสอสารมความสมพนธกบคณลกษณะ

การเปนผฟงทรอบคอบ ความสามารถในการสงเคราะห แนวความคด การหลกเลยง

การสรางสภาพทวกฤต การสงเสรมใหสมาชกของทมมความสามารถในการพด

การสะทอนภาพผลการท างานและความสามารถในการลดทอนความเหนทไมสอดคลอง

ของสมาชกในทม สงทเหนไดชดเจนอกประการหนงกคอความสมพนธระหวางการ

ตดตอสอสารกบการไดมาซงขอมลสารสนเทศทน าไปสกระบวนการตดสนใจ ประเดน

สดทายคอความสมพนธระหวางการตดตอสอสารกบคณลกษณะของสมาชกแตละคน

ในทมซงสมาชกคนใดทมความรและทกษะในการตดตอสอสารทดกจะสามารถสราง

ความกระจางชดในการสงขาวสารสคนอนไดด สมาชกบางคนอาจมลกษณะไมสนใจ

การตดตอสอสารกบคนอนแตส าหรบสมาชกบางคนอาจชอบสอสารทางเดยวโดยไมสนใจ

ผลสะทอนกลบซงการกระท าดงกลาวอาจไมกอประโยชน การสอสารมากเกนไป

อาจกอใหเกดผลเสยโดยเฉพาะอยางยงเปนการสญเสยเวลาในการท างาน

4.4.4 ความเหนยวแนน (Cohesion) องคการอาจจะไดรบผลกระทบ

อยางหลกเลยงไมไดเมอสมาชกขาดความเหนยวแนนในทม สมาชกในทมทม

ความเหนยวแนนยอมมความพงพอใจในงานมากกวาสมาชกของทมทขาดความเหนยวแนน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

161

Snell (2002) ไดใหความหมายวา ความเหนยวแนนในทมคอระดบของความดงดดใจของ

สมาชกของทมซงเปนแรงจงใจใหท างานรวมกนเพอรกษาทมใหคงอยรวมถงระดบของ

อทธพลทแตละคนมตอสมาชกอนในทม จากความหมายดงกลาวจะพบวา เมอความ

เหนยวแนนในทมสงบคคลจะมคานยมตอความเปนสมาชกภาพของทมอยางเขมแขง

เพอการบรรลเปาหมายรวมกนแตหากความเหนยวแนนในทมต าทมจะไมเปนทสนใจของ

สมาชกและความตองการทจะเปนสมาชกของทมจะลดนอยลง (Daft & Marcic, 2004)

นอกจากน Pierce, Gardner & Dunham (2001) ยงใหความเหนวาสมาชกทมความ

เหนยวแนนในทมสงจะยอมรบในจดหมายของทม ท างานอยางสอดคลองและยดมน

ในปทสถานเพอธ ารงความตองการของทม มพฤตกรรมการเปนสมาชกทดและมความ

ภมใจในการเปนสวนหนงของทมพรอมทจะรกษาความเปนทมใหคงไว ส าหรบผลของ

ความเหนยวแนน Levi (2001) Snell (2002) และ Daft & Marcic (2004) ไดชไหเหนวา

ความเหนยวแนนในทมสามารถสงผลตอทมใน 2 ลกษณะคอ เปนสงชวยสรางความพง

พอใจในการท างานใหแกสมาชก ความเหนยวแนนในทมเปนสงทชวยลดทอน ความเครยด

เพราะเหตทสมาชกแตละคน จะตดตอสอสารและปฏบตตวอยางเปนมตรกบสมาชก

คนอนๆ สมาชกจะมความรสกทด ในฐานะเปนสวนหนงของทม ความสมพนธดงกลาว

น าไปสการท างานรวมกนอยางมความสข มความพงพอใจในการท างานและมความผกพน

ทจะพฒนาผลงานใหดขน นอกเหนอจากนนความเหนยวแนนในทมยงสงผลส าคญตอผล

การปฏบตงานของทมอกดวย ทมทมความเหนยวแนนสมาชกจะมการยอมรบในจดหมาย

ของทมมการเขารวมกจกรรม ตงใจและรวมกนท างานไดดและมผลผลตสงทงในดาน

คณภาพและปรมาณ แตส าหรบทมทสมาชกมความขดแยงกนสง จะเปนอปสรรคตอการ

ปรบปรงคณภาพและผลงาน อยางไรกตามผลสรปเชนนกยงมขอโตแยงเชนกนเพราะการท

ทมมความ เหนยวแนนมากเกนไปสมาชกจะมความเชอมนและยดมนในทมของตนสงจน

มองไมเหนวาอาจก าลงกระท าในสงทไรจรรยาบรรณ ดงนนผลของความเหนยวแนนในทม

จะสงผลในเชงบวกหรอลบยอมขนอยกบองคประกอบพนฐาน 2 อยางคอ งานและ

ปทสถานของการท างานในสวนทเกยวของกบงานนน Snell (2002) อธบายวาถางาน

ทเกยวของกบการตดสนใจหรอการแกปญหา ความเหนยวแนนในทมอาจสามารถน าไปส

ผลงานทต าไดทงนเพราะอาจเกดการตดสนใจทไมถกตองสบเนองมาจากการเกดความคด

คลอยตามกลม (Group Think) ความคดน จะเกดขนในกรณทสมาชกเกาะเกยวกนแนน

เกนไปจนมองไมเหนเปาหมายหลกทส าคญของทม อาจกลายเปนปทสถานของทมท

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

162

สมาชกมกละเวนการแสดงความคดเหนการวพากษวจารณเกยวกบแนวคดของบคคลอน

ทมทมความเหนยวแนนในทมไมสงเกนไป ความแตกตางทางความคดของสมาชก

อาจน าไปสการตดสนใจทดกวา ความเหนยวแนนในทมเปนสงทสามารถยกระดบของ

ผลงานไดโดยเฉพาะอยางยงกบทมทไมไดมภาระหนาทเกยวของกบการตดสนใจ

เปนหนาทหลกทจะตองปฏบตเปนกจวตรประจ าวนซงทงนกขนอยกบปทสถานของการ

ท างานดวยเชนเดยวกน ส าหรบปทสถานของการท างานนน Nemeth & Staw (1989) ไดให

ทศนะวา ความเหนยวแนนในทมจะน าไปสการยอมรบตอเปาหมายของทมความสมพนธท

แนบแนนระหวางสมาชกจะเปนแรงผลกดนใหเกดการยอมปฏบตตามปทสถาน ปทสถาน

ในการท างานอาจถกปรบปรงเพอใหเกดความเหมาะสมดวยการอภปรายแลกเปลยนความ

คดเหนและน าไปสผลตภาพในทสด ทมทมประสทธผลจะตองมปทสถานทเกอกลสนบสนน

ใหเกดผลผลตทมคณภาพสงรวมทงระดบของความเหนยวแนนในทมยงเปนสงชวยสงเสรม

ความสมพนธทางสงคมของสมาชกดวยเชนกน แตอยางไรกตามความเหนยวแนนในทม

ทปราศจากปทสถานทดอาจไมน าไปสความมประสทธผล และอาจน าไปสการตอตาน

การเปลยนแปลงได

4.4.4.1 องคประกอบทสงผลตอความเหนยวแนนในทม หากพจารณา

ถงความเหนยวแนนในทมแลว Pierce et al (2001) และ Daft & Marcic (2004) ไดเสนอวา

มองคประกอบพนฐาน 5 ประการ ทเปนตวก าหนดใหเกดความเหนยวแนนในทม

(Determinants of Team Cohesiveness) ซงไดแก

1) ขนาดทม (Team Size) ทมขนาดเลกมความโนมเอยงทจะสราง

ใหเกดแรงจงใจและมความผกพนตอทมมากวาทมขนาดใหญ การสรางความเหนยวแนน

ในทมจงควรก าหนดใหทมมขนาดเลกถงขนาดกลาง (โดยมสมาชกระหวาง 2 ถง 15 คน)

ถาทมมความเหนยวแนนต าและมขนาดใหญอาจแบงทมออกเปน 2 ทม และมอบหมาย

ภาระงานและเปาหมายทแตกตางกนใหกบทมทตงขนใหมทงสองทมนหรออาจลดขนาด

ทมลงเพอใหความเหนยวแนนในทมเพมขน

2) ประสทธผลในการจดการกบความหลากหลาย (Effectively

Managed Diversity) โดยทวไปบคคลมความโนมเอยงทจะสมพนธเกยวของกบผทมคานยม

และพนฐานทคลายคลงกบตน สงเกตในทมทสมาชกมพนฐานคลายคลงกนจะสงผลให

ความเหนยวแนนในทมสงขน อยางไรกตามความหลากหลายในทมสามารถชวยใหองคการ

มความไดเปรยบในเชงแขงขนเชนกน ทมทมความหลากหลายมความโนมเอยงทจะสราง

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

163

สงทเปนนวตกรรมและมความคดสรางสรรคไดดกวา นคอเหตผลหนงผบรหารควรตอง

ค านงถงความหลากหลายในความร ประสบการณ ความเชยวชาญและลกษณะอนๆ

ทจ าเปนตอความส าเรจในเปาหมายของทมรวมทงตองหาวธการในการจดกบความ

หลากหลายของสมาชกภาพทมอยางมประสทธผลเพอใหทมมความเหนยวแนน

3) เอกลกษณทมและความเขมแขงในการแขงขน (Team Identity and

Healthy Competition) เมอความเหนยวแนนในทมมต า ผบรหารสามารถยกระดบ ความ

เหนยวแนน โดยการสนบสนนใหทมพฒนาเอกลกษณหรอบคลกภาพของทมและสราง

ความเขมแขงในการแขงขน ซงเอกลกษณของทมสามารถสรางไดโดยการใหสมาชกของทม

ตระหนกวาทกคนคอสมาชกทมคณคาขององคการ สวนการสงเสรมใหเกดบรรยากาศใน

การแขงขนกบทมอนๆ จะท าใหความเหนยวแนนในทมเพมมากขน เพราะสมาชกทกคน

รวมมอกนมงสชยชนะ หากความเหนยวแนนในทมสงเกนไปผบรหารอาจลดความเหนยว

แนนในทมลงโดยลดหรอก าจดการแขงขนระหวางทม ตลอดจนเนนความรวมมอระหวาง

ทมตางๆ เพอใหบรรลเปาหมายขององคการ

4) ความส าเรจ (Success) เมอทมประสบกบความส าเรจในการ

ด าเนนงานจะเปนแรงดงดดใจของสมาชกและท าใหความเหนยวแนนในทมเพมขน ดงนน

อาจใชความส าเรจเปนสงเพมความเหนยวแนนในทมโดยการสนบสนนใหทมบรรล

สงทดงดดความสนใจและความส าเรจทสามารถมองเหนไดและความส าเรจจะเปนสงชวย

ในการเสรมสรางและธ ารงรกษาความเหนยวแนนตลอดจนความผกพนในทมใหสงขน

5) การใชเวลาท างานรวมกน (Time Together) ความเหนยวแนน

ในทมเปนผลมาจากการทสมาชกมโอกาสปฎสมพนธและใชเวลาในการท างานรวมกนอย

อยางสม าเสมอ Greenberg (2002) ใหความเหนเพมเตมวาการสรางความสมพนธ

ทถกจ ากดดวยโอกาสและเวลาจะเปนสงขดขวางการพฒนาความเหนยวแนนของสมาชก

ในทม

4.4.4.2 ผลของความเหนยวแนนในทม ขอคดเหนเกยวกบประเดนน

Pierce, Gardner & Dunham (2001) Greenberg (2002) และ Daft & Marcic (2004)ได

อธบายไววา ความเหนยวแนนในทมมผลส าคญตอทมใน 3 ลกษณะ คอ

1) ระดบของการมสวนรวมในทม (Level of Participation Within

a Team) เมอทมมความเหนยวแนนสงสมาชกจะมสวนรวมภายในทมเพมขน ซงการม

สวนรวมนมสวนสนบสนนประสทธผลของทมเพราะสมาชกทมจะมแรงกระตนใน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

164

การปฏบตงานใหกบทมอยางแขงขน มการแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางกน

มการตดตอสอสารแบบเปดและเปนไปอยางสม าเสมอ ดงนนจงเปนหลกประกนให

ภาระงานของทมประสบความส าเรจมากยงขน

2) การมงเนนอยบนความส าเรจในเปาหมายของทม (Emphasis

on Team Goal Accomplishment) เมอความเหนยวแนนของทมสงขนสมาชกยอมมงเนนทจะ

ปฏบตงานใหประสบผลส าเรจตามจดหมายทก าหนดไว อยางไรกตามการเนนอยบน

ความส าเรจในเปาหมายทม อยางเขมแขงอาจไมไดน าไปสประสทธผลขององคการเสมอไป

โดยเฉพาะอยางยงในองคการทมการแขงขนภายในสง สงส าคญคอทมตางๆ ในองคการ

ตองรวมมอกนและมการจงใจใหบรรลจดหมายขององคเปนหลกการแมวาการกระท า

ดงกลาวกระท าดงกลาวอาจมผลกระทบตอจดหมายของทมกตาม ดงนนความเหนยวแนน

ในทมจงควรอยระดบปานกลางซงจะจงใจใหสมาชกของทม ประสบความส าเรจ

ทงจดหมายของทมและองคการ

3) ผลของความเหนยวแนนและปทสถานทมตอผลงานของทม

(Cohesiveness and Norms Influence Team Performance) ความสมพนธระหวาง

ความเหนยวแนนในทมกบปทสถานในการท างานของทมเปนสงทสามารถสงผลตอผล

การปฏบตงานและการบรรลเปาหมายของทมได จากการศกษาพบวาทมทมระดบ

ความเหนยวแนนในทมสงและมระดบปทสถานของการปฏบตงานสงจะบรรลเปาหมาย

ของทมสงและเกดผลการปฏบตงานสง ส าหรบทมทมระดบความเหนยวแนนในทมต า

แตระดบปทสถานของการปฏบตงานสงจะบรรลเปาหมายของทมปานกลางและเกดผล

การปฏบตงานปานกลาง ในสวนของทมทมระดบความเหนยวแนนในทมต าและระดบ

ปทสถานการปฏบตงานต าจะบรรลเปาหมายของทมต าและเกดผลการปฏบตงานต า

กรณสดทายถาทมใดมระดบความเหนยวแนนในทมสงแตระดบปทสถานการปฏบตงานต า

จะบรรลเปาหมายของทมสงแตเกดผลการปฏบตงานต าทสด

จากรายละเอยดดงกลาวท าใหเหนวา ความเหนยวแนนในทมตองม

ความสอดคลองกบปทสถานการปฏบตงาน หากความเหนยวแนนในทมมากเกนไปแต

ปทสถานการปฏบตงานต าจะสงผลใหเกดผลการปฏบตงานต าทสดได แมวาสมาชกจะเกด

ความรสกวาประสบความส าเรจและบรรลเปาหมายของทมแลว แตเปนเพยงการบรรล

เปาหมายทขาดมาตรฐาน มขอเสนอจากการศกษาของนกวชาการวา ความเหนยวแนน

ในทมควรอยระดบปานกลางเพราะจะสนบสนนความไดเปรยบในเชงแขงขนไดดทสด

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

165

เพราะการเขามสวนรวมในการท างานของสมาชกทมจะเปนไปอยางประสทธผลมากกวา

และใชเวลาในการท างานเพอใหบรรลเปาหมายไดรวดเรวกวา เชน ทมทมความเหนยวแนน

สงมกใชเวลาในการประชมรวมกนอยางยดยาว บางครงอาจพดคยกนในสวนทไมเกยวของ

กบเรองงาน ใชเวลาในการประชมคอนขางมาก แตทมทมความเหนยวแนนในระดบปาน

กลางโดยทวไปการประชมจะเปนไปอยางมประสทธภาพ ไมประชมบอยครงจนเกนความ

จ าเปน การประชมจะมงทการถายทอดทกษะระหวางกนของสมาชกและอยบนพนฐานท

จ าเปนตอการปฏบตงาน กลาวโดยรวม ความเหนยวแนนในทมมความส าคญอยางยง

และน าไปสความพงพอใจของสมาชก ลดอตราการขาดงานหรอลาออกจากงาน

สรางแรงจงใจตอการบรรลเปาหมาย สรางความสมพนธทดระหวางสมาชกและน าไปส

ผลผลตของทมทมคณภาพ (Pierce, Gardner & Dunham, 2001) ดงนนจงควรสงเสรมให

เกดความเหนยวแนนในทมซงสามารถกระท าไดหลายวธ เชน ใหการฝกอบรมทกษะ

ทางสงคมแกสมาชก ซงอาจไดแกทกษะในการฟงและทกษะในการจดการความขดแยง

เปนตน เพราะสงเหลานสามารถน าไปสการตดตอสอสารทดระหวางสมาชก นอกจากนน

ไดแกการฝกอบรมเพอเพมทกษะในการท างาน ซงอาจไดแกการก าหนดเปาหมาย ทกษะ

ในการท างานเฉพาะดานรวมทงทกษะในการปรบปรงความสามารถของทมสความส าเรจ

สงส าคญอกประการหนงส าหรบการเสรมสรางความเหนยวแนนในทมกคอการก าหนด

ระบบการใหรางวลทเหมาะสมเมอทมประสบความส าเรจ และนอกจากนนไดแกการเพม

โอกาสในการปฏสมพนธระหวางสมาชกเพอลดความแตกตางของสถานภาพ การสราง

ความมนใจวาการเสยสละของตนเปนทรบรของบคคลอนรวมทงการสรางบรรยากาศของ

ความภาคภมใจโดยการสรางความเชอมน จากการใหสมาชกของทมไดร าลกและจดจ าถง

การรวมมอกนจนทมบรรลผลส าเรจ

4.4.5 การจดการความขดแยง (Conflict Management) ความขดแยง

อาจเกดขนจากการท างานทงในประเดนทเกยวของกบความแตกตางของภารกจหรองาน

ทจะตองท าความแตกตางของทรพยากรซงแตละคนไดรบการสนบสนน ความแตกตาง

ของการเอออ านาจทไดรบจากผบงคบ บญชาตลอดจนความแตกตางของความร

ความสามารถ ทกษะ บคลกภาพ เจตคต คานยม การรบร และความชนชอบสวนบคคล

จงเปนปกตวสยทอาจเกดปญหาความไมเขาใจกน การแยงชงทรพยากรกน การมความ

คดเหนและมมมองทแตกตางกนและน าไปสความขดแยงกนในทสด Nahavandi &

Malekzaheh (1999) ไดใหความหมายไววา ความขดแยงคอสภาพทบคคลหรอกลม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

166

บคคลแสดงออกในทางทเปนปฏปกษตอกนซงสบเนองมาจากอารมณ ความรสกนกคด

ความตองการผลประโยชน การใชอ านาจหนาทตางๆ ขดกน ววฒนาการของความขดแยง

เรมมาจากยคดงเดม (The Traditional View) ซงมความเชอวาความขดแยงเปนสงไมด ไม

กอประโยชน ผบรหารไมควรปลอยใหเกดความขดแยง ยคมนษยสมพนธ (The Human

Relation View) มความเชอวาความขดแยงเปนธรรมชาตของการท างานคนท างานรวมกน

ยอมเกดความขดแยงขนได ความขดแยงอาจเปนประโยชนและมคณคาหากศกษาและแกไข

ใหเหมาะสมและยคสมพทธ (The Interactionist View) มความเชอวาความขดแยง

เปนสงจ าเปนเพราะความขดแยงจะน าไปสความเปลยนแปลง ผบรหารตองกระตนใหเกด

ความขดแยงและมหนาทบรหารความขดแยงโดยการเพมความขดแยง หากไมมความ

ขดแยงหรอความขดแยงมนอยและลดความขดแยงหากความขดแยงมมากเกนไป

หากพจารณาถงระดบความเหมาะสมของความขดแยง กลาวไดวาหากไมมความขดแยง

หรอความขดแยงมนอยเกนไปเพราะมแรงยดเหนยวสง จะท าใหเกดความเฉอยชา หยดนง

หรอขาดความคดสรางสรรค แตหากความขดแยงมากเกนไปจะเกดความระส าระสาย

แตกแยก ไมมความสามคค ขาดความรวมมอและไมสามารถประสานงานกนไดท าให

เกดผลเสยหายอยางใหญหลวง ดงนนผบรหารตองปรบความขดแยงใหอยในระดบ

ทเหมาะสม หากกลาวถงผลเสยความขดแยงอาจน ามาซงการขาดการยอมรบ ขาดความ

ไววางใจ ไมเคารพซงกนและกน ขาดความรวมมอในการท างาน ขาดความคดรเรม

มงเอาชนะกน การสอสารถกบดเบอน เกดความเครยด ประสทธภาพการ ท างานลดลง

ท าลายความสามคคและเปนอปสรรค ตอกระบวนการตดสนใจ ในขณะเดยวกน

ความขดแยงอาจน ามาซงผลดเชน เมอเกดความขดแยงกบกลมอนจะท าใหเกด

ความสามคคในกลม หากเปนความขดแยงทไมรนแรงจะกอใหเกดการมสวนรวมทางสงคม

ในกลมมากขนเองกนการหยดนง เฉอยชา ท าใหเกดการอภปรายและน ามาซงความ

กระจางชดของปญหา กระตนใหเกดการแสวงหาขอมลใหมและวธแกปญหาใหม กอใหเกด

ความคดรเรมและน าไปสการเปลยนแปลง

เทคนคการขจดปญหาความขดแยงสามารถท าไดโดยใช เทคนค

การแขงขน (Competition) หมายถงการใหแตละฝายแขงขนกนเพอรผลแพชนะ ซงวธ

ดงกลาวอาจท าใหความสมพนธราวฉานยงขน แตเปนวธทเหมาะส าหรบความตองการ

ความเรวในการแกปญหา เทคนคความรวมมอ (Collaboration) หมายถงการน าทกฝาย

มารวมมอแกไขปญหารวมกนอนจะน าไปสสมพนธภาพทด มความรสกเปนผชนะทงสอง

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

167

ฝายซงวธดงกลาวเหมาะส าหรบแตละฝายทไมไดอยตรงขามกนอยางสนเชง เทคนคการ

หลกหน (Avoidance) หมายถงการใหฝายใดฝายหนงถอนตวหรอเกบกดปญหาไว เปนวธ

ทเหมาะส าหรบการแกปญหาเลกๆ และเปนความขดแยงแบบชวคราว เทคนคการยอมให

(Accommodation) หมายถงฝายหนงฝายใดยอมใหอกฝายหนงไดรบผลประโยชนมากกวา

โดยแจงวาครงตอไปจะไดรบชดเชยกลบมา เปนวธทเหมาะส าหรบฝายหนงฝายใดมอ านาจ

มากกวาและประเดนโตแยงมความส าคญตอคกรณไมเทากน เทคนคการประนประนอม

(Compromise) หมายถงแตละฝายยอมรบในขอตกลงบางอยางซงจะไมไดตามทตองการ

เชนเดยวกน วธนเหมาะส าหรบแตละฝายมอ านาจเทากน เทคนคการใชอ านาจวนจฉย

สงการ (Dominate หรอ Forcing) หมายถงการใหผมอ านาจท าการวนจฉยสงการลงมา

เพอแกไขความขดแยง และเทคนคการใชเสยงขางมาก (Majority Rule) หมายถงใหกลม

พจารณาวาฝายใดเปนฝายถกแลวใหกลมลงมตตดสนโดยใชเสยงสวนใหญเปนเกณฑ

กลาวโดยสรป การจดการความขดแยง หมายถง การทสมาชกในทม

รวมกนลดระดบการแสดงออกในทางทเปนปฏปกษตอกนซงสบเนองมาจากอารมณ

ความรสกนกคด ความตองการผลประโยชน การใชอ านาจหนาทตางๆ ขดกน การจดการ

ความขดแยงเปนหนาทของทกฝายทจะตองด าเนนการเพอรกษาระดบความขดแยงใหม

ความเหมาะสม ในกรณทความขดแยงมนอยเกนไปหรอไมม จะตองหาวธกระตนเพอให

เกดการปรบเปลยนตวบคคลในทม เชน น าคนทมความแตกตางกนในดานตางๆ เขามา

ท าหนาทเพอใหเกดแนวคดใหมๆ ในการท างาน นอกจากนนตองกระตนในเกดการแขงขน

ก าหนดหนาทใหมผรบผดชอบซกดานเพอใหเกดแนวคดทแตกตางเพอความรอบคอบ

ในการตดสนใจ รวมทงก าหนดระบบรางวลใหบคคลทเสนอความคดใหมๆในการท างาน

และสรางวฒนธรรมการกระตนใหคนกลาแสดงความคดเหน ส าหรบกรณทมความขดแยง

มากเกนไปสมาชกตองรวมกนขจดความขดแยงดวยเทคนคการจดการความขดแยง

แบบตางๆ หรออาจใชวธลดความแตกตางและความรสกเปนเจาของอาณาจกรลง

ปรบปรงการตดตอสอสาร ลดงานทตองขนตรงตอกน สรางกฎระเบยบวธปฏบตใหชดเจน

และเพมทรพยากรใหเหมาะสมกบการท างานของแตละฝาย

4.4.6 การประสานงาน (Coordination)

นอกเหนอจากการมสวนรวมและความรวมมอในการท างานซง

เปนองคประกอบทส าคญ ในกระบวนการของทมแลว กลไกอกประการหนงทม

ความส าคญและจะตองด าเนนควบคกนไปก คอ การประสานงาน (Coordination)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

168

ซงหมายถง การประสานความรวมมอทดตอกนระหวางสมาชก เพอใหกระบวนการท างาน

กจะด าเนนไปอยางราบรน หากแมนวาในการท างานนนขาดการประสานงานและเชอมโยง

ความเขาใจ ทดระหวางกนกจะเกดผลกระทบในทางลบทงตอกระบวนการและระบบการ

ท างานเปนทม (Gladstein, 1987; Hackman, 1987) นอกจากน Yeatts & Hyten (1998)

ยงไดใหความคดเหนเพมเตมวา การขาดประสานความรวมมอทดสามารถสงผลตอทมใน

ดานอนๆ เชน การยนยอมรบการฝกอบรมความรและเทคนคใหมๆ ของสมาชกของทม

การสรางความคบของใจและการสญเสยผรบบรการเปนตน หากจะพจารณาถงปจจยทม

ผลกระทบตอการประสาน ความรวมมอของสมาชกของทมแลว Cohen (1994) ไดให

ความเหนวาเปนผลมาจากการออกแบบลกษณะของทม ทงในดานปทสถานของทมและ

ขนาดของทม โดยชวาปทสถานของทมมผลคอนขางมากเพราะเปนแบบแผนในการท างาน

ทน าไปสการประสานความรวมมอภายในทม ส าหรบขนาดของทมนนไดกลาววาทมทม

ขนาดใหญจะประสบความยงยากและมปญหาในการประสาน ความรวมมอมากกวาทมทม

ขนาดเลกกวา นอกจากนนยงใหความเหนตอไปอกวา การประสานความรวมมอในทมยง

ขนอยกบคณลกษณะของสมาชกภายในทมอกดวย เชน บคลกภาพของคนบางคนทมความ

โนมเอยงทจะไมใหความรวมมอ ระมดระวงตอการใหความรวมมอในการท างาน หรออาจ

ไมใหความรวมมอในการท างานหากมแนวคดทแตกตางและไมเหนดวยกบการท างานนน

ดงนน เพอใหการบรหารทมงานเปนไปอยางมประสทธภาพ ผเปน

หวหนาทมจะตองท าการศกษาและเรยนรรายละเอยดของสมาชกในทมงานแตละคน

อยางลกซง เพอจะไดประสานความแตกตางของสมาชกในทมงานใหลงตว เพราะจะสงผล

ดตอการท างานรวมกนสงสด ตามหลกการของการท างานเปนทมทตองอาศยความรวมมอ

รวมใจของทมงานทมการประสานงานกนอยางดเปนส าคญ

Schermerhorn, Hunt และ Osborn (1991, p.385) ไดกลาวเกยวกบ

การประสานงานไววา หมายถง ชดของเครองมอทองคการใชเพอเชอมโยงการท างานของ

หนวยงานตางๆ ใหสอดคลองกน

Hoegl & Gemuenden (2001, p.437) ไดใหความหมายของการ

ประสานงานวา หมายถง ทมงานตองท าการพฒนาและท าความตกลงเกยวกบการท างาน

ทน าไปสเปาหมาย โดยจะตองมความชดเจนในเปาหมายยอยของสมาชกในทมงานแตละ

คนทเพยงพอ และตองไมมชองวางและความซบซอนกน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

169

ศรวรรณ เสรรตน และคณะ (2538, หนา 61) ระบถงการ

ประสานงานวา หมายถง (1) กระบวนการใหเกดความเชอมนวา บคคลจะกระท ากจกรรม

อสระรวมกน เพอใหบรรลวตถประสงคของสวนรวม (2) การพฒนาความสมพนธรวมกน

ระหวางบคคล กลม และระบบยอยขององคการทท างานเกยวของกน

เรวตร ชาตรวศษฎ (2539, หนา 124) ไดกลาวถงการประสานงานวา

ไดแกการทบคคลหรอกลมบคคล หรอหนวยงานรวมมอกนท างาน เพอใหบรรลผลตาม

เปาหมาย หรอวตถประสงคตามเวลาทก าหนดไว

สมชาต กจยรรยง (2546, หนา 62) ไดอธบายถงการประสานงาน

สรปไดวา การประสานงาน หมายถง การจดระเบยบการท างาน เพอใหเจาหนาทใน

หนวยงานตางๆ รวมมอปฏบตงานเปนน าหนงใจเดยวกน ไมท างานซ าซอนกน เปนภาระ

ผกพนทางจตใจ เปนขอตกลง เพอใหงานด าเนนตามนโยบายของหนวยงานอยางม

ประสทธภาพ

จากแนวคดขางตน สรปไดวา การประสานงาน หมายถง กจกรรม

ทเกดขนเพอประสานความรวมมอระหวางบคคล กลมบคคล ทมงานและหนวยงานตางๆ

เพอใหงานทไดรบมอบหมายหรอรบผดชอบบรรลผลส าเรจตามเปาหมายอยางม

ประสทธภาพ และประสทธผล

1) วตถประสงคของการประสานงาน

สมชาต กจยรรยง (2546, หนา 62) ไดใหความเหนถง

วตถประสงคของการประสานงาน สรปไดวา

(1) เพอชวยใหผลงานมทงประสทธภาพ และประสทธผล

(2) เพอใหมการด าเนนงานเปนไปตามวตถประสงค

(3) เพอใหมการวางแผนอยางละเอยดรอบคอบ

(4) เพอลดความขดแยงในการปฏบตงาน

(5) เพอตรวจสอบอปสรรค และขอผดพลาดในการปฏบตงาน

2) หลกในการประสานงาน

เรวตร ชาตรวศษฎ (2539, หนา 124-125) ไดใหค าแนะน า

เกยวกบหลกการประสานงาน ซงสามารถน ามาประยกตใชเปนแนวทางในการประสาน

ทมงานได ดงน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

170

(1) ระบผมอ านาจสงงานชดเจน เพอใหทกคนท างานในทศทาง

เดยวกนและไมกาวกายกน จะไดบรรลผลตามเปาหมายทตองการ ทงนเพราะในการ

ด าเนนงานเพอประสานงานระหวางหนวยงาน หรอกลมบคคลนนเปนเรองยาก เนองจาก

แตละคนตางกมความคดเหนและความเชอเปนของตนเอง ท าใหเมอมการท างานรวมกน

องคการมความจ าเปนตองก าหนดตวผทมอ านาจในการตดสนใจหรอผมอ านาจสงการ

ทชดเจน จะไดท าหนาทเปนผประสานงาน และรบผดชอบตอการท างานนน ๆ

(2) มการตดตอสอสารทด การประสานงานทดจ าเปนตองม

ระบบการตดตอสอสารทด เพอปองกนมใหเกดความเขาใจผดตอกน และเพอใหไดรบ

ทราบขอมลขาวสาร หรอความเคลอนไหวตางๆ ขององคการ เพราะการตดตอสอสาร

ถงกน ไดแก การแลกเปลยนขอเทจจรง ความคดเหน หรอความรสกระหวางกนและกน

(3) มการรวมมอซงกนและกน เพราะการประสานงานมใชเปน

เรองเกยวกบการท างานใหประสานกนเทานน หากแตเปนการประสานการปฏบตงานของ

ทกฝายใหสอดคลองกนและกน เพอสงเสรมใหงานบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคทไดตง

ไวดวย ฉะนน การประสานความรวมมอจงเปนเรองส าคญ ถาผปฏบตงานไมมความตงใจ

ทจะท างาน ไมอทศเวลา แรงกาย แรงใจอยางเตมทและยงขาดความรวมมอเปนอนหนง

อนเดยวกนแลว การท างานนนยอมไมประสบผลส าเรจตามความมงหมาย

(4) มการวางแผนและก าหนดวธการท างาน เพอใชเปนแนวทาง

ในการท างานรวมกน ท าใหผปฏบตงานทราบวธการท างานโดยละเอยด เพราะจะไดงายตอ

การประสานงานใหเปนไปตามแผนงาน ซงการก าหนดแผนงานน ไดแก การก าหนด

วตถประสงคและนโยบายของแผน ขนตอนการท างาน แผนงาน และระยะเวลาปฏบตงาน

ตลอดจนวธการประสานงานของฝายตางๆ เปนตน

(5) มการประสานนโยบาย เนองจากในการปฏบตงานรวมกน

ไมวาจะเปนหนวยงานเดยวกน หรอตางหนวยงาน ตางกมวตถประสงคและมนโยบาย

ทแตกตางกน ดงนน องคการจงจ าเปนตองท าการประสานนโยบายของหนวยงานและ

องคการใหสอดคลองกน เพอใหการปฏบตงานของทกฝายเปนไปอยางเตมประสทธภาพ

3) หลกการส าคญในการประสานทมงาน

การท างานเปนทมทดนน ควรเปนการท างานรวมกนในลกษณะ

ของเพอนรวมงานมากกวาเปนการท างานในลกษณะของหวหนากบลกนอง ดงนน หวหนา

ทมงานซงเปนผน าทมงานควรใชวธการของการเปน “นกประสาน” คอ ประสานสมาชก

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

171

ของทมงานทกคนเขาดวยกน จะไดท างานรวมกนอยางเปนน าหนงใจเดยวกน

ดงภาพประกอบ 14

ภาพประกอบ 14 การประสานทมงาน

(เกรยงศกด เจรญวงศศกด, 2546, หนา 4)

จากภาพจะเหนไดวา หวหนาทมงานหรอผน าทมงานจะเปน

ศนยกลางของทมงาน โดยหวหนาทมงานจะเปนตวกลางเชอมโยงสมาชกทกคนของทมงาน

ใหท างานดวยกนอยางราบรน ซงแสดงใหเหนวา หวหนาทมงานจะตองชนะใจทมงาน

ดวยการแสดงความจรงใจใหทมงานเหนกอน เปนการซอใจทมงาน ท าใหเหนวาหวหนา

ทมงานเหนคณคาของสมาชกในทมงานทงในดานความคดเหนและดานจตใจ เพราะทมงาน

คอผทจะตองท างานตางๆ ตามทไดมอบหมายใหประสบความส าเรจ ท าใหหวหนาทมงาน

และสมาชกในทมงานมการท างานดวยกนอยางใกลชด หวหนาทมงานในฐานะทเปนผน า

ของทมงานจงตองคอยรบฟงเรองราว ปญหาหรออปสรรคททมงานประสบ เพอใหการ

ชวยเหลอ สนบสนน ปกปอง ตลอดจนรบผดชอบตอการกระท าหรอผลงานของทมงาน

ทกคน เพอใหทมงานท างานอยางมความสข จะไดมงมนทมเทเพอสรางผลส าเรจของงาน

อยางเตมท นอกจากนนหวหนาทมงานจะตองท าหนาทในการประสานทมงานทกคนให

รบผดชอบตองานในหนาทของตนอยางจรงจง โดยคอยกระตนใหมงานทกคนเหน

ความส าคญของการใหความรวมมอ และการใหการสนบสนนซงกนและกนเพอผลส าเรจ

ของงานทมคณภาพ เนองจากจะเปนวธทท าใหทมงานทกคนรสกผกพน เกอกล เอออาทร

และไมทอดทงกน ยามทกขยากล าบาก หากหวหนาทมงานสามารถประสานทมงานใหเปน

หนงเดยวกนได จะสงผลใหทมงานนนประสบความส าเรจ ดงนนหลกในการประสานงาน

มดงน

ผน าทมงาน

เพอนรวมทมงาน เพอนรวมทมงาน เพอนรวมทมงาน เพอนรวมทมงาน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

172

1) การสรางความรวมมอรวมใจใหเกดขนและท างานเปนทม

การบรหารงานทกชนด และทกระดบทประสบความส าเรจ

ลลวงลงไปไดนน ยอมตองอาศยความรวมมอจากบคคลหลายฝายดวยกนทงวงในและวง

นอกงานเขาเหลานน ยอมตองการรางวลเปนคาตอบแทนใหเปน "สนน าใจ" เพอกระตนให

ผรวมงานนก าลงใจในการท างาน อยางไรกตามมนษยแตละคนมความตองการแตกตางกน

และมความตองการเปนไปตามล าดบขนของ Mastow (สมใจ เขยวสด, 2536, หนา 96)

ดงนนจงจ าเปนตองศกษาบคคลวามความตองการอะไร เพอจะไดสนองความตองการได

ถกจดและกอใหความรสกพอใจ มทศนคตทดตอกน และใหความรวมมอในการท างาน

ตอไปดวยด การสรางความรวมมอในการท างานนน ผบรหารไมเพยงแตใชเทคนค

มนษยสมพนธเพอใหเกดมสมพนธเพอใหเกดมสมพนธภาพทดระหวางผบงคบบญชา

กบผรวมงาน หรอผใตบงคบบญชาเปนสวนตวเทานน แตผบรหารจะตองใชเทคนค

มนษยสมพนธทกขนตอน (วระ ศรวลาศ, 2521, หนา 91)

2) การใชเทคนคการบรหารงาน

องคการมความสลบซบซอนและขนาดใหญ และมผปฏบตงาน

จ านวนมาก เพอแกไขขอบกพรองการวางแผน จงเปนสงส าคญของการบรหาร คอ ระบบ

การควบคมทางการบรหารระบบ สอสาร และขอมล และระบบการจงใจ และการใหรางวล

ผลตอบแทน ซงมงหวงเปนการเตรยมการส าหรบระบบการประสานงานตางๆ ในขนตอน

การปฏบตงาน (ธงชย สนตวงษ, 2533, หนา 277)

3) การตดตอสอสารทด

การตดตอสอสารเปนสงจ าเปนตอการประสานงานของกลม

เพราะการตดตอสอสารเปนแนวทางทชวยสงเสรมความเขาใจระหวางบคคลดวยการ

แลกเปลยนขอเทจจรง ความคดเหนทศนคต และอารมณ (สมยศ นาวการ, 2526)

4) การค านงถงจงหวะ เวลา และโอกาส

การเสนอปญหาตางๆ เพอใหมการพจารณาการรวมกนนน

ขนอยกบทานในฐานะเจาของเรองควรพยายามหาจงหวะเวลาทเหมาะสมของผเกยวของ

ดวยการสงเกตดวาเขาวางเวลาใด และมอารมณดพอทจะพรอมในการโนมนาวใหเขา

ตองการพจารณาปญหาตางๆ กบทานหรอไม เพราะการกระท าผดจงหวะ ไมวาการเจรจา

ตอรองกนหรออนใดกตาม ผลทไดรบยอมหมายถงความรสก อคต และจะท า ใหหมด

ความศรทธาไปในทสด (วระ ศรวลาศ, 2521, หนา 54-55)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

173

5) การค านงถงจตใจผเกยวของ

มนษยมความแตกตางกนตงแตแรกเกด ท า ใหมนษยม

ความรสกนกคดความตองการทแตกตางกนไปดวย การทมนษยจะสามารถอยรวมกน

อยางสนตสขไดนน จ าเปนตองค านงถงจตใจของกนและกน หากองคกรสามารถปรบปรง

การท างานใหเหมาะสมกบความรสก ความตองการ ความถนด และความสนใจของ

บคลากรได กจะสามารถค านงถงจตใจของเขา บคลากรกจะมความจงรกภกดตอองคกร

มากยงขน มการสรางขวญก าลงใจ มการตดตอสอสารทนมนวล มสวนรวมคด รวมปฏบต

รวมพฒนางาน ยอมรบฟงความคดเหนทเกยวกบการประสานงานของทงสองฝาย

6) การมระบบขอมลสารสนเทศทดและพอเพยง

บทบาทของระบบสารสนเทศ เพอเสรมสรางคณภาพชวต และ

คณภาพของการปฏบตงานของบคลากรในองคกรใหดยงขน มความสะดวกสบายมากขน

มการตดตอสอสาร เพอเสรมสรางสมพนธภาพ ความเขาใจและรวมแรงรวมใจในการ

ปฏบตงานมากขน (บหงา กรวนย, 2541, หนา 201)

7) การจงใจเพอการประสานงาน

แมวามนษยจะมความแตกตางกนทงในดานความรสกนกคด

และความตองการ ซงหากองคกรสามารถจดวธการท า งานใหเขากบความตองการ

สวนบคคลของบคลากรทกคนได กจะท าใหการประสานงานราบรนขน แตอยางไรกตาม

องคกรไมสามารถจะปรบวธการท างานทกอยางใหเขากบความตองการของบคลากร

ทกคนได ดงนน องคกรจงตองรจกจงใจใหบคลากรตระหนกในความส าคญของการท างาน

การประสานงานเพอบรรลเปาหมายรวมกบผอน ซงมความตองการแตกตางกนไป

การจงใจบคลากรท าไดโดยสรางความเขาใจเกยวกบงานทใหบคลากรเหนความส าคญ

ของงาน ใหมความเชอมนในองคกรและในตวผรวมงาน เพอเนนความส าคญของงาน

และการท างานรวมกน กจะประสานงานกนไดด นอกจากนองคกรควรใหบคลากรรจก

กระบวนการท างานของบคลากรอนๆ เพอจะไดทราบถงชองทางและจงหวะในการ

ประสานงานกน ไมเหลอมล ากน ไมขดแยงกน เพราะมจดมงหมายทผลส าเรจขององคกร

อนเดยวกน สธ สทธสมบรณ และ สมาน รงสโยกฤษฎ (2542, หนา 73-74) ไดกลาวถง

หลกการประสานงาน ดงน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

174

1) การประสานงานเปนเรองเกยวกบการจดใหงานสอดคลองกน

ปราศจากการขดแยงเหลอมล าหรอซ าซอนกน กลาวคอ การจดใหงานสวนตางๆ ผสม

กลมกลนเขากนไดมความสมดลยกน สามารถรบกนไดในจงหวะหรอเวลาอนเหมาะเจาะ

2) การประสานงานเปนเรองเกยวกบความรวมมอ

การประสานงานมใชเปนเรองทเกยวกบการจดใหงานประสานกนเทานน หากแตเปนเรอง

ของความรวมมอรวมใจของผปฏบตงานทกฝาย เพอใหงานบรรลผลส าเรจในรป

Teamwork อกดวย

3) การประสานงานเปนเรองเกยวกบเทคนคการบรหาร โดยม

ลกษณะเปนสวนทใสเขาไป (Input) กบสวนทเปนผลออกมาหรอผลผลต (Output) ส าหรบ

สวนทใสเขาไป ไดแก ปจจยตางๆ ในการบรหาร คอ คน เงน วสดสงของ ตลอดจน

อ านาจหนาท เวลา ความตงใจในการท างาน และความสะดวกตางๆ ทงน กเพอจะให

ผลงานออกมาอยางมประสทธภาพ ดงนน การประสานงานทดจะตองอาศยการใชเทคนค

การบรหารในรปแบบตางๆ เชน การวางแผนทด การจดใหมแผนผงขององคการ แผนผง

เกยวกบหนาทและความรบผดชอบ แผนผงแสดงสถานทท างาน เปนตน

สายสมร บญญาสถตย (2538, หนา 49) กลาววา ในการ

บรหารงานเพอใหเกดความส าเรจบรรลวตถประสงคหรอตรงตามเปาหมายนน มหลก

ทวไปในการประสานงาน ดงน

1) มการวางแผนลวงหนา

2) มการก าหนดวตถประสงคของการประสานงาน

3) มการก าหนดการสอสารทมประสทธภาพหรอการ

ตดตอสอสารสองทาง

4} มการควบคมก ากบและประเมนผลการประสานงาน

5) ก าหนดผรบผดชอบในการประสานงาน

หลกการประสานงาน Simon (1976, pp. 103-108) กลาวไว ม

ดงน

1) Self-coordination คอ ผรวมงานแตละคนสามารถประสาน

กจกรรมเขากบกจกรรมของคนอนโดยสงเกตวาพวกเขาท าอะไร กลาวคอในสถานการณ

หนงๆ ใหแตละคนสามารถสงเกตพฤตกรรมสมาชกในองคการแลวปรบใหเขากบ

สมาชกนน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

175

2) Group Individual Alternatives คอ วตถประสงคของปจเจก

บคคลขนอยกบพฤตกรรมของเขา ความส าคญของวตถประสงคไมไดขนอยกบทางเลอก

ของปจเจกบคคล แตยงขนอยกบสมาชกอนๆ ดวยนน คอ ทางเลอกของกลมยอยส าคญ

กวาทางเลอกของปจเจกบคคล

3) Group Plan คอ มแผนอยแลว โดยกอนทแผนจะถกน ามาปฏบต

ควรจะมการสอสารระหวางสมาชกของกลมทจะปฏบตงาน แผนทจะน ามาปฏบตควรจะม

ความเหนพองตองกนในกลม การประสานงานกลมควรค านงถงความแตกตางกนระหวาง

บคคลแลวเลอกแผนทดทสดน ามาปฏบต

4) Communication คอ ในพฤตกรรมกลมเปนสงจ าเปนทจะตองม

การตดตอสอสาร แผนของปจเจกบคคลทจะน าแผนไปปฏบต ทงนมไดหมายความวา

เราจะตองคดตดตอสอสารแผนทงหมด แตหมายถงทกคนจะตองรวาตนเองตองท าอะไร

5) Acceptance of Plan หรอการยอมรบแผน ขนนเปนขนสดทาย

ในการประสานงานของสมาชกในองคการ

จากทกลาวมาขางตน สรปไดวาหลกของการประสานงานมความ

ส าคญเพราะเปนเรองการวางแผนการปฏบตงาน การประสานการปฏบตงานเพอก าหนด

วตถประสงค ความคดเหน ความรวมมอ ความรวมใจ ภาวะแวดลอม การตดตอสอสาร

และทส าคญจะตองเปนการประสานงานทมอยทกระดบชน และน าเทคนคในการบรหารมา

ชวยในการประสานงานใหดขน

3) องคประกอบของการประสานงาน

การประสานงานจดเปนสงส าคญส าหรบการบรหารงานโครงการ

ใชศลปะและเทคนควธการบรหารเพอใหเกดการประสานงานขน และทราบถง

องคประกอบทส าคญของการประสานงาน องคประกอบทส าคญของการประสานงาน

จะตองประกอบดวย

3.1) ตวบคคล ตวบคคลนบไดวาเปนองคประกอบทส าคญของการ

ประสานงานการประสานงานจะเกดขนหรอไมอยทตวบคคล เพราะบคคลเปนปจจย

ทส าคญของการบรหารงาน หากหนวยงานหรอองคการใดมคนด มความรความสามารถ

เขามาปฏบตงาน การบรหารงานในหนวยงานนนจะมโอกาสเจรญกาวหนาและบรรล

เปาหมายไดอยางดมประสทธภาพ ถาหนวยงานใดมปญหาเกยวกบตวบคคลผปฏบตงาน

กลาวคอไมสนใจ ไมรบผดชอบตอหนาท การเงน มปญหาความขดแยงระหวางกน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

176

เกยจครานการงาน ไมมระเบยบวนย หนวยงานนนกยากทจะมความรวมมอประสานงาน

ในการปฏบตงาน

3.2) การจดองคการ ปจจยส าคญในการบรหารงานทจะกอใหเกด

การประสานงานทดนนการจดองคการนบวามสวนส าคญอยางมาก การจดองคการเปน

การแบงอ านาจหนาทในการด าเนนงานทงหมดออกเปนสวนตางๆ โดยแตละสวนก าหนดท

ไวอยางชดเจน และก าหนดความสมพนธเกยวของกนระหวางหนาทการงาน ทแบงออกไป

ก าหนดสายการบงคบบญชาตงแตหนวยงานเลกทสดตามต าแหนงตางๆ จนถงหนวยงาน

ขนาดใหญทมอ านาจครอบคลมหนวยงานนนทงหมด

โดยสรปองคประกอบของการประสานงาน ประกอบดวย

ตวบคคลและองคการใหเหมาะสมกบบคคลและไดสดสวนกบงาน การจดระเบยบแบบแผน

ในการปฏบตงานใหเหมาะสมกบองคการ การควบคมก ากบงานทด ซงการด าเนนการ

ในเรองดงกลาวขางตนถอเปนปจจยส าคญในการบรหารงานขององคการดวย

4) รปแบบของการประสานงาน

การประสานงานกระท า ได 2 รปแบบ คอ การประสานงาน

จากระดบบนลงลาง (Vertical Coordination) และการประสานงานในระดบเดยวกน

(Horizontal Coordination) (ปรชา หงษไกรเลศ, 2526, หนา 187-188)

4.1) การประสานงานจากระดบบนลงลางหรออาจเรยกวา

การประสานงานในแนวตง เปนการประสานงานตางระดบสายการบงคบบญชาจาก

ระดบบนลงสระดบลางไดแก การสงการหรอการมอบหมายนโยบายลงมาตามล าดบจนถง

ระดบลางสด เชน การประสานงานของสวนราชการระดบชาต (ราชการบรหารสวนกลาง)

ลงสระดบภมภาค (จงหวด อ าเภอ ต าบล และหมบาน) แตในทางตรงกนขามการ

ประสานงานแนวตงนอาจมการประสานงานจากระดบลางขนสระดบบนตามล าดบกไดโดย

ท าในรปแบบการปรกษาหารอ การท าความเขาใจในนโยบายหรอค า วนจฉยสงการ โดย

เรมตนจากระดบหมบานประสานงานกบระดบต าบล ระดบต าบลประสานงานกบระดบ

อ าเภอ ระดบอ าเภอประสานงานกบระดบจงหวด ระดบจงหวดประสานงานกบระดบ

กระทรวง และระดบกระทรวงประสานงานกบระดบรฐบาลหรอระดบชาตนนเอง

การประสานงานระดบบนลงลางอาจกระท าไดโดย

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

177

4.1.1) ก าหนดอ านาจหนาทของแตละหนวยงานใหชดเจน

และควรกระท าเปนลายลกษณอกษร

4.1.2) หนวยงานแตละหนวยงานจะตองมอ านาจหนาท

ในการสงการและประสานงาน

4.1.3) การสงการและการประสานงานควรด าเนนการ

ตามล าดบจากระดบบนลงมาระดบลาง คอ จากระดบกระทรวงลงมา กรม กอง และฝาย

ตางๆ ตามล าดบ

4.2) การประสานงานในระดบเดยวกน หรออาจเรยกวา

การประสานงานในแนวนอนการประสานงานประเภทน หนวยงานในระดบตางๆ ทมฐานะ

เทาเทยมกน ประสานงานกนเอง การประสานงานในระดบเดยวกน อาจกระท า ในรปแบบ

เปนทางการ (Formal) หรอไมเปนทางการ (Informal) กได

สมพงษ เกษมสน (2518, หนา 37) ไดแบงการประสานงาน

ออกเปน 2 ประเภท คอ

1) การประสานงานโดยการสมครใจ (Voluntary Coordination)

จากแนวความคดทวาบคคลตางๆ ในองคการประสานงานกนไดโดยความสมครใจนน

จะมเกดขนกแตในบางระดบของแตละองคการเทานน ส าหรบในองคการขนาดใหญ

การประสานงานในลกษณะนมกจะไมเกดขน ทงนการประสานงานโดยความสมครใจ

จะเกดขนไดกตอเมอบคคลแตละบคคลรวตถประสงคของหนวยงานทตนปฏบตอย

ต าแหนงหนาททตนรบผดชอบและภาวะการณทเกยวของทงภายในและภายนอกองคการ

เปนอยางด การประสานงานโดยความสมครใจมหลกส าคญวา จะตองใหบคคลเกด

ความรสกวาตนเปนสวนหนงหรอหนวยหนงขององคการ และมความพงพอใจและพรอมท

จะท างานใหเกนกวาในสวนทตนรบผดชอบอยโดย

1.1) การยอมรบตนเปนสวนหนงขององคการ (Individual

Identification with the Organization) การทพนกงานยอมรบวาตนเปนสวนหนงของ

องคการ คอ การทน าเอาตวเองเขาไปมความผกพนกบองคการ และยอมเสยสละเวลา

สวนตวในการท างานเพอใหงานบรรลวตถประสงคขององคการ และท าใหตนมความปตท

จะมความพยายามท างานมากกวาปกต

1.2) การประสานงานโดยกลม (Group Coordination) กลมม

อทธพลมากในดานการประสานงานโดยความสมครใจ ดงทกลาวมาแลววาผลกระทบจาก

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

178

ปทสถาน (Norms) เชน ลกษณะการมจตใจทจะชวยเหลอกน เปนปฏกรยาอยางหนงทกลม

จะชวยสงขาวสารเกยวกบงานใหใครคนหนงในกลมได และมกจะพบวาบคคลทอยในกลม

จะถอวาตนเปนสวนหนงของกลมไดงายกวาทจะถอวาเปนสวนหนงขององคการ ดงนน

บคคลมกจะยอมเสนอตวเพอการประสานงานใหแกกลมมากกวาใหแกองคการ เพราะ

สมาชกภายในกลมตางมความเขาใจกนเมอกลมเหนความส าคญในการสนบสนนการ

ประสานงาน การประสานงานในลกษณะน จงมอยแตเฉพาะภายในขอบเขตของกลม

เทานน หรอหากจะมการขยายออกไปจะมกตอเมอไดเหนความส าคญในการประสานงาน

ขององคการดวยกน

2) การประสานงานตามสายการบงคบบญชา (Directive

Coordination) การประสานงานตามสายการบงคบบญชานมความแตกตางกบการ

ประสานงานโดยความสมครใจในประการส าคญทวา การประสานงานตามสายการบงคบ

บญชานน หมายถง บคคลทปฏบตงานจะตองไดรบค าชแจงหรอค าสงใหทราบวาจะตองท า

อะไรและท าเมอใด วธนแยกพจารณาไดเปน 2 ประการ คอ

2.1) การประสานงานตามล าดบชนของการบงคบบญชา

(Hierarchy Coordination) การประสานงานตามล าดบชนของการบงคบบญชาเปนกจกรรม

การปฏบตงานตางๆ ในลกษณะทเชอมโยงเปนลกโซและอ านาจหนาทความรบผดชอบ

ทงหมดจะตองมาจากแหลงกลางแหงเดยวการควบคมการรายงานและการประสานงาน

จะตองท าไปตามล าดบชนของต าแหนงหนาทการงานแตจะตองอยภายใตการอ านวยการ

โดยตรงหรอทางออมจากผด ารงต าแหนงสงสดเพยงต าแหนงเดยวในองคการ

2.2) การประสานงานตามระบบบรหาร (Administration

System) ระบบการบรหารเปนเรองใหญทมสวนเกยวกบการประสานงานขององคการ

มขอความเกยวกบการปฏบตงานประจ า ขององคการระบบบรหารเปนรปแบบของแนวการ

ปฏบตงานขององคการทถกก าหนดไวเพอใหการปฏบตงานตางๆ มการประสานงานอยใน

ตว ดงนนกลาวไดวา รปแบบของการประสานงานเปนการปรบเปลยนสภาพการณตาม

ความเหมาะสมขององคการ ทจะเลอกใชรปแบบในการประสานงานใหเหมาะสม เพอให

งานขององคการด าเนนไปสเปาหมายทก าหนดไวอยางมประสทธภาพ

5) เทคนคหรอวธการประสานงาน

เทคนคหรอวธการประสานงานเปนการคนคดวธการปฏบตงาน

ตามระเบยบแบบแผนเพอรวมรวมการคดคนหาวธการใหมการประสานงานทดขน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

179

หลย จ าปาเทศ (2523 หนา 85) สรปเทคนคการประสานงานได 10

ประการ คอ

1) จงสรางใหเกดพลงรวมของกลม (Group Effort) โดยพยายามให

ทกคนเหนความส าคญของงานและชอเสยงของสวนรวมรวมกน

2) พยายามอยาใหผรวมงานตดต าแหนงสงคม แตพยายามให

ทกคนมความหมายส าหรบกลมหรอหนวยงาน

3) ใหเกยรตทกๆ คนไดแสดงความคดเหนและจงแสดงใหเหนวา

ความคดเหนนนๆ เปนความคดเหนของกลมหรอของหนวยงานนนๆ

4) มการวดผลหรอประเมนผลเปนระยะๆ ทงนเพอเปนการทราบ

ความกาวหนารวมกนและจะน า มาซงการเกดก าลงใจรวมกน

5) ผประสานงานตองมความรในงานนนๆ ด ถายงไมดตองรบ

ศกษาเพราะสอแหงความศรทธา

6) การรบฟงทดจะดกวาการเสนอแนะหรอการแนะน า

7) ผประสานงานตองรกษาอารมณมนคงไวใหได หากมการ

ขดแยงเกดขน

8) มความเปนกนเองไมจ าเปนตองมพธรตองแตตองอยกรอบของ

กฎเกณฑ หรอหลกการทรวมกนตงไว

9) พยายามจ าชอของสมาชกในกลมใหไดอยางรวดเรวและ

เรยกชอเขาแทนค า วา “คณ”

10) จงมองคนในแงดทงนเพอเปนการเปดโอกาสใหทกๆ คน

รวมทงตวของผประสานงานเอง

สมใจ เขยวสด (2536 หนา 99-100) สรปแนวทางปฏบตเพอ

เสรมสรางมนษยสมพนธในการประสานงาน ดงน

1) จดใหมการประชมปรกษาหารอเพอความเขาใจดตอกน และ

การท างานไดดขน

2) ท าแผนก าหนดหนาทและปฏทนการท างาน

3) มคมอการปฏบตงาน

4) มคณะกรรมการด าเนนการ และมคณะท างาน

5) ท างานเปนระบบเปนขนตอน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

180

6) บ ารงขวญบคลากรเพอความมนใจในการท างาน โดยการใหค า

แนะน า ใหศกษาอบรมสนใจความเปนอยและสภาพของการท างาน

7) ประชาสมพนธใหหนวยงานทเกยวของไดทราบความเปนไป

ความเคลอนไหวของหนวยงานตางๆ ในองคการ

สธ สทธสมบรณ และ สมาน รงสโยกฤษฎ (2542, หนา 75-79)

ไดกลาวถงเทคนคหรอวธการประสานงาน ไวดงน

1) วธการประสานงานภายในองคการ (Coordination Within our

Activity) ซงอาจแยกกลาวเปนหวขอยอยๆ พอสงเขป ดงน

1.1) การจดท า แผนผงและก าหนดหนาทการงาน

(Organization Structure and Function) หมายถง การแบงแยกงานใหเปนไปตาม

ลกษณะเฉพาะของงาน รวมทงการก าหนดหนาทใหชดเจน เพอปองกนการปฏบตงานท

กาวกายและซ าซอนกน ซงเมอการด าเนนงานเปนไปตามลกษณะและหนาททก าหนดไว

แลว งานกยอมจะสอดคลองและประสานกน

1.2) จดใหมระบบการตดตอทมประสทธภาพ (Efficiency

Communication System) ดงไดกลาวแลววา การตดตอหรอการสอขอความเปนผลของการ

ประสานงานและมความส าคญอยางแยกไมออกประดจคนและเงา เพราะฉะนนจงควรจด

ใหมระบบการตดตอสอสารอยางมประสทธภาพ ปองกนอยาใหไหลไปรวมอย ณ ทหนง

ทใดโดยเฉพาะเพราะจะท าใหงานคงคางชกชา นอกจากนจะตองพจารณาถงสายการบงคบ

บญชาดวยวา มลกษณะทอ านวยประโยชนตอการประสานงานหรอไมรวมทงระบบการ

ตดตอนนมการปอนกลบ และเปนการตดตอสองทางหรอไมดวย

1.3) การใชคณะกรรมการ (Committee) การจดใหมการ

ประชมหารอเพอก าหนดระเบยบวธการบรหารของฝายตางๆ ใหเปนไปในลกษณะของ

การประสานงานทด โดยคณะกรรมการนอาจเปนคณะกรรมการทอ านวยประโยชน

โดยตรงหรอโดยปรยายแกการประสานงานกได

1.4) การใชวธการงบประมาณ (Budgeting) วธการงบประมาณ

การบญชทคมการใชจายหรอวธการควบคมอนๆ ทางการเงน เปนเครองมอส าหรบควบคม

ใหการปฏบตงานในสวนตางๆ ของแตละโครงการใหประสานงานกนเพอใหบรรลเปาหมาย

อยางมเอกภาพโดยเฉพาะระบบการงบประมาณแบบปฏบตการ (Performance Budgeting)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

181

และระบบงบประมาณแบบโครงการ (Program Budgeting) จะชวยใหทราบถงโครงการของ

องคการผลการด าเนนงาน และชวยใหเกดการประสานงานกนไดเปนอยางด

1.5) การตดตามสอดสองการปฏบตงาน (Follow Up)

การตดตามงานในหนวยงานทมหนาทรบผดชอบวามขอขดของผดพลาดอยางใดบาง

โดยเฉพาะอยางยงในเรองเวลา เชน ปฏบตงานในเรองใดส าเรจเรยบรอยตามก าหนดเวลา

หรอไม หรอลาชาเพราะเหตใด และจะปรบปรงแกไขอยางไร ทงนเพอชวยใหการปฏบตงาน

ของหนวยงานตางๆ ประสานงานกนมากขน

1.6) การตดตออยางไมเปนทางการ (Informal Contacts) ใน

การปฏบตงานในบางครง หากใชวธปฏบตตามแบบแผนมากเกนไป กอาจท าใหงานลาชา

เกดผลเสยไดหรออาจไมเปนผลดตอการปฏบตงาน ดงนนเพอหลกเลยงความลาชาทเกด

จากการตดตอแบบเปนทางการตามปกตและเพอกอใหเกดการประสานงานทด การใชการ

ตดตออยางไมเปนทางการจะชวยไดมาก และดจะเปนทนยมกนแพรหลายดวย

1.7) การใชเจาหนาทตดตอเฉพาะ (Liaison Officer) งานบาง

ประเภทมลกษณะพเศษหรอเปนงานซบซอนสบสน หากใชบคคลธรรมดาตดตอด าเนนงาน

อาจไมไดผลและโดยทคนเราแตละคนไมเหมอนกน บางคนเหมาะส าหรบปฏบตงานตดตอ

โดยเฉพาะ เพราะมความนมนวลและแนบเนยนไมเกงกาง หรออยางทเรยกวา มพรสวรรค

บคคลประเภทนเหมาะส าหรบเปนเจาหนาทตดตอ ยงกวานนงานตดตอบางอยางยง

ตองการความช านาญพเศษ เชน ความรทางภาษาตางประเทศ เปนตน เพอการ

ประสานงานและใหงานด าเนนไปดวยความเรยบรอยบรรลวตถประสงคจงตองเลอกใช

บคคลใหเหมาะสมกบงาน และความส าเรจของงานกขนอยกบความสามารถของเจาหนาท

ตดตอโดยเฉพาะนมาก

1.8) การจดใหมการชมนมหรอประชมผใตบงคบบญชา

(Meeting) ทงนเพอชวยใหผเกยวของไดทราบโดยชดเจนถงการกระท า เพอประโยชนตอ

การประสานงานโดยตรง โดยมความจ าเปนอยางมาก เมอหนวยงานนนๆ จะตอง

ปฏบตงานตามโครงการใหมๆ

1.9) การจดฝกอบรมและพฒนาบคคล (Training) การพฒนา

ผใตบงคบบญชาใหมความเขาใจและรอบรเกยวกบงาน ใหมทศนคตทด มความคด

สรางสรรคและมก าลงใจรกงานความส าคญของการพฒนาผใตบงคบบญชาอยทวา

ท าอยางไรผใตบงคบบญชาจงจะมความเขาใจในการปฏบตงาน และท าอยางไร

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

182

สมพนธภาพระหวางผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชาหรอผรวมงานจงจะด มความเขาใจ

ตอกน อนจะน าไปสความรวมมอประสานงานทด

1.10) การจดใหมหนวยแนะแนวทางวชาการ (Technical Staff)

เพอท าการศกษาคนควาขอขดของ และหาวธการแกไขปรบปรงใหมการประสานงาน

ในหนวยงานนนๆ ใหไดผลดยงขน

1.11) การจดใหมการมอบอ านาจหนาท (Delegation of

Authority) การจดใหมการมอบอ านาจหนาทแกผใตบงคบบญชาหรอผรวมงานเพอรบไป

ปฏบตจดท า นอกจากจะเปนการกระจายงาน แบงเบาภาระหนาทของผบงคบบญชาแลว

ยงเปนการเสรมสรางกอใหเกดความเขาใจอนดและสามคคธรรมในหมผรวมงาน อนจะเปน

ประโยชนตอการประสานงานเปนอยางด

1.12) การจดใหมการบ ารงขวญ (Morale) การจดให

ผใตบงคบบญชาหรอผรวมงานไดมขวญในการท างานทด เปนพลงส าคญทจะกอใหเกด

ความรวมมอและการประสานงานขนไดอยางมประสทธภาพในองคการ

2) วธการประสานงานระหวางองคการ (Coordination Outside our

Activity) ส าหรบการประสานงานระหวางองคการน จะไดพจารณาเฉพาะวธการทเปนหลก

ส าคญเทานน เพราะวธการบางประการทใชส าหรบการประสานงานในองคการนน อาจน า

มาใชในการประสานงานระหวางองคการไดดวยวธการการประสานงานระหวางองคการท

ควรทราบ ไดแก

2.1) การประสานงานโดยการก าหนดสทธและหนาท

(Function) การก าหนดสทธและหนาทขององคการควรใหชดเจน และไมมการเขาใจ

ความหมายไปไดหลายทางอนอาจจะน าไปสการเหลอมล ากน ซ าซอนกนและเกดความ

ขดแยงกนไดในทสด

2.2) การประสานงานโดยการใชคณะกรรมการผสมหรอ

คณะกรรมการกลาง (Joint Committee หรอ Interdepartmental Committee)

คณะกรรมการดงกลาวนจะชวยกลนกรองและขจดมลเหตทอาจท า ใหมการขดแยงลงได

มากและจะท า ใหมการประสานงานดขน โดยเฉพาะในกจการบรหารทมความมงหมาย

กวางขวาง และตองอาศยความรวมมอรวมใจหลายฝายหลายสงกด

2.3) การประสานงานโดยการใชวธการงบประมาณ

(Budgeting) การใชวธการงบประมาณเปนเครองมอในการประสานงานนน นอกจากจะใช

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

183

ส าหรบการประสานงานภายในองคการแลว ยงเปนเครองมอทมประสทธภาพในการ

ประสานงานระหวางองคการดวย เพราะในการพจารณางบประมาณเพอขออนมตจดตง

ยอดเงนด าเนนการตามแผนงานขององคการตางๆ อนไดแก กระทรวง ทบวง กรม และ

หนวยงานอนๆ นน วธการงบประมาณจะสามารถพจารณาแยกและปองกนปญหาเรอง

การท างานทซ าซอนกนไดดทสด

กลาวโดยสรป เทคนคหรอวธการประสานงานทจะน ามาใชใน

การประสานเพอใหงานประสบผลส าเรจนนมอยมากมายหลายวธ ซงตองพจารณาตาม

ความเหมาะสม ตามสภาพและลกษณะของการด าเนนงาน หรอน าเอาเทคนคหรอวธการ

ประสานงานมาผสมผสานกนจงจะสามารถท าใหเกดการประสานงานทดขนได

6) ปญหาและอปสรรคในการประสานงาน

องคการจะมผปฏบตงานรวมกนอยเปนจ านวนมาก บคคลเหลาน

มลกษณะทแตกตางกนทงความรและความสามารถ ต าแหนงหนาท ซงเปนสาเหตทท าให

เกดปญหาและอปสรรคในการรวมมอประสานงานกน ปญหาและอปสรรคในการ

ประสานงานนน พอจะสรปเปนหวขอ ไดดงน

หลย จ าปาเทศ (2523, หนา 90-91) ไดกลาวไววา อปสรรค

ตางๆ ทท าใหการประสานงานไมประสบผลส าเรจ มดงตอไปน

1) อปสรรคอนเกดจากผประสานงาน คอ ขาดการวางแผนทด

ในการประสานงานขาดการตดตามผลงานและประเมนผลงาน ขาดความร ความสามารถ

และประสบการณในงานไมกลาตดสนใจในกรณทควรตดสนใจ ขาดเทคนคการสอ

ความหมายทด มเวลาไมเพยงพอ วางตนไมเหมาะสม ขาดมนษยสมพนธทเปนพนฐาน

ส าคญทผประสานงานตองมทงในขณะท างานรวมกน มทศนคตไมดตองานและ/หรอ

ผรวมงาน อปสรรคอนเกดจากวย เพศ และสขภาพของการไปประสานงาน ขาดความ

ไววางใจผรวมงานหรอไมเหนความส าคญของผรวมงานไมยอมรบฟงความคดเหนของผอน

2) อปสรรคอนเกดจากผรวมงานหรอทมงาน คอ ขาดความ

รบผดชอบตอสวนรวมมทศนคตทไมดตองานหรอตอผประสานงาน ขาดความร

ความสามารถและประสบการณในงานนน และไมสนใจใฝหา ขาดความสอสารทด มความ

ไมเชอใจซงกนและกน ไมเหนความส าคญของงาน บางคนเหนแกประโยชนสวนตวมากกวา

ประโยชนสวนรวม ขาดความรบผดชอบเทาทควร มปญหาสวนตว เชน ครอบครว เปนตน

เกดความขดแยงในหมผรวมงานดวยกน ไมยอมรบฟงความคดเหนของสวนรวม เชน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

184

เชอมนในตนเองมากเกนไป ไมพอใจในระบบขององคการ ยงไมเหนคณคาและความ

ส าคญของการท างานรวมกน มนสยตองการความสบายไมสนใจหรอเสยสละเพอสวนรวม

3) อปสรรคอนเกดจากระบบการท างานของกลม ไมเปน

ประชาธปไตยหรอเปนกมากเกนไปจนเกนขอบเขต ขาดการวางแผนทด ไมมการก าหนด

เปาหมายของการท างานทชดแจง ขาดการสอสารภายในกลมทด ขาดการก าหนดตวบคคล

ทรบผดชอบ หรอก าหนดตวบคคลไมเหมาะสมบรรยากาศและสงแวดลอมไมเอออ านวย

ไมมการแบงงานใหเหนเดนชด ขาดการตดตามและประเมนผลทด ไมมการท าความเขาใจ

กนภายในกลมเมอเกดการขดแยง ขาดระบบระเบยบทดในการท างานรวมกน มการแบง

พรรคแบงพวกภายในกลม ไมมความไววางใจกนภายในกลม ไมใหความรวมมอกนอยาง

จรงจง ไมรบฟงความคดเหนซงกนและกน

4) อปสรรคอนเกดจากระบบบรหารขององคการ ระบบการ

บรหารซ าซอนและมขนตอนมากเกนไป ขาดระเบยบกฎเกณฑทแนนอน ระบบระเบยบ

ก าหนดไวไมเอออ านวยตอการประสานงาน (เชน หยมหยมมากเกนไป) มนโยบาย

วตถประสงคไมแนนอน ระบบการตดตามควบคมงานไมด เชน เปนกนเองมากเกนไป

หรอไมสม าเสมอ ไมมการแบงงานใหแนนอนลงไป ไมมการกระจายงานหรอกระจาย

อ านาจทเหมาะสม ระบบการสอสารไมด เครองมอเครองใชตลอดจนยานพาหนะในการ

ท างานไมเพยงพอ ขาดการสนบสนนดานงบประมาณและก าลงคน ขาดการสนบสนน

จากผรบผดชอบ ขาดขวญและก าลงใจ

5) อปสรรคอนเกดจากผบรหารเบองตน คอ ไมมการวางแผนหรอ

สรางใหเกดการวางแผนรวมกนจงขาดความรวมมอตงแตตน ใชวธสงมากกวาการปรกษา

อนเปนระบบการปกครองแบบอตตาธปไตย ไมมระบบการตดตามการวดผล รวมทงการให

ก าลงใจและการเสรมแรงแกผปฏบตงาน

6) อปสรรคอนเกดจากกระบวนของการท างาน คอขาดการ

ตงเปาหมายทปฏบตไดแมตงกสงเกนไปหรอต าเกนไป ขาดขนตอนในการท างานรวมทง

ภารกจและปรบปรงในขณะปฏบตงาน ไมมวางขนตอนของการควบคมคณภาพหรอ

ประเมนผล

สายสมร บญญาสถตย (2538, หนา 48) กลาววา อปสรรคของ

การประสานงาน ไดแก

1) แตละหนวยงานไมทราบวตถประสงคของกนและกน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

185

2) แตละหนวยงานไมมโครงการทแนนอน

3) แตละหนวยงานอยในระบบบรหารตางสงกดกน

4) แผนงานหรอโครงการแตละหนวยงานเปลยนแปลงโดยเหตท

ไมอาจคาดหมายได

วจตร อาวะกล (2528, หนา 72) กลาววา ในการประสานงานนน

แมจะใชหลกการ วธการตางๆ เขาชวยแลวแตยงมปจจยอนทท าใหการประสานงาน

ไมบรรลผลและเปนอปสรรคอยหลายอยาง คอ

1) การขาดมนษยสมพนธในการปฏบตงาน การประสานงาน

เปนเรองของจตใจของบคคลเปนสวนส าคญ ฉะนนหากผท างานรวมกนขาดมนษยสมพนธ

แลวความราบรนกจะเกดขนไดยาก

2) ขาดแผนการปฏบตงาน ท าใหผรวมงานไมเขาใจ ท างาน

ผดพลาด ไมมทศทางของการท างาน อาจท าใหผดนโยบาย วตถประสงค เกดความขดแยง

ได

3) ความสามารถของผปฏบตงานแตกตางกนมาก ประสทธภาพ

การท างานเหลอมล ากน การทจะใหการท างานสมพนธกนอยางเหมาะสมยอมเกดขนไมได

4) การตดตอสอสารไมด ท าใหไมเขาใจกนยอมไมเกดการ

ประสานงาน

5) การแกงแยงกาวกายหนาทกน ผปฏบตงานทมองเหนแต

ความส าคญของหนวยงานของตนมากกวาประโยชนของสวนรวม การประสานงาน

จะเกดขนไมไดจะมแตความขดแยง ขาดแคลนรวมมอและประสานงานกนในทสด

การแกงแยงกาวกายหนาทนนบรวมไปถงผลประโยชนและต าแหนงหนาทการงานดวย

6) การนเทศงาน การนเทศงานเปนวธการและมบทบาททส าคญ

ทจะท าใหการท างานเปนไปโดยถกตองหรอการจดเจาหนาททคอยใหค าปรกษายอมท าให

งานด าเนนไปโดยราบรนและประสานงานกนดขนเปนเงาตามตว

7) การด าเนนนโยบายตางกน หนวยงาน องคการทมนโยบาย

ตางกนยอมเปนอปสรรคตอการประสานงานอยางยง

8) ก าหนดหนาทความรบผดชอบไมชดเจน เพอใหผปฏบตหนาท

ท าหนาทของตนไดอยางถกตองสมบรณและหมดความกงวลใจ หวหนางานจะตองชแจง

ใหชดเจนในสงตอไปน คอ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

186

8.1) งานทจะตองท า หรอรบผดชอบ (Job Function)

8.2) ความรบผดชอบ (Responsibility)

8.3) อ านาจหนาท (Authority)

เมอผบงคบบญชาใหค าปรกษาในเรองภาระหนาท ขอบเขต

อ านาจหนาทของตนแลวจะไดปฏบตงานอยางสอดคลอง ไมกาวกายกบงานของผอนจะท า

ใหสามารถรวมมอประสานงานกบบคคลอนไดเปนอยางดอกดวย

9) สภาพสงแวดลอมทแตกตางกน องคการหรอหนวยงานทม

สภาพแวดลอมทแตกตางกนยอมเปนอปสรรคส าคญอยางหนงในการประสานงาน

10) ประสทธภาพ เทคนคและวธการปฏบตงานแตกตางกน

การท างานทมประสทธภาพเทคนค และวธการปฏบตงานทแตกตางกนมาก การประสาน

ความสามารถทจะใหท างานในจงหวะหรอเวลาเดยวกนยอมเปนการยาก

กฤษณา ศกดศร (2534, หนา 65) ยงไดกลาวถงอปสรรคในการ

ประสานงานวาเนองมากจากขาดการตรวจตรา ดแล แนะน า ตลอดจนขาดการตดตามผล

ท าใหไมทราบวาการท างานไดผลตามวตถประสงค หรอเปาหมายหรอไม และขาดการ

ตดตอ การท างานเปนเรองของความรวมมอประสานงานจะเกดขนไดเมอมการตดตอ

ท าความเขาใจซงกนและกน

สลกษณ มชทรพย (2530, หนา 53) ยงพบปญหาและอปสรรค

อนๆ อก ไดแก

1) การจดองคการทมลกษณะซบซอนและเปนองคการทใหญมาก

มบคลากรมากการประสานงานมกเกดปญหาเพราะแตละบคคลมบคลกภาพสวนตวและ

นสยการท างานไมเหมอนกน

2) ระยะทางในการตดตอระหวางหนวยงานไกลกนกเปนอปสรรค

ในการประสานงานไดถงแมจะมเครองชวยในการตดตอสอสารหลายอยางกตามแตกยงไม

สะดวกเทาหนวยงานทอยใกลกนอาจกลาวไดวาการปฏบตงานจ าเปนตองมการบรหาร

จดการทด มการประสานงานเพอขจดปญหาและอปสรรค น าการนเทศมาชวยและใหเกด

การประสานงานทมประสทธภาพ และหากยงไมบรรลวตถประสงคทควรท าความเขาใจกบ

บคคลเพอจะไดสนองตอบองคการอยางดทสด

ดงนน การประสานงานจงเปนองคประกอบหนงทส าคญของการ

ท างานเปนทม ซงผน าทมจะตองค านงถงเปนอยางมาก เพอใหการบรหารทมเปนไปอยางม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

187

ประสทธภาพ ผเปนหวหนาทมจะตองท าการศกษาและเรยนรรายละเอยดของสมาชก

ในทมงานอยางลกซง เพอจะไดประสานความแตกตางของสมาชกในทมงานไดอยางลงตว

เพราะจะสงผลดสงสดตอการท างานรวมกน ตามหลกการของการท างานเปนทมทตอง

อาศยความรวมมอรวมใจของทมงานทมการประสานงานกนอยางดเปนส าคญ

จากองคประกอบของทมคณภาพทศกษาในลกษณะของทมงานประสทธภาพ

และประสทธผลของทม ซงผวจยไดศกษาจากแนวคด ทฤษฏ และงานวจยจากนกวชาการ

หลายทาน สามารถสรปเปนองคประกอบของทมคณภาพทสงผลตอประสทธผลของ

โรงเรยนประถมศกษา ได 4 องคประกอบ ไดแก บรบทขององคการ ลกษณะของงาน

คณลกษณะของทม และกระบวนการท างานของทม

การสงเคราะหกรอบแนวคดการวจย

จากการศกษาคนควาแนวคดและทฤษฎตางๆ ทเกยวของกบทมของนกวชาการ

หลายทานดงรายละเอยดขางตน รวมทงความสอดคลองของตวแบบเชงทฤษฎเกยวกบ

องคประกอบของทมคณภาพ และประสทธผลโรงเรยนประถมศกษาจากตวแบบเชงทฤษฎ

ของ Hackman, Gladstein, Cohen, Hoy & Miskel, Cheng, Robbin, กญญา โพธวฒน,

ภญโญ มนศลป และวโรจน สารรตนะ ไดน าไปสการสงเคราะหแนวคดและก าหนดเปน

โครงสรางความสมพนธเชงเสนทแสดงความเปนเหตและผลของตวแบบของทมคณภาพ

ทสงผลตอประสทธผลของโรงเรยนประถมศกษาโดยก าหนดล าดบองคประกอบจาก

การศกษาแนวคด ทฤษฎ และงานวจยของนกวชาการตางๆ จ านวน 4 องคประกอบ ดงน

(1) บรบทขององคการ จ าแนกเปน 4 องคประกอบ ไดแก รางวล การฝกอบรม ทรพยากร

ในการท างาน และวฒนธรรมองคการ (2) คณลกษณะของทมคณภาพ จ าแนกเปน 5

องคประกอบ ไดแก องคประกอบของทม เปาหมายของทม บทบาทของทม ปทสถาน

ของทม และระบบสารสนเทศของทม (3) ลกษณะของงาน จ าแนกเปน 5 องคประกอบ

ไดแก ความหลากหลายของทกษะ เอกลกษณของงาน ความส าคญของงาน ความเปน

อสระและการสะทอนผลงาน (4) กระบวนการท างานของทมคณภาพ จ าแนกเปน

6 องคประกอบ ไดแก ภาวะผน าทม การมสวนรวม การตดตอสอสาร การประสานงาน

ความเหนยวแนนในทม และการจดการความขดแยงในทม โดยทองคประกอบทงสสงผล

ทางตรง และทางออมตอประสทธผลของโรงเรยนประถมศกษา ซงมองคประกอบ 3 ดาน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

188

คอ การบรรลเปาหมายขององคการ การเปนองคการแหงการเรยนร และบรรยากาศ

ขององคการ

การก าหนดโครงสรางความสมพนธเชงเหตและผลเพอล าดบการเกดกอนหลง

ขององคประกอบของทมคณภาพ ตลอดจนลกษณะการสงผลทางตรงหรอสงผลทางออม

อาศยหลกการเหตผลสมพนธโดยยดหลกการอางองแนวคดเชงทฤษฎและผลการวจยของ

นกวชาการเปนกรอบแนวคด การแสดงโครงสรางความสมพนธของผวจยในล าดบตอไปน

ยดถอแนวคด Input-Process-Output โดยเรมตนพจารณาทประสทธผลของโรงเรยน

ซงเปน Output หรอตวแปรตามส าคญในการศกษาวจยครงน ล าดบตอจากนนจง

ตรวจสอบวามแนวคดทฤษฎหรองานวจยใดบางทชใหเหนวาตวแปรเกยวกบ Process สงผล

ตอประสทธผลของโรงเรยน และในล าดบสดทายจงพจารณาวามแนวคดทฤษฎ

หรองานวจยใดทแสดงใหเหนวาตวแปรเกยวกบ Input ทสงผลตอตวแปร Process และ

ประสทธผลของโรงเรยนตามล าดบ

1. องคประกอบดานบรบทของทมคณภาพ

การด าเนนงานของทมจะประสบความส าเรจมากนอยเพยงใดยอมขนอยกบ

การไดรบความสนบสนนในดานตางๆ ทงดานการฝกอบรมใหแกสมาชก การจดเตรยม

ระบบสารสนเทศ การจดหาทรพยากรในการท างาน และวฒนธรรมองคการ เพอรองรบ

การท างานของทมทจะตองพงพงจากองคการเปนเบองตนมากนอยเพยงใด Lussier &

Achua (2004) ไดใหความเหนไววาทมทมประสทธผลนนจะตองไดรบการสนบสนน

อยางเตมทจากองคการ ซงสงทตองตระหนกและถอเปนความรบผดชอบทส าคญของ

ฝายบรหารสงสดขององคการ ส าหรบความส าคญของการสนบสนน ปจจยดานบรบท

องคการใหแกทมนน Sundstrom (1999) อธบายวา การฝกอบรมใหสมาชกเพอเพมพน

ความรและทกษะนนจะสงผลตอคณลกษณะของทมโดยกอใหเกดความหลากหลายในเชง

ความสามารถเปนการผสมผสานเพอน าไปสการประยกตใชซงสงผลตอกระบวนการ

ท างานของทม ความพรอมของทรพยากรตางๆ ทจ าเปนตอการด าเนนงานเปนสงท

ผบรหารตองใหความส าคญ รวมทงการก าหนดระบบรางวลทเหมาะสมเพอเปนการสราง

แรงจงใจในการท างานซงสงผลโดยตรงตอการก าหนดคณลกษณะของภาระงานและ

กระบวนการท างานของทม ในขณะท Parker (2003) กไดใหความเหนเกยวกบประเดนนวา

การก าหนดระบบรางวลทไมเหมาะสมจะท าลายแรงจงใจในการท างานเพราะจะท าให

สมาชกไมเชอวาผน าจะเหนคณคาในการท างานของตน เมอพจารณาความแนวคดของ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

189

นกวชาการดงกลาวขางตนจะพบวามความสอดคลองกบตวแบบเชงทฤษฎเกยวกบความม

ประสทธผลของทมของ Hackman และ Gladstein ซงสามารถน าไปสการก าหนดแนวคดใน

การวจยไดวาปจจยดานบรบทองคการสงผลโดยตรงตอคณลกษณะของภาระงาน

คณลกษณะของทมและกระบวนการของทม โดยมผลงานวจยสนบสนน ดงน

งานวจยเกยวกบปจจยดานบรบทองคการทศกษาโดย Cohen et al. (1995)

ซงไดศกษาวจยกบทมผบรหารองคการทางการสอสารซงมลกษณะเปนทมบรหารตนเอง

โดยผลการวจยพบวา ตวแปรทางดานบรบทองคการ เชน การฝกอบรมและทรพยากร

สามารถเปนตวพยากรณทางบวกระดบสงของกระบวนการปฏบตงานของทมผบรหาร

องคการเหลานน นอกจากน Dickson & Littrell (1998) ไดเสนอผลวจยทรวมกบศกษา

กบทมของพนกงานของบรษทดานธรกจสงทอในกวเตมาลาซงพบวา การฝกอบรม

เพอเพมเตมทกษะดานตางๆ ใหแกพนกงานสงผลโดยตรงตอการเพมคณภาพของผลผลต

และการใหบรการแกลกคา สวนผลงานการวจยทนาสนใจอกเรองหนงเปนของ Wageman

(1995) ซงไดท าวจยแบบกงทดลอง (Quasi-experimental) กบทมเจาหนาเทคนคทท า

หนาทบ ารงรกษาผลตภณฑของบรษท Xerox จ านวน 150 ทม โดยแบงทมเหลานนออกเปน

3 กลมตามลกษณะของภาระงานทก าหนดใหปฏบต คอ กลมท 1 ประกอบดวยทมท

สมาชกปฏบตงานแบบอสระ ตดสนใจดวยตนเองไมพงพงสมาชกคนอน แตละคนม

ความรบผดชอบตอตนเอง ระบบการก าหนดรางวลยดถอผลงานสวนบคคล กลมท 2

ประกอบดวยทมทปฏบตหนาทโดยการประสานสมพนธและมความรบผดชอบรวมกน

ในการท างาน ระบบการก าหนดรางวลยดถอผลงานของทม สวนกลมท 3 เปนทมทผสม

ทงสองแบบเขาดวยกน มการท างานทงในสวนทเปนอสระและงานทตองมสวนรวมกน

สมาชกอนภายในทมโดยทระบบรางวลบางครงยดทงผลงานสวนบคคลและบางครง

ยดผลงานของกลม ซงผลการทดลองพบวา ระบบการใหรางวลแบบ ยดถอผลงาน

สวนบคคลของกลมท 1 และยดถอผลงานของทมแบบกลมท 2 สงผลตอกระบวนการ

ท างานและผลของการท างานสงกวาระบบการใหรางวลของกลมท 3 ซงสมาชกเหนวา

ขาดความชดเจน และนอกจากนนยงพบวาหากน าระบบการใหรางวลแบบยดถอผลงาน

ของทมมาสลบใชกบกลมท 1 และน าระบบรางวลบางครงยดทงผลงานสวนบคคลบาง

เปนบางภาระงานผลของการใหรางวลจะมประสทธภาพยงขน ขอคนพบดงกลาวผวจย

ไดอภปรายเพมเตมวาการก าหนดระบบรางวลใหสอดคลองกบลกษณะของภาระงาน

จะท าใหการใหรางวลมประสทธภาพสงสด

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

190

สวนงานวจยเกยวกบวฒนธรรมองคการนนนกการศกษาและผบรหาร

สวนมากเชอวา วฒนธรรมองคกรเปนปจจยส าคญทมผลตอการปฏบตงานขององคกรและ

คณภาพชวตของสมาชกในองคกรอยางมนยส าคญ และยงเปนตวท านายทส าคญใน

ประสทธผลขององคกร (Cameron, 2008, p. 431 ; Schermerhom et al., 2005, p.436)

เนองจากวฒนธรรมองคกรเปนรปแบบรวมกนบคลากรในองคกร ในการแปลความหมาย

และการรบรทแสดงถงความคดเปนความรสกรวมกน และพนธะสญญาตอคานยมและ

หลกศลธรรมในองคกร ซงชวยในการก าหนดขอบเขต เพอสรางลกษณะเฉพาะและ

แกปญหา ท าใหเขาใจการกระท าขององคกร และเปนระบบควบคมทปรบเปลยนให

พฤตกรรมของบคลากรไปในแนวทางเดยวกน (Sparrow & West, 2002, p.21) ซงหากเปน

พฤตกรรมทสอดคลองกบภารกจเปาหมายขององคกรกจะท าใหองคกรบรรลความส าเรจ

ตามวตถประสงคขององคกรนน (Kilmann, Saxton, & Serpa, 1985, p.404) หรออาจ

กลาวอกอยางหนงวาการทองคกรจะบรรลเปาหมายนนขนอยกบความตระหนก การรจก

หนาท และความตงใจทจะปฏบตงานของบคลากรในองคกร และตองมวฒนธรรมทชน า

ความพยายามทจะรวมมอกนในองคกร โดยการยอมรบและยดมนในวธการทดทสดในการ

ด าเนนงาน นอกจากน จากการศกษาของ ชยาธศ กณหา (2550), ธนวน ทองแพง (2549)

และประพจน แยมทม (2550) ทศกษาเกยวกบปจจยดานวฒนธรรมองคกรและ

ประสทธผลขององคกร พบวา วฒนธรรมองคกรจะสงผลตอประสทธผลขององคกร

ในทางบวกอยางมนยส าคญ

2. องคประกอบดานลกษณะงาน

เมอยดถอการจงใจในการท างานเปนเปาหมายในการออกแบบงาน เพอน า

ไปสความพงพอใจของสมาชก Hackman (1987) ไดแสดงทศนะวาลกษณะของงานทงใน

ดานความหลากหลายของทกษะ เอกลกษณของภาระงาน ความส าคญของงาน ความเปน

อสระและการสะทอนผล เปนสงทสามารถสงผลทางบวกตอการจงใจใหสมาชกในทมเกด

ความอตสาหะและมงมนในการปฏบตงานใหบรรลความส าเรจได ทศนะดงกลาวไดรบ

การสนบสนนจาก Robbins & Coulter (2005) ซงเสนอแนวคดไววา คณลกษณะของงาน

เปนเสมอนรางวลภายใน เชน การสะทอนผลจะท าใหสมาชกมงมนทเรยนรเพอหาแนวทาง

พฒนาการท างาน ส าหรบความเปนอสระในการท างานจะท าใหสมาชกตระหนกถงคณคา

และมความรบผดชอบตอภาระหนาทและผลงานของตนเอง สงเหลาลวนเปนเงอนไขสงผล

ใหสมาชกตงใจปฏบตงานจนบรรลจดมงหมายทงดานปรมาณและคณภาพ มความพง

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

191

พอใจในการท างานรวมทงลดระดบการขาดงานและการลาออกจากงาน นอกเหนอ

จากนหากพจารณาจากการเสนอตวแบบเชงทฤษฎเกยวกบความมประสทธผลของทม

ของ Cohen แสดงใหเหนไดอยางชดเจนวาองคประกอบดานลกษณะของงานสงผลโดยตรง

ตอกระบวนการของทม (Cohen, 1994)

ส าหรบงานวจยทนาสนใจและสามารถสะทอนผลการศกษาถงลกษณะของ

งานทสงผลตอกระบวนการของทมอนน าไปสการพฒนารปแบบสมมตฐานของการวจยใน

ครงน มดงน Hackman & Lawler (1971) ไดท าการวจยถงปฏกรยาของพนกงานตอลกษณะ

ของงานในบรษทโทรศพทซงพบวา เมอพนกงานรบรถงคณลกษณะของงานอยในระดบสง

จะสงผลใหพนกงานทพงพอใจตอความกาวหนามแนวโนมทจะมแรงจงใจสง มความ

พงพอใจในงานสง ผลการปฏบตงานมคณภาพมากขนรวมทงขาดงานนอยลง ส าหรบ

งานวจยของ Rousseau (1976) ซงไดท าการวจยโดยศกษากบนกศกษาระดบปรญญาตร

สาขาจตวทยาจ านวน 206 คนเกยวกบความสมพนธระหวางคณลกษณะของภาระงาน

กบเจตคตของนกศกษาโดยการส ารวจความคดเหนดวยการใหตอบแบบสอบถาม

ซงสะทอนความคดเหนออกเปนเจดระดบซงผลการวจยพบวา ลกษณะของงานทถก

ก าหนดใหปฏบตในขณะทเรยนอย มความสมพนธทางลบกบการขาดเรยน แตม

ความสมพนธทางบวกกบความพงพอใจในการเรยนและความปรารถนาทจะเรยนอยใน

สถานทเรยนแหงเดมจนกวาจะจบ นอกจากนนยงพบวาความส าคญของงานสามารถเปน

ตวพยากรณตอผลของการปฏบตงานอกดวย นอกจากนผลการวจยทนาสนใจ

ของ Berlinger et al (1988) ซงไดศกษาทงในเชงปรมาณและคณภาพโดยพบวา ลกษณะ

ของงานมความสมพนธทางบวกกบผลการปฏบตงานโดยมคาสมประสทธสหสมพนธ

เทากบ .21 ผลการวจยอกเรองหนงเปนผลงานของ Ganster & Dwyer (1995) ซงไดศกษา

กบทมทท างานเกยวกบการผลตเสอผาสตรโดยพบวา คณลกษณะของภาระงานเปนตว

พยากรณทางบวกของความผกพนตอองคการซงมความสอดคลองกบผลการวจยของ

Campion et al. (1993) Bart & Appelbaum (1995) และ Cohen et al (1996) ซงพบวา

ลกษณะของงานมความสมพนธทางบวกกบผลการปฏบตงาน ความพงพอใจในการท างาน

ความผกพนตอองคการและความไววางใจในการบรหารงาน มงานวจยของนกวชาการ

ทศกษาเกยวกบความสมพนธของคณลกษณะของภาระงานกบกระบวนการของทม

อกทานหนงคอ Bail (1997) ซงไดศกษากบสมาชกของทมสามชนดคอทมพฒนางาน

ทมวงจรคณภาพและทมบรหารตนเองของโรงงานผลตสารกงตวน า (Semiconductor)

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

192

ซงพบวาทมวงจรคณภาพและทมบรหารตนเองมประสทธผลสงทสดสวน นอกจากนน

ยงพบวาคณลกษณะของภาระงานมผลตอกระบวนการของทมโดยเฉพาะในประเดน

ทเกยวของกบการมสวนรวมในการท างาน และในขณะเดยวกนน Janz et al. (1997)

ไดศกษาวจยกบกลมตวอยางซงเปนสมาชก จ านวน 231 คน ของ 6 บรษท ทสมมาจาก

องคการทางธรกจสมยใหม จ านวน 500 องคการ โดยไดส ารวจระดบความพงพอใจตอทม

ของตน ซงพบวาลกษณะของงานในดานความเปนอสระในงานของสมาชกเหลานนสงผล

ตอความพงพอใจตอทม นอกจากน Presley (1999) ไดใชแบบสอบถามวดความพงพอใจ

ของมหาวทยาลยมนเนโซตา ท าการวจยกบพนกงานของบรษทมาไควลาโดราในเมกซโก

เพอศกษาความสมพนธระหวางลกษณะของงานกบความพงพอใจในการท างาน ซงพบวา

คณลกษณะของงานทงหาดาน มความสมพนธกบความพงพอใจในการท างานทงในดาน

ความพงพอใจภายใน ความพงพอใจภายนอกและความพงพอใจทวไป โดยทความพงพอใจ

ภายในมระดบสงสด และผลการวจยของ Benson, Eddy & Lorenzet (2000) ทไดรวมกน

ศกษาตวแบบความสมพนธโครงสรางเชงเสนของปจจยคณลกษณะของภาระงานทสงผล

ตอความพงพอใจในการท างาน โดยศกษากบกลมตวอยางจ านวน 876 คน จาก 56

หนวยงาน ซงผลการวจยพบวา คณลกษณะของภาระงาน ทง 5 ดาน มอทธพลทางตรง

และทางออมตอความพงพอใจในการท างาน ซงเมอพจารณาอทธพลทางตรงพบวา

คณลกษณะของภาระงานดานความเปนอสระมอทธพลทางตรงมากทสด รองลงมาไดแก

ดานการสะทอนผล ดานความหลากหลายของทกษะ ดานความส าคญของภาระงาน

และดานเอกลกษณของภาระงาน ดวยคาสมประสทธอทธพล 0.48, 0.12, 0.07 และ 0.01

อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ตามล าดบ

3. องคประกอบดานคณลกษณะของทม

การออกแบบทมใหมคณลกษณะทเหมาะสมทงในดานองคประกอบของทม

ซงเกยวของกบขนาดของทม ความช านาญและความแตกตางกนของสมาชก ดานการ

ก าหนดเปาหมายของทม ดานบทบาทของสมาชกในทมตลอดจนดานการก าหนดปทสถาน

ของทมลวนเปนสงส าคญทสงผลตอทมคณภาพ ดงสงเกตไดจากความสอดคลองกนของ

ตวแบบเชงทฤษฎเกยวกบความมประสทธผลของทมของ Hackman, Gladstein, Cohen

และ กญญา โพธวฒน ดงรายละเอยดทไดเสนอไวเปนเบองตน นอกจากนแลว

หากพจารณาถงองคประกอบยอยของปจจยเกยวกบลกษณะของทมไดมนกวชาการ

หลายทาน เชน Parker (2003) ไดเสนอแนวคดวา ขนาดของทมทเหมาะสมจะสงผล

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

193

โดยตรงตอกระบวนการของทมและความมประสทธผลของทม ในขณะท Daft & Marcic

(2004) ไดใหความเหนวา ขนาดของทมทใหญเกนไปจะสงผลทางลบตอกระบวนการ

ของทมในดานการตดตอสอสาร การมสวนรวมและความสมพนธภายในทมรวมทงสงผล

ทางลบตอความมประสทธผลของทมในดานความพงพอใจและพฤตกรรมการลาออก

จากทม เมอพจารณาถงประเดนความแตกตางหลากหลายของสมาชกนน Biillcr (1986)

Chemers et al. (1995) และ Tsui et al. (1995) ไดใหความเหนในลกษณะทสอดคลอง

กนวา ความแตกตางของสมาชกจะสงผลโดยตรงตอกระบวนการของทมโดยเฉพาะ

อยางยงเกยวกบคณภาพในการตดสนใจทเปนผลมาจากมมมองทกวางความในการ

แสวงหาขอสรปของทางเลอกตางๆ ในขณะท Cohen & Bailey (1997) ไดเสนอแนวคด

ในลกษณะเดยวกนไววาความแตกตางหลากหลายเกยวกบหนาทและความรความสามารถ

เฉพาะดานจะสงเสรมใหเกดความรวมมอทดในการท างาน การประยกต แสวงหาและ

ก าหนดยทธศาสตรรวมทงเปนผลดในการควบคมคาใชจายในการด าเนนงาน

ไดมการน าเสนอผลการวจยหลายเรองทเกยวของกบองคประกอบของ

คณลกษณะของทมทสงผลตอกระบวนการของทมและความมประสทธผลของทมไวอยาง

นาสนใจ เชนผลการวจยของ Magjuka & Baldwin (1997) ทไดศกษากบทมซงมขนาด

ระหวาง 8 ถง 46 คนโดยผลการศกษาพบวาขนาดของทมเปนตวพยากรณทางบวกของผล

การปฏบตงานของทมอยางมนยส าคญทางสถต ผลวจยดงกลาวมลกษณะสอดคลอง

กบงานวจยของ Campion et al. (1997) ซงพบวาขนาดของทมมความสมพนธทางบวก

กบผลตภาพและความพงพอใจของพนกงานโดยศกษากบทมทมขนาด 6 ถง 30 คน

(โดยเฉลย 15 คน) ทท าหนาทในฝายขายของบรษทจ าหนายวสดทางอเลคทรอนคส

2 บรษทจ านวน 72 คน แตมผลการวจยบางสวนทใหแงมมในทศทางทแตกตางออกไป เชน

ในป ค.ศ. 1992 งานวจย ของ Volgel & Nunamaker (อางถงใน Cohen & Bailey, 1997)

ซงพบวาขนาดของทมไมมความสมพนธกบผลการปฏบตงานของทม โดยไดท าการศกษา

กบทมในบรษทผลตเครองคอมพวเตอรทอาศยการตดสนใจในการท างานโดยใชโปรแกรม

คอมพวเตอร ซงผลการวจยดงกลาวสอดคลองกบงานวจยของ Smith et al. (1994)

ซงท าการศกษาวจยเพอทดสอบสมมตฐานทก าหนดไววา ขนาดของทมนาจะม

ความสมพนธทางลบกบผลการปฏบตงานของทม โดยการศกษากบสมาชกของทม

ในบรษททด าเนนงานดวยเทคโนโลยระดบสงและอยภายใตสภาพแวดลอมทมการ

เปลยนแปลงอยตลอดเวลา ซงตองอาศยการตดสนใจการด าเนนงานอยางรวดเรว

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

194

ผลการวจยพบวาขนาดของทมไมมความสมพนธกบผลการปฏบตงานของทม ผลการวจย

ดงกลาวแมวาจะมขอขดแยงกนแตจะพบวามกพบไดกบทมทด าเนนงานในลกษณะ

ทคอนขางดอยเทคโนโลยแตนนกเปนสงทสามารถสะทอนไดวาการก าหนดขนาดของทม

ทเหมาะสมกบภาระงานเปนสงทผน าทมจะตองใหความส าคญอยางยงประการหนง

ส าหรบงานวจยทเกยวของกบความเชยวชาญและความแตกตางหลากหลายของสมาชก

ในทมนน Yeatts & Hyten (1998)ไดท าการศกษาไว 2 เรอง โดยเรองทหนงเปนการศกษา

รายกรณกบทมหนวยงานของรฐบาลซงพบวาความแตกตางของระดบและชนดของทกษะ

ของสมาชกจะสงผลโดยตรงกบกระบวนการของทมทงในดานความสมพนธในทมการ

ตดสนใจของทมและการประยกตทกษะเหลานนไปสการปฏบตงานใหประสบผลส าเรจ

ในประเดนทเกยวกบความแตกตางของสมาชก ในเชงบคลกภาพนนแสดงใหเหนจาก

ผลการวจยเรองทสองซงเปนการศกษากบสมาชกของทมในโรงงานอตสาหกรรมจ านวน

17 คนทบางสวนมบคลกแบบเกบตวแตอกสวนหนง มบคลกแบบแสดงตวแตเมอรวมกน

ท างานไปไดระยะหนงไดกอใหเกดความเปลยนแปลง โดยทกลมทเคยมบคลกแบบเกบตว

จะมความกลาทจะแสดงความคดเหนมากขนสวนกลมทเคยมบคลกแบบแสดงตวจะท าตว

ลดความขดแยงกนสงผลใหกระบวนการท างานมประสทธภาพยงขน นอกจากนยงม

ผลการวจยทเกยวกบความแตกตางของสมาชกทนาสนใจโดย Watson et al. (1993)

ซงท าการศกษาระยะยาวกบนกเรยนจ านวน 36 คนมารวมท างานเปนทม โดยมสวนหนง

มบคลกภาพไมแตกตางกนและอกสวนหนงมบคลกภาพแตกตางกน ในระยะแรกของ

การศกษาพบวาสวนทมบคลกภาพไมแตกตางกน มระดบสมพนธภาพตอกน

ในกระบวนการท างานสงกวาสวนทมบคลกภาพตางกน แตเมอเวลาผานไป 17 สปดาห

พบวาทงสองสวนไมมความแตกกนซงนนเปนสงทสะทอนใหเหนถงพฒนาการทดขนจาก

ความแตกตางหลากหลายของสมาชก

เปาหมายของทมเปนอกหนงองคประกอบขององคประกอบดานคณลกษณะ

ของทมคณภาพทสงผลตอกระบวนการของทมเชนกน จากผลการวจยของ West (2002)

ทศกษากบทมสงเสรมสขภาพจ านวน 503 ทม ของโรงพยาบาล ซงผลการวจยพบวา

การก าหนด เปาหมายของการท างานทชดเจนของทมมความสมพนธทางบวกกบความม

ประสทธผลของทม ซงสอดคลองกบผลการวจยของ Yeatts & Hyten (1998) ทพบวา

ความแจมชดของเปาหมายของทมทมาจากการก าหนดรวมกนเปนสงทสรางใหเกดความ

ทาทายแกสมาชกซงสงผลตอกระบวนการท างานของทม นอกจากนผลสรปจากการ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

195

ศกษาวจยของ Lee (1989), Locke & Latham (1990), Weldon et al. (1991) และ Weldon

& Weingart (1993) ยงมลกษณะทสอดคลองกนโดยพบวา เปาหมายของทมเปนสงสงเสรม

ใหสมาชกเกดความพากเพยรในการท างานซงจะสงผลตอผลการปฏบตงานของทมรวมทง

กระบวนการของทมในดานการเพมคณภาพการตดตอสอสารและความรวมมอภายในทม

ส าหรบงานวจยทเกยวกบบทบาทของทมนน Henry & Steven (1997) ไดท า

วจยเชงทดลองเกยวกบบทบาทของผน าทมและสมาชกในทมโดยศกษากบนกศกษา

วศวกรรมดานโปรแกรม คอมพวเตอรจ านวน 24 คนดวยการแบงออกเปน 8 ทม แตละทม

มสมาชก 3 คนเทากนและมการควบคมสภาพแวดลอมทกอยางเชนเดยวกน แตละทมจะได

ท ากจกรรมโดยการใหสมาชกรวมกน แกไขปญหาทก าหนดใหอยางเตมความสามารถ

ผลการทดลองพบวาการแสดงบทบาทของทมมผลโดยตรงตอความมประสทธผลของทม

ทงในดานผลการปฏบตงานและการรวมกนธ ารงรกษาทมใหคงอยจ าสนสดภารกจและ

นอกเหนอจากนนยงพบวาทมทมการก าหนดผน าทมเพยงคนเดยวท าให ผน าทมแสดง

บทบาทโดยใชภาวะผน าและการเอออ านาจตอสมาชกในทมไดอยางเตมทท าใหระดบ

ความมประสทธผลของทมสงกวาทมทมการก าหนดผน าหลายคนและทมทไมมการก าหนด

ผน าทม

ปจจยดานคณลกษณะของทมอกประเดนหนงไดแกปทสถานของทมซงมผล

วจยทนาสนใจ ไดแกงานวจยของ John (1995) ซงไดศกษากบทมระดบปฏบตการจ านวน

79 ทมและทมระดบผจดการ จ านวน 26 ทม โดยผลการวจยพบวาปทสถานของทม

เปนสงทชวยเสรมสรางบรรยากาศแบบเปดตลอดจนสงเสรมใหเกดการอภปราย

แลกเปลยนแนวความคดระหวางสมาชกในทมและสงผลทางบวกกบกระบวนการของทม

ในดานการลดความขดแยงภายในทม อกทงยงพบวาทมทมปทสถานในลกษณะหลกเลยง

การเกดความขดแยงจะมความพงพอใจในการท างานมากกวาทมทมปทสถานในลกษณะ

เปดรบความขดแยง นอกจากนผลการวจยของ Cohen et al. (1996) ยงพบวาปทสถานของ

ทมระดบปฏบตการมความเขมขนมากกวาปทสถานของทมระดบบรหารและยงมขอคนพบ

อกวาปทสถานของทมมความสมพนธทางบวกกบเจตคตทดตอทม มความผกพน มความ

ไววางใจในการบรหารและมความพงพอใจตอทม

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

196

4. องคประกอบดานกระบวนการท างานของทม

เมอพจารณาแนวคดของ Hackman และ Gladstein ซงไดเสนอตวแบบเชง

ทฤษฎเกยวกบความมประสทธผลของทมในรป Input-Process-Output รวมทงตวแบบ

เชงทฤษฎตามแนวคดของ Cohen ซงไดเสนออยในรปทแตกตางออกไปจากสองตวแบบ

แรก ตลอดจนตวแบบจากขอสรปเชงทฤษฎของ กญญา โพธวฒน ดงรายละเอยด ทได

เสนอไว ในเบองตนจะพบวาตวแบบเชงทฤษฎทงสตวแบบมความสอดคลองกน ในหลาย

ประเดน โดยเฉพาะประเดนทเกยวกบปจจยดานกระบวนการของทมนนไดแสดง ใหเหน

อยางชดเจนวาองคประกอบดานกระบวนการของทมสงผลโดยตรงตอความมประสทธผล

ของทมซงจะสงผลตอประสทธผลโรงเรยน (Hackman & Oldham, 1980; Gladstein, 1987;

Cohen, 1994; Campion et al., 1993) โดยมผลการวจยและความเหนของนกวชาการทาน

อนๆ ทสนบสนนความเชอดงกลาวอยางนาสนใจ ดงน

ผลการวจยหลายเรองทนาสนใจซงไดศกษาเกยวกบกระบวนการของทม

ทสงผลตอประสทธผลของทม โดย Charles et aL (2002) ไดศกษาวจยเพอสรางตวแบบ

โครงสรางเชงเสน (structural equation modeling) ของปจจยทสงผลตอความมประสทธผล

ของทมโดยศกษากบทมทเกยวของกบการดแลสขภาพจ านวน 97 ทม จากโรงพยาบาล

จ านวน 11 แหง ในเมองออนตารโอ ประเทศแคนนาดา ซงจากการศกษาพบวา ในจ านวน

หาปจจยของตวแบบโครงสรางเชงเสนนนมปจจยกระบวนการของทมเปนหนงในปจจย

ทสงผลโดยตรงตอประประสทธผลของทมรวมอยดวย

เมอพจารณาถงองคประกอบยอยของกระบวนการของทมในดานภาวะผน า

ทมนนพบวามผลการวจยของ Cohen, Chang & Ledford Jr. (1997) ซงไดรวมกนศกษาถง

ผลของภาวะผน าทมทมตอความมประสทธผลของทม โดยใชกลมตวอยางเปนสมาชกของ

ทมของบรษทโทรคมนาคมขนาดใหญ โดยแบงเปนสมาชกของทมบรหารตนเอง 58 ทม

จ านวน 390 คน และทมแบบดงเดม 60 ทม จ านวน 412 คน นอกจากนยงรวมถงผน าทม

จ านวน 94 คน ซงผลการศกษาพบวา พฤตกรรมภาวะผน าทมมความสมพนธทางบวกกบ

ความมประสทธผลของทมโดยเฉพาะอยางยงในดานความพงพอใจในการท างานของ

สมาชกในทมทงสองประเภท สวนผลการวจยของ Corrigan et al. (2000) ซงไดรวมกน

ศกษาถงความสมพนธระหวางภาวะผน าทมและความมประสทธผลของทม โดยใชกลม

ตวอยางเปนสมาชก จ านวน 473 คน และผน าทม จ านวน 143 คน ของทมสงเสรมสขภาพ

จากคลนก 31 แหง รวมทงผรบบรการ จ านวน 184 คน โดย จ าแนกปจจยในการศกษา

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

197

ออกเปนภาวะผน า 3 แบบ คอ ภาวะผน าการเปลยนแปลง ภาวะผน าเชงแลกเปลยนและ

ภาวะผน าแบบเสรนยม และมงเนนศกษาความมประสทธผลของทมในดานความพงพอใจ

ตอคณภาพชวตในการท างาน ผลการศกษาพบวา ภาวะผน าทมการเปลยนแปลง และ

ภาวะผน าทมเชงแลกเปลยนมความสมพนธทางบวกกบความมประสทธผลของทม โดยม

คาความแปรปรวนรวม เกนรอยละ 40 และผลการศกษาของ Ozaralli (2003) ซงไดศกษา

ภาวะผน าทมทสงผลตอความมประสทธผลของทม โดยศกษากบกลมตวอยาง จ านวน

152 คน ซงท างานในทมตางๆ ขององคการดานโฆษณาเกยวกบการสอสาร การบน

การธนาคาร และองคการดานสขภาพเอกชนในประเทศตรก ซงผลการศกษา พบวา

ภาวะผน าการเปลยนแปลงของผน าทมสงผลตอความมประสทธผลของทมในระดบสง

อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยมคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.619

นอกจากนเมอพจารณาองคประกอบดานการมสวนรวมของสมาชกในทม

พบวา มผลวจยของ Pinto & Pinto (1990) ซงไดท าวจยเพอศกษาผลของการมสวนรวม

ในการท างานของสมาชกของทมในโรงพยาบาลโดยผลการวจยพบวา การมสวนรวม

โดยการใหความรวมมอในการท างานของสมาชกสงผลตอความมประสทธผลของทม

โดยเฉพาะอยางยงเกยวกบผลการปฏบตงานในเวลาตอมา Pinto et al. (1993) ไดเสนอ

ผลการวจยเพมเตมอกวาการมสวนรวมและการประสานงานในการท างานสามารถเปนตว

พยากรณทางบวกของความมประสทธผลของทมในดานความพงพอใจของสมาชกอกดวย

ซงสอดคลองกบผลการศกษาวจยท Weisman et al. (1993) ทไดเสนอผลการวจยไววา

การมสวนรวมในการท างานของสมาชกในทมบรหารตนเองของทมพยาบาลในโรงพยาบาล

มความสมพนธทางบวกกบความมประสทธผลของทมดานความ พงพอใจตอการท างาน

ในทม นอกจากน Kwak (2004) ไดท าการวจยเกยวกบความมประสทธผลของทม

โดยศกษาจากผน าของทมพฒนาผลตภณฑการตกแตงจ านวน 160 คนซงสมมาจากบรษท

ตกแตงจ านวน 22 บรษทในสหรฐอเมรกา ผลการวจยจากการใชสถตการถดถอยพหคณ

ในการทดสอบพบวา การตดตอสอสารและการมสวนรวมซงเปนสององคประกอบยอยของ

ปจจยกระบวนการของทมเปนตวแปรทสงผลตอความประสทธผลของทมตามสมมตฐาน

ทก าหนดไว ในสวนทเกยวของกบการตดตอสอสอสารนน มผลการวจยของ Smith et al.

(1994) ซงไดศกษากบทมระดบผจดการและทมพนกงานสงเสรมการขายของบรษททาง

ธรกจซงผลพบวาความถในการตดตอสอสารทมากเกนไปจะกอใหเกดความขดแยง

ในระดบสงซงสงผลตอการลดทอนผลการปฏบตงานของทม และผลการวจยของ Fletcher

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

198

& Major (2006) ไดวจยเชงทดลองเกยวกบความสมพนธระหวางการตดตอสอสารภายใน

ทมกบผลการปฏบตงานของทม โดยท าการศกษากบกลมตวอยาง ซงเปนนกศกษาระดบ

ปรญญาตร สาขาจตวทยา มหาวทยาลย Mid-atlantic จ านวน 36 คน โดยแบงออกเปน 18

ทม ก าหนดใหแตละทมใชวธการตดตอสอสารทแตกตางกน ผลการวจยพบวา

การตดตอสอสารภายในทมมความสมพนธกบผลการปฏบตงานของทม โดยมคา

สมประสทธสหสมพนธเทากบ 0.45 อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 นอกจากนน

ยงพบวา การตดตอสอสารกนดวยวธสอสารกนโดยตรง (Face – To - Face) สงผลตอผล

การปฏบตงานของทมมากกวาวธสอสารดวยเครองมอสอสารเพยงล าพง

ในประเดนทเกยวกบความเหนยวแนนในทมซงเปนอกหนงองคประกอบยอย

ของกระบวนการท างานของทมคณภาพนน Levi (2001) ไดอธบายวาความเหนยวแนน

ในทมเปนสงทชวยใหสมาชกแตละคนเปดใจทจะตดตอสอสารและปฏบตตวอยางเปนมตร

ตอกนสมาชกจะมความรสกทดในฐานะเปนสวนหนงของทม น าไปสการท างานรวมกน

อยางมความสข มความพงพอใจในการท างาน และมความผกพนทจะพฒนาผลงานใหดขน

ขออธบายดงกลาวสอดคลองกบความเหนของ Sommerville (2004) ทไดเสนอไววา

ความเหนยวแนนในทมเปนสงน าไปสการตดตอสอสารทมคณภาพและการแลกเปลยน

แบงปนความรระหวางสมาชกซงเปนสงทสงผลตอความพงพอใจและผลผลตของทม

ซงแนวความคดเหลานถกสนบสนนดวยงานวจยหลายเรอง อาทเชนจากการศกษาเกยวกบ

ความเหนยวแนนในทมของสมาชกทมกฬาโดย Evans และ Dion (อางถงใน Cohen &

Bailey, 1997) ซงไดท าการศกษาวจยในป ค.ศ. 1991 รวมทง Mullen & Copper (1994)

พบวา ความเหนยวแนนในทมมความสมพนธทางบวกอยในระดบสงกบประสทธผลของทม

ในดานการปฏบตงาน นอกจากนผลการศกษาของ Vinokur-kaplan (1995) ทท าการวจย

เพอยนยนตวแบบเชงทฤษฎ ของ Hackman เกยวกบความมประสทธผลของทมจากการท า

วจยภาคสนามกบทมในโรงพยาบาล ซงพบวา ความเหนยวแนนในทมสามารถเปนตว

พยากรณความมประสทธผลของทมในองคประกอบผลการปฏบตงาน ผลการวจยดงกลาว

ยงมความสอดคลองกบการวจยของ George & Bettenhausen (อางถงใน Cohen & Bailey,

1997) ซงไดท าการศกษาในป ค.ศ. 1990 ซงพบวา กระบวนการท างานของทมพนกงาน

ขายจ านวน 33 ทม พบวา ความเหนยวแนนในทมสามารถเปนตวพยากรณทางบวก

ตอพฤตกรรมการใหบรการตอถกคา

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

199

ส าหรบงานวจยทเกยวของกบการจดการความขดแยงในทมนน

มผลการวจยของ John (1995) ซงไดท าการศกษากบสมาชกจ านวน 79 คนจาก 26 ทม

บรหารงานของบรษทขนสงสนคาขนาดใหญโดยไดท าการศกษาความขดแยงทเกดจาก

ความสมพนธระหวางสมาชกและความขดแยงทเกดจากการท างาน ซงผลการศกษาพบวา

ในกรณทเปนภาระงานประจ า (Routine Tasks) หากมความขดแยงทเกดจากการท างานทง

อยในระดบสงเกนไปจะสงผลทางลบท าใหผลการปฏบตงานไมบรรลเปาหมาย แตในกรณท

ไมใช ภาระงานประจ า (Non-routine Task) จะไมสงผลทางลบตอผลการปฏบตงาน ส าหรบ

ความขดแยงทเกดจากความสมพนธระหวางสมาชกนนหากอยในระดบสงจะสงผลทางลบ

ตอความพงพอใจในหมสมาชก แตในทางตรงขามยงมผลจากการศกษาทพบวาถาความ

ขดแยงทอยในระดบพอเหมาะจะสงผลดตอการรวมกนวเคราะหและประเมนผลปญหา

ตางๆ ในการปฏบตงานรวมทงจะน าไปสการแสวงหาขอตกลงทเหมาะสม นอกจากนน

Chen & Tjosvold (2002) ไดท าวจยโดยศกษาถงการจดการความขดแยงของนกศกษา

MBA จ านวน 126 คนซงเปน สมาชกในทมโครงการตางๆ ของมหาวทยาลยซนหว

ในประเทศจน ซงผลการวจยพบวาการจดการความขดแยงโดยใชวธรวมมอจะไดรบ

การยอมรบวามความเปนธรรมและยงพบวาการจดการความขดแยงสงผลตอความม

ประสทธผลของทม

จากการศกษาแนวคด ทฤษฎและผลวจยทเกยวของ น าไปสการสงเคราะห

ท าใหไดมาซงองคประกอบตางๆ ของทมคณภาพทสงผลตอประสทธผลโรงเรยน

ประถมศกษา ซงผวจยไดก าหนดโครงสรางความสมพนธเชงเสนขององคประกอบทใช

ในการศกษาครงน คอ ก าหนดใหตวแปรดานบรบทขององคการเปนตวแปรแฝงภายนอก

(Exogenous Variables) โดยมอทธพลทางตรงตอคณลกษณะของทมคณภาพ ลกษณะ

ของงานและกระบวนการท างานของทมคณภาพ และมอทธพลทางออมตอประสทธผลของ

โรงเรยน ผานกระบวนการท างานของทมคณภาพ ตวแปรลกษณะของงานและคณลกษณะ

ของทมคณภาพ มอทธพลโดยตรงตอกระบวนการท างานของทมคณภาพ และประสทธผล

ของโรงเรยน และตวแปรกระบวนการท างานของทมคณภาพสงผลโดยตรงตอประสทธผล

ของโรงเรยน ดงรปแบบสมมตฐานความสมพนธโครงสรางเชงเสนของทมคณภาพทสงผล

ตอประสทธผลโรงเรยนประถมศกษา แสดงในภาพประกอบ 15

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

98

200

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

201

การสงเคราะหกรอบแนวคดการวจยจากการศกษาในบรบทจรง

ผวจยไดสมภาษณผทรงคณวฒ จ านวน 7 ทาน และศกษาโรงเรยนดเดน

จ านวน 3 โรงเรยน ไดแก โรงเรยนพระราชทานระดบประถมศกษาขนาดเลก คอ โรงเรยน

บานหนองหญาปลอง อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย โรงเรยนพระราชทานระดบ

ประถมศกษาขนาดกลาง คอ โรงเรยนสงเนนวทยาคม อ าเภอค ามวง จงหวดกาฬสนธ และ

โรงเรยนพระราชทานระดบประถมศกษาขนาดใหญ คอ โรงเรยนบานงอนหนองพะเนาว

มตรภาพท 126 อ าเภอสวางแดนดน จงหวดสกลนคร ในระหวางวนท 20 มกราคม 2557

– 30 มนาคม 2557 สามารถสรปเปนประเดนตางๆ ไดดงตอไปน

1. ประสทธผลของโรงเรยน พจารณาไดจากผลการปฏบตงานของบคลากร

ในโรงเรยนทท างานรวมกนจนบรรลเปาหมายขององคกร ทกฝายมความพงพอใจ และเปน

องคกรทมการเรยนรอยเสมอ ถาพจารณาในสวนของผลสมฤทธทเกดขนกบนกเรยน

ประสทธผลของโรงเรยนจะสามารถวดไดจากผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนทสงขน

โรงเรยนหรอองคกรมบรรยากาศในการท างานทด ทกคนในโรงเรยนหรอองคกรมความสข

ในการท างาน นอกจากนยงพบวา การท างานเปนทมจะสามารถสงผลตอประสทธผลของ

โรงเรยนได เนองจากสมาชกในทมมาจากบคลากรในทกสวนของโรงเรยน ทมสวนส าคญ

ในการขบเคลอนใหการท างานของโรงเรยนประสบผลส าเรจตามเปาหมายขององคกร

เหนไดชดจากการศกษาโรงเรยนดเดนทเปนโรงเรยนไดรบรางวลพระราชทานทง 3

โรงเรยน ถงแมจะมขนาดของโรงเรยนแตกตางกน แตสวนทเหมอนกนในการท าใหโรงเรยน

ประสบผลส าเรจ คอ การท างานเปนทม โดยมผบรหารเปนหวหนาทม ท างานภายใตความ

ภมใจ และเตมใจทจะปฏบตงานรวมกนใหส าเรจลลวง ผบรหารไดแสดงเปาหมายใหกบ

สมาชกทกคนในโรงเรยนไดรบทราบรวมกน เมอเกดปญหากสามารถแกไขปญหารวมกน

จนท าใหการด าเนนงานภายในโรงเรยนประสบผลส าเรจได

2. ทมคณภาพ ในความหมายของผทรงคณวฒและโรงเรยนดเดนให

ความหมายทสอดคลองกน คอ การทบคคลในโรงเรยนหรอในองคกรไดเขามามสวนรวม

ในการท างานดวยกน ทงในลกษณะเปนงานเฉพาะกจ งานตามนโยบาย หรองานประจ า

จนท าใหเกดผลส าเรจ บรรลตามเปาหมายของงานหรอขององคกร โดยสมาชกของทม

คณภาพประกอบดวยผบรหารโรงเรยน หวหนาสายงาน และครผสอน รวมกนท างาน

อยางเตมความรความสามารถ สมาชกทกคนในทมคณภาพมความรอบร มทกษะ

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

202

การท างานทหลากหลาย มความรบผดชอบตองานในหนาทสง มการประสานงาน และ

การประชาสมพนธทด ตลอดจนสามารถสนบสนนสงเสรมสมาชกในทมคณภาพใหท างาน

จนบรรลเปาหมายรวมกนได

3. องคประกอบของทมคณภาพ ตามความคดเหนของผทรงคณวฒและ

การศกษาโรงเรยนดเดน มความเหนสอดคลองกน คอ ทมคณภาพ ควรจะประกอบดวย

สมาชกของทมคณภาพ ควรมคณลกษณะทแตกตางจากสมาชกในองคกรทวไปทงในดาน

องคประกอบของทมควรมขนาดไมใหญ หรอมจ านวนสมาชกไมมากเกนไปตามความ

เหมาะสมกบงานทไดมอบหมายใหด าเนนการ สมาชกในทมคณภาพมความเชยวชาญใน

งานทไดรบมอบหมาย ซงเกดจากสมาชกตองมความร ความสามารถ และมทกษะท

สอดคลองกบงาน มกระบวนการท างานทเปนระบบมเปาหมายในการท างานรวมกน

มบรบทขององคกรทเออตอการท างานของทมคณภาพ ไมวาจะเปนการใหขวญก าลงใจ

การฝกอบรมใหกบสมาชกในการเพมทกษะความร การสนบสนนทรพยากร ในการท างาน

และการมวฒนธรรมองคการทเขมแขง และตอบสนองตอความตองการของสมาชกในทม

คณภาพ

4. องคประกอบดานลกษณะงาน พบวา งานทสมาชกในทมคณภาพ ไดปฏบต

นน ควรมความสอดคลองกบความเชยวชาญของสมาชกในทมคณภาพ ไมวาจะเปนในดาน

ความร ความสามารถ และทกษะทสอดคลองกบงาน ซงงานแตละงานกมลกษณะหรอ

เอกลกษณเฉพาะตวของงาน จงควรเลอกสมาชกทมความรความสามารถทเหมาะสมกบ

งานไปด าเนนการ หรอเลอกสมาชกไปฝกอบรมความรทเกยวกบงานทไดรบมอบหมาย

กอนทใหสมาชกในทมไดด าเนนการ กจะเปนทางเลอกหนงในกรณทไมมสมาชกในทมม

ความรความสามารถตรงกบงานนนๆ พรอมทงควรใหอสระในการท างานแกสมาชกในทม

คณภาพ เพราะจะท าใหผลงานทเกดจากความเตมใจในการท างาน บรรลเปาหมายได

โดยงาย และควรมการตรวจสอบการท างานเปนระยะๆ อยางตอเนอง เพอน าเอาผลท

ไดมาพฒนาหรอปรบปรงแกไขใหงานนนประสบผลส าเรจได ดงนน องคประกอบดาน

ลกษณะงาน สรปไดวา ประกอบดวย ความหลากหลายของทกษะในการท างาน

เอกลกษณของงาน ความส าคญของงาน ความเปนอสระในการท างาน และการสะทอน

ผลงาน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

203

5. องคประกอบดานคณลกษณะของทม พบวา คณลกษณะของทม

ประกอบดวย

5.1 องคประกอบของทม ไดแก ขนาดของทม ควรมจ านวนสมาชกไมมาก

หรอไมนอยเกนไป ควรจดใหมจ านวนสมาชกทเหมาะสมกบลกษณะงานแตละงาน ซงควร

อยระหวาง 5 – 7 คน ตองาน หรอตอโครงการ จะท าใหการท างานบรรลตามเปาหมาย

ของงานได

5.2 เปาหมายของทม เปนสงสะทอนถงขอตกลงรวมกนของทมทก าหนดไว

เพอผสานความรวมมอของสมาชกในทมคณภาพ ซงเปนผลลพธสดทายททมตองการให

บรรลผล ทเกดจากแรงจงใจของสมาชกทกคนในการท างานโดยเปดโอกาสใหสมาชก

ทกคนในทมคณภาพมสวนรวมในการก าหนดเปาหมายทชดเจน ซงจะสามารถน าไปส

การปฏบตใหส าเรจไดในเวลาทก าหนด โดยมคณลกษณะของเปาหมาย คอ เขาถง

ความส าเรจได วดความส าเรจได มความยาก และสมพนธกบเปาหมายขององคการ

5.3 บทบาทของทม พบวา บทบาทของทมเปนอกหนงองคประกอบยอย

ทมความส าคญ เนองจากการด าเนนงานของสมาชกในทมคณภาพอาจกอใหเกดบทบาท

ตางๆ ขนไดหลายลกษณะ เชน บทบาทผน าทม และบทบาทสมาชกของทม หรอบทบาท

อยางเปนทางการ และบทบาทอยางไมเปนทางการ เปนตน ซงสมาชกทกคนควรได

รบทราบบทบาทในการท างานของตวเองอยางชดเจน เพอจะไดปฏบตตวไดถกตอง

และเหมาะสม เพอท าใหสมาชกในทมคณภาพท างานไดอยางมประสทธภาพ

5.4 ปทสถานของทม พบวา เปนองคประกอบหลกส าคญอยางหนงทสงผล

ตอทมคณภาพ เนองจากปทสถานของทมเปนแนวทางในการก าหนดหรอพฤตกรรมใน

การท างานรวมกน ถาในสถานศกษาหรอองคกรใดทมปทสถานทเขมแขงกจะชวยให

การท างานของทมประสบผลส าเรจมากยงขน

5.5 ระบบสารสนเทศของทม เปนองคประกอบหนงทจ าเปนและส าคญ

เปนอยางยง เพราะการด าเนนงานของทมคณภาพจะตองอาศยระบบสารสนเทศของทม

ทเกยวของกบงาน ทรพยากรในการท างาน เพอน ามาใชในการตดสนใจ การเลอกวธการ

ท างานทดทสด และการเลอกรปแบบการบรหารงาน โดยสารสนเทศทมนนจะตอง

จดระบบทเขาถงงาย รวดเรว มความนาเชอถอ มมาตรฐาน สามารถพสจนได มความ

สมบรณและทนสมย ทนตอเวลา ตรงตอความตองการ มความสมบรณ เหมาะสม

ยตธรรม และชดเจน

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

204

6. องคประกอบดานกระบวนการท างานของทม เปนองคประกอบทส าคญ

ทสงผลตอทมคณภาพ จากการสมภาษณและการศกษาโรงเรยนดเดน พบองคประกอบ

ทมความสอดคลองกน ดงน

6.1 ภาวะผน าทม เปนองคประกอบทมความส าคญอยางยง เนองจากผน า

เปรยบเสมอนศนยกลางแหงการขบเคลอนในการท างานไปสการบรรลเปาหมายของ

องคกร โดยผน าในทมคณภาพ มทง 3 ระดบ ไดแก ผน าทมระดบโรงเรยน ผน าทมระดบ

หวหนางาน และผน าทมระดบปฏบตการ ซงผน าทมในแตละระดบนนจะตองแสดงให

สมาชกในทมของตนมความรสกททาทายตอการด าเนนงาน พยายามแสวงหาวธการใหมๆ

ทจะน าไปปรบปรงหรอพฒนางานใหเจรญกาวหนาอยตลอดเวลาและตอเนอง พรอมทจะ

เปลยนแปลงเพอทจะลดความสญเสยในการสรางผลผลตของทมใหนอยทสด และสามารถ

หาวธการเพอไปสความส าเรจได

6.2 การมสวนรวม พบวา ทมคณภาพควรใหสมาชกในทมมสวนรวม ในการ

ท างาน โดยมสวนรวมในการตดสนใจ มสวนรวมในการด าเนนงาน มสวนรวมในการรบ

ผลประโยชน และมสวนรวมในการประเมนผล จะท าใหสมาชกในทมคณภาพเกดความรสก

เปนสวนหนงของงาน ทจะท าใหบรรลเปาหมายได และยงเปนการสรางความสมพนธทด

ระหวางกนของสมาชกทกคนในทมคณภาพใหยงยน

6.3 การตดตอสอสาร พบวา การท างานของทมคณภาพตองอาศย

การตดตอสอสารทมประสทธภาพ จงจะสามารถสงผลใหการท างานบรรลเปาหมายได

โดยการตดตอสอสารอาจจะเปนการตดตอสอสารภายในทม ระหวางทมกบทมอน หรอ

ระหวางทมกบองคกรภายนอก

6.4 การประสานงาน พบวา ทมคณภาพจ าเปนตองมการประสานงาน

ในการท างานอยตลอดเวลา เปนการประสานความรวมมอทดตอกนระหวางสมาชก เพอให

กระบวนการท างานด าเนนไปอยางราบรน ผทจะท าหนาทประสานงานไดดทสดคอ หวหนา

ทม หรอผน าทม โดยจะเปนตวกลางเชอมโยงสมาชกทกคนของทมคณภาพใหท างาน

ดวยกนอยางเตมใจ และท างานอยางมความสข

6.5 ความเหนยวแนนในทม พบวา ทมคณภาพจะประสบผลส าเรจในการ

ท างานได จะตองอาศยความเหนยวแนนในทมเปนองคประกอบส าคญ ซงความเหนยวแนน

ในทมคอระดบความดงดดใจของสมาชกในทม เปนแรงจงใจใหท างานรวมกนเพอรกษาทม

ใหคงอย รวมถงเปนระดบอทธพลทแตละคนมตอสมาชกอนในทม ถาทมมความเหนยว

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร

205

แนนในทมสง หรอเขมแขงกจะสามารถท าใหผลการท างานบรรลเปาหมายไดตามความ

ตองการ

6.6 การจดการความขดแยงในทม เปนอกองคประกอบหนงทมความส าคญ

เนองจากการท างานนนอาจเกดความขดแยงกนขนในระหวางการปฏบตงาน ทงอาจตงใจ

หรอไมไดตงใจของสมาชกในทม ซงจะสงผลใหการท างานเปนไปไมราบรน ดงนน สมาชก

ในทมทกคนควรรวมกนลดระดบการแสดงออกทเปนปฏปกษตอกน ไมวาจากอารมณ

ความรสกนกคด ความตองการผลประโยชน ฯลฯ เพอใหการท างานบรรล เปาหมายของ

องคกรไดอยางมประสทธภาพ

7. ขอเสนอแนะ

จากการสมภาษณผทรงคณวฒและการศกษาโรงเรยนดเดน ไดม

ขอเสนอแนะเพมเตมเกยวกบองคประกอบดานกระบวนการท างานของทมคณภาพ ควรม

การประชาสมพนธการท างานของทมคณภาพ เพมในสวนของการตดตอสอสาร เนองจาก

การท างานของสมาชกในทมคณภาพนน ควรมการประชาสมพนธตลอดระยะเวลาของการ

ท างาน เพอชวยสงเสรมและใหก าลงในการปฏบตงานของสมาชกในทม ซงจะสงผลตอการ

มประสทธผลของโรงเรยนดวย

มหาวท

ยาลยราช

ภฏสกลน

คร