Normen en waardenInvulling van p-taak 8.2

Naam: Ruth Noordmans

Studentnummer: S1046908

Stagebegeleider: Marjo Veldman

Stagedocent: Betty van Goor

Datum: 13 november 2013

2

Voorwoord

Voor u ligt het verslag ‘Normen en waarden’, een invulling van p-taak 8.2. Ik heb dit verslag geschreven aan de hand van situaties die zich voor hebben gedaan op mijn stageplaats. In deze situaties was er sprake van een verschil tussen mijn normen en waarden en de normen en waarden van een cliënt of collega.Mijn stageplaats is de naschoolse dagbehandeling van Ambiq in Deventer. Ambiq is een instelling voor cliënten met een licht verstandelijke beperking. Op de naschoolse dagbehandeling komen op maandag tot en met donderdag dagelijks maximaal acht kinderen in de leeftijd van 8 tot ongeveer 16 jaar. Al deze kinderen hebben een licht verstandelijke beperking en andere daarbij komende problematieken.

Ik wil Susanne en Marjo bedanken voor hun input in dit verslag. Ook wil ik Susanne en Lisa bedanken voor hun feedback op de situaties die in dit verslag beschreven staan. Daarnaast wil ik Marjo ook bedanken voor haar feedback op en beoordeling van dit verslag.

3

Inhoudsopgave

Inleiding..................................................................................................................................................4

Deel I......................................................................................................................................................5

Situatieschets.....................................................................................................................................5

Situatie 1.........................................................................................................................................5

Situatie 2.........................................................................................................................................6

Deel II.....................................................................................................................................................8

Theoretische analyse..........................................................................................................................8

Situatie 1.........................................................................................................................................8

Situatie 2.........................................................................................................................................9

Feedback..........................................................................................................................................10

Wat gaat goed, wat kan beter?........................................................................................................12

Verhouding.......................................................................................................................................14

Deel III..................................................................................................................................................15

Reflectie...........................................................................................................................................15

Bibliografie...........................................................................................................................................17

4

Inleiding

Dit verslag is een invulling van p-taak 8.2, een p-taak gekoppeld aan de 8ste competentie, afstemmen. Bij deze competentie gaat het om het ontwikkelen van een beroepshouding waarbij het eigen gedrag van de professional bewust afgestemd wordt op een diversiteit van normen en waarden. Het doel van dit verslag en de situaties die hieraan vooraf hebben plaatsgevonden, is bewustwording van de eigen normen en waarden. Ook bewustwording van en groei in de omgang met eigen en andere normen en waarden is een doel. Of deze doelen zijn behaald en hoe deze zijn behaald, wordt aan het eind van dit verslag beschreven in de reflectie.

Eerst worden in dit verslag twee situaties beschreven, waarbij er sprake was van een verschil in normen en waarden tussen de stagiaire en een cliënt of collega. In deze situaties wordt ook beschreven wat het handelen van de stagiaire was, zodat duidelijk is hoe zij met het verschil in normen en waarden is omgegaan. Dit is te vinden in het hoofdstuk situatieschets. Na de beschrijving van beide situaties worden deze in een theoretische context geplaatst en geanalyseerd. Dit is te lezen in het hoofdstuk theoretische analyse.Vervolgens wordt er aan de hand van feedback, die te vinden is in het gelijknamige hoofdstuk, en de analyse van de situatie in de eerste twee hoofdstukken, een analyse van het handelen van de stagiaire gemaakt. Hierin wordt gekeken naar de goede punten en verbeterpunten. Deze analyse staat beschreven in het hoofdstuk wat gaat goed, wat kan beter?.In het hoofdstuk verhouding wordt beschreven hoe mijn handelen zich verhoudt tot het handelen van een pedagoog, waarna zoals gezegd het verslag wordt afgesloten met een reflectie, waarin wordt gekeken hoe (de situaties in) dit verslag hebben bijgedragen aan professionele groei van de stagiaire.

De namen die in dit verslag genoemd worden, zijn gefingeerd.

5

Deel I.

SituatieschetsHieronder volgen twee situaties waarin ik tegen een verschil in normen en waarde aan liep. In de eerste situatie gaat het om een verschil met een van de jongeren. We noemen haar in dit verhaal Sanne. In de tweede situatie gaat het om een verschil met een van mijn collega´s. We noemen haar in dit verhaal Karla.

Situatie 1. Sanne is een meisje van 11 jaar. Haar mentor is met haar begonnen met een kletsboekje. Dit is een boekje waarin aan de hand van werkbladen en vragen, verschillende onderwerpen besproken worden. Deze keer mocht ik met Sanne het kletsboekje doen. Het onderwerp dat wij gingen bespreken, was ‘(t)huis’. Op de linker bladzijde stonden vragen die Sanne moest beantwoorden en op de rechterbladzijde stonden de vragen die ik moest beantwoorden. Aan de hand van deze vragen gingen wij in gesprek. Het boekje begon met vragen als: Wie woont er rechts van je? Wie komen er wel eens bij jullie thuis? Sanne beantwoordde eerst de vragen op haar bladzijde. Ze wist niet op alle vragen een antwoord. Daarom begon ik ondertussen ook mijn vragen te beantwoorden en voorbeelden uit mijn eigen leven te geven. Op de vraag welke buren links van mij wonen, kon ik bijvoorbeeld geen antwoord geven. Ik vertelde tegen Sanne dat ik die buren nog niet goed ken omdat zij pas naast ons zijn komen wonen. Ik vertelde dat ik alleen wist dat ze nog niet zo oud zijn en dat ze een hond hebben. Sanne begon nu ook meer te vertellen over de antwoorden die zij op schreef bij haar vragen. Op een gegeven moment kwamen we bij de vraag: ‘Wat zou je in je huis willen veranderen?’. Sanne vertelde dat ze graag zou willen dat er iemand thuis zou zijn als zij thuis komt uit school. Ik vroeg hierop door. Ik vroeg haar hoe die situaties er nu uitzagen. Sanne vertelde dat haar ouders altijd aan het werk zijn als ze thuis komt uit school. Soms is haar oudere zus wel thuis, maar meestal is Sanne de enige die thuis is. Sanne voegde daar aan toe dat ze vaak maar even alleen is, omdat ze snel na thuis komst door een taxi opgehaald wordt om naar de naschoolse dagbehandeling toe te gaan. Ik vroeg aan Sanne of ze dit al wel eens bij haar ouders aan had gegeven. Sanne vertelde dat ze al vaak aan haar ouders had gevraagd of er iemand thuis kon zijn als zij thuis komt. Haar ouders hadden daarop gereageerd met de uitleg dat ze allebei moeten werken op die momenten en dat ze niet zomaar kunnen stoppen met werken om voor haar thuis te zijn. Dan zouden ze niet genoeg geld verdienen. Ik vroeg aan Sanne wat ze hier van vindt. Sanne gaf aan het jammer te vinden om alleen thuis te zijn, omdat ze graag wil kletsen als ze uit school komt. Op school gebeuren vaak niet leuke dingen en daar wil ze dan met iemand over praten. Het liefst met haar vader of moeder.Ik vroeg Sanne ook naar hoe de momenten er uit zien als haar ouders wel thuis zijn. Sanne vertelde dat ze dan vaak op haar kamer zit of met de kat speelt, omdat ze het niet altijd gezellig vindt om bij haar ouders en zus te zitten. Ik vroeg haar of er ook momenten zijn waarop ze wel met zijn allen bij elkaar zitten en bijvoorbeeld gezellig een spelletje doen. Sanne vertelde dat ze dit soms doen, maar niet vaak.

Het verschilHier ontdekte ik een duidelijk verschil in normen en waarden. Dit verschil was niet zozeer tussen mijn normen en waarden en die van Sanne, maar een verschil met de normen en waarden van de ouders van Sanne. Ik ben namelijk opgevoed met een moeder die altijd thuis was op de momenten dat ik uit school kwam. Toen ik op de middelbare school zat, waren er wel eens moment dat mijn moeder nog weg was als ik thuis kwam, maar dat kwam voornamelijk door het feit dat ik midden op de ochtend of middag vrij was. Tussen de middag en na 3 uur was ze ook toen nog altijd thuis. Dit was zo tot het moment dat mijn jongste broertje naar de middelbare school ging. Vanaf dat moment was mijn moeder wel eens weg als ik thuis kwam uit school, maar dat kwam nog steeds niet vaak voor. Ik weet

6

van mijn ouders dat zij hierin een bewuste keuze hebben gemaakt, dat er altijd iemand thuis zou zijn als ik of mijn zusje of broertje uit school kwam. Ik weet ouders tegenwoordig niet altijd thuis kunnen zijn voor hun kinderen omdat ze moeten werken om rond te komen. Dit kan ik me goed voorstellen, ook al was dat bij mij thuis niet zo. Sinds mijn tiende, hebben wij altijd oppaskindjes thuis gehad. Sommige van hen kwamen bij ons vanaf baby en zijn nu nog bij ons. Dit komt omdat hun beide ouders moeten en willen werken. Hier heb ik geen problemen mee en dit botst ook niet met mijn normen en waarden. Dit komt omdat deze ouders er wel altijd voor zorgden dat er iemand anders voor hun kinderen beschikbaar was als ze uit school kwamen. Ik heb gezien dat onze oppaskindjes zich bij ons veilig voelden en graag bij ons thuis kwamen uit school. Het feit dat de ouders van Sanne bijna nooit thuis zijn als zij uit school komt en dat er ook niemand anders is om haar op te vangen, deed mij wel enigszins schrikken. De ouders van Sanne houden er duidelijk andere normen en waarden op na als ik. Zij vinden het verdienen van voldoende geld blijkbaar belangrijker dan dat zij of iemand anders thuis is als hun dochter thuis komt. Zelfs wanneer hun dochter aangegeven heeft het niet leuk te vinden alleen thuis te zijn en graag wil dat haar ouders er voor haar zijn als zij uit school komt.

Mijn handelenZoals in de situatie hierboven al beschreven is, heb ik aan het begin van het gesprek een aantal voorbeelden uit mijn eigen leven geven in het gesprek met Sanne. Toen het gesprek kwam op het niet thuis zijn van haar ouders en wat Sanne daarvan vindt, ben ik daar bewust mee gestopt. Ik dacht namelijk dat wanneer ik over dit onderwerp eigen ervaringen zou delen, Sanne zich nog slechter zou voelen, misschien wel afgewezen. Ik heb alleen maar verhelderende vragen aan Sanne gesteld, vooral over wat zij daar nou van vindt. Toen Sanne aan gaf het vervelend te vinden dat haar ouders niet thuis zijn, heb ik daar wel op gereageerd met ‘ik kan me voorstellen dat je dat vervelend vindt’. Ik heb haar gevoelens wel proberen te erkennen. Verder heb ik me bewust van een mening onthouden, ook al had ik er wel een duidelijk mening over. Dit heb ik gedaan om twee redenen. Ten eerste omdat mijn mening eigenlijk gericht is naar de ouders van Sanne en niet naar Sanne zelf. Sanne kan er niks aan doen en zou dus ook helemaal niks met mijn mening daarover kunnen. Ten tweede zou Sannen dan misschien een vervelend gevoel richting haar ouders kunnen ontwikkelen. Als ik tegen Sanne zou zeggen dat ik het slecht vind van haar ouders dat zij nooit thuis zijn en dat ik vind dat haar ouders hier een oplossing voor moeten zoeken, zou Sanne misschien een boze houding naar haar ouders kunnen ontwikkelen ten aanzien van dit onderwerp. Sanne wil namelijk ook graag dat haar ouders thuis zijn en als zij weet dat ik ook vind dat haar ouders thuis moeten zijn voor haar, zou ze zich door mij gesteund weten en dit tegen haar ouders kunnen gebruiken. Dit zou denk ik alleen maar spanning opleveren tussen Sanne en haar ouders en dat wil ik niet. Daarbij is het het recht van haar ouders om er een andere mening/andere normen en waarden op na te houden. Het is hun opvoeding waarbij zij gebruik maken van hun normen en waarden. Die dien ik te respecteren, ook al ben ik het niet met hen eens.

Situatie 2.Karla is een van mijn collega´s. Op een donderdag ochtend hadden we een teamvergadering gehad. Na de vergadering bleef Karla nog even op kantoor aanwezig om wat zaken uit te werken. Ondertussen was ik met een andere collega, we noemen haar Lisa, een invaller aan het informeren over de jongeren en de gang van zaken op de groep. Lisa, de invaller en ik zouden deze middag de dienst draaien. Tijdens het informeren van de invaller bespraken we ook een jongere die nieuwe groepsleiders altijd uit probeert. Zij probeert de regels van de groep dan op te rekken en zegt dat dat van de andere, vaste groepsleiders ook altijd mag. Om deze reden wees ik de invaller op bepaalde regels zoals ik die aan het begin van mijn stage had meegekregen. De regels die ik opnoemde waren: ‘maximaal twee schepjes suiker in de thee’, ‘eerst één stuk fruit en daarna maximaal één koekje’. Nadat ik deze regels had benoemd. Kwam Karla in de deuropening staan van de ruimte waar Lisa, de invaller en ik aan het praten waren. Karla wende zich tot Lisa en zei dat ze kippenvel kreeg van de

7

regels die ‘Ruth’ had opgenoemd. Aan de gezichtsuitdrukking en intonatie van Karla was te merken dat zij hier erg geïrriteerd over was. Terwijl Karla tegen en met Lisa sprak, zat ik naast Lisa te luisteren naar wat er allemaal gebeurde. In eerste instantie was ik nogal overdonderd en verbaasd vanwege het feit dat Karla problemen had met wat ik net had verteld, maar dat niet tegen mij maar tegen Lisa vertelde. De manier waarop Karla het had gezegd verbaasde mij ook. Ze noemde mij bij mijn naam, alsof ze het over mij had terwijl ik er niet bij was, maar ik zat er dus wel bij. Doordat ik op dat moment zo overdonderd was, had ik geen reactie klaar en wist ik ook niet zo goed wat ik dacht en vond.

Het verschilToen ik later over deze situatie na dacht, ontdekte ik een duidelijk verschil in normen en waarden. Of het echt om een verschil in normen en waarden gaat weet ik niet, maar het handelen van mijn collega was niet in overeenstemming met mijn normen en waarden. Ik ontdekte namelijk dat ik het niet normaal vond dat Karla over mij praatte op een negatieve manier, terwijl ze zich niet tot mij richtte maar ik er wel bij zat. Het kwam op mij over als respectloos, de manier waarop Karla over mij tot Lisa sprak. Dat was voor mij ook de reden dat ik deze situatie als erg vervelend ervoer. Respect is voor namelijk een belangrijke waarde. In deze situatie was het voor mij de norm dat Karla haar problemen met wat ik had gezegd, in eerste instantie tegen mij had verteld in plaats van tegen een andere collega. Ik zat er deze keer dan wel bij, maar er werd over mij gesproken in plaats van tegen mij. Dit gaf mij bijna het gevoel dat ze over mij aan het roddelen was. Nu is het niet zo dat respect voor Karla geen belangrijke waarde is, maar in deze situatie handelde ze in mijn ogen niet conform deze waarde en bijkomende normen.

Mijn handelenOndanks dat het handelen van Karla tegen mijn waarden en normen in ging, heb ik in eerste instantie helemaal niet gehandeld. Dit kwam in het begin doordat ik overrompeld was door wat er gebeurde. Pas na de situatie ging ik erover na denken en kwam ik tot de conclusie dat ik het gebeurde erg vervelend vond. Gedurende bijna vier weken heb ik over deze situatie nagedacht en met Lisa hierover gesproken. Al die tijd wist Karla niet dat deze situatie mij dwars zat. Na deze vier weken heb ik aan de hand van supervisie en een gesprek met mijn stage begeleidster besloten om toch nog met Karla in gesprek te gaan over de hierboven beschreven situatie. Dat ik pas na vier weken besloot om met Karla in gesprek te gaan, had te maken met het feit dat ik bang was voor de reactie van Karla. Haar reactie in de beschreven situatie had ik namelijk best heftig gevonden. Ik was bang dat Karla´s reactie op mijn verhaal over hoe ik de situatie had beleefd ook heftig zou zijn. De reden dat ik toch besloot om wel met haar in gesprek te gaan, had ermee te maken dat deze situatie mij dwars bleef zitten, ondanks dat ik het met anderen had besproken. Ook was ik er inmiddels achter dat er al langer spanningen waren tussen Karla en Lisa. Ik vermoedde dat deze spanningen ook mee hadden gespeeld in de reactie van Karla richting Lisa, over wat ik had gezegd. Ik ging er daarom ook vanuit dat Karla haar reactie niet verkeerd had bedoeld richting mij. Om daar achter te komen, moest ik wel in gesprek met haar gaan.De dag dat ik had besloten met Karla hier over te praten, kwam Karla terug op de teamvergadering die aan de situatie vooraf was gegaan. Vervolgens vroeg zij mij of ik me die situatie nog herinnerde en of ik daar nog iets over wilde vertellen. Op dat moment heb ik mijn gevoel over die situatie aan Karla verteld. Karla kon zich dit gevoel goed voorstellen en vertelde er ook bij dat dit niet haar bedoeling was geweest. Op het moment zelf was zij zich er niet van bewust dat wat ze zei voor mij heel vervelend kon zijn. Ook vertelde Karla wat ik al vermoedde, dat zij reageerde vanuit een irritatie richting Lisa en dat wat ik had gezegd iets was waar ze op dat moment het eerst aan dacht om over te beginnen. Het had niets met mij te maken. Dit luchtte mij erg op. Ik was blij dat ik toch had besloten om het gesprek hierover met Karla aan te gaan, ook al nam zij hier in dit geval de eerste stap voor.

8

Deel II.

Theoretische analyseHieronder volgt een analyse van de beide situaties die in deel 1 van dit verslag zijn beschreven. Deze analyse wordt gedaan aan de hand van theorie. De eerste situatie wordt hieronder gekoppeld aan theorie over cultuur en normen en waarden uit het boek ‘Met nieuwe ogen’. De tweede situatie wordt hieronder ook gekoppeld aan deze theorie, maar ook aan theorie over beroepsethiek uit het boek ‘Praktische ethiek’.

Situatie 1.Normen en waarden hebben alles te maken met cultuur. Normen en waarden zijn namelijk onderdeel van een cultuur. Elke cultuur heeft dan ook een verschillend stelsel van normen en waarden. Een manier om naar een cultuur te kijken is het ui-diagram van Hofstede (van Endt-Meijling, 2012). In afbeelding 1 staat een voorbeeld van het ui-diagram weergegeven.De ui staat symbool voor de verschillende lagen waaruit een cultuur bestaat. Zoals te zien is in afbeelding 1, zijn waarden de binnenste laag van de ui. Aan een waarde is voor de leden van een cultuur een bepaalde emotionele betekenis verbonden (van Endt-Meijling, 2012). Een voorbeeld van een waarde is vriendschap. Deze waarde kan in alle culturen voorkomen, maar in verschillende culturen een verschillende betekenis hebben. Ditzelfde principe geldt voor de situatie zoals beschreven in Situatie 1. Het verschil heeft hier te maken met de waarde ‘gezinsleven’. Blijkbaar hecht ik of meer waarde aan het gezinsleven dan de ouders van Sanne, of is de emotionele betekenis van ‘gezinsleven’ verschillend voor mij en de ouders van Sanne.Ondanks dat zowel de ouders van Sanne als ik in Nederland zijn geboren en opgegroeid, is er tussen ons een verschil in cultuur, waar het verschil in waarden mee samen hangt. Dit verschil in cultuur komt door het feit dat ieder persoon meerdere culturen of identiteiten kent, naast zijn of haar etnische, in dit geval Nederlandse, cultuur. Hierbij kun je denken aan opleiding, leeftijd en sekse. Ieder persoon bestaat daardoor uit een unieke combinatie van culturele invloeden (van Endt-Meijling, 2012). Ieder persoon kent daardoor eigenlijk zijn eigen cultuur. Het is daardoor niet raar dat mijn cultuur verschilt met die van de ouders van Sanne.Een van de definities van cultuur is de volgende:

Cultuur is een samenhangend stelsel van oplossingen voor bepaalde problemen (van Endt-Meijling, 2012).

In de cultuur waarin ik ben opgegroeid, was het vanzelfsprekend dat er altijd iemand thuis was als ik of andere kinderen thuis kwamen. Dit was niet altijd een van de ouders, maar kon ook een (vaste) oppas zijn. Het zou best kunnen zijn dat de ouders van Sanne ook in een soortgelijke cultuur zijn opgegroeid. De cultuur waarin Sanne opgroeit, is anders. Dit kan worden verklaard vanuit bovenstaande definitie van cultuur. Zoals de ouders van Sanne hebben aangeven bij haar, moeten haar beide ouders werken om genoeg geld te kunnen verdienen om hun gezin te kunnen onderhouden. Wanneer een van beide ouders niet zou werken, zouden ze dus tegen een probleem aan lopen. Namelijk dat er geld tekort is in het gezin. Het feit dat beide ouders werken, is een

Afb. 1

9

oplossing voor dit probleem. Volgens bovenstaande definitie van cultuur, maakt deze oplossing deel uit van een stelsel van oplossingen die samen de cultuur van de ouders van Sanne vormen. Vanuit deze cultuur gekeken is het dan logisch dat de waarde ‘gezinsleven’ een andere emotionele betekenis heeft dan gekeken vanuit ‘mijn’ cultuur. Er is dan ook geen goed of fout in hoe ik of de ouders van Sanne aankijken tegen het feit dat Sanne uit school altijd alleen thuis is.

Situatie 2.Normen en waarden zijn onderdeel van een cultuur. Culturen verschillen (van Endt-Meijling, 2012). Dit is bijvoorbeeld duidelijk zichtbaar als je de Nederlandse cultuur vergelijkt met de cultuur van een land of stam in Afrika. Maar ook binnen de Nederlandse cultuur vindt men veel cultuurverschillen. Eigenlijk heeft elk persoon een eigen cultuur (van Endt-Meijling, 2012). Zo blijkt ook uit het voorbeeld dat is beschreven in dit hoofdstuk onder situatie 1. In het beroepsleven komen verschillende waarden en normen bij elkaar, een logisch gevolg van het feit dat verschillende mensen met verschillende culturen met elkaar moeten samenwerken. Daarnaast worden je persoonlijke keuzes, vaak gebaseerd op je normen en waarden, ingeperkt door bepaalde beroepscodes die voor een (specifiek) beroep gelden (von Schmid, 2010, p. 136). Ook binnen het team waarin ik stage loop, is er een beroepscode. Deze is deels gebaseerd op werkzaamheden die verricht moeten worden en zaken die Ambiq heeft vastgesteld, bijvoorbeeld het waarborgen van de privacy van de cliënten. Daarnaast is deze beroepscode ook gebaseerd op waarden en normen die, gezien de werkzaamheden, door het team als belangrijk worden gezien. Transparantie is een waarde die binnen het team waarin ik stage loop hoog staat. Hier vallen verschillende normen onder. Er wordt bijvoorbeeld van iedereen verwacht dat persoonlijke problemen die van invloed kunnen zijn op het professioneel handelen, met de collega´s worden gedeeld. Ook de norm van het bespreken van onderlinge problemen en irritaties valt hier onder. Op deze manier is er namelijk openheid naar elkaar en weet iedereen wat zij van de anderen kan verwachten. In de situatie beschreven in het vorige hoofdstuk onder situatie 2, blijkt dat niet iedereen altijd in overeenstemming met deze waarde en normen handelt. Allereerst de situatie waarin Karla tegenover Lisa haar mening uit over iets wat ik heb gezegd. Karla was in die situatie duidelijk geïrriteerd over wat ik had gezegd, terwijl zij daar op dat moment eigenlijk niets mee te maken had. Achteraf bleek dat er tussen Karla en Lisa al langer irritaties speelden, die niet uitgesproken waren. Vanuit deze onderlinge irritaties reageerde Karla ook in de desbetreffende situatie. Haar irritatie was op dat moment dus niet naar mij, maar naar Lisa gericht, ook al klopte dat in deze situatie eigenlijk niet. Doordat er irritaties tussen Karla en Lisa waren, waar zij niet transparant over waren, ontstond er een vervelende situatie waar ik bij betrokken raakte en die ook enige invloed had op de rest van het team. Waren zij hier vanaf het begin transparant over geweest, was de beschreven situatie misschien wel heel anders gelopen (maar dat zijn speculaties).Ook ik heb niet transparant gehandeld in de beschreven situatie. Ik had namelijk een vervelend gevoel over de situatie en Karla haar reactie was daar de oorzaak van. Als ik in overeenstemming met de waarde transparantie had gehandeld, was ik meteen naar Karla gegaan en had ik mijn vervelende gevoel met haar gedeeld. Dit heb ik echter niet gedaan. Ik heb mijn gevoel ruim vier weken voor mezelf gehouden en alleen deels gedeeld met Lisa. Pas na deze vier weken ben ik er met Karla over in gesprek gegaan en bleek dat haar reactie eigenlijk niet richting mij bedoeld was. Ik heb dus vier weken met een vervelend gevoel rond gelopen, terwijl dat nooit Karla’s bedoeling was. Was ik direct transparant geweest, was ik hier misschien wel veel eerder achter gekomen en had ik minder lang met dat vervelende gevoel rondgelopen (maar ook dit zijn weer speculaties).

10

FeedbackIn dit hoofdstuk wordt de feedback die ik van collega´s heb gekregen op mijn handelen beschreven. De feedback is geschreven aan de hand van de volgende punten. Deze punten zijn afgeleid van de indicatoren uit competentiemeter 8.

De student onthoudt zich van oordelen; De student kan omgaan met een diversiteit in normen en waarden; De student kan normen en waarden bespreekbaar maken; De student toont begrip voor afwijkende normen en waarden; De student herkent, erkent en respecteert afwijkende normen en waarden.

Situatie 1.Door: Susanne- De student onthoudt zich van oordelen;Dit heb jij gedaan door de mening die jij in je hoofd had zitten niet uit te spreken. Je hebt open vragen gesteld naar Sanne om de situatie te verduidelijken en om het gesprek op gang te brengen.In het gedeelte ‘Het verschil’ kun je lezen dat je wel een oordeel klaar hebt over de situatie. Het is goed dat Sanne haar verhaal bij jou heeft kunnen vertellen. Dat zij haar gedachten en gevoelens heeft kunnen benoemen. Houdt er rekening mee dat je niet op 1 verhaal van Sanne kan afgaan om te beslissen of ouders voldoende geld verdienen belangrijker vinden. Wat is bijvoorbeeld het verhaal van ouders hierin. Je hebt Sanne erkenning gegeven in haar verhaal, je hebt echt naar haar geluisterd. - De student kan omgaan met een diversiteit in waarden en normen;Tijdens het gesprek heb je een neutrale en open houding gehad richting Sanne. Wat er in jouw hoofd omging op dat moment was niet zichtbaar. Mede hierdoor kon Sanne haar verhaal aan je vertellen. Erg knap!- De student kan normen en waarden bespreekbaar maken;Je hebt niet duidelijk normen en waarden bespreekbaar gemaakt. Dit heb je met een goede reden gedaan zoals je hebt beschreven in je verslag onder het kopje ‘Mijn handelen’. Wel heb je in je team na de dienst jouw normen en waarden besproken. Je bent open geweest over je manier van handelen en de reden hiervan. - De student toont begrip voor afwijkende normen en waarden; Je hebt dit begrip getoond door Sanne en haar ouders in hun waarde te laten. Je hoorde dat de normen en waarden in de opvoeding van Sanne anders waren dan die van jou. Je hebt dit bij jezelf gehouden door de signalen die Sanne gaf. Je hebt in het gesprek geen oordeel gegeven over de situatie. - De student herkent, erkent en respecteert afwijkende normen en waarden.Je hebt de afwijkende normen en waarden duidelijk herkend. De uitspraken van Sanne hebben je doen inzien dat het niet vanzelfsprekend is dat ouders altijd zijn of haar kind kunnen opvangen vanuit school. Voor ouders is dan soms geld verdienen belangrijker omdat ze anders de maand niet kunnen rondkomen. Het is niet hetzelfde maar de ouders van Sanne proberen het op hun manier goed te doen. Zij kunnen Sanne bijvoorbeeld niet opvangen maar ze weten dat dit wel gebeurt op de naschoolse dagbehandeling. Dit was bijvoorbeeld de reden dat Sanne alle dagen op de dagbehandeling zou komen omdat bleek dat Sanne iemand nodig had wanneer zij uit school kwam.

Situatie 2.Door: LisaRuth heeft in de gesprekken met mij haar eigen normen en waarden die betrekking hadden op de situatie wel genoemd. Zij heeft echter niet vanuit deze normen en waarden gehandeld. Ondanks dat Ruth en Karla van normen en waarden verschilden in deze situatie, respecteerde zij de normen en waarden van Karla wel.

11

De vier weken die tussen het voorval en het gesprek in zaten, lijkt Ruth nodig gehad te hebben om zich bewust te worden van haar eigen normen en waarden. Het was een soort proces waarin zij de normen en waarden van andere collega’s leerde kennen en deze samen met haar eigen normen en waarden in een plaatje moest passen.

12

Wat gaat goed, wat kan beter?In dit hoofdstuk zal ik aan de hand van de feedback uit het vorige hoofdstuk en de analyse van de situaties aan de hand van theorie, een analyse maken van mijn eigen handelen met betrekking tot het omgaan met normen en waarden. Allereerst zal ik beschrijven en onderbouwen wat ik vind dat al goed gaat. Vervolgens zal ik beschrijven en onderbouwen wat ik nog zou kunnen veranderen in mijn omgang met normen en waarden.

Wat gaat goed?In de eerste situatie, de situatie met Sanne, nam ik een open houding aan. Ik was open naar Sanne toe en stelde haar open vragen. Hierdoor kon Sanne haar verhaal bij mij kwijt. Tijdens dit gesprek was ik mij erg bewust van mijn eigen normen en waarden. Daardoor herkende ik ook snel een verschil in normen en waarden tussen mij en de ouders van Sanne. Ik vond hier van alles van, zoals is te lezen in de situatieschets. Ik koos ervoor om dit aan Sanne kenbaar te maken, ik hield een neutrale houding, zoals ook Susanne in haar feedback beschrijft. Dit had positieve gevolgen voor mijn gesprek met Sanne. Door geen mening te geven over het handelen van Sannes ouders, respecteerde ik de normen en waarden en daarmee de cultuur van Sanne en haar ouders. Ik toonde begrip, zoals Susanne aangeeft. Had ik wel mijn mening gegeven vanuit mijn normen en waarden, had ik Sanne en ook haar ouders eigenlijk afgewezen.

In de tweede situatie was ik mij in eerste instantie niet bewust van mijn normen en waarden en het verschil met Karla. Door over de situatie te praten met Lisa, ben ik me wel bewust geworden van mijn normen en waarden en het verschil met Karla. Ik stond, gezien vanuit mijn normen en waarden niet achter de manier waarop Karla in de situatie had gereageerd. Toch heb ik, zoals Lisa in haar feedback ook aangeeft, Karla’s normen en waarden wel gerespecteerd. Dit heb ik mijns inziens vooral gedaan door met Karla in gesprek te gaan over de situatie. Ik heb het verschil in normen en waarden dus bespreekbaar gemaakt. In het gesprek het ik het bij mijn gevoel over de situatie gehouden en niets gezegd over wat ik vond van de manier waarop Karla het heeft aangepakt. Doordat ik een periode van ruim vier weken de tijd had gehad om na te denken over wat ik van de situatie vond en wat ik erbij voelde, kon ik dit duidelijk onder woorden brengen naar Karla, zonder Karla te veroordelen of af te wijzen.

Wat kan beter?In de situatie met Sanne had ik direct een mening klaar over hoe de ouders van Sanne omgingen met het al dan niet opvangen van hun dochter, na schooltijd. In mijn hoofd oordeelde ik meteen, zoals Susanne ook aangeeft in haar feedback. Eigenlijk was dat fout van mij. Ik wist namelijk weinig over de situatie, behalve het verhaal dat Sanne mij vertelde. Nadat ik de situatie had bekeken vanuit de theorie uit ‘Met nieuwe ogen’, ontdekte ik ook dat de gezinssituatie van Sanne te maken heeft met de cultuur waarin zij leven. Ook al zijn mijn ouders en Sanne haar ouders en ik en Sanne opgegroeid in Nederland, we hebben allemaal een andere cultuur, doordat cultuur afhangt van heel veel factoren. Ook door deze situatie te zien als een oplossing voor een probleem kon ik de keuzes van Sanne haar ouders beter begrijpen. Ik ontdekte dat ik te snel had geoordeeld, vanuit mijn eigen normen en waarden. Dit is iets wat ik een volgende keer anders kan en wil doen.

In de tweede situatie heb ik best een lange periode over een voor mij vervelende situatie heen laten gaan, voor ik hierover in gesprek ging met de desbetreffende persoon. Voordat ik met Karla in gesprek ging, heb ik eerst met Lisa over de situatie gesproken en over de situatie nagedacht. Dit ging eigenlijk tegen mijn eigen normen en waarden in. Ik vond het namelijk belangrijk om transparant te zijn, maar dit was ik tegenover Karla niet. In ieder geval niet meteen. Ondanks dat ik door de periode van vier weken, veel tijd had om na te denken over wat ik vond, dacht en voelde, bleef ik deze hele

13

periode wel met een vervelend gevoel zitten. Ook wist Karla niets over wat ik eigenlijk van die situatie vond. Dit had ik anders kunnen aanpakken. Een volgende keer, wanneer ik een conflict met of irritatie richting een collega heb, wil ik hierover direct in gesprek gaan met de desbetreffende collega. Als het niet direct lukt doordat ik mijn eigen gedachten en gevoelens over een situatie niet helder heb, of als er niet direct een mogelijkheid is om in gesprek te gaan is dat voor mijzelf niet erg. Wel wil ik dan zo snel mogelijk met die collega in gesprek gaan, zonder dat ik een situatie met andere collega’s wel bespreek. Dat vind ik namelijk eigenlijk niet eerlijk. En eerlijkheid is voor mij wel een belangrijke waarde!

14

VerhoudingIn dit hoofdstuk wordt beschreven hoe mijn handelen, denken en voelen zich verhoudt tot het handelen, denken en voelen van een pedagoog (binnen Ambiq).

Een van de kernwaarden van Ambiq is menselijk. Het doel van Ambiq is dat al haar medewerkers menselijk handelen in het contact met cliënten en collega’s. Onder het menselijk handelen valt ook het tonen van inlevingsvermogen (Ambiq, 2013). Het kunnen tonen van inlevingsvermogen is voor iedere pedagoog een kwaliteit die hij of zij zou moeten hebben. Zonder enig inlevingsvermogen is het namelijk moeilijk om cliënten te kunnen begrijpen en zo goed mogelijk te kunnen helpen. In de situatie met Sanne, vertelde zij mij een verhaal wat voor mij eigenlijk helemaal niet herkenbaar is. Ik heb in mijn jeugd eigenlijk juist het tegenovergestelde meegemaakt. Toch kon ik me inleven in haar situatie. Hierdoor kon ik Sanne erkenning geven voor haar gevoel.

Het werk in de zorgsector is voortdurend in beweging (Brinkman, 2005). Kijk alleen maar naar de transitie van de jeugdzorg die vanaf 1 januari 2015 in werking zal gaan. Dit vraagt van een pedagoog dat hij of zij zich ook voortdurend kan aanpassen. Een werkveld dat voortdurend in beweging is vraagt namelijk ook naar werknemers die met deze bewegingen mee kunnen gaan. Om je als pedagoog aan te kunnen passen aan de veranderingen in het werkveld, is het noodzakelijk om na te denken over je vak van pedagoog. Hier komt ook (zelf)reflectie bij kijken. Door na te denken en te reflecteren ben je als pedagoog in staat beter te worden in je werk (Brinkman, 2005). Nadenken en reflecteren is iets wat ik veel heb gedaan tijdens de vier weken tussen het voorval met Karla en het moment dat ik met Karla in gesprek ben gegaan. Ik heb nagedacht over wat er gebeurde en wat ik ervan vond. Ook heb ik nagedacht over wat mijn aandeel in de situatie was. Dit nadenken en reflecteren heb ik niet alleen gedaan. De gesprekken met Lisa over de situatie, hebben mij daar ook bij geholpen. Door veel over deze situatie na te denken, ben ik er voor mezelf achter gekomen dat ik het belangrijk vind om in gesprek te gaan met een collega, wanneer er spanningen of irritaties zijn. De feedback die ik vervolgens heb gekregen over dit hele proces, helpt mij weer om opnieuw na te denken over en te reflecteren op het hele proces en zo te bepalen hoe ik mijzelf als pedagoog kan verbeteren.

15

Deel III.

ReflectieVoor deze reflectie maak ik gebruik van het reflectiemodel van Korthagen. Ik blik in deze reflectie terug op de situaties waarin er sprake was van een verschil in normen en waarden. Ook kijk ik naar hoe ik in deze situaties heb gehandeld en wat ik van dit alles en de feedback op de situaties heb geleerd. Ik maak voor deze reflectie gebruik van de indicatoren uit competentiemeter 8.

Handelen, ervarenVanaf het moment dat ik had besloten om met p-taak 8.2 aan de slag te gaan, was het eigenlijk mijn taak om op te letten of ik in situaties terecht kwam waarin er sprake was van een verschil in normen en waarden en hoe ik in deze situaties handelde. Dit heb ik ook gedaan. Al snel deed de eerste situatie zich voor, de situatie waarin ik met Sanne het kletsboekje deed over (t)huis. Hierin zag ik ook snel het verschil in normen en waarden, waarna ik deze situatie in dit verslag kon gaan uitwerken.De tweede situatie heeft wat langer op zich laten wachten. Het echte voorval, waarin Karla tegen Lisa vertelde wat zij van de door mij vertelde regels vond, had al redelijk snel na het starten met deze p-taak plaats gevonden. Het afronden van deze situatie en het inzicht dat hier een verschil in normen en waarden speelde duurde wat langer.Nadat ik beide situaties duidelijk had, ben ik bezig gegaan met het theoretisch analyseren van beide situaties en het analyseren van mijn eigen handelen aan de hand van de theoretische analyse en de feedback van mijn collega’s.

TerugblikkenIn de situatie met Sanne, was ik met haar aan de hand van een kletsboekje aan het praten over (t)huis. Op een gegeven moment kwam het gesprek er op dat Sanne graag iets aan haar huis zou willen veranderen, namelijk dat er vaker iemand thuis is als zij uit school komt. Haar hele verhaal kwam bij mij op dat moment erg binnen. Ik voelde me best verontwaardigd tegenover de ouders van Sanne. Ik merkte dat ik dit niet ‘normaal’ vond. Duidelijk een verschil in normen en waarden. Hier was ik me tijdens dit gesprek met Sanne ook van bewust. Ik heb mijn mening over het geen Sanne mij vertelde bewust niet met haar gedeeld. Het zou niet eerlijk zijn als ik vanuit mijn verontwaardiging naar de ouders van Sanne toe, richting Sanne zou reageren. Daarom besloot ik om wel begripvol richting Sanne te reageren, over het feit dat zij het vervelend vindt dat haar ouders niet thuis zijn als zij uit schoolkomt. Ik zei alleen niets over wat ik vind van het feit dat haar ouders er nooit zijn als zij uit school komt. In de situatie met Karla was ik met Lisa en een invaller in gesprek, tot Karla binnenkwam en reageerde op iets wat ik tegen de invaller had gezegd. Karla zei dat ze het hier niet mee eens was. Dit zei ze alleen niet tegen mij, maar tegen Lisa, terwijl ik er bij zat. Door deze situatie voelde ik me erg overdonderd en onzeker. Ik begon te twijfelen aan wat ik tegen de invaller had gezegd, terwijl ik eigenlijk zeker wist dat ik precies dezelfde regels herhaald had die ik in het begin van mijn stage van onder andere Lisa te horen had gekregen. Ik heb hier dezelfde dag en de weken er na met Lisa over gesproken. De situatie zat me namelijk best dwars. Ik wist alleen niet goed wat ik er precies van vond en waarom en ik wist al helemaal niet wat ik verder moest doen. Door met Lisa hier over te praten, werd ik mij bewust van mijn eigen normen en waarden in deze situatie. Ook ontdekte ik dat deze verschilden van de normen en waarden van Karla, tenminste de normen en waarden die Karla liet zien door haar handelen in de situatie. Na vier weken nagedacht te hebben over de situatie en hier met Lisa over gesproken te hebben, besloot ik om toch met Karla in gesprek te gaan. Dit vond ik heel spannend en ik voelde me ook wel onzeker. Dit komt denk ik doordat ik bang was voor de reactie die ik van Karla kon krijgen. Tijdens de eerdere situatie had zij namelijk erg fel gereageerd in mijn ogen. Hier was ik nu ook bang voor.

16

Uiteindelijk kwam Karla zelf terug op de situatie. Ik ging hier toen op in door aan te geven dat ik dat eigenlijk een hele vervelende situatie had gevonden. Ik vertelde tegen Karla hoe haar reactie op mij was overgekomen en hoe ik me erbij gevoeld had. De zenuwen waren tijdens mijn verhaal goed aanwezig. Ik had klamme handen en mijn stem trilde. Toch luchtte het me meteen op. Het voelde alsof er een soort last van mijn schouders viel. De situatie had mijn namelijk die vier weke wel dwars gezeten. Toen Karla haar kant van de situatie vertelde en haar excuses aan bood was het voor mij weer helemaal goed.

Bewustwording van essentiële aspecten en alternatievenTijdens het gesprek met Sanne was ik me bewust van mijn eigen normen en waarden en het duidelijke verschil met de waarden en normen van de ouders van Sanne. Ergens maar gelukkig ook. Doordat ik me er namelijk van bewust was dat dit een verschil in normen en waarden was tussen de ouders van Sanne en mijzelf, was ik me er ook bewust van dat ik moest opletten met hoe ik zou reageren richting Sanne. Sanne had hier in principe namelijk niets mee te maken. In mijn hoofd had ik direct een mening klaar, een erg oordelende mening achteraf gezien. Had ik dit met Sanne gedeeld, had zij zich waarschijnlijk niet prettig gevoeld. Als ik kijk naar competentiemeter 8, ben ik tijdens het hele proces dat in het verslag beschreven staat, best gegroeid in mijn professionele handelen, ten opzichte van het begin van het jaar. Hieronder een paar voorbeelden bij indicatoren uit de competentiemeter.‘Het zich onthouden van oordelen’. In de situatie met Sanne, heb ik mij in die zin onthouden van oordelen, door de oordelen die ik had niet uit te spreken richting Sanne. Toch had ik wel oordelen. Oordelen die achteraf gezien (door theoretische analyse en feedback van Susanne) niet gegrond waren. Ik vind dat ik hierin toch wel gegroeid ben, voornamelijk doordat ik bewust mijn oordeel niet heb geuit.‘Het herkennen, erkennen en respecteren van afwijkende normen en waarden om met de cliënt te werken’. Tijdens het gesprek met Sanne was ik me meteen bewust van een verschil in normen en waarden tussen mij en de ouders van Sanne. Dit herkende ik meteen. Ik heb deze normen gerespecteerd door mijn mening niet te geven. In de situatie met Karla, herkende ik niet meteen de afwijkende normen en waarden. Dit kwam voor het grootste deel doordat ik me in eerste instantie niet bewust was van mijn eigen normen en waarden. Door over de situatie na te denken en er met Lisa over te praten werd ik me hier wel bewust van en herkende ik het verschil in normen en waarden. Dit verschil respecteerde ik heel bewust door in het gesprek met Karla in te gaan op mijn beleving en gevoel bij de situatie en niet mijn mening te geven over hoe Karla heeft gehandeld. ‘Het benutten van evaluatiegegevens om kritisch te reflecteren op gebruik van eigen waarden en normen en die van de ander’. Door het theoretisch kader waarin ik de situaties heb geplaats en de feedback die ik van collega’s heb gekregen, ben ik in staat geweest om kritisch naar de situaties en mijn handelen te kijken. Alleen door het uitschrijven van de situaties en uitleggen hoe mijn handelen was, werd ik me al bewust van dingen die ik goed heb gedaan en dingen die ik anders had kunnen en moeten doen. Ik had bijvoorbeeld al een duidelijk oordeel klaar over de manier waarop de ouders van Sanne omgaan met het feit dat Sanne altijd alleen uit school komt. Dit oordeel was alleen gestoeld op mijn eigen normen en waarden. Na het kritisch kijken naar deze situatie vanuit bijvoorbeeld de theorie kwam ik er achter dat de ouders van Sanne waarschijnlijk een goede reden hebben voor hun manier van opvoeden, ook op dit gebied. Ik zou daar niet over moeten oordelen, zonder daar meer over te weten.Verder ben ik me er ook bewust van geworden dat ik door vier weken te wachten om met Karla te praten en wel met Lisa te praten, eigenlijk tegen mijn eigen normen bij de waarde eerlijkheid ben in gegaan. Het is niet zo dat ik over Karla heb geroddeld in die gesprekken met Lisa. Ik heb voornamelijk gepraat over wat ik er van vond en wat ik er bij voelde. Ook hebben we het er over gehad, wat ik hier verder mee moest doen. Ik heb veel aan deze gesprekken gehad, maar doordat de periode voor ik met Karla ging praten zo lang was, voelde het op een gegeven moment als oneerlijk. Dit is, net als het oordelen, iets waar ik in de toekomst op wil letten en verandering in aan wil brengen. Doordat ik me er nu bewust van ben, kan ik hier ook echt aan gaan werken.

17

BibliografieAmbiq. (2013). over ambiq, kernwaarden. Opgeroepen op November 26, 2013, van ambiq:

http://www.ambiq.nl/organisatie/kernwaarden/

Brinkman, F. (2005). Denken over je vak, deugden als handreiking voor sociaal werkers. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.

van Endt-Meijling, M. (2012). Met nieuwe ogen, werkboek voor de ontwikkeling van een transculturele attitude. Bussum: Uitgeverij Coutinho.

von Schmid, A. (2010). Praktische ethiek, Van dilemma naar standpunt. Den Haag: Boom Lemma uitgevers.