Улаанбаатар Их СургуульБизнес менежментийн тэнхим

Хичээлийн нэр: Дунд шатны НББ

Лекц 6 . Биет бус хөрөнгө

Хичээлийн кредит: 3 кредит Хичээлийн индекс: ВА366 Судлах анги: НББ-3 анги

Тусгайлан тодорхойлох боломжгүй биет бус хөрөнгө буюу хаяас: Хаяас бол санхүүгийн тайланд тусгагдах хамгийн нарийн төвөгтэй бөгөөд маргаантай биет бус хөрөнгө юм. Хаяасыг бизнесийн байгууллагын цэвэр хөрөнгийн зах зээлийн үнээсилүү үнэлгээг уг байгууллагад өгдөг бүртгэгдээгүй хөрөнгө гэж үздэг. Хаяас нь ААН, байгууллагын үнэ цэнэ ба ашиг олох чадварт хувь нэмрээ оруулах олон тооны хүчин зүйлс болон бусдаас давуу талтай болгож буй нөхцөл байдлаас бүрддэг.

1. Өндөр ур чадвартай удирдлагын баг2. Борлуулалтын сайн зохион байгуулалт, үр ашигтай сурталчилгаа3. Нууц технологи буюу технологийн томъёолол 4. Хөдөлмөрийн таатай харилцаа, ажилтны давтан сургалтын өргөн хөтөлбөр5. Зах зээлийн үнэлэмж6.Олон нийтийн дундах нэр хүнд7.Ажилтнуудын далд ур чадвар, авъяас нөөцийн илрүүлэлт8. Газар зүйн байршил9. Өрсөлдөгчийн бүтэлгүй үйл ажиллагаа зэрэг нь байгууллагын давуу тал юм.

Хаяас нь тасралтгүй ажиллах зарчмын үнэлгээ юм. Байгууллага анх үүсгэн байгуулагдсанаас хойш өнөөг хүртэл хугацаанд нийгмийн , зах зээлийн хэрхэн үнэлэгдэж байгааг харуулж байдаг

Хаяасын үнэлгээнд хамгийн их хэрэглэгддэг 2 арга байна

1. Мастер үнэлгээний арга: худалдан авсан бизнесийн тодорхойлогдох цэвэр хөрөнгийн зах зээлийн үнийг өмчлөлдөө оруулж байгаа бизнесийн худалдан авалтын өртөгтэй харьцуулж, зөрүүгээр нь хаяасын үнэ цэнийг тогтоодог. Иймс хаяасыг зарим үед нөхөөс буюу цоорхой бөглөгч данс гэж нэрлэдэг.

Мастер үнэлгээ нь эерэг хаяас, сөрөг хаяас гэсэн 2 хэлбэртэй.

Жишээ нь: Монгол газар ХК 2010.09.30-нд Хайтан ХК-г худалдан авахын тулд 300000000 төгрөг төлсөн бөгөөд Хайтан ХК-ний хөрөнгийн өртөг болон зах зээлийн үнэ дараах байдалтай байна. Мөнгө..........12500000Авлага...........48150000Бараа материал.....62750000Үндсэн хөрөнгө......215500000Богино хугацаат өр....18500000Урт хугацаат өр.........36400000

Нийт хөрөнгийн зах зээлийн үнэ = 12500000 + 48150000 + 62750000+215500000=338900000Нийт өглөгийн зах зээлийн үнэ = 18500000 + 36400000 ═ 54900000Тодорхойлогдох цэвэр хөрөнгийн зах зээлийн үнэ = 338900000-54900000═284000000Худалдан авалтын өртөг═төлсөн мөнгө+холбогдох зардал ═300000000Хаяас═ХАӨ-ТЦХЗЗҮ©═300000000-284000000 ═ 16000000Журналд:Хөрөнгө оруулалт................300000000Мөнгөн хөрөнгө...................................300000000

Санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан гаргах үед:Мөнгөн хөрөнгө ................12500000Авлага...............................48150000Бараа................................62750000Үндсэн хөрөнгө...............215500000Хаяас................................16000000 / Санхүүгийн тайланд эргэлтийн бус биет бус хөрөнгө гэж тэмдэглэнэ/ Богино өр............................................18500000Урт өр..................................................36400000Хөрөнгө оруулалт................................3000000002. Илүүдэл ашгийн арга: Тухайн бизнесийн цэвэр хөрөнгийн зах зээлийн үнээс гадна тухайн бизнесийн ирээдүйн өгөөжийг авч үздэг арга юм.

Нэр томьёоFixed assets...............................үндсэн хөрөнгөLand...........................................газарEquipment..................................тоног төхөөрөмжOriginal cost...............................анхны өртөгAccumulated deprecation..........хуримтлагдсан элэгдэлMarket value...............................зах зээлийн үнэGain of exchange.......................солилцооны олзLoss of exchange.......................солилцооны гарзdeprecation expense..................элэгдлийн зардалSalvage value.............................үлдэх өртөгStraight-line method...................шулуун шугамын аргаActivity method................үйл ажиллагааны арга БННАSum-of the years- digits..................нийлбэрийн аргаDeclaning balance method..............үлдэгдэл бууруулах арга