PDF που παράγονται χρησιμοποιώντας την ανοικτού περιεχομένου εργαλειοθήκη mwlib. Βλέπε http://code.pediapress.com/ για περισσότερεςπληροφορίες.

PDF generated at: Tue, 14 Dec 2010 20:12:20 UTC

ΓηΓεωλογία και συναφή θέματα

ΠεριεχόμεναΆρθραΓεωλογία και επιμέρους επιστήμες της 1

Γεωλογία 2

Γεωλογία 2

Γεωλογία της Σελήνης 5

Γεωλογία της Σελήνης 5

Βιογεωγραφία 7

Βιογεωγραφία 7

Γεμολογία 8

Γεμολογία 8

Γεωδυναμική 9

Γεωδυναμική 9

Γεωχημεία 10

Γεωχημεία 10

Εδαφολογία 11

Εδαφολογία 11

Ηφαιστειολογία 13

Ηφαιστειολογία 13

Μετεωρολογία 14

Μετεωρολογία 14

Ορυκτολογία 17

Ορυκτολογία 17

Κρυσταλλογραφία 18

Κρυσταλλογραφία 18

Παλαιοντολογία 19

Παλαιοντολογία 19

Παλυνολογία 22

Παλυνολογία 22

Πετρολογία 24

Πετρολογία 24

Σπηλαιολογία 25

Σπηλαιολογία 25

Στρωματογραφία 27

Στρωματογραφία 27

Στρωματογραφία (αρχαιολογία 30

Στρωματογραφία (αρχαιολογία) 30

Υδραυλική 32

Υδραυλική 32

Υδρολογία 33

Υδρολογία 33

Φυσική γεωγραφία 36

Φυσική γεωγραφία 36

Ωκεανογραφία 38

Ωκεανογραφία 38

Γεωγραφικοί σχηματισμοί 41

Βουνό 42

Βουνό 42

Έρημος 44

Έρημος 44

Ήπειροι 46

Ήπειροι 46

Θάλασσα 49

Θάλασσα 49

Ωκεανός 53

Ωκεανός 53

Ισθμός 55

Ισθμός 55

Καταρράκτης 57

Καταρράκτης 57

Κόλπος (γεωγραφία) 59

Κόλπος (γεωγραφία) 59

Λίμνη 60

Λίμνη 60

Νησί 62

Νησί 62

Βραχονησίδα 63

Βραχονησίδα 63

Νησίδα 65

Νησίδα 65

Όαση 66

Όαση 66

Παραλία 67

Παραλία 67

Πορθμός 68

Πορθμός 68

Ποταμός 69

Ποταμός 69

Χερσόνησος 71

Χερσόνησος 71

ΠαραπομπέςΠηγές άρθρων και Συνεισφέροντες 73Πηγές Εικόνων, Άδειες και Συνεισφέροντες 74

Άδειες ΆρθρουΆδεια 75

1

Γεωλογία και επιμέρους επιστήμες της

2

Γεωλογία

ΓεωλογίαH Γεωλογία (από το Ελληνικό γη- και λογος ) είναι η επιστήμη που μελετά τη γη.Η γεωλογία ως επιστήμη βοήθησε σημαντικά στον προσδιορισμό της ηλικίας της Γης στα 4.5 δισεκατομμύρια(4.5x109) χρόνια και καθόρισε ότι η Λιθόσφαιρα της Γης διαχωρίζεται σε τεκτονικές πλάκες, που κινούνταιστον άνω μανδύα (ασθενόσφαιρα) μέσω διαδικασιών που χαρακτηρίζονται εν γένει ως τεκτονικές πλάκες.Επίσης, η γεωλογία ασχολήθηκε με τον εντοπισμό και τη διαχείριση φυσικών πόρων της γης, όπως είναι τοπετρέλαιο, ο άνθρακας, τα μέταλλα και το φυσικό αέριο.Η Αστρογεωλογία αναφέρεται στην εφαρμογή των γεωλογικών αρχών σε άλλους πλανήτες του ηλιακούσυστήματος, αν και χρησιμοποιούνται και εξειδικευμένοι όροι, όπως Σεληνολογία ή Αρεολογία, ανάλογα με τοπλανητικό σώμα που εξετάζεται. Η λέξη "γεωλογία" χρησιμοποιήθηκε αρχικά από τον Ζαν-Αντρέ Ντελύ(Jean-André Deluc) το 1778 και εισήχθη ως καθιερωμένος όρος απο τον Οράτιο-Βενέδικτο ντε Σοσύρ(Horace-Bénédict de Saussure) το 1779. Ένα παλαιότερο νόημα της λέξης πρωτοχρησιμοποίησε ο Ρίτσαρντ ντεΜπέρυ (Richard de Bury), για να διακρίνει μεταξύ της κοσμικής και της θεολογικής νομολογίας.

ΙστορίαΤο έργο Περί λίθων του Θεόφραστoυ και η ερμηνεία των απολιθωμάτων που έδινε, δεν ανατράπηκε παράμόνον μετά την Επιστημονική επανάσταση. Μεταφράστηκε στη Λατινική και άλλες γλώσσες της Ευρώπης. ΟΓκέοργκ Μπάουερ (Georg Bauer ή Georg Agricola), γιατρός, συνέγραψε μια Σύνοψη της Μεταλλουργίας και τηςΕξόρυξης που εκδόθηκε το 1556. Ήταν η πρώτη συστηματική πραγματεία για την εξόρυξη και τηνμεταλλουργία, De re metallica libri XII, με βοήθημα το Βιβλίο των υποχθόνιων πλασμάτων (Buch von denLebewesen unter Tage), που κάλυπτε θέματα όπως η υδροδυναμική, η αιολική ενέργεια η εξαγωγή του θείουκ.α.Επίσης στην Κίνα, ο πολυμαθής Σεν Κουά (Shen Kua) (1031 - 1095) διατύπωσε μια υπόθεση για τη διαδικασίασχηματισμού της γης, βασισμένη στην παρατήρηση πετρωμάτων και ζωικών απολιθωμάτων (όστρεα) σε έναορεινό γεωλογικό στρώμα εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τον Ωκεανό. Θεώρησε πως η γη σχηματίστηκεαπό τη διάβρωση των ορέων και από την απόθεση ιλύος.Κατά το 18° αιώνα άρχισε μια πρώτη συστηματική μελέτη των συστατικών του φλοιού της Γης (ορυκτά,πετρώματα), χωρίς όμως οργάνωση και συγκρότηση κάποιου επιστημονικού κλάδου. Η ανάγκη που προέκυψεαπό την αυξανόμενη δημιουργία ορυχείων, ώθησε την παρατήρηση και έρευνα προς την κατεύθυνση αυτή καιέτσι πρωτοδημιουργήθηκε η Ορυκτολογία και άρχισαν να λειτουργούν τα πρώτα Σχολεία Ορυχείων (Αγγλία,Σκωτία, Γερμανία, Γαλλία). Το 1700 ο Ζαν-Ετιέν Γκετάρ (Jean-Etienne Guettard) και ο Νικολά Ντεμαρέ(Nicolas Desmarest) περιηγήθηκαν την κεντρική Γαλλία και κατέγραψαν τις παρατηρήσεις τους σεγεωλογικούς χάρτες. Ο Γκετάρ κατέγραψε πετρώματα ηφαιστειακής προέλευσης.Το 1788 ο Τζέιμς Χάττον (James Hutton) κατέγραψε τη Θεωρία της Γης στα Πρακτικά της Βασιλικής Εταιρείας του Εδιμβούργου πού ονομάστηκε αργότερα Ομοιομορφισμός οποίος, σε αντίθεση με τον καταστροφισμό, δέχεται μια συνεχή και ομοιόμορφη διαδικασία εξέλιξης του γήινου φλοιού και διατυπώνεται ως "οι εξωτερικές και εσωτερικές διεργασίες που αναγνωρίζονται σήμερα, λειτουργούν αδιάλειπτα και με τους ίδιους ρυθμούς σ' όλο το διάστημα της γεωλογικής ιστορίας της γης". Ο ομοιομορφισμός σταδιακά αντικαταστάθηκε και συμπληρώθηκε από τον Πραγματισμό, ο οποίος αποδίδει σαφέστερα την έννοια της συνεχιζόμενης φυσικής διεργασίας και την διατυπώνεται ως αρχή που δέχεται ότι οι ίδιοι φυσικοί νόμοι και οι ίδιες

Γεωλογία 3

διεργασίες που κυριάρχησαν στο παρελθόν, ισχύουν και σήμερα. Η υπόθεση του πραγματισμού αποτελείβασική αρχή για τη σύγχρονη Γεωλογία.Η λέξη "Γεωλογία" με την έννοια της διακριτής επιστήμης χρησιμοποιήθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα. Είναιη εποχή κατά την οποία η νεαρή επιστήμη άρχισε να θεμελιώνει τις πρώτες θεωρίες και να προσκομίζειαποδείξεις για τον τρόπο δημιουργίας της Γης ως πλανήτη, της δομής και εξέλιξης του φλοιού, τον τρόποσχηματισμού των πετρωμάτων κ.λπ. Η γεωλογία του 19ου αιώνα περιστράφηκε γύρω από το ζήτημα τηςηλικίας της Γης, με εκτιμήσεις που ποίκιλαν από 100.000 έως δισεκατομμύρια χρόνια πριν.Το 1811 οι Ζορζ Κυβιέ (Georges Cuvier) και Αλεξάντρ Μπρονιάρ (Alexandre Brongniart) δημοσίευσαν τηνερμηνεία τους για την αρχαιότητα της Γης, εμπνευσμένη από την ανακάλυψη του Κυβιέ απολιθωμάτων οστώνελεφάντων στο Παρίσι. Για να αποδείξουν τη θεωρία τους διατύπωσαν της αρχή της στρωματογραφικήςδιαδοχής των πετρωμάτων του γήινου φλοιού. Στα ίδια συμπεράσματα είχε καταλήξει, ανεξάρτητα από τηδική τους έρευνα, και ο Ουΐλιαμ Σμιθ (William Smith) με τις στρωματογραφικές έρευνες που διεξήγαγε στηνΑγγλία και τη Σκωτία. Το 1827 το βιβλίο του Τσαρλς Λάιελ Αρχές της Γεωλογίας επανέλαβε τονΟμοιομορφισμό του Χάττον επηρεάζοντας τη σκέψη του Δαρβίνου (Charles Darwin) και ανέδειξε την ανάγκηδιαμόρφωσης μιας ενιαίας χρονολογικής κλίμακας ως σταθερού σημείου αναφοράς.Η σημαντικότερη πρόοδος της Γεωλογίας στον 20ο αιώνα, επανάσταση για τις Γεωεπιστήμες ήταν η ανάπτυξητης θεωρίας των τεκτονικών πλακών το 1960, η οποία επανέφερε στο προσκήνιο την ξεχασμένη θεωρίαμετατόπισης των ηπείρων. Η θεωρία της μετατόπισης των ηπείρων προτάθηκε από τον Άλφρεντ Βέγκενερ(Alfred Wegener)το 1912 και τον Άρθουρ Χολμς (Arthur Holmes), αλλά δεν έγινε δεκτή έως το 1960, οπότε καιαναπτύχθηκε η θεωρία των τεκτονικών πλακών.

Κλάδοι της γεωλογίαςΜε τη σταδιακή συσσώρευση σημαντικού όγκου γνώσεων, ανάπτυξη μεθόδων και εξειδίκευση, η σύγχρονηγεωλογία αποτελείται από πάρα πολλούς κλάδους, οι οποίοι δεν ανήκουν στο στενότερο χώρο της Γεωλογίας,αλλά σ' ένα ευρύτερο σύνολο Γεωεπιστημών ή επιστημών της Γης όπως αποκαλούνται ενίοτε.

Βασικοί κλάδοι:• Ιστορική Γεωλογία (Παλαιογεωγραφία, Στρωματογραφία)• Ορυκτολογία - Πετρολογία - Υδρολογία• Γεωδυναμική

• Φυσική Γεωλογία• Τεκτονική Γεωλογία

Διεπιστημονικοί κλάδοι:• Παλαιοντολογία (σχετίζεται με Βιολογία)• Γεωφυσική (σχετίζεται με Φυσική)• Γεωχημεία (σχετίζεται με Χημεία)

Εφαρμοσμένοι κλάδοι:• Τεχνική Γεωλογία• Υδρογεωλογία• Κοιτασματολογία• Οικονομική Γεωλογία• Γεωλογία Περιβάλλοντος• Εφαρμοσμένη Γεωφυσική• Γεωλογία Πετρελαίων• Ορυκτολογία• Πετρολογία

Γεωλογία 4

Γεωεπιστήμες:• Μετεωρολογία• Κλιματολογία• Υδρομετεωρολογία• Γεωχρονολόγηση• Ωκεανογραφία• Γεωδαισία

Αρχές της γεωλογίαςΥφίσταται ένα πλήθος βασικών αρχών στη γεωλογία. Πολλές από αυτές περιλαμβάνουν τη δυνατότηταεντοπισμού της σχετικής ηλικίας των στρωμάτων ή του τρόπου με τον οποίο διαμορφώθηκαν:

• Αρχή του Ομοιομορφισμού• Αρχή της Υπέρθεσης• Αρχής της διαδοχής της πανίδας• Αρχή της συμπερίληψης

Βλέπε Επίσης• Γεωλογική χρονολογική κλίμακα• Ορυκτό• Μάρμαρο• Οψιανός• Θεωρία τεκτονικών πλακών• Θεωρία μετατόπισης ηπείρων• Παγγαία

Δικτυακοί τόποι• Σημειώσεις προπτυχιακών μαθημάτων και άλλων χρησίμων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου

Θεσσαλονίκης [1]

• Νορβηγικό γεωτεχνικό ινστιτούτο [2].• Γεω-οδηγός [3] συντηρείται από δύο γερμανικά πανεπιστήμια.• James Hutton, Θεωρία της Γης [4].• Hellenic Journal of Geosciences http:/ / www. hellenjgeosci. geol. uoa. gr

Παραπομπές[1] http:/ / www. geo. auth. gr/ gr_proptyxiaka_ma8hmata. htm[2] http:/ / www. ngi. no/[3] http:/ / www. geo-guide. de/[4] http:/ / www. mala. bc. ca/ ~johnstoi/ essays/ Hutton. htm

5

Γεωλογία της Σελήνης

Γεωλογία της ΣελήνηςΜε τον όρο Σεληνιακή γεωλογία εννοείται η μελέτη του φλοιού της Σελήνης, των πετρωμάτων και τωνστρωμάτων της, των 'θαλασσών', των λεκανών και των ορέων της. Η γεωχημεία και η γεωφυσική είναι οι δύοβασικοί κλάδοι μέσω των οποίων διεξάγει η σεληνιακή γεωλογία της έρευνά της.

Σεληνιακή Γεωλογία κατά ΣεληνολογίαςΗ χρήση του προθέματος "γεω-" για σεληνιακές και ευρύτερες πλανητικές έρευνες του ηλιακού μαςσυστήματος έχει αμφισβητηθεί, αν και αιτιολογείται από:• την εφαρμοσιμότητα των γεωλογικών αρχών που αναπτύχθηκαν για τη Γη σε όλα τα άλλα στερεά σώματα.• την ανάγκη μείωσης των νέων όρων που προκύπτουν από την παρατήρηση νέων κόσμων.• την ελληνική ετυμολογία της λέξης γη που περιλαμβάνει νοήματα όπως το "έδαφος"• τρεις δεκαετίες συνεχούς χρήσης στην συναφή βιβλιογραφία1.Το πρόθεμα "σεληνο-" δεν χρησιμοποιείται από τους επιστήμονες που ασχολούνται με τη σελήνη εκτός αν ηορολογία αφορά σε συντεταγμένες, σημεία ελέγχου, η γενικά χαρακτηριστικά, όπως σεληνογραφία,σεληνοδαισία. Αν και επιλέχθηκε ως κατάλληλος ο όρος αστρογεωλογία, (Milton, 1969) για τον κλάδος της U.SGeological Survey που είναι αφιερωμένος σε σεληνιακές και πλανητικές έρευνες, χρησιμοποιείται συχνότερσ οόρος, "σεληνιακή (πλανητική) γεωλογία". Ο όρος "Πλανητολογία" είναι ευρύτερος και περιλαμβάνει μηγεωλογικές επιστήμες όπως η πλανητική αστρονομία."2

Η Γη αντανακλά περισσότερο φως από τη Σελήνη.Θερμοκρασία (C) -150C τη νύχτα έως 135 °C τη μέρα

Σημειώσεις-παραπομπές• 1: Βλ. Shoemaker, 1962a, 117, Ronca, 1965, Mutch, 1970, Wilhelms, 1970b.• 2: Wilhelms, Don E., Geologic History of the Moon, USGS professional paper 1348. [1]

Βιβλιογραφία• Wilhelms, D. E., 1993, To a Rocky Moon: A Geologist's History of Lunar Exploration, University of Arizona

Press: Tucson.• http:/ / cps. earth. northwestern. edu/ GHM/ ghm_allx. pdf Don Wilhelms, Geologic History of the Moon,US Geological Survey Professional Paper 1348. (100 mbytes) για όσους έχουν υπομονή ή καλή σύνδεση.

Γεωλογία της Σελήνης 6

Δικτυακοί τόποι• Σεληνιακή γεωλογία - NASA [2] (αγγλ.)• Σεληνιακή σεισμική δραστηριότητα [3] (αγγλ.)• Eric Douglass, Geologic Processes on the Moon [4] (αγγλ.).

Παραπομπές[1] http:/ / cps. earth. northwestern. edu/ GHM/[2] http:/ / lunar. arc. nasa. gov/ science/ geology. htm[3] http:/ / www. asi. org/ adb/ m/ 03/ 07/ seismic-activity. html[4] http:/ / www. moonsociety. org/ certificate/ lunargeology. html

7

Βιογεωγραφία

ΒιογεωγραφίαΗ Βιογεωγραφία αποτελεί ιδιαίτερο κλάδο της Βιολογίας. Συγκεκριμένα είναι ο επιστημονικός κλάδος πουασχολείται με την γεωγραφική κατανομή όλων των έμβιων οργανισμών.Η Βιογεωγραφία δεν περιορίζεται μόνο στο να καταγράψει και να καταρτίσει κάποιο κατάλογο των ειδών πουζουν σήμερα σε ένα γεωγραφικό τόπο ή περιφέρεια, που μπορεί να είναι η κυρίαρχη και απαραίτητηπροεργασία, όσο η αναζήτηση και ερμηνεία των παραγόντων αυτής της κατανομής. Για τον λόγο αυτόλαμβάνει υπόψη της, αφενός τη γεωφυσική μορφολογία του υπό εξέταση χώρου, (Βουνά, ποταμούς, λίμνες,θάλασσα, κλπ), όπως αυτή παρουσιάζεται σήμερα, καθώς επίσης και όπως μπορεί να ήταν σε παλαιότερεςπεριόδους, και αφετέρου και τις συνθήκες που υφίστανται σήμερα ή που προϋπήρχαν στο συγκεκριμένο χώρο.Η Κεντρική Ευρώπη για παράδειγμα άλλοτε καλυπτόταν από παγετώνες και η Σαχάρα είχε άφθονο νερό. Απότην αλλαγή των συνθηκών αυτών στο χρόνο που διέρρευσε εξηγείται και η χρονική αλλαγή της βιοκοινωνίαςτου συγκεκριμένου τόπου ή τόπων. Ως εκ τούτου κύριοι βοηθοί της Βιογεωγραφίας είναι η Γεωγραφία, ηΠαλαιογεωγραφία, η Γεωλογία κλπ.

Δείτε επίσης• Βιογεωγραφική περιοχή

8

Γεμολογία

ΓεμολογίαΗ Γεμολογία είναι μια ειδικότητα που ασχολείται με την ανάλυσηκαι πιστοποίηση της αυθεντικότητας ενός πολύτιμου λίθου. ΣτηνΕλλάδα δεν υπάρχει αντίστοιχο εκπαιδευτικό ίδρυμα, αν καιυπάρχουν απόφοιτοι απο ξένα ιδρύματα που δημιούργησαν τοΣύλλογο Ελλήνων Γεμολόγων.

Ένας γεμολόγος θα πρέπει να διαθέτει γνώσεις Γεωλογίας,Φυσικής και Χημείας και η επαγγελματική του ενασχόληση-τουλάχιστον στο εξωτερικό- συνδέεται κυρίως με την εκτίμησηπολύτιμων και ημιπολύτιμων λίθων

H λέξη "γεμμολογία" προέρχεται από την λατινική λέξη gemma ηοποία σημαίνει πολύτιμος λίθος. Στα αγγλικά της Αγγλίαςγράφεται με δύο m και στα αγγλικά των Ηνωμένων Πολιτειών μεένα.

Εξωτερικές συνδέσεις• Διεθνές Γεμμολογικό Εργαστήριο International Gemmological Laboratory [1]

• Canadian Institute of Gemmology - GEMOLOGY WORLD [2]

• The Gemmological Association and Gem Testing Laboratory of Great Britain [3]

• Γεμολογικό Ινστιτούτο Αμερικής [4]

• Καναδική Ένωση Γεμολογίας [5]

• Your Gemologist: Δωρεάν γεμολογικές πληροφορίες για μαθητές [6]

• Santiago Canyon College, Τμήμα Γεμολογίας [7]

• Jewelpedia [8]

Παραπομπές[1] http:/ / igl. par. gr/[2] http:/ / www. cigem. ca[3] http:/ / www. gagtl. ac. uk/[4] http:/ / www. gia. edu[5] http:/ / www. canadiangemmological. com/[6] http:/ / www. yourgmologist. com/ index. html[7] http:/ / www. sccollege. edu/ apps/ comm. asp?Q=65[8] http:/ / www. jewelpedia. com/ lexicon_details. php?id=37

9

Γεωδυναμική

ΓεωδυναμικήΗ Γεωδυναμική είναι κλάδος της Γεωλογίας που εξετάζει αφενός μεν τις δυνάμεις εκείνες που προκαλούναλλοιώσεις στη μάζα και στη μορφή της Γης, αφετέρου δε και τα φαινόμενα που λαμβάνουν χώρα κατά τηνεπίδραση αυτών των δυνάμεων.Οι δυνάμεις αυτές καλούνται "Γήινες ενδογενείς δυνάμεις" όταν προέρχονται από το εσωτερικό της Γήινηςσφαίρας οπότε και τα φαινόμενα αυτών καλούνται ενδογενή και σε "Γήινες εξωγενείς δυνάμεις" των οποίωντα φαινόμενα καλούνται εξωγενή. Για την εκδήλωση δε αυτών (αμφοτέρων) απαιτείται συνήθως η πάροδοςμακρού χρονικού διαστήματος.• "Γήινα ενδογενή φαινόμενα" είναι: οι ηφαιστειακές εκρήξεις και οι κινήσεις της λιθόσφαιρας

(διακρινόμενες σε ορογενετικές και ηπειρογενετικές), ενώ• "Γήινα εξωγενή φαινόμενα" είναι: οι γεωλογικές δράσεις της ατμόσφαιρας όπως η αιολική διάβρωση,

(μεταφορά και εναπόθεση), των γλυκέων και θαλασσίων υδάτων (αποσάθρωση, διάλυση, μεταφορά καιιζηματογένεση) καθώς και προερχόμενα εκ του οργανικού κόσμου. Κυριότερα όμως εκ των παραπάνωεξωγενών είναι τα οφειλόμενα στη δράση του νερού είτε ως υγρού είτε ως στερεού όπως οι παγετώνες.

Ο κλάδος αυτός της Γεωλογίας είναι επίσης γνωστός και ως Δυναμική γεωλογία.

10

Γεωχημεία

ΓεωχημείαΗ Γεωχημεία ως επιστήμη αποτελεί ιδιαίτερο κλάδο της Χημείας με κύριο αντικείμενο τη μελέτη της χημικήςσύστασης του πλανήτη μας.Οι Γεωχημικοί ερευνούν τα διάφορα ορυκτά που απαντώνται στα διάφορα πετρώματα της Γης καιπροσπαθούν ν΄ ανακαλύψουν κάθε φορά τον τρόπο σχηματισμού τους. Οι μελέτες και τα πορίσματα αυτώναποτελούν ιδιαίτερη βοήθεια στην έρευνα άλλων συναφών επιστημών ιδίως της Γεωλογίας.

11

Εδαφολογία

ΕδαφολογίαΜε τον όρο Εδαφολογία, ή Εδαφογνωσία, ή Αγρογεωλογία, ή Πεδολογία, αν και οι όροι διαφέρουνελάχιστα μεταξύ τους(*), χαρακτηρίζεται γενικά η επιστήμη που έχει ως αντικείμενο έρευνας και μελέτης τηγένεση, την εξέλιξη και τις ιδιότητες που παρουσιάζει το έδαφος ως χώρος κατοικούμενος από έμβια όντα. Ωςεπιστήμη ανάγεται τόσο στις γεωλογικές επιστήμες και όσο και στις γεωπονικές.

Διάκριση

ΓενικήΗ Εδαφολογία διακρίνεται γενικά στη θεωρητική και στην εφαρμοσμένη εδαφολογία.1. Η Θεωρητική εδαφολογία έχει αντικείμενο μελέτης τους όρους του περιβάλλοντος και τα διάφορα

φαινόμενα που παρατηρούνται κατά τη γένεση και την εξέλιξη των εδαφών.2. Η Εφαρμοσμένη εδαφολογία έχει αντικείμενο έρευνας και μελέτης τόσο την καλλιεργητική αξία των

διαφόρων τύπων εδαφών, όσο και τη δομική αξία αυτών, καθώς και τις ιδιότητες και μεθόδους βελτίωσηςαυτών.

ΕιδικήΕιδικότερα όμως ανάλογα των μεθόδων και του χώρου έρευνας αυτή διακρίνεται στις ακόλουθες επτάκατηγορίες:1. Περιγραφική εδαφολογία, με αντικείμενο τη μελέτη της μορφής, του περιβάλλοντος και της ταξινόμησης

των εδαφών.2. Φυσική εδαφολογία, με αντικείμενο την έρευνα των φυσικών ιδιοτήτων των εδαφών.3. Γεωγραφική εδαφολογία, με αντικείμενο τη διανομή των εδαφικών τύπων στο γεωγραφικό χώρο και την

υποτύπωση αυτών σε ειδικούς εδαφολογικούς χάρτες.4. Αγρονομική εδαφολογία, με αντικείμενο την έρευνα της παραγωγικότητας των διαφόρων τύπων εδαφών.5. Δασική εδαφολογία, με αντικείμενο έρευνας τα δασικά εδάφη γενικά.6. Εδαφοχημεία, με αντικείμενο μελέτης τη χημική και φυσικοχημική σύσταση των εδαφών και των εξ αυτών

ιδιοτήτων τους, καθώς και των δράσεων εκείνων που μπορεί να επιφέρουν μεταβολές με εμφανίσεις νέωνενώσεων ή εξαφανίσεις υφιστάμενων.

7. Λιπασματολογία, θεωρητικά είναι συνέχεια της προηγουμένης, με αντικείμενο τη αναγκαία διατροφή τωνφυτών με παρεχόμενα αναγκαία λιπάσματα.

Η Εδαφολογία άρχισε να διδάσκεται στην Ελλάδα το 1949 τόσο στο Πολυτεχνείο όσο και στις ΓεωπονικέςΣχολές. Επί των αντικειμένων της Εδαφολογίας σήμερα στην Ελλάδα υφίσταται το "Ινστιτούτο ΕδαφολογίαςΑθηνών" που εποπτεύεται από το Υπουργείο Γεωργίας και αντίστοιχο στη Θεσσαλονίκη που υπάγεται στοΑριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.Εκτός όμως αυτών υφίστανται και διάφορα άλλα Εδαφολογικά Εργαστήρια σε διάφορα μέρη της Χώρας.Τακτικά είναι επίσης και διάφορα εδαφολογικού ενδιαφέροντος συμπόσια που διοργανώνονται στη Χώρα.

Εδαφολογία 12

Σημειώσεις(*) Ο όρος Πεδολογία αναφέρεται περισσότερο με τη στενή έννοια του γεωλογικού όρου.

Πηγές• "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" τομ.Β΄(συμπλήρωμα), σελ.780.

13

Ηφαιστειολογία

ΗφαιστειολογίαΗ Ηφαιστειολογία (Vulcanology, Vulcanologie, Vulkankunde, Vulcanologi) αποτελεί ιδιαίτερο επιστημονικόκλάδο της Γεωλογίας. Κύριο αντικείμενο της επιστήμης αυτής είναι η μελέτη γενικά των φαινομένων τηςηφαιστειότητας, δηλαδή των Ηφαιστείων και η έρευνα των αιτίων των ηφαιστειακών δράσεων.Κατά τα τελευταία χρόνια ο κλάδος αυτός έλαβε μεγίστη ανάπτυξη, ιδιαίτερα στην Ελλάδα αμέσως μετά τηνέκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης.Σήμερα οι "ηφαιστειολόγοι" που μελετούν τα αίτια και τη λειτουργία της ηφαιστειακής δράσης, μπορούν με ταμέσα που διαθέτουν να προβούν ακόμη και σε πρόγνωση (σύντομης χρονικά) ηφαιστειακής έκρηξης.Τα πρώτα και σημαντικότερα ειδικά συγγράμματα περί Ηφαιστειολογίας ήταν των:1. F. Wolff "Der Vulcanismus" (Stuttgard 1913-1929, τόμοι 3) και2. K. Sapper "Vulkankunde'" (Stuttgard 1927).

14

Μετεωρολογία

Μετεωρολογία

Ένας μετεωρολογικός χάρτης για τον ΑραβικόΚόλπο.

Η Μετεωρολογία αποτελεί κλάδο των Φυσικών επιστημών, μεκύριο αντικείμενο την έρευνα της ατμόσφαιρας στο σύνολό της καιτων φαινομένων που συμβαίνουν σ΄ αυτή. Και επειδή τα φαινόμεναπου ενδιαφέρουν τη Μετεωρολογία είναι εκείνα που συμβαίνουνστο κατώτερο στρώμα της ατμοσφαίρας, που παρατηρούνταιδηλαδή ως «τροπές», ως μεταβλητές αυτού του στρώματος,ονομάσθηκε αυτό τροπόσφαιρα. Επειδή όμως τα φαινόμενα αυτάκαι οι αρχαίοι Έλληνες τα ονόμαζαν «μετέωρα» για αυτό και ηεπιστήμη που τα μελετά ονομάστηκε Μετεωρολογία και ταφαινόμενα Μετεωρολογικά φαινόμενα.

Τα σημαντικότερα αυτών των φαινομένων είναι η ατμοσφαιρικήπίεση, οι μεταβολές της θερμοκρασίας, οι μετακινήσεις αερίωνμαζών, η εξάτμιση, η υγρασία, ο σχηματισμός και η εξέλιξη τωννεφών, η συμπύκνωση και υγροποίηση των υδρατμών, τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα, καθώς και οιμορφές απόθεσης. Επίσης εκείνα που συμπεριλαμβάνουν τον ατμοσφαιρικό ηλεκτρισμό, δηλαδή οι καταιγίδες,και εκείνα που οφείλονται στην ίδια την ατμόσφαιρα όπως διάθλαση, ανάκλαση κλπ. ως και η σπουδή τωνφαινομένων πάνω από ξηρά ή θάλασσα και σχέσεων αυτών, αποτελούν αντικείμενο της Μετεωρολογίας.

Στη σπουδή των φαινομένων, η Μετεωρολογία αναζητά τις γενεσιουργές αιτίες αυτών και τους παράγοντεςπου συμβάλουν, φθάνοντας στο σημείο της σχετικής χάραξης αυτών σε χάρτες και από την μικρή χρονικάπρόβλεψη να φθάσει στην ασφαλή πρόβλεψη για μακρύτερο χρονικά διάστημα που αποτελεί και τονκυριότερο στόχο της.

Κύρια στοιχείαΚύρια στοιχεία της Μετεωρολογίας, καλούμενα και «Μετεωρολογικά στοιχεία», είναι η Ατμοσφαιρική πίεση, ηΘερμοκρασία ατμοσφαίρας ή θερμοκρασία αέρος και η Υγρασία ατμόσφαιρας ή υγρασία αέρος. Αυτά ταστοιχεία που είναι ποσοτικά αποτελούν και τις αιτίες της όποιας ατμοσφαιρικής διατάραξης, αποτελέσματατης οποίας είναι τα παρατηρούμενα μετεωρολογικά φαινόμενα.

ΠαρατήρησηΗ παρατήρηση και παρακολούθηση αυτών των μετεωρολογικών στοιχείων ονομάζεται μετεωρολογικήπαρατήρηση η οποία και απαιτεί ειδικά σχεδιασμένα επιστημονικά όργανα (μετεωρολογικά όργανα).Υπάρχουν όμως και δευτερεύοντα στοιχεία που δεν απαιτούν όργανα όπως π.χ. η κατάσταση θαλάσσης, οιτύποι νεφών, η ηλιοφάνεια κ.ά. Έτσι οι μετεωρολογικές παρατηρήσεις διακρίνονται σε «ενόργανες» και σε «εξόψεως» παρατηρήσεις.

Μετεωρολογία 15

ΚλάδοιΙδιαίτεροι κλάδοι αυτής της Επιστήμης είναι: η Πρακτική Μετεωρολογία, η Δυναμική Μετεωρολογία, ηΑερολογία (που προβαίνει στις μετρήσεις), η Περιγραφική Μετεωρολογία, η Ναυτική Μετεωρολογία (πουαφορά κυρίως τους ναυτικούς), η Κλιματολογία, η Γεωργική Μετεωρολογία, η Φαινομενολογία και ηΒιοκλιματολογία.

ΙστορίαΤο ενδιαφέρον του ανθρώπου για την μελλοντική γνώση του καιρού είναι τόσο παλαιό, ώστε χάνεται στα βάθητων μυθολογικών αιώνων. Αρχαίοι λαοί όπως Ινδοί, Αιγύπτιοι, Ασσύριοι, Βαβυλώνιοι, κ.λπ. παρατηρούσαν ταδιάφορα φαινόμενα και κατά τις δυνάμενες αντιλήψεις τους τα ενσωμάτωναν στις διάφορες δοξασίες τους.Όμως αυτές οι προβλέψεις που στηρίζονταν κυρίως στους αστέρες ήταν ατελείς. Ωστόσο όμως ήταν χρήσιμεςστις κύριες τότε ασχολίες τους, στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Οι αρχαίοι όμως Έλληνες που εξ ανάγκηςβρέθηκαν, μετά τους τρεις κατακλυσμούς του αρχαίου ελλαδικού χώρου, ν΄ αναπτύσσουν την Ναυτιλία όχιμόνο συμπλήρωναν τις παρατηρήσεις τους δίνοντας αλληγορικές ερμηνείες αλλά έφθασαν και να τιςκωδικοποιούν. Η Ελληνική Μυθολογία είναι πλούσια σε τέτοια παραδείγματα.Από την μελέτη των κειμένων των αρχαίων Ελλήνων σοφών και μετεωρολόγων συνάγεται το συμπέρασμα ότιαπό τον 5ο αιώνα π.Χ. οι Έλληνες συνέχισαν τις αντίστοιχες προσπάθειες των προαναφερομένων λαών.Συγκεκριμένα ο Αριστοτέλης, γύρω στο 350 π.Χ., δημοσίευσε 4 ευμεγέθη βιβλία που τα ονόμασε"Μετεωρολογικά". Σ΄ αυτό το πελώριο κατ΄ έκταση και σπουδαιότητα έργο, συνέλεξε όλες τις γνωστές τότεπαρατηρήσεις - γνώσεις όχι μόνο για τον καιρό αλλά και για την θάλασσα και τον Ουρανό. Τα"Μετεωρολογικά" του Αριστοτέλη για δύο χιλιάδες χρόνια απετέλεσαν το πρότυπο διδακτικό βιβλίο τηςΜετεωρολογίας και όχι μόνο.Επίσης ο Θεόφραστος, μαθητής του Αριστοτέλη, έγραψε το βιβλίο των "Σημείων" που θα μπορούσε ναχαρακτηρισθεί συνδυασμός της τότε επιστήμης και παράδοσης. Περιείχε δε πολλούς κανόνες ειδικά για τηνπρόγνωση του καιρού, καθώς και μερικές ενδείξεις που τότε πίστευαν ότι μπορούσαν να φανερώσουν πως θαείναι ο καιρός το επόμενο έτος ή και ακόμα πιο μετά. Συγκεκριμένα το έργο αυτό περιελάμβανε 80 "σημεία"περί βροχής, 45 περί ανέμων, 50 για καταιγίδες, 24 για καλοκαιρίες, ακόμη και 7 για πρόγνωση ολόκληρουέτους (ετήσιες) και πέραν αυτού χρονικά.Αυτά τα έργα αποτελούν και την ιστορική απαρχή της επιστημονικής συστηματοποίησης των μετεωρολογικώνπαρατηρήσεων επιτυγχάνοντας έτσι την επιστημονική πλέον ερμηνεία των διαφόρων φαινομένων. Τούτο είχεως συνέπεια, η συσσωρευμένη σοφία της Ελληνικής Μυθολογίας να παραχωρεί αργά αργά την θέση της στην"στατιστική", μέθοδο ετήσιας επανάληψης που εκδηλώθηκε στην αρχή με τις ετήσιες εορτές, π.χ. Ελευσίνιαμυστήρια, με την οποία προχώρησαν έτσι στη πρόγνωση του καιρού. Η μέθοδος αυτή βελτιούμενη συνέχειαχρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα αρκετά.Εκ της μεθόδου αυτής οι αρχαίοι Έλληνες κατέγραψαν τα συμπεράσματα και τις προγνώσεις τους σεημερολόγια που τα ονόμαζαν "Παραπήγματα". Αυτά εξέθεταν στην αρχαία αγορά για να πληροφορούνται οιενδιαφερόμενοι τι πρόκειται να συμβεί σχετικά με τον καιρό και τα άλλα ουράνια φαινόμενα.Όταν ο ελληνικός πολιτισμός παρήκμασε, η σοβαρή μελέτη για τον καιρό κυριολεκτικά εξαφανίστηκε. ΟιΡωμαίοι πρόσθεσαν πολύ λίγα στην μελέτη του καιρού δανειζόμενοι τις γνώσεις των Ελλήνων σοφών σεαντίθεση με τους νόμους, την πολιτική, την βιομηχανία και μηχανική που ασχολήθηκαν ευρύτερα. Είκοσιπέντε αιώνες, σχεδόν, έπρεπε να περάσουν για να φθάσουμε από τα "παραπήγματα" των αρχαίων Ελλήνωνστα σύγχρονα Δελτία Καιρού.Στον Μεσαίωνα πολύ λίγα έγιναν για την κατανόηση του καιρού. Οι δεισιδαιμονίες όμως εκείνης της περιόδουαλλά και οι μέχρι σήμερα σχετικές παροιμίες παραμένουν αξιοπρόσεχτες.

Μετεωρολογία 16

Πηγές• "American Practical Navigator" H.O. No 9, U.S.Navy Hydrographic Office 1958• "Admiralty Manual of Navigation" Volume II, - Her Magesty's Stationery Office, London 1960• "Meteorology for Mariners Met O. 593, - Her Magesty's Stationery Office, London 1967• "Ναυτική Μετεωρολογία" Χ. Περογιαννάκη, ταξίαρχου Π.Α. τ. Γενικού Διευθυντπου ΕΜΥ, - Ίδρυμα

Ευγενίδου 1974, Αθήνα.• "Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου"• "Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Δραδάκη"

17

Ορυκτολογία

ΟρυκτολογίαΟρυκτολογία είναι κλάδος της Γεωλογίας που μελετά τα ορυκτά και ειδικότερα τις ιδιότητές τους, τη χημικήσύνθεση και συμπεριφορά τους, τη κρυσταλλική μορφή τους καθώς και την κατάταξη και ονοματολογία τους.Επίσης μελετά το ρόλο ενός εκάστου ορυκτού στη φύση, την ιστορία του, την γένεση και τις μεταμορφώσειςτου, τις ποικιλίες του (σε διάφορες συνθήκες) και τις μεταξύ τους σχέσεις. Από πρακτική όμως άποψησημειώνονται τόσο η σπουδαιότητα και η χρήση εκάστου, όσο και τα σημεία της Γης που ανευρίσκονται.Η Ορυκτολογία συγγενεύει με την Πετρολογία, την Κοιτασματολογία, τη Γεωχημεία και την Κρυσταλλογραφία,αφού τα ορυκτά ως επί το πλείστον είναι κρυσταλλικά σώματα, τα δε πετρώματα αποτελούν αθροίσματαορυκτών. Θεμελιώδης όμως είναι και ο ρόλος της Χημείας, της Φυσικής και των Μαθηματικών. Τέλοςσυναφείς είναι και τέχνες όπως η μεταλλευτική και η μεταλλουργία που η μέν πρώτη ενδιαφέρεται για τηνεξόρυξη των μεταλλευμάτων από τη Γή, η δε δεύτερη την εξαγωγή των μετάλλων από τα μεταλλεύματα.• Ο επιστήμονας που ειδικεύεται στη μελέτη και τη σπουδή των ορυκτών ονομάζεται γενικά ορυκτολόγος,

λαμβάνοντας πρόσθετο χαρακτηρισμό ανάλογα με τους επιμέρους εξειδικευμένους κλάδους της επιστήμηςαυτής (π.χ. ορυκτογράφος, ορυκτοφυσικός, ορυκτοχημικός, κ.λπ.).

18

Κρυσταλλογραφία

ΚρυσταλλογραφίαΚρυσταλλογραφία ονομάζεται γενικά η μελέτη του κρυσταλλικού πλέγματος, δηλαδή της γεωμετρικήςδόμησης, εκείνης των κρυστάλλων.Με τη βοήθεια της κρυσταλλογραφίας και των μεθόδων που ακολουθεί αυτή, οι επιστήμονες ανακαλύπτουν τηγεωμετρική διάταξη (κρυσταλλικό σύστημα) των σωματιδίων που συγκροτούν τους κρυστάλλους. Δέσμηακτίνων Χ περνώντας μέσα από τα μικροσκοπικά σωματίδια του κρυστάλλου δημιουργούν ένα σχήμα απόκηλίδες πάνω σε φιλμ που τελικά στη συνέχεια προσκρούουν. Από το σχήμα αυτό που αποτυπώνεται στο φιλμοι ειδικοί μελετητές αναγνωρίζουν έτσι τη γεωμετρική δόμηση.Αυτή η τεχνική χρησιμοποιείται επίσης και στη μελέτη κραμάτων και ορυκτών, ακόμη δε και στη διερεύνησητης δομής και αυτού του DNA με καθοριστικό μάλιστα ρόλο στη Γενετική.• Η κρυσταλλογραφία που εφαρμόζεται με ακτίνες Χ καλείται κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ.

Ιστορικοί σταθμοίΤο 1915 ο Άγγλος φυσικός Γουίλιαμ Μπραγκ (1862-1942) με την βοήθεια του γιου του Λόρενς Μπραγκανακαλύπτει την κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ. Αργότερα η Αγγλίδα βιοχημικός Ντόροθι Χόντζκιν με τηβοήθεια της τεχνικής αυτής ανακαλύπτει τη δομή της πενικιλίνης και της βιταμίνης Β12.Το 1953 η επίσης Αγγλίδα κρυσταλλογράφος Ρόζαλιντ Φράνκλιν (1920-1958) αξιοποιώντας τη τεχνική τωνακτίνων Χ ανακαλύπτει τη δομή του DNA.

Εξωτερικοί ΣύνδεσμοιΕργαστήριο Κρυσταλλογραφίας και Χημείας Συμπλόκων του ΕΚΕΦΕ "Δημόκριτος" [1]

"Η Συμβολή της Κρυσταλλογραφίας στην Ανόργανη Χημεία στην Ελλάδα" [2] - Eιδικό τεύχος του περιοδικούPolyhedron

Παραπομπές[1] http:/ / www. ims. demokritos. gr/ lccc/ lccc. html[2] http:/ / www. ims. demokritos. gr/ lccc/ special-issue. html

19

Παλαιοντολογία

Παλαιοντολογία

Παλαιοντολόγος αφαιρεί υπολείμματα λίθου από τησπονδυλική στήλη ενός δεινοσαύρου

Η Παλαιοντολογία είναι Επιστήμη η οποία μελετά την ιστορίατης εμφάνισης και της ανάπτυξης της ζωής στη Γη, τωναρχαίων φυτών και ζώων και γενικά ζωντανών οργανισμών. ΗΠαλαιοντολογία βασίζεται στη μελέτη των απολιθωμάτων,αποδεικνύοντας την ύπαρξη ζωντανών οργανισμώνδιατηρημένων, ολικά ή (συνηθέστερα) μερικά μέσα σεπετρώματα. Περιλαμβάνει τη μελέτη των οργανικώναπολιθωμάτων, των ιχνών, των μητρών, των απορριπτομένωντμημάτων, των απολιθωμένων περιττωμάτων και των χημικώνκαταλοίπων.

Συνοπτικά

Η σύγχρονη Παλαιοντολογία τοποθετεί τη ζωή τωνπαλαιότερων εποχών στα εννοιολογικά της πλαίσια,μελετώντας τον τρόπο με τον οποίο οι μακρόχρονες(μακροσκοπικές) φυσικές αλλαγές της παγκόσμιαςγεωγραφίας ("Παλαιογεωγραφία") και το κλίμα("παλαιοκλίμα") επέδρασαν στην εξέλιξη της ζωής, πώςανταποκρίθηκαν τα οικοσυστήματα σε αυτές τις αλλαγές,αλλάζοντας με τη σειρά τους το πλανητικό περιβάλλον, και πώς αυτές οι αμοιβαίες αντιδράσεις επηρέασαν τασημερινά σχήματα της βιοποικιλότητας. Κατά συνέπεια, η Παλαιοντολογία έχει κοινά χαρακτηριστικά με τηΓεωλογία, τη μελέτη και τη δομή των πετρωμάτων καθώς και με τη Βοτανική, τη Βιολογία, τη Ζωολογία, καιτην Οικολογία, κλάδους που έχουν στενή σχέση με τους ζωντανούς οργανισμούς και τους τρόπουςαλληλεπίδρασης με το φυσικό άβιο περιβάλλον. Πολλενολογία είναι η μελέτη της γύρης (pollen), σύγχρονης ήαπολιθωμένης.

Οι κύριες υποδιαιρέσεις της παλαιοντολογίας περιλαμβάνουν την αρχαιοζωολογία (ζώα), την αρχαιοβοτανική(φυτά), και την Μικροπαλαιοντολογία, δηλ. τη μελέτη των μικροαπολιθωμάτων (microfossils). ΟιΠαλαιοζωολόγοι ειδικεύονται στην παλαιοντολογία Ασπονδύλων, που αφορά στα ζώα χωρίς σπονδυλικήστήλη, ή στην παλαιοντολογία Σπονδυλώτών, που αφορά στα απολιθώματα ζώων με σπονδυλική στήλη,συμπεριλαμβανομένων των απολιθωμάτων ανθρωποειδών (παλαιοανθρωπολογία). Οι Μικροπαλαιοντολόγοιμελετούν μικροσκοπικά απολιθώματα, στα οποία συγκαταλέγονται οργανικά μικροαπολιθώματα(organic-walled microfossils.Υπάρχουν πολλές αναπτυσσόμενες ειδικότητες όπως η παλαιοοικολογία, η αρχαιοβοτανική, η ιχνολογία (ημελέτη των ιχνών και των μητρών) και η ταφονομία, η μελέτη του τι συνέβη στους οργανισμούς μετά τηνεξαφάνιση τους.Οι κύριες περιοχές μελέτης περιλαμβάνουν την συσχέτιση των γεωλογικών στρωμάτων με τις γεωλογικές εποχές και τη μελέτη της εξέλιξης των ζωικών μορφών. Η Παλαιοντολογία χρησιμοποιεί την ίδια κλασική ταξινόμηση της διώνυμης ονοματολογίας που επινοήθηκε για τη βιολογία των ζωντανών οργανισμών στα μέσα

Παλαιοντολογία 20

του 18ου αιώνα από τον Σουηδό βοτανολόγο Κάρολο Λινναίο και θέτει αυτά τα είδη σε ένα γενεαλογικόπλαίσιο, υποδεικνύοντας επιπλέον τους βαθμούς αλληλοσυσχέτισής τους με την τεχνικής της κλαδιστικής.Η σημασία της Παλαιοντολογίας από οικονομική άποψη έγκειται στη χρήση των απολιθωμάτων για τονπροσδιορισμό της ηλικίας και της φύσης των πετρωμάτων που τα περιέχουν, ή τωνυποκείμενων/υπερκείμενων στρωμάτων. Η πληροφορία αυτή είναι ζωτικής σημασίας για τη βιομηχανίαεξόρυξης ορυκτών και μεταλλευμάτων και, κυρίως, στη βιομηχανία πετρελαίου. Είναι, επίσης, χρήσιμη σεκατασκευές θεμελίων μεγάλων έργων (π.χ. φραγμάτων, μεγάλων κτιρίων, γεφυρών κτλ). Η εξέταση τωναπολιθωμάτων που περιέχονται σε ένα πέτρωμα παραμένει ένας από τους ταχύτερους και πιο ακριβείςτρόπους προσδιορισμού της ηλικίας του πετρώματος, αν και η ηλικία που προσδιορίζεται από αυτά είναισχετική. Απολιθώματα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πολύ ακριβή χρονολόγηση ενόςπετρώματος ονομάζονται καθοδηγητικά απολιθώματα. Τα απολιθώματα ήταν γνωστά στον πρωτόγονοάνθρωπο ο οποίος σωστά τα θεωρούσε ως τα απομεινάρια παλαιών μορφών ζωής. Η οργανωμένη μελέτη τηςπαλαιοντολογίας ανάγεται, όμως, μόλις στα τέλη του 18ου αιώνα.

Διακεκριμένοι ΠαλαιοντολόγοιΟι Παλαιοντολόγοι κατατάσσονται ανάμεσα στις πιο ενδιαφέρουσες και εκκεντρικές μορφές στην ιστορία τηςεπιστήμης. Ανάμεσα στους σημαντικότερους περιλαμβάνονται ο Άγγλος Γουΐλιαμ Σμιθ που παρατήρησεπρώτος ότι παρόμοιες αλληλουχίες (σειρές) απολιθωμάτων ανευρίσκονται στον ίδιο τόπο και ο Γάλλος ΖορζΚυβιέ (Georges Cuvier), που ξεκίνησε τη μελέτη των αρχαίων ζώων βασιζόμενος στα σημερινά ζώα. Στουςαξιοσημείωτους Αμερικανούς περιλαμβάνονται οι Έντουαρντ Ντρίνκερ Κόουπ, Οθνίελ Τσαρλς Μαρς, ΠωλΣερένο, Χένρι Φέρφιλντ Όζμπορν, Λουΐ Αγκασίζ, Τσαρλς Γουόλκοτ και Ρόι Τσάπμαν Άντριους. ΔιακεκριμένοιΕυρωπαίοι παλαιοντολόγοι είναι ο φινλανδός Μπγιόρν Κουρτέν, o τσέχος παλαιοεντομολόγος ΓιαρμίλαΚουκαλόβα-Πεκ. O Φραντς Νόπκα φον Φέλσο-Ζίλβας αναφέρεται συχνά ως πατέρας της παλαιοβιολογίας,ενός τομέα έρευνας που σχετίζεται με βιολογικά και οικολογικά συμπεράσματα, τα οποία είναι δυνατόν ναεξαχθούν από απολιθώματα.Η Ιστορία περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό σημαντικών παλαιοντολόγων. Ο Κάρολος Δαρβίνος (CharlesDarwin) συγκέντρωσε απολιθώματα απο τα θηλαστικά της Νοτίου Αμερικής κατα τη διάρκεια του ταξιδιούτου με το πλοίο του "Beagle" και μελέτησε απολιθωμένα δάση στην Παταγoνία. Ο Τόμας Τζέφερσονενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τα οστά των μαμούθ. Εκτός των ανασκαφών και της παρατήρησης δοντιών απόθηλαστικά ο Τζορτζ Γκέιλορντ Σίμσον George Gaylord Simpson έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο βοηθώντας ναδημιουργηθεί η "Μοντέρνα Σύνθεση" της εξελικτικής βιολογίας, συνδυάζοντας ιδέες από την Βιολογία, τηνΠαλαιοντολογία και την Γενετική. Το βιβλίο του "Ρυθμός και Μορφή" αποτελεί πρότυπο στην Επιστήμη τηςΠαλαιοντολογίας. Σημαντικά ονόματα στη μελέτη των ασπονδύλων είναι οι Στίβεν Στάνλεϊ Steven Stanley,Στέφεν Τζέι Γκουλντ Stephen Jay Gould, Ντέιβιντ Ράουπ David Raup, Γκέερατ Φερμάι Geerat Vermeij, και ΤζακΣεπκόσκι Jack Sepkoski, των οποίων τα επιτεύγματα έχουν σημαντικά βοηθήσει την επιστήμη στην επέκτασητης κατανόησης των μακροχρόνιων προτύπων εξέλιξης της ζωής στη Γη. Ανάλογη είναι η περίπτωση τουΚροάτη επιστήμονα Ντραγκουτίν Γκοριάνοβιτς-Κραμπέργκερ και της ανακάλυψης του "Ανθρώπου τηςΚράπινα" (Krapina Man).Άλλοι Παλαιοντολόγοι είναι οι Υβ Κοπέν (Yves Coppens) και πιο σύγχρονοι οι Τζον Όστρομ, (John Ostrom),Μπομπ Μπάκερ (Bob Bakker), Ντέιβιντ Β. Ουαϊσάμπελ (David B. Weishampel) και Τζακ Χόρνερ (Jack Horner).

Παλαιοντολογία 21

ΈρευναΗ έρευνα της Παλαιοντολογικής επιστήμης περιλαμβάνει τους εξής τομείς:• Εργασία πεδίου (εύρεση, περισυλλογή από τα πετρώματα).• Προετοιμασία των απολιθωμάτων στο εργαστήριο: Καθαρισμός, αναγνώριση, συστηματική ταξινόμηση,

συστηματική περιγραφή νέων ειδών• Διαχείριση των συλλογών των απολιθωμάτων

Δείτε επίσης• Γεωλογική χρονολογική κλίμακα, Γεωλογία• Βιολογία

Εξωτερικές συνδέσεις• Meganeura [1] Ιστοσελίδα για την εξέλιξη των εντόμων και και την καταγραφή απολιθωμάτων.• Δικτυακός τόπος για την Παλαιοβιολογία του Ινστιτούτου Smithsonian: Εισαγωγή [2]

• Teaching Palaeontology and Palaeoecology [3]

• Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας Μουσείο Παλαιοντολογίας - Συχνές ερωτήσεις για την Παλαιοντολογία [4]

Παραπομπές[1] http:/ / www. ub. es/ dpep/ meganeura/ meganeura. htm[2] http:/ / www. nmnh. si. edu/ paleo/ geotime/[3] http:/ / www. mineralogie. uni-wuerzburg. de/ palbot/ teach/ palaeoteach. html[4] http:/ / www. ucmp. berkeley. edu/ FAQ/ faq. html

22

Παλυνολογία

ΠαλυνολογίαΜε τον όρο Παλυνολογία (παλύνω: πασπαλίζω) εννοούμε τηνεπιστήμη που εξετάζει τη χλωρίδα παλαιοτέρων περιόδων,μελετώντας παλυνόμορφα. Τα παλυνόμορφα περιλάμβάνουνφυτικές (συνήθως γύρη) και ζωικές δομές, μικροσκοπικές στομέγεθος (από 5 µm έως 500 µm), και συντίθενται από υλικάιδιαίτερα ανθεκτικά στις περισσότερες μορφές διάβρωσης. Hγύρη συλλέγεται από εδαφολογικούς πυρήνες, στους οποίουςδιαφαίνεται η διαδοχή των γεωλογικών χρονολογικώνπεριόδων. Η μέθοδός της (πυρηνοληψία) στηρίζεται στηναπόσπαση δειγμάτων εδάφους (καρότων) από λιμναίες καιελώδεις αποθέσεις, στη μελέτη και αναγνώριση των κόκκωνγύρης που εμπεριέχουν και στη σύνταξη διαγραμμάτων γύρης,που πληροφορούν για τη χλωρίδα της ευρύτερης περιοχής σεμεγάλες χρονικές κλίμακες.

ΜέθοδοιΤα παλυνόμορφα (μεγέθους συνήθως από 5 έως 500 μm) εξάγονται από λίθους και αποθέσεις φυσικά, μεπλύσιμο, μετά από χρήση υπερήχων και χημικά, χρησιμοποιώντας τη χημική αποσύνθεση για τηναπομάκρυνση μη οργανικών ουσιών (π.χ. χρησιμοποιώντας Υδροχλωρικό οξύ (HCl) για την απομάκρυνσηανθρακικών ορυκτών και Υδροφθορικό οξύ (HF) για την αποσύνθεση πυριτικών ορυκτών σε κατάλληλουςκαπνοθαλάμους ειδικών εργαστηρίων).Τα δείγματα παρατηρούνται σε μικροσκόπιο και εξετάζονται με τη χρήση φωτός μικροσκοπία ή υποβάλλονταισε έλεγχο ηλεκτρονικής σάρωσης (SEM). Η Παλυνολογία χρησιμοποιεί αρκετές τεχνικές από άλλους σχετικούςεπιστημονικούς κλάδους, όπως είναι η Γεωλογία, η Βοτανική, η Παλαιοντολογία, η Αρχαιολογία, ηΕδαφολογία και η Γεωγραφία.

ΕφαρμογέςΗ Παλυνολογία χρησιμοποιείται σε μια ποικιλία εφαρμογών, σχετικές με αρκετούς επιστημονικούς κλάδους.• Στην Βιοστρωματογραφία και Γεωχρονολόγηση. Οι γεωλόγοι χρησιμοποιούν παλυνολογικές μελέτες στην

βιοστρωματογραφία για να συσχετίσουν διαφορετικά στρώματα και να καθορίσουν τη σχετική ηλικία ενόςσχηματισμού, ή μιας στρωματογραφικής αλληλουχίας.

• Στην Παλαιοοικολογία και κλιματικές αλλαγές. Η Παλυνολογία μπορεί να χρησιμοποιεί στην ανασύνθεσητης χλωρίδας και του υδρόβιου φυτοπλαγκτόν και έτσι να αναπλάσει παρελθούσες περιβαλλοντικές(παλαιοπεριβαλλοντικές) και παλαιοκλιματικές συνθήκες.

• Σε Λιμνολογικές μελέτες. Παλυνόμορφα του γλυκού νερού ζωικά και φυτικά υπολείμματα, στα οποίαπεριλαμβάνονται τα πρασινόφυτα και οι πράσινες άλγες είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν για τη μελέτητου επιπέδου των λιμνών κατά το παρελθόν και των κλιματικών αλλαγών.

• Στην Ταξινομία και τις εξελικτικές μελέτες.

Παλυνολογία 23

• Στην Ιατροδικαστική παλυνολογία- την μελέτη της γύρης και άλλων παλυνόμορφων ως μαρτυριών στοντόπο ενός εγκλήματος.

• Σε Αλλεργικές μελέτες. Μελέτες της γεωγραφικής διασποράς και της εποχιακής παραγωγής γύρης, είναιδυνατόν να βοηθήσουν εκείνους που πάσχουν από αλλεργίες.

• Στην Μελισσοπαλυνολογία - την μελέτη της γύρης και των σπορίων που βρίσκονται στο μέλι.Η παλυνολογία επιτρέπει επίσης στους επιστήμονες να αναφέρονται σε κλιματικές συνθήκες χιλιάδων ήεκατομμυρίων χρόνων πριν. Είναι θεμελιώδες τμήμα έρευνας των κλιματικών αλλαγών.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία• Moore, P.D., et al. (1991), Pollen Analysis (Second Edition). Blackwell Scientific Publications. ISBN

0632021764• Traverse, A. (1988), Paleopalynology. Unwin Hyman ISBN 0045610010

Εξωτερικοί σύνδεσμοι• Διεθνής Ομοσπονδία Παλυνολογικών Εταιριών [1]

• Ένωση Αμερικανών στρωματογραφικών Παλυνολόγων Palynologists, Inc. (AASP) [2]

• Κέντρο Παλυνολογίας, Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ, UK [3]

• Η Παλυνολογική Μονάδα, Kew Gardens, UK [4]

• PalDat, παλυνολογική βάση δεδομένων του Πανεπιστημίου της Βιέννης, Αυστρία [5]

• Η Μικροπαλαιοντολογική Εταιρία [6]

• Αμερικανικός σύνδεσμος στρωματογραφικών Παλυνολόγων (AASP) [7]

• Διεθνής επιτροπή μικροχλωρίδας της Παλαιοζωικής Εποχής (CIMP) [8],• Science History of Palaeobotany and Renowned Palaeobotanists [9]

Στο άρθρο αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το άρθρο Palynology [10] της Αγγλόγλωσσης Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό τηνGNU FDL και την CC-BY-SA 3.0 [11]. (ιστορικό/συντάκτες [10]).

Παραπομπές[1] http:/ / www. geo. arizona. edu/ palynology/ ifps. html[2] http:/ / www. palynology. org[3] http:/ / www. shef. ac. uk/ uni/ academic/ N-Q/ palysc/ index. html[4] http:/ / www. rbgkew. org. uk/ scihort/ palyn. html[5] http:/ / paldat. botanik. univie. ac. at/[6] http:/ / www. nhm. ac. uk/ hosted_sites/ tms/[7] http:/ / www. palynology. org/[8] http:/ / www. shef. ac. uk/ ~cidmdp/[9] http:/ / www. equisetites. de/ palbot/ teach/ palbothistory. html[10] http:/ / en. wikipedia. org/ wiki/ Palynology[11] http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/

24

Πετρολογία

ΠετρολογίαΗ Πετρολογία ή Πετρογραφία ή Λιθολογία είναι κλάδος της Γεωλογίας, ο οποίος επικεντρώνεται στην μελέτη(έρευνα και χημική σύσταση) των πετρωμάτων και των συνθηκών κάτω από τις οποίες διαμορφώνονται καιαναπτύσσονται. Συγγενεύει με την ορυκτολογία και την κοιτασματολογία.Η Πετρολογία άρχισε ν΄ αναπτύσσεται ιδιαίτερα μετά την ανακάλυψη του μικροσκοπίου όπου και συνέβαλε ηχημική ποσοτική ανάλυση. Ιδιαίτεροι κλάδοι της Πετρολογίας είναι η Τεκτονική, που μελετά τον τρόπο με τονοποίο τα διάφορα πετρώματα συνδυάζονται και συγκροτούν τον φλοιό της Γης, και η Πετρογονία πουασχολείται με την ιστορία και την προέλευση αυτών.Τα πετρώματα αποτελούν τις δομικές μονάδες του στερεού φλοιού της Γης[1] και η μελέτη τους μας δίνειπληροφορίες για τη γέννηση και την περαιτέρω εξέλιξη της γης και των πλανητών.

Αναφορές[1] Γραμματικόπουλος Α.: "Εισαγωγή στην Κοιτασματολογία", Τμήμα Γεωλογίας Πανεπιστημίου Πατρών

25

Σπηλαιολογία

Σπηλαιολογία

Σπήλαιο Διρού, Λακωνία

Με τον όρο σπηλαιολογία εννοείται η επιστημονική έρευνατων σπηλαίων και άλλων καρστικών χαρακτηριστικών, ηδιαμόρφωση, η δομή, οι φυσικές ιδιότητες, η ιστορία, οιιδιαίτερες μορφές ζωής και οι φυσικές διαδικασίες μέσω τωνοποίων σχηματίζονται (σπηλαιογένεση) και αλλάζουν με τηνπάροδο του χρόνου (σπηλαιομορφολογία).

Γενικά η μεθοδική και συστηματική μελέτη των σπηλαίωναναπήδησε ως αυτοτελή επιστήμη κατά τον 19ο αιώνα εκ τηςΓεωλογίας και της Φυσικής Γεωγραφίας. Πατέρας της νέαςαυτής επιστήμης θεωρείται ο Γάλλος Ε. Μαρτέλ που με τιςπολυάριθμες έρευνές του στα γαλλικά σπήλαια συγκέντρωσε τα πρώτα στοιχεία σπηλαιογένεσης και τωννόμων της υπόγειας υδρολογίας.Ο όρος σπηλαιολογία εφαρμόζεται σήμερα ενίοτε -στην Ελλάδα σχεδόν ταυτίζονται οι δύο έννοιες- για τηναθλητική δραστηριότητα της εξερεύνησης σπηλαίων. Οι δύο δραστηριότητες –επιστημονική και αθλητική-συνδυάζονται αποτελεσματικά in situ. Η πρώτη σπηλαιολογική εταιρία φαίνεται πως ιδρύθηκε στη Γαλλία το1895, ενώ το πρώτο διεθνές συνέδριο σπηλαιολογίας έγινε στο Παρίσι το 1953[1] .Ως διεπιστημονικός κλάδος η σπηλαιολογία συνδυάζει στη σύγχρονη μορφή της γνωστικά πεδία διαφόρωνεπιστημών, όπως είναι η γεωλογία, η παλαιοντολογία, η ανθρωπολογία, η υδρολογία, η τoπογραφία, ηβιολογία και η αρχαιολογία, ανάλογα με τον τύπο της επ΄ αυτής έρευνας.

Η σπηλαιολογία στην ΕλλάδαΟι πρώτες σπηλαιολογικές έρευνες στην Ελλάδα έγιναν με ιδιωτική πρωτοβουλία κατά το 1891 από τον τότενομομηχανικό Αρκαδίας Ν. Σιδερίδη. Επαναλήφθηκαν το 1928 από τον Αυστριακό σπηλαιολόγο Α.Μάρκοβιτς με την χορηγεία του Εμμ. Μπενάκη. Από τότε συνεχίστηκαν από σπηλαιολογικές εκδρομικέςομάδες των σωματείων "Υπαίθρια Ζωή", "Παν" και "ΕΟΣ" μέχρι το 1949.Κορύφωση αυτής της αρχικής δραστηριότητας υπήρξε η ίδρυση της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρίας(ΕΣΕ) [2] το 1951 με πρωτοστατούντες τον Γιάννη και την Άννα Πετροχείλου[3] . Σύμφωνα με το ιστορικό τηςΣπηλαιολογικής Ομοσπονδίας Ελλάδος η ιστορία των σπηλαιολογικών ερευνών ξεκινά με τις έρευνες τουΓερμανού Φέντλερ στην Κύθνο και του Γάλλου Μαρτέλ στην Τρίπολη το 1841. Ιστορικά σημαντικέςθεωρούνται επίσης οι έρευνες του παλαιοανθρωπολόγου Α. Μάρκοβιτς, στην Αττική έως το 1928[4] .Η ίδρυση της σπηλαιολογικής ομάδας του ΕΟΣ Χανίων το 1956, η ίδρυση της ΕΠΕΑΝ το 1960 καιπαραρτημάτων της ΕΣΕ οδηγούν σταδιακά σε μεγάλης έκτασης εξερευνήσεις των ελληνικών σπηλαίων, όπωςεπίσης και στην εξάπλωση της ιδέας της σπηλαιολογίας. Σημαντικά σωματεία για τα σπηλαιολογικά δρώμεναόπως ο ΣΠΕΛΕΟ, η ΣΠΗΝΑ και ο ΑΕΤΟΣ ιδρύονται στη δεκαετία του '80 ενώ σημαντική εξέλιξη υπήρξε καιη αρμόδια Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας, που ιδρύθηκε από το ΥΠ.ΠΟ. Αποκορύφωματης δραστηριότητας των σωματείων πέραν των εκτεταμένων εξερευνήσεων υπήρξε η δημιουργία τηςΣπηλαιολογικής Ομοσπονδίας Ελλάδος (ΣΟΕ) το 2001[4] .

Σπηλαιολογία 26

Δείτε επίσηςΕλληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία

Σημειώσεις παραπομπές[1] What is UIS (Union Internationale de Speleologie) (http:/ / www. erasmus. gr/ web/ pages. asp?lang=2& page=1817)[2] http:/ / www. ese. edu. gr/[3] Ιστορικό της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρίας (http:/ / www. speleologicalsociety. gr/ istoriko_gr. html)[4] Ιστορικό σπηλαιολογίας στη Σπηλαιολογική Ομοσπονδία Ελλάδος (http:/ / www. fhs. gr/ gr/ speleo/ speleo1. htm)

Δικτυακοί τόποι• Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία (http:/ / www. ese. edu. gr/ )• Σπηλαιολογική Ομοσπονδία Ελλάδος (http:/ / www. fhs. gr/ )• Σπηλαιολογικά Νέα (http:/ / www. caver. gr/ )• ΣΠ.ΕΛ.Ε.Ο (http:/ / www. speleo. gr/ gr/ Index_GR. html)• Σ.ΕΛ.Α.Σ. Σπηλαιολογικός Ελληνικός Αθλητικός Σύλλογος (http:/ / www. selas. org/ )• Φυσιολάτρες Ορειβάτες Σπηλαιολόγοι (http:/ / www. foscaving. gr/ )• ΕΣΕΘ Ο Χείρων(Εταιρεία Σπηλαιολογικών Ερευνών Θεσσαλίας - Ο Χείρων) (http:/ / www. hellascaves. com/

) και σχετικό blog (http:/ / spilia. blogspot. com)• Σπηλαιολογικός Όμιλος Ταϋγέτου - Πάρνωνα Ο ΠΟΣΕΙΔΩΝ (http:/ / www. speleoclubposeidon. gr/ )• Σπηλαιολογική Ορειβατική Κοινότητα (http:/ / www. s-ok. gr/ )• Σπηλαιολογική Εταιρία της Κόστα Ρίκα (http:/ / espeleologiacr. tripod. com/ )• 20 Διεθνές Συνέδριο Σπηλαιολογίας (http:/ / www. congresso-nazionale-di-speleologia. it) (27-30 Απρίλιου,

2007 - Ιγκλέσιας, Σαρδηνία (Ιταλία))• Κροατική Σπηλαιολογική Εταιρεία (http:/ / pubwww. srce. hr/ speleo/ index. html)• Διεθνής Επιθεώρηση Σπηλαιολογίας (IJS) (http:/ / www. ijs. speleo. it)• 15ο Ευρωπαϊκό Σπηλαιολογικό Συνέδριο - Βερκόρ 2008 (http:/ / vercors2008. ffspeleo. fr)• Εθνική Σπηλαιολογική Εταιρία (NSS) (http:/ / www. caves. org)• Διεθνής Ένωση Σπηλαιολογίας (UIS) (http:/ / www. uis-speleo. org/ )• Acta Carsologica (http:/ / carsologica. zrc-sazu. si/ )• Ελβετική Εταιρία Σπηλαιολογίας (SSS/SGH) (http:/ / www. speleo. ch/ )• Speleological Abstract (SA/BBS) (http:/ / www. ssslib. ch/ bbs/ ) Ετήσια Επιθεώρηση Σπηλαιολογικών

Εκδόσεων, από την UIS (http:/ / www. uis-speleo. org/ ).• Εικονικό σπήλαιο (http:/ / www. goodearthgraphics. com/ virtcave/ index. html)• Βιοσπηλαιολογία (http:/ / www. cave-biology. org)• Società Speleologica Italiana (SSI) (http:/ / www. speleo. it. )

Πηγές• "Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου" τ.17ος, σ.170

27

Στρωματογραφία

ΣτρωματογραφίαΜε τον όρο Στρωματογραφία φέρεται ιδιαίτερος κλάδος της Γεωλογίας και συγκεκριμένα της ΙστορικήςΓεωλογίας, που αντικείμενο έρευνας και μελέτης είναι η τάξη και η θέση των στρωματοποιημένωνπετρωμάτων του στερεού φλοιού της Γης. Συγκεκριμένα η Στρωματογραφία εξετάζει την στρωματικήδιαμόρφωση των υλικών από τα οποία αποτελούνται τα επιφανειακά ιζηματογενή στρώματα της Γης. Από τηνεξέταση αυτή προσδιορίζονται οι στρωματογραφικές λιθολογικές ενότητες και κατά συνέπεια ταστρωματογραφικά όρια (stratigraphic boundaries) που μπορεί να βασίζονται είτε σε φυσικές διαφορές, είτε στηφύση των λιθολογικών τύπων που συνιστούν τα στρώματα αυτά, είτε ακόμη σε φυσικές και οργανικέςδιαφορές που σχετίζονται σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Με αυτόν τον τρόπο προσδιορίζει τηχρονολογική διαδοχή τους και καθορίζει τα διάφορα στάδια εξέλιξής τόσο της γης όσο και κατ΄ επέκταση τωνμορφών ζωής αλλά και της ιστορίας άλλων πλανητικών σωμάτων.Το αντικείμενο της στρωματογραφίας εφαρμόστηκε για πρώτη φορά από τον Γερμανό γεωλόγο Φύκσελ, στηΓερμανία, το 1770, και τον Γουΐλιαμ Σμιθ, στην Αγγλία το 1790 με μια χρονική διαφορά περίπου 20 ετών, πουπρώτοι αναγνώρισαν τη σημασία των γεωλογικών στρωμάτων, στις πατρίδες τους. Το έργο του δεύτερουσυνεχίστηκε έως τις αρχές του 1800, που oλοκληρώθηκε και ο πρώτος αγγλικός γεωλογικός χάρτης.

Βασικές αρχέςΤα περισσότερα από τα πετρώματα που απαντώνται στην επιφάνεια της γης είναι ιζηματογενή, σχηματισμένααπό τη φυσική ή χημική διάβρωση παλαιότερων ορυκτών. Οι λίθοι, η άμμος και η ιλύς που επικάθονται στονπυθμένα ποταμών, λιμνών και ωκεανών, εμπεριέχουν ζωντανούς και νεκρούς ζωικούς ή φυτικούςοργανισμούς. Με το πέρασμα του χρόνου και τη συσσώρευση περισσότερων σωμάτιων με μια σειρά φυσικώνκαι χημικών διεργασιών τα ιζήματα που προέρχονται από συσσωρεύσεις χαλικιών γίνονται κροκαλοπαγήπετρώματα, η άμμος γίνεται ψαμμίτης, η ιλύς μετατρέπεται σε σχιστολιθική άργιλο, ενώ οι ζωικοί σκελετοί καιτα φυτικά υπολείμματα μετατρέπονται σε απολιθώματα.Τα ιζηματογενή πετρώματα σχηματίζονται σταδιακά με την διαδοχική εναπόθεση επάλληλων στρωμάτων.Έτσι, σε οποιαδήποτε σειρά διαστρωμένων πετρωμάτων ένα δεδομένο στρώμα είναι αρχαιότερο απόοποιοδήποτε ανώτερο στρώμα. Ο Νόμος της Υπέρθεσης1 γνωστός και ως αρχή της επαλληλίας είναιθεμελιώδης για την ερμηνεία της ιστορίας της γης, γιατί σε οποιαδήποτε δεδομένη θέση υποδεικνύει τιςσχετικές ηλικίες των στρωμάτων και των απολιθωμάτων τους.Ο Νόμος της αρχικής οριζοντιότητας αναφέρει ότι τα περισσότερα ιζήματα, όταν πρωτοσχηματίστηκαν,αποτέθηκαν οριζόντια. Ωστόσο, πολλά διαστρωμένα πετρώματα δεν είναι πλέον οριζόντια. Βάσει αυτού τουνόμου θεωρούμε σήμερα ότι τα μη οριζόντια (επικλινή) ιζηματογενή πετρώματα είτε σχηματίστηκαν μειδιαίτερο τρόπο, ή μετακινήθηκαν από την από την οριζόντια θέση τους σε ύστερες εποχές (κυρίως σεπεριόδους ορογένεσης ή έντονης σεισμικής δραστηριότητας).

Στρωματογραφία 28

ΚριτήριαΗ στρωματογραφία εξετάζει τα επιφανειακά ιζήματα βάσει στρωματογραφικών, λιθογραφικών καιπαλαιοντολογικών κριτηρίων. Το στρωματογραφικό κριτήριο βασίζεται στην αρχή της επαλληλίας τωνιζηματογενών στρωμάτων. Αυτό σημαίνει πως σε μια σειρά παράλληλων στρωμάτων τα ανώτερα είναι πάντατα πιο πρόσφατα και ότι σε μια σειρά τεκτονισμένων στρωμάτων2 αλλά μη ανεστραμμένων, οι οριζόντιοισχηματισμοί είναι πάντα πιο πρόσφατοι από τους επικλινείς.Το λιθολογικό κριτήριο βασίζεται σε μια σειρά θεωρήσεων:1. Κάποιο πέτρωμα που περιέχει τμήματα ενός άλλου πετρώματος είναι προγενέστερο του τελευταίου2. Το ηφαιστειακό πέτρωμα είναι πιο πρόσφατο από το πέτρωμα που διασχίζει ή καλύπτει.3. Στρώματα λιθολογικά όμοια, από περιοχές συγγενικές γεωλογικά, δημιουργούνται ταυτόχρονα κατά τη

διάρκεια του ίδιου γεωλογικού χρόνου.Το παλαιοντολογικό κριτήριο βασίζεται στη μελέτη απολιθωμάτων που περιέχονται στα στρώματα του φλοιούτης επιφάνειας και παρέχει ασφαλέστερες πληροφορίες για την φύση του πετρώματος. Σε αυτή την περίπτωσησύγχρονα θεωρούνται τα πετρώματα που περιέχουν τα ίδια "καθοδηγητικά απολιθώματα". Στουςιζηματογενείς σχηματισμούς παλαιότερα είναι τα στρώματα εκείνα που περιέχουν απολιθώματα απλούστερωνοργανισμών.

Συναφή πεδίαΑπό την άποψη της γεωλογίας η στρωματογραφία περιλαμβάνει δύο σχετικά πεδία: την λιθολογικήστρωματογραφία ή λιθοστρωματογραφία και την βιολογική ή βιοστρωματογραφία. Η κανόνες συσχέτισης καιχρονικής αλληλουχίας των στρωμάτων βρίσκουν σημαντική εφαρμογή στην επιστήμη της αρχαιολογίας.

Λιθολογική στρωματογραφίαΒλέπε: Λιθοστρωματογραφία

Η Λιθοστρωματογραφία ή λιθολογική στρωματογραφία σχετίζεται με τις φυσικές λιθολογικές αλλαγές στηδιαστρωμάτωση διάφορων τύπων πετρωμάτων και εξετάζει τις αλλαγές του περιβάλλοντος από αυτή τηνοπτική γωνία.Η Χημειοστρωματογραφία ασχολείται με τις σχετικές αναλογίες ιχνοστοιχείων και ισοτόπων μέσα και ανάμεσασε λιθολογικές μονάδες. Οι αναλογίες ισοτόπων άνθρακα και οξυγόνου διαφοροποιούνται στον γεωλογικόχρόνο και χρησιμοποιούνται για την χαρτογράφηση λεπτών αλλαγών του παλαιοπεριβάλλοντος. Από τηχημειοστρωματογραφία προέκυψε η ισοτοπική στρωματογραφία.Η Κυκλοστρωματογραφία καταγράφει τις ενίοτε κυκλικές αλλαγές των σχετικών αναλογιών των ορυκτών,ιδιαίτερα των ανθρακικών αλάτων και την ποικιλομορφία των απολιθωμάτων, που σχετίζονται με αλλαγές τουπαλαιοκλίματος.

ΒιοστρωματογραφίαΒλέπε: Βιοστρωματογραφία

Η βιοστρωματογραφία ή παλαιοντολογική στρωματογραφία βασίζεται στα αποκαλούμενα "καθοδηγητικά"απολιθώματα που εμπεριέχονται στα στρώματα των πετρωμάτων. Στρώματα από διαφορετικές τοποθεσίεςπου περιέχουν την ίδια απολιθωματική πανίδα και χλωρίδα είναι χρονικά συσχετίσιμα. η βιολογικήστρωματογραφία βασίστηκε στην αρχή της διαδοχής της πανίδας, μια από τις βασικότερες γραμμές ερμηνείαςτης βιολογικής εξέλιξης. Η γεωλογική χρονολογική κλίμακα άρχισε να αναπτύσσεται στις αρχές του 19ουαιώνα χάρη στην βιοστρωματωγραφία και την ιδεα της πανιδικής διαδοχής.

Στρωματογραφία 29

Αρχαιολογική στρωματογραφίαΒλέπε: Αρχαιολογική στρωματογραφία

H στρωματογραφία (stratigraphy) στην αρχαιολογία είναι η μελέτη της διάταξης των αποθέσεων ή στρωμάτων,δηλαδή της διαστρωμάτωσης (stratification), μιας αρχαιολογικής θέσης. Τα στρώματα σε μια αρχαιολογικήθέση είναι φυσικά και πολιτισμικά, ή μόνον γεωλογικά (σε περιόδους εγκατάλειψης αρχαιολογικών θέσεων).Ανάλογα με τις φυσικές ή πολιτισμικές μεταβολές που λαμβάνουν χώρα σε μια θέση και τη διάρκειά τους, ταστρώματα ποικίλλουν ως προς το πάχος, τη σύσταση, το χρώμα και το περιεχόμενο. Η μήτρα Χάρρις ωςλογισμικό είναι ένα εργαλείο που απεικονίζει σύνθετες στρωματογραφικές σχέσεις στο εννοιολογικό πλαίσιοτης αρχαιολογίας.

Παραπομπές - σημειώσεις1: Ο Νόμος προτάθηκε για πρώτη φορά τον 17ο αιώνα από τον Δανό επιστήμονα Νίκολας Στένο (NicolasSteno). Συνδυαζόμενος με τον νόμο της διαδοχής της πανίδας παρέχει ένα ισχυρό εργαλείο για τηνχρονολόγηση πετρωματων και στρωμάτων.2: Τεκτονισμένα θεωρούνται τα στρώματα που έχουν υποστεί διαταραχή από φυσικά αίτια π.χ. σεισμός.

Διακτυακοί τόποι• University of South Carolina Sequence Stratigraphy Web [1]

• Front Range stratigraphy [2]

• International Commission on Stratigraphy [3]

• University of Georgia (USA) Stratigraphy Lab [4]

Παραπομπές[1] http:/ / strata. geol. sc. edu/[2] http:/ / snobear. colorado. edu/ Markw/ Mountains/ 03/ week9. html[3] http:/ / www. stratigraphy. org[4] http:/ / www. uga. edu/ ~strata/

30

Στρωματογραφία (αρχαιολογία

Στρωματογραφία (αρχαιολογία)Με τον όρο στρωματογραφία (stratigraphy) στην αρχαιολογία εννοείται η μελέτη της διάταξης των αποθέσεωνή στρωμάτων, δηλαδή της διαστρωμάτωσης (stratification), μιας αρχαιολογικής θέσης. Τα στρώματα σε μιααρχαιολογική θέση είναι φυσικά (βλ. στρωματογραφία) και πολιτισμικά, ή μόνον γεωλογικά (σε περιόδουςεγκατάλειψης αρχαιολογικών θέσεων). Ανάλογα με τις φυσικές ή πολιτισμικές μεταβολές που λαμβάνουνχώρα σε μια θέση και τη διάρκειά τους, τα στρώματα ποικίλλουν ως προς το πάχος, τη σύσταση, το χρώμα καιτο περιεχόμενο.

Κλειστά και διαταραγμένα αρχαιολογικά στρώματαΤα αρχαιολογικά στρώματα διακρίνονται σε «κλειστά» ή «διαταραγμένα». Τα κλειστά στρώματα - αποτέλεσμααδιατάρακτης «πρωτογενούς δραστηριότητας»- παρέμειναν άθικτα από τη στιγμή της αρχικής τουςδιάπλασης και είναι σαφώς διαχωρισμένα το ένα από το άλλο.Τα διαταραγμένα στρώματα είναι το αποτέλεσμα «δευτερογενούς δραστηριότητας». Μετά από την αρχικήτους διάπλαση, διαταράχθηκαν είτε από ανθρώπινη ή φυσική δράση -π.χ. μεταγενέστερες διαταράξεις (απότη διάνοιξη τάφρων, λάκκων, πηγαδιών κ.λπ.). Άλλες διαταραχές είναι δυνατόν να προξενήθηκαν απόφυσικά και χημικά φαινόμενα, όπως η διάβρωση ή ο σεισμός, με αποτέλεσμα μια ανεστραμμένηδιαστρωμάτωση (δηλαδή μια εναπόθεση των γεωλογικών ή/και πολιτισμικών στρωμάτων σε αντίστροφη σειράαπό εκείνη με την οποία είχαν αρχικά απoτεθεί). Τα διαταραγμένα στρώματα είναι ένα συνηθισμένοφαινόμενο σε σύνθετες αρχαιολογικές θέσεις με βαθιά διαστρωμάτωση.Θεωρητικά, βάσει της αρχής της συσχέτισης, ένα στρώμα περιέχει πολιτισμικά και γεωλογικά κατάλοιπα πουσυσχετίζονται μεταξύ τους. Όμως, στην περίπτωση των διαταραγμένων στρωμάτων, υπάρχουν αποθέσεις οιοποίες αποτελούν μια αυτοτελή στρωματογραφική ενότητα. Oι αρχαιολόγοι αποχωρίζουν τις αποθέσεις αυτέςαπό το υπόλοιπο στρώμα στο οποίο βρέθηκαν ή από το αμέσως υπερκείμενο ή υποκείμενο στρώμα και τιςμελετούν χωριστά, ως ένα ενιαίο σύνολο, θεωρώντας ότι τα περιεχόμενά τους ανήκουν στο ίδιο αρχαιολογικόπλαίσιο και αποτελούν μια ομάδα.

ΧρονολόγησηTo βάθος της διαστρωμάτωσης σε μια θέση είναι ανάλογο με τη φύση της θέσης και το χρονικό διάστημα τηςχρήσης της. Πολλές αρχαιολογικές θέσεις χρησιμοποιήθηκαν επανειλημμένως για πολλούς αιώνες ή χιλιετίεςκαι παρουσιάζουν, συνεπώς, μια πολύ βαθιά διαστρωμάτωση -για παράδειγμα, στη περίπτωση των θέσεωνπου είναι γνωστές ως τούμπες η διαστρωμάτωση μπορεί να φθάσει τα 30 μέτρα βάθος. Με βάση τον γενικόκανόνα, που στηρίζεται στην αρχή της επαλληλίας, τα υψηλότερα στρώματα είναι και τα νεότερα καιπεριέχουν ευρήματα πιο πρόσφατα από τα κατώτερα και αρχαιότερα στρώματα. Η χρονική σχέση τωνστρωμάτων παρέχει μια σχετική χρονολόγηση για τα στρώματα και τα περιεχόμενά του. Η ακριβέστερη,απόλυτη χρονολόγηση προϋποθέτει ανάλυση των περιεχομένων του στρώματος, εφόσον εξασφαλιστεί ότι δεναποτελούν παραβιάσεις από υπερκείμενα στρώματα και το στρώμα είναι «κλειστό». Η απόλυτη χρονολογίαπου προκύπτει είναι αυτή κατά την οποία ή μετά την οποία δημιουργήθηκε το εξεταζόμενο στρώμα, με άλλαλόγια είναι το λεγόμενο terminus post quem (λατιν. «όριο μετά από το οποίο») του στρώματος.

Στρωματογραφία (αρχαιολογία) 31

Από τα προηγούμενα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι σε ένα («κλειστό») στρώμα, στο οποίο υπάρχει αριθμόςευρημάτων διαφόρων χρονολογιών, το εύρημα με την πιο πρόσφατη χρονολογία είναι εκείνο που παρέχειτελικά το terminus post quem του στρώματος. Όταν χρονολογήσιμα υλικά, στρώματα ή ευρήματα βρίσκονταιεπάνω από ένα στρώμα ή συνιστούν «παραβιάσεις» του, τότε παρέχουν μία χρονολογία κατά την οποία, ή πριναπό την οποία, το κατώτερο στρώμα πρέπει να είχε αποτεθεί, με άλλα λόγια ένα terminus ante quem (λατιν.«όριο πριν από το οποίο») για το δεδομένο στρώμα.

Βιβλιογραφία• Harris, E. C. (1989) Principles of Archaeological Stratigraphy, 2nd Edition. Academic Press: London and San

Diego. ISBN 0-12-326651-3• Κουκουζέλη Αλ. κ.ά., Αρχαιολογία στον ελληνικό χώρο, Ε.Α.Π.: Πάτρα, 114-115.• Renfrew C., Bahn P., 2001, Αρχαιολογία: θεωρίες,μεθοδολογία και πρακτικές, Καρδαμίτσας: Αθήνα

32

Υδραυλική

ΥδραυλικήΥδραυλική ονομάζεται η εφαρμοσμένη Υδρομηχανική. Αποτελεί τεχνική επιστήμη με κύριο αντικείμενο τηνεκμετάλλευση του ύδατος.Ενώ η υδρομηχανική (υδροστατική και υδροδυναμική) ασχολείται με τις ιδιότητες, τους νόμους που διέπουντα υγρά γενικά και το νερό ειδικότερα, "εν ηρεμία" και "εν κινήσει", η υδραυλική πραγματεύεται τους τρόπους"χαλιναγώγησης", αξιοποίησης και εκμετάλλευσης των υδάτων.Ο χώρος εφαρμογής της υδραυλικής (τεχνικής) είναι τεράστιος. Τα αρδευτικά, τα αποστραγγιστικά και τααντιπλημμυρικά έργα, η ύδρευση και αποχέτευση, η παντός είδους εκμετάλλευση της υδραυλικής δύναμης, ταλιμενικά έργα, οι θαλάσσιες ποτάμιες και λιμναίες συγκοινωνίες, οι διώρυγες κλπ αποτελούν αντικείμενα τηςυδραυλικής. Συνεπώς η συμβολή της στην ανάπτυξη του πολιτισμού θεωρείται σημαντική.Από τους πολύ αρχαίους χρόνους ο άνθρωπος προβληματίσθηκε αλλά και ασχολήθηκε με την υδραυλική,χαρακτηριστικοί οι σχετικοί μύθοι στην Ελληνική Μυθολογία, (άθλοι του Ηρακλή: Λερναία Ύδρα, Κόπρος τουΑυγεία κ.ά. σχετιζόμενοι με ποταμούς), που όμως μόλις κατά τους τρεις τελευταίους αιώνες συνετέλεσε ταμέγιστα στη μεταμόρφωση της οικονομίας πολλών χωρών ιδίως της Δύσης. Εν τούτοις παρά τη μακραίωνηαυτή ιστορία της, μόλις τις τελευταίες 10ετίες κατάφερε η υδραυλική να ελευθερωθεί από τον εμπειρικό τηςχαρακτήρα και να καταστεί πραγματική τεχνική επιστήμη. Εν όψει μάλιστα της παράλληλης επιστημονικήςκαι τεχνικής προόδου του ανθρώπου αφενός, αλλά και της συνεχιζόμενης αύξησης των αναγκών τουαφετέρου, το μέλλον της υδραυλικής διαγράφεται περισσότερο λαμπρό. Αφού αυτοί οι δύο παραπάνω λόγοι -αιτίες είναι οι συντελεστές όλων των γιγάντιων υδραυλικών έργων αλλαγής της φύσεως με στόχο τηπερισσότερη αξιοποίηση υδάτινων πόρων σε άγονες περιοχές.

33

Υδρολογία

ΥδρολογίαΗ Υδρολογία αποτελεί κύριο επιστημονικό κλάδο της Γεωλογίας και κοινό κλάδο της Φυσικής γεωγραφίας.Άντικείμενο έρευνας και μελέτης της Επιστήμης αυτής είναι το νερό στη Γη (εμφάνιση, κυκλοφορία, μέσα απότον υδρολογικό κύκλο, σε όλες τις μορφές του, τις αλληλεπιδράσεις του με έμβιους οργανισμούς, καθώς επίσηςκαι με τις φυσικές και χημικές ιδιότητες του νερού σε όλες τις μορφές του ως ρευστό.

Κλάδοι της υδρολογίαςΗ Υδρολογία λόγω του μεγάλου όγκου και πεδίων έρευνας και μελέτης διακρίνεται στους ακόλουθουςεπιμέρους κλάδους κατ΄ αντικείμενο:

Κλάδοι Υδρολογίας Αντικείμενο έρευνας και μελέτης

Υδρολογία Υδρολογικός κύκλος

Υδρολογία επιφανειακών νερών Γενικά τα νερά επιφανείας επί της Γης

Υδρολογία υπόγειων νερών Γενικά τα υπό την επιφάνεια της Γης ύδατα

Γεωυδρολογία Γεωλογικοί τομείς της Υδρολογίας

Υδρογεωλογία Υδραυλικοί τομείς της Γεωλογίας

Υδρογραφία Περιγραφή και χαρτογράφιση επιφανειακών νερών, προς εφαρμογή στη Ναυτιλία

Υδραυλική Αντικείμενο Υδρομηχανικής

Υδρομετρία Μέτρηση υδάτων και κυρίως της ροής των ποτάμιων υδάτων

Υδροβιολογία Βιολογικοί τομείς των υδάτων

Υδρο-οικολογία Οικολογικοί και περιβαλλοντικοί τομείς υδάτων στη Γη.

Υδρομετεωρολογία Μετεωρολογικό νερό, βροχή - υδρατμοί

Κρυολογία Μορφή νερού σε ψύξη, χιόνι και πάγος

Ποταμολογία Επιφανειακά υδάτινα ρεύματα, ποταμοί και τύποι αυτών.

Λιμνολογία Μεγάλους όγκους γλυκού νερού λιμνών και ταμιευτήρων.

Παγετωνολογία Μεγάλους όγκους πάγου, παγετώνες.

Ωκεανογραφία Μεγάλους όγκους αλμυρού νερού, ωκεανοί - θάλασσες.

Υδρολογία 34

Βιβλιογραφία• Introduction to Physical Hydrology, Martin Hendriks 2010. ISBN 9780199296842• Introduction to Hydrology, 4e. Viessman and Lewis, 1996. ISBN 0-673-99337-X• Handbook of Hydrology. ISBN 0-07-039732-5• Encyclopedia of Hydrological Sciences. ISBN 0-471-49103-9• Hydrological Processes, ISSN: 1099-1085 (electronic) 0885-6087 (paper), John Wiley & Sons• Journal of Hydroinformatics, ISSN: 1464-7141, IWA Publishing• Hydrology Research, ISSN: 0029-1277, IWA Publishing• Journal of Hydrologic Engineering, ISSN: 0733-9496, ASCE Publication• Hydrologic Analysis and Design. McCuen, Third Edition, 2005. ISBN 0-13-142424-6

Εξωτερικοί σύνδεσμοι• The Modular Curriculum for Hydrologic Advancement - MOCHA [1]

• International glossary of hydrology [2].• Virtual campus in hydrology and water resources [3]

• Decision tree to choose an uncertainty method for hydrological and hydraulic modelling [4]

• Catchment Modelling Toolkit [5]

• CITY DRAIN - Open source software for integrated modelling in urban drainage (Platform: MAtlab/Simulink,citydrain.bplaced.net) [6]

• Experimental Hydrology Wiki [7]

• U.S. Geological Survey [8] - Water Resources of the United States [9]

• Centre for Ecology and Hydrology - UK [10]

• eawag - aquatic research, ETH Zürich, Switzerland [11]

• Institute of Hydrology, Albert-Ludwigs-University of Freiburg, Germany [12]

• NOAA's National Weather Service - Office of Hydrologic Development, USA [13]

• National Hydrology Research Center - Canada [14]

• eWater - Australian Government’s Cooperative Research Centres programme [15]

• Hydrologic Research Center - A Non-Profit Research Corporation, USA [16]

• Economics of Water Resource Management from Improved Forecasting, NOAA Economics, USA [17]

• University of Oklahoma- Natural Hazards and Disaster Center/USA [18]

• UNESCO-IHE Institute for Water Education [19]

• Centre for Water Science [20]

• International Association of Hydrological Sciences (IAHS) [21]

• British Hydrological Society [22]

• Russian Geographical Society (Moscow Centre) [23] - Hydrology Commission [24]

• International Assoc for Environmental Hydrology [25]

• American Water Resources Association [26]

• Statistics in Hydrology Working Group [27]

• Connected Waters Initiative, University of New South Wales [28] — Investigating and raising awareness ofgroundwater and water resource issues in Australia

Υδρολογία 35

Παραπομπές[1] http:/ / www. mocha. psu. edu/[2] http:/ / www. cig. ensmp. fr/ ~hubert/ glu/ aglo. htm[3] http:/ / hydram. epfl. ch/ VICAIRE/[4] http:/ / www. floodrisk. net[5] http:/ / www. toolkit. net. au[6] http:/ / citydrain. bplaced. net[7] http:/ / www. experimental-hydrology. net[8] http:/ / www. usgs. gov[9] http:/ / water. usgs. gov[10] http:/ / www. ceh. ac. uk/[11] http:/ / www. eawag. ch[12] http:/ / www. hydrology. uni-freiburg. de/ ihf_home-e. htm[13] http:/ / www. weather. gov/ ohd/[14] http:/ / www. nwri. ca/ nhrcdesc-e. html[15] http:/ / www. ewatercrc. com. au[16] http:/ / www. hrc-lab. org[17] http:/ / www. economics. noaa. gov/ ?goal=weather& file=users/ business/ watermgt/[18] http:/ / nhdr. ou. edu/[19] http:/ / www. unesco-ihe. org[20] http:/ / www. cranfield. ac. uk/ sas/ water[21] http:/ / www. iugg. org/ associations/ iahs. html[22] http:/ / www. hydrology. org. uk/[23] http:/ / rgo. msk. ru/[24] http:/ / rgo. msk. ru/ commissions/ hydrology/[25] http:/ / hydroweb. com[26] http:/ / www. awra. org[27] http:/ / www. STAHY. org[28] http:/ / www. connectedwaters. unsw. edu. au

36

Φυσική γεωγραφία

Φυσική γεωγραφία

Έγχρωμο ανάπτυγμα της επιφάνειας της Γης και υπερκείμενων ατμοσφαιρικώνσυστημάτων. NASA

Η Φυσική γεωγραφία, ή Φυσικήτων γεωσυστημάτων, καιπαλαιότερα Φυσιογραφία, αποτελείτον τρίτο σπουδαιότερο κλάδο τηςσύγχρονης Γεωγραφίας ο οποίοςείναι και ο κατεξοχήν κλάδος της.Πρόκειται για την επιστήμη πουεξετάζει την μορφολογία της Γηςγενικότερα, τα φυσικάχαρακτηριστικά της, μελετώνταςσυγχρόνως την πορεία εξέλιξης τωνδιαφόρων φαινομένων πουσυμβαίνουν στην επιφάνειά της,καθώς και την επίδραση αυτών σε εξάρτηση των ανθρωπίνων και φυσικών διεργασιών στην αντίληψη τουπεριβάλλοντος.

ΚλάδοιΑπό τα παραπάνω συνάγεται ότι η Φυσική γεωγραφία είναι μία πολυμερής επιστήμη με επιμέρουςεπιστημονικούς κλάδους κυριότεροι των οποίων είναι:• Η Γεωμορφολογία• Η Κλιματολογία• Η Πεδολογία με κοινά μέρη Ηφαιστειολογίας, Σεισμολογίας κ.ά. της Γεωλογίας.• Η Υδρολογία με όλους τους επιμέρους κλάδους.• Η Βιογεωγραφία εκτός της Ανθρωπογεωγραφίας που αποτελεί έτερο αυτοτελή κλάδο της Γεωγραφίας.• Η Παλαιογεωγραφία• Η Περιβαλλοντική γεωγραφία• Η Ιατρική γεωγραφία με χαρτογραφήσεις ιατρικού ενδιαφέροντος.Καθώς και άλλοι δευτερεύοντες κλάδοι κοινοί άλλων επιστημών (π.χ. εδαφολογία, χαρτογράφηση κατανομώνεδαφικών τύπων, τύπων βλάστησης και καλλιεργειών, σεισμογενών, διάβρωσης, καταστροφών κ.λπ.).

Φυσική γεωγραφία 37

Δείτε επίσης• Μετεωρολογία• Οικολογία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι• Βασικές αρχές της Φυσικής Γεωγραφίας , 2η έκδοση , από τον M. Pidwirny , 2006 [1] , (πλήρες κείμενο)• Φυσική Γεωγραφία για φοιτητές και καθηγητές [2] , UK National Grid for Learning.• Physiography by T.X. Huxley, 1878 [3], full text, physical geography of the Thames River Basin

Πηγές• "Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα".

Βιβλιογραφία• Smithson, Peter; et al. (2002). Fundamentals of the Physical Environment. Routledge, London.• Holden, Joseph (2004). Introduction to Physical Geography and the Environment. Prentice-Hall, London.• Summerfield, Mike (1991). Global Geomorphology. Longman, London.• Wainwright, John; Mulligan, M. (2003). Environmental Modelling: Finding Simplicity in Complexity. John Wiley

and Sons Ltd, London.• Strahler, Alan; Strahler Arthur (2006). Introducing Physical Geography. Wiley,New York.• Yang, Xin-She (2009). Introductory Mathematics for Earth Scientists. Dunedin Academic, Edinburgh.• Inkpen, Robert (2004). Science, Philosophy and Physical Geography. Routledge, London.

Παραπομπές[1] http:/ / www. physicalgeography. net/ fundamentals/ contents. html[2] http:/ / www. geography-site. co. uk/ pages/ physical. html[3] http:/ / www. antiquebooks. net/ readpage. html#physiography

38

Ωκεανογραφία

Ωκεανογραφία

Φιάλη Ekman. Χρησιμοποιείται γιαδειγματοληψία και μέτρηση της θερμοκρασίας

του νερού σε διάφορα βάθη.

Ωκεανογραφία ονομάζεται η επιστήμη η οποία ερευνά και μελετάτους ωκεανούς, τις θάλασσες και τις λίμνες, τον πυθμένα αυτώνκαι τις ακτές που τα περιβάλλουν. Θεωρείται κλάδος τηςΓεωλογίας αλλά στην πραγματικότητα αποτελεί διεπιστημονικόπεδίο συνεργασίας πολλών επιστημονικών και τεχνικών κλάδων.Με την Ωκεανογραφία συμπληρώνεται η μελέτη της υδρόγειαςσφαίρας έναντι της γεωγραφίας που υπό στενή έννοια μελετά τιςηπείρους.

Κλάδοι - Συνεργασίες

Η Ωκεανογραφία, σχετικά σύγχρονη επιστήμη, εξετάζει αφενός τηδιαμόρφωση των μεγάλων ωκεάνιων λεκανών αλλά και όλων τωνθαλασσών και αφετέρου τις φυσικές και χημικές ιδιότητες, τασυντελούμενα φαινόμενα που συμβαίνουν στους χώρους αυτούςκαθώς επίσης και τη μεγάλη ποικιλία των εμβίων όντων που ζούνσ΄ αυτούς, τα καλούμενα με τον γενικό όρο "υδρόβια".Ανάλογα με το βάθος τους οι θάλασσες διακρίνονται σε δυο κύριεςπεριοχές: στην παράκτια υφαλοκρηπίδα με βάθη έως 200 m καιστον βαθύ ωκεάνειο πυθμένα. Συνήθως από τον τελευταίοδιαφοροποιείται η μεσοωκεάνεια ράχη. Ο διαχωρισμός ανάμεσαστις δυο ζώνες είναι σχεδόν πάντα σαφής και αρκετά απότομος, για λόγους που ερμηνεύει η θεωρία τωντεκτονικών πλακών. Στην βιολογική ωκεανογραφία ο ωκεάνιος χώρος διακρίνεται σε δύο κύριες ζώνες τηνεπιφανειακή ζώνη που φθάνει σε βάθος μέχρι τα 200-250 m όπου και φθάνουν οι ακτίνες του ήλιου, και την υπ΄αυτήν αβυσσαία ζώνη που περιλαμβάνει όλο το υπόλοιπο σε βάθος και έκταση τμήμα του χώρου αυτού.Επομένως στο μεγαλύτερο μέρος της υφαλοκρηπίδας ο πυθμένας ανήκει στην επιφανειακή ζώνη.

Η Ωκεανογραφία διακρίνεται σε τέσσερεις βασικούς κλάδους:1. Στη Φυσική ωκεανογραφία που ασχολείται με την καταγραφή της θερμοκρασίας και αλατότητας των

υδάτων, τα ρεύματα, τις παλίρροιες και τον κυματισμό. Ειδικοί κλάδοι ασχολούνται με την διάδοσηηχητικών κυμάτων, φωτός και ραδιοηλεκτρικών κυμάτων στο θαλάσσιο περιβάλλον και έχουν αναπτυχθείλόγω της μεγάλης σημασίας των φαινομένων αυτών στις ναυτικές πολεμικές επιχειρήσεις.

2. Στη Χημική ωκεανογραφία, δηλαδή στη μελέτη της χημικής συμπεριφοράς των θαλασσίων υδάτων και τηναλληλεπίδραση τους με την ατμόσφαιρα. Συνήθως οι καταγραφές των χημικών χαρακτηριστικών τωνθαλασσίων υδάτων διεξάγονται παράλληλα με αυτές της φυσικής ωκεανογραφίας. Η χημικήωκεανογραφία επίσης μας παρέχει πληροφορίες σχετικά με τη ρύπανση των θαλασσών από ανθρώπινεςδραστηριότητες.

3. Στην Γεωλογική ωκεανογραφία, δηλαδή τη μελέτη της γεωλογίας και ορυκτολογίας του θαλάσσιουπυθμένα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η τεκτονική γεωλογία των πυθμένων των ωκεανών και ημελέτη της ηφαιστειακής δραστηριότητος στα μεγάλα βάθη.

Ωκεανογραφία 39

4. Στη Βιολογική ωκεανογραφία ή Υδροβιολογία. Αυτή έχει αποκτήσει μεγάλο ενδιαφέρον λόγω τηςσυνεισφοράς της στη συστηματική ωκεάνειο αλιεία, που αποτελεί πηγή πλούτου για πολλές χώρες. Οκλάδος γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση μετά την επινόηση της αυτόνομης καταδυτικής συσκευής από τον ΖάκΥβ Κουστώ το 1943, που επιτρέπει την παρακολούθηση των θαλάσσιων οργανισμών στο φυσικό τουςπεριβάλλον.

Υδρογραφικός χάρτης του ΒρετανικούΝαυαρχείου για την περιοχή Στενού Καφηρέα

- Ν. Άνδρου (1844)

Ορισμένοι συγγραφείς ομαδοποιούν τις διάφορες εφαρμογές τηςωκεανογραφίας στην επίλυση συγκεκριμένων πρακτικώνπροβλημάτων στην Εφαρμοσμένη ωκεανογραφία. Ο κλάδοςσυνεχώς επεκτείνεται καθώς συνεχώς εμφανίζονται νέες εμπορικέςκαι στρατιωτικές εφαρμογές.

Με τον ειδικότερο όρο Υδρογραφία σήμερα χαρακτηρίζεται ησυστηματική εργασία που περιλαμβάνει γεωδαιτικές αποτυπώσεις,βαθυμετρήσεις και μετρήσεις παλιρροιών και ρευμάτων με έμφασηστην παραγωγή δημοσιεύσεων χρήσιμων για την ναυσιπλοΐα. Τομεγαλύτερο μέρος των υδρογραφικών εργασιών διεξάγεται σεπαράκτιες ζώνες και σε αβαθή ύδατα, τα οποία αποτελούνκινδύνους για την ναυσιπλοΐα.

Είναι εμφανές ότι η Ωκεανογραφία αποτελεί διεπιστημονικήδραστηριότητα, στην οποία εμπίπτουν αντικείμενα έρευναςάρκετών επιστημών και τεχνολογικών κλάδων, όπως ηΥδρογραφία, η Γεωλογία, η Βιολογία (Ζωολογία και Βοτανική), ηΦυσική, η Χημεία, η Γεωδαισία, η Χαρτογραφία κ.ά. Επίσηςυπάρχει σημαντική σύνδεση με την Μετεωρολογία και τηνΚλιματολογία.

Τεχνικά Μέσα

Πλωτός σημαντήρας με ωκεανογραφικούςαισθητήρες.

Η Ωκεανογραφία χρησιμοποιεί μεγάλη ποικιλία τεχνικών μέσων, ταοποία περιλαμβάνουν:1. Ειδικά πλοία, είτε εκ κατασκευής είτε εκ μετατροπής μεγάλων

αλιευτικών. Χαρακτηρίζονται ως Ωκεανογραφικά,Υδρογραφικά ή Ερευνητικά. Αυτά διαθέτουν ενδιαιτήσεις γιαπρόσθετο επιστημονικό και τεχνικό προσωπικό, χώρους γιαεργαστήρια, βαρούλκα, ειδικό εξοπλισμό αποστολής κλπ.

2. Μισθωμένα σκάφη (συνήθως αλιευτικά) και ακάτους.3. Υποβρύχια, επανδρωμένα και μη.4. Βαθυσκάφη.5. Λοιπά πλωτά μέσα, σημαντήρες, εξέδρες.6. Όργανα μετρήσεων πεδίου (θερμογράφοι, sonar πλευρικής

σάρωσης, ηχοβολιστικά βυθόμετρα, παλιρροιογράφοι κλπ)7. Τοπογραφικά όργανα και συστήματα προσδιορισμού θέσης

(π.χ. GPS).8. Εργαστηριακό εξοπλισμό (εργαστήρια φυσικών και χημικών

μετρήσεων σε δείγματα, εργαστήρια βιολογίας).9. Καταδυτικός εξοπλισμός, ιδιαίτερα χρήσιμος στην Υδροβιολογία.10. Υποβρύχιες φωτογραφικές μηχανές και μηχανές εικονοληψίας.

Ωκεανογραφία 40

Σημαντική είναι η χρήση κατά τις τελευταίες δεκαετίες της δορυφορικής τηλεπισκόπησης και τωνΓεωγραφικών Πληροφορικών Συστημάτων (GIS).

Η Ωκεανογραφία στην ΕλλάδαΣτην Ελλάδα με την επιστήμη της Ωκεανογραφίας και τις συναφείς επιστήμες και δραστηριότητεςασχολούνται:1. Η Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού. Επικεντρώνεται στις υδρογραφικές και

χαρτογραφικές εργασίες. Είναι υπεύθυνη για την έκδοση των επίσημων Ελληνικών Ναυτικών Χαρτών καισυναφών εκδόσεων (Φαροδείκτης, Πλοηγοί) και των Αγγελιών προς Ναυτιλομένους. Διαθέτει τρίαυδρογραφικά-ωκεανογραφικά πλοία, τα Υ/Γ-Ω/Γ Ναυτίλος, Υ/Γ-Ω/Γ Πυθέας, Υ/Γ Στράβων και τηνΥδρογραφική Άκατο-14. [1] Επίσης συλλέγει και διανέμει στο Αρχηγείο Στόλου ειδικά ωκεανογραφικάδεδομένα που απαιτούνται για τις ναυτικές επιχειρήσεις.

2. Το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), με έμφαση στη Βιολογική Ωκεανογραφία. ΤοΕΛΚΕΘΕ προήλθε από συγχώνευση του Εθνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΚΘΕ) και του ΙνστιτούτουΘαλασσίας Βιολογίας Κρήτης (ΙΘΑΒΙΚ). Διαθέτει τα ερευνητικά πλοία Αιγαίο και Φιλία και το υποβρύχιοΘέτις.[2] . Πρόσφατα εξέδωσε και τον Άτλαντα ανέμου και κύματος των ελληνικών θαλασσών. [3]

3. Εργαστηριακές μονάδες και ερευνητικά προγράμματα διαφόρων πανεπιστημιακών και πολυτεχνικώνσχολών.[4]

Βιβλιογραφία[1] Ιστότοπος Υδρογραφικής Υπηρεσίας Π.Ν. (http:/ / www. hnhs. gr)[2] Ιστότοπος Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (http:/ / www. hcmr. gr/ )[3] (Συλλογικό έργο) (2008). Άτλαντας ανέμου και κύματος των ελληνικών θαλασσών. Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών. ISBN

960-86651-9-1.[4] Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο: Οδηγός διαπανεπιστημιακού προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών με τίτλο: "Ναυτική και

θαλάσσια τεχνολογία και επιστήμη" (http:/ / acadinfo. central. ntua. gr/ gram/ anakoin. nsf/ 0/ 4f308ba51d34650fc225730e00268b9c/$FILE/ Î�δηγÏ�Ï� ΣÏ�Î¿Ï Î´Ï�ν_2007-2008. doc)

• Λεοντάρης, Σ. Ν. (1995). Εισαγωγή στην Ωκεανογραφία. Αθήνα: Εκδόσεις Συμμετρία. Έμφαση στηνΓεωλογική Ωκεανογραφία.

• Βλαχάκης, Γ. (1999). Η Ωκεανογραφία στην Ελλάδα, 18ος - 20ος αιώνας. Εκδόσεις Ίων. ISBN960-405-961-0.

• Σακελαρίδου, Φ. Λ. (2007). Ωκεανογραφία. Αθήνα: Εκδόσεις Αθ. Σταμούλης. ISBN 978-960-351-695-8.Έμφαση στην Χημική Ωκεανογραφία.

41

Γεωγραφικοί σχηματισμοί

42

Βουνό

Βουνό

Το όρος Μάττερχορν στις Άλπεις είναι ένα από τα πιο γνωστάβουνά παγκοσμίως

Ένα βουνό ή όρος είναι ένας γεωλογικόςσχηματισμός που εξαπλώνεται πάνω από τη γύρωπεριοχή, σε μια περιορισμένη έκταση, με μιακορυφή. Ένα βουνό είναι γενικά πιο απότομο απόένα λόφο, αλλά δεν υπάρχει κανένα διεθνέςπρότυπο για να δώσει ακριβή ορισμό στο ύψος τουβουνού ή λόφου, αν και συνήθως το βουνό έχει μιααναγνωρίσιμη κορυφή. Τα βουνά καλύπτουν το 64%της Ασίας, το 36% της Βόρειας Αμερικής, το 25%της Ευρώπης, το 22% της Νότιας Αμερικής, το 17%της Αυστραλίας και το 3% της Αφρικής. Συνολικά ηεπιφάνεια της Γης καλύπτεται κατά 24% απόορεινούς όγκους. Το 10% του πληθυσμού της Γης ζεισε ορεινές περιοχές. Οι περισσότεροι ποταμοί τουκόσμου τροφοδοτούνται από ορεινές πηγές, και περισσότερος από το μισό πληθυσμό της Γης εξαρτάται απότα όρη για υδάτινους πόρους.

ΧαρακτηριστικάΤα ψηλότερα βουνά, αλλά και βουνά που βρίσκονται πιο κοντά στους πόλους της Γης, έχουν τμήματα πουεισέρχονται σε πιο κρύα στρώματα της ατμόσφαιρας. Έτσι, αυτά τα βουνά είναι πιο επιρρεπή στη δημιουργίαπαγετώνων και στη διάβρωση μέσω παγετού. Τέτοιες διαδικασίες δημιουργούν τις χαρακτηριστικέςκορυφογραμμές των βουνών. Κάποια από αυτά τα βουνά έχουν παγετώδεις λίμνες, που δημιουργούνται απότην τήξη των παγετώνων. Για παράδειγμα, εκτιμάται ότι υπάρχουν 3000 παγετώδεις λίμνες στο Μπουτάν.

Είδη βουνώνΤα βουνά μπορούν να κατηγοριοποιηθούν με πολλούς τρόπους. Μερικά βουνά είναι ηφαίστεια και μπορούν ναχαρακτηριστούν βασισμένα στο είδος της λάβας ή την ιστορία των εκρήξεών τους. Άλλα βουνά είναισχηματισμένα από παγετώδεις διαδικασίες και μπορούν να χαρακτηριστούν με βάση τις μορφές παγετώνα. Ταπερισσότερα, ωστόσο, οφείλουν τη δημιουργία τους στις ορογενετικές κινήσεις, δηλ. κινήσεις τωνλιθοσφαιρικών πλακών, οι οποίες έχουν ως συνέπεια την πτύχωση των ορίων τους. Ανάλογα με την εποχή πουδημιουργήθηκαν οι πτυχώσεις αυτές διακρίνεται και η ηλικία των βουνών. Έτσι, με την πιο πρόσφατη Αλπικήπτύχωση δημιουργήθηκαν οροσειρές όπως οι Άλπεις. Οι οροσειρές αυτές χαρακτηρίζονται από έντονοεπιφανειακό ανάγλυφο και χαρακτηρίζονται ως οροσειρές αλπικού τύπου. Αντίθετα, οι σκανδιναβικέςοροσειρές, που δημιουργήθηκαν πολύ παλαιότερα, έχουν πολύ πιο ήπιο ανάγλυφο και χαρακτηρίζονται ωςοροσειρές σκανδιναβικού τύπου.

Βουνό 43

ΓεωλογίαΈνα βουνό σχηματίζεται συνήθως από τις κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών, οι οποίες είναι είτεορογενετικές είτε ηπειρογενετικές. Οι δυνάμεις συμπίεσης, ισοστατικής ανύψωσης και εισροής διάπυρουυλικού εξωθούν βραχώδεις επιφάνειες προς τα επάνω, δημιουργώντας μια έκταση γης πιο υψηλή σε σχέση μετην περιβάλλουσα. Ανάλογα με το ύψος των διάφορων σημείων του περιβάλλοντος, η δημιουργημένη έκτασηλέγεται λόφος ή βουνό, εάν είναι ψηλότερη η κορυφή.

Στο άρθρο αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το άρθρο Mountain [1] της Αγγλόγλωσσης Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό τηνGNU FDL και την CC-BY-SA 3.0 [11]. (ιστορικό/συντάκτες [1]).

Παραπομπές[1] http:/ / en. wikipedia. org/ wiki/ Mountain

44

Έρημος

Έρημος

Λόφοι στην έρημο της Ιουδαίας

Άποψη της Ανταρκτικής ερήμου (Ανταρκτική)

Η έρημος αποτελεί γεωλογικόσχηματισμό ή περιοχή η οποία δέχεταιπολύ λίγες βροχοπτώσεις (υετούς). Ωςέρημοι ορίζονται οι περιοχές που δέχονταικατά μέσο όρο λιγότερα από 250 χιλιοστάυετού ετησίως[1] [2] , ή περιοχές όπου τονερό που χάνεται στο έδαφος είναιπερισσότερο από το νερό που πέφτει απότους υετούς[3] . Στο σύστημα κλιματικήςκατάταξης Κοέπεν (Köppen climateclassification system) οι έρημοικατατάσσονται ως BWh (θερμές έρημοι) ήBWk (ήπιες έρημοι). Στο σύστημακλιματικής κατάταξης Θορνθγουάιτ(Thornthwaite climate classification system)οι έρημοι κατατάσσονται ως ξηράμεγαθερμικά κλίματα[4] [5] .

Γεωγραφία

Οι έρημοι καταλαμβάνουν το ένα τρίτοτης εδαφικής επιφάνειας της Γης[1] . Οιθερμές έρημοι έχουν συνήθως μεγάλοημερήσιο και περιοδικό εύροςθερμοκρασιών, με υψηλές θερμοκρασίεςκατά τη διάρκεια της μέρας και χαμηλέςκατά τη διάρκεια της νύκτας, λόγω τωνεξαιρετικά χαμηλών ποσοστών υγρασίας.Στις θερμές ερήμους η θερμοκρασίααγγίζει τους 45 °C ή και υψηλότερα κατάτη διάρκεια της ημέρας το καλοκαίρι καιπέφτει ως και τους 0 °C βαθμούς ή καιχαμηλότερα το χειμώνα. Το νερό παγιδεύει την υπέρυθρη ακτινοβολία τόσο από τον Ήλιο όσο και από τοέδαφος και ο ξηρός αέρας της ερήμου είναι αδύνατο να εμποδίσει την ηλιοφάνεια κατά τη διάρκεια της μέραςή να παγιδεύει τη θερμότητα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Έτσι κατά τη διάρκεια της ημέρας το μεγαλύτεροποσοστό της ηλιακής θερμότητας φτάνει στο έδαφος, ενώ μόλις ο Ήλιος δύσει η έρημος ψύχεται γρήγορααποβάλλοντας την ζέστη προς το διάστημα.

Οι έρημοι αποτελούνται συχνά από αμμώδη και πετρώδη εδάφη. Οι αμμόλοφοι, που ονομάζονται Εργκ, και οιπετρώδεις επιφάνειες, που ονομάζονται χαμάντα, αποτελούν την μειοψηφία των εδαφών μίας ερήμου.

Έρημος 45

Οι ψυχρές έρημοι, που είναι επίσης γνωστές ως πολικές έρημοι, έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά με τιςθερμές, με μόνη διαφορά ότι η κύρια μορφή υενούς είναι το χιόνι αντί της βροχής. Η Ανταρκτική είναι ημεγαλύτερη ψυχρή έρημος του κόσμου και αποτελείται από 98% παχύ πάγο και μόλις 2% από βραχώδη εδάφη.Η μεγαλύτερη θερμή έρημος είναι η έρημος Σαχάρα.Οι έρημοι αρκετές φορές περιέχουν συγκεντρώσεις πολύτιμων μεταλλευμάτων τα οποία δημιουργούνται απότο ξηρό περιβάλλον. Λόγω της μεγάλης και συνεχούς ξηρότητας, κάποιες έρημοι είναι ιδανικές για την φυσικήδιατήρηση απολιθωμάτων και τέχνεργων.

Οι 10 μεγαλύτερες έρημοι

Θέση Έρημος Έκταση (km²) Έκταση (mi²)

1 Ανταρκτική έρημος (Ανταρκτική) 13 829 430 5 339 573

2 Αρκτική 13 700 000+ 5 300 000+

3 Σαχάρα (Αφρική) 9 100 000+ 3 320 000+

4 Αραβική έρημος (Μέση Ανατολή) 2 330 000 900 000

5 Έρημος Γκόμπι (Ασία) 1 300 000 500 000

6 Έρημος Καλαχάρι (Αφρική) 900 000 360 000

7 Έρημος Παταγονίας (Νότια Αμερική) 670 000 260 000

8 Μεγάλη Έρημος της Βικτόρια (Αυστραλία) 647 000 250 000

9 Έρημος της Συρίας (Μέση Ανατολή) 520 000 200 000

10 Έρημος της Μεγάλης Λεκάνης (Βόρεια Αμερική) 492 000 190 000

Παραπομπές[1] What is a desert? (http:/ / pubs. usgs. gov/ gip/ deserts/ what/ )[2] According to What is a desert? (http:/ / pubs. usgs. gov/ gip/ deserts/ what/ ), this definition is due to Peveril Meigs[3] desert (http:/ / www. britannica. com/ eb/ article-70815/ desert). Encyclopædia Britannica online (ανακτήθηκε 2008-02-09 )[4] Fredlund, D.G.; Rahardjo, H. (1993) (pdf). Soil Mechanics for Unsaturated Soils (http:/ / www. soilvision. com/ subdomains/

unsaturatedsoil. com/ Docs/ chapter1UST. pdf). Wiley-Interscience. ISBN 978-0471850083. . Ανακτήθηκε την 2008-05-21.[5] Glossary of Meteorology. Megathermal Climate. (http:/ / amsglossary. allenpress. com/ glossary/ search?id=megathermal-climate1)

Retrieved on 2008-05-21.

Εξωτερικές συνδέσεις• The Desert Biome (http:/ / www. ucmp. berkeley. edu/ glossary/ gloss5/ biome/ deserts. html). Μουσείο

Παλαιοντολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια (1996)• Global Deserts Outlook (http:/ / www. unep. org/ geo/ gdoutlook/ ). United Nations Environment Programme

(UNEP) (2006) , έκθεση της σειράς Global Environment Outlook (GEO).• Χάρτης βιοποικιλότητας για της ερήμους από το Global Deserts Outlook (http:/ / maps. grida. no/ go/ graphic/

relative_biodiversity_scenarios_for_deserts_2000_2050).

Στο άρθρο αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το άρθρο Desert (http:/ / en. wikipedia. org/ wiki/ Desert) της ΑγγλόγλωσσηςΒικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 3.0 (http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/ ). (ιστορικό/συντάκτες (http:/ / en. wikipedia. org/ wiki/ Desert)).

46

Ήπειροι

Ήπειροι

Ο σχηματισμός των σύγχρονων ηπείρων στη Γηαπό την Παγγαία.

Ο όρος ήπειρος αναφέρεται στις μεγάλες περιοχές ξηράς πουπεριστοιχίζονται από ωκεανούς, στις οποίες διαιρείται γεωγραφικάένας πλανήτης όπως η Γη. Η λέξη ήπειρος (Λατινικά continere)σημαίνει "συγκρατώ μαζί". Οι δικές μας ήπειροι περιστοιχίζονταιαπό ωκεανούς νερού και αποδίδονται ως τα μεγάλα στεριανά (μηθαλάσσια) μέρη της επιφάνειας της Γης.

Προϊστορία σχηματισμού των ηπείρων

Οι ήπειροι δεν είχαν πάντοτε τη μορφή που έχουν σήμερα στονπλανήτη μας. Λόγω της κίνησης των τεκτονικών πλακών η αρχικήπεριοχή που προεξείχε των ωκεανών άλλαζε συνεχώς σχήμα.Αρχικά υπήρχε μόνο μία υπερήπειρος με τελευταία γνωστή μορφή της την Παγγαία και σήμερα έχουμεκαταλήξει στη γεωγραφία των χωρισμένων ηπείρων όπως δείχνει η κινούμενη εικόνα.

Σύγχρονα μοντέλα διαχωρισμού των ΗπείρωνΠαγκόσμια επικρατούν σήμερα 5 μοντέλα που διαχωρίζοται οι ήπειροι σύμφωνα με διαφορετικέςπροσεγγίσεις: τεκτονικά, γεωγραφικά, γεωπολιτισμικά, ιστορικά κλπ:

Μοντέλα διαχωρισμού των ηπείρων

Έγχρωμος χάρτης που δείχνει το διαχωρισμό των ηπείρων. Παρόμοιοι χρωματισμοί υποδεικνύουν περιοχές που μπορούν να ενοποιούνται ήκαι να διαιρούνται.

7 ήπειροι ΒόρειαΑμερική

Νότια Αμερική Ανταρκτική Αφρική Ευρώπη Ασία Αυστραλία

6 ήπειροι ΒόρειαΑμερική

Νότια Αμερική Ανταρκτική Αφρική Ευρασία Αυστραλία

Ήπειροι 47

6 ήπειροι Αμερική Ανταρκτική Αφρική Ευρώπη Ασία Αυστραλία

5 ήπειροι Αμερική Ανταρκτική Αφρική Ευρασία Αυστραλία

4 ήπειροι Αμερική Ανταρκτική Ευρασία-Αφρική Αυστραλία

Τεκτονικός διαχωρισμός

Τεκτονικές πλάκες

Ο Γήινος φλοιός διαμερίζεται σετεκτονικές πλάκες που επιπλέουνπάνω στον μανδύα της Γης. Οι πιομεγάλες από αυτές φαίνονται στοαντίστοιχο σχήμα. Όσες είναι καιηπειρωτικές, προεξέχουν δηλαδή τηςεπιφάνειας των ωκεανών,σχηματίζουν στα χερσαία τους μέρητις ηπείρους και εκεί αποτελούνταιαπό σκληρό, σχετικά ελαφρύμεταμορφικό και ιζηματογενή βράχο,όπως είναι ο γρανίτης. Το υπόλοιποτων πλακών που καλύπτεται απόωκεανούς συντίθενται από λεπτόβασαλτικό στρώμα. Οι ηπειρωτικέςτεκτονικές πλάκες πουαντιστοιχίζονται σε γεωγραφικές ηπείρους είναι 6: Βόρεια Αμερική, Νότια Αμερική, Ανταρκτική, Αφρική,Ευρασία και Αυστραλία. Οι τεκτονικές πλάκες της Αραβίας και της Ινδίας ενσωματώνονται γεωγραφικά στηντεκτονική πλάκα της Ευρασίας.

Τοπικοί πολιτισμικοί διαχωρισμοί• Κίνα και χώρες που μιλούν κυρίως την Αγγλική γλώσσσα προτιμούν το μοντέλο των 7 ηπείρων.• Ρωσία, πρώην πολιτείες της Ε.Σ.Σ.Δ. και Ιαπωνία προτιμούν το μοντέλο των 6 ηπείρων με την Ευρασία.• Στη Λατινική Αμερική, Ισπανία, Πορτογαλία, Γερμανία, Ιταλία και Ελλάδα διδάσκεται το μοντέλο των 6

ηπείρων με ενωμένες τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική.Ο διαχωρισμός της Ευρασίας είναι καθαρά πολιτισμικός. Δεν υπάρχουν τεκτονικά όρια που να τονδικαιολογούν ούτε και σοβαροί υδάτινοι διαχωρισμοί.

Ιστορικοί διαχωρισμοίΟ κόσμος μας διαιρέθηκε αρχικά σε ηπείρους από τους γεωγράφους της Ελληνιστικής Αλεξάνδρειας.Υπολογίζοντας την Αλεξάνδρεια ως πρώτο μεσημβρινό διαίρεσαν την οικουμένη, την γη που κατοικείτοδηλαδή, σε τρία μέρη: Η Ασία ήταν ανατολικά της Αλεξάνδρειας, η Ευρώπη ήταν δυτικά της Αλεξάνδρειαςκαι βόρεια της Μεσογείου και η Λιβύη, γνωστή από τους Ρωμαίους ως επαρχία της Αφρικής, βρισκότανδυτικά της Αλεξάνδρειας και νότια της Μεσογείου.[1]

Ήπειροι 48

Βλ. επίσης• Τεκτονικές πλάκες• Γεωλογία• Γεωγραφία

Παραπομπές[1] Η χαρτογράφηση της γης (http:/ / www. metrum. org/ mapping/ mapping. htm) (Αγγλικά)

Δικτυακοί τόποι• Livio Catullo Stecchini, "Η Χαρτογράφηση της Γης" (http:/ / www. metrum. org/ mapping/ mapping. htm)

49

Θάλασσα

Θάλασσα

Κύματα της Μεσογείου κοντά στη Νίκαια (Γαλλία) της Γαλλίας

Με τον όρο Θάλασσα εννοείται μιαμεγάλη έκταση αλμυρού ύδατος καιη έννοια συνδέεται με κάποιονωκεανό ή μια μεγάλη λίμνη, συνήθωςμε αλμυρό νερό που δεν έχει φυσικήέξοδο. Ο όρος συχνά χρησιμοποιείταιως υποκατάστατο του Ωκεανός, ανκαι η χρήση της στη Γεωγραφίαείναι αυστηρά καθορισμένη, (βλ. γιαπαράδειγμα Τροπικές θάλασσες).Κατά την Ελληνική Μυθολογία ηΘάλασσα ήταν αρχέγονη ιδεατήανθρωπόμορφη θεότητα που κατέληξε δευτερεύουα μετά τον Ποσειδώνα.

ΓενικάΑ. Από την άποψη της Ναυτικής γεωγραφίας Θάλασσα καλείται η υγρή μάζα που καλύπτει τα 3/4 τηςεπιφάνειας της Γης. Η τεράστια αυτή υγρή έκταση διακρίνεται σε επί μέρους εκτάσεις ανάλογα με τουςχώρους που καταλαμβάνουν αυτές. Οι πολύ μεγάλες θαλάσσιες εκτάσεις ονομάζονται Ωκεανοί οι οποίοι καικαταλαμβάνουν συνολική επιφάνεια 354 εκατομ. τετρ. χιλιόμετρα.Θαλάσσιες εκτάσεις μικρότερες των Ωκεανών που σχηματίζονται ανάμεσα σε νησιά ή σε μεγάλες εκτάσειςξηράς ονομάζονται Θάλασσες (Μεσόγειος, Βόρειος, Αντιλλών). Όταν η έκτασή τους είναι ακόμη μικρότερηονομάζονται πελάγη, όπως το Αιγαίο, το Ιόνιο κλπ. Όταν δε μια θαλάσσια έκταση περιορίζεται έντονα από τηξηρά τότε ονομάζεται κόλπος.Β. Από την άποψη του Διεθνούς δικαίου η θάλασσα διακρίνεται σε Χωρικά ύδατα, Οικονομική ζώνη καιΑιγιαλίτιδα ζώνη που υπάγονται στη κυριαρχία της παράκτιας χώρας, τις κλειστές θάλασσες πουπεριβάλλονται από στεριά π.χ. Νεκρά θάλασσα) που ανήκουν στη κυριαρχία του παράκτιου ή παράκτιωνχωρών, στις εσωτερικές θάλασσες που περιβάλλονται από ξηρά αλλά συγκοινωνούν με την ανοιχτή θάλασσαόπως η Αζοφική που ταυτίζεται με αυτή και τέλος τις «ανοικτές θάλασσες» ή Διεθνή ύδατα που δεν υπάγονταισε κανενός κράτους τη δικαιοδοσία.Γ. Από πλευράς Μετεωρολογίας η θάλασσα διακρίνεται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με τη κατάστασήτης (κατάσταση θαλάσσης) π.χ. γαλήνια, ταραγμένη, κυματώδη κλπ.

Θάλασσα 50

Κατάλογος θαλασσών που διαιρούνται από ωκεανούς

Ειρηνικός Ωκεανός• Βερίγγειος Θάλασσα• Κόλπος της Αλάσκας• Θάλασσα του Κορτέζ (Κόλπος της Καλιφόρνιας)• Θάλασσα του Οκχότσκ, (Okhotsk)• Iαπωνική Θάλασσα• Εσωτερική Θάλασσο της Σέτο, (Seto Inland Sea)• Θάλασσα της Ανατολικής Κίνας• Θάλασσα της Νότιας Κίνας• Κόμπος Μπεϊμπού, (Beibu Gulf)• Θάλασσα Σούλου, (Sulu Sea)• Θάλασσα Κελέμπες, (Celebes Sea)• Θάλασσα Μποχόλ, (Θάλασσα Μιντανάο)• Θάλασσα Φιλιππίνων• Θάλασσα Φλόρες, (Flores Sea)• Θάλασσα Μπάντα, (Banda Sea)• Θάλασσα Αραφούρα, (Arafura Sea)• Θάλασσα Τιμόρ, (Timor Sea)• Τασμανική Θάλασσα, (Tasman Sea)• Κίτρινη Θάλασσα, (Yellow Sea)

• Θάλασσα Μποχάι, (Bohai Sea)• Κοραλιογενής Θάλασσα, (Coral Sea)• Κόλπος της Καρπεντάρια, Gulf of Carpentaria

Ατλαντικός Ωκεανός• Κόλπος Χάντσον, (Hudson Bay)

• Κόλπος Τζέιμς, (James Bay)• Κόλπος Μπάφιν, Baffin Bay• Κόλπος του Αγ. Λαυρεντίου, (Gulf of St. Lawrence)• Καραϊβική Θάλασσα, (Caribbean Sea)• Κόλπος του Μεξικού, (Gulf of Mexico)• Θάλασσα των Σαργασσών, (Sargasso Sea)• Βόρεια Θάλασσα

• Βαλτική Θάλασσα, (Baltic Sea)• Κόλπος της Μπότνια, (Gulf of Bothnia)

• Ιρλανδική Θάλασσα, (Irish Sea)• Κελτική Θάλασσα, (Celtic Sea)• Μεσόγειος Θάλασσα, (Mediterranean Sea)

• Αδριατική Θάλασσα, (Adriatic Sea)• Αιγαίο Πέλαγος, (Aegean Sea)• Μαύρη Θάλασσα

• Αζοφική Θάλασσα, (Sea of Azov)• Ιόνιο Πέλαγος

Θάλασσα 51

• Ligurian Sea• Μυρτώον πέλαγος,• Τυρρηνική Θάλασσα, (Tyrrhenian Sea)• Κόλπος της Σίδρας, (Gulf of Sidra)• Θάλασσα του Μαρμαρά, (Sea of Marmara)• Κρητικό Πέλαγος

• Κόλπος του Μπισκέι, (Bay of Biscay)• Κόλπος της Γουϊνέας, (Gulf of Guinea)

Ινδικός Ωκεανός• Ερυθρά Θάλασσα, (Red Sea)• Κόλπος του Άντεν, (Gulf of Aden)• Περσικός Κόλπος, (Persian Gulf)• Κόλπος του Ομάν, (Gulf of Oman)• Αραβική Θάλασσα, (Arabian Sea)• Κόλπος της Βεγγάλης, (Bay of Bengal)• Κόλπος της Ταϊλάνδης, (Gulf of Thailand)• Θάλασσα της Ιάβας, (Java Sea)

Αρκτικός Ωκεανός• Θάλασσα Μπάρεντς, (Barents Sea)• Θάλασσα Κάρα, (Kara Sea)• Θάλασσα Μποφόρ, (Beaufort Sea)

• Κόλπος Αμούντσεν, (Amundsen Gulf)• Γροινλανδική Θάλασσα, (Greenland Sea)• Θάλασσα Τσούκσι, (Chukchi Sea)• Θάλασσα Λάπτεφ, (Laptev Sea)• Ανατολική Σιβηρική Θάλασσα, (East Siberian Sea)

Νότιος Ωκεανός• Θάλασσα Γουέντελ, (Weddell Sea)• Θάλασσα Ρος, (Ross Sea)• Μέγα Αυστραλιανό Φράγμα, (Great Australian Bight)• Κόλπος Αγίου Βικεντίου, (Gulf Saint Vincent)• Κόλπος Σπένσερ, (Spencer Gulf)

Περίκλειστες Θάλασσες• Αράλη, (Aral Sea)• Kασπία Θάλασσα, (Caspian Sea)• Νεκρά Θάλασσα, (Dead Sea)• Θάλασσα της Γαλιλαίας, (Sea of Galilee)• Θάλασσα Σάλτον, (Salton Sea)

Θάλασσα 52

Εξωγήινες ΘάλασσεςΟι αποκαλούμενες σεληνιακές "θάλασσες" είναι μεγάλες βασαλτικές εκτάσεις στη Σελήνη, τις οποίες οιάνθρωποι παλιότερα θεωρούσαν ότι ήταν σώματα νερού και τις περιέγραψαν ως θάλασσες. Είναι οι γνωστέςσκιές στην επιφάνεια του δορυφόρου της Γης, ορατές ακόμη και με γυμνό οφθαλμό.Νερό σε υγρή μορφή θεωρείται ότι υπάρχει κάτω από την επιφάνεια αρκετών φυσικών δορυφόρων, όπωςστους δορυφόρους του Δία Ευρώπη και Γανυμήδη. Υγροί υδρογονάνθρακες θεωρείται, επίσης, ότι υπάρχουνστην επιφάνεια του Τιτάνα, αν και θα ήταν ακριβέστερο να τους περιγράψουμε ως λίμνες μάλλον παράθάλασσες. Το 2005 τα ρομπότ της NASA Spirit και Opportunity ανακάλυψαν ότι και εκτάσεις της επιφάνειαςτου Άρη κάποτε καλύπτονταν από μια αλμυρή, ρηχή θάλασσα.

ΕπιστήμηΟ όρος θάλασσα χρησιμοποιείται και στην κβαντική φυσική. Η Θάλασσα Ντιράκ είναι μια ερμηνεία τωνκαταστάσεων αρνητικής ενέργειας που συνθέτουν το κενό.

Ποίηση και θάλασσαΗ θάλασσα υπήρξε πολλές φορές η έμνευση για διάφορου είδους καλλιτέχνες και ιδιαίτερα ποιητές. Γνωστόθέμα της ποίησης είναι η ξενιτιά και ο πόθος για επιστροφή στη στεριά.

Βλέπε επίσης• Ωκεανογραφία• Ωκεανός• Πέλαγος• Ποταμός• Λίμνη• Νερό• Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών

53

Ωκεανός

ΩκεανόςΩκεανός αποκαλείται η πολύ μεγάλη θαλάσσια επιφάνεια. Ο όροςκαθιερώθηκε, ιστορικά, από τον αρχαίο Έλληνα Ηρόδοτο καιπροέρχεται από τον ομώνυμο μυθικό θεό της ΕλληνικήςΜυθολογίας, τον Ωκεανό.

Οι ωκεανοί αρχικά ήταν τρεις, ο Ειρηνικός, ο Ατλαντικός και οΙνδικός, ενώ στη συνέχεια προστέθηκαν οι δύο των πόλων της Γης,ο Αρκτικός και ο Ανταρκτικός Ωκεανός, που συνολικά καλύπτουνσχεδόν τα τρία τέταρτα (71%) της επιφάνειας της γης, περιέχουν δετο 97% του νερού και το 90% των ηφαιστείων, ενώ σχεδόν τα μισάαπό τα παγκόσμια θαλάσσια ύδατα παρουσιάζουν βάθοςμεγαλύτερο των 3.000 μέτρων.Οι ωκεανοί σήμερα είναι πέντε:• Ειρηνικός Ωκεανός• Ατλαντικός Ωκεανός• Ινδικός Ωκεανός• Αρκτικός Ωκεανός ή Βόρειος Ωκεανός και• Ανταρκτικός Ωκεανός ή Νότιος Ωκεανός

ΧαρακτηριστικάΟι ωκεανοί καλύπτουν έκταση 361 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων της γήινης επιφάνειας. Έχουνσυνολικό όγκο 1.340 εκατομμύρια κυβικά χιλιόμετρα και το μέσο βάθος τους είναι 3.711 μέτρα (σχεδόν τα μισάαπό τα παγκόσμια θαλάσσια ύδατα έχουν βάθος άνω των 3.000 μέτρων).

ΕξερεύνησηΈνα αρκετά μεγάλο μέρος των ωκεανών είναι ανεξερεύνητο. Είναι το μοναδικό μέρος του πλανήτη που δενέχει εξερευνηθεί αρκετά. Ταξίδια στον ωκεανό γινόντουσαν από τους προϊστορικούς χρόνους, αλλά μόνοστους σύγχρονους χρόνους έχει πραγματοποιηθεί εκτενές υποβρύχιο ταξίδι. Το βαθύτερο σημείο στον ωκεανόείναι η τάφρος των Μαριανών (Mariana Trench) [1], η οποία βρίσκεται στον Ειρηνικό Ωκεανό βόρεια τωνΜαριάνων νήσων (Marianna Islands). Έχει μέγιστο βάθος 10.923 μέτρων. Ερευνήθηκε πλήρως το 1951 με τοβρετανικό ναυτικό σκάφος, "Challenger ΙΙ" που έδωσε το όνομά του στο βαθύτερο μέρος της τάφρου ChallengerDeep.

Οι πέντε ωκεανοί

• Ατλαντικός Ωκεανός• Αρκτικός Ωκεανός• Ινδικός Ωκεανός• Ειρηνικός Ωκεανός• Νότιος Ωκεανός

Ωκεανός 54

Δείτε επίσης• Θάλασσα• Ωκεανογραφία

Παραπομπές[1] http:/ / www. gbetsis. com/ posts/ i-tafros-ton-marianon-to-vathitero-simio-ton-okeanon. html

55

Ισθμός

Ισθμός

Η Διώρυγα του Παναμά που συνδέει κεντρική και Νότια Αμερική.

Ο ισθμός είναι στενή λωρίδαεδάφους που συνδέει δύο όχθες(συνήθως θαλασσών) και με τη σειράτου συνδέει δύο μεγαλύτερες μάζεςεδάφους. Μορφολογικά είναι τοαντίθετο του πορθμού (ή γενικά τουαμφίγειου) ο οποίος χωρίζει δύομάζες εδάφους.

Ισθμός 56

Δορυφορική φωτογραφία της Διώρυγας τουΣουέζ

Οι ισθμοί είναι από γεωγραφικής άποψης καλές θέσεις για νακατασκευαστούν κανάλια. Το κανάλι του Παναμά (ή διώρυγα τουΠαναμά), π.χ., συνδέει τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό ωκεανό, μεαποτέλεσμα να μειώνει αισθητά το χρόνο πλεύσης μεταξύ τωνακτών ανατολικής και δυτικής Αμερικής.

Δείτε επίσης

• Ισθμός της Κορίνθου• Ισθμός του Παναμά• Ισθμός του Σουέζ• Ισθμός της Γουατεμάλα• Ισθμός του Τεχουαντέπεκ• Ισθμός του Κρά• Ισθμός της Βόρειας Βαλτικής• Ισθμός του Πρασονησίου

57

Καταρράκτης

ΚαταρράκτηςΤο άρθρο αφορά τον καταρράκτη ποταμού. Για άλλες σημασίες δείτε: καταρράκτης (αποσαφήνιση).

Καταρράκτης

Καταρράκτης ονομάζεται συνηθέστερα το τμήμα ποταμού, τανερά του οποίου πέφτουν απότομα από μεγάλο ύψος σεχαμηλότερο επίπεδο. Αυτό είναι δυνατό να συμβαίνει λόγωαπότομης και μεγάλης κλίσης της κοίτης του ποταμού, είτελόγω κάθετης υδατόπτωσης σε κοίτη χαμηλότερου επιπέδου.

Γενικά

Σε πολλούς ποταμούς το επίπεδο της κοίτης μεταβάλλεταιπολλές φορές από ψηλότερα σε χαμηλότερα ή και αντίστροφα.Η πτώση του νερού προκαλείται, όταν το νερό του ποταμούκατά την πορεία του, διερχόμενο πάνω από ανθεκτικό στηδιάβρωση πέτρωμα, συναντά λιγότερο ανθεκτικό πέτρωμα τοοποίο και στη συνέχεια παρασύρει δημιουργώντας ανισόπεδεςκοίτες, ή όσες φορές, ενώ ρέει σε κοίτη από ανθεκτικάπετρώματα, συναντά καθίζηση εδάφους που έχει προκληθείαπό οιαδήποτε άλλη αιτία.Οι καταρράκτες διακρίνονται, είτε λόγω του μεγάλου ύψουςκατακρήμνισης του νερού και της θεαματικότητάς τους, πουπαρέχουν, είτε λόγω του μεγάλου όγκου τωνκατακρημνιζόμενων νερών και αποτελούν ένα από τα πιοθεαματικά φυσικά φαινόμενα. Η δύναμη, με την οποία πέφτουν τα νερά των καταρρακτών, αποδίνονταςπολύτιμο έργο, έδωσε στους ανθρώπους την ιδέα να κατασκευάσουν υδροηλεκτρικούς σταθμούς, μεαποτέλεσμα την εγκατάσταση βιομηχανικών οικισμών κοντά στους καταρράκτες.

Στοιχεία - είδηΚύρια στοιχεία ενός καταρράκτη είναι το εύρος του χείλους του, το ύψος του, (ύψος υδατόπτωσης), η κλίσητου και ο όγκος του καταρρέοντος νερού ανά ώρα, ή 12ωρο, ή 24ωρο.Από τα παραπάνω στοιχεία ορίζονται και τα είδη των καταρρακτών καθώς και η δυνατότητα υδροηλεκτρικήςεκμετάλλευσής των. Κυριότερα είδη καταρρακτών είναι οι κάθετοι, οι περισσότερο θεαματικοί, οι επικλινείςπου η υδατόπτωση συνεχίζεται σε επικλινές σκληρό πέτρωμα, και οι βαθμιδωτοί όπου η υδατόπτωση γίνεταιτμηματικά, κατά βαθμίδες.Ανεξάρτητα των παραπάνω υπάρχουν και οι τεχνητοί καταρράκτες που δημιουργούνται στα μεγάλαυδατοφράγματα μέχρι και οι πολύ μικροί τεχνητοί, με ανακύκλωση του νερού για διακοσμήσεις υπαίθριων καιεσωτερικών χώρων.Σημειώνεται ότι η αρχαιότερη αναφορά σε καταρράκτες αφορούσε τον Νείλο ποταμό, η κοίτη του οποίουπαρουσίαζε μικρές ανωμαλίες, ασήμαντες σε σύγκριση με τους σήμερα γνωστούς.

Καταρράκτης 58

Σημαντικότεροι καταρράκτες.

Οι καταρράκτες της Έδεσσας

Ο ψηλότερος καταρράκτης στον πλανήτη μας είναι oΚαταρράκτης του Έιντζελ (ΠεμόνKerepakupai-merú) στον ποταμό Καρόνι στοΜπολίβαρ της Ν.Α. Βενεζουέλας, πουκατακρημνίζεται από επίπεδο κοίτης από χαλαζίακαι χύνεται σε δύο βαθμίδες από ύψος 980 μέτρων.Οι μεγάλοι καταρράκτες Βικτωρίας στον ποταμόΖαμβέζη στη Ροδεσία έχουν πλάτος περίπου 1 1/2χλμ. και ύψος 122 μέτρα. Οι καταρράκτες τουΝιαγάρα και της Βικτωρίας θεωρούνται οιμεγαλύτεροι από άποψη όγκου χυνόμενου νερού. Οικαταρράκτες Γκρέητ του Μιζούρι και Σπίνιγκαν τουποταμού Αγίου Μαυρικίου, παρέχουν μεγάλεςποσότητες υδροηλεκτρικής ενέργειας.

Οι σημαντικότεροι καταρράκτες της Ελλάδας είναι οι καταρράκτες του ποταμού Βόδα της Έδεσσας τωνοποίων η υδατόπτωση χρησιμοποιείται στη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

 LP Το άρθρο βασίστηκε αρχικά σε αντίστοιχο άρθρο της Live-Pedia. (ιστορικό [1]).Η εισαγωγή έγινε πριν την 1 Νοεμβρίου 2008, συνεπώς ισχύει η διπλή αδειοδότηση υπό την άδεια CC-BY-SA 3.0 [11] και την GFDL[2].

bjn:Banyu tajun

Παραπομπές[1] http:/ / www. livepedia. gr/ index. php?title=Καταρράκτης& action=history[2] http:/ / www. gnu. org/ copyleft/ fdl. html

59

Κόλπος (γεωγραφία)

Κόλπος (γεωγραφία)

Ο κόλπος του Σαν Σεμπάστιαν στην Ισπανία

Ως γεωγραφικός όρος κόλπος ήκόλπωση ονομάζεται οποιαδήποτε εσοχήή διείσδυση της θάλασσας στη ξηρά,ανεξάρτητα της μορφολογίας της ακτής,της οποίας αντίστροφα και λαμβάνει τοσχήμα.

Μέρη του κόλπου

Κύρια μέρη ενός κόλπου είναι ταακόλουθα επτά:1. τα άκρα αυτού, δηλαδή τα ακρωτήρια

ανάμεσα των οποίων σχηματίζεται,2. το στόμα (του κόλπου), η νοητή ευθεία που ενώνει τα δύο άκρα του,3. οι πλευρές του,4. ο μυχός του, το εσώτερο σημείο είσδυσης της θάλασσας στη ξηρά,5. το εύρος του, που μετριέται πάντα σε μίλια, συνηθέστερα λαμβάνεται το μέσο εύρος του,6. το μήκος είσδυσης, που μετριέται ομοίως, πάντα σε μίλια, από το στόμα μέχρι τον μυχό του και7. το βάθος του, που μετριέται σε μέτρα ή οργιές, συνηθέστερα λαμβάνεται το μέσο βάθος του.• Τα τέσσερα πρώτα μέρη προσδιορίζονται από τον προσανατολισμό τους, (βόρεια, ανατολικά κ.λπ) ή κατά

τον παρατηρητή (εισερχόμενο ή εξερχόμενο). Τα δε επόμενα τρία με το μέγεθός τους στις μονάδες μέτρησήςτους.

Βασική διάκρισηΒασική διάκριση των κόλπων γίνεται από το μέγεθός τους, βάσει του οποίου και είναι:1. ο Μέγας κόλπος, π.χ. Κόλπος του Μεξικού, Κόλπος της Βεγγάλης,2. ο Κόλπος, π.χ. Περσικός κόλπος, Κόλπος του Άντεν, Σαρωνικός κόλπος3. ο Μικρός κόλπος ή ελάσσων κόλπος, και4. ο κολπίζων όρμοςΓια υποδεέστερη διάκριση δείτε όρμος

Άλλες διακρίσειςΕπιμέρους διακρίσεις γίνονται ανάλογα της ηπείρου ή του γεωγραφικού χώρου που βρίσκονται, π.χ. Ευρώπης,Ατλαντικού, Μεσογείου κ.λπ., ή κάποιας τοπογραφικής σχέσης μεταξύ δύο ή περισσοτέρων εξ αυτών, όπωςκαι οι όρμοι π.χ. αμφίγειοι, ή κάποιας ακόμη ιδιαίτερης μορφολογίας της ακτής τους που ενδεχόμενα ναπαρουσιάζουν, π.χ. Γαλικιανή ακτή, Φιόρδ, κ.λπ.

60

Λίμνη

Λίμνη

Οι λίμνες Οχρίδα, Μεγάλη Πρέσπα και ΜικρήΠρέσπα, στα σύνορα Ελλάδας, Αλβανίας και

ΠΓΔΜ, φωτογραφημένες από δορυφόρο

Ως λίμνη νοείται ο υγροβιότοπος που αποτελείται απο μάζεςνερού, γλυκού ή αλμυρού, συγκεντρωμένες σε κοιλότητες τηςεπιφάνειας της γης, φαινομενικά στάσιμες και χωρίς άμεσηεπικοινωνία με τη θάλασσα. Τα βάθη των λιμνών είναι σχετικάμικρά σε σχέση με των Ωκεανών και των Θαλασσων.

Γεωγραφικά περιοχές χωρίς λίμνες παρατηρούνται οι έρημοι,ενώ αντίθετα παρατηρούνται και συστάδες λιμνών σεορισμένες περιοχές π.χ.Φινλανδία η Χώρα των 1000 λιμνών.Μεγαλύτερη σε έκταση λίμνη του κόσμου είναι η Κασπίαθάλασσα (438.000 τ.χλμ), και σε βάθος η Βαϊκάλη (1.637 μ.)ενώ η μοναδική στην οποία υφίσταται αρχιπέλαγος είναι ηλίμνη Νικαράγουα. Στην Ελλάδα, μεγαλύτερη λίμνη είναι ηΤριχωνίδα.

Μεγαλύτερες λίμνες

Ακολουθεί πίνακας με τις μεγαλύτερες σε έκταση λίμνες του κόσμου άνω των 10.000 τ.χλμ.:1. Κασπία Θάλασσα (Ασία) 438.000 τ.χλμ.2. Μίτσιγκαν-Χούρον (Αμερική) 117.000 τ.χλμ.3. Σουπίριορ (Αμερική) 82.350 τ.χλμ.4. Βικτωρία (λίμνη) (Αφρική) 68.500 τ.χλμ.5. Αράλη (Ασία) 67.800 τ.χλμ.6. Ουρώνη (Β. Αμερική) 60.000 τ.χλμ.7. Ταγκανίκα (λίμνη) (Αφρική) 35.100 τ.χλμ8. Βαϊκάλη (Ασία) 34.930 τ.χλμ.9. Νυάσσα (Αφρική) 31.000 τ.χλμ.10. Μεγάλη λίμνη των Άρκτων (Β. Αμερική) 29.000 τ.χλμ.11. Μεγάλη λίμνη των Σκλάβων (Β. Αμερική) 26.000 τ.χλμ.12. Ήρι (Β. Αμερική) 25.800 τ.χλμ.13. Ουΐνιπεγκ (Β.Αμερική) 24.600 τ.χλμ.14. Μπαλκάς (Ασία) 20.600 τ.χλμ.15. Οντάριο (λίμνη) (Β. Αμερική) 18.750 τ.χλμ.16. Λάντογκα (Ευρώπη) 18.130 τ.χλμ.17. Τσαντ (λίμνη) (Αφρική) 18.000 τ.χλμ.18. Λίμνη Ροδόλφου (Αφρική) 10.250 τ.χλμ.

Λίμνη 61

ΝαυσιπλοΐαΑπό ναυτιλιακής άποψης οι λίμνες (lakes), φυσικές ή τεχνητές (λόγω φράγματος) ανήκουν στη κατηγορία τωνεσωτερικών υδάτων και συνήθως γλυκέων υδάτων. Στις πλεύσιμες λίμνες ισχύουν ιδιαίτεροι κανόνεςναυσιπλοΐας (inland navigation). Η ναυσιπλοΐα στις λίμνες πραγματοποιείται από μικρά κυρίως σκάφη (μεμικρό βύθισμα), τις λιμνόβαρκες (lake crafts, lakers), καθώς και με μεγαλύτερα σκάφη τα λεγόμενα λιμνόπλοια(lake ships), όπως για παράδειγμα στις λίμνες των ΗΠΑ του Καναδά αλλά και στη λίμνη Ιωαννίνων στηνΕλλάδα.Στην ελληνική επικράτεια η "καθ΄ ύλη" αρμοδιότητα ελέγχου των παραπάνω σκαφών ανήκει στην Ε.Ε.Π., διατης πλησιέστερης Λιμενικής Αρχής, ενώ η "κατά τόπον" στην Αστυνομική Αρχή της περιοχής. Εξαίρεση της"κατά τόπον" αποτελεί ο έλεγχος των λέμβων του λιμναίου σπηλαίου Διρού στη Λακωνία λόγω εγγύτερηςθέσης της Λιμενικής Αρχής Γυθείου.

Δείτε επίσης• Σύμβαση Ραμσάρ• Κατάλογος λιμνών της Ελλάδας

Βιβλιογραφία[1]. Λίμνη. Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Επιστήμη & Ζωή (2005), Εκδόσεις Επιστήμη & Ζωή[2]. Λίμνη. Εργασία μαθητή

Εξωτερικοί σύνδεσμοι• Lakes Database [3]

• Lake Classification Systems [4]

bjn:Danaw

Παραπομπές[1] http:/ / www. gnosinet. gr/ ez/ AlphaSearch. asp?SearchTerm='λίμνη'[2] http:/ / www. neo. gr/ website/ ergasiamathiti/ 57. htm[3] http:/ / www. ilec. or. jp/ database/ index/ idx-lakes. html[4] http:/ / www. mlswa. org/ lkclassif1. htm

62

Νησί

ΝησίΝησί είναι ένα κομμάτι μεγάλο ξηράς που περικλείεται από νερό, ανεξαρτήτως του εάν βρίσκεται σε λίμνη, σεποτάμι ή στην θάλασσα. Το μεγαλύτερο νησί της Γης, αφαιρουμένων την ηπείρων, είναι η Γροιλανδία μεέκταση 2.166.086 τετρ. χλμ.Τα μικρά νησιά ονομάζονται νησίδες ή νησάκια, ενώ μια ομάδα από πολλά νησιά σε μεγάλη υδάτινη μάζαονομάζεται αρχιπέλαγος.

63

Βραχονησίδα

Βραχονησίδα

Βραχονησίδα του Σαρωνικού κόλπου

Βραχονησίδα (Rocky islet, κατάμετάφραση του "Mediterranean Pilotvol.VI") είναι ένα μικρό και ακατοίκητονησί χωρίς καμία οικονομικήδραστηριότητα, συνήθως μικρότερο απόνησίδα. Κριτήριο για τον χαρακτηρισμόενός νησιού ως βραχονησίδας είναι το ανμπορεί να διατηρηθεί επ' αυτώνανθρώπινος πληθυσμός και νααναπτυχθεί αυτόνομη οικονομική ζωή

Το ερώτημα τηςυφαλοκρηπίδας

Οι βραχονησίδες, αν και μικρής αξίαςαυτές καθαυτές για μια χώρα, είναι σεορισμένες περιπτώσεις αντικείμεναδιεκδίκησης μεταξύ χωρών καθώς καιαιτίες μικροσυρράξεων. Η αιτία είναι ότιοι βραχονησίδες, ως γη, υπό ορισμένεςπροϋποθέσεις που ορίζονται από τοΔιεθνές Δίκαιο θαλάσσης (ΔΔΘ),μπορούν ακόμη και να οριοθετήσουνγύρω τους υφαλοκρηπίδα, επεκτείνονταςέτσι κατά πολύ τα όρια κυριαρχίας μιαςχώρας.

Τα νησιά έχουν κι αυτά κατά το Διεθνές Δίκαιο υφαλοκρηπίδα. Εξαίρεση αποτελούν σύμφωνα με το άρθρο121 της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 οι βράχοι, οι οποίοι δεν μπορούν ναδιατηρήσουν ανθρώπινο πληθυσμό ή αυτόνομη οικονομική ζωή. Αυτοί οι βράχοι έχουν μεν αιγιαλίτιδα ζώνη(χωρικά ύδατα), δεν έχουν όμως δικαίωμα στην υφαλοκρηπίδα ή στην αποκλειστική οικονομική ζώνη. ΤοΔιεθνές Δικαστήριο της Χάγης στην υπόθεση της υφαλοκρηπίδας της Βόρειας Θάλασσας το 1969, στην οποίααναγνώρισε ότι το δικαίωμα στην υφαλοκρηπίδα αποτελεί διεθνές έθιμο που δεσμεύει όλα τα κράτη,αναγνώρισε ότι απόκλιση από τον κανόνα ότι το παράκτιο κράτος έχει δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδαςδικαιολογείται μόνο για νησίδες, βράχους και ελαφρές προεξοχές της ακτής (islets, rocks and minor coastalprojections / îlots, rochers ou légers saillants de la côte, σκέψη 57 της απόφασης), άρα εξ αντιδιαστολής οιεθιμικοί κανόνες για την ύπαρξη και εκμετάλλευση της υφαλοκρηπίδας που δεσμεύουν όλα τα κράτηανεξάρτητα από Διεθνείς Συνθήκες καλύπτουν και τα νησιά (όχι όμως τις «νησίδες, βράχους και ελαφρέςπροεξοχές της ακτής»).

Βραχονησίδα 64

Βραχονησίδες: Λόγος αντιπαράθεσηςΑντιπαραθέσεις για ακατοίκητες βραχονησίδες έχουν σημειωθεί, κατά καιρούς, στις θαλάσσιες περιοχέςΙαπωνίας, Κορέας, Κίνας, Αραβικού Κόλπου, Ερυθράς Θάλασσας, Λιβύης, Νήσων Φώκλαντ, Παναμά κ.α.Πρόσφατα παραδείγματα υπήρξαν τα Ίμια στο Αιγαίο Πέλαγος και το Περεζίλ. Τα Ίμια έγιναν πεδίοστρατιωτικής αντιπαράθεσης Ελλάδας - Τουρκίας, γνωστή ως Κρίση των Ιμίων το 1996, ενώ το Περεζίλ(Μαροκινό όνομα Λεϊλά), πεδίο στρατιωτικής αντιπαράθεσης Ισπανίας - Μαρόκου το 2002.

65

Νησίδα

Νησίδα

Νησίδα στην Αδριατική

Νησίδα είναι ένα μικρό νησί,μεγαλύτερο πάντως από μιαβραχονησίδα.

Στην Ελλάδα, στην απογραφή του2001 αναφέρονται 420 νησίδες, απότις οποίες 46 ήταν κατοικημένες, μεσυνολικό πληθυσμό 3.635 κατοίκων,24% μεγαλύτερο από αυτόν τηςαπογραφής του 1991 (2.926κάτοικοι).

Δείτε επίσης

Κατάλογος ελληνικών νησίδων ανάνομό

66

Όαση

Όαση

Όαση στο Λιβυκό τμήμα της ερήμου Σαχάρα

Η όαση είναι γόνιμη εδαφική έκταση μέσα σε μία έρημο. Βασικόςόρος για την ύπαρξη μιας όασης είναι η παρουσία νερού, που κάνειγόνιμη μια έκταση, σε περισσότερο ή λιγότερο ευρεία κλίμακα,ανάλογα με την αφθονία του. Ο εφοδιασμός της όασης σε νερόμπορεί να γίνεται από τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, από τονοποίο αναβλύζει στην επιφάνεια είτε λόγω του υδατοστεγούςυπεδάφους, είτε λόγω ειδικής μορφολογίας της περιοχής, ενώάλλες φορές το νερό φέρεται στην επιφάνεια με άντληση απόπηγάδια. Συχνά το νερό δεν αναβλύζει στην επιφάνεια αλλά ηπαρουσία του γίνεται φανερή από την ύπαρξη φυτών πουκατορθώνουν να απορροφούν το νερό με ριζικά συστήματα.Πολλές φορές οι οάσεις είναι ευθύγραμμες, σύμφωνα προς τις κύριες κατευθυντήριες γραμμές, κάτι πουφανερώνει την ύπαρξη φρεατίου υδροφόρου ορίζοντα σε μικρό βάθος.

Πηγές πληροφόρησης• Εγκυκλοπαίδεια δομή 1973

67

Παραλία

Παραλία

Παραλία στη Γκόα της Ινδίας

Η Παραλία ή «πάραλος γη» λέγεται ζώνηξηράς που εκτείνεται από τον αιγιαλό καιπρος την ενδοχώρα και παρουσιάζει τηναυτή σύσταση, δηλαδή μέχρι νά καταστείαυτή ορεινή. Οι μεγάλης κλίμακας ειδικοίναυτικοί χάρτες (λιμενοδείκτες) που είναιλεπτομερείς στην ακτογραμμή περιέχουνσε γενικές γραμμές και χαρτογράφησηπαραλίας.

Ο όρος παραλία με σημασία επιθέτου(άλλοτε παραλιώτις, παραθάλασσα καιπάραλος) καλείται κάθε επιφάνεια γηςπου βρέχεται από τη θάλασσατουλάχιστον κατά μία πλευρά. Όμως δενθα πρέπει έτσι να συγχέεται ο όροςτουλάχιστον επί ουσιαστικής εννοίας πουεμφανίζει περιορισμό ως προς το ανάπτυγμα π.χ. παραλία Φαλήρου, προς τους όρους «παράλια» (ΜικράςΑσίας), «παράλιος» (Αττική) ή πάραλος γή (Αφρικής) που σημαίνει μεγάλο ανάπτυγμα. Παρά ταύτα πολλέςφορές συγχέεται ο όρος παραλία με συγγενείς όρους όπως ακτή, αιγιαλός και περιγιάλι (=μικρή αμμώδηςακτή, χωρίς κρηπιδώματα).

Το εύρος της ζώνης παραλίας καθορίζεται κάθε φορά από ειδική επιτροπή στην οποία συμμετέχουν μηχανικοίτης αρμόδιας, κατά τόπο, υπηρεσίας της Νομαρχίας, της Υδρογραφικής Υπηρεσίας και αξιωματικών τουΛιμενικού Σώματος. Στη ζώνη αυτή απαγορεύεται οποιαδήποτε ιδιοκτησία, ανήκει καθ΄ ολοκληρία στοκράτος και συμπεριλαμβάνεται στα δημόσια κτήματα, υπό την επίβλεψη του κατά τόπο οικονομικού εφόρου.• Εξυπακούεται ότι σε απόκρυμνη ακτή δεν υφίσταται και ούτε ορίζεται ζώνη παραλίας.Σημειώνεται ότι στην αρχαιότητα Παραλία ονομάζονταν το από του Σουνίου μέχρι του Φαλήρου αφενός, καιαπό του Σουνίου μέχρι Ωρωπού αφετέρου, παραθαλάσσιο τμήμα της Αττικής που ήταν πολύ πυκνάκατοικημένο λόγω της γονιμότητας των εδαφών της και των εύκολων και ασφαλών δρόμων της. Οι δεκάτοικοι των περιοχών αυτών ονομάζονταν "Παράλιοι ή Πάραλοι, εξ ου και το όνομα του ιερού πλοίουΠάραλος.

68

Πορθμός

Πορθμός

Διάγραμμα του πορθμού

Ο Πορθμός είναι ναυτικός γεωγραφικός όρος, με τον οποίο χαρακτηρίζεταιη φυσική στενή λωρίδα θάλασσας που χωρίζοντας δύο ακτές ενώνει δύομεγαλύτερες θαλάσσιες εκτάσεις. Είναι ιδιαίτερος όρος του αμφίγειου. Οιπορθμοί άλλοτε είναι πολύ μακρείς και άλλοτε δαιδαλώδεις.

Γενικά οι πλεύσιμοι πορθμοί παρέχουν μεγάλη οικονομική εκμετάλλευσηκαι φυσικό είναι να θεωρούνται πάντα ως ιδιαίτερης στρατηγικήςσημασίας. Πολλές φορές ακόμη αυτοί οριοθετούν και προσδιορίζουν τιςτυχόν παραθαλάσσιες λεκάνες. Οι μεγαλύτεροι πορθμοί σήμερα στο κόσμοαποτελούν κόμβους έντονης ναυτιλιακής κίνησης όπου και απαιτείταιιδιαίτερη προσοχή ειδικά σε περιπτώσεις ομίχλης.

Πορθμοί που δεν είναι φυσικοί αλλά δημιουργούνται με τεχνικά έργαδιάνοιξης ονομάζονται διώρυγες (όπως η διώρυγα Παναμά, η διώρυγαΣουέζ, η διώρυγα της Κορίνθου κ.λπ.).

Πλέον φημισμένοι πορθμοί στο κόσμο είναι οι: Πορθμός του Καλαί, Βερίγγειος, Λα Περούζ, Άντεν, Μάλακα,του Μαγγελάνου, τα Δαρδανέλια, ο Βόσπορος, του Κερτς κ.ά. Σημαντικότερος ελληνικός πορθμός είναι οΠορθμός του Ευρίπου στη Χαλκίδα.• Ο πορθμός που ενώνει δύο κόλπους λέγεται πόρος (π.χ. ο πόρος της Τροιζήνας).• Όταν ο πορθμός έχει μεγάλο πλάτος λέγεται διέκπλους (π.χ. του Γιβραλτάρ), και αντίθετα στενό (π.χ.

Τσανάκκαλε).• Ακριβώς αντίθετη μορφολογία του πορθμού είναι ο ισθμός.

69

Ποταμός

Ποταμός

Πηγή: η γέννηση ενός ποταμού

Ο Ποταμός είναι μία μεγάλη φυσική υδάτινη οδός. Το σημείοστο οποίο γεννιέται ένας ποταμός ονομάζεται πηγή. Έναςποταμός μπορεί επίσης να προέρχεται από κάποια λίμνη, απόένα υπόγειο πηγάδι, ή από την ένωση κάποιων χειμάρρων. Τανερά του ποταμού συνεχίζουν μέχρι να καταλήξουν κάπου. Αντα νερά του χύνονται σε μία λίμνη ή στη θάλασσα, το μέροςεκείνοστο οποίο τα νερά του ενώνονται με αυτά της λίμνης ήτης θάλασσας ονομάζονται εκβολή και καμιά φοράχρησιμοποιούμε πληθυντικό, εκβολές. Αν τα νερά τουενώνονται με αυτά ενός άλλου ποταμού, το σημείο στο οποίοενώνονται το ονομάζουμε συμβολή των δύο ποταμών και τονμικρότερο από τους δύο ποταμούς, παραπόταμο. Αρκετέςφορές συμβαίνει τα νερά ενός ποταμού, ιδιαίτερα αν είναιαρκετά μεγάλος, να διακλαδίζονται πριν την εκβολή και νακαταλήγουν στην θάλασσα σε σχήμα δέλτα (Δ). Τότεονομάζουμε το σημείο εκβολής του ποταμού δέλτα. Πολλά απότα δέλτα ποταμών αποτελούν σημαντικά οικοσυστήματα. Σεαυτά συναντώνται πλήθος φυτών και ζώων, ενώ πολλά είδηπροτιμούν τα δέλτα, όπου η τροφή είναι άφθονη, για τηναναπαραγωγή τους. Αλλά και πολλοί άνθρωποι ζουν σε μερικά από τα μεγαλύτερα δέλτα του κόσμου. Οκυριότερος λόγος που τα δέλτα είναι τόσο πλούσια και εύφορα είναι το γεγονός ότι τα νερά των ποταμών στηνπορεία τους προς τα δέλτα παρασύρουν χώμα που το εναποθέτουν στην εκβολή των ποταμών με την μορφήλάσπης, αλλά και πολλές θρεπτικές ουσίες μαζί με αυτό. Όσο περνούν τα χρόνια τόσο μεγαλώνουν και ταδέλτα με αυτόν τον τρόπο.Αυτή, όμως, είναι μία διαδικασία της οποίας τα αποτελέσματα είναι ορατά με τηνπάροδο αιώνων. Πολλές φορές παραλιακές πόλεις κοντά σε εκβολές ποταμών έχουν μεταβληθεί σε μεσόγειεςμετά από κάποιους αιώνες.

Τα νερά των ποταμών ο άνθρωπος τα αξιοποιεί προς όφελός του με διάφορους τρόπους από πολύ παλιά.Κάποιοι από αυτούς είναι η ύδρευση των κατοικημένων περιοχών, η άρδευση των καλλιεργούμενων εκτάσεων,η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια με τη βοήθεια των υδροηλεκτρικώνφραγμάτων. Παλαιότερα χρησιμοποιούσαν τη δύναμη της ροής ενός ποταμού κατασκευάζοντας νερόμυλουςστην όχθη του. Ακόμη, πολλοί μεγάλοι ποταμοί αποτελούν από τα αρχαία χρόνια σημαντικές υδάτινες οδούςγια την μετακίνηση ανθρώπων, εμπορευμάτων και ιδεών.Ένα μεγάλο πρόβλημα για την επιβίωση των οικοσυστημάτων που υπάρχουν στα ποτάμια ή που εξαρτώνται από αυτά, αλλά και των ανθρώπων που ζουν γύρω από αυτά, είναι η μόλυνση των ποταμών με βιομηχανικά απόβλητα, φυτοφάρμακα, σκουπίδια που πετούν οι άνθρωποι στην κοίτη ή στην όχθη του ποταμού ή παρασύρονται από τη βροχή. Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα είναι η υπερεκμετάλλευση των νερών τους για την ύδρευση των κατοικημένων περιοχών και την άρδευση των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Σε συνδυασμό με τις αλλαγές στο παγκόσμιο κλίμα το ύψος της στάθμης πολλών ποταμών είναι χαμηλότερο από ότι παλιά, ενώ τις θερμές περιόδους μειώνεται ακόμη περισσότερο. Πολλοί ποταμοί για αρκετά χρόνια τώρα έχουν ελάχιστη ή

Ποταμός 70

και καθόλου ζωή στα νερά τους. Πρόσφατο παράδειγμα αυτής της διαδικασίας η εκτιμώμενη εξαφάνιση τουδελφινιού του ποταμού Γιανγκτσέ στην Κίνα, (Baiji), ενός ενδημικού είδους του ποταμού αυτού.bjn:Sungay

71

Χερσόνησος

Χερσόνησος

Χερσόνησος μετά ισθμού (Κροατία)

Χερσόνησος λέγεται ένα τμήμα ξηράς, μικρής ήμεγάλης έκτασης, που εισχωρεί μέσα στη θάλασσα μεσυνέπεια να βρέχεται απ΄ αυτή από τρεις πλευρές.Συνηθέστερα η χερσόνησος συνδέεται με τηνηπειρωτική χώρα με ευρύτατο λαιμό. Όταν, όμως, ηχερσόνησος απολήγει σε ένωση με νησί, ή μεμεγαλύτερο σε έκταση τμήμα τότε παρουσιάζει μιαστενή χερσαία λωρίδα που ονομάζεται ισθμός.

Αρχαιότητα

Ονομαστές χερσόνησοι στην αρχαιότητα ήταν οιακόλουθες:

• η Θρακική ή Καλλίπολης• η Ταυρική ή Σκυθική• η χερσόνησος Ζήνωνος στη Μαιωτίδα λίμνη• η Κνιδία ή Βιβασσίη στη Καρία• η της Ευβοίας (σημερινό άκρο Οχθονιάς)• η της Κρήτης• η Κιμβρική (σημερινή της Γιουτλάνδης)• η Αραβική (σημερινή του Κατάρ)• η Αιθιοπική ή νήσος Πανός (σημερινό άκρο Ρας Χαλάιμπ)• η Κυρηναϊκή ή Χέρρουρα, λεγόμενη σήμερα Ρας ατ Τον (=χερσόν. των σύκων)• ο "Πύργος των Αράβων" της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο, και τέλος• Η "Χρυσή χερσόνησος" (η σημερινή Μαλάκα του Ινδικού).

Ευρώπη• Η Ευρώπη είναι η ίδια μια χερσόνησος• Βαλκανική χερσόνησος

• Χαλκιδική χερσόνησος• Χερσόνησος του Αγίου Όρους• Χερσόνησος της Κασσάνδρας• Χερσόνησος της Σιθωνίας

• Χερσόνησος της Πελοποννήσου• Πήλιο

• Ιβηρική χερσόνησος• Σκανδιναβική Χερσόνησος• Ιταλική χερσόνησος• χερσονησος της Γιουτλανδης

Χερσόνησος 72

• Χερσόνησος Κόλα (Ρωσία)

Ασία• Ινδική χερσόνησος• Κορεατική χερσόνησος• Αραβική_χερσόνησος• Χερσόνησος Καμτσάτκα (Ρωσία)

Αμερική• Φλόριντα (Πολιτεία των ΗΠΑ)• Μπάχα Καλιφόρνια (Βορειοδυτικό Μεξικό)

Δείτε επίσης• Ακρωτήριο

Πηγές άρθρων και Συνεισφέροντες 73

Πηγές άρθρων και ΣυνεισφέροντεςΓεωλογία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2429240  Συνεισφέροντες: Diderot, Geraki, Hellenjg, Kalogeropoulos, Konsnos, Leonariso, Lucinos, Schekinov AlexeyVictorovich, Templar52, Ttzavaras, 3 ανώνυμες επεξεργασίες

Γεωλογία της Σελήνης  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2309196  Συνεισφέροντες: Kalogeropoulos, Kostisl, 4 ανώνυμες επεξεργασίες

Βιογεωγραφία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2422692  Συνεισφέροντες: Egmontaz, Jaguarlaser, Templar52

Γεμολογία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=1988787  Συνεισφέροντες: *Αλέξανδρος, Badseed, Fefeli, Kalogeropoulos, Loveless, Ttzavaras, V-astro, 3 ανώνυμεςεπεξεργασίες

Γεωδυναμική  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2322478  Συνεισφέροντες: Amalgam, Egmontaz, Templar52, 2 ανώνυμες επεξεργασίες

Γεωχημεία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2422912  Συνεισφέροντες: Amalgam, Atlantia, Templar52, VJSC263IO, 2 ανώνυμες επεξεργασίες

Εδαφολογία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2106218  Συνεισφέροντες: Templar52

Ηφαιστειολογία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2322550  Συνεισφέροντες: Diamond, Templar52

Μετεωρολογία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2374993  Συνεισφέροντες: *Αλέξανδρος, Badseed, Diamond, Egmontaz, MARKELLOS, Templar52, 3 ανώνυμεςεπεξεργασίες

Ορυκτολογία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2382727  Συνεισφέροντες: Atlantia, Diamond, Klearchoskapoutsis, Kostisl, Templar52, Ttzavaras

Κρυσταλλογραφία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2404830  Συνεισφέροντες: Amalgam, Diamond, FocalPoint, Illyria05, Rtt57, Templar52, Ttzavaras, 1 ανώνυμεςεπεξεργασίες

Παλαιοντολογία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2422289  Συνεισφέροντες: Ann, Dead3y3, Fefeli, Giachaforgr, Jaguarlaser, Kalogeropoulos, Oneiros, Transistor, Ttzavaras,5 ανώνυμες επεξεργασίες

Παλυνολογία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2175095  Συνεισφέροντες: Egmontaz, Kalogeropoulos, MARKELLOS, Templar52, Ziegelangerer, 1 ανώνυμες επεξεργασίες

Πετρολογία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2389011  Συνεισφέροντες: Klearchoskapoutsis, MARKELLOS, Templar52, Μυρμηγκάκι

Σπηλαιολογία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2242118  Συνεισφέροντες: FocalPoint, Kalogeropoulos, Kostisl, MARKELLOS, Pfilippatou, Templar52, Ttzavaras, Vnikol,Xeiron, Μυρμηγκάκι, 9 ανώνυμες επεξεργασίες

Στρωματογραφία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2374096  Συνεισφέροντες: Kalogeropoulos, Loveless, Templar52

Στρωματογραφία (αρχαιολογία)  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=1826688  Συνεισφέροντες: Kalogeropoulos

Υδραυλική  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2059782  Συνεισφέροντες: Logictheo, Templar52, Xqt

Υδρολογία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2388261  Συνεισφέροντες: Kostisl, Nataly8, Templar52, Vanakaris, Veron

Φυσική γεωγραφία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2426095  Συνεισφέροντες: Nataly8, Templar52

Ωκεανογραφία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2409343  Συνεισφέροντες: Alaniaris, Customizer 2010, Egmontaz, Sv1xv, Templar52, Vanakaris, 2 ανώνυμες επεξεργασίες

Βουνό  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2428353  Συνεισφέροντες: CubicStar, Ferengi, Kostisl, Lemur12, Logictheo, MARKELLOS, Ttzavaras

Έρημος  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2423435  Συνεισφέροντες: Alaniaris, Krokodeilaki, Loveless, 1 ανώνυμες επεξεργασίες

Ήπειροι  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2324691  Συνεισφέροντες: Andkand, Costas78, Kalogeropoulos, Loveless, MARKELLOS, ManosHacker, Mastak, Purbo T, Taspozi,Templar52, VJSC263IO, Αναστάσιος, 7 ανώνυμες επεξεργασίες

Θάλασσα  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2423545  Συνεισφέροντες: Badseed, Economou, FocalPoint, Kalogeropoulos, Knop92, Kostisl, Lemur12, MARKELLOS, Purbo T,Siozosp, SkarmoutsosV, Syfra, Templar52, Ttzavaras, 2 ανώνυμες επεξεργασίες

Ωκεανός  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2422165  Συνεισφέροντες: Badseed, Egmontaz, Fefeli, Morgy, Noobas, Sisyphos23, Templar52, Ttzavaras, 5 ανώνυμεςεπεξεργασίες

Ισθμός  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2423971  Συνεισφέροντες: Consta, Dada, Kostisl, MARKELLOS, Ttzavaras, Xoristzatziki, 3 ανώνυμες επεξεργασίες

Καταρράκτης  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2412430  Συνεισφέροντες: Alaniaris, Amalgam, Aorati Melani, Ferengi, Kalogeropoulos, Kostisl, Nataly8, Templar52, V-astro,1 ανώνυμες επεξεργασίες

Κόλπος (γεωγραφία)  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2272588  Συνεισφέροντες: Alaniaris, FocalPoint, Templar52, Veron, Xoristzatziki

Λίμνη  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2420369  Συνεισφέροντες: Acp, Christos Vittoratos, Diamond, Egmontaz, Fefeli, Gepsimos, Lord Makro, MARKELLOS,SkarmoutsosV, Templar52, Ttzavaras, Παναγιώτης Μπότσης, 6 ανώνυμες επεξεργασίες

Νησί  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2374050  Συνεισφέροντες: Acp, ArgGeo, FocalPoint, Loveless, Lucinos, MARKELLOS, Morgatek, Nevermore, Purodha, Qawsed,Templar52, 3 ανώνυμες επεξεργασίες

Βραχονησίδα  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2323145  Συνεισφέροντες: ArgGeo, FocalPoint, Lucinos, Nevermore, Skammas, Templar52, Veron, Wilson44691, Αρχίδαμος,2 ανώνυμες επεξεργασίες

Νησίδα  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2166434  Συνεισφέροντες: Fefeli, FocalPoint, Georged, 2 ανώνυμες επεξεργασίες

Όαση  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2388039  Συνεισφέροντες: Alaniaris, Badseed, 20 ανώνυμες επεξεργασίες

Παραλία  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2285966  Συνεισφέροντες: Alaniaris, Egmontaz, Kostisl, Loveless, MARKELLOS, Templar52, Thpanagos, Veron, 1 ανώνυμεςεπεξεργασίες

Πορθμός  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2338785  Συνεισφέροντες: Badseed, Christos Vittoratos, Downfoot1, Kostisl, Loveless, MARKELLOS, Powerstream, Templar52,Tony Esopi, Veron, 6 ανώνυμες επεξεργασίες

Ποταμός  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2420519  Συνεισφέροντες: Alekkas, Badseed, Diamond, Egmontaz, Gepsimos, Knop92, Kyriakouchristina, Loveless,MARKELLOS, Makedonas, Templar52, Ttzavaras, 4 ανώνυμες επεξεργασίες

Χερσόνησος  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?oldid=2413055  Συνεισφέροντες: Polyvios, Purbo T, Templar52, Ttzavaras, V-astro, Veron, 4 ανώνυμες επεξεργασίες

Πηγές Εικόνων, Άδειες και Συνεισφέροντες 74

Πηγές Εικόνων, Άδειες και ΣυνεισφέροντεςImage:Gem.pebbles.800pix.labelled.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Gem.pebbles.800pix.labelled.jpg  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: Original uploaderwas ArpingstoneFile:Shamal1 en.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Shamal1_en.jpg  Άδεια: GNU Free Documentation License  Συνεισφέροντες: User:PcirrusΑρχείο:Paleontologist chipping.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Paleontologist_chipping.jpg  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: FunkMonk, Pieter Kuiper,QuadellImage:Palynologie-exemple.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Palynologie-exemple.jpg  Άδεια: GNU Free Documentation License  Συνεισφέροντες: Franz Xaver,Hg.naton, MaleneΑρχείο:Wikipedia-logo.png  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Wikipedia-logo.png  Άδεια: logo  Συνεισφέροντες: Abigor, Bastique, Cary Bass, Guillom, Krinkle,Kwj2772, Mike.lifeguard, Mormegil, Richie, Rocket000, Schaengel89Αρχείο:DSC_0166.JPG  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:DSC_0166.JPG  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: MarkosAlexandrou, Rastrojo, Sanxe, SimonxagImage:Land ocean ice cloud 1024.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Land_ocean_ice_cloud_1024.jpg  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: Hymyly, Nowic,Saperaud, WikipediaMaster, Wst, 1 ανώνυμες επεξεργασίεςΑρχείο:Ekman water bottle.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Ekman_water_bottle.jpg  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: Elcobbola, Pierre cbΑρχείο:Andros Island-1844.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Andros_Island-1844.jpg  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: Office of Hydrographer to theAdmiralty, headed by w:Francis BeaufortAdmiral BeaufortΑρχείο:NOAA-smartbuoy2.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:NOAA-smartbuoy2.jpg  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: unlisted, NOAA personnelΑρχείο:Matterhorn north face.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Matterhorn_north_face.jpg  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: User:ZachTΑρχείο:Judea 2 by David Shankbone.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Judea_2_by_David_Shankbone.jpg  Άδεια: GNU Free Documentation License Συνεισφέροντες: David ShankboneΑρχείο:AntarcticaDomeCSnow.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:AntarcticaDomeCSnow.jpg  Άδεια: Creative Commons Attribution 2.5  Συνεισφέροντες: StephenHudsonΑρχείο:Pangea animation 03.gif  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Pangea_animation_03.gif  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: Original upload byΑρχείο:Continental models.gif  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Continental_models.gif  Άδεια: άγνωστος  Συνεισφέροντες: AlexCovarrubias, AnonMoos, BRUTE,Corticopious, Er Komandante, Jbrown223, Likevis, Roke, Timeshifter, 13 ανώνυμες επεξεργασίεςΑρχείο:Tectonic plates.png  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Tectonic_plates.png  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: User:Ævar Arnfjörð BjarmasonΑρχείο:Waves mediterranean sea.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Waves_mediterranean_sea.jpg  Άδεια: GNU Free Documentation License  Συνεισφέροντες:Andrius.v, Ranveig, SlawojarΑρχείο:Pazifik-Karte.png  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Pazifik-Karte.png  Άδεια: GNU Free Documentation License  Συνεισφέροντες: Hystrix, WamitoΑρχείο:IsthmusOfPanama.png  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:IsthmusOfPanama.png  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: Jodo, PeepP, Pieter KuiperΑρχείο:SuezCanal-EO.JPG  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:SuezCanal-EO.JPG  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: David.Monniaux, Duesentrieb, ThomasReid, Timeshifter, YerpoΑρχείο:Imm015.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Imm015.jpg  Άδεια: GNU Free Documentation License  Συνεισφέροντες: Hike395, Howcheng, Maksim,SpangineerΑρχείο:Edessa waterfalls.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Edessa_waterfalls.jpg  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: Ευαγγελία Κατή Original uploader wasLemur12 at el.wikipediaImage:San Sebastian aerea.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:San_Sebastian_aerea.jpg  Άδεια: Creative Commons Attribution 2.5  Συνεισφέροντες: Hynek Moravec;modified by GeneralpoteitoΑρχείο:Ohrid prespa nasa.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Ohrid_prespa_nasa.jpg  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: CrniBombarder!!!, Esc, Geofrog,Juiced lemon, Mircea, PM, Rehman, 1 ανώνυμες επεξεργασίεςΑρχείο:Islet Rock Βραχονησίδα.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Islet_Rock_Βραχονησίδα.jpg  Άδεια: Creative Commons Attribution 2.5  Συνεισφέροντες:FocalPoint, Phso2, Telim torΑρχείο:Archipelago062009.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Archipelago062009.jpg  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: User:Wilson44691image:Island.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Island.jpg  Άδεια: Creative Commons Attribution 3.0  Συνεισφέροντες: user:donarreiskofferΑρχείο:Oasis in Lybia.JPG  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Oasis_in_Lybia.JPG  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: User:SfivatImage:India Landscape.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:India_Landscape.jpg  Άδεια: Creative Commons Attribution-Sharealike 2.0  Συνεισφέροντες: robinnFile: Strait.svg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Strait.svg  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: Original uploader was K. Aainsqatsi at en.wikipedia (Original text : )the original author is ,Αρχείο:Pigi.PNG  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Pigi.PNG  Άδεια: Creative Commons Attribution-Sharealike 3.0  Συνεισφέροντες: Χρήστης:GepsimosImage:Peninsula croatia.jpg  Πηγή: http://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αρχείο:Peninsula_croatia.jpg  Άδεια: Public Domain  Συνεισφέροντες: User:Kork

Άδεια 75

ΆδειαCreative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unportedhttp:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/