1

بسم الله الرحمن الرحیم

:موضوع بحث

راهکارهای مقابله با تهاجم رسانه ای

)ماهواره (

93/2/3

2

راهکارهاى مقابله با تهاجم رسانه اىافزایش کم/ى و بهبود کیفى برنامه ها اس4تفاده ح4داکثرى از ظ4رفیت ه4اى اتحادی4ه

رادیو 4 تلویزیون هاى آسیا و اقیانوسیهساخت ماهواره اسالمىتقویت باورهاى دینى مردم و اصالح رویکرد رسانه به دینتقویت جایگاه طنز بومىافزایش سواد رسانه اى مردملزوم اعتمادسازى محی4ط ب4ا آش4نایى و تبلی4غ س4ن/تى ه4اى ش4یوه تق4ویت

دیجیتالى بین در س4طح م4اهواره من4ابع حق4وق و مب4انى ب4ه اس4تناد

الملل

3

ماهوارهدر سال هاى آغازین قرن بیست و یکم، جهان شاهد انقالبى شگرف در عرصه ارتباطات است. انقالبى که با رشد بى سابقه شبکه هاى مخابراتى آغاز شد و با اختراع فیبرهاى نورى و امواج

ماکروویو و نیز احاطه کره زمین با ماهواره ها سرعت گرفت. در این میان، ماهواره ها به دلیل پوشش فراگیر و نیز بى نیازى از اتصاالت زمینى، از نظر قدرت، پوشش و صرفه اقتصادى در رتبه

اول قرار گرفتند. در سال هاى جنگ سرد، توجه دولت هاى بزرگ بیشتر بر کاربرد نظامى ماهواره ها متمرکز بود، ولى پس از فروپاشى شوروى، این توجه به شدت به سمت کاربردهاى ارتباطى و

تجارى گرایش یافت. با توجه به نیاز روزافزون کشورهاى صنعتى و در حال توسعه به بسترهاى قوى ارتباطى، سرمایه گذارى بخش خصوصى و دولتى در زمینه تحقیق و توسعه تکنولوژى ماهواره اى

.افزایش یافت که امروزه نتایج این پژوهش ها را در پیرامون خود مى بینیم

امروزه ماهواره ها شرق تا غرب و شمال تا جنوب کره زمین را احاطه کرده اند. در حال حاضر، ماهواره ها به صورت چند منظوره طراحى و ساخته مى شوند، به گونه اى که از پخش شبکه هاى تلویزیونى آزاد و کدشده )که براى استفاده از آنها باید هزینه پرداخت شود( و رادیو آنالوگ گرفته تا

شبکه هاى تصویرى دیجیتالى و حتى اطالعات شبکه اینترنتى و سرویس هاى ویژه مخابراتى، همه را یک جا ارائه مى کنند.

اگر بخواهیم بدون وارد شدن در بحث هاى فنى، ماهواره هاى تلویزیونى را توضیح دهیم، مى توانیم آنها را نوعى رله فضایى براى امواج بدانیم. در حقیقت، ماهواره، برنامه هاى رادیویى ـ تلویزیونى

خود را به صورت امواج رادیویى از پایگاه هاى زمینى دریافت مى کند. سپس آنها را روى طول موج هاى از پیش تعیین شده و با اهداف ویژه، با قدرت بیشتر و پهنه بسیار گسترده تر پخش مى کند.

4

پیدایش ماهواره ها

کارشناـسان مـخابرات ارتش امریـکا ـبراى نخـستین 1946در ژانوـیه ام ـن هـ ـب ـاتىـ ـتـحقیـق روژـه ـپ ک ـی درـ اـرـ واج AMA DIـب اـم ـشدـند مـوـفق

ـراـداـرـى ـبه ـکـره ـماه بفرـستـند ـو باـزـتاـب آنـ راـ درـیافتـ کنـند. در ـطول ایـن 1950دهه دریــایى ـامریکـا ـبـه نـیروى تـحقیقـاتى ـآزمایشــگـاه

ـاـى ـه ـه ـسال ـمیاـن ـدرـ آنـکهـ اـ ـت داـدـ ـهـ ـاداـم ا ـه ژوهـشـ و 1959ـپ ـ1963ـ ـتـوانـستـ اـزـ ـکرـه ـماهـ ـبهـ ـعـنوـاـن ـیـکـ ـماهوـاـره ـطبـیعى مـیانـ اـیـالت ـهاى

ـواشنـگتن ـو هاـوایى،ـ ارـتباط هاىـ رادیویـى منظـمى برـقرار کند. اى ـه ژوهش ـپ ه ـب دت ـم این ول ـط در یز ـن وروى ـش اهیر جـم اد اتـح

ـبه دـستـ آوردـ. ـمردم ـ ـمـشابهـى دـست زـدـ و ـتوانـست ـمـوفقـیـت ـهاـیىـ رـا IIـشـوروى ـبا اـولینـ ـماهوارـه ـها تـوانـستنـد تـصوـیر فـضاپـیماى وـستاک

بـبینند ـکه مدار زـمین را دور مى زـد.سـت ل اینـت کنسرسـیوم تأسـیس در 1با اوت 20 ا 1964 امریـک

ـنخـستـین ـماـهوارهـ مـخاـبراتىـ تـجارتـى جـهان ـبه ـنام ـاـولـینـ پرـندهـ ـیاـ اینـتل ـبهـ فـضاـ پرـتاب ـکرـد و دـرـ ـمداـر ـسنکـرون 1965 ـآورـیـل 6را دـر Iـست

برـ فراـز اقیانوسـ اطلسـ قرار دـاد.ـ

5

کاربردهاى ماهواره ها

ماهواره ـها ـبا توـجه ـبه ـنوع ـکاربرد و وظیـفه اى ـکه ـبه عـهده ه ـب د، و نظ4امىدارـن شـوند. غیرنظ4امى مى تقسـیم

ـماهواره ـهاى غیرنـظامى ـشامل ـماهواره ـهایى ـبا کاربردـهاى ه ـب ده ـش ذار واـگ ایف وـظ ان، زـم ذر ـگ ا ـب تند. هـس اگون گوـنا ـب د جدـی اى ـه اهواره ـم و افت ـی ترش گـس یز ـن ا ـه اهواره ـمــامى، نظ ــومى، نج ــابراتى، مخ ــاطى، ارتب ــاى کاربردههواشناـسى، زمین شناـسى، جغرافـیایى و اقلیم شناـسى ـبه فـضا پرـتاب ـشدند. اـفزون ـبر این، ـمدارهاى این ـماهواره ـها ـنیز ـشرایط ـجوrى زمین، ـساختار خورـشید و دیـگر ـکره ـها را

به سطح زمین و به کاربران گزارش مى دهند.

6

دسته بندى ماهواره ها از نظر منطقه زیر پوشش

ماهواره ـها ـبر اـساس این ـکه ـچه گـستره اى را زـیر پوـشش ـقرار ـسه ـگروـه هـ د، ـب ا اـستـفادهـ مى کنـن آنـه د کـشوـر ازـ د و چـن ـمى دهـن

بزرگ تقسیم مى شوند:المللى: بین ه4اى م4اهواره راى ال4ف( ـب ا ـه اهواره ـم این

اـستفاده و اراـئه ـخدمات ـبه تـمام کـشورهاى جـهان ـکاربرد دارـند. از اینـ نوعـ ماهـوارـه هاـ،ـ مى تواـن اینتلـ ـست ـو ایـنماـرست ـرا نامـ برد.

این ـماهواره ـها ـبه چـند کـشور ب( م4اهواره ه4اى منطق4ه اى: یـا چنـد منـطقه خدـماتـ مى دهند، مـانند: مـاهواـره عرب سـت.

ا ـبراى ـخدمات ج( م4اهواره ه4اى محلى: این ـنوع ـماهواره ـهـرـسانى ـبـه ـیک ـکـشوـر ـخاـص ـبهـ ـکارـ گرـفـته مى ـشوند. ـالبـته ـبراى بین اى ـه اهـواره ـم از واـن ـت مىـ ور،ـ ـکـش ک ـی ه ـب انىـ ـرـس دمـات ـخ

ـالمللى ـیـا ـماهواره ـهاى مـنطـقـه اى ـنیزـ ـشبکه ـهـایى راـ اـجاره کرد.

7

ماهواره هاى مخابراتى

ماهواره مـخابراتى، ـسفینه اى فـضایى اـست ـکه ـسیگنال ـهاى تلفن، رادـیو و تلویزـیون را از ه دیـگر ـب د و افت مى کـن نى درـی ایـستگاه زمـیاب بازـت در زمین تقر اى مـس ـه ایـستگاه

مى دهد.

8

ماهواره هاى رادیویى

ا اـستفاده از ـماهواره ـب یز ـن روش فرـستادن اـمواج رادـیویى واج اـم تادن فرـس اى کاربردـه از یکى افت. ـی اره دوـب دى توـلرادـیویى ـبراى کـسانى ـبود ـکه در داـخل کـشتى و مـیان دریاـها و اقـیانوس ـها ـسرگردان مى ماندـند. ـماهواره ـسیگنال ـهاى و رد ـک مى افت درـی را راد اـف این ـسوى از ده ـش تاده فرـس

موقعیت آنها را به گروه هاى نجات گزارش مى داد.

9

ماهواره هاى تلویزیونى

یکى از بـهترین و ـشناخته ـشده ـترین کاربردـهاى ـماهواره ـها، فرـستادن ـسیگنال ـهاى رادـیویى و تلویزـیونى اـست. این ـسیگنال ـها ـبه روش ـهاى متـفاوتى ـبراى ـکاربران فرـستاده مى ـشود و هزیـنه کمى ـنیز دارـند ـکه در تهـیه ـلوازمى مانـند دیش، رـسیور و مانـند آنـها خالـصه مى ـشود. همـچنین کـشورهایى ـکه فن آورى ـطراحى و ـساخت و پرـتاب ـماهواره را ندارـند، چـند ـشبکه از ـشرکت ـهاى ـبزرگ ـماهواره اى اـجاره مى کنـند ـیا مى خرـند ـتا بتوانـند داـشته ـهاى ـخود را ـبه دیـگران انتـقال دهـند. همین عاـمل )اـجاره و خرـید و ـفروش خـطوط( انـگیزه جدـیدى ـبراى کـشورهاى قدرتمـند اـست ده آیـن د. در اب کنـن پرـت ا ه فـض ـب و را ـطراحى د اى قدرتمـن ـه اهواره ـم ا ـتنزدـیک، این تـجارت ـماهواره اى وارد مراـحل رـقابتى ـنیز خواـهد ـشد، مـگر اى ـه اخته ـس از تفاده اـس اى ـج ه ـب یز ـن ورها کـش ر دیـگ مندان دانـش ه آنـک

ر، حاـض ال ـح در ند. باـش اخت ـس و د تولـی ر فـک ه ـب ود ـخ ران، 151دیـگ ـشبکه 3836ـماهواره رادـیویى و تلویزـیونى فـعال اـست. این ـماهواره ـها

ـشبکه رادـیویى 2091 ـشبکه تلویزـیونى آـنالوگ، 461تلویزـیونى دیجیـتال، شبکه رادیویى آنالوگ دارند.267دیجیتال و

10

ماهواره هاى قابل دریافت در ایران

ادى زـی شـمار اسـتوا، ط ـخ روى و زمین ره ـک سراسـر در ون اکـن هم ایى وقعیت جغرافـی ـم ه ـب ه توـج ا ـب ه ـک تند هـس ال فـع ونى تلویزـی اهواره ـمz نیمى از آنـها در اـیران درـیافت مى ـشوند. ـبا توـجه ـبه اینـکه اـیران، تقریـباکـشور ـما در نیم ـکره ـشمالى و در ـشمال ـخط اـستوا ـقرار دارد، تـمام ـماهواره ـهاى تلویزـیونى قاـبل رـصد در اـیران، در نیم داـیره ـشرق ـ جـنوب ـشرقى؛ جـنوب ـ جـنوب ـغربى و ـغرب واـقع هـستند. همـچنین ـماهواره

درـجه 145 درـجه ـشرقى( ـتا 320 درـجه ـغربى )40ـهایى ـکه در ـموقعیت واج اـم حاضـر، ال ـح در هسـتند. رصـد ل قاـب د، دارـن رار ـق 90شـرقى

درـصد اـفزایش 20ـماهواره در اـیران قاـبل درـیافت اـست و ـشبکه ـها ـنیز داشته اند.

11

کارکردهاى منفى ماهواره علیه نظام اسالمى

تغـییر ـترجیح ـهاى ذـهنى و ماهواره ـها مى توانـند ـبا تبلیـغات جهت دار در اـقدام کنـند. از همین تغـییر نـگرش دولت ـها و ـسرانجام ـفرهنگى ملت ـها

راى ـب زارى اـب ات، تبلیـغ روزه اـم کشـورها رو، اکمیت ـح در ه و مداخـلـبه ـشمار مى آـید. تبلیـغات براندازاـنه دیـگر اـصطالحى براـندازى دولت ـها

ـشاعرانه و ناـشناخته تلقى نمى ـشود. ـبه همین ـترتیب، پـیدایش اـصطالح z آن را درک تـهاجم ـفرهنگى ـنیز ـبر پاـیه واقعـیتى اـست ـکه جهانـیان ـکامال

مى کنند.

ساده اندیـشى اـست ـکه ـترویج خـشونت و ـسکس، آـموزش ـهاى اخالقى rت ـهاى ملى و بزرگداـشت ـناروا، آـموزش تـفریح ـهاى ناـسالم، تحـقیر ـسنفرهـنگ بیگاـنه و ـحتى تحمـیل ـنوع خاـصى از آرایش، ـخوراک، پوـشاک و ـبه ـطور کلى، »ـمد« را تنـها از ـسر تـنوع ـخواهى و ـپر ـکردن اوـقات ـفراغت ا ـحدودى نـشانه دگرـگون ـشدن یر رفتارـهاى ـظاهرى ـت نیم. تغـی قلـمداد ـکارزش ـها و آرـمان ـهاى درونى انـسان ـها اـست و غفلت از نقش تبلیـغات رـسانه اى )ـکه ـماهواره از مهم ـترین آنهاـست( در این دگرـگونى، نمى

تواند نشانه فرهنگ و تمدن باشد.

12

آسیب شناسى ماهواره

آسیب هاى اقتصادى آسیب هاى سیاسى آسیب هاى اجتماعى و فرهنگى آسیب هاى نظامى

13

آسیب هاى اقتصادى

دادن رخ ل تحلـی در ا ـه ه نظرـی از یکى ردم، ـم در ده فزایـن ع توـق اد ایـجانقالب هاـست و برناـمه ـهاى اقتـصادى ـماهواره ـبه ـخوبى در این راـستا عـمل مى کنـند. هزیـنه ـهایى ـکه ـصرف خرـید تجـهیزات ـماهواره اى مى ـسوى از د. کـن اد مى ایـج کـشور راى ـب منفى ارى تـج راز ـت وعى ـن ـشود، ه ـب دى، تولـی اى کاالـه رخى ـب راى ـب ا ـه اهواره ـم ارى تـج ات تبلیـغ ر، دیـگz این برناـمه ـسرعت احـساس نـیاز را در ـمردم ـبرمى انـگیزد؛ زـیرا معـموالـها ـبا ـهدف ـهاى مشخـصى ـطراحى مى ـشوند و در ـهر قـسمت از آن، ـنوعى تبلـیغ ـبراى ـفروش و بازارـیابى وـجود دارد. ـشرکت ـها ـبراى اراـئه

این تبلیغات، هیچ تعرفه اى نیز به دولت ها نمى پردازند.

14

آسیب هاى سیاسى

تـمایز مـیان اـهداف سیاـسى و اقتـصادى ـقدرت ـهاى جـهانى در رواـبط بین المللى بـسیار دـشوار اـست. اـستعمارگران ـبا پخش و ا ـه سـومى ان جـه پسـند ورد ـم اى ـه ه برناـم ه تهـیاز و د کنـن ده، جوـسازى مى فریبـن و یز آـم مغالـطه اى خبرـهان بـی د. ـخود ـسود مى جویـن ع نـف ه ـب آـمده ه وـجود ـب مـسائل خبرـهاى جهت دار و تحرـیف ـشده، تحلـیل ـهاى ـغیرواقعى و نامنـصفانه در این ـشبکه ـها، هـمه در جهت مـنافع گردانـندگان

آنهاست.

15

آسیب هاى اجتماعى و فرهنگى

برناـمه ـهاى ـماهواره اى ـبا تـکرار ـبرخى ـعادت ـهاى مـشخص در زـندگى ـغربى، چـنان مى نمایـند ـکه ـگویى ـما ـیک عـمر ـبا این ـعادت ـها زـندگى ـکرده ایم. ـهر ـکودکى ـکه در ـیک کـشور ـبه دنـیا مى آـید، متناـسب ـبا ارزش ـها و هنجارـهاى هـمان کـشور رـشد مى z ـبا ارزش ـهاى هـمان جامـعه هماهـنگ مى کـند. ا کـند و معیارـهاى درونى ـخود را تقریـبوـقتى ـچنین ـفردى ـبزرگ ـتر مى ـشود و هم زـمان، برناـمه ـهاى ـماهواره اى ـبه ارزش را درهم مى او نى ذـه اى ـه الب ـق و ه ور مى ـشوند او حمـل rتى ن ـس اى ا و معیارـه ـهـشکنند، تنش ـهاى درونى او ـبراى وـفق دادنش ـبا آن برناـمه ـها، ـشخص را بى ـهویت

بار مى آورد.

ایـجاد ـناهمگونى مـیان ارزش ـهاى ـیک ملت ـبا برناـمه ـهایى مبـتنى ـبر ارزش ـها ـیا ـحتى ـضدارزش ـهاى دیـگر جواـمع، ـنه تنـها ـبر ـگروه ـهاى نوـجوان و ـجوان اـثر مى ـگذارد، بلـکه هیچ قـشر دیـگرى از زـیان آن در اـمان نمى ماـند. ـیک ـسویه ـبودن جرـیان انتـقال فرهـنگ، ارزش ـها و اـیدئولوژى سیاـسى، ـحاکمیت زـبان بیگاـنه )مانـند زـبان انگلیـسى(، توـجه ـبه ـگرایش ـهاى مخاطـبان ـبه ـجاى نیازـهاى واقعى آـنان، ایـجاد نیازـهاى ـکاذب و

مانند آن از کمترین آسیب هاى این برنامه هاست.

16

آسیب هاى نظامى

ماهواره در تـضعیف روحـیه نیروـهاى مـسلح و ـگروه ـهاى ـهدف جـنگ روانى، نقش اساـسى دارد و ـاز ـقدـرت رزمى و دـفاـعى آـناـن مى کاـهدـ. ـهمـچنـین روحـیهـ ایـثاـرگرى و ـفدـاکارى را در آـناـن تـضعیف

مـى کند ـو اراده پـشتیبانـى کنندگاـنشان ـرا در جنگـ هاى نظامى درهم مى شکند.

ماهواره ـها ـبا تصویرـسازى، واقعـیات ادـعایى ـخود در ـمورد جـنگ را در ذهن مـخاطب ـشکل مى ار آـث د؛ دهـن وه مى ز و ـضعیف جـل رـی ـخون ـرا آن ـو بخـشند موـجوـدیت مى ه »دـشمن«ـ ـب د؛ دـهـنـانـسانى ـناـمطلوـب جـنـگ را کـوـچـک مى ـشمرنـدـ و از ـسـربازاـن ـخودىـ ـیک قهرـمان مىـ پرـورانـند ـکه ـخـسـتگـى نـاـپذیـر ـدر راـستاـى مـحو ـشراـرت ازـ سراـسرـ ـکرهـ زمین رـسالـتى جـهانـى ـبر ـدوش گرفـته

اند.

اى ـه وقعیت ـم از وایى ـه ردارى ـب عکس ا ـب ابراتى مـخ اى ـه اهواره ـم زارى، اـف خت ـس د بـع در اتى نیـروـهاى نـظـامى و ـهدف ـهاـى نـظامى از جمـله تأسیـسات، کارخاـنه ـها، ـژئواـسترـاتژیک و حـیـراه ـهاىـ اـرتـباـطى،ـ ـپل ـها ـو ـلجـستیک ـنیرـوـهـاى نـظـامـى حرـیفـ، امـکان وارد آوـردن ـحداـکثر ـضربهـ را

به دشـمن ـفراهم مىـ کنند.و ات ارتباـط وژى تکنوـل وزه ـح در ـشگرف ول تـح ار کـن در امى نـظ آورى فن ه عرـص در انقالب

و ـنـبرد امریـکا ـدر افغانـستان در 2003ـماهوـارهـ دـر جـنگـ ـهاى ـبالـکـانـ، اـمریـکا و ـعـراقـ در ـسالـ ـقرـار 2001ـسـال ارـ حاـفـظه ـموـشک ـهاى ـکروزـ اـهواره اـى ـکه در اـختـی ـه تـصاویر ـم ـک دادـ ـنـشانـ

متر فراهم آورده بود.5گرفـته بود، امـکان نابوـدى اـهداف نـظامى را با ـضریب خطاى کمتر از

راق، ـع و ا امریـک گ در جـن و... اى موـشکى ـه ایت ـس ا، اى هواپیماـه ـه یانه آـش ایى ان شناـس امـکz ـناممکنـ و پرهـزینه ساخت. استفاده اـز نیروىـ هوایـى عراق ـرا کامال

در واـقع ـکاربرد ـماهواره ـها در بـعد ـنرم اـفزارى بـسیار مهم ـتر از بـعد ـسخت اـفزارى در ـیک جـنگ ـتـمام ـعـیـار ـاـست، ـرـسانهـ ـها ـبـا تـوجـیهـ جـنگ ـوـ ـلزوـمـ آن، ـکاهشـ ابـعاد ـضدانـسانىـ جـنگ وـ تالش ـبراى تـضعیفـ ـروحـیهـ ـمردـم و ـسربـازـان ازـ طرـیـق برـساخـتنـ »واقـعـیت ـها« حرـیف رـا پیش ـاز شکـست

نـظامى به تسـلیم و ـانفعال مـى کـشانند.

17

جنگ رسانه اى امریکا علیه ایران

میلـیون دالر ـبراى پـشتیبانى 40کنـگره امریـکا، بودـجه اى مـعادل اـز فـعالیت ـهاىـ ـبه اـصـطالحـ ـمدنـى رـسانـه ـهاى ـاـیرانـى در امریـکا

ار ـشبکه وى خبرنـگ گفت وـگ داد. درـ ا CNNاـختـصاص ـب ا امریـک ـیکى از گردانـنـدگاـن ـشبکه ـهاى تلویـزـیونى ـفارـسىـ زـبان در ـلوس هـاى ـون تلـویزـی ه ـب ـبودجـه این بیشــتر شـدـ مشـخص آنجلسـ داـده اختـصاص آـنجلس ـوس ـل مقـیم ان زـب فاـرـسىـ اى اـهواره ـمخواـهدـ ـشد ـتا ـبه برنـاـمه ـسازى و ـتـرویـج فـرهـنـگ ـغربى ـدر داـخل

ایران بپردازند.بررـسى کمrى و کیفى این ـشبکه ـها )ـبه ـصورت ـموردى( نـشان دک اـن حـجم واـسطه هـ ـب ا ـه اهواـره ـم منفى ذارىـ اثـرـگ د دـه مـى هـاـى بـاالى ـبرنامـه حجـم مقابـل دـر آـموزنـده هـاـى بـرنامـه ـسرگرمى، ـشو، موـسیقى و... بـسیار زـیاد اـست. اـفزون ـبر این، اهواره اى ـم ونى تـلویزـی اى ـه بـکه ـش ر ـب ـمنفى عـمومى وـضعیت راى ـب ـا تنـه ان ـزـب فارـسى وـنى تلـویزـی ـاى ـه بکه ـش و اـست اکم ـح

اـثرگذارـى بـر مخاطب ـایرانىـ، برـنامه پـخش مى کنند.

18

بررسى آمارى برنامه هاى شبکه هاى ماهواره اى اروپایی

مـشاهده برناـمه ـهاى این ـشبکه ـها، این فرـضیه را در ذهن ـشکل مى دـهد ـکه ـبیـشتر آنـها ـبراى ـرـسیدن ـبه ـهدف اسـاـسى ـخـود ـ)جلب نـظـر مخاطـبان(، از ـفیلم، ـسـریاـل، ـشو، ـموـسیقـى و دیـگـر بـرناـمهـ ـهـاى تـفرـیحى و ـسرـگرم کنـنده ـو ـبرناـمه ـهاى ـعلمـىـ و آـموزـشى اـسـتفادـه مىـ کنـند. ـبراـى رـوـشنـ ـشدن بیـشـتر ـشبکـه ـهاى واـى کمـrىـ ـشمارـى ازـ ـل محـت اـز ـتحلـی ـایج حـاـصل نـت ـه ـب ـاین ـمدعا، ـبلـژـیـک، ـسوئـیس، فـراـنـسه وـ هـلـند( ـشـشـ ـکـشور ـارـوـپایى ـ)آلـمـان، اـنگـلـسـتان،ـ و ریـحىـ تـف ـهـ جنـب شخصــى،ـ دـاورىـ ه گوـن رـ ـه ـاـزـ دـور ه ـب ـا ـت رداـزـیـم ـپ ـمى

سرگرـمى بودن یـا علـمى و آموزشىـ بودن اـین شبکهـ ها مشخصـ تر شود.نـشان مى دـهد ایى اروـپ این ـشش کـشور اهواره اى ـم اى ـه ه برناـم ل تحلـی

بـیشترین نـوع برـنامه هـاى پخش شـده ـاز این شـبکه ها بدین شرح است : درـصد ،ـشو )نـمایش(، موـسیقى و برناـمه ـهاى 13 درـصد و ـسریال 16فیلم

درـصد و برناـمه 5 درـصد، ورزش 7ـ درـصد، ـاطالع رـسـانى 8ـسرـگرم کنـنده درـصـد ـبوده اـست. هـمـچنین برنـاـمهـ ـهاى علمىـ و آموزـشى و برناـمه 4ـکـودک

ـ درـصد، برناـمه ـهاى 2 ـدرـصـد، برناـمه ـهاى سـیاـسى ـبا 3ـهاى مـسـتند ـهرـ ـیک ـبا دـرـصد ـتا ـحدودى برناـمه 9ـادبى،ـ ـفرهنـگى،ـ اقـتـصادى وـ ـمذهبى ـهـر ـکـدام ـبا

هاـى این شبـکه ـها را پوششـ داده اند.

19

قانون ممنوع بودن دریافت از ماهواره

امطلوب و افت ـشبکه ـهاى تلویزـیونى و رادـیویى ـخارجى در اـیران، ـن وـضعیت ـماهواره و ابزارـهاى درـیبـحرانـ زاـستـ. ـبا وـجود ـتـصویب ـ»ـقانون ممـنوـعیت ـبه ـکارگـیرى تجـهیزات درـیافت از ـماهواره« در ـتاریخ

اریخ 26/11/1373 ـت ـدر آن ـاجـرایى ه ناـم آـیین ابالغ وـ اى 21/1/1374 ـه تخمین رخى ـب براسـاس ،غیـررـسمى، چـندین میلـیون ـدـستگاه رـسیور و بـشقاب ـماهواره اى در کـشور وـجود دارد، در ـحالى ـکه در

طوـل مدـت اجراى این ـقانون، بسیار کمتر ازـ اینـ تعداد دستگاه کشف شده است. اى 5ماده ـه انه رـس )مؤسسـه المى اـس اد ارـش و گ فرهـن وزارت و یما صداوـس ازمان ـس انون، ـق این

ا ـارزـش ـها ـو مـبانى ـفرهنگى اـسالمىـ و ملى ـمـجاز تـصـوـیرىـ(ـ را ـبه ـضبطـ و ـپـخشـ برـناـمهـ ـهاـى مواـفق ـب ـنـیز ـتـمامـ دـستـگاه ـهاـى ـفرهـنگى کـشوـر را ـبـه مطالـعه و ـتـبییـن آـثاـر زـیان ـبار اـستـفادـه 4ـدانـسته ـاـستـ. ـمـاده

این 10اـزـ برناـمـه ـهاىـ ـانـحـرافىـ ـشبکهـ ـهاىـ ـماهـوارـه ـاى ـدر جامـعـه موـظفـ ـساختـه اـست. همـچنیـن ـماده ـا هـمـکارى وـزارت پـست و تلـگراف و تـلفن ا ـب ـت ـقـانـون، ـوزاـرـت فرـهـنگ ـو ارـشادـ اـساـلمىـ راـ موـظفـ ـکردـ ه منـظور ـحراـست ازـ مرزـهاى ـ ـبین المـللى ـب ـهاى ـحـقوـقـى و اـز اـهرمـ وـط، مرـب ـهاىـ و ـسازمانـ ـ)ـسابقـ(ـ

فرهنگىـ کشورـ و ـحفظ کیاـن خانوـاده عـلیه برنامه هاى ویرانگر ماهواره اقدام کند.با بررـسى ـمذاکره ـها و متن ـقانون ممـنوعیت ـکاربرد ـماهواره، نتیـجه مى ـگیریم عاـمل اـصلى ـشرایط ـنابـسامان ـماهـواره دـر کـشور، ـقانوـن یاـدـشده نیـستـ، بلـکه علت اـصلى، اـجرا نـشدن کاـمل ـقانون از جمـله

ــ این ـقانون اـسـت. در واـقع، سیاـست ـهاى هـمه جانـبه در ـقانون ـیاد 5 ـ ـبه وـیژه ـمـاده 10 و 5، 4ـمواد ـشـده، پـس از تـصویـب ـبه فراموـشـى ـسـپرده ـشد و راـهبرد ـکوـتاـه ـمدت این ممـنوع ـبودن، ـبزرگ نـمایى ـشد

ـو به یک سیاستـ به ظاهـر تمام عیـار تبدیـل گـردید.ـ به ـباور بـسیارى از کارشناـسان، برـخورد ـحذفى ـصرف، آن هم در ـحوزه ـسخت اـفزارى، تجرـبه ـناموفقى پاـسخ ـصحیح ـبراى پرـسش اـست. هرچـند اـفتنـ ـجاى ـی اـست و ـتنـها ـبه معـناى ـحذف ـصوـرت ـمـسئله، ـبهـ اـفتـن پـاـسخ ـمناـسب ازـ ـسـوـى نـخبـگانـ ـحوزهـ ـهاى عـلـوم سیاـسـى، اجتـماعى، روـان ـا ـی ـقاـنوـن ـهاىـ ـسلـبى ـتـشـناـسى، ـحـقوقـ، ارتباـطاتـ و مـسـئـوالنـ، ـپذیـرفتـنى اـست،ـ ـولى بـاـید دانـستـ این ـپاـسـخ باـید ـبـا نـیاز ـفرهـنگى جامـعه، دـگـرـگوـنى ـهـاى ـسـریع دـر فن ـآوـرى اطاـلـعات ـو ارتباـطاـت، ـمتناـسب ـبوده ـو ـبـا توـجـه ـجدrى ـبه ـبرناـمه

هاىـ فرهنگى غرب علـیه ملـت هاى مسلمـان، فراـگیر، اثرگذار و بهنگام باشد.

20

راهکارهاى مقابله با تهاجم رسانه اى

ى و بهبود کیفى برنامه هاrافزایش کم اـستفاده ـحداکثرى از ـظرفیت ـهاى اتحادـیه رادـیو ـ تلویزـیون ـهاى آـسیا

و اقیانوسیهساخت ماهواره اسالمىتقویت باورهاى دینى مردم و اصالح رویکرد رسانه به دینتقویت جایگاه طنز بومىافزایش سواد رسانه اى مردملزوم اعتمادسازىتى تبلیغ و آشنایى با محیط دیجیتالىr تقویت شیوه هاى سناستناد به مبانى و منابع حقوق ماهواره در سطح بین الملل

21

افزایش کم/ى و بهبود کیفى برنامه ها

د ـسال گذـشته، در ـحوزه عملـکرد رـسانه اى کـشور، در چـنداد تـع ر نـظ از و اـست ه گرفـت ـصورت وبى ـخ کمrى عه توـستى وـق ولى داریم، ا دنـی در اى ته شایـس اه جایـگ ا، ـه بکه ـشمجموـعه ـظرفیت ـهاى کـشورهاى دنـیا در ـحوزه رـسانه اى را بررـسى مى ـکنیم )اعم از دوـلتى و خصوـصى(، درمى ـیابیم در مقاـبل انتـخاب ـهایى ـکه بیگانـگان ـبه مـخاطب اـیرانى اراـئه مى دهـند، ـحق انتـخاب بـسیار کـمترى ـبه مـخاطب اـیرانى داده

ایم.ذیرد. ـپ ام انـج د باـی بیـشترى اى ـه ـحوزه کیفى، تالش در لذا ـشرح دین ـب ا ـه ه برناـم کیفى ود بهـب راى ـب نهادها پیـش رخى ـب

است:

22

الف( آموزش کارشناس در حوزه تولید

آـموزش کارـشناس در ـحوزه ـهاى مختـلف رادـیو ـ تلویزـیون، تـقویت دانـشکده ـهاى تخصـصى، اـستفاده از نیروـهاى ـکاردان ا دانـشگاه ـها ـکه ـقدرت و اـفزایش ارتـباط اـصحاب رـسانه ـبـهدایت فـکرى جامـعه را دارـند، بـسیار ـضرورى اـست. ـبراى اـفزایش ـکارآیى رـسانه، ـتربیت گویـنده، نویـسنده، تهـیه کنـنده و ـحتى کارشناـسان سیاـسى، نـظامى و عـلوم اجتـماعى در

حوزه هاى مختلف رسانه اى، نیازى جدrى است.

23

ب( ضرورت مخاطب شناسى

ا ـه ال رـسانه ان در قـب اى مخاطـب ا و واکنش ـه ـه ه ـشناخت کنش اـمروزه مقوـلاـهمیت ـشایانـى یافـته اـست. ـبه ـباوـر ـمکـ کواـیل،ـ مفـهوـم مـخاطب ـبه ـظاهر کلـید درکـ بـسیارـى از ـاـسرارـ مرـبوط ـبه ـشیوه ـکارـ رـسانه ـهاى ـگروهى اـست و ـحتى

رـاز ماندـگارىـ »اـرتباطـات اجـتماعىـ« راـ در خودـ دارد. مـسئوالن باـید بدانـند ـبا مخاطـبانى روـبه رویـند ـکه بـسیارى از آـنان تحـصیل ـکرده، کـارـشناسـ و دـاراى تعاـمـل ـهاى اجتـماعى هـسـتندـ. انتـقاـل پـیام ـها، ـبه وـیژه پـیام ـهـایى ـکه ـباـر ارزـشى، ـسیاـسـى، عـقـیدتىـ و..ـ. دارـد، ـاـگر ـبدوـن اـستفاده از نمادـها و

نشاـنه ها ـصورت گیرد، مخاطب ـبه ـراحتى ـآن راأثیر ـخود را از دـست مى رمزگـشایى و تحلـیل مى کـند. ـچنین پـیامى ـبه ـمرور ـتاز یارى بـس ال حاـضر، ـح در دـ. کـن تادگـى مى ایـس آن رـ براـب درـ مـخاطب و د دـهه پخـش مـستقیم مراـسم وـن ـکه ـب ـتلوـیزـی ـاى ـمذهـبى، سـیاـسى و... در بـرناـمه ـهه جنـب د. دارـن را ذارى اثرـگ دـرت ـق ترینـ کـم ردازـد، ـپ ـمى و.ـ.. اـد اعـی سـخنرانى، تـکـنیکى و امکاـنـات تلویزـیـون ـما ـمـشکل ـنداـرد، تلویزـیونـ ـما از نـظر ـکارگردانى، ایى قـاـبل مقایـسه اـست. ـاى اروـپ ـون ـه تلـویزـی ـا ـب نى ـف ات تـصـویربـردارى و امکاـنـمـشکل تنـها ـدر ـطراحى پـیاـم اـست ـکه ـبدون آـگاـهى اـز ـکاـرآیى این وـسیله، پـیام

باـید نیروـهاى کارـشناـسـى ـبراـى تلویـزـیون پـیام ـطراحى کنـند ـتا ـساختهـ مى ـشود. ـمـخاطب رـا شناـسایـى وـ ـسپس ـبـا او تخصـصى برـخورد کنـند. اـگر مـشکل تخـصص طـراحاـن پیام حلـ شود، تـلویزیونـ ما از نظرـ فنـى مشکل دیگرى نخواهد داشت.

24

ج( تکثرگرایى در تولید محصوالت فرهنگى 4 رسانه اى

ـقانون اساـسى جمـهورى اـسالمى اـیران، پخش رادـیو و 44براـبر اـصل بخش رـ، دیـگ اـن بـی ـهـ ـب دارـد. رـار ـق تـى دوـل بخش ـاـر انحـص در وـنى تلویزـیـخصوـصـى در اـیران مـجاز ـبـه تأـسیسـ رادـیوـ و تـلویزـیـون خصوـصى نیـست. راه دهاى خاـصى هـم قـی ا ـب اى، انه رـس د تولـی وزه ـح در ثرگرایى تـک ر اـگـتأـمین ـکـند، ـبه ـبـاـشدـ ـکه ـاـهـدـاف ـاـصلى ـقـاـنون ـگذار ـاـز ایـجاـد انـحـصاـر راـ روـنـق توـلـیدـ ـآـثاـر ـفرهـنـگى و ـهنرىـ در ـکـشور کـمـک ـخـواـهدـ ـشد.ـ ـبا ـتوـجه ـبه اى ـ ـه ـبکـه ـش ه ـک اـبـى اـنتـخ گسـترـه وـ ردـم ـم رهـنگىـ ـف دـهـ فزـایـن اىـ ـنـیازـه

ـماهـواره اى ـدنـیا ـبراـى مـخاـطب اـیرانى ـفراهم ـکـردهـ اـند، راهى ـجز روى آـوردن ـسـریعـ ـبهـ تـکثرگـرایى دـر ـحوزهـ رـسـانهـ اى ـبا رـویـکرد ـتـکاملى و ـبر ـاـساس ـآرـماـن ـهاـى انقالبـ وـجود ـندارد. اـیـجادـ فـضاى رـقاـبتى مـیان رـسانه ـهـاى ـداخلـى،ـ اـفـزـون ـبـر اینـکه ـزمیـنـه اى ـفراهـم ـمى ـکـندـ ـتا نـگـاه مخاطـبان توـلیـدهاى تقـوـیت شــود، ـبـه جلب داخـل تولیــد هـاـى ـبرنـامـه رـوى ـتـلویزـیـونىـ،ـ رـشـد موـسیقـى، ـسیـنـمـا و دـه ـها ـصـنـعـت مختـلفـ دـرـگیـر در این ـاـرچوـب ـ ـچ دـر اطب ـمـخ ـجذب رـاـى ـب تالـش ـنـین همـچ دـ. ـاـنـجاـم مى وـزـهـ ـح

rتـ برنامه هـا مى افزاید. سـیـاست هاـىـ کالن دولتـ، بـر کیفیت ـو کمی

25

استفاده حداکثرى از ظرفیت هاى اتحادیه رادیو 4 تلویزیون هاى آسیا و اقیانوسیه

رد. ـب را تفاده اـس بیـشترین ارجى ـخ و داخلى ات امکاـن از د باـی ـغرب اى انه رـس اجم تـه ل در مقاـب ـم. ـبا تـوـجه ـبهـ مـفاد وـ ـشرایط مـندرج 1962ـاتحـادـیه ـرادـیو تـلویزـیـون ـهاـى آـسیا ـو اـقیانـوـسـیه در ـساـل

منشور سازمـان ملـل مـتحد ـتأسیس شد. 70 و 62،ـ 59 تا 55ـدر موـاد به قرار زیر است:ABUمهم ترین هدف هاى

اـلف( پـشتیبانى از مـنافع ـسازمان ـهاى ـسخن پراـکنى ـکه ـشرایط اـساس ناـمه و ایـجاد رابـطه ـبا دیـگر ـاتحادیهـ هاى سـخن پراکـنى و دیـگر ـسازماـن ها را ـپذیـرفته اند.

ب( توـسعه و تنظیم بررـسى ـهاى مرـبوط ـبه مـسائل ـسخن پراـکنى و تـضمین مبادـله اطالـعات در زمیـنه امورـ مورد عالـقه سرویـس هاى سخن ـپراکـنى.

ه توـسعه »ـسخن پراـکنى« ـطراحى ـشده الیت ـهایى ـکه از ـهر نـظر ـبراى کـمک ـب ج( پیـشبرد فـعاسـت؛ بهـ ویژه »ـتوسعهـ ملى وـ آموزـش و ـپرورـش«.

د( کـمک ـبه پیـشبرد رابـطه ـخوب و حـسن نیت بین المللى از طریق تجهیزات ملى سخن پراکنى.

ه د از: دادوـستد ABUدر اتحادـی ا عبارتـن یرد ـکه ـبرخى از آنـه الیت ـهاى مختلفى ـصورت مى ـگ فـع در ـحوزهـ برـناـمه ـسازى،ـ دادوـستدـ برناـمه ABUـخبرى ـتلویزـیوـنى )آـسـیاویژـن(، مـسـابقـاـت و ـجوایز

اىـ، تولید مشتـرک میان اـعضاى اتحادیه،ـ خدمات فنـى و حقوق پخش و مسائل حقوقى. اى ـه سـریال و فیلم مشـترک د تولـی اى ـه روژه ـپ الب ـق در ظـرفیت، این از داکثر ـح اسـتفاده تـلویـزـیونـى، داـدوـستد ـخـبرى، پخشـ موـسـیقى و ـفیلمـ ـبراـى کـشوـرهاى عـضـو و ـحـتى زیرـنویسـ ـکردن گ ـفرهـن اشــاـعه رـ ـب ـزون ـاـف د توـاـن ـمى ـدف، ـه ـکشـورهـاـى راـى ـب ـاى ـرسـانهـ داتـ ـتولـی وـ ـا ـه ـفیلـم ـان مـی ارى ـرخى همـک ـب د. ـدـه زایش اـف ـداخلى ـاطـب مـخ در رـاـ د توـلـی ـرفیت ـظ و یزه ـانـگ ـکـشوـرمان،ـ اـعـضاى اـیـن اتحادـیهـ رـاـ چـنـان مهـم ارـزـیابى ـمىـ کنـند ـکه ـحـتى معتقدـند ـمى ـتـوان دـر این ـچارچوب، ـبه ـیـک ـزـبانـ مـشتـرـک رـسانـه اى دـست ـیافـت؛ زـبانـ مـشترـکى ـکه ـدر ـقالـب موـسیقـى، کالم و محـصوالت

رسانه اى عملى است.

26

ساخت ماهواره اسالمى

ساخت ـماهواره در داـخل کـشور، اـقدام ـبزرگى اـست و این امـیدوارى را ایـجاد مى ر پوـشش اطق گـسترـده اى را زـی مـن ارج،ـ ـخ ـد ـکه جمـهورى ـاـسالمى دـر دـاـخل وـ کـنـبرناـمه ـهاى ـخوـد ـقرار دـهد. اـلبـته ـبا اـجراـى ـپـروژهـ ـهاى مـشترک ـبا کـشورهاى اـسالمى ا آنـها ـبه ـه آـسانى مى ـشود ـب ا اـیران ـدارـندـ و ـب ـکه دغدـغه ـهاى ـفرهـنگى ـمـشابهـى ـبتـواـفق رـسید، بـاـیدـ امـکـان اـستفاـده از ـتوانـ ـمالى، دـانش ـفنى و بازارـیابى رـسانه اى ـفراهـم ـسـاخت. اـندیـشـه ـساخت ـماهواـره اـسالمى ـکه در جهت ـدر اـین کـشورهـا راـ ـتـرویج و تبلـیغ اـساـلم ـناب محـمـدى و مقابـلهـ ـبا جـنـگ رـسانه اى دـشمن اـست، ـچه بـسا و اـسالم و تالش ـبراى جـمع این دو ـماـهوارهـ ارهـ ـهاى نـظرى درـب در ـگیـرودار بحثـ

مـقوله دـر قالب اسالمى فراموش ـشود.

در این مـیان، اـگر ـبا در نـظر ـگرفتن ـشرایط زـمان و مـکان و رویـکردى عـمل گرایاـنه در ـاین راـه بکوـشیمـ و فرهـنگ، ادب، ـتاـریخ تـمدن ـاـسالمى ـ اـیرانى، حـقانیت نـظام و اى ـه دانـشگاه و ا ـه وزه ـح دات فـکرى تولـی و اـسالمـى ـام نـظ تاـوردهاى دـس ـانقالب،ـ ـکنیم،ـ ـگامـ ـمؤثرـى در مقاـبل تـهاجم رـسانه اى کـشور را در ـقـالب رـسانه اى ـطرحـ ه ایم. ـبراى ـچنین پرداخـت ا اـمواـج رـسـانه اىـ ـب ـانقالبـ ه ـصدور ـو ـب دـشمـن بردـاـشته ـماهواره اى مـى ـتوـان برنـاـمه ـهاى زـیر را درـنـظر ـگرـفت: پخش برناـمه ـهاى مختـلف ـبـه زـبـان ـهاـى ـزـندهـ دنـیاـ؛ـ تـبیین و عظمـتـ مـسلماناـن درـ ـگذـشته ـو دـستاوردهاى علمى، ـفرهنگى آـنان درـ دوران معـاـصرـ؛ تولـید برناـمهـ ـهاـى ـجذاب، پرمحـتوا و رـقابت ـپذیر ـبا وضـعیت از اقتصـادى ـو سـیاسـى اى ـه لـ ـتحلـی ه ارـاـئ ربـ؛ ـغ دى ـتولـی ـاى ـه ه برناـم

مسلمانـان در دنیا و ـمعرفى مـلت ها و دولت هاى اسالمى.

27

تقویت باورهاى دینى مردم و اصالح رویکرد رسانه به دین

تلویزـیون مى تواـند در ایـجاد و تـقویت باورـهاى دـینى ـبا نـهاد دین همـکارى کـند. تلویزـیون ـبه واـسطه ـتوان مـندى دـر آـفریـنش ـیا فراـموـشىـ رـهبرـان، ـستاره ـها و قهرماـنان، در زـندگى عـمومى جامـعه نقش بـسزایى دـارد. نـزدـیک ـبه ـدو ـسـوم مخاطـبان تلـویزـیون ـبه ـدین عالـقه مـندى بـسیارى دارـند و ـیک ـسوم ـباقى ماـنده ـنیز

ـ اینـ نکـته مى ـتوـاـندـ ـشاهـدى ـبر نقش مـهم ـبافـت دـینى در ـجامـعه ـو زـندـگى ـمردـم 1ـبـه آن بـى ـعالـقهـ ـنیـستند.ـاـیـران باـشد و نـظر ـسیاـسـت ـگذاران ـوـ برـنـاـمه رـیزان رـسانـه ـاى راـ ـبه عنـصر دـین، چوـناـن واـقعـیتى ـموـرد عاـلـقهـ ـو ـنـیاـزىـ ـجدrى ـبـراـى ـمخـاطـباـن ـمعـطوـف ـسـازـد.ـ اـلبـته ـوـیـژگىـ مـتـفاـوتـ ـیـک ـسومـ ـبـاقى ـماـنده،ـ هـشدارى ـبـرـاى دـیـدگاهـ ـهاـى ـخوشـ ـبینـاـنه اـسـت.ـ ـنکـته ـجاـلب، نـبوـدـ راـبـطه ـمـیان ـباال ـرفتن ـسـطح تحـصیالت و ـکاهش اینـجا ـ ـبه ـگـرـوه ـهاىـ کم ـسواد راـ منتفىـ مى ـساـزد. درـ دـیـن ـدـارـىـ ادـعاىـ اخـتـصاصـ ـهـ ـاـسـت ـک اـینـ ـعالـقهـ

ـرـابـطهـ اـى مـیان ـبـاالـ رفتنـ ـمیـزان تـحـصـیالـت ـو ـکـاهـش ـتـوـجـه ـبـه برنـاـمه ـهاى ـدـینىـ ـتلوـیـزـیونـ ـبهـ دـسـت ـآـمـدـه ـاـستـ ـکه ـچهـ بـساـ ـضعفـ کـیفى ـو مـحـتـواـیـى بـرـناـمـهـ ـها ـعـاـملـ ـآنـ باـشـد؛ ـزـیراـ تحـصیلـ ـکردـگان جـامـعهـ ـبـه دقت وـ ـبـاـ حسـاـسیت،ـ ـبرـنـاـمه ـهاىـ صداـوـسیما ـراـ زیرـنـظـرـ داـرـنـد. ـتوـجـهـ ـجـدى ـترـ ـبرـناـمه ـسـازانـ ـبه اینـ ـمهـم کـمک

ـمى کـند صدا وـ سیمـا مخاطـبانـ تحصیل ـکرده خوـد راـ از ـدست ندهد.ا نى، تنـها ـگروهى ـخاص ـب افت دین داران و عالـقه مـندان ـبه برناـمه ـهاى دـی ا ـب نتیـجه اینـکه در جامـعه ـمـباورـهاىـ ـمذهبـىـ وـیژهـ ـنیـسـت.ـ اـمرـوزه ـگرـوه واـرـه ـهـاى گوـناـگونىـ را در مـیان مخاـطـبان مـى ـتوان تـشـخیص ـو اتىـ ـآموزـشـى، اطالـع ـتر بیـش آـن ـهدـف ه ـک ذـهبى ـم ـاـتـ ارـتـباـط ـدـر ـالى انتـق دـل ـم از رـا ـاـ ـم ه ـتوـج ـه ـک ـداـد ـتـبلیـغاـتى اـسـتـ وـ ـتوـجهىـ ـبهـ گوـنه ـگوـنىـ ـمخاطـبـان ـوـ ـنیازـهـاى ـآـناـن ـنـدارد، ـبه ـمدلـ ـآیـینى ـمعـطوف ـمى ـسـازد. ـمدـلـ آیـینـى ـبرـ پیوـنـدـ، ـهـمرـاهىـ ـو ـایـمـان مـشتـرکـ تأیـیدـ دارد وـ در ـخدمتـ ـنیازـهاى ـمخاطـبانـ وـ بـازـتابـ عالـیق ـ

ـه ـو زمیـن فـطـرى اـست اـمرـىـ ـه ـک ـدینـ حقـیـقـت نـظـر ازـ اـسـت. ـصرـف رـسـاـنه ـنىـ ـاـى دـی ـه ه برـناـم ـدرـ انـ ـآـنـپـذیرشـ ـآـن دـرـ مـخاـطـب ـزـیر ـاـسـتـ، وـقتىـ دینـ ـیـا ـباـورـهـاـىـ درـسـت ـدـینىـ ـمـورد هجـمه رـسـانه اىـ ـقرـار ـمى ـگیرـند ـو انـدـیـشه ـهـاى رـقـیب در گفـتـمـان رـسـانهـ اى حـضوـر مى یاـبـنـد، نـهاـدـى ـدر تـبلـیـغ ـاندیـشـه ـاش موـفـقـ ـتر ـد ـژـه وـقتـى چـن ـبه وـی بـهرـه ـگیـرـد. دـرـ ـحوزـه تبلـیـغـات،ـ ـه بـهـترینـ ـشیوـهـ اـع ـب از ـفـنـون تـبلیـغـاتـ و اـقـن ـکهـ اـسـتـ ـانـدـیـشـه ـرـقیـب وـجودـ دـاـشـتهـ باـشندـ، تـبـلـیغـ مـستقـیـم و ـتـقاـضاى ـپـذـیرش ـیـک نـظر، دـر ـمـخاطب ـمـقاومتـ ـایـجاد ـمـى کـنـدـ. ـاینـکـه درـ ـاـساـلمـ ـسفارـشـ ـشدـه اـسـت ـمرـدـمـ رـا ـبه ـغـیرـ ـاز زـبان ـخودـ ــ ـبه ـطـور عملىـ ـ ـبهـ دین ـو ات تبلیـغ وـ ا رمزـه ا،ـ نمادـه اهمیـت �م�« �ک �ت ن �سـ� �ل َأ ر� ـ� �غ�ی ـب اس� rـ �لن ـل zد�عــاًة ـواـ ـ� �ون »ک ـد فـراخوانـی ک نـی ـاـى کـردارـه

غیرمستقیم را مى نمایاند.

28

تقویت جایگاه طنز بومى

پژوهش ـهاى اـخیر نـشان مى دـهد ـبا وـجود رـشد جهـشى رـسانه ـهاى ـجـهانىـ )مانـند ـشـبکهـ ـهاى ـبین المللى تلویزـیونىـ(، رـسانهـ ـهاى ـبومى د. از دارـن ایى ـکـشورهاـ اه اـستوارـى در ـحوزه ـهاى جـغرافـی وز جـایـگ ـهـنعواـمل مهم تـثبـیت »رـسانـه ـبومى«ـ باـیدـ ـبه ـسه ـشـاخصـ اسـاـسىـ زـبان، فرهـنگ وـ ـمذهب اـشـاره ـشـود. آـمـار برـناـمه ـهـاى تلویزـیونـى ـبومى در ان در مـی ـال ـخوبىـ ا اقـب ـب ـه »ـطنز«ـ د ـک د ـمى کـن ـان تأیـی کـشورهـاى جـه

کـتـاـبى ـبا عـنوان 1985هـمـهـ بیـنـندگاـن روـبه ـروـ اـست.ـ ـیونـسکوـ دـر ـسال آن، در ه ـک ـرد ـک ر منتـش ونى تلویزـی اـى ـه ه برـناـم ـالمللـى بین ان ـجرـی

کـشور جـهان ـرا ـبه روش تـطـبیقى بررـسـى 52برناـمـه ـهاى تلـویزـیونىـ دـات تـولـی ـوم ـس ک ـی اـز بیش ده،ـ ـآـم دـست ه ـب ار ـآـم ابر بـن ودـ. ـب ـرده ـکتـلویزـیونى اینـ کـشـورها ـکهـ ـشامل دو بـلوک ـشمال وـ جـنوب ـو مـجموـعه کـشورـهاى ـتوـسعه یاـفـته و در ـحـال تـوـسعه اـست،ـ ـبه برنـاـمه ـهاى ـطنز ـو ـیز ـانـگ ـگفت ـش یاـر بـس رقم،ـ ایـن دـاردـ. اص اـختـص ـده ـکنـن رگرـم ـس ـو ـآفریـنـشگر و بـهجت اطـ ـارتـب ـرا دـر ون ـتلـویزـی را نـقش ـالب اـست؛ زـی ـج

آمیز ـبا مخاطبان انـبوه روشن ـمى کند.

29

افزایش سواد رسانه اى مردم

باال ـبردن ـقدرت تحلـیل مخاطـبان نـسبت ـبه ترفـندهاى رـسانه اى ـغرب و آـشنایى آـنان ـبا مغالـطه ـهاى کالمى، ـشیوه ـهاى

اقناع و نفوذ و... سطح آگاهى مردم را ارتقا مى بخشد. ا ـی ا ـه ه برناـم ریم تـح ا ـی ویز تـج ا ـب ان زـم هم اـست شایـسته ا آنـه ترل کـن ـحدى ا ـت روزه اـم ه ـک اى انه رـس گ اى جـن ابزارـهـناممکن ـشده اـست، ـشاخص ـهاى تـبیین و تحلـیل درـست ـبه

مردم آموخته شود.

30

لزوم اعتمادسازى

یک رـسانه ـقوى، ـبراى اعتمادـسازى ـبا مخاطـبان ـخود و نـگه داـشتن آنـها باـید ـبه ـموارد زـیر توـجه کـند: ـسرعت و ـشتاب زدگى در انتـقال خبرـها و اراـئه تفـسیرها، نباـید ـبه نـقل خبرـهاى نادرـست ال4ف(

بیـنجامد. چنیـن مـسئلهـ اى اعـتبار رساـنه را زیـر سؤـال مى برد.اعـمال نـگرش ـهاى ـحزبى، جـناحى و ـقومى، دـیر ـیا زود ـبراى مخاطـبان ـیک رـسانه آـشکار مى ب(

ـشود و مخاـطبانـ به ـرسانه ـهاى منصفـ تر گرایش ـمى یـابند.سانـسور در رـسانه ـبا توجـیه حـفظ مـنافع ملى و مـسائل امنـیتى، نباـید ـتا آنـجا پیش رود ـکه ـحتى ج(

ـمردـمـ ـبراىـ آـگاهـىـ از ـمـسائلـ مهم جـهانـىـ و ـمـسائلـى ـکه ـبـا سـرنوـشت اـقتـصادىـ، سیاـسى وـ ـفرهنگى ـآـنـها ـگره ـخوـرـده اـست،ـ ـبه ـرـسـانـهـ ـهاـى بیـگـاـنه رـو کـنـند. البـته رـسانـه اىـ موـفق اـست ـکه بـتواـند ـمردم

را ـدربارـه علل و عـوامـل ساـنسور برـخى خـبرهاـ توجیـه کند. ـیک رـسانه قدرتمـند نباـید در ـحوزه ـخبر تنـها ـبه ـخبرگزارى ـهاى بین المللى ـیا داخلى متکى باـشد. د(

ـبهـ عباـرت دـیگر، ـنبـاید موجـب شـود رـسـانهـ وـ مـخاطبان ـآنـ، دنیـا را ـاز چشم خبرـگزاـرى ها ببیـنند.ا مـخاطب ـخود هم دردى نکـند و ـحرف ـهاى او را بازـتاب ندـهد، دیـگر مـخاطب، ه( رـسانه اـگر ـب

رـسانه را ـاز آن ـخوـد نخـواـهدـ داـنـست ـو ـبا آنـ، بیگاـنـه ـخواـهد ـشد. یکى ـاز ـدالـیل ـگرایـش ـبه ـرـسانه ـهاىـ ـبیگاـنهـ، باـزـتاب مـشکاـلت ـمـردم دـر ـحـوزه ـهـاى مختـلـف ـسیاـسـى، معیـشتـى و ـفرهنگـى اـستـ. اـین مـناـسب، پـاـسخ ه اراـئ دونـ ـب ـآن مـشکالـت، اـب بازـت وـ نـیدـن ـش از ـداـر دف ـه ـورـتـ ـص ـه ـب ا ـه انهـ ـرـس

استقبال مى کنند.در نـظام اـسالمى، رـسانه ـها باـید بتوانـند دولت را نـقد کنند. و(

د ـبه نـقد ـصحیح دولت و صدا و ـسیما در اـجراى آـموزه اـمر ـبه مـعروف و نهى از منـکر مى تواـنـکارگزاـرانـ حـکوـمت ـبپردازد و نمـایـنده شایـستـه اى ـبراى ـمردم در انتـقال دـیدگاه ـهاى ـسازنده آنـها باـشد. ـاین ـحرکـت، وظیـفـه ـشرعـى این رـسانهـ اـست ـو اـهرمـ انتـقاد مـخرrب را از دـست جرـیان ـهاى

ـضدانقالب ـخارج ـمى کند.

31

تقویت شیوه هاى سن/تى تبلیغ و آشنایى با محیط دیجیتالى

ا ار داـشت، ـمردم اـیران ـب با وـجود آنـکه پهـلوى دوم، رـسانه ـهاى ـمدرن را در اختـیاثـرـپذیـرى از ـشیوه ـهاى ـسنـتى تبلـیغ ـو ـبه ـدلـیلـ اعتـماد ـبه عالـمان دـینى، غلـبه فرهـنگ ـشفاهىـ، ارتـبـاط ـبـا مـجالـس دـعاـ، روـضه ـخوانى ـدر ـمـسجدها و ـعزادارى ـها و دیـگر ـبه گوـنه اى ـکه رـسانه ـهاى ـگروهى در ـپیروزـى دـست یافتـند،ـ نهاـدـهاىـ ـمذهـبى، ـبهـ اى ـنیروـه ه ـک نـشود فرـاـمـوش هـ ـالبـت ـد.ـ ـخوردـن اـنـ شکـسـت ایـن جرـی ل مـقاـب درـ ـعـمل یـز ـن وارـ کاـست ـن ـد دـسـتگاه ـچاـپ وـ تـبلـیغى ماـنـن دـ ـانقالبـى ـاز ـبرـخى رـساـنه ـهـاى جدـیـمى وـدـ، ـب ـغاـفل rـتى ن ـس اى ـنـهاـدـه ـاینـ دـرت ـق اـز ـه ـک وـى پـهـل ـاـمـ نـظ تـنـد.ـ ـجـس مـىـ رهـ بـه

کوشیـد دسترسى نیروهاـى مذهبـى به ـرسانه ـهاى مدرن را کـم کند.

درن ـم اى ـه انه رـس از تفاده اـس ر ـب زون اـف ود، موـج ـشرایط در د رـس نـظر مى به ردارى مناـسب ـب بـهره یز ـن rـتى ـسن اطـى اـرتـب اى ـشیوه ـه ا وـ اـبزارـه از د بـاـی اطـى، اـرتـب

ـکه دـر جـامـعـه ـما ـبـوده مهم 4ت4رین 4ش4یوه4 4ه4اى س4نتى4 4ارت4ب4اطى 4ـصورـت ـگیرـد.ـ ـاست وـ اکنوـن نیـز کم و بـیش وجـود دارد، ـعباـرتنـد از:

ال4ف( برگ4زارى آیین ه4ا و مناس4ک دی4نى )مج4الس مذهبى و...(؛ب( برگ4زارى آیین ه4اى ملى )عی4دها، جش4ن ه4ا و مراسم ملى(؛ج( تش4کل ه4اى م4ردمى در ب4ازار و مک4ان ه4اى دیگ4ر )خیریه و...(؛

د( گفت وگوى رو در رو.اى ـمدرن، طـیف از رـسانه ـه دى بـهره مـن ار rتى در کـن ـسن اى نهادـه تـقویت حـفظ و

ـگسترـده اى اـز مخـاطبان را پوشش خوـاهد داد.

32

استناد به مبانى و منابع حقوق ماهواره در سطح بین الملل

در هـفدهمین اجالس کنـفرانس عـمومى یونـسکو در ـپاریس، اعالمـیه یونـسکو درـباره »اـصول راهنـماى اـستفاده از آزاد اطالـعاتـ، گـسترـش آـموزـش و توـسعه انـ ـه ـمنـظورـ جرـی ـب ا ـه اهـوارهـ ـم ونـى ـاز طرـیقـ ـو تلویـزـی ویـى ـپخش رادـی

بـه تصویب ـرسیـد.1972 ـنوامبر 15مبادالت فرـهنگى« در پخش برناـمه ـهاى رادـیو ـ تلویزـیونى از ـماهواره ـها باـید ـبر مبـناى مـقررات ماده ـیک این اعالمـیه تـصریح مى کـند

منشـور ملل متحـد باشد.(ـبه ـقرار زـیر اـست: »حـفظ ـصلح و اـمنیت بین المللى؛ توـسعه 1945اـصول اساـسى این منـشور )مـصوب اکـتبر

رـواـبطـ دوـستاـنه ـدر مـیانـ ملت ـها ـبر مبـناى اـحـترام ـبه اـصل تـساوى حـقوق و خودمخـتارى ملت ـها و دیـگر کارـهاى مقتـضى ـبرـاى تحکیم ـصـلح جـهانىـ و ـدـست ـیـابى ـبـه همـکاـرى بـین المللى در ـحل مـسائل بین المللى ـکه جنـبه ـهاى

اـقتصادىـ، اجتماعى، ـفرهنگى یاـ بشردوسـتانه دـارد«اعالمـیه جـهانى حـقوق بـشر، میـثاق بین المللى حـقوق ـمدنى و سیاـسى و دیـگر مـنابع معـتبر ـنیز ـکه ـبر ـحق اـستفاده ـ»ـبدـون ـداـشـتن مالحـظات ـمرزىـ« ـبرـاى انتـقال و اـشـاعه اطالـعات دلـخوـاه د ـمـاهواـره،ـ ـر اـبزارـى«، ـمانـن ـآـزاد از »ـه

تـصریح کرده اند، بـه صرـاحت، منع سوـء اـستفاده از ـآن را مطرح ساخته اند. میـثاق بین المللى حـقوق ـمدنى و سیاـسى، ـبه این 19 اعالمـیه جـهانى حـقوق بـشر و بـند ـسوم ـماده 29بـند دوم ـماده

ـموـضوع ـاختـصـاص ـدارد. میـثاق ـیـاد ـشـده ـپس از اـشارهـ ـبه اـصل آـزادى پخش اطالـعات،ـ در بـند دـوم مـقرر ـمى دارد: »اعـمالـ حـقـوق ـیـاـد ـشدـه درـ بـنـد دوـمـ ایـن ـماده، ـمـستـلزم ـحـقوق و ـمـسئولیتـ ـهاى ـخاـص اـسـت. ازـاین رو، ـچه بـسا ـتابع rنى ـشـوـد ـکه ـدر ـقـاـنون ـتـصرـیح ـشده اـستـ و ـبرـاى اـمـور زـیـر ـضرورـت دارـد: ـاـحترام ـبه حـقوق ـیا ـمـحدوـدیتـ ـهاى مـعـی

حیثیت دیگـران؛ ـحفظ ـامنیـت ملى یاـ نظم عمومى ـیا سالمت یا اخالق عمومى«.ارزش ـهاى ـفرهنگى و اعتـقادى ـهر جامـعه، برجـسته ـترین مـصداق ـضرورت ـهاى اجتـماعى ـبه ـشمار مى روـند. ازاین اـ مالـحـظه اینـکه ارزـش و زـاـم حـقوـقى ـدـارد. ـبراىـ مـثال، مـجـمع عـموـمى ـسـازمانـ مـلل متـحـد »ـب رـو، رـعـایت آـنـها اـلـکرامتـ ـهـر فرهـنـگ وـ ـنیـز تـواـنایى حـفـظ ـو توـسعـه ـماهـیتـ مـتـمایز آنـ، ـحق اساـسـى هـمه ـکـشورـها وـ مـلل اـست«ـ، قـطع

ـم. راـ با عنـوان »ـحفظ ـو اشاعهـ ارزش ـهاى فرهنگىـ« بهـ تصویب رـساندـ.1973ـ مورخـ 3148( 28نـامه )برناـمه ـهاى ـماهواره اى از نـظر محـتوا ـتابع مـقررات و مـحدودیت ـهایى هـستند ـکه حـفظ اـمنیت ملى، نتیـجه اینـکه

نـظم عـمومى ـو اـحتراـم ـبه اـرزش ـهـاى اـعتـقاـدى و ـفرهنگى ـهر ملت از جمـله آنهاـست. از ـسوى دیـگر، دولت ـها در قـبالـ ـپخش برناـمه ـهاىـ ـماهـوارهـ اى ـخارـج از ـچاـرـچوب ـقانـونى، مـسئوـلیت بین المللى دارـند ـو در مراـجع ـصالح مى

ـتوان خواستارـ رسیدگىـ و صدورـ حکم دـر این زمیـنه شد.

33

سخن پایانى

در پاـیان، باـید گفت ـبراى روـیارویى ـمؤثر ـبا جـنگ رـسانه اى و المى اـس انقالب اى ـه ارزش و ا ـه ان آرـم ظ حـف و رب ـغانـتـقال آنـها ـدر فـرایـندـ جـهانى ـشدنـ فرهـنگ ـها،ـ راهکـارـهاى ـزـیر سـخت وزهـ ـح درـ اـیىـ ـخودکـف هاسـتـ: ـروش ـرینـ ـت ـمـناسـب رـم ـن وزهـ ـح در ذابـ ـج وـ وا پرمحـت ـدات تولـی زایـش اـف زـار؛ اـفاـز واقـعى و خواـسـت مخاطـبان؛ ـپذیرـش و ه نـی ـب اـفزار؛ توـجهـ مخـتلـف هـاى حـوزه دـر سـاـزنده ـانتقاـدهـاى بـه ـرسـیدگى سیاـسى، اجتـماـعى، ـفرـهنگى ـو اقتـصادى. ـالبـته عملـیـاتى ـکردن ـرـاهبردـهاىـ کاـلن مـستلزـمـ هم فـکـرى ـوـ همـکـارى ـکـارشناـسان مختـلف ـحوزه ـهـاـى عـلوـم سـیاـسىـ،ـ ارتباـطـات،ـ عـلوم ـاجتـماعـى، اـموـر ـفرهـنگـى، تبـلیـغاـت، الهـیاـت ماـنـند ـآن اـستـ؛ فرهـیـختـگانـى ـکـه ـبا روـیـکرـدىـ نـظـاـم ـمـند و ـنـگاهى ـجامع ـبه مـساـئلـ بنـگرـند و

ـاز رـاهکارهاى ـسطحى و مقطعى پـرهیزـ کنند.