ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق،...

31
ز ى غ ز ى ق، اق از ز، ق ۇ غ ي ۇ ئ ان غ ي ىد ت ى ل ش ى ئ ا ى ش زۇ ۇ ت ش ما ل ا ز ئ ۇ* چ ۇ ئ ز ى غ ز ى ق، اق از ز، ق ۇ غ ي ۇ ئ ان غ ي ىد ت ى ل ش ى ئ ا ى ش زۇ ۇ ت ش ما ل ا ز ئ ۇ* چ ۇ ئ ىڭ ن ئ ز لى ق ي ز1 ى2 ي ىڭ ن ئ ز لى ق ي ز1 ى2 ي ەت خ ى ڭە م چ ل= ۇ ئ ۇدلاش ك ەت خ ى ڭە م چ ل= ۇ ئ ۇدلاش ك ىدا س ى ر غ ۇ ئ زى لى ى چ س ۇ ئ ىدا س ى ر غ ۇ ئ زى لى ى چ س ۇ ئ

Upload: camilla-farren

Post on 31-Dec-2015

78 views

Category:

Documents


11 download

DESCRIPTION

ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت نۇسخىلىرى توغرىسىدا. - PowerPoint PPT Presentation

TRANSCRIPT

Page 1: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز

كودالش ئۆلچىمى ۋە خەتكودالش ئۆلچىمى ۋە خەت يېزىقلىرىنىڭيېزىقلىرىنىڭ

نۇسخىلىرى توغرىسىدانۇسخىلىرى توغرىسىدا

Page 2: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

يىللى�ق يىللى�ق 2525رايونىم�ىزدىكى ئ�از س�انلىق مىللەتل�ەرنىڭ كومپيۇت�ېر ئۇچۇرالش�تۇرۇش ئىش�لىرى رايونىم�ىزدىكى ئ�از س�انلىق مىللەتل�ەرنىڭ كومپيۇت�ېر ئۇچۇرالش�تۇرۇش ئىش�لىرى ت��ەرەققىياتنى بېس��ىپ ئۆت��تى. كومپيۇت��ېردا سىس��تېما پروگراممىلىرى��نى ئىش��لىتىش، ي��ېزىق ت��ەرەققىياتنى بېس��ىپ ئۆت��تى. كومپيۇت��ېردا سىس��تېما پروگراممىلىرى��نى ئىش��لىتىش، ي��ېزىق بىرت�ەرەپ قىلىش، بېس�ىپ چىق�ىرىش، ئاالق�ە قىلىش، س�انلىق م�ەلۇمات ئ�امبىرى ق�ۇرۇش بىرت�ەرەپ قىلىش، بېس�ىپ چىق�ىرىش، ئاالق�ە قىلىش، س�انلىق م�ەلۇمات ئ�امبىرى ق�ۇرۇش قات�ارلىق ب�ارلىق مەش�غۇالتالردا ي�ېزىق ئ�ارقىلىق ھ�ەرخىل ئۇچ�ۇرالر بىرت�ەرەپ قىلىنى�دۇ، ب�ۇ قات�ارلىق ب�ارلىق مەش�غۇالتالردا ي�ېزىق ئ�ارقىلىق ھ�ەرخىل ئۇچ�ۇرالر بىرت�ەرەپ قىلىنى�دۇ، ب�ۇ ئىش تۈرلىرى��دە ك��ود ۋە خ��ەت نۇسخىس��ى ھ��ەر ۋاقىت ك��ەڭ ئىش��لىتىلىدۇ. ك��ود ۋە خ��ەت ئىش تۈرلىرى��دە ك��ود ۋە خ��ەت نۇسخىس��ى ھ��ەر ۋاقىت ك��ەڭ ئىش��لىتىلىدۇ. ك��ود ۋە خ��ەت نۇسخىس�ىنىڭ مۇكەمم�ەل بولۇش�ى، ت�وغرا بولۇش�ى ش�ۇ تى�ل ۋە يېزىق�نى ئىش�لىتىپ ئېلىپ نۇسخىس�ىنىڭ مۇكەمم�ەل بولۇش�ى، ت�وغرا بولۇش�ى ش�ۇ تى�ل ۋە يېزىق�نى ئىش�لىتىپ ئېلىپ

بېرىلىدىغان بارلىق خىزمەتلەرنىڭ ئۈنۈملۈك بولۇشىدا ئىنتايىن مۇھىم ئورۇن تۇتىدۇ. بېرىلىدىغان بارلىق خىزمەتلەرنىڭ ئۈنۈملۈك بولۇشىدا ئىنتايىن مۇھىم ئورۇن تۇتىدۇ. يۇنىكود دېگەن نېمە؟يۇنىكود دېگەن نېمە؟

يۇنىك�ود دېگ�ەن س�ۆز بىردىن-ب�ىر ك�ود دېگ�ەنلىك بول�ۇپ، ئاساس�لىق رولى ك�ۆپ خى�ل يۇنىك�ود دېگ�ەن س�ۆز بىردىن-ب�ىر ك�ود دېگ�ەنلىك بول�ۇپ، ئاساس�لىق رولى ك�ۆپ خى�ل مەش�غۇالت مۇھىتى�دا، ك�ۆپ خى�ل پروگ�راممىالردا ك�ۆپ خى�ل تىلالردىكى ھەرقان�داق ھ�ەرپ-مەش�غۇالت مۇھىتى�دا، ك�ۆپ خى�ل پروگ�راممىالردا ك�ۆپ خى�ل تىلالردىكى ھەرقان�داق ھ�ەرپ-

بەلگىگە پەقەت بىر كود )نومۇر( بېرىشتىن ئىبارەت.بەلگىگە پەقەت بىر كود )نومۇر( بېرىشتىن ئىبارەت.

خەت نۇسخىسى دېگەن نېمە؟ خەت نۇسخىسى دېگەن نېمە؟خ�ەت نۇسخىس�ى — قانۇنىي�ەتلىك ك�ودالش سىستېمىس�ى ئ�ارقىلىق ھەرپ-بەلگ�ە ۋە خ�ەت نۇسخىس�ى — قانۇنىي�ەتلىك ك�ودالش سىستېمىس�ى ئ�ارقىلىق ھەرپ-بەلگ�ە ۋە

شەكىللەرنىڭ ئۇچۇرلىرىنى ئەكس ئەتتۈرۈشتۇر.شەكىللەرنىڭ ئۇچۇرلىرىنى ئەكس ئەتتۈرۈشتۇر.خ�ەت نۇسخىس�ى، ب�ارلىق س�ان، بەلگ�ە ۋە ھەرپل�ەردىن تەش�كىل قىلىنغ�ان ش�ەكىللەر خ�ەت نۇسخىس�ى، ب�ارلىق س�ان، بەلگ�ە ۋە ھەرپل�ەردىن تەش�كىل قىلىنغ�ان ش�ەكىللەر

« دەپم�ۇ ئاتىلى�دۇ. خ�ەت نۇسخىس�ى ش�ەكلى ۋە « دەپم�ۇ ئاتىلى�دۇ. خ�ەت نۇسخىس�ى ش�ەكلى ۋە خ7ەت ش7ەكلىخ7ەت ش7ەكلىاليىھەس�ىدۇر، ب�ۇ يەن�ە »اليىھەس�ىدۇر، ب�ۇ يەن�ە » ھۆس77نخەت ش77ەكلىگەھۆس77نخەت ش77ەكلىگە ۋە ۋە باس77ما خ77ەت ش77ەكلىباس77ما خ77ەت ش77ەكلىئۇس��لۇبىغا ئاساس��ەن ئۆلچ��ەملىك ئۇس��لۇبىغا ئاساس��ەن ئۆلچ��ەملىك

ت7وم خ7ەت ت7وم خ7ەت ، ، ئىنچىك7ە خ7ەت ش7ەكلىئىنچىك7ە خ7ەت ش7ەكلىئايرىلى�دۇ. خ�ەت نۇسخىس�ى ئ�ۆز ئىچى�دىن يەن�ە ئايرىلى�دۇ. خ�ەت نۇسخىس�ى ئ�ۆز ئىچى�دىن يەن�ە ئىب�ارەت ت�ۆت ئىب�ارەت ت�ۆت ئىنچىك7ە ي7انتۇ خ7ەت ش7ەكلى، ت7وم ي7انتۇ خ7ەت ش7ەكلىدىنئىنچىك7ە ي7انتۇ خ7ەت ش7ەكلى، ت7وم ي7انتۇ خ7ەت ش7ەكلىدىن، ، ش7ەكلىش7ەكلى

خىل شەكىلنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.خىل شەكىلنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

Page 3: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

بولس��ا، ھەرپ-بەلگىل��ەرنىڭ كودى��نى خەت نۇسخىس77ىنىڭ ئاساس77لىق ئىقتى77دارىمەلۇم شەكىلگە ئايالندۇرۇپ بۇنى ئېكران يۈزىدە كۆرسىتىپ بېرىشتۇر.

( بىر خىل ھەرپ شەكىلىنى كۆپ خىل كود نومۇرى بىلەن ئەكس ئەتتۈرۈش:1

0674ئەرەبچىدىكى »ە« ھەرپ شەكلىنىڭ ئاساسىي رايوندىكى كود نومۇرى:

06D5ئۇيغۇرچىدىكى »ە« ھەرپ شەكلىنىڭ ئاساسىي رايوندىكى كود نومۇرى:

( كۆپ خىل ھەرپ-بەلگىدىن تۈزۈلگەن شەكىللەرنى بىرال كود نومۇرى بىلەن ئەكس ئەتتۈرۈش:2

: بېرىلگەنFBEA ھەرىپىنىڭ كود نومۇرىغا كېڭەيتىلگەن رايوندىن »ئا«

( ھەرىپىنىڭ بىرىكىشىدىن ھاسىل بولىدۇ.0627 )»ا«( ھەرىپى + 0626 )»ئ«ئاساسىي رايوندىكى

ە

ئا

( ھەرىپى0626 )»ئ«ئاساسىي رايوندىكى

( ھەرىپى0627 )»ا«ئاساسىي رايوندىكى

Page 4: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

— — خ7ەت نۇسخىس7ىنىڭ ت7ۈرىخ7ەت نۇسخىس7ىنىڭ ت7ۈرى خ�ەت نۇسخىس�ى ئىككى چ�وڭ تۈرگ�ە خ�ەت نۇسخىس�ى ئىككى چ�وڭ تۈرگ�ە

بىت س77ۈرەتلىك بىت س77ۈرەتلىك بۆلۈنى��دۇ، ب��ىرى »بۆلۈنى��دۇ، ب��ىرى »« )چېكىتلى���ك « )چېكىتلى���ك خ777ەت نۇسخىس777ىخ777ەت نۇسخىس777ى

تەس�����ۋىر چۈش�����ۈرۈلگەن خ�����ەت تەس�����ۋىر چۈش�����ۈرۈلگەن خ�����ەت نۇسخىس�ىمۇ دېيىلى�دۇ(، ب�ۇ خى�ل خ�ەت نۇسخىس�ىمۇ دېيىلى�دۇ(، ب�ۇ خى�ل خ�ەت

( ( 11 ۋە ۋە 00نۇسخىس�����ىدا ئىككىلى�����ك )نۇسخىس�����ىدا ئىككىلى�����ك )ماترىتس��ا ئ��ارقىلىق ب��ىر ھەرپ-بەلگ��ە ماترىتس��ا ئ��ارقىلىق ب��ىر ھەرپ-بەلگ��ە

دىن تەش����كىل دىن تەش����كىل 11 ۋە ۋە 00ئىپادىلىنى����دۇ. ئىپادىلىنى����دۇ. قىلىنغ�ان ئىككىلى�ك ماترىتس�ا ئۇچ�ۇرى قىلىنغ�ان ئىككىلى�ك ماترىتس�ا ئۇچ�ۇرى ئېكران�دا ق�ارا ۋە ئ�اق رەڭلى�ك ش�ەكىل ئېكران�دا ق�ارا ۋە ئ�اق رەڭلى�ك ش�ەكىل

ب��ۇ ب��ۇ .. )ھەرپ-بەلگ��ە( ھاس��ىل قىلى��دۇ)ھەرپ-بەلگ��ە( ھاس��ىل قىلى��دۇbdfbdf، ، ppخىلدىكى خەت نۇسخىلىرىدىن خىلدىكى خەت نۇسخىلىرىدىن

cfcf، ، fntfnt، ، hbfhbf قات���ارلىق فورم���ات قات���ارلىق فورم���ات ۋېكتورل777ۇق خ777ەت ئىككىنچى خى���ل تۈردىكىس���ى » شەكىللىرىدىكىلەر بار؛شەكىللىرىدىكىلەر بار؛

بول����ۇپ، ب����ۇ خى����ل خ����ەت ( outline font)»نۇسخىس777ىنۇسخىس��ىدىكى ھ��ەر ب��ىر ھەرپ-بەلگ��ە ماتېم��اتىكىلىق ئ��ەگرى س�ىزىقالر ئ�ارقىلىق ئىپادىلىنى�دۇ، خ�ەت نۇسخىس�ىدا ھەرپ-ب�ەلگىنىڭ دائ��ىرە چېگراس��ى، م��ۇھىم نۇقتىل��ىرى ۋە ھاس��ىالت ئۇچۇرل��ىرى قات�ارلىقالرنى ئ�ۆز ئىچىگ�ە ئالى�دۇ. ھەم�دە، ب�ۇ ئۇچ�ۇرالرنى ئوق�ۇپ چىقىپ ب�ەلگىلىك ماتېم�اتىكىلىق ھېسابالش�الردىن كې�يىن كۆرس�ىتىپ بېرى�دۇ. ب�ۇ خى�ل خ�ەت نۇسخىس�ىنىڭ ئاالھى�دىلىكى ش�ۇكى، ھ�ەرپ-بەلگىل���ەرنى چەكس���ىز چوڭايتقان���دىمۇ ش���ەكىلىدە ئۆزگ���ۈرۈش بولماي�دۇ، ھەم�دە يۇق�ىرى س�ۈپەتتە بېس�ىپ چىقىرىش�قا ۋە ئېكران�دا

Type1 ،Truكۆرسىتىشكە بولىدۇ. ۋېكتورلۇق خەت نۇسخىلىرىدىن eType ،OpenType قاتارلىق فورمات شەكىللىرىدىكىلەر بار.

Page 5: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

فورماتىدىكى خەت نۇسخىسىTrueTypeمەلۇم بىر

ۋېكتورلۇق خەت شەكلىچېكىتلىك خەت ئامبىرى

8pxكۆرسىتىش دائىرىسى: - 24px

م�ەلۇم ب�ىر پېكس�ىل چوڭلۇق�تىكى چېكىتلى�ك خ�ەت تەس�ۋىرى ب�ىر رەزم�ىردىكى چېكىتلى�ك پېكس��ىلگىچە چېكىت قويۇل��ۇپ 18 پېكس��ىلدىن 8تەس��ۋىر ئ��امبىرىنى تەش��كىل قىلى��دۇ،

دان��ە چ��وڭ-كىچىكلىكى ئوخش��اش بولمىغ��ان 10ياس��الغان چېكىتلى��ك تەس��ۋىر ئ��امبىرى چېكىتلىك خەت ئامبىرىدىن تەركىب تاپىدۇ.

ۋېكتورل�ۇق خ�ەت ش�ەكلىدە قانچ�ە دان�ە ھەرپ-بەلگ�ە ش�ەكلى ب�ار بولس�ا، ھ�ەر ب�ىر ھەرپك�ە 8ب�ىر قېتىم�دىن چېكىتلى�ك تەس�ۋىر ياس�ىلىدۇ. چېكىتلى�ك خ�ەت ئامبىرىنى�ڭ چ�وڭ-كىچىكلىكى

10 پېكس�ىلگىچە بېكىتىلگ�ەن بولس�ا، ئۇن�داقتا ب�ىر دان�ە ھەرپ-بەلگ�ە ئۈچ�ۈن 18پېكس�ىلدىن قې��تىم چ��وڭ-كىچىكلىكى ئوخش��اش بولمىغ��ان چېكىتلى��ك تەس��ۋىرى ئىش��لىنىدۇ. دېم��ەك،

8ۋېكتورل�ۇق خ�ەت ش�ەكلىدە مى�ڭ دان�ە ھەرپ-بەلگ�ە ب�ار بولس�ا، ب�ۇ خ�ەت نۇسخىس�ىغا مى�ڭ قې�تىم مەش�غۇالت 10 پېكس�ىلگىچە چېكىتلى�ك تەس�ۋىر قوش�ۇش ئۈچ�ۈن 18پېكس�ىلدىن

ئېلىپ بېرىلىدۇ دېگەنلىكتۇر.

- 1pxكۆرسىتىش دائىرىسى: 65535px

UKIJ Tuz Tom

Hintماكرو تەڭشەش Open Type

Page 6: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

دىن دىن UnicodeUnicode- يىلى دەس��لەپكى قەدەم��دە ئۇيغ��ۇر، ق��ازاق، قىرغ��ىز يېزىقل��ىرى - يىلى دەس��لەپكى قەدەم��دە ئۇيغ��ۇر، ق��ازاق، قىرغ��ىز يېزىقل��ىرى 20012001 ئ������������������������������������������������������ورۇن ئال������������������������������������������������������دى.ئ������������������������������������������������������ورۇن ئال������������������������������������������������������دى.

- يىلى�دىن باش�الپ ئ�اپتونوم رايوننى�ڭ ي�ەرلىك ئۆلچىمى�نى بېكى�تىش ئاالھى�دە خىزم�ەت - يىلى�دىن باش�الپ ئ�اپتونوم رايوننى�ڭ ي�ەرلىك ئۆلچىمى�نى بېكى�تىش ئاالھى�دە خىزم�ەت 20032003 نومۇرل�ۇق ي�ەرلىك ئۆلچ�ەم نومۇرل�ۇق ي�ەرلىك ئۆلچ�ەم DB65/2190-2005DB65/2190-2005- ئاي�دا - ئاي�دا 44- يىلى - يىلى 20052005گۇرۇپپىس�ى قۇرۇل�دى، گۇرۇپپىس�ى قۇرۇل�دى،

ئۇيغۇر يېزىقىدا خاس ئىشلىتىلىدىغان - ئايدىن باشالپ ئىشلىتىلدى.- ئايدىن باشالپ ئىشلىتىلدى.1010ئېالن قىلىنىپ، ئېالن قىلىنىپ، ھەرپلەر جەدۋىلى

كېڭەيتىلگەن ئا ۋە ب رايوندىكى ھەرپلەرئاساسىي

رايون

ئايرىم شەكىلى

ئايىغىدىن ئۇلۇنۇپ كېلىدىغان شەكىلى

باش ۋە ئايىغىدىن ئۇلىنىدىغان شەكىلى

بېشىدىنئۇلىنىدىغان شەكىلى

ھەرپ

[FE89 ]ئ [FE8A ]ئ [FE8C ]ئ [FE8B ]ئ [0626 ]ئ

[FBAA ]ھ [FBAB ]ھ [FBAD ]ھ [FBAC ]ھ [06BE ]ھ

[FBDB ]ۈ [FBDC ]ۈ [FBF5 ]ئۈ [FBF4 ]ئۈ [06C8 ]ۈ

[FBF7 ]ئې [FBF8 ]ئې [FBF6 ]ئې [FBE4] ې [FBE5] ې [FBE7 ]ې [FBE6 ]ې [06D0 ]ې

يۇقىرى��دىكى جەدۋەل��دە ك��ۈلرەڭ كات��ەك ئىچىگ��ە ئېلىنغ��ان »ئ« ۋە »ئ« دىن ئىب���ارەت ئىككى بەلگ���ە ئۇيغ���ۇر يېزىقى���دا ئىش��لىتىلمەيدۇ، ب��ىراق ئۇيغ��ۇر يېزىقى��دىكى ھ��ەمزە قىرغ��ىز

( تاۋۇش�ىنى بىلدۈرى�دىغان بەلگ�ە بولغاچق�ا »ئ« » (iيېزىقى�دا »ئۋە »ئ« دىن ئىب�ارەت ئىككى بەلگ�ە ئۇيغ�ۇر يېزىقى�دا بىرت�ەرەپ قىلىنماي�دىغان ھەرپل�ەر قاتارى�دا يۇنىك�ود جەدۋىلى�دىكى ئەس�لى ش�ەكىلى بويىچ�ە خ�ەت نۇس�خىلىرىدا س�اقالپ قېلىنغ�ان، ب�ۇ ئىككى بەلگ�ە پەق�ەت ش�ەكىل جەھ�ەتتىن ۋەكىللى�ك خارەكتېرىگ�ە ئىگ�ە، كۆرس�ىتىش جەھەتت�ە كۈچك�ە ئىگ�ە ئەم�ەس، ئۇيغ�ۇر يېزىقى�نى كومپيۇت���ېردا بىرت���ەرەپ قىلغان���دا ھ���ەمزە بىل���ەن ب���ىرىكىپ كېلى�دىغان س�وزۇق ت�اۋۇش ھ�ەرپلىرىنىڭ قوش�ما ش�ەكىللىرى » ئ

« ۋە » ئ « دىن ئىبارەت ئىككى شەكىلدىنال تەركىب تاپىدۇ.

ئ ئ ئ ئ

ئۇيغۇرچىدىكى ھەمزە

( تاۋۇشى» (iقىرغىز يېزىقىدىكى »ئ

Page 7: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

قازاق يېزىقىدا خاس ئىشلىتىلىدىغان ھەرپلەر جەدۋىلى

كېڭەيتىلگەن ئا ۋە ب رايوندىكى ھەرپلەرئاساسىي

رايون

ئايرىم شەكىلىئايىغىدىن ئۇلۇنۇپ كېلىدىغان شەكىلى

باش ۋە ئايىغىدىن ئۇلىنىدىغان شەكىلى

بېشىدىنئۇلىنىدىغان شەكىلى

ھەرپ

[FEA1 ]ح [FEA2 ]ح [FEA4 ]ح [FEA3 ]ح [062D ]ح

[FEC9 ]ع [FECA ]ع [FECC ]ع [FECB ]ع [0639 ]ع

[FBAA ]ھ [FBAB ]ھ [FBAD ]ھ [FBAC ]ھ [06BE ]ھ

— — — — [0674 ]ٴ

— — — — [0675 ]ٵ

— — — — [0676 ]ٶ

— — — [FBDD ]ٴۇ [0677 ]ٷ

— — — — [0678 ]ٸ خاس ئىشلىتىلىدىغان ھەرپلەر جەدۋىلىداقىرغىز يېزىقى

كېڭەيتىلگەن ئا ۋە ب رايوندىكى ھەرپلەرئاساسىي

رايون

ئايرىم شەكىلىئايىغىدىن ئۇلۇنۇپ كېلىدىغان شەكىلى

باش ۋە ئايىغىدىن ئۇلىنىدىغان شەكىلى

بېشىدىنئۇلىنىدىغان شەكىلى

ھەرپ

[FE89 ]ئ [FE8A ]ئ [FE8C ]ئ [FE8B ]ئ [0626 ]ئ

[FEA1 ]ح [FEA2 ]ح [FEA4 ]ح [FEA3 ]ح [062D ]ح

[FEC9 ]ع [FECA ]ع [FECC ]ع [FECB ]ع [0639 ]ع

[FBE0 ]ۅ [FBE1 ]ۅ — — [06C5 ]ۅ

[FBE2 ]ۉ [FBE3 ]ۉ — — [06C9 ]ۉ

عح

Page 8: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

»ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىلىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، »ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىلىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، DB65/2190-20DB65/2190-20قىرغىز يېزىقلىرىنىڭ كودالش ئۆلچىمى« قىرغىز يېزىقلىرىنىڭ كودالش ئۆلچىمى«

دا ساقالنغان بىر قىسىم مەسىلىلەر دا ساقالنغان بىر قىسىم مەسىلىلەر0505. ئۇيغ7ۇر، ق7ازاق يېزىقلىرى7دا ئورت7اق ئىش7لىتىلىدىغان » ھ « ھ7ەرپىنىڭ خ7ەت 1

نۇسخىسىدىكى شەكىلى ۋە كود نومۇرى توغرىسىدا:»ھ« ھەرىپى��دىكى مەس��ىلە مۇن��داق ئىككى نۇقتى��دا گەۋدىلىنى��دۇ، ب��ىرى ئەرەبچ��ە »ە )ھ(« بىل���ەن ئۇيغۇرچ���ە ۋە قازاقچ���ە »ھ« نى پەرقلەندۈرۈش. يەن���ە ب���ىرى، ئۇيغ���ۇر، ق���ازاق يېزىقلىرى�دىكى »ھ« نى�ڭ ئىككى خى�ل ش�ەكىلى ب�ارمۇ ي�اكى ت�ۆت خى�ل ش�ەكىلى ب�ارمۇ؟ دېگ�ەن

مەسىلىدە ئىپادىلىنىدۇ.

كېڭەيتىلگەن رايوندىكى ئۆزگۈرۈش شەكىللىرىئاساسىي رايوندىكى ۋەكىللىك

شەكىلى

هFEE9

هFEEA

هFEEC

هFEEB

ه0647

ئەرەبچە

ھFBAA

ھFBAB

ھFBAD

ھFBAC

ھ06BE

ئۇيغۇرچە، قازاقچە

جەدۋەل��دە كۆرس��ىتىلگىنىدەك مۇش��ۇنداق ئې��نىق ئايرىلغ��ان ئ��ەھۋال ئاس��تىدا ئ��ەرەب يېزىقى�دىكى »ە« بىل�ەن ئۇيغ�ۇر ۋە قىرغ�ىز يېزىقلىرى�دىكى »ھ« نى پەرقلەن�دۈرۈش ئاس�اندەك كۆرۈنى��دۇ، ب��ىراق يۇنىك��ود ئېالن قىلىنىش��تىن ئ��اۋۋال ب��ۇ ئىككى خى��ل ھ��ەرپنىڭ ھ��ەرخىل ش�ەكىللىرىنىڭ خ�ەت نۇس�خىلىرىدىكى ئىپادىلىنىش�ى ھازىرقى�دەك ئەم�ەس ئى�دى، ب�ۇ ئ�ەھۋالنى

تۆۋەندىكى جەدۋەلدىن كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇ.

Page 9: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

كېڭەيتىلگەن رايوندىكى ئۆزگۈرۈش شەكىللىرىئاساسىي رايوندىكى ۋەكىللىك

شەكىلى

هFEE9

هFEEA

هFEEC، FBAD، FB

AB

هFEEB، FBAC، FB

AA

ھ06BE ۋە 0647

( نىڭ شەكىلى »ھ« شەكىلىدە بېرىلگەن. يەنە بەزى خەت 0647يۇقىرىدىكى جەدۋەلدە ئەرەب يېزىقىدىكى »ە« )نۇسخىلىرىدا بۇ كود ئورنىغا »ە« شەكىلىدە ئىزاھالش ئېلىپ بېرىلغان، »ە« شەكىلىدە ئىزاھالش ئاساسلىق ئورۇندا

تۇرىدۇ.(، ھەرپ شەكىلى 0647يۇنىكود ئېالن قىلىنغاندىن كېيىنمۇ ئەرەب يېزىقىدىكى »ە« نىڭ يۇنىكودتىكى كود نومۇرى )

(، ھەرپ شەكىلى »ھ« شەكىلىدە بېكىتىلدى. 06BE»ھ« شەكىلىدە بېكىتىلدى. ئوردۇ يېزىقىدىكى »ھ« نىڭ كود نومۇرى )ھەمدە »ھ« نىڭ ئۆزگۈرۈش شەكىللىرى )ھ ، ھ ، ھ ، ھ( كېڭەيتىلگەن رايوندا ئايرىم كۆرسىتىلدى. ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز

( كود نومۇرى ئايرىم بېكىتىپ بېرىلدى.06D5يېزىقلىرىدىكى »ە« گە )ئەرەب يېزىقىدىكى »ە« ھەرىپى بىلەن ئوردۇ يېزىقىدىكى »ھ« ھەرىپىنىڭ يۇنىكود جەدۋىلىدىكى كود نومۇرى ۋە

شەكىلىنىڭ سېلىشتۇرمىسى: ئوردۇ يېزىقىدىكى »ھ« ھەرىپىنىڭ ئاساسىي

رايوندىكى كود نومۇرىئەرەب يېزىقىدىكى »ە« ھەرىپىنىڭ ئاساسىي

رايوندىكى كود نومۇرى

ئوردۇ يېزىقىدىكى »ھ« ھەرىپىنىڭ كېڭەيتىلگەن Aرايوندىكى كود نومۇرى ۋە ھەرپ شەكىلى

ئەرەب يېزىقىدىكى »ە« ھەرىپىنىڭ كېڭەيتىلگەن Bرايوندىكى كود نومۇرى ۋە ھەرپ شەكىلى

Page 10: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

ئۇيغ�ۇر، ق�ازاق، قىرغ�ىز يېزىقلىرى�دىكى »ە« نى�ڭ ئورۇنالش�تۇرۇلۇش ئ�ەھۋالى يۇق�ىرىقى ئىككى خى��ل )ئەرەبچ��ە ۋە ئوردۇچ��ە( يېزىقالرنى��ڭ ئوتتۇرىس��ىدىنال كېس��ىپ ھ��ەر بىرى��دىن ب��ىر پارچى��دىن ئېلىپ ئىش��لىتىلگەچكە، ئۇيغۇرچ��ە »ە« ھ��ەرىپى ۋە »ھ« ھەرىپى��دە ب��ىر قىس��ىم

مۇقىمسىزلىق ۋە مۇجىمەللىكلەر كېلىپ چىقماي قالمىدى. 0ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز يېزىقلىرىدىكى »ە« ھەرىپىنىڭ يۇنىكود جەدۋىلىدىكى كود نومۇرى

6D5 بول�ۇپ، ب�ۇ كېيى�نرەك ئاساس�ىي رايونغ�ا كىرگۈزۈلگ�ەن ب�ىر دان�ە ت�اق بەلگ�ە. كېڭەيتىلگ�ەن رايون��دا ئ��ايرىم ئۆزگ��ۈرۈش ش��ەكىلى ي��وق بول��ۇپ، ئەرەبچ��ە »ە« ھ��ەرىپىنىڭ كېڭەيتىلگ��ەن

( الرنى ئورتاق ئىشلىتىدۇ.FEE9( ۋە »ه« )FEEAرايوندىكى »ه« )

بۇ خىل ئورۇنالشتۇرۇشتىن كېيىن كېلىپ چىققان بىردىن-بىر مەسىلە ئۇيغۇر، قازاق يېزىقلىرىدىكى »ە« ھەرىپىنىڭ سىستېما پروگراممىلىرىدا نورمال ئۇالنماسلىقى بولدى. يەنى بۇ ھەرپ ھەرخىل سىستېما پروگراممىلىرى ۋە خەت نۇسخىلىرىدا تۆۋەندىكىدەك

ئۈچ خىل ھالەتتە بىر تەرەپ قىلىندى:( ئاساسىي رايوندىكى 06D5بىرىنچى، ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز يېزىقلىرىدىكى »ە« )

ۋەكىللىك ھەرپ بولۇپ ئۇنىڭ كېڭەيتىلگەن رايوندا ئۆزگۈرۈش شەكىلى بولمىغاچقا، بۇ ھەرپ مۇشۇ بىرال شەكىلدىن تەركىب تاپقان ھەرپ دەپ قارىلىپ بەزى خەت

نۇسخىلىرىدا ۋەكىللىك شەكىلىگىمۇ ھەم ئۆزگۈرۈش شەكىللىرىگىمۇ پەقەت بىرال »ە« شەكىلىدە ئىزاھالپ ئەكس ئەتتۈرۈلدى. شۇنىڭ بىلەن، »ە« ھەرىپى يېزىقتا ئەسلىدە

، قىسمهتئۇلىنىپ كېلىدىغان جايالردا ئۇالنمايدىغان ئەھۋال كېلىپ چىقتى. مەسىلەن: دېگەن سۆزلەردىكى »ە« ھەرىپىنىڭ ئۇالنماسلىقىغا ئوخشاش ئەھۋالالر ماھىيهت

كۆرۈلدى.

قىسمماھىيههتت

Page 11: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

ھىرىهش77 )ئەس���لىدە ش���ەرق(، رقهش)ئەسلىدە شەھىرى(

رق7ەشھىرى7ەش ئ��ەھۋال خى��ل Adobeب��ۇ

Photoshop CS3 MEش�ىركىتىنىڭ مەخس���ۇس ش���ەرق ئوتت���ۇرا

نۇسخىسىدا كۆرۈلىدۇ.

)ھ FEEB ،)ھ( FEEC ،)ه( FEEA)،

(FEE9 )ه

(06D5 )ە

ئ��ۈچىنچى خى��ل ئۇس��ۇلنىڭ ك��ەمچىللىكى، ب��ىر پۈت��ۈن ت��ۆت خى��ل ش��ەكىلدە بىرت��ەرەپ قىلىنى��دىغان ھەرپل�ەرنى پ�ارچىالپ ئىش�لىتىش ئۇس�ۇلىنىڭ ئ�ۆزىال خات�ا ۋە زىددىي�ەتلىك بولغ�انلىقى ئۈچ�ۈن يۇقىرى�دىكى ئىككى خى�ل خاتالىش�ىش ۋە ئېنىقس�ىزلىقنىڭ پەي�دا بولۇش�ىغا س�ەۋەبچى بولغ�ان. ش�ۇڭا، ب�ۇ خى�ل ئۇس�ۇلنى

06ئىلمىي دېگىلى بولمايدۇ. ئۇيغۇر، قازاق يېزىقلىرىدىكى »ە« ھەرىپىگە ئاساسىي رايوندىن ئايرىم كود )D5 ئىلتىم�اس قىلىنغ�ان ئىك�ەن، ش�ۇ ۋاقىتنى�ڭ ئۆزى�دە ب�ۇ ھ�ەرپنىڭ كېڭەيتىلگ�ەن رايون�دىكى ئۆزگ�ۈرۈش )

ش��ەكىلىگە ئايرىم-ئ��ايرىم ئىككى ك��ود ئ��ورنى تەس��ىس قىلىنغ��ان بولس��ا، يۇقىرىقى��دەك مەس��ىلىلەر - يىل��دىن باش��الپ كېڭەيتىلگ��ەن رايون��نى داۋاملى��ق كېڭەيتىش��نى 2003كۆرۈلمىگ��ەن بوالت��تى. يۇنىك��ود

توختىتىشتىن ئاۋۋال بۇ پۇرسەت بار ئىدى.

(06D5 )ە

ه(FEEA)

(FEE9 )ه

،ئىككىنچى

،ئۈچىنچى

Page 12: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

ئىككىنچى مەس�ىلە ئۇيغ�ۇر، ق�ازاق يېزىقلىرى�دىكى »ھ« ھ�ەرىپىنىڭ قانچ�ە خى�ل ئۆزگ�ۈرۈش ؟شەكىللىرى بار

ئۇيغ��ۇر، ق��ازاق يېزىقلىرى��دىكى »ھ« ھ��ەرىپىنىڭ يۇنىك��ود جەدۋىلى��دىكى ئ��ەرەب يېزىقىنى��ڭ رايون��دىكى ئۆزگ�ۈرۈش A بول��ۇپ، كېڭەيتىلگ��ەن 06BEئاساس��ىي رايون��دىكى ك�ود نوم�ۇرى

شەكىللىرىگە )ھ ، ھ ، ھ ، ھ( الرنى ئورتاق ئىشلىتىدۇ.

بۇ مەسىلىدە ئىككى خىل كۆز قاراش بار، بىرى ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى ئېلىپبەسىدە »ھ« نىڭ ئىككى خىلال شەكىلى كىرگۈزۈلگەن، شۇڭا »ھ« ھەرىپىنىڭ ئىككى

خىلال شەكىلى بار دېگەن كۆزقاراش. يەنە بىرى، ئۇيغۇر يېزىقىنىڭ ھەرقايسى دەۋرلەردىكى ئېلىپبەلىرىنى سېلىشتۇرۇش ئارقىلىق، بىر قىسىم ئېلىپبەلەردە »ھ« نىڭ تۆت خىل

شەكىلدىمۇ ئىپادىلەنگەنلىكى، يۇنىكودقا ئۇيغۇر، قازاق يېزىقلىرىدىكى ھەرپلەر كىرگۈزۈلگەندە، بۇ ئىككى يېزىقتا ئورتاق ئىشلىتىدىغان »ھ« غا بېرىلگەن كود نومۇرى ۋە

شەكىلىنىڭ تۆت خىل ئىكەنلىكى، شۇڭا »ھ« ھەرىپىنىڭ تۆت خىل ئۆزگۈرۈش شەكىلى بار دېگەن كۆزقاراش.

Page 13: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

خ�ەلقئارادا ي�اكى دۆلىتىم�ىزدە ئىش�لەنگەن ب�ارلىق خ�ەت نۇس�خىلىرىدا ئۇيغ�ۇر، ق�ازاق يېزىقلىرى�دىكى »ھ« ھ�ەرىپىنىڭ ش�ەكىلى ت�ۆت خى�ل ش�ەكىلدە ئ�ەكس ئەتتۈرۈلگ�ەن. ش�ىنجاڭ ئۇيغ�ۇر ئ�اپتونوم رايونل�ۇق تىل-ي�ېزىق كومىتې�تى قات�ارلىق ئ�ورۇنالر ۋە ت�ەتقىقات مەرك�ەزلىرى

ئىشلىگەن خەت نۇسخىلىرىدىمۇ »ھ« ھەرىپى تۆت خىل شەكىلدە ياسالغان.ئ�اپتونوم رايونىم�ىزدا ئىش�لىتىلىۋاتقان نوپۇزل�ۇق ن�ابۇرچىلىق يۇمش�اق ماتېرىياللىرى�دىن

»بېي��دا ف��اڭجېن«، »س��ەنلى«، »خ��ۇا گ��ۇاڭ«، »چ��اۋجې« ۋە ي��ېزىقچىلىق يۇمش��اق دېت��الى « قات��ارلىقالردا ئىش��لىتىلگەن خ��ەت نۇس��خىلىرىدىمۇ ئۇيغ��ۇر، ق��ازاق Office»يۇڭج��ۇڭ

يېزىقلىرى�دىكى »ھ« ھ�ەرىپى ت�ۆت خى�ل ش�ەكىلدە بول�ۇپ، ب�ۇ يۇمش�اق ماتېرىي�الالردا بېس�ىپ چىقىلغ��ان كىتاب-ژۇرن��ال، گېزىتل��ەرنىڭ ھەممىس��ىدە »ھ« ھ��ەرىپىنىڭ ت��ۆت خى��ل ش��ەكىلىنى

ئۇچرىتىشقا بولىدۇ. خەت نۇسخىسى: FZWWShuBai بېيدا فاڭجېڭ

خەت HGWW_JYB1 : خۇاگۇاڭ

نۇسخىسى

خەت نۇسخىسى: WWB3 چاۋجې

خەت نۇسخىسى: ukk tza1 تىلكوم

Microsoft Uighur

宋体 18030

Page 14: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

( بېكىتىلگەن.06BEئاساسىي رايوندىكى شەكىلىگە » ھ « ) كېڭەيتىلگەن رايوندىكى ئۆزگۈرۈش شەكىللىرىگە:

ھ، پادىشاھ، ۋاھئا( — يالغۇز شەكىلى. مىسال: FBAA « )ھ» •ھقەبى( — ئاخىرىدىن ئۇلىنىدىغان شەكىلى. مىسال: FBAB « )ھ» •اردۇقھارۋا، ھ( — بېشىدىن ئۇلىنىدىغان شەكىلى. مىسال: FBAC « )ھ» •تىمالھئې( — باش ۋە ئايىغىدىن ئۇلىنىدىغان شەكىلى. مىسال: FBAD « )ھ» •

يۇقىرى�دىكى مىس�الالردىن كۆرۈش�كە بولى�دۇكى، »ھ« ھ�ەرىپىنىڭ ي�الغۇز ش�ەكىلى )ھ( ۋە ئاخىرى�دىن ئۇلىنى�دىغان ش�ەكىلى )ھ( الرنى�ڭ ئ�اخىرقى قىس�مىدا ئۈس�تىگە س�ەل يۇق�ىرى كۆتۈرۈلگ�ەن ئىلم�ەك ب�ار، ب�ۇ ئىپ�ادە ھ�ەرپنىڭ ئاخىرالش�قانلىقىنى، ئەم�دى ئاخىرىغ�ا ھ�ەرپ ئۇالنماي�دىغانلىقىنى بىلدۈرى�دۇ. ب�ۇ ئ�ەرەب ي�ېزىق سىستېمىس�ىنىڭ ئومۇم�ىي قائىدىس�ىگە ئۇيغ�ۇن بول�ۇپ، ت�ۆت خى�ل ش�ەكىلدىن تەش�كىل تاپق�ان ب�ارلىق ھەرپل�ەرنىڭ ي�الغۇز ش�ەكىلى ۋە ئاخىرى�دىن ئۇلى�نىپ كېلى�دىغان ش�ەكىللىرىدە ش�ۇنداق ئىلم�ەك ش�ەكىل ھاس����ىل قىلىنغ����ان. مەس����ىلەن: ك، گ، ڭ، ل، ن، ب، پ، ت، د، س، ش، ف، ق، ئى، ئې قات����ارلىق

ھەرپلەرنى سېلىشتۇرۇشقا بولىدۇ.ئۇيغ�ۇر تىلى ئېلىپبەس�ىدە ئىككى خىلال ش�ەكىلى ب�ار، ش�ۇڭا »ھ« ھ�ەرىپى خ�ەت نۇس�خىلىرىدا ئىككى خىلال

ياسىلىش�ى ك�ېرەك دېگ�ەن ك�ۆز قاراش�تىكىلەر پەق�ەت ئېلىپب�ەنى ئاس�اس قىلىش�نى چىقىش قىلى�دۇ، ئۇنىڭ�دىن باش�قا يېت�ەرلىك چۈش�ەندۈرۈش ي�وق. ئېلىپب�ەدىكى ھەرپل�ەر ئاساس�ەن قول�دا يېزىلغ�ان، كومپيۇت�ېر خ�ەت نۇسخىس�ى ئىش�لىتىلمىگەن. ب�ۇ خى�ل ئەھۋال�دا، ئېلىپب�ەدە »ھ« نى�ڭ ئىككى خى�ل ي�ېزىلىپ قېلىش ئېھتىم�اللىقى ئىنت�ايىن يۇق�ىرى، ي�ەنى ماقالىنى�ڭ بېش�ىدا س�ۆزلەپ ئۆتۈلگەن�دەك، ئ�ەرەب يېزىقى�دىكى »ە« نى�ڭ ت�ۆت خى�ل ش�ەكىلىنى پ�ارچىالپ ئۇيغ�ۇر، ق�ازاق يېزىقى�دىكى »ە« ۋە »ھ« ھەرىپلىرىگ�ە ئ�ايرىپ ئىش�لەتكەندەك، يۇنىك�ود بارلىقق��ا كېلىش��تىن ئ��اۋۋال ياس��الغان خ��ەت نۇس��خىلىرى ئاسەس��ەن »ھ« نى ئىككى خى��ل ش��ەكىلدە

F( ۋە »ه« )FEEA⇐ »ه« )ئالماسلىققا ئىالجى يوق ئىدى.EE9)

( FEEC(، »ھ« )FEEB»ھ« )يۇنىكودق�ا ئۇيغ�ۇر، ق�ازاق، قىرغ�ىز يېزىقل�ىرى كىرگۈزۈلگەن�دىن كې�يىن، ئۇيغ�ۇر، ق�ازاق يېزىقلىرى�دا ئورت�اق ⇒

دىكى ت�ۆت خى�ل ك�ود نوم�ۇرى ۋە ش�ەكىلى Aئىش�لىتىلىدىغان »ھ« ھ�ەرىپى ئۈچ�ۈن كېڭەيتىلگ�ەن راي�ونت�الالپ ئېلىن�دى. ش�ۇنداق بولغ�ان ئىك�ەن، ئ�ەرەب ي�ېزىقى سىستېمىس�ىنى ئىش�لىتىدىغان ب�ارلىق يېزىقالرنى�ڭ ئومۇم�ىي قائىدىس�ىگە ئۇيغ�ۇن بولغ�ان ھال�دا »ھ« ھ�ەرىپىنى ت�ۆت خى�ل ش�ەكىلدە خ�ەت نۇس�خىلىرىدا ئ�ەكس ئ�ەتتۈرۈش ب�ىر ق��ەدەر ئەمەلىيەتك�ە ئۇيغۇن�دۇر. يەن�ە كېلىپ، »ھ« ھ��ەرىپىنىڭ ي�الغۇز ش�ەكىلى »ھ« ۋە ئاخىرى�دىن ئۇلىنى�دىغان ش�ەكىلى »ھ« الردا ئ�ازراق ئىلم�ەك ش�ەكىلنىڭ بولۇش�ى ب�ۇ ھ�ەرپنىڭ ئوقۇلۇش�ىنى ئۆزگەرتىۋېتەلمەي��دۇ، ش��ۇنداقال كۆرۈن��ۈش جەھ��ەتتىنمۇ چ��وڭ ئۆزگ��ۈرۈش ي��وق بول��ۇپ، باش��قا ئىككى

شەكىلدىن ھېچبىر پەرقى يوق.

ھھ ھھ

Page 15: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

ئۇيغ��ۇر، ق��ازاق، قىرغ��ىز يېزىقلىرى��دا ئورت��اق ئىش��لىتىلىدىغان »ى« ھ��ەرىپىنىڭ سىس��تېما مەش�غۇالت سىستېمىس�ىدىكى سىس�تېما Windows XPپروگراممىلىرى�دا ئۇالنماس�لىق ئ�ەھۋالى

نى�ڭ ئۇنىڭ�دىن كې�يىنكى نەش�رلىرىدە ب�ۇ خى�ل ئ�ەھۋال Windowsخ�ەت نۇس�خىلىرىدا كۆرۈلى�دۇ، كۆرۈلمەيدۇ. بۇنىڭ سەۋەبلىرى تۆۋەندىكىچە:

بىرىنچى، ئ�ەرەب يېزىقى�دا »ى« ھ�ەرىپىنىڭ ئىككى خىلال ش�ەكىلى ب�ار بول�ۇپ، ئ�ۇالر »ى« ۋە »ى« دىن ئىبارەت. ئەرەب يېزىقىدا »ى« ھەرىپىنىڭ » ى « ۋە » ى « شەكىللىرى يوق. يەنى:

(.0649ئاساسىي رايوندىكى ۋەكىللىك شەكىلى: »ى« )(.FEF0( ۋە »ى« )FEEFكېڭەيتىلگەن رايوندىكى ئۆزگۈرۈش شەكىلى: »ى« )

ئىككىنچى، ئۇيغ��ۇر، ق��ازاق، قىرغ��ىز يېزىقل��ىرى يۇنىكودق��ا ئىلتىم��اس قىلىنغان��دا »ى« ( تالالنغ�ان، كېڭەيتىلگ�ەن 0649ھ�ەرىپىنىڭ ئاساس�ىي رايون�دىكى ۋەكىللى�ك ش�ەكىلىگە »ى« )( بول�ۇپ، FEF0( »ى« )FEEFرايون�دىكى ت�ۆت خى�ل ئۆزگ�ۈرۈش ش�ەكىلىنىڭ ئىككىس�ى »ى« )

( لەرگ�ە ئ�ايرىم FBE9( ۋە » ى « )FBE8ئ�ەرەب يېزىقى�دا ي�وق يەن�ە ئىككى خى�ل ش�ەكىل » ى « )كود ئورنى ئىلتىماس قىلىنغان.

يۇقىرى�دىكى س�ەۋەبتىن سىس�تېما پروگراممىلىرى�دا تەمىنلەنگ�ەن خ�ەت نۇس�خىلىرىدا »ى« خ�ەت نۇس�خىلىرىدا »ى« ھ�ەرىپىنىڭ ( Windows XPھ�ەرىپى ئۇالنم�ايتتى. چ�ۈنكى، ئىلگ�ىرىكى )

كې��يىن تولۇقالنغ��ان ئىككى ش��ەكلى بىل��ەن قوش��ۇلۇپ ت��ۆت خى��ل ش��ەكلى كىرگۈزۈلگ��ەن بولس��ىمۇ، ئ��ەرەب يېزىقىنى��ڭ ئۆزى��دە ئىككى خىلال ش��ەكلى بولغ��انلىقى، ھەم��دە ب��ۇ خ��ەت نۇسخىس�ىدىكى ئ�ۇالپ كۆرس�ىتىش ھۆججىتى�دە مۇش�ۇ ئىككى ش�ەكىلنىڭ ئۇلىنىش�ى ب�ېرىلىپ، كې��يىن تول��ۇقالپ كىرگۈزۈلگ��ەن ئىككى خى��ل ش��ەكىلنىڭ ئۇلىنىش��ى يېزىلمىغ��ان. ش��ۇڭا، ھازىرغىچ��ە ب��ەزى خ��ەت نۇس��خىلىرىدا يۇقىرىقى��دەك س��ەۋەبلەردىن »ى« ھ��ەرىپى نورم��ال

.Windows Vistaئۇالنماي�دۇ دىن باش�الپ سىس�تېما خ�ەت نۇس�خىلىرىمۇ يېڭىالن�دى ۋە »ى« ھ�ەرىپىنىڭ تول�ۇقالپ كىرگۈزۈلگ�ەن ئىككى ش�ەكىلى ب�ۇرۇنقى ئىككى خى�ل ش�ەكىلى بىل�ەن

بىرلىكتە ئۇلىنىش ئۇچۇرى يېزىلدى، شۇنىڭدىن باشالپ »ى« ھەرىپى نورمالالشتى.

ى ى ىى

. ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز 2يېزىقلىرىدا ئورتاق

ئىشلىتىلىدىغان »ى« ھەرپى توغرىسىدا:

Page 16: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

. قازاق يېزىقىدىكى »ٴ« )دايەكشە( توغرىسىدا:3ئەرەب يېزىقى�دىكى »ء« ھ�ەمزە يېزىقنى�ڭ غ�ول قىس�مىغا توغرىلىنى�دۇ، ق�ازاق يېزىقى�دا بولس�ا »ٴ« ھ�ەمزە يېزىقنى�ڭ ب�اش قىس�ىمىغا توغرىلىنى�دۇ، ش�ۇڭا يۇنىك�ود ئورگى�نى بېكىتك�ەن ئۆلچ�ەملىك ك��ود جەدۋىلى��دە ب��ۇ ئىككى بەلگىگ��ە ئايرىم-ئ��ايرىم ئىككى ك��ود ئ��ورنى بەلگىلىگ��ەن، ي��ەنى

« ك�ود نوم�ۇرى، كېڭەيتىلگ�ەن رايون�دا »0621ئەرەبچى�دىكى »ء« ھەمزىگ�ە ئاساس�ىي رايون�دا »FE80 ك�ود نوم�ۇرى بەلگىلەنگ�ەن، ق�ازاق يېزىقى�دىكى »ٴ« ھەمزىگ�ە بولس�ا ئاساس�ىي رايون�دا »

« ك�ود نوم�ۇرى بەلگىلەنگ�ەن. دېم�ەك، ب�ۇ ئىككى بەلگ�ە ش�ەكىلداش ئ�ەمما تەڭ�داش 0674»بەلگ�ە ئەم�ەس دېگ�ەنلىكتۇر. لېكىن، ب�ەزى خ�ەت نۇس�خىلىرىدا ب�ۇ ئىككى بەلگ�ە بىرخى�ل دەپ

« غ�ا FE80« ۋە »0621ق�ارىلىپ، خات�ا ھال�دا ئ�ەرەب، ق�ازاق يېزىقلىرى�دىكى ھەمزىل�ەرنى »( 0674ئورۇنالش��تۇرۇپ قوي��ۇپ، ق��ازاق يېزىقى��دىكى ھەمزىگ��ە ۋەكىللى��ك قىلى��دىغان »ٴ« )

ھ��ەمزە بەلگىلەنمىگ��ەن، ش��ۇنىڭ بىل��ەن ياس��الغان ب��ىر قات��ار خ��ەت نۇس��خىلىرىدا ق��ازاق يېزىقى�دىكى ھ�ەمزە چۈش�ۈرۈپ قويۇلغ�ان. ش�ۇڭا، ق�ازاق يېزىقى�نى بىرت�ەرەپ قىلىش�تا ئېغ�ىر « ھ�ەرپلىرىنى ت�وغرا كۆرسىتىش�تىمۇ ، ، ، ٸخات�الىق كۆرۈل�ۈپ، ھ�ەتتا ق�ازاق يېزىقى�دىكى » ٷ ٶ ٵ

خاتالىق كېلىپ چىققان.

يۇنىك��ودتىن ھەمزىگ��ە ئ��ايرىم ك��ود دەپ نوم�ۇر بېرىلگ�ەن، 0674بېرىلگەن�دە

كې��يىن ت��ەييارالنغان ئ��اپتونوم رايونل��ۇق ئۆلچ�ەم ئىدارىس�ىگە يولالنغ�ان ماتېرىيال�دا

بول��ۇپ 0621ھ��ەمزىنىڭ ك��ود نوم��ۇرى قالغ���ان، ھەم���دە ي���ەرلىك ئۆلچەم���دە مۇش�����ۇنداق بېكىتىلى�����نىپ كەتك�����ەن. ش��ۇنىڭدىن كې��يىن، دۆل��ەتلىك ئۆلچ��ەم ئىدارىس���ىگە يولالنغ���ان ماتېرىي���الالردا، ھ�ەمزىنىڭ ك�ود نومۇرىغ�ا ئاالھى�دە دىقق�ەت

نى بېكى��تىپ ت��وغرىالپ 0674قىلى��نىپ يولالنغ��ان، ش��ۇڭا ب��ۇ ن��ۆۋەت دۆل��ەت

ئۆلچىمى دۆلەت GB21669-2 بېكىتكەن دا ق�ازاق يېزىقى�دىكى ھ�ەمزىنىڭ ك�ود 008

.غان دەپ ئېالن قىلىن0674نومۇرى

Page 17: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

)ب7ىر 二义性 ق7ازاق يېزىقى7دىكى ت7ۆت قوش7ما ھ7ەرپلىرى ئىچى7دە س7اقالنغان .نى ھەل قىلىشھەرپ بەلگە كودىنىڭ ئىككى خىل بولۇپ قېلىش( مەسىلىسى

« )0675ٵق��ازاق يېزىقى��دىكى »« ) « )0676ٶ(، » « )0677ٷ(، » ( الرنى��ڭ 0678ٸ(، »ئۆزگۈرۈش�لىرى ئۈچ�ۈن كېڭەيتىلگ�ەن رايونغ�ا كىرگۈزۈلگ�ەن »ا«، »و«، »ۇ«، »ى« الرنى�ڭ ش�ەكىلىدىن پاي�دىلىنىش، ئ�ەمما ك�ود نوم�ۇرى ي�ەنىال ئاساس�ىي رايون�دىكى قازاقچ�ە ت�ۆت قوش�ما ھ�ەرپنىڭ ك�ود نومۇرى�نى س�اقالپ قېلىش ئ�ارقىلىق مەس�ىلە بىرق�ەدەر ئۈنۈمل�ۈك ھال�دا ھ�ەل

( — ھەمزە )دايەكشە(.0674« )ٴقىلىندى. » . 0675« )ٵ» ٵ( — � ٵ

ن77دى، ٵم77دى، ٴمٵدى77ل، ٴدٵم77ىر، ٵن، ٵ رمار.ٵرلى، ٴمٵٴن

. 0676« )ٶ» ٶ( — � ٶ

رت.ٶر، ٴتٶل، ٴتٶرت، ٴتٶن، ٶ . 0677« )ٷ» ٷ( — � ٷ

ز.ٷن، ٴتٷت، ٴتٷش، ٴسٷي، ٷ . 0678« )ٸ» � � � � ٸ( — ٴ ٸ ٸ ٸ

ٴبٸشٸٴ، ٸسٸٴن؛ ٸٴس، ٸٴ ل، ٸ؛ .ٸرٸ، ٴسٸرٸٴ ؛لٸٴت

Page 18: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

. ئۇيغۇر يېزىقىدىكى قوشما ھەرپلەر توغرىسىدا:4ئۇيغ�ۇر تىلى ئېلىپب�ە كىتابى�دا ئۇيغ�ۇر تىلى�دىكى س�ەككىز س�وزۇق ت�اۋۇش ھ�ەرىپىنىڭ ھ�ەمزە

ئا، ئا؛ ئه، خى�ل قوش�ما ھ�ەرپ ش�ەكىلى كۆرس�ىتىلگەن. ئ�ۇالر: 20بىل�ەن ب�ىرىكىپ كېلى�دىغان قات���������ارلىق ئه؛ ئو، ئو؛ ئۇ، ئۇ؛ ئۆ، ئۆ؛ ئۈ، ئۈ؛ ئې، ئې ، ئې ، ئې؛ ئى، ئى ، ئى ، ئى

دا DB65/2190-2005ھ��ەرپ ش��ەكىللىرىدىن ئىب��ارەت. ئ��اپتونوم رايونل��ۇق ي��ەرلىك ئۆلچ��ەم GB خىل قوشما ھەرپ تولۇق كىرگۈزۈلگەن. بىراق، دۆلەت ئۆلچىمى20ئۇيغۇر يېزىقىدىكى

دا ئۇيغ��ۇر يېزىقى��دىكى قوش��ما Unicode ISO10646 دا ۋە خ��ەلقئارا ئۆلچ��ەم 21669-2008ئا، ئا؛ بول�ۇپ، ئىككى دان�ە ش�ەكىلى ك�ام قالغ�ان. يۇنىك�ود جەدۋىلىگ�ە كىرگ�ەنلىرى: 18ھەرپل�ەر

الردىن ئه، ئه؛ ئو، ئو؛ ئۇ، ئۇ؛ ئۆ، ئۆ؛ ئۈ، ئۈ؛ ئې، ئې ، ئې ، ئې؛ ئى، ئى ، ئى ، ئى( الردۇر.ئى( ۋە )ئېئىبارەت. كام قالغان ئىككى ھەرپ: )

18 ش�ەكىلى ئ�ارتۇق(، دۆل�ەت ئۆلچىمى�دە ئى ۋە ئې خى�ل )20نېم�ە ئۈچ�ۈن ي�ەرلىك ئۆلچەم�دە خىل بولۇپ قالىدۇ؟

بۇنى�ڭ س�ەۋەبى، ئۇيغ�ۇر، ق�ازاق، قىرغ�ىز يېزىقل�ىرى يۇنىكودق�ا ئىلتىم�اس قىلىنغان�دا، ئۇيغ�ۇر ( دىن ئىب��ارەت ئىككى خى��ل ش��ەكىلى ت��ەييارالنغان ئى( ۋە )ئېيېزىقى��دىكى »ئې« ھ��ەرپىنىڭ )

ماتېرىيال�دىن چۈش�ۈپ قالغ�ان. كې�يىن ئۇيغ�ۇر، ق�ازاق، قىرغ�ىز يېزىقل�ىرى خ�ەلقئارا يۇنىك�ود ( دىن ئىب��ارەت ئىككى ھ��ەرپنىڭ ك��ام ئى( ۋە )ئېئورگى��نى تەرىپى��دىن تەس��تىقلىنىپ كەلگەن��دە )

قالغ��انلىقى بايقالغ��ان، يۇنىك��ود ئورگى��نىمۇ تاپش��ۇرۇپ ئالغ��ان ماتېرىيال��دا ب��ۇ ھەرپل��ەر ي��وق ( دىن ئىب��ارەت ئىككى ھ��ەرپ ئى( ۋە )ئېئىك��ەنلىكى توغرىس��ىدا ج��اۋاب قايتۇرغ��ان. كې��يىن )

ش�ەكىلىنىڭمۇ ب�ارلىقى، ب�ۇنى تول�ۇقالپ ب�ېرىش ئىلتىم�اس قىلىنغ�ان بولس�ىمۇ، يۇنىك�ود ئورگى�نى ئ��ەرەب يېزىقل��ىرى كۆرس��ىتىلگەن كېڭەيتىلگ��ەن رايونغ��ا ھ��ەرپ قوشۇش��نى توختاتق��انلىقى

سەۋەبلىك، بۇ تەلەپ رەت قىلىنغان. خى�ل قوش�ما ش�ەكىللىك 20ئىككى قوش�ما ھ�ەرپنىڭ ك�ام بول�ۇپ قېلىش�ى، ئۇيغ�ۇر يېزىقى�دىكى

ھەرپل�ەرنىڭ پۈتۈنلىكى�نى ك�ەمتۈك قىلىپ قوي�دى، ب�ۇ خى�ل ئ�ەھۋالنىڭ ي�ېزىق بىرت�ەرەپ قىلىش ئىش��لىرىغا كۆرس��ىتىدىغان تەس��ىرى چ��وڭ بولمىس��ىمۇ، ب��ىراق ئىلگ��ىرىكى تەجرىب��ە س��اۋاقالر تۈپەيلى�دىن ب�ۇ مەس�ىلىگىمۇ ئەھمىي�ەت بەرم�ەي بولماي�دۇ. ھ�ازىر ب�ۇ مەس�ىلىنى ھ�ەل قىلىش�نىڭ

قوش��ما ش��ەكىلنى خ��ەت 18ئىككى خى��ل چارىس��ى ب��ار، ب��ىرى يۇنىكودق��ا كىرگۈزۈلگ��ەن دان��ە قوش��ما ھ��ەرپنى خ��ەت نۇس��خىلىرىغا 18نۇس��خىلىرىدا س��اقالپ قېلىش. يەن��ە ب��ىرى ب��ۇ

كىرگۈزمەس��لىك. ب��ۇ ئىككى خى��ل چارىنى��ڭ ھ��ەر ئىككىلىس��ىنى قوللىنىش��قا بولى��دۇ، بۇن��داق دېگ�ەنلىك قايس�ى چ�ارە بولۇش�ىدىن قەتئىين�ەزەر ي�ېزىق بىرت�ەرەپ قىلىش ئىش�لىرىغا تەس�ىر

كۆرسەتمەيدۇ.

Page 19: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

. ئۇيغ777ۇر، قىرغ777ىز يېزىقلىرىغ777ا ئورت777اق ئىش777لىتىلىدىغان ھ777ەرپ »ئ« 5توغرىسىدا:

»ئ« — ب�ۇ بەلگ�ە ئۇيغ�ۇر يېزىقى�دا ھ�ەمزە دېيىلى�دۇ، قىرغ�ىز يېزىقى�دا م�ەنا ئىپ�ادىلىگۈچى مۇس�تەقىل ت�اۋۇش ھېس�ابلىنىدۇ. ئۇيغ�ۇر، قىرغ�ىز يېزىقلىرىغ�ا ئورت�اق بولغ�ان ب�ۇ بەلگ�ە )ھ�ەرپ(

)ئ( دەپ بەلگىلەنگەن.0626نىڭ ئاساسىي رايوندىكى كود نومۇرى ( الر.FE8C) ئ (FE8B)ئ ئۇيغۇر يېزىقىدا ھەمزىنىڭ ئىككى خىل شەكىلى بار. يەنى:

قىرغىز يېزىقىدىكى »ئ« ھەرپىنىڭ تۆت خىل يېزىلىش شەكىلى بار. يەنى:ز.ئت، ئل، ئ( — بېشىدىن ئۇلىدىغان شەكىلى. مىسال: FE8B « )ئ» ل.ئل، پئل، چئ ت( — باش ۋە ئايىغىدىن ئۇلىنىدىغان شەكىلى. مىسال:FE8C « )ئ» ، ئ، نئ، بئ، چئ، لئت( — ئاخىرى��دىن ئۇلىنى��دىغان ش��ەكىلى. مىس��ال: FE8A « )ئ»

ئ، شئس.ئ، دئ، زئر( — يالغۇز شەكىلى. مىسال: FE89 « )ئ»

بۇ مەس�ىلىنى ئوتتۇرىغ�ا قويۇش�تىكى ئاساس�لىق س�ەۋەب، ب�ىر قىس�ىم خ�ەت نۇس�خىلىرىدا ب�ۇ ھەرپ شەكىلى تۆۋەندىكىدەك ياسالغان.

ئاساس�ىي رايون�دىكى ۋەكىللى�ك ش�ەكىلى » ئ « قىلىپ ئۆزگەرتىۋېتىلگ�ەن، ت�وغرا ش�ەكىلى )ئ( بولۇشى كېرەك.

كېڭەيتىلگەن رايوندىكى ئۆزگۈرۈش شەكىللىرى:( — بۇنىڭدا خاتالىق يوق.FE8B )ئ( — بۇنىڭدا خاتالىق يوق.FE8C )ئ( — بۇنى�ڭ ش�ەكىلى ئەس�لىدە )ئ( بولۇش�ى ك�ېرەك ئى�دى، ب�ۇ ھ�ەرپ ش�ەكىلى FE8A )ئ

ئۆزگەرتىۋېتىلگەن.( —بۇنى��ڭ ش��ەكىلى ئەس��لىدە )ئ( بولۇش��ى ك��ېرەك ئى��دى، ب��ۇ ھ��ەرپ ش��ەكىلى FE89 )ئ

ئ ئ ئ ئۆزگەرتىۋېتىلگەن. ئ

ئ ئ ئ ئ

Page 20: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

6( » ( ھ7ەرىپىنىڭ ش7ەكىلىنى ت7وغرا öۅ. قىرغ7ىز يېزىقى7دىكى »ياساش توغرىسىدا:

7 .Microsoft ش7ىركىتىنىڭ Windows Vista »مەش7غۇالت سىستېمىس7ىدا كۆرۈلگ7ەن »ف ھەرپى مەسىلىسى:

Microsoft ش�ىركىتىنىڭ Windows Vista دىن ب�ۇرۇنقى مەش�غۇالت سىس�تېمىلىرىدا ئۇيغۇرچ�ە ي�ېزىق دىن باش�الپ مەش�غۇالت سىس�تېمىلىرىغا ئۇيغۇرچ�ە Windows Vistaك�ىرگۈزگۈچ قوش�ۇلمىغان ئى�دى،

دا تەمىنلەنگ�ەن ئۇيغۇرچ�ە Vistaي�ېزىق ك�ىرگۈزگۈچ ۋە ئۇيغۇرچ�ە خ�ەت نۇس�خىلىرىنى قوش�ۇپ تارق�اتتى. ( ك�ودى 06A7« ھ�ەرىپىنى كۇنۇپكى�دىن بېس�ىپ كىرگۈزۈش�كە )في�ېزىق كىرگۈزگۈچت�ە ئۇيغ�ۇر يېزىقى�دىكى »

DB65/21 ۋە ئاپتونوم رايوننىڭ يەرلىك ئۆلچىمى GB21669-2008بېرىلگەن بولۇپ، بۇ دۆلەت ئۆلچىمى دا ئۇيغ��ۇر Vista( بىل��ەن ب��ىردەك بولم��اي قالغ��انلىقى ئۈچ��ۈن، 0641« )ف دە بېكىتىلگ��ەن »90-2005

يېزىقىنى بىرتەرەپ قىلىش ۋە ئىشلىتىشتە ئىشلەتكۈچىلەرگە بەلگىلىك توسالغۇالرنى ئېلىپ كەلدى.« ش�ەكىللىك فب�ۇ ئىككى خى�ل ك�ود ئورنىغ�ا ئورۇنالش�تۇرۇلغان بىر-بىرىگ�ە ئوخش�اپ كېتى�دىغان ب�ۇ »

ھەرپل��ەر ئەس��لىدە ئايرىم-ئ��ايرىم ئىككى خى��ل ھ��ەرپ بول��ۇپ، ي��ېزىلىش ۋە ئوقۇل��ۇش جەھەتل��ەردە ماھىيەتلىك پەرىقلەرگە ئىگە.

ھەرپ ئىزاھاتىكود

نومۇرى

ھەرپ

Arabic Letter Feh 0641

ف ف�ف�ف

Arabic Lerret Qaf with dot above 06A7

ڧ ڧ�ڧ�ڧ

ب�ىر قىس�ىم سىس�تېما پروگراممىلىرى�دا تەمىنلەنگ�ەن خ�ەت نۇس�خىلىرىدا ي�اكى چەتئەلل�ەردە ئىش�لەنگەن ب�ىر قىس�ىم خ�ەت نۇس�خىلىرىدا قىرغ�ىز « ش��ەكىلىدە »و« ھ��ەرىپىنىڭ « ھ��ەرپىنىڭ ش��ەكىلى » ۅيېزىقى��دىكى » ۅئاس�تىغا ب�ىر س�ىزىق ت�ارتىپ قويۇلغان�دەك ياس�الغان، بۇنى��ڭ تەس�ىرىدە رايونىم�ىزدىكى ب�ىر قىس�ىم خ�ەت نۇس�خىلىرىمۇ ئ�ۇالرنى دوراپ ش�ۇنداق ياس��ايدىغان ئ��ەھۋالالر كۆرۈلگ��ەن. ب��ۇ ھ��ەرپنىڭ يېزىلىش��ى ۋە ش��ەكىلى

« ش�ەكىلىدە بول�ۇپ، ب�ۇنى مۇش�ۇ ش�ەكىلدە ۅقىرغ�ىز يېزىقى�دا ئەس�لىدىنال »ت��وغرا ياس��اش ۋە ئىشلىتىش��كە ئەھمىي��ەت ب��ېرىش الزىم، ب��ۇ خ��ەت ش����ەكىلىگە ئ����ائىت مەس����ىلە بولغ����انلىقى ئۈچ����ۈن مۇش����ۇنچىلىكال

چۈشەندۈرۈش بېرىلدى.

ۅفڧف

0641Arial

06A7Arial

0641UKIJ

Page 21: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

. ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز يېزىقلىرىنى 8 ئاساس قىلغان خەت نۇسخىلىرى ئىچىدە

قايسى قوشۇمچە ھەرپ-بەلگىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك دېگەن مەسىلە:

ئۇيغۇرچە ئاتىلىشى كود نومۇرى

بەلگە

پەش 060C ،

قوش چېكىت 003A :

چېكىتلىك پەش 061B ؛

ئۈندەش بەلگىسى 0021 !

سوئال بەلگىسى 061F ؟

سىزىقچە، نىنچى 002D -

ئايرىش بەلگىسى، ئاپوستروف 0027 '

سىزىق 2014 —

پەشلىك تىرناق 2019 ،2018

‘’

قوش پەشلىك تىرناق 201D ،201C

“”

ياالڭ تىرناق 0029 ،0028

) (

چوڭ تىرناق 005D ،005B

] [

تاق تىرناق 203A ،2039

› ‹

قوش تىرناق 00BB ،00AB

» «

قىسقارتىلما بەلگە، كۆپ چېكىت 2026 …

جۈپ چېكىت 2025 ‥

توچكا 00B7 ·

پاراللىل 2225 ∥يانتۇ سىزىق 002F /

خەتنىڭ ئورنىغ����ا قويۇلى����دىغان بەلگە

FF5E ~

پاراگراف بەلگىسى 00A7 §

قوش�ۇش بەلگىس�ى، مۇس�بەت، پىلۇس

002B +

ئېلىش بەلگىس�����ى، م�����ەنفى، مىنۇس

2212 −

پىلۇس ياكى مىنۇس 00B1 ±

كۆپەيتىش بەلگىسى 00D7 ×

بۆلۈش بەلگىسى 00F7 ÷

تەڭلىك بەلگىسى 003D =

تەڭ ئەمەس بەلگىسى 2260 ≠تەپمۇتەڭلىك 2261 ≡

پۈتۈنلەي تەڭلىك بەلگىسى 224C ≌تەخمىنىي تەڭلىك بەلگىسى 2248 ≈

دىن كىچىك 003C <

دىن چوڭ 003E >

دىن كىچىك ئەمەس 226E ≮دىن چوڭ ئەمەس 226F ≯كىچىك ياكى تەڭ 2264 ≤چوڭ ياكى تەڭ 2265 ≥

پىرسەنت 0025 %

Page 22: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

ئۇيغۇر ئورقۇن يېزىقى )كونا تۈرك يېزىقى( نىڭ ئېلىپبە جەدۋىلى

ئۇيغۇر ئورقۇن يېزىقىدىكى ھەرپ-

بەلگىلەر يۇنىكود - 2007ئورگىنىغا

يىلى ئىلتىماس قىلىنغان بولۇپ،

- يىلى 2008يۇنىكود ئورگىنى ئۇيغۇر ئورقۇن

يېزىقىدىكى ھەرپ-بەلگىلەرنى

رەسمىي تەستىقالپ يۇنىكود

جەدۋىلىگە كىرگۈزدى، جەدۋەلگە

كىرگۈزۈلگەن ھەرپ-بەلگە

دانە 71جەمئىي بولۇپ، بۇ

ھەرپلەرنىڭ نامى 10ۋە كود نومۇرى

C00 10 دىنC4F گىچە بولغان

ئورۇنغا ئورۇنالشتۇرۇلغان،

ئۇيغۇر ئورقۇن يېزىقىدا سۆز بىلەن

سۆز ئارىلىقىنى ئايرىپ تۇرىدىغان

قوش چېكىت U+205Aئۈچۈن

كود نومۇرى بەلگىلەنگەن.

Page 23: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

نومۇرلۇق ھۆججىتىنىڭ ISO/IEC JTC1/SC2/WG2 N3357R2- يىلىدىكى 2008يۇنىكودنىڭ - بەتلىرى6- ۋە 5

Page 24: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

ئۇيغۇر ئورقۇن يېزىقى )كونا تۈرك يېزىقى( نى كومپيۇتېردا بىرتەرەپ قىلىشئۇيغ�ۇر ئورق�ۇن يېزىقىنى�ڭ خ�ەت نۇسخىس�ىنى ياس�اپ چىقىش بىل�ەن بىرگ�ە، ب�ۇ يېزىق�نى كومپيۇت�ېردا بىرت�ەرەپ قىلىش

ئۇس�ۇلىنى ھ�ەل قىلىش ق�ەدىمكى م�ەڭگۈ ت�اش يادىكارلىقلىرى�دىكى تېكىس�تالرنى كومپيۇتېرغ�ا يۇنىكودت�ا بەلگىلەنگ�ەن ك�ود ئ�ۆلچىمى بويىچ�ە ك�ىرگۈزۈپ ئېلېك�ترونلۇق ئۇچۇرلىرى�نى س�اقالش ق�ەدىمكى ئۇيغ�ۇر تىلى ۋە ئۇيغ�ۇر ئورق�ۇن يېزىقى�نى

تەتقىق قىلىش ئىشلىرىغا پايدىلىق ھەم قۇاليلىق شارائىتالرنى يارىتىدۇ.ئۇيغ�ۇر ئورق�ۇن ي�ېزىقى تەس�ۋىرىي يېزىق�تىن بارلىقق�ا كېلىپ، كېيى�نرەك بوغ�ۇمالر بويىچ�ە يېزىلى�دىغان بوغۇمل�ۇق

يېزىق�تىن ت�ەرەققىي قىلىپ ئاددىيلىش�ىپ ت�اۋۇش ئېلېمېنتىغ�ا ئاساس�النغان )ب�ىر بەلگ�ە ب�ىر س�وزۇق تاۋۇش�قا ي�اكى ب�ىر ئ�ۈزۈك تاۋۇش�قا ۋەكىللى�ك قىلى�دىغان( ي�ېزىقمۇ ئەم�ەس، ش�ۇنىڭدەك پۈتۈنل�ەي بوغۇمل�ۇق )ب�ىر بەلگ�ە ب�ىر بوغۇمغ�ا ۋەكىللى�ك قىلى�دىغان( ي�ېزىقمۇ ئەم�ەس بولغ�ان ت�اۋۇش ئېلېمېن�تى بىل�ەن بوغ�ۇم ئارىالشمىس�ىدىن ئىب�ارەت ب�ىر خى�ل ي�ېزىق

بول�ۇپ )ھەرقايس�ى ج�ايالردا تېپىلغ�ان م�ەڭگۈ ت�اش ۋە 71ئى�دى. ھ�ازىر يۇنىكودق�ا كىرگۈزۈلگ�ەن ھەرپ-بەلگ�ە س�انى ي�ازمىالردا قوللىنىلغ�ان ھەرپل�ەرنىڭ س�انى ئانچ�ە ئوخشىش�ىپ كەتمەي�دۇ(، بۇنىڭ�دىن توقق�ۇزى س�وزۇق تاۋۇش�الرنى ئىپادىلەي�دۇ، قالغ�انلىرى ئ�ۈزۈك تاۋۇش�الرنى ئىپادىلەي�دۇ. كۆپىنچ�ە ئەھۋال�دا س�وزۇق تاۋۇش�الر يېزىلماي�دۇ، خ�ەت ئادەتت�ە ئوڭ��دىن س��ولغا توغرىس��ىغا يېزىلى��دۇ، س��ۆز بىل��ەن س��ۆز ئادەتت��ە ق��وش چېكىت ):( بىل��ەن ئايرىلى��دۇ، بەزى��دە س��ۆز بىرىكمىس�ى )ئاساس�ەن ئې�نىقلىغۇچى، ئې�نىقالنغۇچى س�ۆز بىرىكمىس�ى( ب�ىر س�ۆز قىلىپ يېزىلى�دۇ. ب�ۇ يېزىق�تىكى ب�ىر قىس�ىم تاۋۇش�الرنىڭ ش�ەكلى ب�ىرال تامغى�دىن، ب�ەزىلىرى ئىككى تامغى�دىن، ب�ەزىلىرى ئ�ۈچ تامغى�دىن، ب�ەزىلىرى ت�ۆت تامغى�دىن، يەن�ە ب�ەزىلىرى تېخىم�ۇ ك�ۆپرەك ت�امغىالرنى ئ�ۆز ئىچىگ�ە ئالغ�ان بول�ۇپ، ئال�دى ۋە ئاخىرىغ�ا قوش�ۇلۇپ كېلى�دىغان س�وزۇق تاۋۇش�الرنى ھېس�ابقا ئالمىغان�دا ب�ىر تاۋۇش�قا ۋەكىللى�ك قىلى�دۇ. ك�ۆپ خى�ل ش�ەكلى ب�ار ب�ىر قىس�ىم بەلگىل�ەر س�ۆزلەرنىڭ ب�اش، ئوتت�ۇرا، ئاي�اغ ش�ەكلىدە ئوخش�ىمىغان ھالەتل�ەردە كېلى�دۇ، ب�ۇ خى�ل ئەھۋال�دىن ب�ۇ يېزىقنى�ڭ ئوتت�ۇرا دەۋرلىرى�دىن باش�الپ ھ�ەر ب�ىر تاۋۇش�نىڭ ب�اش، ئوتت�ۇرا، ئاي�اغ ش�ەكىللەردىن تەش�كىل تاپق�ان ب�ىر خى�ل ي�ېزىق ئىك�ەنلىكىنىمۇ جەزىملەشتۈرۈش�كە بولى�دۇ. م�ەزكۇر يېزىقنى�ڭ ئ�اخىرقى دەۋرلىرى�دە ھ�ەرپ ش�ەكىللىرى تېخىم�ۇ ئاددىيلىش�ىپ س�وزۇق تاۋۇش�الرنى ب�ىرال بەلگ�ە بىل�ەن ئىپادىلەي�دىغان، ئ�ۈزۈك تاۋۇش�الرنى ي�ەنىال ب�اش، ئوتت�ۇرا، ئاي�اغ ش�ەكىللىرىدە س�ۆزلەردە ئوخش�ىمىغان ئورنىغ�ا ق�اراپ ئىش�لەتكەن، يەن�ە ئوڭ�دىن س�ولغا توغرىس�ىغا ي�ېزىلىش بىل�ەن بىرگ�ە ئۈس�تىدىن ئاس�تىغا تى�ك ي�ېزىش ش�ەكلىمۇ كۆرۈلۈش�كە باش�لىغان، بولۇپم�ۇ ق�ەبرە تاش�لىرى ۋە قەغەزگ�ە يېزىلغ�ان ش�ەكىللىرىدە ئوڭ�دىن س�ولغا توغرىس�ىغا ۋە ئۈس�تىدىن ئاس�تىغا تى�ك ي�ېزىش ئۇس�ۇللىرى ت�ەڭ م�ەۋجۇد بولغ�ان بولس�ا، يېنىس�ەي م�ەڭگۈ تاش�لىرىدا س�ولدىن ئوڭغ�ا يېزىلغ�ان، ئ�ايرىم م�ەڭگۈ تاش�الردا ب�ىر ق�ۇرى ئوڭ�دىن س�ولغا، يەن�ە ب�ىر ق�ۇرى س�ولدىن ئوڭغ�ا زەنجىرس�ىمان ئ�ۇالپ يېزىلغ�ان ئ�ەھۋالالرمۇ ئۇچراي�دۇ. س�ۆز بىل�ەن س�ۆز ق�وش چېكىت ):( بىل�ەن ئايرىلغان�دىن س�ىرت يەن�ە ي�ۇمىالق

( بىلەنمۇ ئايرىپ يېزىلغان.°چېكىت )يۇقىرىقى�دەك ئ�ەھۋالالردىن ك�ۆرە، م�ەزكۇر يېزىق�نى كومپيۇت�ېردا ب�ەلگىلىك قانۇنىي�ەت ئاس�تىدا بىرت�ەرەپ قىلىش�مۇ

ت�ەس، بولۇپم�ۇ ب�ەزى تاۋۇش�الرنىڭ س�ۆزلەرنىڭ بېش�ىدا، ئوتتۇرىس�ىدا، ئاخىرى�دا ئوخش�ىمىغان ش�ەكىللەردە كېلىش�ى ۋە ب�ەزى تاۋۇش�الردىكى ھەرپ-بەلگىل�ەرنىڭ ك�ۆپ بولۇش�ى، يەن�ە ش�ۇ تاۋۇش�الرنىڭ ئال�دى ۋە ئاخىرى�دا كېلى�دىغان س�وزۇق ت�اۋۇش ھ�ەرىپىنىڭمۇ ئوخش�اش بولماس�لىقى م�ەزكۇر يېزىق�نى كومپيۇت�ېردا بىرت�ەرەپ قىلىش�قا ب�ەلگىلىك قې�يىنچىلىق ئېلىپ كېلى�دۇ. ش�ۇڭا، م�ەلۇم ت�ەدبىق قىلىش�قا بولى�دىغان قائى�دە قانۇنىي�ەت بىل�ەن كومپيۇتېرغ�ا كىرگۈزۈش�نىڭ تېخىم�ۇ ئەقىلگ�ە مۇۋاپى�ق ب�ىر خى�ل ئۇس�ۇلى تېپىلغۇچ�ە، م�ەزكۇر يېزىق�تىكى ب�ارلىق ھەرپ-بەلگىل�ەرنى كومپيۇت�ېر كۇنۇپك�ا تاختىس�ىغا ئورۇنالش�تۇرۇلۇپ، ئەس�لى تېكىس�ت ھۆججەتلىرىگ�ە ي�اكى ق�ول يازمىالرغ�ا ئاساس�لىنىپ بېس�ىپ ك�ىرگۈزۈش ئۇس�ۇلى

ياساپ چىقىلدى.

Page 25: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت
Page 26: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

ئۇيغ�ۇر ئورق�ۇن يېزىقى��������������������نى كوم�پ�ي�ۇت�ې�رغ�����������ا ك�ى�رگ��ۈزۈش ئۇس�ۇلى تەمىنلەنگ���ەن ي���ېزىق ك�ى�رگ�ۈزگ�������������ۈچ كومپ�ي�ۇت�ې�رغ������������ا قاچىالنغان��دىن كې��يىن، ي��ېزىق ك�ى�رگ���ۈزۈش داۋام�ى������دا خ������ەت

UKIJ Tuzنۇسخىسى Tom غ��������������������ا

توغرىل�ى�ن�ى������������دۇ، ئادەت�ت���ە ھ�ازى�رق���ى زام��������ان ئ�ۇي�غ����ۇر ي�ې�زى��ق��ى��ن������������ى ك�ى�رگ��������������ۈزۈش ئۇسۇلىغ��ا ئوخ�ش��اش ي�ې�����������������������زىق ي�ۈن��ى��ل��ى��ش����������ى ئ��وڭ��دى������������������ن س��ول��غ�������������������ا ت��وغ��رى��س��ى��غ�������ا تەڭش���ىلىدۇ. ئان���دىن، كۇنۇپك����ا تاختىس����ىغا ئورۇنالش�������تۇرۇلغان ھ�ەرپ�ل����ەر ئادەت�ت����ە التىن�چ��ە ھەرپ�ل�ەرن��ى كىرگ�ۈزگ�ەن�گ�����������ە ئ��وخ��ش��������������اش ي��ې��زى��������������������ق كىرگۈزۈل�ى�دى�غ�������ان

ئ�ورۇن�غ�ا ئۇزىتىلىدۇ.

ئۇيغ�ۇر ئورق�ۇن يېزىقى�نى كومپيۇت�ېر كۇنۇپك�ا تاختىس�ىغا ئورۇنالش�تۇرۇش ئۇس�ۇلى (shift:)بىلەن بېسىلىدۇ

:ئۇيغۇر ئورقۇن يېزىقىنى كومپيۇتېر كۇنۇپكا تاختىسىغا ئورۇنالشتۇرۇش ئۇسۇلى

Page 27: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقىنىڭ ئېلىپبە جەدۋىلى

ق��ەدىمكى ئۇيغ��ۇر ي��ېزىقى ئۇيغ��ۇر ئورق��ۇن يېزىقى��دىن كې��يىن ك�ەڭ دائىرى�دە ئومۇمالش�قان، ھەم�دە س��اقالنغان يازم��ا يادىكارلىقالرنى��ڭ س��انىمۇ ب��ىر ق��ەدەر ك��ۆپ بولغ��ان ي�ېزىق ھېس�ابلىنىدۇ. ب�ۇ ي�ېزىق ئ�ەڭ دەس����لەپ غ����ەربىي ئۇيغ����ۇرالر ياش��ىغان قۇرىغ��ار رايونى��دا ئىج��اد

- ئەس���ىردىن باش���الپ 8قىلى���نىپ، ئۇيغ�ۇر ئورق�ۇن يېزىقىنى�ڭ ئورنى�نى ئېلىش�قا باش�الپ، ش�ەرقىي ئۇيغ�ۇرالر غەرپك�����ە كۆچۈش�����تىن ئ�����اۋۋالال ش��ەرقىي ئۇيغۇرالرغىم��ۇ تېزلىكت��ە ئومۇملىش����ىپ، پۈتك����ۈل ئۇيغ����ۇر قاغانلىقى�دىكى ب�ارلىق تۈرك�ىي تىللى�ق خەلقل�ەرنىڭ ئورت�اق ئاالق�ە قۇرالىغ�ا ئايالنغ�ان. قاراخ�انىالر سۇاللىس�ىدىن كې�يىن ئۇيغ�ۇرالر ئىس�الم دىنىغ�ا ئېتىق�اد قىلىپ ئ���ەرەب يېزىقى���نى قوب���ۇل قىلىپ ئىش�����لەتكەندىن كې�����يىنمۇ، تۇرپ��ان-قۇمۇل رايونى��دا ق��ەدىمكى

15-14ئۇيغ����������ۇر ي����������ېزىقى - 20ئەس��ىرلەرگىچە ئىش��لىتىلگەن،

ئەس���ىرنىڭ باش���لىرى گەنس���ۇنىڭ جىيۇچۇەنگ��ە يېقىن بولغ��ان جاي��دىن تېپىلغ�ان ق�ەدىمكى ئۇيغ�ۇر يېزىقى�دا

- 17يېزىلغ���ان »ئ���التۇن ي���ارۇق« ئەس����ىردە ي����ېزىپ قال����دۇرۇلغان بول�ۇپ، ب�ۇ دەۋرنى ق�ەدىمكى ئۇيغ�ۇر يېزىقىنى���ڭ ئ���ەڭ ئ���اخىرقى دەۋرى دەپ قارىغان�دىمۇ، ق�ەدىمكى ئۇيغ�ۇر ي��ېزىقى ئ��ەرەب يېزىقىغ��ا پۈتۈنل��ەي ئ�ورۇن ب�ېرىپ ئۇنتۇلغىچ�ە ئۇيغ�ۇرالر ئارىس�����ىدا مى������ڭ يىلغ�����ا يېقىن

ئىشلىتىلگەن.

Page 28: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقىنىڭ كۇنۇپكا تاختىسىغا ئورۇنالشتۇرۇلۇشى

يۇقىرى��دىكى كۇنۇپك��ا تاختىس��ىدا )*( بەلگىس��ى قويۇلغ��ان ھەرپل��ەر م��ەزكۇر يېزىقنى��ڭ ئ��اخىرقى دەۋرلىرى�دە چ�ەت تىلالردىن قوب�ۇل قىلىنغ�ان س�ۆزلەردە ۋە تەرجىم�ە تىلى�دا قوللىنىلغ�ان. »ژ«، »ھ«، »ف«

قاتارلىق تاۋۇشالر قاراخانىالر دەۋرىدە چەت تىلالردىن كىرگەن سۆزلەردە قوللىنىشقا باشلىغان.ق�ەدىمكى ئۇيغ�ۇر يېزىقىنى�ڭ كومپيۇت�ېردا ياس�الغان باس�ما خ�ەت نۇسخىس�ىنىڭ ئىنچىك�ە ۋە ت�وم خ�ەت

.شەكلىدىن كۆرۈنۈش توم شەكلى:ئىنچىكە خەت شەكلى:

ق�ەدىمكى ئۇيغ�ۇر يېزىقىنى�ڭ ھۆس�نخەت ش�ەكلى بويىچ�ە ياس�الغان ئىككى خى�ل ش�ەكىلدىكى خ�ەت .نۇسخىسىنىڭ كۆرۈنۈشى

ئىككىنچى خىل شەكىل:بىرىنچى خىل شەكىل:

Page 29: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

ق�ەدىمكى ئۇيغ�ۇر تىلىغ�ا ئ�ائىت يازم�ا يادىك�ارلىقلىرىنى ت���ەتقىق قىلىش ۋە ت���ەتقىقات جەريانى���دا پاي���دىلىنىش

- 3ئۈچ���ۈن ئۇيغ���ۇر كومپيۇت���ېر ئىلىمى ج���ەمئىيىتىنىڭ قې�تىملىق خ�ەت نۇس�خىلىرىنى يېڭىالش جەريانى�دا، كون�ا ئۇيغ��ۇر يېزىقى��دىكى ھەرپ-بەلگىل��ەر ياس��اپ چىقىلىپ

( شەخس�لەر Private Use Areaيۇنىك�ود جەدۋىلى�دىكى ) دىن E000 رايونىنى�ڭ Eكېڭ�ەيتىپ ئىشلىتىش�كە بولى�دىغان

E092 گىچ�ە بولغ�ان ك�ود ئورنىغ�ا ئورۇنالش�تۇرۇلۇپ، كون�ا ئۇيغ��ۇر يېزىقىنى��ڭ ب��اش، ئوتت��ۇرا، ئاي��اغ ش��ەكىللىرىنىڭ

دېگ�ەن خ�ەت نۇسخىس�ىغا UKIJ Tuz Basmaھ�ەرپلىرى تولۇق كىرگۈزۈلدى.

ئۇيغ��ۇر، ق��ازاق، قىرغ��ىز يېزىقل��ىرى خۇالس77ە: - يىلى�دىن 2002يۇنىك�ودتىن ئ�ورۇن ئالغان�دىن كې�يىن، ي�ەنى

باش�الپ يۇنىك�ود ئۆلچىمى�دىكى خ�ەت نۇس�خىلىرى بارلىقق�ا - يىلى ھ���ەرخىل ن���امالردىكى خ���ەت 2004كەل���دى.

نۇس����خىلىرى ئىخچ����املىنىپ ۋە رەتلى����نىپ »ئۇيغ����ۇر كومپيۇت�ېر ئىلىمى ج�ەمئىيىتى« نى�ڭ يېتەكچىلىكى�دە ت�ۇنجى قې�تىم رەتل�ەپ چىقىل�دى، ھەم�دە خ�ەت نۇس�خىلىرىنىڭ

ناملىرى بېكىتىلىپ مۇقۇمالشتۇرۇلدى.- يىلى م��ارت ئېيى��دىن باش��الپ »ئۇيغ��ۇر 2006

كومپيۇت����ېر ئىلىمى ج����ەمئىيىتى« نامى����دىكى خ����ەت - قې��تىملىق ت��ۈزەش ۋە رەتل��ەش ئېلىپ 2نۇس��خىلىرىنى

ب���ېرىلىپ، ب���ۇرۇنقى خ���ەت نۇس���خىلىرىنىڭ ناملىرىغ���ا مۇۋاپى��ق ئۆزگ��ەرتىش ك��ىرگۈزۈش، ب��ۇرۇن س��اقالنغان مەس���ىلىلەرنى تۈزى���تىش، يەن���ە قازاقچ���ە، قىرغىزچ��ە ھەرپل����ەرنىمۇ قوش����ۇش، باس����مىدا ئىش����لىتىلىدىغان بەلگىل�����ەرمۇ تولۇقلى�����نىپ، مەتبەئ�����ە ئۆلچىمىگ�����ە

- يى��ل ئاخىرى��دىن 2008ماسالش��تۇرۇلۇپ ئىش��لەندى. - قې�تىملىق خ�ەت نۇس�خىلىرىنى 3- يى�ل ئاخىرىغىچ�ە 2010

تۈزىتىش ۋە نەشرىنى يېڭىالش ئېلىپ بېرىلدى.ئۇيغ���ۇر كومپيۇت���ېر ئىلىمى ج���ەمئىيىتىنىڭ

ئورۇنالشتۇرۇش����ى ۋە تەشكىللىش����ى ئاس����تىدا ئېلىپ بېرىلغ�ان ئ�ۈچ قې�تىملىق خ�ەت نۇس�خىلىرىنى رەتل�ەش، ن�ام ب��ېرىش، يېڭىالش خىزم��ەتلىرى نەتىجىس��ىدە ماقالى��دە

UKبايان قىلىنغان مەسىلىلەر بىر-بىرلەپ ھەل قىلىنىپ، IJ خ����ەت نۇس����خىلىرىنىڭ س����ۈپىتى ۋە تېخ����نىكىلىق

ئۆلچ����ەملىرى يۇق����ىرى كۆتۈرۈل����ۈپ، رايونىم����ىزدا ئومۇملىش��ىش نىس��بىتى ئ��ەڭ يۇق��ىرى بولغ��ان خ��ەت

نۇسخىلىرى بولۇپ قالدى.

Page 30: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

« ئوغۇزنام�ە »داس�تانىنىڭ ب�ەش تىللى�ق يۇمش�اق ماتېرىي�الى، م�ەزكۇر يۇمش�اق ماتېرىيالغ�ا ق�ەدىمكى تېكىس�تى، تەقلى�دىي يېزىلغ�ان يېزىقى�دا ئۇيغ�ۇر ق�ەدىمكى داس�تانىنىڭ ئوغۇزنام�ە ئۇيغ�ۇر تىلىنى�ڭ ئ�ۆرۈپ يېزىلىش�ى، ھ�ازىرقى زام�ان ئۇيغ�ۇر تىلى ۋە ت�ۈرك تىلى�دىكى يەشمىس�ى،

خەنزۇچە، ئىنگلىزچە، رۇسچە تەرجىمىسى كىرگۈزۈلگەن.

Page 31: ئۇچۇر ئالماشتۇرۇشتا ئىشلىتىدىغان ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز  يېزىقلىرىنىڭ كودلاش ئۆلچىمى ۋە خەت

تۈگىدى

كۆپچىلىككە رەھمەت!