Μέθοδοι οικονομικής αξιολόγησης των προγραμμάτων...

Σχολή Κοινωνικών Επιστημών

Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών

«Διοίκηση Μονάδων Υγείας»

Θεματική Ενότητα ΔΜΥ 60 – Οικονομική και Χρηματοδοτική Διαχείριση Υπηρεσιών Υγείας

Μέθοδοι οικονομικής αξιολόγησης των προγραμμάτων υγείας και

εργαλεία μέτρησης

Τσεβά Ευαγγελία

Σύμβουλος Καθηγητής : Γεώργιος Φραγκιαδάκης

Μάρτιος 2015

2

Πίνακας περιεχομένων

1. Χάραξης πολιτικής – Οικονομική αξιολόγηση…………………...……….3

1.1. Οικονομική αξιολόγηση……………………………………………………3

1.1.1. CEA – CUA……………………………………………………………….3

1.1.2. CEA…………………………………………………………...……………3

1.1.3. CUA…………………………………………………………………….….5

1.2. Ανάλυση κόστους-οφέλους (CBA)………………………………….…….6

1.3. Προ-βαθμολογημένα συστήματα κατάταξης καταστάσεων υγείας

πολλών ιδιοτήτων (MAU)………………………………………………….……8

AQoL………………………………………………………………………………9

EQ-5D…………………………………………………………………….………9

SF-6D………………………………………………………………….………….9

HUI………………………………………………………………………………..9

15D………………………………………………………………………………10

QWB…………………………………………………………………………..…11

1.3.1. Χρονικό αντίρροπο – τυπικό παίγνιο – μελέτες……………………...12

Βιβλιογραφία……………………………………………………………………17

3

1. Χάραξης πολιτικής – Οικονομική αξιολόγηση

1.1. Οικονομική αξιολόγηση

Σύμφωνα με την οικονομική θεωρία, οι διαθέσιμοι πόροι, επομένως και οι πόροι

που διατίθενται για την υγεία, είναι πάντα ανεπαρκείς συγκριτικά με τις ανθρώπινες

ανάγκες. Η ανεύρεση των καταλληλότερων χρήσεων των πόρων για την υγεία

ανέδειξε την ανάγκη τις ανάπτυξης μιας επιστημονικής μεθοδολογίας αξιολόγησης

των διαφορετικών επιλογών διάθεσης των πόρων (Οικονόμου και Τούντας, 2007). Η

διερεύνηση για την πλέον αποδοτική κατανομή των δημοσίων πόρων, ώστε να

μεγιστοποιείται η ωφέλεια του κοινωνικού συνόλου, αποτελεί αντικείμενο τις

οικονομικής αξιολόγησης. Οι κύριες μέθοδοι οικονομικής αξιολόγησης σύμφωνα με

τις Drummond, Donaldson και Robinson είναι : Ανάλυση κόστους-

αποτελεσματικότητας (CEA), Ανάλυση ελαχιστοποίησης του κόστους, Ανάλυση

κόστους-οφέλους (CBA) και Ανάλυση κόστους-χρησιμότητας (CUA). Το κόστος

μετράτε παρόμοια, ανεξαρτήτως τις μεθόδου, ενώ τα αποτελέσματα υγείας μετρώνται

με διαφορετικό τρόπο σε κάθε μέθοδο χρηματικές ή φυσικές μονάδες (επιπλέον

χρόνια ζωής) (Οικονόμου και Τούντας, 2007).

1.1.1. CEA – CUA

1.1.2. CEA

Το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Κλινικής Αριστείας (NICE) σαν μέθοδο

οικονομικής αξιολόγησης συχνότερα χρησιμοποιούμενη θεωρεί την CEA. Η οποία

εκτός των ιατρικών συνεπειών, στο αποτέλεσμα προσμετρά και τις κοινωνικό-

οικονομικές συνέπειες των μέτρων για την υγεία (Οικονόμου και Τούντας, 2007 ;

Τριχόπουλος, 2002). Σαν μονάδα αποτελέσματος εκλαμβάνεται το επιπλέον έτος

ζωής που κερδίζεται από την παροχή τις παρέμβασης υγείας που τίθεται υπό

αξιολόγηση. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη σύγκριση ιατρικών μέτρων ή

προγραμμάτων που αφορούν συγκεκριμένη ιατρική περίπτωση και εμφανίζουν

4

διαφορετικά αποτελέσματα και κόστη εκφρασμένα τις μονάδες (π.χ. εφαρμογή δύο

διαφορετικών θεραπειών για την ίδια πάθηση) επιλέγεται έτσι, το κατάλληλο ιατρικό

μέτρο ή πρόγραμμα, για συγκεκριμένο πρόβλημα υγείας που δίνει τα μέγιστα δυνατά

αποτελέσματα, χρησιμοποιώντας το ελάχιστο ποσό εισροών. Χρησιμοποιείται τις για

να συγκρίνει την αποδοτικότητα ιατρικών πρακτικών που εφαρμόζονται σε

διαφορετικά υγειονομικά συστήματα (π.χ. εφαρμογή του ιδίου προληπτικού

προγράμματος σε διάφορες χώρες) (Donaldson et al., 2002). Στα μειονεκτήματα τις

CEA προσμετρείται η αδυναμία τις να αξιολογήσει μεμονωμένες πρακτικές υγείας ή

να συγκρίνει ανόμοιες (π.χ. μια δοκιμασία διαλογής για υπέρταση με ένα εμβόλιο για

γρίπη).

Για σωστή καθοδήγηση τις πολιτικής, η σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας

πρέπει να συμπληρωθεί με τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με το ευρύτερο

πλαίσιο και ειδικότερα με την επικρατούσα κατάσταση των ασθενειών, την

υπάρχουσα κάλυψη των παρεμβάσεων για την υγεία, καθώς και τη γενική ικανότητα

του συστήματος υγείας. Σημαντική πηγή πληροφοριών είναι η επιβάρυνση που

προκαλείται από μια ασθένεια. Ορισμένες επεμβάσεις μπορεί να είναι εξαιρετικά

αποδοτικές, αλλά επωφελείται μικρός μόνο αριθμός ανθρώπων ή παρέχουν μικρή

βελτίωση στην υγεία (π.χ. η θεραπεία λεϊσμανίασης είναι σχετικά οικονομικώς

αποδοτική, αλλά περιορισμένης εφαρμογής). Σε αντίθεση τα φάρμακα κατά τις

ελονοσίας, είναι οικονομικώς αποδοτικά μέτρα, τα οποία σε ορισμένες χώρες θα

απέτρεπαν μια μεγάλη επιβάρυνση τις νόσου. Η αξιολόγηση τις αποτροπής των

επιπτώσεων των νόσων, αποτελεί σημαντική πληροφορία για την επιλογή μεταξύ

διαφορετικών επεμβάσεων με όμοια αποτελέσματα (Jamison, 2006).

Η επικρατούσα κατάσταση τις, δεν είναι πάντα καλός δείκτης για την οικονομική

αποδοτικότητα τις εφαρμογής τις προγράμματος, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου

εφαρμόζονται αποτελεσματικά προγράμματα δημόσιας υγείας κατά του επιπολασμού

π.χ. η επικράτηση τις διφθερίτιδας, του τετάνου, του κοκίτη, τις ιλαρά είναι γενικά

χαμηλή σε χώρες με αποτελεσματικά προγράμματα εμβολιασμού, αλλά το κόστος-

αποτελεσματικότητας του εμβολιασμού, εξακολουθεί να είναι αρκετά υψηλό. Η CEA

είναι ευαίσθητη και τις πιθανότητες μετάδοσης π.χ. ο καθολικός έλεγχος του αίματος

για τον ιό HIV είναι δαπανηρός, αλλά είναι τις οικονομικά αποδοτικός, ακόμη και σε

χώρες με χαμηλό επιπολασμό του HIV / AIDS, επειδή η μετάγγιση μολυσμένου

αίματος έχει μεγάλη πιθανότητα να οδηγήσει σε μόλυνση (Jamison, 2006).

5

Ο έλεγχος των νόσων, σχετικά με τη δημόσια υγεία τις αναπτυσσόμενες χώρες,

ανέδειξε το πρόβλημα των χαμένων ευκαιριών για τη βελτίωση τις υγείας και την

καλύτερη κατανομή των περιορισμένων πόρων που θα μπορούσε να επιφέρει

καλύτερα αποτελέσματα για την υγεία (Jamison, 2006). Η CEA θεωρείται σημαντικό

εργαλείο για τον εντοπισμό αυτών των ευκαιριών που έχουν παραβλεφθεί και τον

αναπροσανατολισμό των πόρων για καλύτερη κατανομή, αναδεικνύοντας σχετικά

φθηνές και αποτελεσματικές παρεμβάσεις, π.χ. ένα εκατομμύριο κάθε χρόνο,

πεθαίνουν από αφυδάτωση, λόγω διάρροιας. Η στοματική θεραπεία ενυδάτωσης

(κόστος 2 έως 4 $ ανά ζωή), δεν μειώνει τη συχνότητα τις διάρροιας, αλλά μειώνει

θεαματικά τη σοβαρότητα και το σχετικό ποσοστό θνησιμότητας. Συμβάλλει ακόμη,

στον εντοπισμό τρόπων αποδοτικής κατανομής των πόρων, τόσο για

αποτελεσματικές, όσο και για αναποτελεσματικές παρεμβάσεις, π.χ. μελέτη του

Εθνικού Κέντρου Ανάλυσης Πολιτικής στο Χάρβαρντ επικεντρώθηκε σε 185

σωτήριες παρεμβάσεις που λαμβάνουν χώρα τις Ηνωμένες Πολιτείες κάθε χρόνο. Η

μελέτη ερεύνησε διαφορετικούς τρόπους κατανομής των κονδυλίων αυτών και

διαπίστωσε ότι ο αριθμός των ετών ζωής που εξοικονομήθηκε θα μπορούσε να

διπλασιαστεί εάν οι πόροι είχαν ανακατανεμηθεί σε πιο αποδοτικές παρεμβάσεις.

Τέλος, το κόστος-αποτελεσματικότητας των περισσότερων παρεμβάσεων υγείας

εξαρτάται από την καλή λειτουργία και οργάνωση του συστήματος υγείας (Jamison,

2006).

1.1.3. CUA

Η CUA είναι παραλλαγή τις CEA. Ο όρος «χρησιμότητα» αναπτύχθηκε από τις

οικονομολόγους και αναφέρεται στην υποκειμενική ικανοποίηση και εμπειρία των

ατόμων για την υγεία (Robinson, 1993). Μονάδα απόδοσης, χαρακτηριζόμενη σαν

χρησιμότητα, είναι το ποιοτικά σταθμισμένο έτος ζωής (QUALY) που εκτιμά την

απόδοση σε προστιθέμενο ποιοτικά χρόνο ζωής, πολλαπλασιάζοντας κάθε έτος ζωής

με συντελεστές 0 (θάνατος) και 1 (πλήρης υγεία), καθορίζεται δε από τις απόψεις των

ατόμων σε ειδικά ερωτηματολόγια (Τούντας, 1999). Χρησιμοποιείται στην

αξιολόγηση προγραμμάτων υγείας, όταν η ποιότητα ζωής, η σχετική με την υγεία,

αποτελεί την σημαντικότερη παράμετρο (π.χ. αρθρίτιδα). Καθίσταται έτσι δυνατή η

σύγκριση ανόμοιων προγραμμάτων υγείας, οπότε προτιμάται να χρηματοδοτηθεί το

πρόγραμμα υγείας με το χαμηλότερο κόστος για κάθε QUALY (Drummond et al.,

6

2002). Η συμβολή τις στην αποδοτική κατανομή των υγειονομικών πόρων έγκειται

στο γεγονός πως εκτός από την τεχνική αποδοτικότητα μπορεί να υπολογίσει και την

αποδοτικότητα κατανομής που βασίζεται στον υπολογισμό του άριστου κατά Pareto

(1908) σημείου (η βέλτιστη κατανομή των πόρων επιτυγχάνεται μόνον στην

περίπτωση κατά την οποία η βελτίωση τις θέσης τις τουλάχιστον ατόμου δεν επιφέρει

σε δυσμενέστερη θέση κάποιο άλλο άτομο), έτσι ώστε να μετρηθεί ο βαθμός κατά

τον οποίο οι πόροι υγείας διατίθενται για το μέγιστο κοινωνικό όφελος, με

ανακατανομή πόρων μεταξύ διαφορετικών προγραμμάτων υγείας (Σούλης, 1998 ;

Cunningham, 2001 ; Shell et al., 2002).

Αποδίδει με σαφήνεια τις αξία είναι συνδεδεμένη με συγκεκριμένες καταστάσεις

υγείας, συμβάλλοντας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων μεταξύ των εμπλεκόμενων

φορέων (ασθενείς, γιατροί, διαχειριστές) με την ακρίβεια και αξιοπιστία που

παρέχουν οι χρησιμότητες. Υπάρχουν διάφορες προκλήσεις στη χρησιμοποίηση τις

CUA για τις αποφάσεις τις κατανομής των πόρων, αυτοί συσχετίζονται πρώτιστα με

την επάρκεια των QALYs για την αξία που αποδίδει η κοινωνία τις επεμβάσεις

υγειονομικής περίθαλψης. Η CUA αναπτύχθηκε για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα

τις CEA η οποία δεν επέτρεπε τις φορείς λήψης αποφάσεων να συγκρίνουν το κόστος

των παρεμβάσεων σε διαφορετικά προγράμματα υγείας (σύγκριση τιμών των

θεραπειών καρκίνου και πίεσης του αίματος). Η μέθοδος ούτε την πρόοδο τις

επιβίωσης ούτε τα εμφράγματα του μυοκαρδίου που αποφεύγονται μπορεί να

μέτρηση, τα οφέλη αυτά για την υγεία είναι διαφορετικά και βεβαίως τα QUALYS

δεν μπορούν να τις’ αξιολογήσουν. Δεν είναι σαφώς μια ικανοποιητική βάση για τις

αποφάσεις κατανομής των πόρων, αποτυγχάνει να συλλάβει διάφορους παράγοντες

που είναι ενδεχομένως σημαντικοί και συλλαμβάνει τις με μεγαλύτερη ευαισθησία..

Παρ’ τις τις ατέλειες η μέθοδος αποτελεί χρήσιμο εργαλείο και συμβάλλει στην

διαφάνεια των διαδικασιών κατανομής των πόρων (McCabe, 2009).

1.2. Ανάλυση κόστους-οφέλους (CBA)

Θεωρείται η πλέον ολοκληρωμένη μέθοδος οικονομικής αξιολόγησης με ευρύτερο

πεδίο εφαρμογής από τις CEA και CUA (Οικονόμου και Τούντας, 2007).

Χρησιμοποιείται στη σύγκριση εναλλακτικών πρακτικών ή προγραμμάτων, εξ’ αιτίας

της δυνατότητάς της να διατυπώνει ερωτήματα αποδοτικότητας κατανομής,

7

αποδίδοντας σχετικές τιμές σε στόχους σχετικούς με την υγεία ή άλλους τομείς

προσδιορίζοντας τους στόχους και τις παρεμβάσεις που αξίζει να επιτευχθούν

(Drummond et al., 2002). Ο υπολογισμός του κόστους των πόρων και των οφειλών

υγείας γίνεται σε νομισματικές μονάδες ταυτόχρονα. Χρησιμοποιείται ακόμη για

αξιολόγηση μεμονωμένων ιατρικών πράξεων και προγραμμάτων υγείας, θεωρώντας

σαν εναλλακτική λύση την συνέχιση της υπάρχουσας ιατρικής πρακτικής

(Donaldson, 1990). Η CBA περιλαμβάνει 2 μεθόδους. Την προσέγγιση του

ανθρώπινου κεφαλαίου και της «προθυμίας πληρωμής» (Nord, 1999). Σύμφωνα με

τους McKie et al. (1998) η μέθοδος του ανθρώπινου κεφαλαίου προϋποθέτει την

οικονομική διατίμηση της παρούσας αξίας της ζωής του ατόμου σαν μελλοντικό

κέρδος. Η αμφισβήτηση της μεθόδου έγκειται στο γεγονός πως η αξία της ζωής του

ατόμου, όταν αυτό αποσύρεται από κάθε δραστηριότητα δεν έχει οφέλη ανθρώπινου

κεφαλαίου οριζόμενο με τιμές αγοράς. Η δεύτερη μέθοδος καλείται να απαντήσει

στην ερώτηση, πόσο πρόθυμος είναι κάποιος να πληρώσει ένα πρόγραμμα υγείας;

(Nord, 1999 ; Παυλίδης, 2012). Η συνήθης απάντηση είναι « πολύ, αλλά σύμφωνα με

την οικονομική δυνατότητα που έχει».

Μειονεκτήματα της CBA είναι οι περιορισμένοι προϋπολογισμοί, άρα δύσκολα

εφαρμόζεται (McKie et al, 1998), όπως και οι αυθαίρετες παραδοχές που βασίζεται

για την αποτίμηση της ανθρώπινης ζωής (π.χ. θεραπεία καρκίνου, μετατροπή

κερδισμένων χρόνων ζωής, σε χρήμα και σύγκριση με το κόστος των θεραπειών,

ώστε να αποφασιστεί ποια από τις θεραπείες έχει μεγαλύτερο όφελος από το κόστος

της και να προκριθεί έναντι της άλλης). Τα παραπάνω καθιστούν την ανάλυση CBA

ακατάλληλη για την αποδοτική κατανομή των πόρων (Nord, 1999).

Η διαφορά των μεθόδων οικονομικής αξιολόγησης έγκειται στη μέτρηση των

αποτελεσμάτων. Η CUA και CEA θεωρούνται κατάλληλες για την κατανομή των

διαθέσιμων χρηματικών πόρων σε εναλλακτικά προγράμματα, ώστε να

μεγιστοποιείται η μονάδα μέτρησης αποτελεσματικότητας που έχει επιλεγεί

(QUALYs, επιπρόσθετα έτη ζωής κ.λ.π.) Αυτό σημαίνει ότι για κάθε εναλλακτικό

πρόγραμμα πρέπει να υπάρχουν πλήρη και συγκρίσιμα δεδομένα. Δεν δύναται όμως

οι παραπάνω μέθοδοι να αποτιμήσουν εάν ο στόχος που έχει τεθεί είναι ο πλέον

κατάλληλος να επιτευχθεί δεδομένου του κόστους ευκαιρίας των πόρων που

αναλώνονται. Επιπλέον, η αποτίμηση των εκβάσεων υγείας, δεν είναι χρηματική

(Drummond et al., 2002).

8

Η υιοθέτηση της CBA προέρχεται από τις παραπάνω αδυναμίες των μεθόδων CEA

και CUA και από το γεγονός ότι οι δύο αυτές μέθοδοι σχετίζονται με ζητήματα

αποδοτικότητας της παραγωγής, όπου οι τελικές εκροές περιορίζονται στα οφέλη ως

προς την υγεία. Η CBA βασίζεται στην αρχή της οικονομικής της ευημερίας, πηγή

αξίας θεωρείται ο επιμέρους καταναλωτής. Έχει ευρύτερο πεδίο εφαρμογής που

αφορά την αποδοτικότητα διανομής, αφού αποδίδει σχετικές τιμές σε στόχους,

προσδιορίζοντας τους καταλληλότερους, όταν η εναλλακτική χρήση των πόρων είναι

δεδομένη (Drummond et al., 2002).

1.3. Προ-βαθμολογημένα συστήματα κατάταξης καταστάσεων υγείας

πολλών ιδιοτήτων (MAU)

Η ιατρική έρευνα εδώ και πολλά χρόνια, μέσω της χρήσης εργαλείων για

συγκεκριμένες ασθένειες προσπαθεί να επιλέξει τα κατάλληλα που σχετίζονται με

την υγεία και την μέτρηση της ποιότητας ζωής. Υπάρχει της μεγάλος αριθμός από

αυτά, τα οποία χρησιμοποιούνται συνήθως για την οικονομική αξιολόγηση. Έχουν

σχεδιαστεί για να αξιολογήσουν την ποιότητα ζωής, καθώς και αλλαγές στην

ποιότητα της ζωής, σε ειδικές διαγνωστικές ομάδες ή πληθυσμούς ασθενών. Εκτός

από την πληθώρα των ειδικών μέσων για συγκεκριμένες ασθένειες, της μικρότερος

αριθμός γενικών μέσων έχουν της σχεδιαστεί για την αξιολόγηση της ποιότητας ζωής

των πολιτών, για όλους της τύπους, την σοβαρότητα και της συνθήκες των

ασθενειών. Ωστόσο, το εύρος του πεδίου εφαρμογής, αποκτήθηκε σε βάρος της

ευαισθησίας και συνεπώς, οι ερευνητές χρησιμοποιούν συχνά γενικά και

συγκεκριμένων ασθενειών εργαλεία ταυτόχρονα (Khan και McKie, 2010).

Αντιτείνεται βέβαια η άποψη ότι οι διαφορετικές ιδιότητες που χρησιμοποιούνται

στα εργαλεία μέτρησης δεν μπορούν να συνδυάσουν σημασιολογικά ένα ενιαίο

αποτέλεσμα σχετικό με την υγεία και την ποιότητα ζωής, επειδή οι ιδιότητες είναι

ετερογενείς. Εντούτοις, τα διαφορετικά στοιχεία συγκρίνονται σε ένα ενιαίο δείκτη

(όταν υπολογίζεται το ΑΕΠ μιας χώρας, ακόμη κι αν τα προϊόντα διαφέρουν μεταξύ

της, η σύγκριση είναι δυνατή, επειδή είναι οι τιμές των προϊόντων που συγκρίνονται

και όχι τα ίδια τα προϊόντα). Υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές και περιορισμοί μεταξύ

των εργαλείων μέτρησης, όσον αφορά το εννοιολογικό της περιεχόμενο σχετικά με

την υγεία και ποιότητα ζωής, το περιεχόμενο (περιγραφικά συστήματα), της μεθόδους

που σταθμίζονται τα διαφορετικά επίπεδα κατάστασης της υγείας, οι αλγόριθμοι για

9

τα διαφορετικά στοιχεία και της ιδιότητες των αποτελεσμάτων χρησιμότητας και το

φάσμα των διαθέσιμων αποτελεσμάτων χρησιμότητας (Khan και McKie, 2010).

Γενικά μέσα μέτρησης που προτιμούνται σε συγκριτικές μελέτες είναι τα :

AqoL,EQ -5D, SF-6D, HUI, 15D, QWB. Ακολουθεί μια συνοπτική περιγραφή κάθε

μέτρου μέτρησης.

AQoL

Το AqoL μέτρο μέτρησης έχει αναπτυχθεί στο κέντρο οικονομικών της υγείας, στο

πανεπιστήμιο Monash. Αποτελείται από οκτώ ιδιότητες και 35 στοιχεία. Οι οκτώ

ιδιότητες περιλαμβάνουν: ανεξάρτητη διαβίωση, ικανοποίηση από τη ζωή, ψυχική

υγεία, αντοχή, σχέσεις, πόνος και αισθήσεις. Ο αριθμός των στοιχείων και ο αριθμός

των απαντήσεων ανά στοιχείο ποικίλουν (Khan και McKie, 2010).

EQ-5D

Το EQ-5D (EuroQoL) είναι ένα τυποποιημένο εργαλείο που αναπτύχθηκε από μια

διεπιστημονική ομάδα ερευνητών από επτά κέντρα σε πέντε χώρες για χρήση ως ένα

μέτρο έκβασης της υγείας. Καλύπτει πέντε ιδιότητες, την κινητικότητα, αυτό-

εξυπηρέτηση, συνήθη δραστηριότητα, πόνο/αδιαθεσία και άγχος / κατάθλιψη

(Essink-bot, 1993 ; Brooks, 1996 ; Κ ind, 1996). Οι πέντε ιδιότητες μετρούνται σε ένα

επίπεδο απόκρισης τριών σημείων : καθόλου, μερικά ή σοβαρά προβλήματα.

SF-6D

Το SF-6D προέρχεται από τα SF-12 και SF-36 μέτρων. Το SF-36 είναι ένα

ερωτηματολόγιο με 36 ερωτήσεις που μετρά την υγεία σε οκτώ ιδιότητες : φυσική

λειτουργία, περιορισμένη φυσική λειτουργία, κοινωνική λειτουργία, ζωτικότητα ή

ενέργεια, σωματικός πόνος, ψυχική υγεία, περιορισμένη συναισθηματική λειτουργία

και γενική υγεία. Το SF-6D επικεντρώνεται σε έξι τομείς για την υγεία – ποιότητα

ζωής : φυσική λειτουργία, ο ρόλος του περιορισμού, κοινωνική λειτουργία, πόνος,

ψυχική υγεία και ζωτικότητα. Μόνο της επιλεγμένος αριθμός στοιχείων

χρησιμοποιείται στην κατασκευή του SF-6D (Khan και McKie, 2010)..

HUI

Ο δείκτης χρησιμοτήτων υγείας (HUI) είναι ένα σημαντικό εργαλείο μέτρησης

υγείας-ποιότητας ζωής και χρησιμοποιείται ευρέως σε έρευνες για την υγεία του

πληθυσμού, της κλινικές μελέτες και αναλύσεις κόστους-χρησιμότητας (Khan και

McKie , 2010). Υπάρχουν τρία συστήματα HUI : HUI1, HUI2, HUI3. Κάθε σύστημα

αποτελείται από ένα σύστημα κατάταξης καταστάσεων υγείας και έναν ή

10

περισσότερους τύπους βαθμολόγησης. Οι βαθμολογίες βασίζονται σε προτιμήσεις και

αποτυπώνονται σε κλίμακα η οποία επεκτείνεται από 0 (θάνατος) μέχρι 1 (απόλυτη

υγεία). Τα συστήματα αναπτύχθηκαν διαχρονικά και το καθένα από αυτά βασιζόταν

εν μέρει στο προηγούμενο. Το HUI1 βασίζονταν μερικώς στο QWB και

περιελάμβανε τέσσερις ιδιότητες : σωματική λειτουργία (κινητικότητα, σωματική

δραστηριότητα), λειτουργία ρόλων (αυτοεξυπηρέτηση, εκπλήρωση ρόλων),

κοινωνική-συναισθηματική λειτουργία (συναισθηματική ευημερία, κοινωνική

δραστηριότητα) και το πρόβλημα υγείας (Drummond et al., 2002). Οι βαθμολογίες

προτίμησης υπολογίστηκαν χρησιμοποιώντας τη μέθοδο του χρονικού

αντισταθμίσματος. Ο Cadman (1986) επέκτεινε το σύστημα HUI σε παιδιατρικές

εφαρμογές, εντοπίστηκαν έξι ιδιότητες σχετικές με την υγεία –ποιότητα ζωής :

αισθητήρια και επικοινωνιακή ικανότητα (όραση, ακοή, ομιλία), ευτυχία,

αυτοεξυπηρέτηση, πόνος/αδιαθεσία, μαθησιακή/σχολική ικανότητα και σωματική

δραστηριότητα. Οι ιδιότητες αυτές αποτέλεσαν τον πυρήνα του HUI2. Το HUI3

βασίστηκε στο HUI2 Η αισθητήρια ιδιότητα του HUI2 στο HUI3 αναπτύχθηκε σε

τρεις ιδιότητες : όραση, ακοή και ομιλία. Οι υπόλοιπες αλλαγές έγιναν για την

επίτευξη της δομικής ανεξαρτησίας των ιδιοτήτων. Η δομική ανεξαρτησία

διευκολύνει και το σύστημα περιγραφικής κατάταξης και απλουστεύει τον

υπολογισμό της συνάρτησης βαθμολογίας (Drummond et al., 2002). Τα

ερωτηματολόγια του συστήματος HUI μπορούν να συμπληρωθούν είτε από τον

ερωτώμενο είτε από τον ερωτώντα και είναι έτσι καταρτισμένα, ώστε να συλλέγουν

επαρκή στοιχεία για την ακριβή κατάταξη του ασθενούς. Η συμπλήρωση του

ερωτηματολογίου διαρκεί λιγότερο από 10 λεπτά για τον ερωτώμενο και μόνο δύο

λεπτά για τον ερωτώντα. Τα ερωτηματολόγια διατίθενται σε διάφορες γλώσσες, που ο

αριθμός της συνεχώς αυξάνει.

15D

Η 15D είναι ένα ολοκληρωμένο εργαλείο μέτρησης της υγείας και ποιότητας ζωής

μεταξύ ενηλίκων (ηλικίας 16 ετών) χρησιμοποιώντας 15 ιδιότητες : κινητικότητα,

όραση, ακοή, αναπνοή, ύπνο, φαγητό, ομιλία, αποκλεισμός, συνήθεις

δραστηριότητες, διανοητική λειτουργία, δυσφορία και συμπτώματα, κατάθλιψη,

αγωνία, ζωντάνια και σεξουαλική λειτουργία. Πέντε επίπεδα χρησιμοποιούνται για

της της ιδιότητες. Ο ερωτώμενος επιλέγει από κάθε ιδιότητα του επιπέδου αυτή που

περιγράφει καλύτερα την παρούσα κατάσταση της υγείας του.

11

Η 15D θεωρητικά έχει υψηλή διακριτική ικανότητα και ευελιξία, διότι ορίζει έναν

τεράστιο αριθμό διαφορετικών καταστάσεων υγείας (Kohlmann, 2008). Η συνάρτηση

βαθμολογίας βασίζεται σε μια κλίμακα 0-1.

QWB

Η ποιότητα ευημερίας (QWB) (Kaplan, 1988, 1996) είναι της δείκτης υγείας που

χρησιμοποιείται στην αποτίμηση της παρούσας και μελλοντικής ανάγκης για υγεία

(Chen, 1975). Μπορεί της να εφαρμοστεί ατομικά αλλά και ομαδικά και συνιστά

χρήσιμη μονάδα μέτρησης για κάθε τύπο ασθένειας (McDowell and Newell, 1996).

Κατατάσσει της ασθενείς με βάση τέσσερις ιδιότητες : κινητικότητα, σωματική

δραστηριότητα, κοινωνική δραστηριότητα και σύμπλεγμα συμπτωμάτων-

προβλημάτων (Drummond, 2002). Οι βαθμολογίες αντιπροσωπεύουν αξίες και όχι

χρησιμότητες. Η συνάρτηση βαθμολόγησης, κινείται πάνω στην κλίμακα

προτιμήσεων από 0 (θάνατος) έως 1 (απόλυτη υγεία) (Drummond et al., 2002). Οι

κριτικές για την QWB εστιάζονται κυρίως στην δομή και την μεθοδολογία μέτρησης

καθώς και στην υπο-εκπροσώπηση της πνευματικής υγείας (Hays, 1992).

Περισσότερες από 60 μελέτες σύγκρισης MAU βρέθηκαν στο χρονικό διάστημα

2000-2010 (Khan και McKie, 2010), που χρησιμοποιήθηκαν είτε για την υγεία του

πληθυσμού είτε για ειδικές κατηγορίες ασθενών, προκειμένου να επιβεβαιωθεί η

αποτελεσματικότητα και η ευαισθησία των διαφορετικών μέσων μέτρησης. Οι

τεχνικές συλλογής και ανάλυσης των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν ανάλογα με της

μελέτες, της σκοπούς και στόχους των ερευνητών, έτσι ώστε να διαφανεί το

συγκριτικό πλεονέκτημα ή η αποτελεσματικότητα του συγκεκριμένου μέτρου

μέτρησης. Οι περισσότεροι ερευνητές, σύμφωνα με της Khan και McKie (2010),

χρησιμοποίησαν τα EQ-5D και SF-6D. Το γεγονός αυτό είναι πιθανό να οφείλεται

στην ευκολία χρήσης. Τα δύο αυτά MAU έχουν της ομοιότητες και είναι εύκολα

διαχειρίσιμα. Ωστόσο, η συχνότητα χρήσης δεν αποτελεί ένδειξη πληρότητας και

ευαισθησίας των μέσων μέτρησης. Οι περισσότερες μελέτες χρησιμοποιούν το EQ-

5D, SF-6D, HUI3 και AqoL για να συγκρίνουν την υγεία – ποιότητα ζωής του

γενικού πληθυσμού και των ασθενών με πολλαπλά νοσήματα. Στα αποτελέσματα της

μελέτης των Khan και McKie (2010), αναφέρεται πως τα HUI3 και EQ-5D

ανταποκρίνονται καλύτερα της τιμές χρησιμότητας, τόσο για την υγεία του γενικού

πληθυσμού όσο και για της ασθενείς.

12

Από αποτελέσματα διαφόρων μελετών γίνεται εμφανές πως δεν υπάρχει ένα

μοναδικό εργαλείο MAU που να μπορεί να ισχυριστεί πως είναι το τέλειο μέσο για τη

μέτρηση υγείας – ποιότητας ζωής. Ο συνδυασμός της MAU και της μέσου μέτρησης

για συγκεκριμένες ασθένειες μπορούν να προσφέρουν ευρεία κάλυψη σημαντικών

τομέων της υγείας (Khan και McKie, 2010).

Μετά τα παραπάνω γίνεται φανερό πως δεν ενδείκνυται η χρησιμοποίηση της μόνο

MAU για την ανάλυση κόστους-χρησιμότητας της νέου υγειονομικού προγράμματος.

Θα πρέπει να υπάρξει συνδυασμός αφού πρώτα δοθεί κάθε δυνατή πληροφορία για

την κατάσταση υγείας του πληθυσμού στον οποίο απευθύνεται. Της συνδυασμός των

HUI και EQ-5D, το πρώτο σαν εργαλείο μέτρησης υγείας-ποιότητας ζωής που

χρησιμοποιείται ευρέως σε έρευνες για την υγεία του πληθυσμού, σε αναλύσεις

κόστους-χρησιμότητας και διατίθενται σε διάφορες γλώσσες και το δεύτερο κατ’

αρχήν εξ’ αιτίας της ευκολίας χρήσης και δεύτερον επειδή αναπτύχθηκε σε

διαφορετικές χώρες από διεπιστημονική ομάδα ερευνητών θα μπορούσαν στο μέτρο

του δυνατού να εξασφαλίσουν ακριβή αποτελέσματα.

1.3.1. Χρονικό αντίρροπο – τυπικό παίγνιο – μελέτες

Χρονικό αντίρροπο, είναι μέθοδος μέτρησης της υγείας Kind, 1989 ; Παυλίδης,

2012). Στους ασθενείς δίνονται δύο επιλογές : είτε η επιλογή μιας συγκεκριμένης

κατάστασης υγείας για μια δεδομένη χρονική στιγμή, μετά την οποία ακολουθεί ο

θάνατος, είτε να παραμείνει υγιής για ένα δεδομένο χρονικό διάστημα μετά το οποίο

ακολουθεί ο θάνατος. Η μέθοδος του τυπικού παιγνίου είναι παρόμοια με την

προηγούμενη μέθοδο. Η διαφορά της έγκειται στο γεγονός ότι, οι ασθενείς επιλέγουν

μεταξύ της πραγματοποίησης ή μη ιατρικών παρεμβάσεων. Κάθε επιλογή σχετίζεται

με οφέλη, αλλά οι πιθανότητες επιτυχούς αποτελέσματος διαφοροποιούνται. Πρώτη

πιθανότητα με δύο αποτελέσματα είναι : η επιστροφή στην τέλεια υγεία ή ο θάνατος.

Δεύτερη πιθανότητα είναι, η προοπτική να παραμείνει το άτομο σε δεδομένη

κατάσταση υγείας. Η συγκεκριμένη μέθοδος βασίζεται στα θεμελιώδη αξιώματα της

θεωρίας της χρησιμότητας, που πρωτοπαρουσίασαν ο von Neumann και ο

Morgenstern (1944) (Drummond et al., 2002).

Ακολουθεί πίνακας μελετών διεθνούς βιβλιογραφίας που έχουν χρησιμοποιήσει

MAU.

ΜΕΛΕΤΕΣ MAU ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΜΕΤΡΗΣΗΣ

ΝΟΣΟΛΟΓΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

ΣΚΟΠΟΣ ΧΩΡΑ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ

Chen, G. (et al.)

(2014)

EQ-5D, SF-6D,

HUI-3, QWB, 15D, AQoL-8D

Ασθενείς με καρδιακές

παθήσεις και γενικός πληθυσμός

Παρουσίαση στατιστικών

αλγορίθμων MacNew (καρδιοπάθειες- ποιότητα ζωής) και MAU

Αυστραλία http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24829296

Le, Q. A. (2014) SF-12, EQ-5D Γενικός Πληθυσμός Σύγκριση αποτελεσμάτων

με EQ-5D βασισμένο στο SF-12 και άλλων μεθόδων,

για την κοινωνική λειτουργικότητα

Αμερική http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24026631

Richardson, Jeff (et

al.) (2014)

AQoL-8D, EQ-5D,

SF-6D, HUI-3, 15D, QWB

Γενικός Πληθυσμός Εγκυρότητα και αξιοπιστία

του AQoL-8D για την ποιότητα ζωής και ψυχική

υγεία

Αυστραλία

- Αμερική

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3929769/

Kontodimopoulos,

N. (et al.) (2013)

EQ-5D Ασθενείς με ρευματοειδή

αρθρίτιδα

Εντοπισμός σημαντικών

στοιχείων ης διαμήκους προγνωστικής ικανότητας

των μοντέλων χαρτογράφησης. Σύγκριση προγνώσεων και

παρατηρούμενων ωφελειών, επίδραση της σοβαρότητας

της νόσου.

Ελλάδα http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22252308

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24829296








2

Bastani,P. and Kiadaliri, AA. (2012)

EQ-5D, 15D Ασθενείς με καρκίνο του μαστού

Ανάλυση κόστους-χρησιμότητας επικουρικών θεραπειών για τον καρκίνο

του μαστού

Ιράν http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22559752

Sorensen, J. (et al.) (2012)

EQ-5D, 15D, SF-6D.

Ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα

Σύγκριση του προσδόκιμου επιβίωσης με τρία εργαλεία μέτρησης της υγείας και ποιότητας ζωής

Δανία http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22433765

Tosh, Jonathan (et al.) (2012)

EQ-5D, SF-6D, HUI-3

Ασθενείς με οπτικές διαταραχές

Ανασκόπηση γενικών μέτρων μέτρησης σχετικών

με την υγεία – ποιότητα ζωής

Αγγλία http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3268858/

Lillegraven, S. –

Kristiansen, IS – Kvien, TK. (2010)

15D, EQ-5D, SF-6D Ασθενείς με

ρευματοειδής αρθρίτιδα

Σκοπός αυτής της μελέτης

ήταν η σύγκριση τριών MAU με την κλίμακα

διαβάθμισης (VAS)] σε σχέση με κλινικές παραμέτρους

Νορβηγία http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20448285

Kontodimopoulos N. (et al.) (2009)

EQ-5D, SF-6D, 15D

Ασθενείς με καρκίνο Εκτίμηση μοντέλων με την μέθοδο των συνήθων

ελάχιστων τετραγώνων παλινδρόμησης, πρόβλεψη

ωφελειών μέσω κλίμακας του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την έρευνα

και θεραπεία του καρκίνου και ποιότητα ζωής












3

Kontodimopoulos N. (et al.) (2009)

EQ-5D, SF-6D Γενικός πληθυσμός , Ασθενείς με διαβήτη

Σύγκριση του EQ-5D και SF-6D γενικού πληθυσμού και κλινικών ομάδων του

ελληνικού πληθυσμού. Μέσες διαφορές

χρησιμότητας γενικού πληθυσμού και ασθενών με διαβήτη.




Βιβλιογραφικές αναφορές

Ελληνικές

1. Drummond, M. F. (et al.) (2002). Μέθοδοι οικονομικής αξιολόγησης των

προγραμμάτων υγείας. Αθήνα : Κριτική, 2002.

2. Οικονόμου, Ν.Α. – Τούντας, Γ. (2007). Αξιολόγηση της αποδοτικότητας στο χώρο

της υγείας. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 24(1) : 34-47.

3. Παυλίδης, Χρήστος (2012). Οικονομικά της υγείας. Προσβάσιμο στο :

www.ene.gr/Documents/pdf/oikonomika_ygeia.pdf.

4. Σούλης, Σ. (1998). Οικονομική της υγείας. Αθήνα : Παπαζήση, 1998.

5. Τούντας, Γ. (1999). Υπηρεσίες υγείας. [Διδακτικές σημειώσεις]. Αθήνα : ΚΠΑ,

1999.

6. Τριχόπουλος, Δ. (2002). Γενική και κλινική επιδημιολογία. Αθήνα : Παρισιάνου,

2002.

Ξενόγλωσσες

1. Brooks, R. (1996). EuroQol. Health policy, 37 : 53-72.

2. Cadman, D. (et al.). (1986). Development of a health status index for Ontario

children. Ontario : CHEPA, 1986.

3. Chen, M.M. (et al.) (1975). Social indicators or health planning and policy analysis.

Policy sciences, 6 : 71-89.

4. Cunningham, S.J. (2001). An introduction to economic evaluation of health care. J.

Orthodontics, 3 : 246-250.

5. Donaldson, C. – Currie, G. – Mitton, C. (2002). Cost-effectiveness analysis in

health care. Br Med. J. 325 : 891-894.

6. Donaldson, C. (1990). The state of the art of costing health care for economic

evaluation. Community Health Stud, 14 : 341-356.

7. Essink-bot, M. – Srouthard, M. – Bonsel, G. (1993). Generalizability of valuations

on health states collected with the EuroQol-questionnaire. Health economics, 2 : 237-

246.

2

8. Hays, R.D. and Shapiro, M. F. (1992). An overview of generic health-related

quality of life measures for HIV. Quality of life research. 1 : 91-97.

Jamison, D.T. (et al.) (2006). Priorities in health. Washington(DC) : World bank,

2006.

9. Kaplan, R. M. and Anderson, J. P. (1996). The general health policy model.

Philadelphia : Lippincott-Raven, 1996)

10. Khan, M. .A and McKie, J. (2010). Summary Review of Multi-Attribute Utility

(MAU) Instrument Comparison Studies. Melbourne : CHE, 2010.

11. Kind, P. (1989). The design and construction of quality of life measures.

Discussion paper 43, University of York.

12. Kind, P. (1996). The EuroQol instrument. Philadelphia, Lippincott-Raven, 1996.

13. Kohlmann T. (2008). Comparing preference-based quality-of-life measures.

Quality of Life Res, 17(3) : 485-495.

14. McCabe, C. (2009). Whati is cost-utility analysis? Health economics. What is…?

Series. NPR09/1099.

15. McDowell, I. and Newell, C. (1996). Measuring health. Oxford : Oxford

university press, 1996.

16. McKie et al. (1998). The allocation of health care resources. Aderholt : Ashgate,

1998.

17. Nord, E. (1999). Cost value analysis in health care. Cambridge : Cambridge

university press, 1999.

18. Robinson, Ray (1993). Economic evaluation and health care. Southampton :

IHPS, 1993.

19. Shell, A. (et al.) (2002). Health economic evaluation. J. Epidemiology

Community Health, 56 : 85-88.

20. von Neumann, J. and Morgenstern, O. (1944). Theory of games and economic

behavior. Princeton : Princeton university press, 1944.

3

Βιβλιογραφία πίνακα

1. Bastani, P. and Kiadaliri, A. A. (2012). Cost-utility analysis of adjuvant therapies

for breast cancer in Iran. Int J Technol Assess Health Care, 28(2) : 110-114.

Προσβάσιμο στο : http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22559752

2. Chen, G., McKie, J., Khan, M. A., & Richardson, J. R. (2014). Deriving health

utilities from the MacNew Heart Disease Quality of Life Questionnaire. Eur J

Cardiovasc Nurs Προσβάσιμο στο : http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24829296

3. Kontodimopoulos N, Pappa E, Papadopoulos A, Tountas Y, Niakas D. (2009).

Comparing SF-6D and EQ-5D utilities across groups differing in health status.

Quality of Life Research, 18(1) : 87-97. Προσβάσιμο στο :


4. Kontodimopoulos N., Aletras V. H., Paliouras D., Niakas D. (2009). Mapping the

cancer-specific EORTC QLQ-C30 to the preference-based EQ-5D, SF-6D, and 15D

instruments. Value Health. 12 (8) : 1151-1157. Προσβάσιμο στο :


5. Kontodimopoulos, N., Bozios, P., Yfantopoulos, J., & Niakas, D. (2013).

Longitudinal predictive ability of mapping models: examining post- intervention EQ-

5D utilities derived from baseline MHAQ data in rheumatoid arthritis patients. Eur J

Health Econ, 14(2), 307-14. Προσβάσιμο στο :


6. Le, Q. A. (2014). Probabilistic mapping of the health status measure SF-12 onto the

health utility measure EQ-5D using the US-population-based scoring models. Qual

Life Res, 23(2), 459-466. Προσβάσιμο στο :


7. Lillegraven, S. – Kristiansen, I.S. – Kvien, T.K. (2010). Comparison of utility

measures and their relationship with other health status measures in 1041 patients

with rheumatoid arthritis. Ann Rheum Dis, 69(10) : 1762-1767. Προσβάσιμο στο :









4

8. Richardson, J., Iezzi, A., Khan, M. A., & Maxwell, A. (2014). Validity and

Reliability of the Assessment of Quality of Life (AQoL)-8D Multi-Attribute Utility

Instrument. Patient, 7(1), 85-96. Προσβάσιμο στο :


9. Sorensen, J. (et al.) (2012). Quality-adjusted life expectancies in patients with

rheumatoid arthritis--comparison of index scores from EQ-5D, 15D, and SF-6D.

Value Health, 15(2) : 334-339. Προσβάσιμο στο :


10. Tosh, J. (et al.) (2012). A Review of Generic Preference-Based Measures of

Health-Related Quality of Life in Visual Disorders. Value Health, 15(1) : 118-127.

Προσβάσιμο στο : http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3268858/


