1

ΠΕΡΙ ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗΣ

Δημητρίου Χρ. Καπαδόχου

Φιλόλογου, Ιστορικού, Ερευνητή καθηγητή

Δρ. Νομικής Σχολής Αθηνών

Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερο, συναντάμε φαρμακεία να

διαφημίζουν ομοιοπαθητικά παρασκευάσματα, αλλά και αποκλειστικά

φαρμακεία να διαθέτουν ομοιοπαθητικά προϊόντα. Ταυτόχρονα εφημερίδες,

περιοδικά και μετώπες καταστημάτων έχουν διαφημίσεις ομοιοπαθητικών

προϊόντων. Αρκετές φορές σε φιλικές συζητήσεις ήρθε ο λόγος για τα

ομοιοπαθητικά. Ανάμεσα στους συζητητές, συχνά, υπάρχει μια διχογνωμία.

Μερικοί, που έτυχε να γνωρίζουν από ιδία πείρα τα ομοιοπαθητικά

σκευάσματα και έχουν προσφύγει σε ομοιοπαθητικούς ιατρούς,

υπερασπίζονται με πάθος τα οφέλη που απεκόμισαν από τη χρήση τους και

διαλαλούν την αποτελεσματικότητά τους. Άλλοι πάλι, που έχουν ακούσει,

χωρίς να γνωρίζουν την ιατρική αυτή μέθοδο, μεταφέρουν απόψεις άλλων και

αποκαλούν την ομοιοπαθητική ως κομπογιαννίτικη άσκηση θεραπείας.

Ομολογώ ότι και εγώ είχα πλήρη άγνοια σχετικά με την ομοιοπαθητική.

Θέλησα, λοιπόν, να ερευνήσω το θέμα, πρώτα για να ολοκληρώσω την έντονη

επιθυμία να λύσω τις δικές μου απορίες και δεύτερο να πλησιάσω, κατά το

δυνατόν, αυτό το θεραπευτικό σύστημα καθώς και τις βάσεις του και τις αρχές

του.

Αυτή την εμπειρία που απεκόμισα από την έρευνά μου, απεφάσισα να

περιγράψω στη μικρή αυτή εργασία, καταθέτοντας και το δικό μου πετραδάκι

σε όσα έχουν γραφεί.

2

Ξεκίνησα την έρευνά μου από τα διάφορα λεξικά, ώστε να έχω μια

πλήρη εικόνα της ετυμολογίας της λέξεως. Από όλα επέλεξα τον ορισμό που

αναφέρεται στο Λεξικό Γ. Μπαμπινιώτη, στη λέξη:

«Ομοιοπαθητική είναι θεραπευτική αγωγή κατά την οποία οι

παθολογικές καταστάσεις αντιμετωπίζονται με τη σταδιακή χορήγηση στον

ασθενή ουσιών, που σε υγιή άτομα θα προκαλούσαν συμπτώματα όμοια με

εκείνα της αντίστοιχης ασθένειας.

Ομολογώ ότι ο ορισμός αυτός δεν ικανοποίησε τις απορίες μου και

συνέχισα την έρευνά μου σε εγκυκλοπαίδειες και διάφορα άρθρα σχετικά με

την Ομοιοπαθητική. Στην εγκυκλοπαίδεια Δομή και στη λέξη Ομοιοπαθητική

(τόμος 12ος, σελίδα 15), αναφέρεται ότι η Ομοιοπαθητική είναι θεραπευτική

θεωρία, σύμφωνα με την οποία οι διάφορες παθήσεις θεραπεύονται με την

χορήγηση ουσιών ή γενικότερα με την εφαρμογή μέσων ικανών να

παραγάγουν τα συμπτώματα της παθήσεως. Η θεμελιώδης αρχή

περιλαμβάνεται στο περίφημο αξίωμα: Similia similibus curantur, δηλαδή

τα όμοια με τα όμοια γιατρεύονται.

Το αξίωμα αυτό διατύπωσε ο Γερμανός Σαμουήλ Χάνεμαν (1755-

1843).

Σύμφωνα με τον Χάνεμαν πρέπει πρώτα να τεθούν υπό έλεγχο τα

αρχικά συμπτώματα της ασθένειας, πριν προκληθούν ανεπανόρθωτες βλάβες,

με σύγχρονη πάντοτε προσπάθεια να αξιοποιούνται οι φυσικές θεραπευτικές

ικανότητες του οργανισμού, που είναι οι μόνες ικανές να φέρουν τη γιατρειά.

Ένας άλλος κανόνας της Ομοιοπαθητικής είναι ότι τα φάρμακα δρουν

πιο αποτελεσματικά σε πολύ μικρές δόσεις. Γι’ αυτό και πρέπει να

χορηγούνται σε πολύ αραιά διαλύματα, για να αυξάνουν την ισχύ τους πάνω

στη ζωτική δύναμη του οργανισμού, την ύπαρξη της οποίας υποστήριζε.

Από την εποχή του ιδρυτή της Ομοιοπαθητικής μέχρι σήμερα, η

ομοιοπαθητική δεν έγινε πλήρως αποδεκτή από την επίσημη ιατρική. Μόνον

τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει Πανεπιστήμια, κυρίως του εξωτερικού, να

3

έχουν σχολές ομοιοπαθητικής. Στην Ελλάδα υπάρχει η Ιατρική

Ομοιοπαθητική Εταιρεία, που χορηγεί πτυχία γνώσεως της Ομοιοπαθητικής

Ιατρικής.

Μολονότι ακόμα οι επίσημες ιατρικές σχολές δεν έχουν πλήρως

αναγνωρίσει την Ομοιοπαθητική, διατήρησε μέχρι σήμερα τις αρχές της και οι

υποστηρικτές της είναι πολυάριθμοι.

Η επιβίωσή της απόδειξη είναι ότι βασίζεται σε αλήθειες

αναγνωρισμένες και πειραματικά. Τέτοιες είναι: οι ειδικές δράσεις των

αραιωμένων φαρμάκων, η σημασία της αντιδράσεως του οργανισμού στην

όλη εικόνα της αρρώστιας, η αξία των κανόνων υγιεινής, δίαιτας κ.α.

Στον Χάνεμαν πρέπει να αναγνωριστεί εκτός των άλλων, ότι πρότεινε

να χορηγείται ένα μόνο φάρμακο κάθε φορά, για να παρακολουθούνται

καλύτερα τα αποτελέσματά του. Επιπλέον παραδεχόταν τα αποτελέσματα των

φαρμάκων, μόνον, όταν είχαν δοκιμαστεί πειραματικά και στον ανθρώπινο

οργανισμό. Επιπλέον πίστευε ότι οι ανθρώπινες αντιδράσεις είναι

διαφορετικές από εκείνες των πειραματόζωων.

Αυτές οι δυο αρχές θεραπευτικής αγωγής υποστηρίχθηκαν σε μία

περίοδο, που η ιατροχημική και η ιατρομηχανική πρότειναν μυστηριώδη

θεραπευτικά τεχνάσματα και συνέβαλαν πολύ στην επανεκτίμηση των

φαρμακολογικών κριτηρίων.

Τέλος θα πρέπει να αναφερθεί ότι ορισμένες αρχές της ομοιοπαθητικής

χρησιμοποιούνται ευρέως από την κλασική ιατρική, όπως: Οι ζεστές

κομπρέσες στις οξείες φλεγμονώδεις παθήσεις, οι εμβολιασμοί με ζώντα

μικρόβια, που δρουν δια της προκλήσεως ελεγχομένης νόσου και οι μέθοδοι

απευαισθητοποιήσεως και αυτοαιματοθεραπείας.

Στη συνέχεια η έρευνα στράφηκε σε έργα γραμμένα από γιατρούς

πτυχιούχους ιατρικών σχολών αλλά ταυτόχρονα και πτυχιούχων της κλασικής

Ομοιοπαθητικής Ιατρικής. Από το πλήθος των πολλών και τα έργα τους

επέλεξα δυο: τον Λουκά Γεώργιο, πτυχιούχου της Στρατιωτικής Σχολής του

4

Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ταυτόχρονα και Ομοιοπαθητικό από το

1982. Ταυτόχρονα έχει διδάξει την Ομοιοπαθητική στη Ρωσία και έχει

βραβευθεί από τη Ρωσική Ακαδημία Φυσικών Επιστημών με το Βραβείο

Παβλώφ. Έχει συγγράψει πολλά έργα σχετικά με την Ομοιοπαθητική. Ο

δεύτερος ιατρός είναι ο Αρχιμανδρίτης Χρυσόστομος Τροχαλάκης.

Πτυχιούχος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και της

Κλασσικής Ομοιοπαθητικής Ιατρικής. Μετά το πέρας των σπουδών του

χειροτονήθηκε κληρικός και σήμερα από τη θέση του κληρικού βοηθά το

κοινό προσφέροντας διπλή υπηρεσία: σωματική και πνευματική.

Από τα έργα των δυο αυτών επιστημόνων θα δανειστούμε στοιχεία που

θα μας οδηγήσουν να αντιληφθούμε το έργο της Ομοιοπαθητικής. Από το

έργο του Γεωργίου Λουκά, Ομοιοπαθητική, μια άλλη θεραπευτική

Μέθοδος, Αθήνα 2004.

Παραθέτουμε αποσπάσματα:

ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ ΑΛΗΘΩΣ ΕΣΜΕΝ ΖΗΛΩΤΑΙ …

ΟΤΙ ΑΡΙΣΤΟΣ ΙΑΤΡΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΓΑΛΗΝΟΣ

Η ομοιοπαθητική τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται με γοργούς

ρυθμούς. Ήδη άρχισε να διδάσκεται ως μάθημα σε κάποια πανεπιστήμια.

Αρκετοί επιστήμονες έχουν αρχίσει να ασχολούνται με την έρευνα σχετικά με

την αποτελεσματικότητά της και τον τρόπο δράσης του ομοιοπαθητικού

φαρμάκου. Μέσα από τις διάφορες επιστημονικές εργασίες που έχουν ήδη

δημοσιευτεί, καθίσταται σαφές ότι η δράση του ομοιοπαθητικού φαρμάκου

δεν στηρίζεται στην αυθυποβολή. Πολλοί νέοι επιστήμονες επιθυμούν να

εκπαιδευτούν στην εφαρμογή της. Ο κόσμος που την προτιμά για να

αντιμετωπίσει τα προβλήματα υγείας του συνεχώς αυξάνεται.

Η ομοιοπαθητική, είναι ένα επιστημονικό θεραπευτικό σύστημα, το

οποίο βασίζεται σε συγκεκριμένους νόμους και αρχές. Υπάρχει συχνά άγνοια

5

για το τι είναι ομοιοπαθητική, και στον πολύ κόσμο, αλλά και στους

επιστημονικούς κύκλους, με αποτέλεσμα άλλοι να τη θεωρούν μαγεία ή

απόκρυφη επιστήμη και άλλοι κομπογιαννιτισμό.

Ο βασικός νόμος της ομοιοπαθητικής, στον οποίο άλλωστε οφείλει και

το όνομά της, είναι ο νόμος των ομοίων. Από πολύ παλιά ο Ιπποκράτης είχε

ισχυριστεί ότι «τα όμοια θεραπεύονται με όμοια», αλλά εκείνος ο οποίος

ανήγαγε το αξίωμα αυτό σε πλήρες επιστημονικό θεραπευτικό σύστημα, είναι

ο Γερμανός Σαμουήλ Χάνεμαν (1755-1843). Ο Χάνεμαν, αν και ήταν

πετυχημένος γιατρός στην εποχή του, σταμάτησε να εξασκεί την ιατρική,

επειδή ήταν απογοητευμένος από τις μεθόδους που χρησιμοποιούσαν εκείνη

την εποχή οι συνάδελφοί του και ζούσε αυτός και η οικογένειά του από τα

χρήματα που κέρδιζε από τις μεταφράσεις ιατρικών συγγραμμάτων. Μια

μέρα, λοιπόν, καθώς μετάφραζε ένα βιβλίο φαρμακολογίας, διαβάζοντας για

το φυτό cinchona officinialis, που δινόταν για τη θεραπεία της ελονοσίας,

σκέφτηκε να το δοκιμάσει και άρχισε να παίρνει καθημερινά κάποιες δόσεις

από το αφέψημα του φυτού. Παρατήρησε τότε ότι προκαλούνταν στον

οργανισμό του συμπτώματα όμοια με αυτά της ελονοσίας.

Αυτή η παρατήρηση ήταν που τον οδήγησε να ανακαλύψει το νόμο των

ομοίων, κατά τον οποίο για να θεραπευτεί μια ασθένεια πρέπει να δοθεί στον

πάσχοντα οργανισμό μια ουσία, η οποία θα προκαλούσε τα ίδια συμπτώματα,

αν δινόταν σε ένα υγιή οργανισμό. Ο νόμος αυτός βασίζεται στην παραδοχή

ότι η δημιουργία του ανθρώπου από το Θεό δεν είναι τυχαία. Έτσι η

λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού διέπεται από τις αιώνιες και σταθερές

αρχές του σύμπαντος και είναι προικισμένος με κάποιες θεραπευτικές,

επανορθωτικές δυνάμεις. Αυτές τίθενται σε λειτουργία, όταν αυτός τεθεί σε

κατάσταση συναγερμού, για την αντιμετώπιση καταστάσεων που

επιβουλεύονται την υγεία του.

6

Θα λέγαμε, λοιπόν, ότι ο οργανισμός μας έχει έναν εσωτερικό γιατρό, ο

οποίος είναι υπεύθυνος για τη διατήρηση της υγείας του ίδιου του

οργανισμού. Κάθε οργανισμός αντιδρά με το δικό του μοναδικό τρόπο.

Προκειμένου να γίνουν κατανοητά τα παραπάνω, θα αναφέρουμε ένα

παράδειγμα: Ας υποθέσουμε ότι πέφτει μια επιδημία γρίπης. Ένας γιατρός

που δεν εφαρμόζει ομοιοπαθητική θα δώσει κάποιο αντιπυρετικό, κάποιο

αποσυμφορητικό των ρινικών κοιλοτήτων, κάποιο αποχρεμπτικό, αν υπάρχει

πολύς βήχας και κάποιες βιταμίνες για να ενισχυθεί η άμυνα του οργανισμού.

Ο ομοιοπαθητικός όμως πρέπει να εξατομικεύσει την κάθε περίπτωση,

δηλαδή μπορεί να έχει δέκα διαφορετικούς ασθενείς με γρίπη και να δώσει

δέκα διαφορετικά φάρμακα ανάλογα με τη συμπτωματολογία που δίνει ο

καθένας.

Για παράδειγμα, στην περίπτωση που θα χορηγήσει το φάρμακο

Euphrasia τα συμπτώματα έχουν ως εξής: Ο ασθενής παρουσιάζει έντονο

συνάχι που είναι ήπιο, τα μάτια του είναι διαρκώς υγρά και τα δάκρυα είναι

ερεθιστικά. Το πρόσωπό του είναι ζεστό, ο ίδιος όμως κρυώνει και έχει ρίγος.

Αισθάνεται χειρότερα τις απογευματινές ώρες, μέσα στο σπίτι και με τη

ζέστη. Στην περίπτωση που θα χορηγήσει το φάρμακο Allium cepa τα

συμπτώματα έχουν ως εξής: Ο ασθενής φταρνίζεται συνεχώς, ιδίως, όταν

μπαίνει σε ζεστό δωμάτιο. Παρουσιάζει άφθονο ορώδες και πολύ ερεθιστικό

ρινικό απέκκριμα. Τα μάτια του είναι υγρά και τρέχουν, αλλά τα δάκρυα είναι

ήπια. Αισθάνεται καλύτερα στο δροσερό αέρα και σε ένα κρύο δωμάτιο.

Η σωστή διάγνωση, λοιπόν, στην ομοιοπαθητική, δεν είναι η ονομασία

της ασθένειας, αλλά η ανεύρεση του φαρμάκου εκείνου, που έχει προκαλέσει

παρόμοια εικόνα σε υγιείς οργανισμούς και που η χορήγησή του θα φέρει την

ίαση. Βλέπουμε ότι κατά το ιστορικό, δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν από τον

ομοιοπαθητικό γιατρό μόνο τα τοπικά συμπτώματα, όπως γίνεται σε μια κοινή

ιατρική εξέταση, αλλά και οι διάφορες ιδιομορφίες του οργανισμού. Έτσι

εξετάζονται οι διάφορες αντιδράσεις του οργανισμού στο κρύο ή τη ζέστη,

7

στις διάφορες καιρικές συνθήκες, στις διάφορες στάσεις του σώματος κλπ.

Επίσης εξετάζεται η ψυχοδιανοητική κατάσταση του ατόμου.

Αντιμετωπίζεται, δηλαδή, το άτομο ως σύνολο και το φάρμακο που θα

δοθεί, θα θεραπεύσει όχι μόνο τα τοπικά συμπτώματα, αλλά και όλα τα άλλα

συμπτώματα. Πολλές φορές οι ασθενείς εκπλήσσονται, όταν μαζί με την

κεφαλαλγία ή τη δυσκοιλιότητα θεραπεύεται και το άγχος, η υπερβολική

ευαισθησία ή η οξυθυμία. Γι’ αυτόν το λόγο, η ομοιοπαθητική καλείται ολικό

ή συνολικό ή ολιστικό θεραπευτικό σύστημα.

Σιγά-σιγά άρχισε ο Χάνεμαν να φτιάχνει τα πρώτα φάρμακα,

χρησιμοποιώντας στην αρχή φάρμακα που προέρχονταν από το φυτικό

βασίλειο. Παρατήρησε, όμως ότι πολύ συχνά, πριν εμφανιστεί η θεραπεία,

εμφανιζόταν μια έντονη επιδείνωση της κλινικής καταστάσεως. Κατέληξε,

λοιπόν, στο συμπέρασμα, ότι η αρχική αυτή επιδείνωση προκαλείται από την

τόσο μεγάλη δόση. Άρχισε να αραιώνει, λοιπόν, την ουσία, μεταχειριζόμενος

μια αδρανή ουσία όπως το γαλακτοσάκχαρο ή την αλκοόλη ως διαλυτικό

μέσο. Την κάθε αραίωση ακολουθούσε πολύ καλό κούνημα.

Ο Χάνεμαν έκανε αυτή τη διαδικασία πολλές φορές. Διέλυσε υλικό από

την πρώτη αραίωση σε αλκοόλη και έκανε τη δεύτερη αραίωση και μετά

ακολούθησε ξανά ταρακούνημα. Μετά από το διάλυμα της δεύτερης αραίωσε

κάποια ποσότητα σε αλκοόλη και έφτιαξε την τρίτη αραίωση. Αυτή τη

διαδικασία ονόμασε δυναμοποίηση. Βρήκε, λοιπόν, ότι το υγρό σκεύασμα

που παρασκευάζεται προσεκτικά μ’ αυτόν τον τρόπο, διατηρεί όλες τις

φαρμακευτικές ιδιότητες που εκδηλώνονται από το αρχικό φάρμακο.

Με τον τρόπο αυτό ανέπτυξε μια ριζικά διαφορετική και νέα

φαρμακευτική διεργασία, με την οποία μπόρεσε να χρησιμοποιήσει αδρανείς

ουσίες όπως το αλάτι ή τοξικές ουσίες, όπως το αρσενικό, ως πρώτη ύλη για

παρασκευή των φαρμάκων. Η διεργασία της δυναμοποίησης καθιστά την

ομοιοπαθητική αφάρμακη μέθοδο, αφού δεν δίνονται χημικά σκευάσματα και

συνεπώς δεν υπάρχουν παρενέργειες. Το ομοιοπαθητικό φάρμακο δεν είναι

8

απλή ζάχαρη, όπως ισχυρίζονται μερικοί και η ομοιοπαθητική δεν είναι

μέθοδος αυθυποβολής γιατί μπορεί και εφαρμόζεται σε βρέφη και σε ζώα.

Σύμφωνα με τη θεωρία της ομοιοπαθητικής τα αίτια μπορεί να είναι

είτε εσωτερικά, είτε εξωτερικά. Τα εξωτερικά μπορεί να είναι διάφορες

απότομες μεταβολές του περιβάλλοντος, όπως έκθεσης σε χημικές ουσίες,

πυρηνική ενέργεια, μεγάλο ψύχος ή θερμότητα, τραύματα κλπ. Τα αίτια αυτά

μπορεί να προκαλέσουν ανεπανόρθωτες βλάβες στον οργανισμό, αλλά αν οι

βλάβες δεν είναι τόσο μεγάλες, ώστε να προκληθεί ο θάνατος, ο οργανισμός

μπορεί να επανέλθει σε κάποια ισορροπία μόλις βρεθεί ξανά σε φυσιολογικές

συνθήκες.

Αλλά εκείνα που είναι κατ’ εξοχήν αίτια της ασθένειας είναι τα

εσωτερικά, δηλαδή είναι ψυχικής αιτιολογίας. Ο Σωκράτης έλεγε σχετικά:

«Όπως ακριβώς δεν πρέπει να επιχειρούμε να θεραπεύσουμε μάτια χωρίς

κεφάλι, ούτε κεφάλι χωρίς σώμα, έτσι δεν πρέπει να επιχειρούμε να

θεραπεύουμε το σώμα χωρίς την ψυχή, εξάλλου αυτό ήταν και η αιτία που οι

περισσότερες αρρώστιες δεν γίνονταν αντιληπτές από τους γιατρούς που

βρίσκονταν κοντά στους Έλληνες, το ότι δηλαδή δεν γνώριζαν το σύνολο που

έπρεπε να φροντίσουν και το οποίο, αν δεν ήταν σε καλή κατάσταση, ήταν

αδύνατο να είναι σε καλή κατάσταση το μέρος. Γιατί όλα από την ψυχή

ξεκινούν και τα άσχημα και τα καλά, τόσο στο σώμα, όσο και σε ολόκληρο

τον άνθρωπο και από εκεί όλα απορρέουν, όπως ακριβώς απ’ το κεφάλι πάνω

στα μάτια…». (Πλάτωνος, εις Χαρμίδην, § 156 e).

Βέβαια και η κληρονομικότητα είναι ένας σημαντικός παράγοντας για

την εμφάνιση της νόσου. Ο Χάνεμαν είχε προβληματιστεί πολύ για τη

μεταδιδόμενη νόσο διαμέσου των γενεών. Έτσι για να ερμηνεύσει τη

μετάδοση της νόσου διαμέσου των γενεών, διατύπωσε τη θεωρία του

μιάσματος. Ο όρος μίασμα, κατά τον Χάνεμαν, ορίζει την προδιάθεση του

οργανισμού για νόσο. Αυτή περιλαμβάνει την κληρονομική προδιάθεση του

9

ατόμου, καθώς και κάθε ευαισθησία που αποκτάται από τον οργανισμό από

τη στιγμή της σύλληψής του και ύστερα.

Οι ομοιοπαθητικοί δέχονται ότι τα όργανα και οι λειτουργίες του

ανθρώπινου οργανισμού υπόκεινται σε κάποια ιεράρχηση. Ο εγκέφαλος είναι

το πιο σημαντικό και ευαίσθητο όργανο του οργανισμού, ενώ το δέρμα το πιο

ασήμαντο. Επομένως η θεραπεία πάει καλά, όταν η νόσος απομακρύνεται από

τα πιο σπουδαία όργανα σε όργανα που βρίσκονται χαμηλότερα στην κλίμακα

ιεράρχησης.

Για παράδειγμα, αν ένας ασθενής με βρογχικό άσθμα παρουσιάζει

εξάνθημα, τότε η θεραπεία του πάει καλά. Το ίδιο συμβαίνει αν ένας ασθενής

με σχιζοφρένεια παρουσιάσει φυματίωση ή ο ασθενής με καρδιοπάθεια

παρουσιάζει κάποια αρθρίτιδα. Ο νόμος αυτός καλείται νόμος της θεραπείας ή

νόμος του Hering και μεταφορικά διατυπώνεται ως εξής: «Η νόσος

απομακρύνεται από τον οργανισμό ως εξής: από πάνω προς τα κάτω, από

μέσα προς τα έξω, από τα σπουδαιότερα σε ιεράρχηση όργανα στο λιγότερο

σημαντικά και με φορά αντίθεση από αυτήν με την οποία εισέβαλε στον

οργανισμό».

Έτσι, σε μια χρόνια νόσο, ο ομοιοπαθητικός μπορεί να ερμηνεύει κάθε

αντίδραση του οργανισμού του ασθενούς και να ξέρει κατά πόσο εξελίσσεται

καλύτερα ή χειρότερα η κατάστασή του.

Όπως αναφέραμε παραπάνω η θεραπεία με την ομοιοπαθητική γίνεται

με τη χρήση των ομοιοπαθητικών φαρμάκων. Τα ομοιοπαθητικά φάρμακα

προέρχονται από το φυτικό, ζωϊκό και ορυκτό βασίλειο. Με την διαδικασία

της δυναμοποίησης γίνεται εφικτή η χρησιμοποίηση τοξικών ουσιών χωρίς

παρενέργειες. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα στην

ομοιοπαθητική, είναι πάνω από 3.500.

Το μεγάλο ποσοστό τους (80-85%) είναι φυτικής προέλευσης και η

πρώτη ύλη για την Παρασκευή τους είναι το βάμμα (δηλαδή το αλκαλικό

εκχύλισμα) των βοτάνων από τα οποία προέρχονται. Το υπόλοιπο 15% των

10

ομοιοπαθητικών φαρμάκων είναι χημικής, ανόργανης ή ζωϊκής προέλευσης

και η πρώτη ύλη για την παρασκευή τους απαιτείται να είναι πολύ μεγάλης

καθαρότητας.

Ιστορία της ομοιοπαθητικής

Οι πρώτες μαρτυρίες για την ομοιοπαθητική βρίσκονται στους

προϊστορικούς χρόνους. Ο Μελάμπους είναι ο πρώτος θεραπευτής για τον

οποίο αναφέρεται ότι χρησιμοποίησε ομοιοπαθητική θεραπεία. Ο Φύλακος,

βασιλιάς της Φυλάκης, ζήτησε από το Μελάμποδα να θεραπεύσει τη

στειρότητα του γιου του Ίφικλου. Ο Μελάμπους διέγνωσε ότι η αιτία της

στειρότητας του Ίφικλου ήταν η βλάβη των γεννητικών του οργάνων που

προξενήθηκε από το μαχαίρι του πατέρα του σε μια θυσία. Βρήκαν το μαχαίρι

αυτό και από τη σκουριά του έφτιαξε ένα φάρμακο που θεράπευσε τον

Ίφικλο.

Στον Τρωικό πόλεμο, ο Τήλεφος, γιος του Ηρακλή και βασιλιάς της

Μυσίας, μονομάχησε με τον Αχιλλέα και τραυματίστηκε. Η πληγή του

μολύνθηκε και δεν έκλεινε, γι’ αυτό πήγε στο Μαντείο των Δελφών απ’ όπου

πήρε την απάντηση «εκείνος που σε τραυμάτισε, θα σε θεραπεύσει». Έτσι ο

ίδιος ο Αχιλλέας θεράπευσε το διαπυημένο τραύμα του Τήλεφου με αλοιφή

που παρασκεύασε από τη σκουριά της λόγχης με την οποία τον τραυμάτισε.

Ο πρώτος που διατύπωσε το νόμο των ομοίων είναι ο Ιπποκράτης ο

πατέρας της ιατρικής. Γράφει: «… Με τα όμοια αρρώστια γίνεται και με τα

όμοια πάλι, όσοι είναι άρρωστοι γίνονται καλά, για παράδειγμα η

στραγγουρία σταματά χωρίς να υπάρχει πλέον … και κατά τον ίδιο τρόπο ο

βήχας σταματά όπως η στραγγουρία, με τον ίδιο τρόπο δημιουργείται και

σταματά, με τον εμετό ο εμετός σταματά …» (Ιπποκράτους, Περί τόπων των

κατά άνθρωπον, § 42).

Ο Χριστιανός Φρειδερίκος Σαμουήλ Χάνεμαν θεωρείται ο σύγχρονος

θεμελιωτής της επιστήμης της ομοιοπαθητικής ιατρικής. Γεννήθηκε τις 10

11

Απριλίου 1755 στο Meissen της Σαξωνίας της Γερμανίας. Ήταν το τρίτο παιδί

ενός ζωγράφου πορσελάνης που εργαζόταν σε ένα εργοστάσιο πορσελάνης. Ο

νεαρός Σαμουήλ ήταν πολύ καλός μαθητής και ήταν ο αγαπημένος μαθητής

των δασκάλων του. Αυτό βοήθησε πολύ το νεαρό Σαμουήλ να ολοκληρώσει

τις σπουδές του γιατί η οικονομική κατάσταση των γονιών του δεν του

επέτρεπε να σπουδάσει. Τελείωσε τις σπουδές του με την υποστήριξη των

δασκάλων του οι οποίοι διέκριναν σε αυτόν ένα έμφυτο χάρισμα για την

επιστημονική γνώση.

Το 1755 πήγε στη Λειψία για ανώτερες σπουδές στην ιατρική. Εδώ στη

Λειψία κέρδιζε το ψωμί του διδάσκοντας Γαλλικά και Γερμανικά και

μεταφράζοντας βιβλία από άλλες γλώσσες. Σε αυτό το διάστημα έγινε

ειδήμων πολλών γλωσσών όπως Ελληνικών, Λατινικών, Αγγλικών, Ιταλικών,

Εβραϊκών, Συριακών, Αραβικών, Ισπανικών.

Το 1777 συνεχίζει τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Εκεί

γίνεται πετυχημένος μαθητής του ξακουστού ιατρού von Quarin.

Το 1779 συνεχίζει τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Erlangen. Εκεί

αναγορεύεται διδάκτωρ ιατρικής. Το θέμα της διατριβής είναι: «Μελέτη της

αιτιολογίας και θεραπευτικής των σπασμωδικών παθήσεων».

Από το 1779 έως το 1805 διαμένει σε διάφορες πόλεις, εργαζόμενος ως

γιατρός και μεταφράζοντας εργασίες ιατρικής και χημείας ξένων συγγραφέων.

Το 1790 άρχισε τη μετάφραση της φαρμακολογίας του Cullen. Ο

Cullen ήταν καθηγητής ιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και

αφιέρωνε 20 σελίδες στη φαρμακολογία του για τις θεραπευτικές ενδείξεις

του περουβιανού φλοιού της κιγχόνης. Ο Cullen απέδιδε τη θεραπευτική του

επιτυχία για το διαλείποντα πυρετό στο ότι ήταν πικρός.

Ο Χάνεμαν δεν έμεινε ικανοποιημένος με αυτήν την εξήγηση και

άρχισε να πειραματίζεται με το φάρμακο πάνω στον εαυτό του παίρνοντας

καθημερινά. Προς μεγάλη του έκπληξη εμφάνισε συμπτώματα πολύ όμοια με

τον πυρετό της ελονοσίας. Με βάση αυτήν την ανακάλυψη άρχισε να

12

πειραματίζεται με άλλα φάρμακα. Έτσι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα

φάρμακα θεραπεύουν τις νόσους γιατί μπορούν να προξενήσουν όμοιες

νόσους σε υγιή άτομα. Αυτή ήταν η ανακάλυψη του βασικού νόμου της

ομοιοπαθητικής.

Το 1810 εκδόθηκε το «Όργανο της Ορθολογικής Θεραπευτικής

Τέχνης». Σε αυτό το βιβλίο περιγράφει και εξηγεί τις αντιλήψεις και τη

μεθολογία της ομοιοπαθητικής και επικρίνει άλλες θεραπευτικές μεθόδους,

ιδίως την αλλοπαθητική.

Η δημοσίευση του Οργάνου Θεραπευτικής είχε σαν αποτέλεσμα την

έναρξη ενός βίαιου πολέμου εναντίον του Χάνεμαν. Πολλοί καταφέρονταν

εναντίον του αποκαλώντας τον τσαρλατάνο, αγύρτη, κομπογιαννίτη.

Παρά τις αντιδράσεις ο Χάνεμαν συνέχιζε να ερευνά και να εφαρμόζει

τη νέα θεραπευτική. Έτσι συνέχισε να ερευνά και να πειραματίζεται με νέες

φαρμακευτικές ουσίες εμπλουτίζοντας συνεχώς με νέα φάρμακα το νέο

θεραπευτικό σύστημα.

Όλα τα νέα στοιχεία για τις δράσεις των ομοιοπαθητικών φαρμάκων

αποτέλεσαν το υλικό της οκτάτομης φαρμακολογίας του. Το έργο του άρχισε

να γίνεται γνωστό και διάφοροι γιατροί τον προσέγγισαν και άρχισαν να

μαθητεύουν δίπλα του. Από τότε η μέθοδος της ομοιοπαθητικής άρχισε να

διαδίδεται και να κερδίζει έδαφος.

Μετά την ανακάλυψη και την εφαρμογή της ομοιοπαθητικής επί 30

χρόνια (1790-1820), ο Χάνεμαν διαπίστωσε επανειλημμένα ότι, αν και είχε

πολύ καλά αποτελέσματα με τις οξείες νόσους, δεν είχε ριζικά αποτελέσματα

στη θεραπεία των χρόνιων νόσων. Παρατήρησε ότι αυτές, μετά την

απομάκρυνσή τους με χρήση ομοιοπαθητικών φαρμάκων, πάντα

υποτροπίαζαν. Αυτό γινόταν είτε εμφανιζόμενες με νέα συμπτώματα ή

επανεμφανίζονταν ετησίως με μια αύξηση των ενοχλημάτων.

Μετά από προσεκτική παρατήρηση και μελέτη, ο Χάνεμαν έφθασε στο

συμπέρασμα ότι υπάρχει κάποιο εμπόδιο στον οργανισμό, που δεν μπορεί να

13

καταπολεμηθεί με τα φάρμακα ή με την πιο υγιεινή δίαιτα ή να εξαλειφθεί

από μόνο του. Αυτό το εμπόδιο το ονόμασε μίασμα. Η λέξη «μίασμα»

σημαίνει μόλυσμα, κηλίδωμα, βρώμισμα, μουτζούρωμα. Θεώρησε ο

Χάνεμαν, λοιπόν, ότι ο οργανισμός «μολύνεται» από κάποιους παράγοντες

και αυτή η «μόλυνση» δημιουργεί τη νόσο. Διέκρινε τρία μιάσματα: Το

ψωρικό, το συκωτικό και το συφιλιδικό. Έτσι το 1828 εκδόθηκε η εργασία

του «Χρόνιες νόσοι: η φύση τους και η ομοιοπαθητική τους αντιμετώπιση».

Ο Χάνεμαν πέθανε το 1843. Πέθανε στον κολοφώνα της δόξας και του

θριάμβου με όνομα και φήμη, επιτυχία και ευημερία. Είχε την ευτυχία να δει

το θεραπευτικό του σύστημα να υψώνεται από την περιφρόνηση στην

εκτίμηση.

Άλλη μεγάλη μορφή της ομοιοπαθητικής είναι ο James Tyler Kent

(1849-1910). Ανακάλυψε την ομοιοπαθητική μέσα από ένα προσωπικό

πρόβλημα. Η γυναίκα του, την οποία αγαπούσε πολύ, εμφάνισε κάποιο

πρόβλημα που δεν μπορούσε να αντιμετωπιστεί με κάποια θεραπεία. Καθώς η

κατάστασή της χειροτέρευε, κάλεσε μετά από παράκλησή της τον Dr. Phelan,

ένα φημισμένο ομοιοπαθητικό ιατρό.

O Kent αντέδρασε αρνητικά στη μέθοδο εξέτασης η οποία του φάνηκε

ανόητη. Μάλιστα, όταν της έδωσε λίγα κοκκία ζάχαρης διαλυμένα σε νερό για

θεραπεία, γέλασε θεωρώντας την αγωγή ανόητη. Πάντως για να μη χαλάσει

το χατίρι της γυναίκας του, της έδωσε μια κουταλιά και αποσύρθηκε στο

γραφείο του. Απορροφημένος στα βιβλία του δεν παρατήρησε ότι η γυναίκα

του κοιμήθηκε μετά από πολλές μέρες. Όταν τη βρήκε να κοιμάται του

φάνηκε θαύμα, αφού όλες οι προηγούμενες θεραπείες είχαν αποτύχει να

θεραπεύσουν την αϋπνία της. Με την ομοιοπαθητική θεραπεία βελτιώθηκε

σταθερά και η πάθησή της θεραπεύτηκε τελείως.

Αυτό έκανε βαθιά εντύπωση στον Kent και άρχισε τη μελέτη της

ομοιοπαθητικής. Έτσι μετά από σοβαρή μελέτη άρχισε την πρακτική του ως

14

καθαρός ομοιοπαθητικός γιατρός. Με το έργο του έγινε διάσημος. Πολλοί

διάσημοι ομοιοπαθητικοί απ’ όλον τον κόσμο υπήρξαν μαθητές του.

Ήταν διάσημος για τη γλαφυρή διδασκαλία της ομοιοπαθητικής

φαρμακολογίας. Εισήγαγε επίσης τη χρήση υψηλότερων δυναμοποιήσεων των

φαρμάκων πετυχαίνοντας έτσι θεαματικότερες και μονιμότερες θεραπείες.

Αυτή η ανακάλυψη άλλαξε ριζικά την εφαρμογή της ομοιοπαθητικής. Με το

έργο του επηρέασε βαθιά τη σύγχρονη ομοιοπαθητική σκέψη.

Ο Κωνσταντίνος Hering (1800-1880). Θεωρείται ο πατέρας της

ομοιοπαθητικής στην Αμερική. Σε ηλικία 17 ετών ενδιαφέρθηκε για την

ιατρική και εισήχθη στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας, όπου έγινε ευνοούμενος

μαθητής του διακεκριμένου χειρουργού Henrich Robbi. Το 1821 κατά τη

διάρκεια μιας μεγάλης εκστρατείας κατά του Χάνεμαν, ένας μεγάλος

εκδοτικός οίκος ζήτησε από τον Dr. Robbi να συγγράψει ένα βιβλίο κατά της

ομοιοπαθητικής.

Αυτός, επειδή δεν είχε χρόνο, συνέστησε τον Hering. Έτσι ο Hering

ήλθε σε επαφή με τη θεωρία της ομοιοπαθητικής. Ο Hering αποφάσισε να

ερευνήσει την ορθότητα των παρατηρήσεων του Χάνεμαν. Επανέλαβε το

πείραμα της κινγχόνα και επιβεβαίωσε το ίδιο αποτέλεσμα του Χάνεμαν. Έτσι

το βιβλίο κατά της ομοιοπαθητικής ποτέ δεν είδε το φως της δημοσιότητας.

Το 1824 συνέβη κάτι που έκανε τον Hering να πιστέψει ακλόνητα στην

ομοιοπαθητική. Καθώς νεκροτομούσε ένα νεκρό κόπηκε ο δείκτης του δεξιού

του χεριού και το τραύμα έγινε γρήγορα γαγγραινώδες. Ένας μαθητής του

Χάνεμαν τον έπεισε να πάρει ομοιοπαθητικό φάρμακο και του έδωσε

Arsenicum album. Μετά από λίγες δόσεις αισθάνθηκε καλύτερα και η

γάγγραινα θεραπεύτηκε εντελώς. Από τότε ο Hering έδειξε μεγάλο

ενδιαφέρον για την ομοιοπαθητική.

Η συνεισφορά του Hering στην ομοιοπαθητική ήταν μεγάλη. Έγραψε

πολλά άρθρα, μονογραφίες και βιβλία. Έκανε αποδείξεις 72 νέων φαρμάκων

και εμπλούτισε σημαντικά την ομοιοπαθητική φαρμακολογία. Διατύπωσε το

15

νόμο κατεύθυνσης της θεραπείας κοινά γνωστό ως «Νόμο της θεραπείας του

Hering». Ο νόμος αυτός μεταφορικά διατυπώνεται ως εξής: «Η νόσος

απομακρύνεται από τον οργανισμό, από πάνω προς τα κάτω, από μέσα προς

τα έξω, από τα σπουδαιότερα σε ιεράρχηση όργανα στα λιγότερο σημαντικά

και με φορά αντίθετη από αυτήν με την οποία εισέβαλε στον οργανισμό».

Εκτός από τους παραπάνω πολλοί άλλοι γιατροί βοήθησαν στην

ανάπτυξη της ομοιοπαθητικής. Έτσι η ομοιοπαθητική αναπτύχθηκε σε όλο

τον πλανήτη. Το χαμηλό κόστος της ομοιοπαθητικής σε σχέση με άλλες

θεραπευτικές έδωσε τη δυνατότητα να μπορεί να αναπτυχθεί σε

αναπτυσσόμενα κράτη.

Στη χώρα μας η Ομοιοπαθητική εισήχθη για πρώτη φορά το 1889 από

τον Ε. Γυπάρη. Στο πρώτο αυτό στάδιο ασκήθηκε από μεμονωμένους

γιατρούς που θεραπεύουν αλλά και διδάσκουν ή συγγράφουν. Το πρώτο

ελληνικό βιβλίο για την ομοιοπαθητική, του Ε. Γυπάρη, συναντάται το 1902

με τίτλο «Η ομοιοπαθητική θεραπεία και τα πλεονεκτήματα αυτής». Ο

συγγραφέας παραθέτει την ιστορία και τους νόμους της ομοιοπαθητικής και

τεκμηριώνει την αποτελεσματικότητά της αναφερόμενες σε έρευνες της

Ευρώπης και της Αμερικής της εποχής.

Το 1926 ο γιατρός Μ. Φατούρος περιπλανάται έφιππος στα χωριά της

Ηπείρου θεραπεύοντας τους κατοίκους με Ομοιοπαθητική θεραπεία. Από το

1932 ο Σ. Πικραμένος συνεχίζει το έργο συσπειρώνοντας γύρω του και έναν

μικρό αριθμό άλλων γιατρών.

Το 1967 εμφανίζονται οι Γ. Βυθούλκας και η Ε. Μπαχά οι οποίοι

δημιούργησαν τον πρώτο πυρήνα ιατρών με τους Σπύρο Γαρζώνη, Στέφανο

Πατεράκη, Σκεύο Πικραμένο και Γιάγκο Καράβη. Το 1971 ιδρύθηκε η

Ελληνική Εταιρεία Ομοιοπαθητικής Ιατρικής. Μεγάλο ρόλο στη διάδοση της

ομοιοπαθητικής έπαιξαν οι ιατροί Α. Τσαμασλίδης, Β. Γκέκας, Γ.

Παπαφιλίππου, Σ. Διαμαντίδης.

16

Η ομοιοπαθητική σήμερα

Παρά τις αμφισβητήσεις η ομοιοπαθητικής αναπτύσσεται με γρήγορους

ρυθμούς σε όλο τον κόσμο. Τα καλά κλινικά αποτελέσματά της σε συνδυασμό

με το χαμηλό οικονομικό κόστος των φαρμάκων κάνουν την ομοιοπαθητική

ένα πολύ καλό θεραπευτικό σύστημα. Δεν είναι τυχαίο που η ομοιοπαθητική

μπόρεσε να αναπτυχθεί σε αναπτυσσόμενες κοινωνίες με αρκετά οικονομικά

προβλήματα, όπου η αλλοπαθητική δεν μπορούσε να εφαρμοστεί λόγω

οικονομικών προβλημάτων.

Έτσι, σήμερα η ομοιοπαθητική εξασκείται από γιατρούς στις παρακάτω

χώρες. Στις περισσότερες από αυτές υπάρχουν ομοιοπαθητικές ιατρικές

εταιρείες: Αγγλία, Αν. Γερμανία, Αργεντινή, Αυστραλία, Αυστρία, Βέλγιο,

Βενεζουέλα, Βραζιλία, Γαλλία, Γκάνα, Δανία, Δυτική Γερμανία, Ελβετία,

Ελλάδα, Ηνωμένες Πολιτείες, Ιαπωνία, Ινδία, Ινδονησία, Ιρλανδία, Ισπανία,

Ισραήλ, Ιταλία, Καναδάς, Κολομβία, Κύπρος, Λίβανος, Λουξεμβούργο, Χιλή,

Πακιστάν, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σενεγάλη, Σιγκαπούρη,

Σοβιετική Ένωση, Σουηδία, Σρι Λάνκα, Μαλαισία, Μεξικό, Μπαγκλαντές,

Μπούρμα, Νέα Ζηλανδία, Νιγηρία, Νότια Αφρική, Ολλανδία, Ουγγαρία,

Ουγκάντα.

Επίσης στις παρακάτω χώρες λειτουργούν ομοιοπαθητικές κλινικές ή

νοσοκομεία: Αγγλία, Αργεντινή, Αυστρία, Βέλγιο, Βραζιλία, Γαλλία,

Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Η.Π.Α., Ινδία, Ιταλία, Ιρλανδία, Καναδάς, Μεξικό,

Πακιστάν, Σουηδία.

Στη Μ. Βρετανία, από το 1950 η faculty of homeopathy είναι επίσημα

αναγνωρισμένη νομικά και η ομοιοπαθητική ως υποειδικότητα της γενικής

ιατρικής.

Επίσης, πέντε νοσοκομεία Λονδίνου, Γλασκώβης, Λίβερπουλ,

Μπρίστολ και Τέρμπριτζ Γουέλς προσφέρουν μέσω του Εθνικού Συστήματος

Υγείας ομοιοπαθητική περίθαλψη, που καλύπτεται νοσοκομειακά αλλά και

φαρμακευτικά από το Εθνικό Κοινωνικό Ασφαλιστικό Σύστημα.

17

Στη Γερμανία, η ομοιοπαθητική αποτελεί επίσημα μέρος της

πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στα πλαίσια της μη συμβατικής ιατρικής από

το 1994. Το Γερμανικό Ιατρικό Συμβούλιο απομένει το «Zusatzbezeichnung

Homeopathie» ως τίτλο αναγνώρισης του ομοιοπαθητικού ιατρού και

περαιτέρω το «Homoepathscher Artz». Πρόσφατα, το Υπουργείο Υγείας,

αποφάσισε τα ομοιοπαθητικά φάρμακα να καλύπτονται από τα δημόσια

ασφαλιστικά ταμεία.

Στην Ελβετία τα ομοιοπαθητικά φάρμακα που συνταγογραφούνται από

ιατρούς καλύπτονται ήδη από τα δημόσια ταμεία. Από το 1995 το

Πανεπιστήμιο της Βέρνης δημιούργησε έδρα ομοιοπαθητικής μέσα στην

ιατρική σχολή. Το 1997 δημιουργήθηκε ομοιοπαθητική κλινική στο

Νοσοκομείο του Τιμίου Σταυρού.

Στο Βέλγιο, το 1999, ψηφίστηκε νομοσχέδιο από το κοινοβούλιο για

την αναγνώριση της μη συμβατικής ιατρικής (ομοιοπαθητική, βελονισμό,

οστεοπαθητική, χειροπρακτική).

Επίσης καλύπτονται οι δαπάνες για τα ομοιοπαθητικά φάρμακα από

όλα τα ασφαλιστικά ταμεία. Επίσης η ομοιοπαθητική διδάσκεται στους

τελειόφοιτους του μεγαλύτερου πανεπιστημίου του Βελγίου, του UCL

(Catholic University of Louvain).

Στην Ισπανία η ομοιοπαθητική διδάσκεται σε μεταπτυχιακό επίπεδο

στα πανεπιστήμια Βαρκελώνης, Σεβίλλης, Βαγιαδολίδ, Μούρθια και

Μπιλμπάο. Εξωτερικά ομοιοπαθητικά ιατρεία έχουν δημιουργηθεί στο

Hospital Del Nen Deu στη Βαρκελώνη και στο Hospital Homeopathico De

San Jose της Μαδρίτης.

Στη Γαλλία η ομοιοπαθητική καλύπτεται από το σύστημα κοινωνικής

ασφάλισης. Επίσης εννέα πανεπιστήμια προσφέρουν εκπαίδευση στην

ομοιοπαθητική. Η εκπαίδευση είναι τριετής θεωρητική και πρακτική.

Στην Ιταλία ψηφίστηκε νομοσχέδιο που προβλέπει τη δημιουργία

πανεπιστημιακών τμημάτων που θα διδάσκουν την ομοιοπαθητική στους

18

ιατρούς. Μελετάται επίσης η αναγνώριση των ομοιοπαθητικών φαρμάκων

από τα ταμεία.

Στη Ρωσία η ομοιοπαθητική διδάσκεται επίσημα στο Ιατρικό

Πανεπιστήμιο της Φιλίας των Λαών στη Μόσχα, στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο

της Σιβηρίας και στην Ιατρική Ακαδημία της Μόσχας. Στην Ουκρανία

διδάσκεται στην Ιατρική Ακαδημία του Κιέβου και στην Έδρα Παραδοσιακής

Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Κριμαίας. Στην Γεωργία στην Ιατρική Σχολή

της Γεωργίας.

Στις Η.Π.Α., το ποσοστό των Αμερικανών πολιτών που ακολούθησαν

την ομοιοπαθητική αγωγή το έτος 1997 υπερπενταπλασιάστηκε σε σχέση με

το αντίστοιχο ποσοστό του έτους 1990. Το 60% των ιατρικών σχολών έχει

μαθήματα εναλλακτικής ιατρικής στο πρόγραμμα εκπαίδευσης των φοιτητών

τους.

Βασικές αρχές της ομοιοπαθητικής

Η ομοιοπαθητική είναι ένα θεραπευτικό σύστημα που βασίζεται σε ορισμένες

θεμελιώδεις αρχές. Οι αρχές αυτές διδάσκονται στην ομοιοπαθητική

φιλοσοφία και η κατανόησή τους από τους γιατρούς είναι πολύ σημαντική. Οι

αρχές αυτές είναι:

1. Ο νόμος της ομοιότητας.

2. Ο νόμος του μοναδικού φαρμάκου.

3. Ο νόμος της ελαχίστης δόσεως.

4. Απόδειξη των φαρμάκων.

5. Ο νόμος της κατεύθυνσης των συμπτωμάτων.

Ο νόμος της ομοιότητας

19

Η λέξη ομοιοπαθητική είναι ελληνική και ετυμολογικά παράγεται από

τις λέξεις «όμοιον» και «πάθος». Βασίζεται στο νόμο «similia simibilus

curantur» που σημαίνει «τα όμοια θεραπεύουν τα όμοια». Ο νόμος αυτός ήταν

γνωστός στην αρχαιότητα αλλά ο Χάνεμαν ανέπτυξε το θεραπευτικό σύστημα

της ομοιοπαθητικής βασιζόμενος στη χρήση αυτού του νόμου. Σύμφωνα με

αυτό το σύστημα το φάρμακο πρέπει να έχει την ικανότητα να προκαλεί σε

υγιείς τα συμπτώματα της νόσου την οποία θεραπεύει.

Γράφει σχετικά ο Χάνεμαν (Όργανον § 25 & 26): «Η καθαρή πείρα μας

διδάσκει ότι το φάρμακο που έχει προξενήσει το μεγαλύτερο αριθμό

συμπτωμάτων ομοίων προς εκείνα που κάνει η νόσος, σε κατάλληλες δόσεις,

απομακρύνει την όλη νόσο. Και όλα τα φάρμακα, τα συμπτώματα των οποίων

μοιάζουν με εκείνα της νόσου, θεραπεύουν χωρίς καμία εξαίρεση». «Όλες οι

πραγματικές θεραπείες στηρίζονται πάνω στον ομοιοπαθητικό νόμο θεραπείας

στη φύση. Μια ασθενέστερη δυναμική πάθηση στον ζωντανό οργανισμό

εξαλείφεται από μια ισχυρότερη και όμοια πάθηση».

Ο νόμος του μοναδικού φαρμάκου

Ο Χάνεμαν επιμένει στο να δίνεται ένα φάρμακο κάθε φορά. Γράφει

σχετικά (Όργανον § 273 & 274): «Η χορήγηση μιας μόνο φαρμακευτικής

ουσίας στον άρρωστο σε μια χρονική στιγμή είναι πιο λογική, παρά ενός

μείγματος δυο ή περισσοτέρων διαφορετικά δρώντων φαρμάκων».

«Ο πραγματικός γιατρός γνωρίζει ότι ένα ομοιοπαθητικό φάρμακο είναι

μια απλή τεχνητή νοσογόνα δύναμη και, όταν χορηγηθεί χωριστά, υπερισχύει

και θεραπεύει μια όμοια φυσική νόσο μόνιμα. Γι’ αυτό ο γιατρός πάντα

χορηγεί μια μόνη φαρμακευτική ουσία την ίδια χρονική στιγμή.

Αν και το κάθε ομοιοπαθητικό φάρμακο έχει αποδειχθεί ξεχωριστά

πάνω σε υγιείς ανθρώπους, είναι αδύνατο να προβλέψουμε πως δυο ή

περισσότερα φάρμακα, όταν ανακατευτούν, εμποδίζουν και μεταβάλλουν το

ένα το άλλο τη δράση τους πάνω στον οργανισμό.

20

Ένα μόνο φάρμακο, όταν χρησιμοποιηθεί μετά την εκλογή του με το

σωστό ομοιοπαθητικό τρόπο, υπερισχύει της νόσου. Αν το φάρμακο που

χορηγείται τύχει να είναι μη ομοιοπαθητικό και προξενεί νέα συμπτώματα,

είναι ακόμη χρήσιμο, γιατί προάγει τις γνώσεις μας για τη θεραπευτική του

δράση. Αυτό το πλεονέκτημα, χάνεται, όταν χορηγούνται σύνθετα φάρμακα».

Δυστυχώς αυτός ο νόμος πολλές φορές δεν εφαρμόζεται. Υπάρχουν

γιατροί που δεν θέλουν να κοπιάσουν και να ασχοληθούν σοβαρά με την

ομοιοπαθητική. Δεν κάνουν το κόπο να ανακαλύψουν το μοναδικό φάρμακο

που χρειάζεται ο ασθενής αλλά προτιμούν να κάνουν μείγματα διαφόρων

ομοιοπαθητικών φαρμάκων και να τα χορηγούν ταυτόχρονα με την προσδοκία

ότι κάποιο θα βοηθήσει. Πολλές φαρμακευτικές εταιρείες για οικονομικά

οφέλη, κατασκευάζουν κάποια μείγματα ομοιοπαθητικών φαρμάκων που

μπορεί να τα χορηγεί οποιοσδήποτε ανάλογα με την πάθηση, χωρίς να μπει

στον κόπο να εκπαιδευτεί για τη σωστή λήψη του ιστορικού και τη μελέτη της

φαρμακολογίας. Με τον τρόπο αυτό πολλοί αποκτούν τίτλο ομοιοπαθητικού

με σεμινάρια μιας εβδομάδας, ενώ στην πραγματικότητα απαιτείται πολύς

περισσότερος κόπος και χρόνος, για να αποκτήσει κάποιος τις γνώσεις να

θεραπεύει με την ομοιοπαθητική.

Η ομοιοπαθητική φαρμακολογία έχει δημιουργηθεί με βάση τις

αποδείξεις των ομοιοπαθητικών φαρμάκων. Ο Χάνεμαν ήταν ο πρώτος που

άρχισε να πειραματίζεται τη δράση των φαρμάκων πάνω στον ανθρώπινο

οργανισμό. Η διαδικασία αυτή ονομάστηκε απόδειξη φαρμάκου. Με την

απόδειξη του φαρμάκου γίνεται μια συστηματική έρευνα της παθογενετικής

ικανότητας του φαρμάκου πάνω στον υγιή άνθρωπο διαφόρων ηλικιών,

αμφοτέρων των φύλων και ποικίλων ιδιοσυστασιών. Οι καταγραφές των

αποδείξεων του φαρμάκου σχηματίζουν μια αξιόπιστη γνώση των φαρμάκων

που είναι πολύ χρήσιμη στη θεραπευτική. Για τις αποδείξεις των φαρμάκων

προτιμούνται οι άνθρωποι από τα ζώα, γιατί οι άνθρωποι με το λόγο τους

21

μπορούν να περιγράψουν με σαφήνεια τα χαρακτηριστικά συμπτώματα που

προκαλεί το φάρμακο.

Ο νόμος της ελαχίστης δόσεως

Η αποτελεσματικότητα ενός φαρμάκου δε στηρίζεται μόνο στην

επιλογή με βάση το νόμο των ομοίων αλλά και στη χορήγηση της δόσης

ελαχιστοποιημένης. Η ελαχιστοποίηση της δόσης κάνει το ομοιοπαθητικό

φάρμακο ένα ήπιο φαρμακευτικό σκεύασμα. Αυτή η έννοια ελάχιστης δόσης

οδήγησε στην ανακάλυψη της διεργασίας που καλείται δυναμοποίηση. Η

δυναμοποίηση των φαρμάκων αύξησε την αποτελεσματικότητα της

ομοιοπαθητικής.

Η δυναμοποίηση γίνεται με τη διαδοχική αραίωση του στερεού

φαρμάκου ή του υγρού βάμματος σε δεκατιαίες ή εκατοστιαίες διαλύσεις. Τα

στερεά όπως ο ξυλάνθρακας ή ο πυριτόλιθος παρασκευάζονται με

κονιοποίηση, δηλ. κοπάνισμα σε γουδί για μια ώρα περίπου ενός μέρους

ουσίας φαρμάκου με εννιά μέρη λακτόζης (1η δεκατιαία ή 1Χ δύναμη) ή ενός

μέρους ουσίας φαρμάκου με ενενήντα εννιά μέρη λακτόζης ή διαλύτη (1η

εκατοστιαία ή 1C δυναμοποίηση).

Από το μίγμα που προκύπτει διαλύεται ένα μέρος με εννιά ή ενενήντα

εννιά μέρη διαλύτου. Έτσι προκύπτει η δεύτερη δυναμοποίηση. Από τη

δεύτερη δυναμοποίηση διαλύεται ένα μέρος με εννιά ή ενενήντα εννιά μέρη

διαλύτου. Τότε προκύπτει η τρίτη δυναμοποίηση. Μετά τις τρεις

κονιοποιήσεις το προϊόν που προκύπτει γίνεται διαλυτό. Οι κατοπινές

διαλύσεις παρασκευάζονται όπως και τα υγρά βάμματα σε διαδοχικά φιαλίδια.

Η παρατήρηση έδειξε ότι η σωστή κονιοποίηση στερεού φαρμάκου

ενεργούσε καλύτερα απ’ ότι το αραιωμένο με σωστή διάλυση υγρό φάρμακο.

Όταν οι διαλύσεις των υγρών γινόταν με ταυτόχρονη κρούση, που

πραγματοποιούνταν με αρκετά δυνατά ταρακουνήματα του σωληναρίου που

περιείχε το υγρό, τότε η ενέργεια των διαλυμάτων ήταν ίδια με αυτή των

22

κονιοποιήσεων. Καθιερώθηκε, λοιπόν, η διαδικασία της δυναμοποίησης να

είναι αραίωση και κρούση.

Η παρατήρηση επίσης έδειξε, ότι, όσο αυξάνεται η δυναμοποίηση,

δηλαδή μειώνεται η δόση της αρχικής ουσίας, τόσο τα αποτελέσματα

αυξάνονται. Αυτή η δράση είναι ποιοτική και θα κατανοηθεί πλήρως, όταν

γίνει αντιληπτός ο μηχανισμός δράσης του ομοιοπαθητικού φαρμάκου.

Ο νόμος της κατεύθυνσης των συμπτωμάτων

Ο νόμος αυτός διατυπώθηκε από τον Hering ως εξής: «Η υποχώρηση

των συμπτωμάτων γίνεται εκ των άνω προς τα κάτω, εκ των έσω προς τα έξω,

ή από το κέντρο προς την περιφέρεια και τα συμπτώματα υποχωρούν μα

κατεύθυνση αντίθετη προς εκείνη που αρχικά εμφανίστηκαν».

Ο νόμος αυτός αφορά στην ιεράρχηση των λειτουργιών και των

νοσογόνων διεργασιών στον οργανισμό. Όταν πετυχαίνουμε να θεραπευτεί

ένα όργανο από μια διαταραχή, εμφανίζεται μια άλλη σε κάποιο άλλο όργανο

μικρότερης σημασίας. Έτσι, όταν θεραπεύεται μια ψυχική πάθηση αν

εμφανιστεί συμπτωματολογία στο δέρμα θεωρείται καλή εξέλιξη στη

θεραπευτική πορεία. Παρομοίως, αν μια ελαφρύτερη νόσος ακολουθήσει τη

θεραπεία μιας βαρύτερης νόσου η εξέλιξη είναι καλή. Η εμφάνιση εκζέματος

μετά από θεραπεία άσθματος είναι καλή εξέλιξη. Αντίθετα, αν μετά από

θεραπεία δερματικής πάθησης εμφανιστεί συμπτωματολογία από τις

αναπνευστικές οδούς, η εξέλιξη της θεραπείας είναι αρνητική.

Ο νόμος αυτός αφορά και την εξέλιξη της νοσηρής διαδικασίας μέσα

στο χρόνο. Όταν θεραπεύεται μια κατάσταση θα εμφανιστούν ξανά τα

συμπτώματα νοσηρών διαδικασιών που είχε παρουσιάσει το άτομο κατά το

παρελθόν. Η επανεμφάνιση και η υποχώρηση συμπτωμάτων που είχε

παρουσιάσει το άτομο κατά το παρελθόν είναι απαραίτητο να συμβεί κατά τη

θεραπευτική διαδικασία. Η θεραπεία με την ομοιοπαθητική δεν γίνεται

αυτόματα αλλά ακολουθεί κάποιους κανόνες.

23

Ποιοι μπορούν να κάνουν ομοιοπαθητική;

Ομοιοπαθητική μπορούν να κάνουν οι ασθενείς κάθε ηλικίας, από την

βρεφική ηλικία μέχρι τους υπερήλικες. Επίσης άτομα που βρίσκονται σε

ειδικές καταστάσεις, όπως εγκυμοσύνη, γαλουχία, μετεγχειρητική κατάσταση

κλπ.

Στηρίζεται η ομοιοπαθητική στην υποβολή;

Κατά καιρούς έχουμε ακούσει ιατρούς να ερμηνεύουν τη δράση του

ομοιοπαθητικού φαρμάκου ως αυθυποβολή. Η θεωρία της αυθυποβολής

χρησιμοποιείται από τους επιστήμονες για κάθε φαινόμενο που δεν μπορούν

να εξηγήσουν. Η απάντηση σε αυτούς είναι απλή. Μπορούν να

αυθυποβληθούν μωρά, ζώα και φυτά; Και αν αυτό γίνεται θα ήταν πολύ

ενδιαφέρον να μας διδάξουν τον τρόπο με τον οποίο γίνεται.

Είναι η ομοιοπαθητική επιστημονική;

Πριν απαντηθεί αυτό το ερώτημα πρέπει να κάνουμε μια διάκριση

ανάμεσα στην επιστημονική μέθοδο και στην επιστημονική εξήγηση. Η

ομοιοπαθητική είναι επιστημονική ως προς τη μέθοδό της. Ο τρόπος με τον

οποίο προσδιορίζεται το φάρμακο που θα χορηγηθεί, είναι συστηματικός και

συνεπής. Η ομοιοπαθητική έχει διατυπωμένες αρχές πάνω στις οποίες

βασίζεται η εφαρμογή της. Τα αποτελέσματά της μπορούν να αξιολογηθούν

όπως σε κάθε επιστημονική έρευνα. Οι γνώσεις της για τα φάρμακα μπορεί

συνεχώς να εμπλουτίζονται με νέα στοιχεία και σε καμία περίπτωση δεν έχει

αποσυρθεί κάποιο φάρμακο της ομοιοπαθητικής εξαιτίας παρενεργειών του.

Τα φάρμακά της συνεχώς αυξάνονται σε αριθμό και δεν αποσύρονται ποτέ.

Αυτή είναι η μεγαλύτερη επιστημονική απόδειξη της ομοιοπαθητικής.

Η αντοχή των αρχών της στο πέρασμα του χρόνου. Είναι γνωστό ότι πολλές

24

σοβαρές για την εποχή τους επιστημονικές θεωρίες και πρακτικές

ανατράπηκαν από νέες ανακαλύψεις που ακολούθησαν. Αυτοί που

κατηγορούν την ομοιοπαθητική ως μη επιστημονική, είναι σίγουροι ότι αυτοί

που θεωρούν σωστά και τεκμηριωμένα θα εξακολουθούν να ισχύουν σε

είκοσι χρόνια;

Όσον αφορά στην επιστημονική εξήγηση της ομοιοπαθητικής πρέπει να

παραδεχτούμε ότι η εξήγηση του μηχανισμού της είναι ημιτελής. Ενώ

υπάρχουν ήδη πολλές εργασίες που αποδεικνύουν τη δράση του

ομοιοπαθητικού φαρμάκου, δεν έχει ακόμη κατορθωθεί να εξηγηθεί σαφώς ο

μηχανισμός δράσης του ομοιοπαθητικού φαρμάκου. Αυτό όμως σε καμιά

περίπτωση δεν μπορεί να ληφθεί ως μη επιστημονικότητα της

ομοιοπαθητικής. Έτσι για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι ο νόμος της

βαρύτητας ίσχυε πολύ πριν μπορέσουν οι άνθρωποι να τον εξηγήσουν. Σε

καμιά περίπτωση δεν άρχισε να ισχύει από τη στιγμή που η επιστημονική

σκέψη άρχισε να κατανοεί το μηχανισμό του.

Για να αρχίσω ομοιοπαθητική πρέπει να σταματήσω τα φάρμακα που

παίρνω;

Όχι, δεν είναι απαραίτητο. Απλά, πρέπει να ενημερώσετε τον

ομοιοπαθητικό σας για να τροποποιήσει κατάλληλα το θεραπευτικό του

σχήμα.

Αν αρχίσω ομοιοπαθητική πρέπει να σταματήσει να με παρακολουθεί ο

ειδικός για την πάθησή μου;

Σε καμία περίπτωση ο ομοιοπαθητικός δεν μπορεί να πάρει το ρόλο του

ειδικού ιατρού που παρακολουθεί το συγκεκριμένο πρόβλημά σας. Η

ομοιοπαθητική αποβλέπει στην καλύτερη λειτουργία του συνόλου του

οργανισμού και στην καλή σας ψυχική διάθεση. Ο ειδικός ιατρός που σας

παρακολουθεί είναι υπεύθυνος για την κατάσταση και τη λειτουργία του

25

οργάνου. Αυτός θα αποφασίσει πότε θα γίνει η οποιαδήποτε μείωση των

φαρμάκων που ήδη λαμβάνεται, ανάλογα με το βαθμό βελτίωσής σας.

Έχω προσπαθήσει να εφαρμόσω τη θεραπεία της ομοιοπαθητικής αλλά

δεν είχα αποτέλεσμα. Γιατί συνέβη αυτό;

Για να έχει η ομοιοπαθητική αποτέλεσμα πρέπει να βρεθεί το σωστό

φάρμακο. Αν δεν έχει μπορέσει κάποιος ομοιοπαθητικός να σας το βρει

αναζητήστε κάποιον άλλον. Αν και πάλι υπάρχει πρόβλημα ίσως χρειαστείτε

να επισκεφτείτε έναν ομοιοπαθητικό που να γνωρίζει και να εφαρμόζει

γνωστική ομοιοπαθητική.

Τι περιορισμοί υπάρχουν για κάποιον που ακολουθεί ομοιοπαθητική

αγωγή;

Οι περισσότεροι ομοιοπαθητικοί απαγορεύουν στους ασθενείς τους να

πίνουν καφέ και άλλων ουσιών που προκαλούν διέγερση του νευρικού

συστήματος. Η θεραπεία της ομοιοπαθητικής αποβλέπει στην εξισορρόπηση

του φυτικού νευρικού συστήματος. Η συνεχής χρήση καφέ ή άλλων

διεγερτικών ουσιών προκαλεί έναν διαρκή αποσυντονισμό του φυτικού

νευρικού συστήματος. Έτσι μειώνονται τα αποτελέσματα του ομοιοπαθητικού

φαρμάκου. Αυτό έχει σαν συνέπεια συχνότερες υποτροπές και συχνότερες

επισκέψεις.

Ιδιαίτερα στην αρχή της θεραπείας, απαγορεύονται εκτός από τον καφέ

και τα ποτά που περιέχουν καφείνη, οι έντονες οσμές χημικών, το νέφτι, η

καμφορά, η ναφθαλίνη, η μέντα.

Τι θα πρέπει να περιμένω μόλις πάρω το ομοιοπαθητικό φάρμακο;

26

Η πρώτη ένδειξη, ότι το φάρμακο το οποίο πήρατε ήταν ευεργετικό για

εσάς, είναι μια βελτίωση της διάθεσης και ένα αίσθημα ευεξίας. Η βελτίωση

των σωματικών συμπτωμάτων θα ακολουθήσει αργότερα.

Κάποιες φορές πριν εμφανιστεί το αίσθημα ευεξίας μπορεί να υπάρξουν

συναισθηματικές αντιδράσεις, όπως κλάμα, εκρήξεις θυμού κλπ. Αυτό

συμβαίνει κυρίως σε άτομα που καταπίεζαν τα συναισθήματά τους και

θεωρείται καλή αντίδραση.

Μερικές φορές στην αρχή της θεραπείας μπορεί να υπάρξει μια μικρή

επιδείνωση των συμπτωμάτων του ασθενούς και η οποία παρέρχεται μετά από

μερικές ώρες ή μέρες. Συνήθως αυτό είναι ένδειξη ότι η θεραπεία προχωρά

στη σωστή κατεύθυνση.

Άλλες φορές υπάρχει μια αντίδραση παροχέτευσης, δηλαδή μπορεί να

εμφανιστούν άφθονα και συχνά ούρα, διάρροια, δύσοσμες και άφθονες

εφιδρώσεις, ρινικό έκκριμα, δερματικό εξάνθημα κλπ. Με την παροχέτευση

αυτή ο οργανισμός αποβάλλει πλεονάζοντα μεταβολικά παράγωγα και

επιτυγχάνεται μια εσωτερική κάθαρση (αποτοξίνωση).

Άλλες φορές μπορεί να επανεμφανιστούν παλαιά συμπτώματα που για

καιρό είχαν ξεχαστεί. Αυτή η επανεμφάνιση θεωρείται πολύ καλή εξέλιξη.

Όσο δε παλαιότερα είναι τα συμπτώματα, τόσο βαθύτερα έχει δράσει το

ομοιοπαθητικό φάρμακο.

Τι είναι η γνωστική ομοιοπαθητική;

Είναι ένα νέο ρεύμα ομοιοπαθητικής, το οποίο συνδυάζει την επιστήμη

της ομοιοπαθητικής με βασικές αρχές της γνωστικής ψυχολογίας. Σύμφωνα

με την γνωστική ομοιοπαθητική, τα συμπτώματα σχετίζονται με τον τρόπο

που φαντασιώνει το άτομο τον εαυτό του, ανάλογα με τις ιδέες που αυτό

ιεραρχεί σημαντικές και πάντα σε σχέση με τους άλλους που

συναναστρέφονται στο περιβάλλον που ζει.

27

Έτσι, ένα άτομο μπορεί να νοιώθει ότι δεν το αγαπούν, δεν το εκτιμούν,

ότι το υποτιμούν ή το κακοποιούν. Το ομοιοπαθητικό φάρμακο προσπαθεί να

αλλάξει τον τρόπο που φαντασιώνει το άτομο την πραγματικότητα. Η

βελτίωση σε αυτό το επίπεδο έχει σαν αποτέλεσμα την βελτίωση των

συμπτωμάτων. Η γνωστική ομοιοπαθητική αποβλέπει στην ψυχική ευεξία του

ατόμου, στην βελτίωση των σχέσεών του με τους άλλους και στην καλύτερη

προσαρμογή του στο περιβάλλον που ζει.

Η γνωστική ομοιοπαθητική διδάσκεται επίσημα στο Πανεπιστήμιο

Φιλίας των Λαών στη Μόσχα, στην έδρα της ομοιοπαθητικής. Αν και

χρησιμοποιεί και τα παραδοσιακά ομοιοπαθητικά φάρμακα, για τις ανάγκες

της εφαρμογές της έχουν ήδη παρασκευαστεί εκατοντάδες νέα φάρμακα.

Είναι απαραίτητο ο ομοιοπαθητικός να είναι ιατρός;

Σε όλον τον κόσμο η ομοιοπαθητική εφαρμόζεται από ιατρούς και μη

ιατρούς. Όσοι μη ιατροί την εξασκούν έχουν παρακολουθήσει ειδικά

προγράμματα σχολών, οι οποίες τους παρέχουν τις απαραίτητες βασικές

γενικές ιατρικές γνώσεις. Ένας ομοιοπαθητικός θεραπευτής έχει εκπαιδευτεί

στο να συνταγογραφεί ένα ομοιοπαθητικό φάρμακο, αλλά σε καμιά

περίπτωση δεν μπορεί να κάνει διάγνωση. Η διάγνωση είναι ιατρική πράξη

που γίνεται από ειδικευμένους ιατρούς.

Ειδικά η μεθοδολογία της γνωστικής ομοιοπαθητικής απαιτεί

περισσότερο γνώσεις ψυχολογίας, γι’ αυτό και οι ψυχολόγοι μπορούν πολύ

ευκολότερα να αφομοιώνουν τις πρακτικές της κατά την εκπαίδευσή τους.

Μπορεί να συνδυαστεί η ομοιοπαθητική με άλλα θεραπευτικά

συστήματα;

Η ομοιοπαθητική μπορεί να συνδυαστεί με άλλα θεραπευτικά

συστήματα όπως φυτοθεραπεία, γεμμοθεραπεία, θεραπεία με ανθοϊάματα,

28

θεραπεία με συμπληρώματα διατροφής, βελονισμό, μουσικοθεραπεία,

ψυχοθεραπεία, λουτροθεραπεία, λιθοθεραπεία, οργανοθεραπεία. Βέβαια το

θεραπευτικό σχήμα προσαρμόζεται ανάλογα σε κάθε περίπτωση.

Γιατί η ομοιοπαθητική δεν είναι αναγνωρισμένη; Ποιο προβλέπεται το

μέλλον της;

Είναι αλήθεια ότι η ομοιοπαθητική δεν έχει ακόμα καταλάβει τη θέση

που της αξίζει στην επιστημονική κοινότητα. Οι λόγοι είναι πολλοί.

Πρώτος λόγος είναι η δυσπιστία των ιατρών. Είναι δύσκολο κάποιος να

δεχθεί ότι μπορεί μια ουσία σε απειροελάχιστες δόσεις να έχει τέτοια

αποτελέσματα. Και είναι δύσκολο κάποιος να υποστηρίξει μια τέτοια

μεθοδολογία ακόμη και αν πιστεύει στα αποτελέσματά της. Υπάρχουν

γιατροί, που ενώ έχουν εφαρμόσει την ομοιοπαθητική στον εαυτό τους και

την οικογένειά τους, φοβούνται να το παραδεχθούν δημόσια γιατί θα χάσουν

την αξιοπιστία τους.

Δεύτερος και κυριότερος λόγος είναι τα συμφέροντα των μεγάλων

φαρμακευτικών εταιρειών. Η επιστήμη σε μεγάλο βαθμό αναπτύσσεται με

βάση το κέρδος. Το ομοιοπαθητικό φάρμακο δεν αφήνει περιθώρια μεγάλου

κέρδους. Μεγάλα κέρδη υπάρχουν, όταν ο ασθενής βρίσκει βελτίωση από ένα

φάρμακο, αλλά ποτέ δεν γίνεται καλά. Επομένως είναι αναγκασμένος για

χρόνια να καταναλώνει το φάρμακο. Η ομοιοπαθητική είναι σαφώς πολύ

φθηνότερη ιατρική, γιατί έχει μονιμότερα αποτελέσματα με πολύ χαμηλότερο

κόστος. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός, ότι έχει αναπτυχθεί πάρα πολύ

σε χώρες όπου οι κακές οικονομικές συνθήκες δεν επιτρέπουν μεγάλες

δαπάνες για την υγεία, όπως π.χ. το Μεξικό και η Ινδία.

Στις πλούσιες χώρες του πλανήτη μας η έρευνα κατευθύνεται από τις

φαρμακευτικές εταιρείες. Δυστυχώς η ομοιοπαθητική δεν υπήρχε ούτε ως

μάθημα στο Πανεπιστήμιο. Τα τελευταία χρόνια όμως κάτι άρχισε να αλλάζει.

Η ομοιοπαθητική άρχισε να διδάσκεται στα Πανεπιστήμια. Μια καλή αρχή

29

έχει γίνει, αλλά χρειάζεται πολύ εργασία για να καταλάβει τη θέση που της

αξίζει. Το γεγονός ότι όσο περνάει ο καιρός, τόσο αρχίζει να διαφαίνεται το

τεράστιο οικονομικό πρόβλημα των ασφαλιστικών ταμείων, θα δώσει κίνητρα

στις κυβερνήσεις να υποστηρίξουν την ομοιοπαθητική.

Η ομοιοπαθητική, όταν θα αρχίζει να εφαρμόζεται συστηματικά, έχει

να προσφέρει πολλά στην αντιμετώπιση των ασθενειών. Έχει όμως να

προσφέρει πολύ περισσότερα στην πρόληψη των ασθενειών και στη βελτίωση

του επιπέδου υγείας των ανθρώπων, ψυχικής και σωματικής. Με την

προληπτική εφαρμογή της άτομα γίνονται πιο υγιή και αρρωσταίνουν

δυσκολότερα.

Η ομοιοπαθητική θα μπορούσε επίσης να προσφέρει πολλά και στην

βελτίωση της περίθαλψης απομακρυσμένων νησιών, όπου η πρόσβαση είναι

δύσκολη. Επειδή η εφαρμογή της δεν απαιτεί νοσοκομειακή υποδομή, σε μια

οξεία περίπτωση με ένα απλό σύστημα τηλεϊατρικής θα μπορούσε να

εφαρμόζεται άμεσα, ώρες πριν καταφθάσει το ελικόπτερο που θα μεταφέρει

τον άρρωστο στο νοσοκομείο. Στην πράξη είναι σύνηθες το φαινόμενο, οι

ομοιοπαθητικοί να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στις οξείες καταστάσεις

από το τηλέφωνο.

Η έρευνα συνεχίστηκε με τις μελέτες του Αρχιμανδρίτη Χρυσοστόμου

Τροχαλάκη που δημοσιεύτηκαν περιληπτικά στο περιοδικό ΕΝΟΡΙΑΚΗ

ΕΥΛΟΓΙΑ, αριθμός τεύχους 123, μηνιαία έκδοση του Ι. Ναού Αγ. Νικολάου

Πευκακίων, Αθηνών. Ο πατήρ Χρυσόστομος πτυχιούχος της Ιατρικής Σχολής

Θεσσαλονίκης και της Ελληνικής Ιατρικής Ομοιοπαθητικής, μετά τις σπουδές

του, έγινε κληρικός. Το κείμενό του θεολογικό ως προς το περιεχόμενο

αποδεικνύει πως αντιλαμβάνεται την ιατρική ως Ορθόδοξος Χριστιανός.

Οι έρευνές του στράφηκαν προς τους Πατέρες της Ορθοδόξου

Εκκλησίας, καθώς και σε Ρώσους Αγίους του 19ου και 20ου αιώνα που στα

έργα τους περιέλαβαν και την ερμηνεία της ιατρικής.

30

Πέρα από τα όσα παραπάνω αναφέρθηκαν σχετικά με την ιστορία της

Ομοιοπαθητικής και τις αρχές της, μας εκθέτει και ισχυρίζεται ότι υπάρχει και

άλλη Ομοιοπαθητική, που δεν έχει καμία σχέση με την Ομοιοπαθητική των

Αποκρυφιστών, αλλά έχει την καταγωγή της από τον Δημιουργό Τριαδικό

Θεό και τις ρίζες της στον Ιπποκράτη. Επιχειρηματολογεί πάνω σε αυτό

προσθέτοντας και παραθέματα από την Αγία Γραφή και τους Αγίους Πατέρες.

Από το περιοδικό, που παραπάνω αναφέραμε σελίδα 423-435

μεταφέρουμε τις θέσεις του Πατρός Χρυσοστόμου.

Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

1. Ιησούς Χριστός Σωτήρ

«Και καλέσεις το όνομα αυτού Ιησούν». Από το ευαγγέλιο

γνωρίζουμε ότι ο Χριστός έλαβε ως άνθρωπος το όνομα Ιησούς. Ο λόγος για

τον οποίο ο Χριστός έπρεπε να λάβει το όνομα Ιησούς είναι ότι το όνομα

αυτό σημαίνει τον σωτήρα, αυτός που σώζει. Το όνομα αυτό το υπέδειξε ο

άγγελος, εξηγώντας και τον λόγο για τον οποίο θα ελάμβανε το όνομα αυτό:

«Αυτός γαρ σώσει τον λαόν αυτού από των αμαρτιών αυτών».1

Από το ρήμα ιάομαι-ιώμαι, που σημαίνει θεραπεύω, παράγονται οι

λέξεις ιατρός, ίαμα, ίασις. Στην ιωνική διάλεκτο, όπου το α εναλλάσσεται με

το η, οι προηγούμενες λέξεις παίρνουν την μορφή του ιητρός, ίημα, ίησις. Από

το ιάομαι προέρχεται και το όνομα Ιασώ, που σημαίνει την θεραπεύουσα, το

οποίο στην ιωνική διάλεκτο γίνεται Ιησώ. Από το ιάομαι προέρχεται και το

όνομα Ιησούς, το οποίο με διαλεκτική τροπή του α σε η, στην ιωνική

διάλεκτο, γίνεται Ιησούς, και σημαίνει αυτόν ο οποίος θεραπεύει, αυτόν ο

οποίος ιάται. Ιησούς επομένως σημαίνει ο ιώμενος, ο ιατρός.

Ότι αυτό σημαίνει το όνομα Ιησούς, αυτόν που θεραπεύει, αναφέρεται

και από τον Άγιο Κύριλλο Ιεροσολύμων2, ο οποίος ερμηνεύοντας ότι το

31

Πιστεύω το «και εις ένα Κύριον Ιησούν Χριστόν», λέγει για το όνομα Ιησούς

ότι έχει στην ελληνική γλώσσα, «κατά την Ελλάδα γλώσσαν» είναι επίθετο,

και σημαίνει την ελληνική). Λέγει λοιπόν πρώτα, «Ιησούς εστί κατά μεν

Εβραίους σωτήρ», δηλώνοντας έτσι για το όνομα Ιησούς την σημασία του

στην εβραϊκή, που είναι προφανής, αφού αναφέρεται και στο ίδιο το

Ευαγγέλιο, και προσθέτει την σημασία του στην ελληνική γλώσσα όπου το

όνομα Ιησούς ερμηνεύεται ο ιώμενος.

Στην Αγία Γραφή συνηθίζεται να διατυπώνεται το ίδιο νόημα με δυο

διαφορετικές αλληλοδιάδοχες φράσεις, όπως: «Μεγαλύνει η ψυχή μου τον

Κύριον», η πρώτη, «και ηγαλλίασεν το πνεύμα μου επί τω Θεώ τω σωτήρι

μου3», η δεύτερη. Ομοίως οι φράσεις «Ίασαι με, Κύριε, και ιαθήσομαι» -

«σώσον με και σωθήσομαι4», έχουν το ίδιο νόημα. Το πρώτο ρήμα εκάστης

φράσεως ενώ βρίσκεται σε έγκλιση προστακτική, αποδίδεται εννοιολογικά με

μια πρότυπη υποθετική: Κύριε, αν με γιατρέψης, θα γιατρευτώ. Και αν με

σώσης, θα σωθώ. Αυτό σημαίνει ότι η σωτηρία του ανθρώπου νοείται ως

ιατρεία.

Η βαθύτερη έννοια βρίσκεται στο ότι η ιατρεία του ανθρώπου, που

νοείται ταυτόσημη με την σωτηρία του, δεν είναι κάτι που εξαρτάται μόνο

από τον άνθρωπο μπορεί να το αποκτήση ο άνθρωπος, μόνο αν του το δώση ο

Θεός.

Με αυτήν την έννοια καταφεύγει ο άνθρωπος στον Θεό. Αυτό είναι το

πνεύματης Αγίας Γραφής και η διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, και με

το πνεύμα αυτό ζητάει ο άνθρωπος το έλεος του Κυρίου Ιησού Χριστού, του

Υιού του Θεού, διότι αισθάνεται ότι είναι ο ασθενής που επιζητεί από τον

ιατρόν την ίασιν, ο αμαρτωλός που εξαιτείται από τον Ιησούν την σωτηρίαν5.

Αν ο Θεός αποφασίσει να σώσει τον άνθρωπο, τότε ο άνθρωπος θα βρει

σωτηρία. Αν ο Θεός αποφασίσει να γιατρέψει τον άνθρωπο, τότε ο άνθρωπος

θα γίνει υγιής, αλλιώς θα μείνει δούλος στην φθορά, δούλος στον θάνατο,

δούλος στην αμαρτία.

32

Η Σωτηριολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας βλέπει τον άνθρωπο όχι ως

ένοχο, ο οποίος πρέπει να τιμωρηθή, αλλά ως άρρωστο, ως ασθενή ο οποίος

έχει ανάγκη ιάσεως, και έχει ανάγκη να θεραπευθή. Η αμαρτία αποτελεί νόσο.

Η αμαρτία συνιστά ασθένεια. «Όπερ σώματι νόσος, τούτο ψυχή αμαρτία».

Και ο Υιός του Θεού γίνεται άνθρωπος στο πρόσωπο του Χριστού, για να

θεραπευθή ο αμαρτωλός άνθρωπος από την νόσο της αμαρτίας. Κάθε

άνθρωπος είναι υπόδουλος στην αμαρτία με την έννοια ότι την φέρει μέσα

του ως νόσο. Σωτηρία είναι η ελευθέρωσις από την δουλεία της αμαρτίας, η

ίασις από την νόσο της αμαρτίας.

Αφού, λοιπόν, η αμαρτία είναι νόσος, η διπλή σημασία, ιατρός και

σωτήρ, του ονόματος Ιησούς, αυτό σημαίνει, ότι «ο Ιησούς σώζει τον

άνθρωπο, γιατρεύοντάς τον από την αμαρτία». Γι’ αυτό η σωτηρία νοείται ως

ίασις. Γι’ αυτό οι δυο φράσεις που προαναφέραμε: «α) Ίασαί με, και

ιαθήσομαι, β) σώσον με, και σωθήσομαι», έχουν το ίδιο νόημα. Και

σημαίνουν ότι «Μόνον ο Θεός με σώζει και με σώζει, αν με γιατρέψη».

Και η φράση «αυτός σώσει τον λαόν αυτού από των αμαρτιών

αυτών», αποτυπώνει το σωτηριολογικό νόημα της ενανθρωπήσεως του Υιού

του Θεού, σημαίνει ότι ο Ιησούς σώζει τον λαόν του γιατρεύοντάς τον από

τις αμαρτίες του.

2. Ξύλω γαρ έδει το ξύλον ιάσασθαι (η έννοια του ομοίου)

Ο Θεός δεν θα μπορούσε να σώση το ανθρώπινο γένος χωρίς να

ενανθρωπήση ο Ίδιος; Γίνεται όμοιος μ’ εμάς εκτός από την αμαρτία, διότι ο

νόμος της δικαιοσύνης του Θεού αυτό απαιτούσε να γίνη: να σωθή δι’

ανθρώπου ο άνθρωπος, να θεραπευθή δια της σαρκός του αναμαρτήτου Ιησού

Χριστού η σάρξ του αμαρτωλού ανθρώπου, δηλαδή να ιαθή το όμοιον με το

όμοιον.

Ο θάνατος του αμαρτωλού ανθρώπου έπρεπε να νικηθή με το όμοιον,

δηλαδή να πατηθή με τον θάνατον του αναμαρτήτου Ιησού Χριστού. Και η

33

ίασις του αμαρτωλού ανθρώπου, έπρεπε να γίνη με το όμοιον, δια της σαρκός

του ενανθρωπήσαντος Υιού του Θεού, του αναμαρτήτου Ιησού Χριστού.

Δια ξύλου εισήλθεν ο θάνατος, δια μέσου της βρώσεως του καρπού

ενός ξύλου, του δένδρου της γνώσεως του καλού και του κακού. Και όπως δια

ξύλου νικήθηκε ο Αδάμ και υποτάχθηκε στον θάνατο, έτσι δια μέσου ενός

άλλου δένδρου, του ξύλου του Σταυρού, είχε ωρίσει η δικαιοσύνη του Θεού

να καταργηθή ο θάνατος, με την κατά του θανάτου νίκη του νέου Αδάμ,

δηλαδή του Χριστού.

Όπως δια του ξύλου της παρακοής εισήλθε στο ανθρώπινο γένος η

φθορά και ο θάνατος σαν μια αρρώστια, αυτή η αρρώστια δεν μπορούσε να

θεραπευθή με άλλο τρόπο, αλλά μόνο με το όμοιο, δηλαδή με ξύλο. Όχι με το

ίδιο. Αλλά με το όμοιο. Ενώ το ξύλο της παρακοής προκάλεσε τον θάνατο,

ένα ξύλο όχι το ίδιο, αλλά το ξύλο του Σταυρού του Χριστού, το ξύλο της

υπακοής του Χριστού στον Θεό Πατέρα, το ξύλο της ζωής, αυτό είναι το

όμοιο, το οποίο μέσα του έχει τη δύναμη να ιάται από την φθορά και τον

θάνατο, δηλαδή να θεραπεύη από την αρρώστια της αμαρτίας, που εισήλθε

στο ανθρώπινο γένος δια του ξύλου της γνώσεως του καλού και του κακού,

δια του ξύλου της παρακοής.

Όπου υπάρχει νόμος, χρησιμοποιούμε το ρήμα πρέπει, στα αρχαία:

«έδει», που σημαίνει πρέπει. Επειδή, λοιπόν, αυτόν τον νόμο, της θεραπείας

του ομοίου με το όμοιο, χρησιμοποιεί ο Θεός για την θεραπεία του

ανθρωπίνου γένους από την αμαρτία και την επακολουθήσασα φθορά και το

θάνατο, γι’ αυτόν τον λόγο το όμοιο με το όμοιον έπρεπε να θεραπευθή, για

να σωθή ο άνθρωπος. Λέει, λοιπόν, το δοξαστικόν της Υψώσεως του Τιμίου

Σταυρού: «Ξύλω γαρ έδει το ξύλον ιάσασθαι και πάθει του απαθούς τα εν

ξύλω λύσαι πάθη του κατακρίτου».

Για να παρακολουθήσουμε γραμματικά και συντακτικά το ανωτέρω

κείμενο, πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας την αρχαία ρήση: «Τα όμοια τοις

ομοίοις εισίν ιάματα».

34

Τα όμοια: ονομαστική Τοις ομοίοις: δοτική, δοτική του οργάνου.

Τα όμοια (ονομαστική) θεραπεύονται με τα όμοια (δοτική).

τα όμοια (=τα όμοια) εισίν ιάματα (ενεργούν θεραπευτικώς)

τοις ομοίοις (=εις τα όμοια)

το ξύλον της παρακοής έδει (έπρεπε) ιάσασθαι (να ιαθή, να θεραπευθή)

ξύλω (με το ξύλον) του Σταυρού

τα εν ξύλω πάθη του κατακρίτου (Αδάμ και γενικά κάθε ανθρώπου)

έδει (έπρεπε) λύσαι (να λυθούν, να θεραπευθούν)

πάθει του απαθούς (Χριστού) (με τα πάθη του απαθούς Χριστού)

Όλη η εκκλησιαστική υμνολογία εκφράζει την Ορθόδοξη Θεολογία.

Πρέπει, λοιπόν, να αναζητήσουμε τους Πατέρας της Εκκλησίας που

αναπτύσσουν την Θεολογία που εκφράζει ο ανωτέρω ύμνος. Ας αρχίσουμε

από τον Άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο.

3. Η Θεολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας για την ιατρική

Επειδή το κείμενο του αγίου Συμεών το οποίο θα αναλύσουμε είναι

πυκνό ως προς τα νοήματά του, θέτουμε υπόψιν του αναγνώστου μια

αδιάβλητη απόδοση, στην νεοελληνική γλώσσα του 18ου – 19ου αιώνα, μέρους

του κειμένου που θα αναλύσουμε6. «Η ιατρική που θεραπεύει τα κορμία των

ανθρώπων, δεν μπόρεσε ποτέ να θεραπεύση την πρώτην αρρωστίαν του

κορμίου, ήγουν την φθοράν, αλλά αγωνίζεται με πολλούς και διαφόρους

τρόπους να φέρη εις την πρώτην του κατάστασιν το κορμί εκείνο το οποίο

εβγήκε από την τάξιν του, και έπεσεν εις αρρωστίαν, τρόπον τινά, ωσάν

δευτέραν. Ήγουν, αγωνίζεται ο ιατρός να θεραπεύσει το κορμί από τον

πλευρίτιν, μα όχι από την φθοράν, ότι το κορμί είναι φυσικά φθαρτόν. Και

αυτή η θεραπεία, προέρχεται από δυνάμεις και ενέργειες ιατρικών, ομογενείς

με τα σώματα, που είναι άρρωστα, και έτσι να κάνουν φυσικά εις αυτά την

ενέργειάν τους και (=με αποτέλεσμα) να τα θεραπεύσουν. Δια να ιατρευθή η

35

Δευτέρα αρρωστία του σώματος, χρειάσθηκε δύναμιν ομογενή, των ιατρικών,

δια να έλθη το φθαρτόν κορμί εις την πρώτην του κατάστασιν, ήγουν εις την

πρώτην κατά φύσιν αρρωστίαν του, την φθοράν. Αλλ’ η ανθρωπίνη φύσις

οπού είναι άρρωστη κατά φύσιν πως είναι δυνατόν να μην χρειασθή μίαν

δύναμιν υπερφυή και υπερούσιον, δια να έλθη εις την αληθινήν και κυρίως

υγείαν της; Και ποίον είναι αυτό το υπερφυές και υπερούσιον, του οποίου η

δύναμις έχει να ενεργήσει την υγείαν; Είναι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός».

Επειδή η ανωτέρω μετάφραση με την απλή διατύπωση κάπως μας

εισήγαγε στο νόημα των υπό του Αγίου λεγομένων, μπορούμε να αρχίσουμε

να αναλύουμε φράση προς φράση το πρωτότυπο κείμενο.

Στο 18ον Κεφάλαιον του βιβλίου «αλφαβητικά κεφάλαια»7,

αναγινώσκουμε:

«Όπερ σώματι νόσος, τούτο ψυχή αμαρτία». Ό,τι ακριβώς για το

σώμα η νόσος, αυτό για την ψυχή η αμαρτία. «Εκ δυο ουσιών υπάρξας ο

άνθρωπος, εκ νοεράς και αισθητής, εδεήθη και διττής θεραπείας εν

μεγάλη νόσω γεγονώς». Επειδή η ύπαρξη του ανθρώπου προέρχεται από δυο

ουσίες, από ουσία νοερά και από ουσία αισθητή, ο άνθρωπος, που βρέθηκε σε

μεγάλη αρρώστεια, έχει ανάγκη και από διπλή θεραπεία.

«(Εν μεγάλη νόσω γεγονώς), από της μεγάλης υγείας ης ελλείπει

κατά φύσιν, διότι νόσος υγείας έλλειψις και η κατά φύσιν νόσος αυτώ»,

εξέπεσε ο άνθρωπος σε μεγάλη νόσο, μετά την ηθική του πτώση: Πριν την

πτώση, δεν υπήρχε στον άνθρωπο φθορά, αρρώστια ή θάνατος. Από την

κατάσταση λοιπόν της μεγάλης υγείας στην οποία βρισκόταν, έπεσε σε

μεγάλη νόσο. Και η μεγάλη νόσος συνίσταται στο ότι η φθορά και ο θάνατος

έγιναν στον άνθρωπο φύσις, ως εάν δηλαδή ήταν φυσικό αυτό για τον

άνθρωπο, να τελεί υπό το κράτος της φθοράς και να αποθνήσκη. Πριν την

πτώση ο άνθρωπος ως φυσική του κατάσταση είχε το να είναι αθάνατος και

άφθαρτος. Ενώ τώρα η φθορά και ο θάνατος έγιναν κατά φύσιν κατάστασις

του ανθρώπου. Τώρα το να πεθαίνουμε θεωρείται φυσικό. Συγκρινόμενη

36

λοιπόν η κατάστασις στην οποία βρεθήκαμε με την κατάσταση της υγείας

στην οποία βρισκόταν ο Αδάμ πριν την πτώση, ονομάζεται, και δικαίως,

μεγάλη νόσος.

Αν ο Άγιος έχη την φροντίδα να την ονομάζη μεγάλη νόσο, είναι διότι

θέλει να τονίση ότι και η θεραπεία της δεν μπορούσε να γίνη με φυσικές

ανθρώπινες δυνάμεις. Το κατά φύσιν, λοιπόν, δεν αλλάζει, διαμένει

αμετάβλητο, και η φθορά και ο θάνατος έγιναν πια στον άνθρωπο

αμετακίνητη φυσική κατάσταση.

Γι’ αυτό, λοιπόν, ονομάζει ο Άγιος την σημερινή κατάσταση του

ανθρώπου μεγάλη νόσο, κρίνοντας από το γεγονός ότι έχασε την μεγάλη υγεία

την οποία είχε, και από το ότι αυτό, στο οποίο βρέθηκε, έγινε στον άνθρωπο

κατά φύσιν κατάστασις, ανθρωπίνως αμετάβλητος. Και το κατά φύσιν, λέγει ο

Άγιος, δεν μπορεί ο άνθρωπος να το αλλάξη: «Ου μεθίσταται δε το εκ

φύσεως_ ηλίκης άρα δείται της θεραπείας», πόσο, κατά συνέπειαν,

μεγάλης θεραπείας έχει ανάγκη ο άνθρωπος «όπως αν η κατά φύσιν νόσος

διασκευασθή εις το υπέρ φύσιν;» για να μεταβληθή η κατά φύσιν νόσος του

ανθρώπου στην υπέρ φύσιν κατάστασιν (της υγείας);

«Η μέντοι τοίνυν των νυνί σωμάτων ιατρική, ου την κατά φύσιν

νόσον της αισθητής ουσίας ανθρώπω μεταβαλείν ποτέ δεδύνηται».

Ο θάνατος και η φθορά είναι αρρώστια της αισθητής ουσίας, δηλαδή

του σώματος του ανθρώπου. Αλλά ποίου σώματος; Του νυνί σώματος, αυτού

τώρα εδώ του σώματος. Και οι ιατροί που μεταχειρίζονται την ιατρική τέχνη

φροντίζουν για τα νυνί σώματα, τα θνητά και φθαρτά, και δεν έχουν την

δυνατότητα να μεταβάλουν την κατά φύσιν νόσον που έχει στην εξουσία της

αυτά εδώ, τα τωρινά σώματα των ανθρώπων. Η ιατρική τέχνη δεν έχει ποτέ

μπορέσει να μεταβάλη την αρρώστεια της αισθητής ουσίας, που έχει γίνει

φυσική κατάσταση στον άνθρωπο, «αλλά την εις ετέραν αύθις», αλλά αυτήν

την άλλη, που ήρθε, «οιονεί τινα δευτέραν νόσον και παρατροπήν αυτή»,

αυτήν την αρρώστεια του ανθρώπου που ακολουθεί δευτερογενώς, σαν

37

παρατροπή, δηλαδή σαν επιπλοκή της πρώτης, της πρωτογενούς νόσου της

φθοράς, «σπουδήν ποιείται πολυτρόπως προς την πρώτην, και τεχνικώς

αποκαταστήσαι». Γι’ αυτήν πλέον την δευτερογενή νόσο φροντίζει η ιατρική

με πολλούς τρόπους, ώστε να αποκαταστήση, με την κατάλληλη τέχνη, τον

άνθρωπο στην κατάσταση που βρίσκεται μόνον υπό την επήρρειαν της

πρωτογενούς νόσου και δεν έχει μια άλλη επιπλέον και δευτερογενώς

επερχόμενη νόσο.

4. Σώματος νόσος υγείας έλλειψις

«Γη ει και εις γην απελεύση»8. Αφού είσαι γη, στην γη θα επιστρέψης,

λέει ο Θεός στον Αδάμ. Αφού δηλαδή ο προπάτοράς μας διάλεξε να αθετήση

την υπακοή του στον Θεό, και στερήθηκε την δυνατότητα να υπάρχη μέσα

του η Θεία χάρις ως δύναμη αναιρετική της φθοράς και του θανάτου, που

συνεπάγεται η γίηνη υπόστασή μας, είμαστε αυτό που γίναμε, φθαρτοί και

φθηνοί. Η δύναμη του Θεού, η Θεία χάρις, ως ζωοποιός, ως αναιρετική της

φθοράς και του θανάτου, κάνει τον άνθρωπο αθάνατο και άφθαρτο. Αν όμως ο

άνθρωπος έχη μέσα του την αμαρτία, τότε η παραμονή του ανθρώπου στην

αφθαρσία και την αθανασία, θα είχε σαν αποτέλεσμα να διαιωνίζεται η

αμαρτία εντός του ανθρώπου, να διαιωνίζεται δηλαδή το κακό.

Επομένως, από την ώρα που διαπράχθηκε η αμαρτία, το μόνο το οποίο

μπορεί να αναμένεται είναι δια του θανάτου, που θα επέλθη κάποια στιγμή

στον άνθρωπο, η αμαρτία που έχει τώρα ο άνθρωπος σαν κατάσταση μέσα

του, να συναποθάνη μαζί με τον άνθρωπο, για να συναποθάνη μαζί με τον

άνθρωπο και η δυνατότης διαπράξεως του κακού. «Ο αποθανών δεδικαίωται

από της αμαρτίας»9. Ο άνθρωπος όταν αποθάνη, δεν μπορεί πια να αμαρτάνη,

αφού έχει πια στερηθεί το δικαίωμα, δηλαδή την δυνατότητα του αμαρτάνειν.

Η ιατρική, λοιπόν, επιστήμη το μόνο που κάνει είναι αυτό το σώμα που

έχουμε τώρα, που από την φύση του αρρωσταίνει, να το επαναφέρη στην

κατάσταση εκείνη που, ενώ είναι φθαρτό και θνητό, και επομένως

38

πρωτογενώς άρρωστο, δεν υποφέρει όμως άμεσα από μια δεύτερη, τρόπον

τινά, νόσο, από μια παρατροπή, θα λέγαμε, επιπλοκή της πρώτης του νόσου.

Η παρούσα τώρα ιατρική επιστήμη «σπουδήν ποιείται» φροντίζει

«πολυτρόπως», με πολλούς τρόπους, «αποκαταστήσαι», να επαναφέρη το

νοσούν σώμα «προς την πρώτην», στην προηγούμενη κατάσταση της πρώτης

του μόνον ασθενείας «τεχνικώς», με την ιατρική τέχνη. Χρειάζεται δηλαδή να

διαθέτη γνώσεις ειδικές, να μπορεί κάποια πράγματα να τα κάνη με ένα τρόπο

ειδικό και κατάλληλο, με τέχνη, για να έρθη το ποθούμενο αποτέλεσμα της

ιάσεως.

Στη συνέχεια δίδεται η έννοια της νόσου σε σχέση με την υγεία ως

έλλειψις, σαν κάτι από το οποίο κάτι λείπει. «Σώματος νόσος, υγείας

έλλειψις». Η υγεία του σώματος, νοείται ως ολοκληρία, που, όταν υπάρχη, το

σώμα δεν είναι άρρωστο. Όταν η ολοκληρία του σώματος έχη κάποια

έλλειψη, τότε το σώμα νοσεί. Άρα ο άνθρωπος είναι άρρωστος, διότι κάτι του

λείπει. Αυτήν την έννοια, ότι η νόσος είναι υγείας έλλειψις, η Εκκλησία την

διατυπώνει στην φράση: «Η Θεία Χάρις, η πάντοτε τα ασθενή

θεραπεύουσα και τα ελλείποντα αναπληρούσα». Όπως είπαμε ήδη, δυο

αλληλοδιάδοχες φράσεις συχνά έχουν το ίδιο νόημα στα εκκλησιαστικά

κείμενα, καίτοι διατυπώνονται με εντελώς διαφορετικά λόγια. Έτσι οι φράσεις

«τα ασθενή θεραπεύουσα» και «τα ελλείποντα αναπληρούσα» είναι

νοηματικά ταυτόσημες. Η ασθένεια είναι δηλαδή έλλειψις υγείας. Έτσι, η

θεραπεία του ασθενούς βρίσκεται στην αναπλήρωση του ελλείποντος.

Τι έχασε ο άνθρωπος με την παρακοή του, με την πτώση του; Την

Θείαν Χάρι. Αυτή του εξησφάλιζε την μεγάλη υγεία, αυτή του χάριζε την

αφθαρσία, αυτή τον έκανε αθάνατο. Με αυτόν τον συλλογισμό υποδεικνύεται

εμμέσως ότι αυτό που ο άνθρωπος έχασε, πρέπει και πάλι να το αποκτήση, για

να επανακτήση την υγεία. Επανερχόμαστε στη συνέχεια του κειμένου που

αναλύουμε:

39

Διακρίνει, λοιπόν, ο Άγιος: α) την πρωτογενή νόσο του σώματος του

ανθρώπου, την φθορά και τον θάνατο, που έχει γίνει τώρα σαν φυσική

κατάσταση, και είναι αποτέλεσμα της αμαρτίας, και β) την δευτερογενή νόσο,

με την οποία ασχολείται η ανθρώπινη ιατρική, και η οποία προσπαθεί να

απαλλάξη τον άνθρωπο από τας διαφόρους επιμέρους νόσους, οι οποίες θα

ήταν απούσες στον άνθρωπο, αν δεν υπήρχε η πρωτογενής νόσος.

5. Νόσος και αμαρτία

«Όπερ σώματι νόσος τούτο ψυχή αμαρτία». Ό,τι είναι για το σώμα η

νόσος, λέει ο Άγιος, αυτό είναι για την ψυχή η αμαρτία. «Εκ δυο ουσιών

υπάρξας ο άνθρωπος, εκ νοεράς και αισθητής, εδεήθη και διττής

θεραπείας». Έπεσε, λοιπόν, ο άνθρωπος. Και αφού έπεσε, ενόσησε. Και αφού

είναι εκ δυο ουσιών, εκ νοεράς και αισθητής, νοσεί και ως προς την νοερά του

ουσία, την ψυχή, που δεν έχει αισθητή υπόσταση, και ως προς την αισθητή, το

σώμα του. Και επομένως έχει ανάγκη και διττής, δηλαδή διπλής θεραπείας.

Ό,τι είναι για το σώμα η νόσος, αυτό είναι για την ψυχή η αμαρτία.

Αυτό μας υπενθυμίζει αυτό που είπαμε προηγουμένως ότι η σωτηρία μας

νοείται και ως ίασις. Διότι αφού η αμαρτία για την ψυχή είναι ό,τι η νόσος για

το σώμα, και αφού η σωτηρία νοείται σε σχέση με την αμαρτία, να λοιπόν

γιατί η σωτηρία νοείται και ως ίασις και θεραπεία.

«Εδεήθη διττής θεραπείας» ο άνθρωπος, λέγει ο Άγιος, χωρίς να

περιγράφει διακεκριμένως την αρρώστεια της ψυχής και του σώματος. Η

αμαρτία μέσα στην ψυχή, δεν βρίσκεται υπό μορφήν ορατή. Ούτε ίσως και η

νόσος του σώματος δεν είναι καθ’ εαυτή ορατή, ενώ ορατά είναι τα

συμπτώματά της. Κατ’ αρχήν η πρωτογενής ασθένεια του ανθρώπου, η φθορά

δηλαδή, και η θνητότης, είναι κάτι που διήκει δι’ όλου του σώματος. Πάνω σ’

αυτό το υπόβαθρο της πρωτογενούς νόσου αναπτύσσεται η κάθε επιμέρους

δευτερογενής νόσος. Η θνητότης του σώματος και η φθαρτότης του, ενώ είναι

κάτι που αφορά κάτι το υλικό, διότι υλικό είναι το σώμα μας, ως προς την

40

ποιότητά της όμως είναι κάτι το άϋλο, κάτι το οποίο δεν πιάνεται. Είναι αυτή

η φορά προς τον θάνατο. Όταν ο άνθρωπος αποθάνη είναι πια απτό και ορατό

το αποτέλεσμα. Όπως και όταν ο άνθρωπος εκδηλώσει νοσηρά συμπτώματα.

Τότε, το ότι το σώμα μας έχει μέσα του την φθορά το διαπιστώνουμε από τα

αποτελέσματα.

Όμως, τι είναι στο βάθος η φθορά και η θνητότης; Ποιο είναι το

υπόβαθρο πάνω στο οποίο αναπτύσσεται μια νόσος του σώματος;

Εκδηλώνεται βέβαια δια του σώματος αλλά μοιάζει να είναι κάτι διαφορετικό

από κάτι που είναι απλώς υλικό. Είναι, δηλαδή, κάτι το οποίο έχει περάσει

μέσα στο σώμα, στο όλο σώμα, και το έχει αλλοιώσει, χωρίς αυτό το οποίο

έχει μπει μέσα στο σώμα ως φθορά και θνητότης να είναι κάτι που πιάνεται.

Αναφέρεται, λοιπόν, εδώ ο Άγιος στην ιατρική των νυνί σωμάτων, τα

οποία το έχουν από την φύση τους να αρρωσταίνουν, και λέγει ότι, όταν ένα

σώμα νοσήση, δηλαδή αρρωστήσει, η ιατρική προσπαθεί να επαναφέρη αυτό

το σώμα στην υγεία. Σε ποια υγεία όμως; Δεν μπορεί να το επαναφέρη στην

υγεία που είχε πριν από την πτώση, τότε που δεν υπήρχε η φθορά και ο

θάνατος στο ανθρώπινο γένος, από τα οποία νόσησε όλη η ανθρώπινη φύση

ένεκα της αμαρτίας. Αλλά προσπαθεί να επαναφέρη τον άνθρωπο στην

κατάσταση εκείνη που η αρρώστεια είναι η φυσική πραγματικότητα του

σώματος, και απλώς δεν έχει εκδηλωθεί μια δεύτερη, κατά κάποιον τρόπο,

νόσος.

Επειδή θα αναφερθή στην θεραπεία της πρωτογενούς νόσου του

ανθρωπίνου γένους, γι’ αυτό του είναι αναγκαίο από την αρχή να επισημάνη

ότι η ιατρική των σωμάτων δεν επεμβαίνει στην πρωτογενή νόσο του

ανθρώπου, δεν μπορεί να κάνη τον άνθρωπο άφθαρτο και αθάνατο. Η ιατρική

των σωμάτων επεμβαίνει μόνον στην δευτερογενή νόσο και επαναφέρει το

νοσούν σώμα στην κατάσταση της υγείας, απαλλάσσοντάς το μόνο από την

δευτερογενή νόσο.

41

Φθάσαμε στο σημείο εκείνο που ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος

διατυπώνει τον δικό του ορισμό για την ιατρική τέχνη που επαναφέρει τα

νοσούντα σώματα στην υγεία τους. Παρουσιάζει την ιατρική επιστήμη του

καθ’ ημάς βίου, με σκοπό να προχωρήση στο επόμενο, ότι δηλαδή και η

ιατρική τέχνη την οποία χρησιμοποίησε ο Θεός Λόγος για να θεραπεύση την

πρωτογενή νόσο του ανθρωπίνου γένους, την νόσο της φθοράς και του

θανάτου, την νόσο της αμαρτίας, είναι η ιατρική μέθοδος που θεραπεύει το

όμοιο με το όμοιο, που εφαρμόζεται τόσο στα νοσούντα σώματα, για να

βρουν την υγεία τους, όσο και στον πρωτογενώς νοσούντα άνθρωπο, για να

θεραπευθή από την αμαρτία:

«Η δε αποκατάστασις (της υγείας) ου δια των γραμμάτων της

τοιαύτης ιατρικής αλλά δια των γεγραμμένων». Ένα βιβλίο έχει πάνω του

αποτυπωμένα γράμματα. Όμως τα γράμματα θεωρούμενα μεμονωμένα το ένα

από το άλλο δεν δίδουν νόημα. Το νόημα προέρχεται από τις λέξεις, οι οποίες

προκύπτουν από τα γράμματα, καθώς αυτά συνδυάζονται μεταξύ τους. Τα

γράμματα μεταξύ τους φτιάχνουν τις λέξεις, οι οποίες δίνουν το νόημα, την

δύναμη του κειμένου, την δύναμη των γεγραμμένων. Η ιατρική, λέγει τώρα ο

Άγιος, πολυτρόπως φροντίζει να αποκαταστήση το νοσούν σώμα στην υγεία

του, όχι απλώς επειδή υπάρχουν στην φύση σαν σε βιβλίο τα διάφορα υλικά,

είτε είναι βότανα είτε κάτι άλλο, είτε αυτά τα υλικά προσφέρονται σε απλή

μορφή είτε προέρχονται από σύνθεση. «Τα γεγραμμένα δε είδη διάφορα

υλικά, βοτανών δυνάμεις και ενέργειαι, ειθ’ απλώς είτε συντιθεμένων».

Η ιατρική, λοιπόν, χρησιμοποιεί διάφορα υλικά. Αυτό το οποίο καθιστά

θεραπευτικά τα υλικά αυτά είναι όχι αυτά καθ’ εαυτά τα υλικά, αλλά η

Φυσική Δύναμις και η ενέργεια που κρύβεται σ’ αυτά, βοτανών δυνάμεις και

ενέργειαι, αυτό το οποίο δίδει την δυνατότητα στις δυνάμεις και τις ενέργειες

που ενυπάρχουν στας βοτάνας, να είναι θεραπευτικές στους πάσχοντες, άρα η

αιτία που διαθέτουν την θεραπευτική αυτή ιδιότητα, βρίσκεται στο ότι οι

δυνάμεις που ενυπάρχουν στα βότανα είναι φυσικές δυνάμεις ομογενείς με

42

τους πάσχοντας, των οποίων η ομογένεια με τους πάσχοντας καθιστά την

δύναμη του βοτάνου εκ φυσικού νόμου ιαματική δια τους πάσχοντες: «ως

είναι φυσικάς δυνάμεις ομογενείς, πάσχουσι φύσει θεραπευτικάς».

Στην ανωτέρω φράση βρίσκεται η διατύπωση του νόμου της ιάσεως

των νόσων. Ο νόμος αυτός από τον Ιπποκράτη διατυπώνεται ως εξής: «δια τα

όμοια προσφερόμενα εκ νοσεύντων υγιαίνονται», όπου το «ευ» του

νοσεύντων είναι διαλεκτική τροπή του «ου», οπότε σημαίνει:

«Δια τα όμοια προσφερόμενα εκ νοσούντων υγιαίνονται».

Αναλυτικά η ανωτέρω φράση του Ιπποκράτους έχει ως εξής: τα όμοια,

προσφερόμενα στους νοσούντας, δια τα όμοια, επειδή δηλαδή είναι αυτά

όμοια προς τους νοσούντας, υγιαίνονται οι νοσούντες, δηλαδή μεταβαίνουν

από την κατάσταση της νόσου, εκ νοσούντων, στην κατάσταση της υγείας.

Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος Ιπποκράτηςδιάφορα υλικά, βοτανών δυνάμεις

και ενέργειαιπροσφερόμενα

ως είναι φυσικάς δυνάμεις ομογενείς

δια τα όμοια

πάσχουσι φύσει θεραπευτικάς εκ νοσούντων υγιαίνονται

Στον ανωτέρω πίνακα, παρατίθεται στην αριστερή στήλη η διατύπωση

του νόμου της ιατρικής από τον Άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο και στην

δεξιά στήλη η διατύπωσή του από τον Ιπποκράτη. Η μία διατύπωσε σε σχέση

με την άλλη μοιάζει και σαν γλωσσική άσκηση, όπου η παθητική σύνταξη της

Ιπποκρατείου προτάσεως διατυπώνεται σε ενεργητική φωνή από τον Άγιο

Συμεών τον Νέο Θεολόγο.

Διότι το υποκείμενο στην πρόταση του Αγίου Συμεών του Νέου

Θεολόγου είναι «τα διάφορα υλικά, βοτανών δυνάμεις και ενέργειαι», ενώ

στην Ιπποκράτειο πρόταση το υποκείμενο είναι «οι νοσούντες», το οποίο

βέβαια δεν γράφεται αλλά εννοείται.

43

Το «ως» της φράσεως «ως είναι» της προτάσεως «ως είναι φυσικάς

δυνάμεις ομογενείς», έχει σημασία αιτιολογική, σημαίνει δηλαδή ό,τι και το

«δια», της φράσεως «δια τα όμοια». Οπότε «ως είναι (=δια το είναι)

φυσικάς δυνάμεις ομογενείς» σημαίνει ότι οι δυνάμεις και ενέργειες των

βοτάνων είναι φύσει θεραπευτικές στους πάσχοντες, επειδή είναι δυνάμεις

ομογενείς προς τους πάσχοντες.

Και αυτό πάλι το «φύσει» της φράσεως «φύσει θεραπευτικάς»

δηλώνει την παρουσία του νόμου του φυσικού, χάρις στον οποίο το ομογενές

είναι εκ φύσεως αναγκασμένο να ενεργήση επί του πάσχοντος.

(Σχόλια στην έννοια «φύσις»)

«Νούσων φύσιες ιητροί. Ανευρίσκει η φύσις αυτή εωυτή τας

εφόδους, ουκ εκ διανοίης, οίον το σκαρδαμύσσειν, και η γλώσσα

υπουργέει, και όσα άλλα τοιαύτα_ απαίδευτος η φύσις εούσα και ου

μαθούσα τα δέοντα ποιέει». (Ιπποκράτους 6.5.1.).

Επειδή πολύς λόγος γίνεται ότι η φύσις θεραπεύει, και γενικώς η φύσις

κάνει αυτό ή εκείνο και λοιπά, νομίζω ότι η ανατέρω φράση του Ιπποκράτους

καταργεί τις πολλές και διάφορες ανθρώπινες παρανοήσεις, που θέλουν είτε

να δουν στην φύση το υποκατάσταση του Θεού, τον Οποίον αρνούνται, είτε

να ταυτίσουν την φύση με τον Θεό.

Λέει, λοιπόν, ανωτέρω ο Ιπποκράτης ότι η φύσις ό,τι διαθέτει δεν το

διαθέτει «εκ διανοίης», όχι δηλαδή σαν να μπορούσε η φύσις να σκεφθή και

να μας πη με την γλώσσα ότι έχω αυτό το ιατρικό ή το άλλο. (Το εούσα

σημαίνει ούσα και το ποιέει σημαίνει ποιεί, στην διάλεκτο που χρησιμοποιεί ο

Ιπποκράτης). Η φύσις λέει ο Ιπποκράτης, και απαίδευτος είναι και αμαθής.

Και όμως κάνει αυτά που πρέπει, «τα δέοντα ποιέει», λέγει ο Ιπποκράτης.

Και η λέξη σκαρδαμύσσω που χρησιμοποιεί ο Ιπποκράτης (οίον το

σκαρδαμύσσειν) έχει και αυτή την ιδιαίτερη σημασία της. Ένας δηλαδή

άνθρωπος, θα ανοίξη τα μάτια του, θα τα κλείση, τα κάνη την έρευνά του, θα

44

πη δια της γλώσσης αυτό που σκέπτεται. Λέει, λοιπόν, τρόπον τινά ο

Ιπποκράτης εδώ για την φύση, ότι δεν έχει μάτια για να τα ανοίξη και να τα

κλείση, ούτε γλώσσα για να μιλήση. Και αυτό το λέει για να μην παρανοήση

κανείς την φράση που προηγουμένως είπε, ότι δηλαδή: Νούσων φύσιες

ιητροί. Η φύση είναι των νόσων ο γιατρός. Ανευρίσκει η φύσις αυτή εωυτή

τας εφόδους. Η φύση, λέει, βρίσκει η ίδια για τον εαυτό της την μέθοδο

θεραπείας, το τι πρέπει να κάνει. Όχι, όμως, προσθέτει, σαν να έχει μυαλό και

να σκέφτεται. Αυτά γίνονται αφ’ εαυτών, διότι όπως θα λέγαμε εμείς, ο Θεός,

που είναι πάνσοφος και παντοδύναμος, έκανε την φύση να λειτουργή με τον

πιο έξυπνο τρόπο, ενώ δεν έχει διάνοια, δηλαδή μυαλό, να σκεφθή.

Με άλλα λόγια, δεν έχει νου η φύσις. Και όπως θα το λέγαμε εμείς: Αν

η φύσις διαθέτει φυσικάς δυνάμεις και τελεί υπό το κράτος νόμων, τους

οποίους ακολουθεί και τα δέοντα ποιεί, αυτό συμβαίνει όχι διότι θα μπορούσε

η φύση να το σκεφθή και να το αποφασίση, αλλά διότι ο Θεός ώρισε για την

φύση να υποτάσσεται στους νόμους που αυτός έθεσε.

Γι’ αυτό, τονίζει ο απόστολος Παύλος την ευθύνη του κάθε ανθρώπου

να δει και να αναγνωρίσει την δύναμη και εξουσία του Θεού μέσα από τα

έργα του Θεού. Μπορούσαν να γνωρίσουν τον Θεό οι άνθρωποι ως πάνσοφο,

αφού τα έκανε ο Θεός δια του Λόγου του, να διέπονται όλα από μια θαυμαστή

λογική, να ακολουθούν όλα ένα θαυμάσιο λογικό σχέδιο, το οποίο

υποδηλώνει ότι υπάρχει αυτός που θέλησε και έγιναν όλα αυτά έτσι. Δια των

νόμων της φύσεως βλέπουμε το νομοθέτη και μέσα από το ότι η φύσις ποιεί

όσα πρέπει, βλέπουμε αυτόν που δίνει την εντολή, και προνοεί να γίνονται

αυτά που πρέπει.

Και πρέπον για το θέλημα του Θεού είναι και η ίασις του ανθρώπου.

Έπρεπε, λοιπόν, να υπάρχει νόμος της φύσεως και δυνάμεις φυσικές στα

διάφορα υλικά, όπως τα βότανα, για να ενεργήται η ίασις του πάσχοντος

ανθρώπου. Και οι μεν φυσικές δυνάμεις είναι αυτές τις οποίες ο Θεός ώρισε

να ενεργούν δια μέσου των διαφόρων υλικών, ενώ ο νόμος στον οποίο

45

στηρίζεται η θεραπεία των πασχόντων είναι ο νόμος της θεραπείας του ομοίου

με το όμοιο.

Επομένως, την επιμονή του Αγίου Συμεών, να προσδιορίζη τις δυνάμεις

που βρίσκονται στα διάφορα υλικά, εις τας βοτάνας, ως «φυσικάς» δυνάμεις,

και στο να προσδιορίζει με τον επιρρηματικό προσδιορισμό «φύσει» (ήτοι εκ

νόμου φυσικού) την αιτία του θεραπευτικού αποτελέσματος, πρέπει να την

εννοήσουμε όπως είπαμε_ ότι δηλαδή μέσα από την ενέργεια του φυσικού

νόμου, βλέπει ο Άγιος τον Θεόν ως αυτόν που έθεσε τον νόμον στην φύση,

και έβαλε μέσα στα διάφορα υλικά τις ενέργειες και τις δυνάμεις που

ενεργούν θεραπευτικά, όταν λειτουργή ο νόμος της δια του ομογενούς

θεραπείας.

Διότι μόνον για την θεραπεία της δευτερογενούς νόσου η φύσις είναι

αυτή που ακολουθώντας τον νόμο που της έβαλε ο Θεός, κάνει τα πρέποντα

και επομένως ιάται φυσικώς, με την φυσική δύναμη της βοτάνης, όταν

υπάρχει ομογένεια μεταξύ φυσικής δυνάμεως και πάσχοντος.

Από δω και πέρα, όμως, που θα αναφερθή ο Άγιος στην ίαση και

θεραπεία όχι πια της δευτερογενούς αλλά της πρωτογενούς νόσου του

ανθρώπου υπό του Ενανθρωπήσαντος Υιού του Θεού, δεν θα είναι φυσική

δύναμις η ενεργούσα.

Ο Ιώμενος το ανθρώπινο γένος, Αυτός είναι η δύναμις η υπερφυής και

υπερούσιος που ενεργεί την θεραπείαν, ο ίδιος δηλαδή ο σαρκωθείς Υιός και

Λόγος του Θεού, Ιησούς Χριστός, Θεός και Άνθρωπος. Έτσι αναγνωρίζει

κανείς τον Θεόν ως Αυτόν ο οποίος θεραπεύει το πλάσμα του και «φύσει» και

δια της θείας Του δυνάμεως.

Και ει εδεήθη δυνάμεως ομογενούς, η δευτέρα νόσος προς

αποκατάστασιν την εις την προτέραν κατά φύσιν του φθαρτού σώματος

νόσον, πως ου δεηθήσεται υπερφυούς και υπερουσίου δυνάμεως, προς

αποκατάστασιν της αληθούς και κυρίως υγείας, ή κατά φύσιν νοσούσα

φύσις ανθρωπίνη;

46

Όλην αυτήν την ανάλυση που προηγήθηκε, με τας βοτάνας, με τας

δυνάμεις και ενεργείας των βοτανών, με την δύναμιν την φυσική και ομογενή,

την φύσει θεραπευτικήν εις τους πάσχοντας, γιατί την έκανε ο Άγιος;

Διότι αφού για την θεραπεία της δευτερογενούς νόσου του σώματος,

χρειάσθηκε δύναμις ομογενής για την αποκατάστασή του στην κατάσταση της

μη επιπλακείσης πρωτογενούς νόσου του, τώρα, για την αποκατάστασή του

στην μεγάλη υγεία που έχασε, στην αληθώς και κυρίως υγεία του, πως δεν θα

χρειασθή υπερφυής και υπερούσιος δύναμις;

«Τι ουν εστί τούτο το υπερφυές και υπερούσιον, ούπερ η δύναμις

ενεργήσει την υγείαν;».

Ποιο είναι αυτό το υπερφυές και υπερούσιο, η δύναμις του οποίου θα

ενεργήση την υγεία; Το ερώτημα αυτό, όπως το διατυπώνει ο Άγιος Συμεών ο

Νέος Θεολόγος, ομοιάζει με ένα άλλο ερώτημα το οποίο διατυπώνει στην

προς Ρωμαίους επιστολή του ο Απόστολος Παύλος: «Τις με ρύσεται εκ του

σώματος του θανάτου τούτου;». Ποιος θα με ελευθερώση, λέει, από αυτό το

σώμα το υποτεταγμένο στον θάνατο; Σε τελευταία ανάλυση, Απόστολος

Παύλος και Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, το ίδιο ερώτημα θέτουν. Γι’ αυτό

και η απάντηση είναι μία και η αυτή.

Διότι λέγει ως απάντησιν ο Απόστολος Παύλος «χάρις δε τω Θεώ δια

Ιησού Χριστού του Κυρίου ημών» (Ρωμ. 7.25). Ευχαριστεί τον Θεόν ο οποίος

τον ηλευθέρωσε δια Ιησού Χριστού του Κυρίου μας. Άρα αυτός ο οποίος

ηλευθέρωσε τον απόστολον Παύλον είναι ο Θεός δια του ενανθρωπήσαντος

Υιού Του Ιησού Χριστού. Βλέπουμε δηλαδή ότι η θεραπευτική ενέργεια του

Θεού επί του ανθρώπου ενεργείται δια του ενανθρωπήσαντος Υιού Του.

Το ίδιο θα δούμε και στην απάντηση που δίδει ο Άγιος Συμεών ο Νέος

Θεολόγος στο ίδιο, κατ’ ουσίαν, ερώτημα με αυτό του αποστόλου Παύλου: Τι

ουν εστι τούτο το υπερφυές και υπερούσιον, ούπερ η δύναμις ενεργήσει

την υγείαν; Ιησούς Χριστός, Θεός άνθρωπος_ ίνα τω ομοίω το όμοιον

θεραπεύση της ανθρωπότητος. Βλέπουμε ότι επειδή ο θεραπευόμενος είναι

47

άνθρωπος, και η θεραπεία του δι’ Ανθρώπου ενεργείται, δια του Ιησού

Χριστού, που είναι και Θεός αλλά και Άνθρωπος αληθινός και αναμάρτητος.

Και στις δυο περιπτώσεις είναι ο Θεός αυτός που θεραπεύει, δια Ιησού

Χριστού, δια του ενανθρωπήσαντος Υιού Του. Ευχαριστώ τω-Θεώ δια Ιησού

Χριστού, λέγει ο απόστολος Παύλος, που με ελευθερώνει δηλαδή. Ποίον είναι

το υπερφυές και υπερούσιον του οποίου η δύναμις θα ενεργήση την υγείαν;

Ιησούς Χριστός, Θεός Άνθρωπος.

Και στους δυο Αγίους, η θεραπεία γίνεται δια του Ιησού Χριστού, ο

οποίος θεραπεύει το ανθρώπινον δια του ομοίου, Άνθρωπος ων, δια να

λειτουργήται ο νόμος της θεραπείας του ομοίου με το όμοιον, ενώ την

δύναμιν που έχει για να ενεργή την θεραπείαν την υπερφυή και υπερούσιον,

την έχει ως Υιός του Θεού. Όπως λέγει ο Χριστός «ο Πατήρ ο εν εμοί μένων

αυτός ποιεί τα έργα». Ο Χριστός ό,τι κάνει το κάνει επειδή είναι ένα με τον

Πατέρα10, επειδή είναι ο Υιός του Θεού.

Όπως γενικώς η δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου έγινε εκ του

Πατρός, δι’ Υιού, εν Πνεύματι Αγίω, έτσι και η ανάπλασις του κόσμου,

δηλαδή του ανθρώπου, του αμαρτωλού και πεπτωκότος, πάλιν έτσι γίνεται, εκ

του Πατρός, δι’ Υιού, εν Πνεύματι Αγίω.

Αν ήταν βέβαια ένας απλός άνθρωπος όπως εμείς ο Χριστός, τίποτε δεν

θα εγίνετο. Διότι αλλιώς, αν ήταν απλώς ο άνθρωπος να θεραπεύη τον

άνθρωπο, δεν θα χρειαζόταν να ενανθρωπήση ο υιός του Θεού, διότι θα

είχαμε μόνοι μας θεραπευθεί. Ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος τονίζει την

ανθρώπινη φύση του Χριστού ως αυτήν δια μέσου της οποίας ενεργείται η

θεραπεία. Η ιδιαίτερη σημασία βρίσκεται στην πρόθεση «δια».

Δια Ιησού Χριστού ελευθερώνεται ο κάθε άνθρωπος από το σώμα της

αμαρτίας. Δια του Ιησού Χριστού μετέχει η ανθρώπινη φύση μας της

θεότητος, όπως λέει ο Άγιος Συμεών ότι «της θεότητος αυτού μιγνυμένης

και κιρναμένης εκάστω των εις αυτόν πιστευόντων, και τούτου

μετειληφότων». Ανθρωπότης η θεραπευομένη και Άνθρωπος ο Ιησούς

48

Χριστός δια του οποίου θεραπεύεται η ανθρωπότης, ώστε να γίνει η θεραπεία

του ομοίου με το όμοιον. Επειδή ο Χριστός έλαβε, όπως λέγει το τροπάριο,

σώμα ομοιοπαθές με το δικό μας «ομοιοπαθές ημίν περιέθου σώμα, το των

ημετέρων λυτήριον αμπλακημάτων», γι’ αυτό και μπορούμε να μετέχουμε

της σαρκός του Χριστού. Μετέχοντες όμως της σαρκός του Χριστού δια της

Θείας Κοινωνίας, η θεότητα του Χριστού μετέχεται από κάθε έναν από μας ο

οποίος με αληθινή πίστη στον Χριστόν μεταλαμβάνει, διότι σμίγει και

ενώνεται και ανακιρνάται η θεότητα του Ιησού Χριστού με κάθε έναν από

αυτούς που πιστεύοντες μεταλαμβάνουν του Χριστού.

Και το ενταύθα θαυμαστόν είναι ότι όλη αυτή η θαυμαστή θεολογία

γίνεται κατανοητή όταν λάβουμε ως πρότυπο, όπως κάνει ο Άγιος Συμεών,

τον νόμο της θεραπείας του ομοίου με το όμοιον στην ιατρική των ανθρώπων,

και με παράδειγμα αυτόν, δούμε τις αναλογίες στην υπερφυή θεραπεία της

πρωτογενούς ασθενείας του ανθρωπίνου γένους.

Στην θεραπεία του ομοίου με το όμοιο, αυτό που θεραπεύει είναι η

δύναμις την οποία έχει το όμοιο προς τον πάσχοντα. Ο πάσχων είναι εδώ ο

άνθρωπος. Γι’ αυτό και προηγουμένως είδαμε τον Άγιο Συμεών τον Νέο

Θεολόγο να αναζητή την δύναμιν την υπερφυή και υπερούσιον για να

θεραπευθή η ανθρωπότης.

Για να λειτουργήση ο νόμος της θεραπείας του ομοίου με το όμοιον,

πρέπει να υπάρχη το όμοιον μεταξύ της θεραπευούσης δυνάμεως και του

πάσχοντος, άρα πρέπει ο θεραπεύων τους ανθρώπους να είναι και αυτός

άνθρωπος. Αλλά εδώ χρειάζεται και δύναμις υπερφυής και υπερούσιος δια να

ενεργήση την θεραπείαν του ομοίου με το όμοιο.

Ποιος άλλος μπορούσε να είναι αυτή η δύναμις η υπερφυής και

υπερούσιος παρά μόνον ο Ενανθρωπήσας Υιός του Θεού, ο Ιησούς Χριστός, ο

οποίος είναι Θεός και Άνθρωπος;

Αρχιμ. Χρυσόστομος Τροχαλάκης

49

Υποσημειώσεις:

1. Ματθ. 1,21 και Λουκ. 1,31.

2. Στην δεκάτη του κατήχηση των Φωτιζομένων (10,12,4).

3. Λουκ. 1,46.

4. Ιερ. 17,14.

5. «Ου χρείαν έχουσιν οι ισχύοντες ιατρού αλλ’ οι κακώς έχοντες» Ματθ.

9,12, Μαρκ. 2,17.

«Ου χρείαν έχουσιν οι υγιαίνοντες ιατρού αλλά οι κακώς έχοντες»,

Λουκ. 5,31.

6. Η μετάφραση έγινε από τον φίλο του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου,

Διονύσιο Ζαγοραίο τον Αγιορείτη, που εξέδωσε άπαντα τα ευρεθέντα

από τους λόγους του Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου.

Χρησιμοποιούμε την έκδοση που έγινε το 1866, με τίτλο «Του Οσίου και

Θεοφόρου Πατρός ημών Συμεών του Νέου Θεολόγου τα Ευρισκόμενα»,

όπως αυτή ανατυπώθηκε από τον εκδοτικό οίκο Β. Ρηγοπούλου το έτος

(1977) στην Θεσσαλονίκη.

7. Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, Αλφαβητικά Κεφάλαια, Έκδοσις

Ιεράς Μονής Σταυρονικήτα Αγίου Όρους, δημοσιεύθηκαν το έτος 2005,

μετά την εύρεσή τους, διότι το πρωτότυπο κείμενο μέχρι τότε ηγνοείτο.

(σελ. 246 κ.ε.).

Στη σελίδα 250 του ανωτέρω βιβλίου βρίσκουμε το πρωτότυπο κείμενο

όπου ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, που εγεννήθη το έτος 949 και

εκοιμήθη το έτος 1022 πραγματεύεται αρκετά αναλυτικά την έννοια της

ιατρικής στην Ορθόδοξη Θεολογία.

8. Γεν. 3,19.

9. Ρωμ. 6,7.

50

10. «Πιστεύετέ μοι ότι εγώ εν τω πατρί και ο πατήρ εν εμοί» Ιωάν. 14,10.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Όταν πρωτοξεκίνησα την έρευνα είχα πλήρη άγνοια του θέματος. Μετά

την πάροδο αρκετού χρονικού διαστήματος και τη μελέτη των έργων των

Ομοιοπαθητικών ιατρών, πείσθηκα ότι έπρεπε και εγώ να καταφύγω σε

51

ομοιοπαθητικό γιατρό. Του εξήγησα τα θέματα της υγείας μου και μου

συνέστησε φάρμακα τα οποία συνεχίζω να παίρνω.

Τα αποτελέσματα είναι θεαματικά. Το μόνο το οποίο θέλω να εκφράσω

και δημόσια με το έργο μου αυτό είναι ένα μεγάλο ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ για όσα μου

έμαθαν αλλά και για τη βελτίωση της υγείας μου.

Δημ. Καπάδοχος

Φιλόλογος – Ιστορικός, Ερευνητής Καθηγητής

Δρ. Νομικής Σχολής Αθηνών