Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ

Από τους μαθητές της Δ’ τάξης του 2ου Δ.Σ. Ατσιπόπουλου

Ελιά! Σύμβολο ειρήνης, σοφίας, γονιμότητας, ευημερίας, ευφορίας, τύχης, νίκης.

Κατά την Ελληνική παράδοση, την πρώτη ελιά φύτεψε στην Ακρόπολη η θεά Αθηνά. Λέγεται ότι ήταν δώρο της θεάς Αθηνάς στους κατοίκους της πόλης της Αθήνας, όταν φιλονίκησε με τον θεό Ποσειδώνα, για το όνομα της πόλης των Αθηνών. Εκείνοι, σαν ένδειξη ευγνωμοσύνης, έδωσαν το όνομά της στην πόλη τους και αυτή τους δίδαξε την καλλιέργεια της ελιάς.

Δραματοποιήσαμε το μύθο στα πλαίσια του Μουσειακού Εκπαιδευτικού Προγράμματος για την ελιά από τη ΜΟΥΣΑ

Κι έπειτα ζωγραφίσαμε το μύθο...

Το ρόπαλο του Ηρακλή ήταν φτιαγμένο από αγριελιά. Όταν ο Ηρακλής ολοκλήρωσε τους 12 άθλους του, φύτευε μία ελιά στην Ολυμπία.

Θυμηθήκαμε τους άθλους του Ηρακλή και ζωγραφίσαμε τον μυθικό ήρωα να κρατάει το ρόπαλο από αγριελιά με το οποίο κατάφερε να σκοτώσει το λιοντάρι της Νεμέας.

Με τα κλαδιά αυτής της ελιάς στεφάνωναν τους νικητές ολυμπιονίκες. Το στεφάνι από κλαδί ελιάς λεγόταν κότινος.

Στους ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας το 2004, στεφάνωσαν τους νικητές πάλι ,με κότινους, όπως έκαναν και στα αρχαία χρόνια.

Φτιάξαμε κι εμείς στεφάνια από ελιά!

Επίσης η ελιά έχει σχέση με την Κρήτη και συγκεκριμένα με: Κνωσσό, Φαιστό, Ζάκρος

Στην αρχαία Ελλάδα οι Έλληνες θεωρούσαν την ελιά ιερό δέντρο και την εκμεταλλεύονταν στο έπακρο. Ο τρόπος μαζέματος της ελιάς γινόταν περίπου όπως και σήμερα. Αποθήκευαν το λάδι και τις ελιές τους σε αγγεία και σε πολλά από αυτά απεικόνιζαν σκηνές από την ελιά...

Ζωγραφίσαμε μελανόμορφα αγγεία της Αρχαϊκής εποχής με θέμα την ελιά.

Στα αρχαία χρόνια οι Έλληνες αθλητές χρησιμοποιού-σαν ελαιόλαδο για να αλείφουν τα σώματά τους πριν τις ασκήσεις.

Ερυθρόμορφος κρατήρας του 510 π.Χ. περίπου που απεικονίζει ένα δούλο να μαλάσσει το πέλμα ενός αθλητή κι έναν άλλο αθλητή να χύνει από τον αρύβαλλο λάδι στο χέρι του και να ετοιμάζεται να αλείψει το σώμα του πριν τις ασκήσεις

Ο μύθος των Οινοτρόπων:Ήταν τρεις αδερφές: Ελαϊς, Σπερμώ, Οινώ, που τα ονόματά τους συνδέθηκαν με τα τρία βασικά προϊόντα του ελληνικού χώρου (λάδι, σιτάρι,κρασί). Αυτός ο μύθος αρχίζει από τη μινωική Κρήτη. Η Ελαϊς, η Σπερμώ και η Οινώ ήταν κόρες του Άνιου και εκείνος με τη σειρά του ήταν παιδί του Διονύσου και της Αριάδνης. Όταν οι απόγονοι του Μίνωα πήγαν να διοικήσουν διάφορα νησιά ή και περιοχές του Αιγαίου, ο Άνιος πήγε στο ιερό νησί τη Δήλο. Παντρεύτηκε τη Δωρίππη και απέκτησε τρεις κόρες που τις είπαν Οινοτρόπους ή Οινοφόρους. Σ` αυτές ο παππούς τους ο Διόνυσος έδωσε ένα μοναδικό χάρισμα:"ποιείν εκ γης έλαιον, σίτον και οίνον". Οι Οινοτρόπες έδιναν άφθονους καρπούς και τροφές σ` όσους έφταναν για χρησμό στο μαντείο της Δήλου...

Ο μύθος μας λέει ότι οι Αχαιοί όταν άρχισαν την εκστρατεία τους εναντίον της Τροίας, πέρασαν από τη Δήλο. Ο Άνιος που ήξερε να προβλέπει το μέλλον, τους είπε ότι ο πόλεμος που σκόπευαν να ξεκινήσουν θα κρατούσε δέκα χρόνια. Για να μην ταλαιπωρούνται λοιπόν τους πρότεινε να μείνουν εννιά χρόνια κοντά του και τον δέκατο να πολεμήσουν με τους Τρώες μια και τότε θα έπεφτε η Τροία. Κι όσο για τη διατροφή τους δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Θα την ανελάμβαναν οι τρεις κόρες του. Η Σπερμώ θα πρόσφερε άφθονους καρπούς (δημητριακά), η Ελαϊς όσο λάδι θα ήθελαν και η Οινώ θα τους τροφοδοτούσε με κρασί.

Οι Αχαιοί αρνήθηκαν και συνέχισαν το ταξίδι τους. Η περιπέτεια των Οινοτρόπων άρχισε όταν αργότερα μετά από χρόνια αποφάσισαν να τις πάρουν κοντά τους. Άλλοι λένε ότι αρνήθηκαν να πάνε κι άλλοι ότι τις πήραν μαζί τους. Πάντως κινδύνεψαν να θανατωθούν και τις προστάτεψε ο παππούς τους Διόνυσος και μεταμόρφωσε τις τρεις κοπέλες σε περιστέρια.

Ζωγραφίσαμε τις Οινότροπες, βάζοντάς τες να κρατούν στάχυα, κλαδί ελιάς και σταφύλια αντίστοιχα...

Ο Όμηρος ονόμασε την ελιά "ατόφιο υγρό χρυσάφι".

Ελιά – Γραμμική Β’

Για την εκμετάλλευση της ελιάς βρίσκουμε πληροφορίες στις πινακίδες της Γραμμικής Β’ που ανακαλύφθηκαν στην Κνωσό, την Πύλο και τις Μυκήνες. Το ιδεόγραμμα του ελαιοδέντρου συναντάται στις πινακίδες της Γραμμικής Α’ Γραφής. Το ίδιο ιδεόγραμμα επιβιώνει και μετά την καταστροφή του μινωικού πολιτισμού και το συναντάμε στις μυκηναϊκές πινακίδες της Γραμμικής Β. Στις πινακίδες της Γραμμικής Β’ για πρώτη φορά γίνεται διαχωρισμός μεταξύ του δέντρου της ελιάς, του ελαιόλαδου και του καρπού, ο οποίος και παριστάνεται με τη μορφή ενός άνθους με τρία πέταλα. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιήθηκαν από τους γραφείς της εποχής τρία διαφορετικά ιδεογράμματα.

Γράφοντας σε Γραμμική Β’...

ΕΛΙΑ - ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣΗ αρχαία χρήση του λαδιού στην ταφική τελετουργία έχει διατηρηθεί και στη χριστιανική θρησκεία.Στον Χριστιανισμό και ιδιαίτερα στον Ορθόδοξο η ελιά και το ελαιόλαδο παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο. Η ελιά είναι το μόνο φυτό που αναφέρεται περισσότερο από 170 φορές στην Βίβλο. Κλαδί ελιάς στέλνει ο Θεός με το περιστέρι στον Νώε, σύμβολο του θείου ελέους, της γαλήνης και της ειρήνης.

Αφού τελείωσε ο κατακλυσμός, ο Νώε έστειλε ένα περιστέρι, το οποίο δε βρήκε στεγνό μέρος για να σταθεί ούτε σπόρους για να φάει και γύρισε πίσω κρατώντας ένα πράσινο φύλλο ελιάς.

Ιερό σύμβολο του κύκλου της ζωής χρησιμοποιείται σε όλες τις σημαντικές στιγμές και τελετουργίες, γέννηση, βάπτιση, γάμο και θάνατο. Ακόμα με λάδι ελιάς αλείφεται το μωρό στο μυστήριο της βάπτισης. Στο μυστήριο του βαφτίσματος το έλαιον είναι το υλικό εκείνο που μεταφέρει την χάρη του Θεού στο βαπτιζόμενο μέλος της εκκλησίας. Είναι σημαντικός ο ρόλος του στο μυστήριο του Ευχέλαιου. Με λάδι ελιάς έχριζαν τους βασιλείς και τους ιερείς ως αντιπρόσωπους του Θεού.

Με λάδι ελιάς ανάβουν τα καντήλια στις εκκλησιές μας και παρασκευάζεται το Άγιο Μύρο. Το καλύτερο λάδι και για θεραπευτικούς σκοπούς στα νεότερα χρόνια θεωρήθηκε αυτό ακριβώς που προέρχονταν από τους ναούς. Θεωρήθηκε θαυματουργό από τους πιστούς.Το αγιασμένο από την εκκλησία λάδι θεωρείται από τους πιστούς φυλαχτό και βοήθεια για κάθε δύσκολη στιγμή.

Ο Ιησούς προσεύχεται στο Όρος των Ελαιών πριν τη Σταύρωσή Του