Η ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

ΝΙΚΟΣ Θ. ΘΕΟΛΟΓΟΥ

Η ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Σέρρες 2001

ΝΙΚΟΣ Θ. ΘΕΟΛΟΓΟΥ

Η ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

15

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Σελ.ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ ………………………………………………………………….7ΠΡΟΛΟΓΟΣ ………………………………………………………………………..11ΕΙΣΑΓΩΓΗ ………………………………………………………………………….17

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ……………………………………………………………………21 Μαρτυρία του Τσίγκου…………………………………………………...22

Μαρτυρία του Μπατσή…………………………………………………...23ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Επανασύσταση του χωριού…………………………………..…26ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: Αξιομνημόνευτα γεγονότα της αμέσου περιόδου…………………...32ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ ………………………………………………………………….37 Αφηγητες Τσίγκος, Γιαννακούσης, Γκόγιος……………………………..37 Άλλο επεισόδιο……………………………………………………………..38 Άλλο επεισόδιο……………………………………………………………..39 Φόνος του Γκιόρε…………………………………………………………...41

Άλλο επεισόδιο……………………………………………………………..42ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ: Γνωρίσματα της καθημερινής ζωής……………………………….43 Το φονικό του Ληξαντρή …………………………………………………..45ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ: Συγκυρίες και το κλίμα που επικρατούσε στην

έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα…………………………………………47 Το πορτρέτο του Λεντούση και ο φόνος του………………………….…49ΜΕΡΟΣ ΕΒΔΟΜΟ: Η Αναστασιά στο σάλπισμα του συλλαλητηρίου του Μακεδονικού Αγώνα………………………………………………….52

Η δολοφονία του Καμπούρη……………………………………………..58ΜΕΡΟΣ ΟΓΔΟΟ: Η παιδεία στην Αναστασιά στα χρόνια της

τουρκοκρατίας έως και 1936……………………………………………….60ΜΕΡΟΣ ΕΝΑΤΟ: Διάφορες πτυχές του χωριού στην περίοδο 1900-1922………….64 Η αυτοδιοίκηση επί τουρκοκρατίας ……………………………………..64 Η πυρπόληση της Αναστασιάς 17 Οκτωβρίου 1907 με το παλιό ημερολόγιο……………………………………………………64

Το περιστατικό του φόνου του Μιχάλη Μπασιά………………………..68 Πρώτος Βαλκανικός πόλεμος 1912……………………………………...70 Διήγηση Γιαννακούση……………………………………………………..73 Από την διήγηση του Γιαννακούση………………………………………82 Από την διήγηση του Πέτκου Ντίνκου……………………………………82 Το χρονικό του φόνου του Γιάννη Σαχανά και της κόρης του

16

Μπουζής (Χρυσής) από τον Ληξάντρου…………………………………89ΜΕΡΟΣ ΔΕΚΑΤΟ: Η Αναστασιά μετά το 1922………………………………………….94 Συνέντευξή μου με Βαγγέλη Μελισσά (σε κασέτα)……………………..105 Η σύλληψη του Βαγγέλη Γκότση…………………………………………127 Χειμώνας του 1943-1944………………………………………………….136 Από την Μαρτυρία του Τζήκα…………………………………………….159

ΕΠΙΛΟΓΟΣ …………………………………………………………………………..174ΠΙΝΑΚΑΣ: Με τα ονόματα που στο κείμενο αναφέρονται διαφορετικά ……………..177ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΙΔΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ……………………………………… ….181ΦΩΤΟΑΝΤΙΓΡΑΦΑ ΒΙΒΛΙΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ……………………..184

ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΑΙ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ

Βασίλη Γεωργίου Γουμάγια, συμμαθητή μου Δημοτικού Σχολείου

Βασίλη Κων/νου Τερζή, Μαθητή Δημοτικού Σχολείου, ξαδελφάκιμου.

Χρήστο Κων/νου Γεωργιτζίκη, μαθητή Δημοτικού Σχολείου,γειτονάκι μου.

Σε όλους τους Αναστασιώτες – Αναστασιώτισσες που με καθ’οιονδήποτε τρόπο έφυγαν νωρίς από τη ζωή.

Παντού και πάντοτε στο αδελφάκι μου Κωνσταντίν που έφυγε απότην ζωή προτού προλάβει να πάει Σχολείο.

Αντί για πρόλογο

Από πολύ μικρό παιδί έτρεφα μια ιδιαίτερη αγάπηγια τον ξάδερφό μου Νίκο Θεολόγου. Όσο κι αν έψαξα να βρωποια ήταν η αιτία που με οδήγησε να τον πλησιάσω τόσο και νατον νιώσω τόσο κοντά μου, δεν κατέληξα σε κανένα συμπέρασμα,παρά μόνο στο γενικό ότι πρέπει να με αντιμετώπισε, ως παιδί,κατά τέτοιο τρόπο, ώστε με κέρδισε. Πιθανά να διείδα και κάποιεςαρετές του, αυτές που, όταν μεγάλωσα, με οδήγησαν σε πολύωρες,μέχρι και ολονύχτιες, συζητήσεις μαζί του, πάνω σε θέματα πουείχαν σχέση από συμπεριφορά ζώων μέχρι θάνατο και απόκινηματογράφο μέχρι ελευθερία. Όπως κι αν έχει το πράγμα, απόπολύ μικρός τον έζησα από πολύ κοντά, τον ερεύνησα, τονανέλυσα, τόσο πολύ, που είμαι βέβαιος ότι τόσο καλά δεν τονγνώρισε κανένας άνθρωπος, ούτε και η μακαρίτισσα η μάνα του.Έβρισκα, και βρίσκω και σήμερα, καταπληκτικό το να συζητώμαζί του επί ώρες και να κάνουμε αναλύσεις στα πιο απίθαναθέματα. Αυτές οι συζητήσεις μας πάντα αποτελούσαν μια πολύευχάριστη διαδικασία, που έδινε απαντήσεις σε πράγματα που δενμπορεί εύκολα να διανοηθεί κανένας και που γέμιζαν την ψυχήκαι των δυο μας. Εξέχουσα θέση στις συζητήσεις μας κατείχε τοθέμα της ιστορίας του χωριού μας και όλων γενικά των κατοίκωντου, ζώντων και αποδημησάντων, που όλοι τους ανεξαίρετασυνέβαλαν στη δημιουργία του. Αυτό το θέμα κι αν δεν μας έφαγεώρες συζητήσεων!

Για τον Νίκο έχω την αίσθηση ότι έχει μια μοναδικήικανότητα στο να αναλύει τον κάθε άνθρωπο και χαρακτήρα, σετέτοιο βαθμό, που να μπορεί το βλέμμα του να τον διαπερνά καινα βλέπει τι κρύβεται πίσω του.

Χωρίς να το επιδιώξει, με όλα αυτά τα προτερήματά του,για μένα έγινε ο ένας από τους δυο μεγάλους μου δασκάλους.

Γράφοντας τα παραπάνω, σκέφτηκα ότι πολλούς από τουςαναγνώστες αυτού του κειμένου μου θα τους ξενίσουν ταλεγόμενά μου, γιατί θεωρώ πως πρόκειται για ένα άτομο αρκετάπαρεξηγημένο στην κοινωνία του χωριού μας. Η παρεξήγησή τουαυτή, κατά την άποψή μου, οφείλεται σε λάθος, για το οποίο οίδιος φέρει ολόκληρη την ευθύνη. Πότε, πότε πετάει κάποιεςκουβέντες και οι ακροατές του αναρωτιούνται τι ήταν αυτό τοάσχετο που πέταξε και ξεμπερδεύουν με ένα: «Νίκος είναι αυτός…!». Όσες φορές έτυχα σε κάτι τέτοια, είμαι βέβαιος πως ήμουν ομόνος που καταλάβαινε γιατί το είπε. Κανένας δεν μπορούσε να

8

καταλάβει ότι αυτό το ξεκάρφωτο που πετούσε κάπου στόχευε.Κανένας δεν μπορούσε να υποπτευθεί ότι μπορεί στόχος του ναήταν το να συλλάβει υπό γωνία μια εντελώς ανεπαίσθητηαντίδραση στο πρόσωπο κάποιου από την παρέα ή να δει πωςμπορούν να ερμηνεύσουν οι ακροατές του κάποια από ταδρώμενα του χρόνου εκείνου ή για να στείλει σε κάποιον κάποιομήνυμα. Και όταν το έκανε αυτό, ήξερε πολύ καλά ότι εκτίθεται.Παρόλα αυτά το έκανε, γιατί του αρκούσε αυτό που εισέπραττε.Το ζήτημα αυτό πολλές φορές το συζήτησα μαζί του. Δεχόταν πωςυπήρχαν και άλλοι τρόποι για να πετύχει αυτό που στόχευε, χωρίςνα εκτίθεται. Παραδεχόταν ότι ο τρόπος του να πετύχει αυτό πουήθελε δεν ήταν ο ενδεδειγμένος, πλην όμως δεν ήθελε να τοναλλάξει, αδιαφορώντας για το πώς θα τον χαρακτήριζε ο κάθεσυνομιλητής του. Κανένας, για τον Νίκο, δεν ξέρει ότι πρόκειταιγια άνθρωπο ανοιχτό σε κάθε συζήτηση, σε κάθε διαφωνία, μέχρικαυγά και βρίσιμο, μετά τα οποία ξεχνά τα πάντα. Για άτομο πουδεν καταλογίζει τίποτα σε βάρος κανενός, γιατί πάνω απ’ όλαείναι άνθρωπος ελεύθερος και ξέρει να σέβεται την ελευθερία τουάλλου και την αντίθετη γνώμη του ως τα πιο πολύτιμα αγαθά.Ξέρει να αναγνωρίζει την υπεροχή και την προσφορά και των πιοταπεινών και καταφρονεμένων της κοινωνίας μας και ιδίως τωνσυγχωριανών μας. Δεν είναι λίγες οι φορές που διαφώνησα καιήρθα σε ρήξη μαζί του, με πολύ έντονο τρόπο και φωνές. Μιαμάλιστα φορά, τότε που διέμενε στο Ταύρο Αθηνών, νωρίς τοαπόγευμα και μόλις σχεδόν μπήκα στο σπίτι του, θα πρέπει νααναστατώσαμε όλη την οικοδομή με τις φωνές μας και προσωπικάέφυγα από το σπίτι του, (γιατί έπρεπε να φύγω και όχι γιατίδιαφωνήσαμε), πάρα πολύ συγχυσμένος και χολωμένος. Ο ίδιοςδεν συγχύστηκε καθόλου, γιατί είναι αυτός που προαναφέρω.Χρόνια αργότερα τον δικαίωσαν οι εξελίξεις.

Ο Νίκος, όπως φαίνεται, από παιδί είχε μια ιδιαιτερότητα,εντελώς ασυνήθιστη για παιδί, τουλάχιστο σ’ αυτό το βαθμό. Τουάρεσε να ακούει πολύ διακριτικά … και «δήθεν» αδιάφορα τιςσυζητήσεις και διηγήσεις των μεγάλων. Και το παιδικό του μυαλόκατέγραφε τα πάντα, ως να ήταν μαγνητόφωνο. Αν δεν είχε μιαφυσική δειλία και τολμούσε να τους ρωτά για όσα είχε απορίες,σήμερα θα μπορούσε να μας δώσει πολλά περισσότερα από αυτάπου μας δίνει.

Από παιδί τον ενδιέφερε η ιστορία του χωριού μας καικυρίως οι άνθρωποί του και ο ρόλος που έπαιξαν, μικρός ήμεγάλος, το στήσιμο του χωριού, η καταγωγή των κατοίκων του,

9

τα θετικά και αρνητικά τους, πολύ περισσότερο δε η σκέψη τουςκαι ο τρόπος λειτουργίας τους.

Πάνω στο ζήτημα αυτό φαίνεται πως συμπέσανε ταενδιαφέροντά μας και αφότου κατάλαβα τον εαυτό μου καιμπορούσα να συζητώ μαζί του δεν έχασα καμία ευκαιρία. Εδώ καιπάνω από μία δεκαετία, και με την δική μου επίμονη προτροπή, οΝίκος αποφάσισε να καταγράψει όσα κατέγραψε η παιδική τουκαι η ηλικιωμένη του μνήμη, όσες πληροφορίες συνέλεξε απόμαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις που πείρε από διάφορουςηλικιωμένους, που οι περισσότεροι ήδη έπαψαν να ζουν και όσεςάλλες πληροφορίες μπόρεσε να συλλέξει από κάθε πηγή. Δυστυχώςχάθηκαν πολύτιμοι άνθρωποι, πριν αποφασίσει την καταγραφήαυτή και γι’ αυτό φέρω και γω κάποια ευθύνη που δεν τονενθάρρυνα χρόνια πριν στο να το πράξει. Πριν από λίγα χρόνια,κόντεψε να εγκαταλείψει την προσπάθειά του αυτή, όταναπογοητεύθηκε από την κυκλοφορία κάποιου άλλου βιβλίου γιατο χωρίο μας. Και θα το έκανε, αν δεν τον παρότρυνα μεφορτικότητα κάποιες φορές, να συνεχίσει. Άλλο ένα μειονέκτηματου Νίκου αυτό, το να απογοητεύεται δηλαδή και νααπομονώνεται από πράξεις, παραλήψεις και λάθη άλλων, λες καιέφταιξε ο ίδιος. Αυτή του η υπερβολική ευαισθησία κι αν δεν τουδημιούργησε προβλήματα, από την τρυφερή του ακόμη ηλικία. Τακατάλαβε ποτέ κανένας από αυτούς που έπρεπε να τακαταλάβουν; Δυστυχώς κανένας. Μπορεί κανένας να τονφανταστεί να κλαίει με λυγμούς για πράγματα που ίσως για όλουςμας αποτελούν «ψιλά γράμματα»;

Τα χειρόγραφα του Νίκου τα διάβασα προ τριετίαςπερίπου και, από ό,τι μου είπε θα τα επεξεργαζόταν και άλλο. Ταβρήκα πολύ ενδιαφέροντα και πιστεύω πως στην τελική τουςμορφή θα είναι ακόμα πιο ενδιαφέροντα για τον κάθεσυγχωριανό μας. Μοναδικός του στόχος είναι να αποδώσει τηναλήθεια και να αναγνωρίσει και τιμήσει την προσφορά και αυτώνπου κάποιοι με περίσσια ευκολία περιφρόνησαν ή παρεξήγησαν.Σε κάποιους « αφ’ υψηλού κριτές », κάποια πράγματα μπορεί ναμην αρέσουν. Προσωπικά θεωρώ πως ο κάθε λογικόςΑναστασιώτης θα πρέπει, με την απόσταση που μας χωρίζει απότα γεγονότα και με το πνεύμα της εποχής, αλλά κυρίως με τηνσκέψη ότι όλοι είμαστε ίσοι μεταξύ μας άνθρωποι, με δυνατότητες,αδυναμίες, πάθη και φιλοδοξίες, άσχετα από καταγωγές καιπιστεύω, να αναγνωρίσει την προσφορά του καθενός και να τουαποδώσει την οφειλόμενη τιμή. Εκείνο για το οποίο είμαι βέβαιος

10

είναι ότι δεν θα θίξει κανέναν. Ούτε φιλοδοξεί να είναι ο μόνοςπου γνωρίζει και αποδίδει την αλήθεια. Αντίθετα θεωρεί ταγραφόμενά του ως μία πρόκληση προς κάθε άλλο να γράψειακόμα και τα ακριβώς αντίθετα και να τον αντικρούσει, γιατίπιστεύει πως μόνο κάτω από την διαδικασία αυτή θα βγει ηπραγματική ιστορία. Προσωπικά θεωρώ πως υπάρχουν και άλλοιπου μπορούν να γράψουν, περισσότερα ή λιγότερα. Είμαι βέβαιοςπως από αυτά κάτι το πολύ καλό θα προκύψει.

Το μόνο, ίσως, αρνητικό που θα μπορούσε να του αποδώσεικανείς, είναι η υπερεκτίμηση και ο μεγάλος του θαυμασμός γιακάποια πρόσωπα. Προσωπικά κάτι τέτοιο δεν το θεωρώ αφύσικο,αφού όλοι μας μπορεί κάποιους να θαυμάσαμε, να τους κάναμεπρότυπα και να επηρεαστήκαμε από την προσωπικότητα τους.Πολύ δε περισσότερο δεν το θεωρώ κακό από την στιγμή που οκαθένας μας μπορεί να κριτικάρει την στάση του αυτή και να τηνδεχτεί ή να την απορρίψει.

Στα γραπτά του Νίκου δεν έχω καμιά ανάμειξη, γιατί δενθεωρώ πως έχω κανένα δικαίωμα επέμβασης. Αν χρειασθεί ναεκφράσω αντίθετη γνώμη ή να συμπληρώσω κάποιο ζήτημα δενθα διστάσω να το κάνω. Το τελικό κείμενο δεν αποκλείεται να έχεικάποιες αδυναμίες, κυρίως από συντακτική άποψη, πλην όμωςκάτι τέτοιο είναι απόλυτα δικαιολογημένο, αφού και οιγραμματικές του γνώσεις είναι του νυχτερινού εφταταξίουγυμνασίου του Πειραιά, το οποίο τελείωσε παντρεμένος με παιδίκαι σε αρκετά μεγάλη ηλικία.-

Θεσσαλονίκη 7-5-1998Γιώργος Μελισσάς

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ομοχώριε αναγνώστη, σύγχρονε και μεταγενέστερε, εσύπου θα διαβάσεις - κρατήσεις στα χέρια σου το πόνημά μουαυτό, κάνω την παράκληση!..

Ετούτη την προσπάθεια μου να την κρίνεις με τηνδέουσα προσοχή, εκτίμηση και επιείκεια.

Είμαι βέβαιος, αυτό που κάνω αν το αποτολμούσεκάποιος άλλος που με περνούσε στα χρόνια, ίσαμε μιαεικοσαετία, θα είχε μεγαλύτερη αξία, τουλάχιστο ιστορική.

Επίσης είμαι βέβαιος κάποιος από τους συγχρόνους μουνα γνωρίζει κάποια πράγματα, καταστάσεις καλύτερα απόεμένα, ή σε κάποια πραγματεία μου να γνωρίζει τοουσιωδέστερο σημείο. Έχω όμως την πεποίθηση ότι στοσύνολο μπορεί να με συναγωνισθούν ένας ή το πολύ τρεις κιαυτό το αποδίδω αποκλειστικά και μόνο στο ευρύτεροοικογενειακό μου περιβάλλον.

Επίσης δεν γνωρίζω πόσο επιδρά το ένστικτο, ταβιώματα και η έφεση στον άνθρωπο, γενικά για τιςεκδηλώσεις του, ενέργειές του, εγώ έχω να πω πως στηνπαιδική μου ηλικία, περισσότερο στην προσχολική, μουέλειψε η παιδική παρέα, χαρά, ύστερα από το θάνατο τουαδελφού μου, Κωνσταντίν, που ήταν λίγο μεγαλύτερος μου.

Στερούμενος της παρέας του, λιγόστεψε και το θάρροςμου. Και το απόμερο του σπιτιού μας περιόριζε τηνσυναναστροφή παιδικής παρέας. Έτσι όταν κάποιος ή κάποιαπερνούσε από το σπίτι μας, μου γέμιζε χαρά ακόμα καιαλλαγή του περιβάλλοντός μου. Κι αν προχωρούσε σταπειράγματα και τα χαϊδέματα αισθανόμουν κάποιος καιχρήσιμος!..

Μία από αυτούς ήταν η χήρα Μανόλαινα Ζάτσκα ηοποία ξεγέννησε την μάνα μου όταν μ’ έφερε στο κόσμο.

Τοιουτοτρόπως θα έλεγα δεν ξεκόλλαγα από κοντάτους, τέντωνα τ’ αυτιά μου να ακούσω τι θα εξιστομήσουν,που πάντοτε τα έβρισκα πολύ ενδιαφέροντα, αυτά που έλεγαν.Ήταν συνήθως τα καθημερινά τα εποχιακά λ.χ. ηκαπνοφυτεία, περιστατικά γύρω από τις δουλειές τους, τα

Η ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ 12

ζωντανά τους, των παιδιών τους τις ζωηράδες, τιςσυμπεριφορές των γονέων - κηδεμόνων κι εγώ έβγαζα τασυμπεράσματά μου, κατά την παιδική μου κρίση τα θετικά ήαρνητικά τα της δικής μου ζωής!...

Και κάπου, κάπου τις νύχτες του χειμώνα, από κάποιεςεπισκέψεις στο σπίτι μας, συγγενών και φιλικών προσώπων,συζητούντες σε μάκρος το γύριζαν και στα ιστορικά γεγονότατου χωριού.

Όταν βέβαια εμεγάλωσα κάπως είχα παρόμοιες επαφέςσε όλο το γεωγραφικό χώρο του χωριού με πολύχαρακτηριστικές φυσιογνωμίες που στη συνέχεια στο κείμενομου αρκετοί θα αναφερθούν.

Επίσης μιαν άλλη αφορμή, που μου κέντρισε την ιδέανα μην ξεκόψω τις περιέργειες μου και να μου τονώσει τηνφαντασία μου και την θέληση μου, ήταν το μονοθέσιοΔημοτικό Σχολείο του χωριού μας. Στο οποίο από την πρώτηχρονιά που φοίτησα, περιφρονούσα τα μαθήματα της τάξεωςμου, γιατί τα μαθήματα των μεγαλύτερων τάξεων που άκουα,με συγκινούσαν περισσότερο και κινούσαν το ενδιαφέρον μουτα διάφορα αναγνώσματα κυρίως η ιστορία.

Θέλω από τούτη την θέση μου να μνημονεύσω, ότι έχωβαθιές εντυπώσεις, από τον τότε μαθητή Βασίλη ΝικολάουΚαμπούρη, που ήταν μπροστά κατά τρεις τάξεις, πουδιακρινόταν για τις γνώσεις του, επιδόσεις του, κυρίως τηνδιαλεκτικότητα που είχε με τους εκάστοτε δασκάλους. Και τονΚώστα Γεωργίου Χαλισάνη, που ήταν μπροστά κατά δύοτάξεις, κυρίως για τις στοχευμένες παρατηρήσεις αντιρρήσειςπου εξέφραζε κατά τα μαθήματα, όχι ότι ο πρώτος δεν είχεαντιρρήσεις - παρατηρήσεις και ο δεύτερος τα του πρώτου.Και οι δύο επέδρασαν θετικά επάνω μου, για την ευρύτητατων γνώσεων μου.

Μονοθέσιο σχολείο και πάλι μονοθέσιο (ουδέν κακόαμιγές καλού). Ειλικρινά οι γνώσεις μου από το μονοθέσιοΔημοτικό Σχολείο, μου στάθηκαν αφορμή μέχρι και ναδιακριθώ σε διάφορα περιστατικά, συνομιλίες μου. Γιατί,λόγω του πολέμου 1940, απολυτήριο Δημοτικής Εκπαίδευσης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΟΛΟΓΟΥ 13

έλαβα στα εικοσιπέντε χρόνια μου το 1955 σε νυχτερινόσχολείο.

Άλλη αφορμή ο βαθύς καημός για το αδελφάκι μου τονΚωνσταντίν που πέθανε πριν προλάβει να πάει στο σχολείο.Για πάρα πολλά χρόνια με την σκέψη μου σ’ αυτό κοιμόμουνακαι ξυπνούσα, κι ότι καλό και ωραίο έβλεπα ή φανταζόμουντο παρέβαλλα ότι αυτός πρώτος το άξιζε.

Έπλαθα φανταστικά σενάρια, σκηνές και τοντοποθετούσα πρωταγωνιστή. Με τους ήρωες των παραμυθιώντους αθλητές πάντοτε συνταίριαζε. Κι ότι άλλο μπορούσε ναείχε σχέση μαζί του π.χ. η Κωνσταντινούπολη ήταν όμορφηκαι ξακουστή, γιατί είχαν συνωνυμία, ο Κωνσταντίνοςβασιλιάς των Ελλήνων ήταν όμορφος περήφανος γιατί είχαντο ίδιο όνομα κ.τ.λ.

Και από τον Αρμένιο Οβσέπ Πασαγιάνν (Ασήπης)άνθρωπος του ορφανοτροφείου θύμα της τουρκικής θηριωδίαςτου 1915, που ήταν σχεδόν μόνιμος στην δούλεψη του πατέραμου στις γεωργικές του εργασίες.

Οι περιέργειες μου και οι φαντασίες μου ήταν τόσοανυπόμονες, ανήσυχες, τόσο ζωηρές, από τις περιγραφέςπροσώπων που άκουσα διασταυρωμένες από γερόντους, αλλάκαι από υπολογισμούς μου από τους απογόνους τους σεσύγκριση από όσα διδάχθηκα και διάβασα Ιστορία καιΜυθολογία, ώστε να μου θυμίζουν διάφορα ιστορικά καιμυθικά πρόσωπα.

Οι αυτόχθονες δύο αδελφοί Δημητρός Γουμάγιας καιΒασίλης Κωνσταντίνου Καμπούρης Αχαιοί Μενέλαος καιΑγαμέμνων. Ο Θεολόγης Θεολόγου, ο Αβραάμ με τα παιδιάτου Ζάτσκας, Ζαχαρίου και οι Γεωργιτζίκηδες Λαπήθες, οιδύο αδερφοί Κούτλας και Μπασιάς Δωριείς, ο ΝταούτηςΦρύγας - Ίωνας, ο Τράντσος Αγριάνας, ο Σαχανάς Σκύθης.

Επίσης θέλω να προκαταλάβω τον αναγνώστη μου,κυρίως τον Αναστασιώτη, έμμεσα να τον προσανατολίσω, ήνα τον κατατοπίσω ώστε να μπορέσει να διεισδύσει σ’ αυτάπου θα διαβάσει, να του πω ότι σε κάποια από τα γραφόμενάμου, που περιλαμβάνουν ποικιλότροπα γεγονότα, σε ορισμέναβάζω και δικές μου εκτιμήσεις έτσι όπως τις


αντιλαμβανόμουνα, με τους τρόπους διηγήσεως κατά πως τιςάκουα, αλλά και στη συνέχεια όπως τις μελετούσα νοερώς,καθώς επίσης τους συναισθηματισμούς μου, τις συγκινήσειςμου, τους θαυμασμούς μου, εντυπωσιασμούς μου, ως καιφαντασίες μου. Ώστε ο αναγνώστης μου να έχει το έναυσμακαι την αφορμή λάβει, ελεύθερα να κριτικάρει.

Με όσα θέλει να συμφωνήσει, να παραδεχτείενδεχομένως να συνταυτιστεί, μέχρι να έχει και δικές τουεκτιμήσεις, ακόμα και για την προσωπική μου ζωή. Με σκοπόπερισσότερο να βοηθήσω και ολιγότερο να κάνω τονδάσκαλο.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο θεωρώ πως αποφεύγω τηνπαρεξήγηση πολύ δε περισσότερο την εξαίρεση. Πάντοτε μεοδηγό την αντικειμενικότητα.

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

Οι πρόγονοι των σημερινών ντόπιων Αναστασιωτών δενκατοικούσαν στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το χωριό,παρά στο απέναντι γήλοφο του Αγίου Αθανασίου και προςνότο του Κούτλα την σπηλιά1.

Μετακόμισαν οι κάτοικοι από εκεί γιατί κατά πωςέμεινε από την παράδοση, υπήρχαν πολλά φτερωτάφαρμακερά φίδια2. Εγκαταστάθηκαν πρώτα στα Τρουχάλια3και σε άλλη φάση μετήλθαν στο σημείο που είναι σήμερα τοκέντρο του χωριού.

Και μιαν άλλη πιθανή αιτία κατά την γνώμη μου είναιπου δεν τους διευκόλυνε στην μετάβαση των εις το Ναό τηςΑγ. Αναστασίας, του σημερινού ναού, στην εκτέλεση τωνθρησκευτικών καθηκόντων τους4.

Στο σημείο που είναι σήμερα κατά πως φαίνεται τουςπροσέλκυε περισσότερο ο προαναφερόμενος ναός, ο οποίοςκατά τεκμήριο κτίστηκε μεταγενέστερα γιατί όπωςπροανέφερα θεμέλια ναού βρέθηκαν στον πρώτο οικισμό τους.

Προς τούτο ίσως να συνέβαλλε - επηρέασε και οπαρακάτω θρύλος.

«Κάποτε στα μέρη εκείνα (εννοούσαν στην ευρύτερηπεριοχή) βγήκε ένας κυνηγός να κυνηγήσει κι όπως περνούσεμε το άλογο του από εκεί που είναι σήμερα ο ναός εκκλησίαΑγ. Αναστασίας, είχε μια πολύ μεγάλη βατσινιά (πελώρια).Μέσα στην βατσινιά ανάβλυζε νερό που ήταν αγιασμένο καιδεν το γνώριζαν. Ο αυτός κυνηγός είχε ένα κασιδιάρικο

1 Στο σημείο εκεί που είναι το χωράφι των κληρονόμων του Γεωργίου ΠέτρουΓκότση, έχουν βρεθεί θεμέλια χριστιανικού ναού.2 Το 1946 το μήνα Ιούνιο εγώ πρόγκιξα ένα ζευγάρι ερπετά στην πλαγιά τουΝτιλιντζή Μπαΐρ, εκεί στου Μπαν τα χωραφούδια, πετάξανε προς τουΚαράσου τα Μαντρούδια. Δεν το έκανα τότε σούσουρο φοβούμενος μήπως δενγίνω πιστευτός ως και χλεβάσιμος. Κάτι παρόμοιο μου είχε διηγηθεί ο Γκαλίαςστον Γκλήρα στα αμπέλια μας.3 Τα Τρουχάλια προσδιορίζονται από του Ντόκου τα σπίτια μέχρι το σχολείοεκεί γύρω.4 Το αυτό συμβαίνει σήμερα με την μεταφορά των νεκροταφείων από τον ΑηΘανάση στο σημείο που είναι σήμερα πλησίον του Ναού Αγίας Αναστασίας.


κυνηγόσκυλο το οποίο πήγε και κυλίστηκε σ’ εκείνο το νερόκαι γειάνθηκε από την κασίδα του.

Το γεγονός το έμαθε ένας βασιλιάς, ένας τρανός5(κάποιος βυζαντινός τοπάρχης) που είχε ένα τυφλό κορίτσι(θυγατέρα), το πήγε εκεί έπλυνε τα μάτια του και γειάνθηκε,είδε το φως, κατ’ άλλους πήγε και πήρε νερό (αγιασμένο) κιύστερα απ’ αυτό ο πατέρας του κοριτσιού πήγε και έχτισε μεδικά του έξοδα την προαναφερόμενη εκκλησία και έδωσε τοόνομα Αναστασία το όνομα της θυγατέρας του.»

Από τις πληροφορίες μου από τον Τσίγκο, στουςκατοίκους του νέου οικισμού στα Τρουχάλια τους συνέβη κάτιτο αναπάντεχο (κατά τους υπολογισμούς μου γύρω στις αρχέςτου 1800). Οι κάτοικοι προσβάλλονται από την αρρώστιαχολέρα - πανούκλα, κατά την δική των ονομασία τσιούμα, πουτους αποδεκάτισε σε σημείο να επιζήσουν μόνο τα δύοαδέλφια Γουμάγιας και Καμπούρης που ήταν από μια μάνακαι δύο πατεράδες!

ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΤΣΙΓΚΟΥΔιήγηση: Στ’ χώρα όλνους τσέπιας τσιούμα6 δεν ήξηραν

τι να κάνουν κι όλου έβγηναν στον ήλιου αγνάδια για ναγιάνουν, όμως ούλνοι πέθαναν, σώθκαν μον τα δυο αδέλφιαΓουμάγιας και Καμπούρς. Κι αφνοί για να σωθούν φεύκαν κιπήγαν στουν τρανόν τουν λάκκου κι κάνταν σ’ Ντόκου τ’πηρηστηρά κι όλου άναβαν στια να μην τσ’ πιας τσιούμα κιήρνταν στ’ χώρα μον όντας ήθηλαν να πάρουν ψουμί.

-Πως ήρνταν; (εννοούσα πως κινούνταν όντας άρρωστοικαι ποιόν έβρησκαν).

5 Οι άνθρωποι του καιρού εκείνου δεν γνώριζαν να ξεχωρίζουν τουςτιτλούχους, προσάπτανε έναν τίτλο, επειδή δεν ήταν σίγουροι για τον τίτλοέβαζαν κι ένα τρανός.Ο πατέρας μου, μου διηγήθηκε το παρακάτω συμβάν. Όταν απελευθερώθηκανοι Σέρρες το 1913 κατά το Σύνταγμα έπρεπε να γίνουν βουλευτικές εκλογές,γιατί απελευθερώθηκε ένα μεγάλο τμήμα δυνατόν να αλλοιώσει τοπροηγούμενο αποτέλεσμα. Τότε οι κάτοικοι ψήφιζαν στην Νέα Ζίχνη ως μιακοινότητα. Στο μεσοχώρι εκεί που ήταν οι άνδρες μαζωγμένοι, πέρασε οΓκατζιόρας προς όλους εξεστόμισε «άιντε να παένουμε να ψηφίσουμε εκείνοντον Πασιά από την Κρητ.» Σίγουρα εννοούσε τον Βενιζέλο.6 Η λέξη Τσιούμα πιθανόν να είναι Σλαβική, οι κάτοικοι την χρησιμοποιούσανσε καθετί καταστροφικό, έλεγαν απ’ εδώ πέρασε Τσιούμα.


-Να έτς έπηρναν τστρατούδα από μηριά από μηριά, τότεστράτα ήταν από τις βουντίτσες, έπηρναν ψουμί κι γυρνούσανπάλι.

Δεν πήρα απάντηση έτσι όπως την ήθελα, δεν επέμειναφοβούμενος μήπως αγριέψω τον διηγητή (παιδικόςδισταγμός).

-Τσέπιασε κι αφνούς τσιούμα αμά γλύτουσαν, τσ’ άφσειόμους κουσούρ. Τον Γουμάγια που παν απ’ τμήτιτ (ταρουθούνια) άνοιξαν δυο τρύπες κι τουν Καμπούρ τουνέντουκει που μηριά σμέσιτ.

Τον Γουμάγια τον θμύθκα, ήταν πάπουμ, κι όταν τονρώτησα τι λογιός ήταν αμέσως με ένα χαμόγελο ευχαρίστησηςχε! χε! σαν τον Μαρίνα7 άνθρωπος μέτριος προς το κοντό μεκόκκινο γένι με πυκνές φακίδες σ’ όλο του το σώμα. Κείνουςδεν σμπόρζει σαν κι μας: τ’ αργάς (το απόγευμα) το έλιγιδειλινό χε! χε!, με ψυχική ευφορία, κι τ’ χαραής τ’ άστρου τουέλιγι αυ... αυ... αυγερινός κι τ’ άστρου του σμούχριασμα απ...απ... αποσπερίτ, φορούσει κι φουστανέλα.

-Κι ου Καμπούρς;-Κείνουν δεν τον θμύθκα, αμά ήληγαν που ήταν κόμ

ψηλός, σαν να ήθελε να πει δεν το έδειχνε ίσως από την μέσητου.

-Τουν Θηουλόη τουν πάπου τουν θμύθκεις τούλιοςήταν;

-Χα! χα! με σκωπτική διάθεση, σαν του Λιόνκα8 επίσηςάνθρωπος κοντός με ξανθοκόκκινο γένι χωρίς φακίδες στοσώμα του.

-Τουν θμάσει καλά;-Έε! κείνουν κομ καλά, κείνους έκανει τ’ κουμάντα κι

ήφηραν τν’ άσπρη γούρνα9 απ’ Τζίχνα για του μπγάθ. Κείνουςέκανει του μάστουρα κάρφουσει ξύλα κι τνήφηραν μητ’ ταβόδια, όλα τα θμούμει.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΑΡΤΥΡΙΑ (ΔΙΗΓΗΣΗ) ΤΟΥ ΜΠΑΤΣΗ.

7 Είναι ο Μαρίνος Ηλία Γουμάγιας, τρίτη γενιά.8 Είναι ο Πολυχρόνης Αποστόλου Θεολόγου, δεύτερη γενιά.9 Γούρνα πέτρινη σκαλιστή, θάφτηκε μαζί με τις άλλες όταν το νερό βάλθηκεστο ποτιστικό δίκτυο.


1941. Στα επάνω Μπγαδούδια τον καιρό τηςσυγκομιδής των καλαμποκιών, εμείς μιας παρέας παιδιάπήγαμε τα βόδια των νοικοκυριών μας για βόσκηση εκεί στιςκαλαμποκιές.

Βαθιά γέροντας ο Μπάτσης, όλα του τα καλοκαίρια ταπερνούσε εκεί όπου στάλιζε το κοπάδι των προβάτων του ογιος του Νικόλας.

-Πάπου τουν θμύθκεις τουν Θηουλόη τουν πάπου;-(κάπως ξαφνιασμένος) Ποιόν πάπου!-Τον θκό μας τουν πάπου τουν Θηουλόη10 τουν πρώτου.-Έε γω μι κείνουν τσιουμπαλνίκ έκανα.-Τούλιους ήταν;-Ευθέως: σαν τουν Λιόγκα χε! χε! με μια ψυχική

διάθεση χαρούμενη. Κείνους τζιγκάρατ ανάπουδα ντήλγει.-Τουν Καμπούρ τουν θμύθκεις;-Πως δεν τουν θμούμει.-Τούλιους ήταν;-Ασπρουλιάρκους, σαν τν Ιφιγέν, σαν Βαγγηλή11.Ο παππούς Μπατσής από την φύση του ήταν

μονολεκτικός στις απαντήσεις του. Άλλωστε κι εγώ απότομακαι με μεγάλο παιδικό δισταγμό του υπέβαλα τις ερωτήσειςμου. Θυμούμαι καλώς, προφασίστηκα να ρωτήσω πρώτα γιατον πρόγονό μου, ενώ ο σκοπός μου ήταν για τον Καμπούρη.

Ήθελα να τον ρωτήσω και γι’ άλλα πολλά, γιατί ωςγεροντότερος ήταν πιο κοντά στα γεγονότα. Δεν τοαποτόλμησα, παρ’ όλο που μου έδινε την αίσθηση πως δενενοχλήθηκε και τούτο ίσως γιατί ήταν υπερήλικας και τουμιλούσαν όταν ήταν ανάγκη. Ίσως και να το ευχαριστήθηκεαυτό που του συνέβη μαζί μου. Ωστόσο εγώ έλαβαικανοποίηση που ήθελα στοιχεία για το πορτραίτο τουΚαμπούρη.

10 Ο δεύτερος είναι ο πατέρας μου Θεολόγης Κων/νου Θεολόγου (Γκόγιος).11 Είναι η Ιφιγένεια Χρυστόμου - Χρήστου Μελισσά σύζυγος ΧριστόδουλουΙωάννου Σαχανά, Βαγγελή Ηλία Καμπούρη σύζυγος Ηλία Δήμου Γουμάγια. ΗΙφιγένεια απόγονος τρίτης γενεάς, ξανθιά με ασπριδερό πρόσωπο πιο οβάλ, ηΒαγγελή, απόγονος δεύτερης γενεάς, ξανθιά με ασπριδερό πρόσωπο πιοστρόγγυλο.


Οπωσδήποτε γνώριζε πολλά και για τους δικούς τουπρογόνους που ήταν γενάρχης ο Αβραάμ, ο οποίος κι αυτόςήταν φερμένος από την Χαλκιδική, αλλά εγώ μέχρι τότε περίΑβραάμ δεν γνώριζα τίποτα. Ίσως επειδή τα αρσενικά παιδιάτου είχαν διαφορετικά επώνυμα κι εγώ μπερδευόμουνα, ταοποία ήταν τα ακόλουθα:

Ο Νικόλαος Αβραάμ Ζάτσκας, οι απόγονοί του έχουνετο επίθετο Νικολαΐδη.

Ο Ζαχαρίας Αβραάμ Ζαχαρίου, από τον οποίοπροερχόταν ο Μπατσής.

Ο Δημητρούσης, το επώνυμό του χάθηκε γιατίαπέκτησε μόνο θυγατέρες κι ένα γιο τον Θόδωρο, οπολύκροτος με το παρόνομα Τσιουτσιούτας, πνευματικάανάπηρος, χωρίς απογόνους, φονεύθηκε κατά την πυρπόλησητου χωριού το 1907 από τα Βουλγαρικά κομιτάτα, θα γίνειλόγος. Άλλος ένας γιος του φέρεται στο Γάζωρο με επώνυμοΖαχαρίου του Αβραάμ, ένας άλλος στο Γάζωρο με επώνυμοΤαξιάρχη, νομίζω υιοθετημένος. Κι ένας γιος του υιοθετήθηκεαπό τον Ζιάκα στην Ν. Ζίχνη.

Οι δε θυγατέρες του ήταν:Από προηγούμενο γάμο του η Νταφίνα (Φανή) σύζυγος

του πατριάρχη Θεολόγη Θεολόγου, η Κεράσω η οποίαπαντρεύτηκε μωαμεθανό και πέθανε στην πρώτη της γέννα(θα γίνει λόγος). Από τον άλλο γάμο του, δεν ξέρω αν ήτανδεύτερος ή τρίτος, η σύζυγος του ήταν από την Ν. Ζίχνη απότους Τζιγάρ, χήρα, απέκτησε την θυγατέρα, Μαρία σύζυγοΔήμου Δημητρίου Γουμάγια, η γυναίκα αυτή από τονπροηγούμενο γάμο της είχε μια κόρη που παντρεύτηκε στηνΑγριανή τον Μπαράκη.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΕΠΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ.

Οι δύο αδελφοί Γουμάγιας και Καμπούρης, πλακωμένοιαπό την ερημιά που βασιλεύει, αποκαμωμένοι, σακατεμένοι,από τον αγώνα που έδωσαν ζωής και θανάτου, όμως νικητές,με μόνο σύμμαχο την μητέρα φύση, ανασηκώνονται!...

Ποιος ανθρώπινος νους θα μπορούσε να καταγράψει,διαισθανθεί, να φανταστεί τα συναισθήματα των δύο αυτώντων ανθρώπων! Πόσο άραγε δέθηκαν συναμεταξύ τους!

Όπως δυο φαντάροι, που έσωσε την ζωή ο ένας τουάλλου στον πόλεμο. Δύο ομοϊδεάτες που έζησαν στο ίδιο κελίκαι πέρασαν τα ίδια βασανιστήρια. Δύο κατάδικοι, δύοαιχμάλωτοι που την τελευταία στιγμή γλίτωσαν τοεκτελεστικό απόσπασμα. Γιατί οι άνθρωποι στην δυστυχία,στα βάσανα, στις ταλαιπωρίες, δένονται μεταξύ τουςπερισσότερο από αδέλφια, περισσότερο από πατέρας και γιος.

Δύσκολη απάντηση. Γιατί και οι πιο πάνωαναφερόμενοι ως παθόντες, μετά τον γλιτωμό τουςυπεισέρχονται σε γνωστό ή και συγγενικό περιβάλλον, ίσως ναέβρισκαν και άλλους ομοίους των. Τα δυο αδέλφια Γουμάγιαςκαι Καμπούρης ποιόν να συναντήσουν ποιο περιβάλλον τουςπεριμένει! Η μετέπειτα ζωή τους τούτο θα καταδείξει.

Η ζωή συνεχίζεται!...Τα δύο αδέλφια ριζώνουν θαλερά, οι απόγονοι τους

γνήσιοι Αχαιοί κατακτητές. Η παράδοση μας πληροφορεί πωςτο χωριό μεταφέρεται λίγο βορειότερα, στο κέντρο τουσημερινού χωριού. Ο λόγος ποιος; Δεν διασώθηκε.

Μήπως από κάποια πρόληψη; Δοξασία; Μαντεία;Θρησκοληψία; Λόγω της καταστροφικής αρρώστιας!

Πιθανόν εδώ να έπαιξε αποφασιστικό ρόλο ο ΤζελαντίνΜπέης, τούρκος τσιφλικάς, που τα κτήματα του ήταν στοσύνορο Αναστασιάς.

Πάντως από του Τσίγκου το στόμα άκουσα ξεκάθαρανα λέει, οι Γουμάγιας, Καμπούρης και Θεολόγης έστησαν τοχωριό και μετά ήρθε ο Κούτλας. Τον Μπασιά και τον Αβραάμ


δεν τους ανάφερε, θα ήλθαν σε τρίτη δόση, μάλλον ο Αβραάμκατά πως δείχνουν τα πράγματα αρκετά αργότερα.

Δεν είναι γνωστό πώς από την αρχή ο Θεολόγηςβρέθηκε εκεί, αν είχε σχέση με τα μεταλλεία του Τσιφλίκ1

γιατί του Θεολόγη η καταγωγή ήταν από τα Μαντεμοχώριατης Χαλκιδικής, το κατεξοχήν μαντεμοχώρι Μαντέμ Λάκκος,που και σήμερα ακόμα λειτουργούν μεταλλεία, ή από άλληαιτία.

Ακολούθησε ο ερχομός του Κούτλα, του Μπασιά απότο χωριό Μούκλιαν, στην συνέχεια ο Αβραάμ, συμπατριώτηςτου Θεολόγη και μετ’ έπειτα πεθερός του. Αυτοί είναι οιπρώτοι κάτοικοι του χωριού.

Υπάρχει η διάδοση ότι το χωριό ήταν τσιφλίκ. Κι εγώσε διάφορες αναφορές και συζητήσεις άκουσα τονπροσδιορισμό αυτόν και από το στόμα του Τσίγκου και τουΝτόντσε, να ονοματίζουν το χωριό: «ήταν τσιφλίκ και ότι τοβράδυ τα πάντα κλεινόντουσαν γιατί το χωριόπεριστοιχίζονταν από τείχος». Δεν ήταν τσιφλίκ, έμοιαζε μετσιφλίκ.

Η μεταφορά του χωριού στην σημερινή τοποθεσία πουαναφέρομαι πιο πάνω, έγινε ίσως γιατί εκεί το μέρος είναι πιοραχώδες, τους διευκόλυνε να περιτριγυρίσουν τα σπίτια τουςμε τείχος, που ήταν λιγοστά.

Πιθανόν στο σημείο αυτό να ήλθε σε συνεννόηση οΤζελαντίν Μπέης με τους λιγοστούς κατοίκους και από κοινούνα αποφάσισαν την μεταφορά του χωριού.

Τώρα γιατί το έλεγαν το χωριό ήταν τσιφλίκ, γιατί δενήθελαν να λέγουν έμοιαζε με τσιφλίκ. Ορθά κοφτά: (έναςβασιλιάς ένας τρανός).

Η Αναστασιά ως χωριό είχε όνομα ελληνικό καιμάλιστα χριστιανικό και με εδαφικά σύνορα. Ήταν αγρόκτημαΤζελαντίν Μπέη, σύνορα Αναστασιάς. Φανερό φως οιΑναστασιώτες βοσκούσαν τα ζωντανά τους χωρίς καμιάυποχρέωση σε κανέναν Τζελαντίν Μπέη2.

1 Το Τσιφλίκ είναι βόρεια του χωριού στην τοποθεσία Χαλισμένο όπου σήμεραπαραμένουν οι στοές των μεταλλίων.2 Ο Τζελαντίν Μπέης φέρεται ως ομογάλακτος αδελφός με τον ΘόδωροΤράντσο, τον πρώτο κάτοικο του χωριού, βυζάξανε γάλα από την ίδια μάνα την


Σε καμιά περίπτωση η Αναστασιά δεν λειτούργησε σαντσιφλίκ όπως θέλουν να διατείνονται μέχρι και σήμεραμερικοί από τους συγχωριανούς μας, γιατί όπως θαμνημονεύσω τα δύο αδέλφια που σώθηκαν από την αρρώστιαπανούκλα (τσιούμα) είχαν λίρα με ουρά.

Τούτο βεβαίως καταμαρτυρείται και από τα σημερινάκτήματα των απογόνων τους που κληρονόμησαν, είναι πάραπολλά. Πως είναι δυνατόν να έχουν κλειστεί σε τσιφλίκ.Έπειτα δεν είναι στην φύση του Έλληνα να ζει σε τέτοιουείδους συγκροτημένη κοινωνία. Σ’ όλα τα τσιφλίκια επίτουρκοκρατίας, που ήταν πάρα πολλά, επανδρώνονταν κατάσυντριπτική πλειοψηφία από ομοεθνείς των και απόαλλοεθνείς, όχι όμως από Έλληνες. Όσοι έλληνες δουλεύανεσε τσιφλίκια, ήταν όλοι τους ως εξωτερικοί, χωρίς τιςοικογένειες τους. Ένας από αυτούς ήταν ο Τσίγκος, ο οποίοςείχε δουλέψει σε μπέη Τσιφλικά στο Δοξάτο Δράμας.Μάλιστα αποχωρώντας από εκεί ο μπέης του χάρισε έναζευγάρι βόδια επειδή έμεινε ευχαριστημένος από τις καλές τουυπηρεσίες3. Στον ίδιο μπέη είχαν δουλέψει και κάποιοιΑγριανιώτες.

Και ο Τζελαντίν Μπέης στην δούλεψη του είχεομοεθνείς, που τους στέγαζε σε σπίτι στο χωριό. Ήταν τοπαλιό σπίτι του Νικόλαου Βασιλείου Καμπούρη, που ήτανακριβώς στο τοπίο του σημερινού σπιτιού του, που τοθυμούμαι κι εγώ, το είχε αγοράσει ο παππούς του ΗλίαςΚαμπούρης. Το ίδιο σπίτι ένα διάστημα χρησίμευσε και ωςσχολείο του χωριού μετά την εκκλησία.

Η θυγατέρα του Αβραάμ, Κεράσω, που αναφέρθηκε τοόνομα της, από τις οικογένειες που στεγάζονταν εκείαγαπήθηκε με ένα τουρκόπουλο και παντρευτήκανε, όπωςλέγανε τότε τούρκεψε. Άτυχη, στην πρώτη της γέννα πέθανε.

Τράτσαινα. Ο Τζελαντίν λόγω αυτής της σχέσης έδωσε το ελεύθερο στονομογάλακτο αδελφό του, Τράντσο, επάνω (βόρεια) του χωριού να καλλιεργείόσα χωράφια θέλει, να τα κάνει δικά του, τα οποία χωράφια του παραμένουνμέχρι σήμερα στους κληρονόμους του. Οι Τούρκοι λόγω θρησκείας εκτιμούσανπολύ αυτή την σχέση.3 Ο Τσίγκος ήταν ένας απίθανος δεξιοτέχνης-χρυσοχέρης πρακτικόςορθοπεδικός γιατρός σε ανθρώπους και ζώα και πρακτικός μάμος σε δύσκολεςγέννες. Την σκυτάλη την παρέλαβε του Βασιλκό Ντίνκος μόνο στα ορθοπεδικά.


Τα πρώτα σπίτια του χωριού, εκτός του Μπέη, ήταν τοσπίτι του Γουμάγια στην θέση του σημερινού κληρονόμωνΚαρυοφύλλη, Γκοτζίλη. Του Καμπούρη στην αυλή τουσημερινού σπιτιού του ιερέα Μελισσά στο κέντρο του χωριούκληρονόμων Χρήστου Γεωργίου Μελισσά. Του Θεολόγη στοσημερινό σπίτι του Κώστα Πολυχρόνη Θεολόγου. ΤουΚούτλα στη θέση που ήταν το κουρείο του ΘεοδώρουΚούτλα. Του Αβραάμ στην θέση του Ευριπίδη Νταούτη. ΤουΜπασιά στο σημερινό σπίτι του Ηλία Μπασιά. Όλα μέσα απότριγυρισμένο τείχος που είχε την μεγάλη πόρτα όπως τηνονομάτιζαν του Μπασιά που ήταν κοντά στο σπίτι τουΜπασιά και την μικρή του Κούτλα που ήταν κοντά στο σπίτιτου Τακούση. Εκτός των τειχών το πρώτο σπίτι που χτίστηκεήταν του Παράσχου το σημερινό του Τσελεμπή.

Πληροφορίες - Μαρτυρίες για τα ίδια πρόσωπα -πράγματα:

1)Γιαγιάς μου Αγγελικής σύζυγος ΚωνσταντίνουΑποστόλου Θεολόγου, όπως τ’ άκουσε από τον πεθερό της.

2)Κυριακής σύζυγος Δημητρίου Κουλιούση συγγενήςμου, όπως τα έζησε και τα άκουσε.

3)Άννας σύζυγος Μανόλη Νικολάου Ζάτσκα -Νικολαϊδη συγγενής μου, όπως τ’ άκουσε και τα έζησε παρ’όλο που καταγόταν από την Αγριανή, έλεγε πως πρόλαβε τονΓουμάγια και πως κατ’ αυτήν στα γεράματά του ήτανπαραμελημένος.

4)Από τον Τσίγκο που είχα επαφές μαζί του ωςκτηνοτρόφοι στα ίδια μέρη, όπως τα έζησε και τ’ άκουσε.

5)Από τον Ντόντσε στο σπίτι του τον Χειμώνα 1951-1952 στο παστάλιασμα συνεταιρικά τις σοδειές των καπνώντης δικής μας και του γιου του Νικόλα.

Διήγηση:Ου Γουμάγιας κι Καμπούρς ήταν πουλύ πλούσιοι, γιατί

μον αφνοί γλήτουσαν απ’ τσιούμα (πανούκλα) κι ύσταραγυρνούσαν στα σπίτια κι νικάτουναν κι μάζναν παράδις.Μάξαν πουλλές παράδις κι λίρις4.4 Μάζεψαν και είχαν πολλές λίρες. Όταν ο Γουμάγιας θέλησε να μοιράσει τιςλίρες του στα δύο αρσενικά παιδιά του, τον Ληξανδρή και τον Δήμο, τιςμοίραζε με τον σκούφο. Μια στον έναν μια στον άλλον, δυο στον έναν δυο


Ο Καμπούρς είχει κομ πουλλές. Γιατί μιάρας (μια φορά)πέρασει απ’ δω ένας απ’ τχώρα μ’ ένα άλογου καβάλα απ’ τσ’ακκλησιάς στράτα5 άμα ήταν άρρουστους απ τσιούμα δενάντεξει κι γκρέμσει απ’ τ’ άλουγουτ. Αυτός είχει κι ένα τσάκ(δισάκι) φουρτουμένου λίρις, τουν είδει Καμπούρς κι τσπήρειόλις.

Πράγματι οι απόγονοι του Καμπούρη είχαν πολύ γεράνοικοκυριά για τα παιδιά τους, λόγος δεν γίνεται6. Μόνο οΝτόκος ο μικρότερος αδερφός ήταν φτωχότερος με διαφοράαπό τα άλλα αδέρφια του, σε μία αναφορά μου στον εγγονότου Ηλία Ντόκο έδωσε την απάντηση: Ο θάνατος του παππούτου ο πατέρας, δηλαδή ο προπάππους του, τον βρήκε μικρόνστην ηλικία και ότι αδικήθηκε από τ’ αδέλφια του. Προς τούτοκι άλλοι χωριανοί πιθανολόγησαν κάτι τέτοιο. Μάλιστα δύογιοι του Ηλίας και Αντώνης διέθεταν και ΛΗΝΟΥΣ που ήτανμεγάλο απόκτημα για την εποχή εκείνη. Ληνό επίσης διέθετεκαι ο Κιαλέσης.

Οι ασχολίες τους:Κατ’ αρχήν τα γεωγραφικά σύνορα του χωριού, φυσικά

και διοικητικά όρια τα από βορά προς δύση άρχιζαν από τοΚερατζιλίκ από του Τράντσου τα χωράφια που του τα είχεπαραχωρήσει ο Τζελαντίν Μπέης, τον δρόμο, δρόμοενώνονταν με το λακούδι ρεματάκι το Πλατανούδι καιΚαραμπάς Μπαϊρ, περνούσε στους Λεύκους Τσιουτσιουλίτ τορέμα, κατέβαινε στην Τζακάνια, κατέληγε στην Σλάβιστα.Από την άλλη μεριά έπιανε την βουνοκορυφογραμμή του(Γιάλιμ) Τρίκορφο, όπως χύνονται τα νερά της βροχής από τηνπλευρά του Κορύσου Αναστασιώτικο μέρος από την άλλημεριά της Αγριανής, κατέβαινε στην βρύση του Αγ.

στον άλλον, στο τέλος έμειναν λίγες που δεν γέμιζαν τον σκούφο. Ο γιος τουΛηξανδρής έπεσε επάνω κι αγκάλιασε τις λίρες (για να λάβει τον χαρακτηρισμότου ταχμακιάρη, θα αναφερθεί και σε άλλο επεισόδιο).5 Είναι ο δρόμος πίσω από τη σημερινή εκκλησία που οδηγεί κατά τον ΑηΘανάση.6 Ελέγετο όταν ο γιος του Αντώνη, χτυπούσε στην δημοπρασία της Δεκάτης(του φόρου της γεωργικής παραγωγής) που μόνιμα κατοχυρώνονταν σ’ αυτόν ,ζητούσαν τριτεγγυητή (τουρκιστί Κεφίλ) τότε ο Αντώνης χτυπούσε το κιομέριτου, τη σακούλα με τις λίρες και έλεγε, κεφίλ μαν, κεφίλ μαν, εδώ είναι, έτσιομιλούσε και πλήρωνε προκαταβολικά.


Κωνσταντίνου γύριζε στην Λιά - πολιάνα κάτω στον δρόμοτου Πλατανούδ κατέληγε στην Τσιατισέτ Κάμεν έπιανε τηνράχη του Κουρίντερε και κατέληγε εκεί που ανταμώνονταν ταρέματα του τρανού Λάκκου και του Κουρίντερε, έστριβε προςνοτιοδυτικά το δρόμο της Μαύρης Συκιάς, περνούσε από τιςΒουντίτσες και κατέληγε στον Κόπανο. Από την άλλη μεριάήταν τα όρια της παλιάς Ζίχνης και Αγ. Χριστοφόρου(Χορβίστα).

Αργότερα επήλθαν μεταβολές στα σύνορα. Δηλαδή,όπως έκανα λόγο στην εισαγωγή μου, μια στενή λωρίδα όμωςτην καλύτερη, την ημερότερη και απάγκια.

Περιγραφικά βορειοδυτικά το χωριό συνορευόταν απότα τουρκικά χωριά Σέρρες και Ζίχνα μαχαλάδες, ανατολικά μεΑγριανή και νοτιοδυτικά με τα χωριά παλαιά Ζίχνα και Αγ.Χριστόφορο.

Οι ασχολίες τους καθαρά γεωργοκτηνοτροφικές, ηκτηνοτροφία σε μικρά ζώα, γιδοπρόβατα. Στην γεωργία όλατα δημητριακά επιπλέον σουσάμι, γλυκάνισο, βαμβάκι,αρκετά αμπέλια και αργότερα καπνά.

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ

ΑΞΙΟΜΝΗΜΟΝΕΥΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΑΜΕΣΟΥΠΕΡΙΟΔΟΥ

Οι αυτόχθονες δύο αδελφοί Γουμάγιας Δημητρός καιΚαμπούρης Βασίλης, ως πατριάρχες του χωριού κυριαρχούνεμε τις παράδες τους και το βιός τους όχι όμως πολύ ήρεμα.

Ο Βασίλης από τον πρώτο του γάμο έχει ένα γιο τονΝικολάκη. Ο δεύτερος γάμος του πατέρα του τον βρίσκειαντίθετο, τον εξαγριώνει1. Με κανένα τρόπο δεν θέλει να τοναναγνωρίσει , παραδεχτεί. Διαδίδει ότι θα τους σκοτώσει καιτους δυο. Πατέρας και μητριά τρομοκρατούνται, ο δυστυχήςΒασίλης ψάχνει διέξοδο, ψάχνει άσυλο, γι’ αυτόν παντούαπλώνεται ερημιά, το μόνο στήριγμα αποκούμπι είναι οπρεσβύτερος αδελφός του Δημητρός. Του ανακοινώνει τουςφόβους του, που μέσες άκρες και σ’ αυτόν είναι γνωστοί.

Έτσι εγώ φαντάστηκα την αγωνία τους:«Τα δύο αδέρφια πέφτουν σε βαθύ συλλογισμό,

καθήμενοι καταγής στο χώμα, σκυφτοί για κάμποση ώρα.Μόνο ο Βασίλης κάπου, κάπου ανασήκωνε το κεφάλι του,έριχνε ένα απλανές βλέμμα στο άπειρο και μετά τοπροσδιόριζε στον Δημητρό που ήταν πάντα σκυφτός και μεένα ξυλαράκι σκάλιζε το χώμα.

Ο από μηχανής θεός είχε διεισδύσει στο υποσυνείδητοτου Δημητρού. Τον έκανε να σηκωθεί να στηριχθεί σταγόνατά του, να πλησιάσει τον Βασίλη, έτσι όπως ήτανσκυφτός καθισμένος σταυροπόδι, ακούμπησε το στήθος τουστο κεφάλι του, χάιδεψε τις παρειές του προσώπου του, μετάέσκυψε, έχωσε την μύτη του στις τρίχες της κεφαλής του,οσφράνθηκε το άρωμά του, τον ασπάσθηκε αισθητά τουςκροτάφους του. Ήταν κάτι που είχαν να το πράξουν τα δύοαδέλφια από τότε που κυλιόντουσαν καταγής που τους είχεπετάξει η «τσιούμα».

1 Όλοι οι πληροφοτητές μου με το λεξιλόγιο τους τον αποκαλούσαν πολύ τρελό(αντί για ατίθασο).


Το Συμβούλιο τερμάτισε, συνιστώντας ο Δημητρόςστον Βασίλη μεγάλη προσοχή και κάποια υπομονή.

Ποιος είσαι εσύ ωρέ Νικολάκη, ο όποιος Νικολάκης,όποια συναισθήματα κι αν τρέφεις, μπορείς να αποκόψεις τονήμα της ζωής ενός τέτοιου ήρωα, διαιωνιστή του είδους,νικητή του χάρου!.. με μόνο σφάλμα κατά την κρίση σου τηςξαναπαντρειάς; Ξεφυτρωμένον από τα ερείπια μιας βιβλικήςκαταστροφής, τσακισμένου από τον αγώνα παλέματος πουέδωσε με τον χάρο, ζωής και εξαφάνισης του είδους στονπλανήτη μας;

Όχι, όχι, ο συναισθηματισμός εδώ δεν έχει θέση,προηγούνται άλλα, προηγείται το δέσιμο ανθρώπου απόάνθρωπο, προηγείται η διαιώνιση του είδους, προηγείται ηαυτοσυντήρηση, η αυτοάμυνα, προηγούνται οι αντιδράσειςτων στοιχείων όλων μαζί στην υπό κυτταρική κατασκευήλειτουργούντα απλά και συνθετημένα τα 102 στοιχεία τηςφύσης τα οποία συναποτελούν το ανθρώπινο σώμα!..»

Δεν γνωρίζω πως αλλιώς να τον περιμένουμε έναντέτοιο άνθρωπο σαν τον Δημητρό Γουμάγια, τσεκουριασμένοαπό τα δεινά μιας βιβλικής καταστροφής, καταστάσεις ζωήςκαι θανάτου που αντιμετώπισε, δικές του των οικείων του καισυνανθρώπους του; Από πολλούς αβασάνισταχαρακτηρίστηκε ως πολύ αιμοβόρικος. Αλήθεια η καραντίνατου στου Ντόκου την περιστεριά πόσο εξυπηρετική θα τουςήταν! Τι άλλο θα μπορούσε να του συμβεί από του ναπετρώσει.

Από την διήγηση Τσίγκου και Γιανακούση, μαζί με τηνόλη παράδοση.

-Ο Καμπούρς είχει ένα πηδί απ’ τ’ πρώτητ τ’ γυναίκαττον Νικολάκ που ζούσει έτς μητ’ τ’ παραμάνατ (μητριά) ντίπδεν τ’ χώνηβει, ήταν πολύ σέρτς, τριλός κι ούλου έλιγει θα τσ’κουτώς κι τσιδυό. Κι πουλύ τουν φουβούνταν, τι να κάνουν, τινα κάνουν, παέν Καμπούρς κι τα λέει στουν αδερφότ τουνΓουμάγια τι να κάνουν κι βγάζουν την απόφαση να τουνσκουτώσουν.


-Έτς’ μιάρας (μιά φορά) ου Γουμάγιας λέει στονΝικολάκ να πααίνουν να κλέψουν μπαμπάκ απ’ τ’ Κόινιαρουτ’ Ασήτ του χουράφ στον Καψαλό κι εκεί τουν σκότουσει2.

-Κι ύσταρα τουν φόρτουσαν στα μλάρια κι τουν πήρειένας Φώτς3 που ήταν απ’ τ’ Καβάλας τα μέρη, πήγει κι τουνπέταξει στ’ Μπουλανίκ τ’ Μπάρα4. Κι ύστερα να μην τοντσακώσουν Τούρκ ου Γουμάγιας πήγει κι κρύφκει στουΣαρμουσακλή (Πεντάπολη) ηκεί ήταν άλους Μπέης κι δενμπουρούσαν να τον τσακώσουν. Πήγει ηκεί κιξαναπαντρέφκει ύσταρα όταν γύρσει τν άφκει.

-Καλά απού κει δεν μπουρούσαν να τουν τσακώσουν;-Α,α,α Τουρκ έτς του είχαν ηκεί ήταν άλλος Μπέης

κείνους έκανει κουμάντα κει.Ύστερα από χρόνια εγώ συνειδητοποίησα ή μάλλον

παρομοίωσα (την φυγή του Ιακώβ στην Μεσοποταμία) δεναποκλείεται να ίσχυε ο μωσαϊκός νόμος ο κατά της Βίβλου.

Κι όταν κατά την συζήτηση ρώτησα τον Τσίγκο αν οΓουμάγιας κατά την αναφερόμενη παραμονή του στηνΠεντάπολη απόκτησε απογόνους, η απάντηση του ήταν: Ότιπρόσφατα είχε συναντήσει έναν δευτεροξάδερφό του στιςΣέρρες ο οποίος έμενε στο χωριό Χρυσό μου είχε πει τοεπώνυμο του όμως εγώ το λησμόνησα.

Σκληρό καρύδι ο Γουμάγιας τούρκικο κράτος ήταν ηπολυγαμία επιτρεπόταν έπειτα γιατί να στερήσει την ζωή τουύστερα από τόσα δεινά που πέρασε. Παντρεύτηκε τρεις φορές.Άλλωστε δεν του έλειψε το περιθώριο ελέγετο ότι έζησε 106χρόνια.

Υπεύθυνο άτομο ο Δημητρός Γουμάγιας καρτερικός:

2 Κόϊνιαρους ονομάτιζαν τους κατοίκους των χωριών Σέρρες και ΖίχναΜαχαλά. Ένας από αυτούς ο Ασήτ, είχε χωράφι στην τοποθεσία Καψαλός, οοποίος δημιουργούσε προβλήματα στους γύρω γείτονες, αφορμή για τονΓουμάγια να παραπλανήσει τον ανεψιό του Νικολάκη.3 Όνομα: Φώτης: τον φόρτωσαν στ’ μλάρια προφανώς στο ένα ο νεκρός και στοάλλο ο συνοδεύων. Ο Φώτης ήταν πολύ κολλητός του Ντόκου Στογιάννη, ταχωράφια του στον Καψαλό ήταν του Φώτη, νομίζω του τα χάρισε φεύγονταςαπό το χωριό ύστερα από το επεισόδιο (θα γίνει λόγος παρακάτω).4 Μπουλανίκ Μπάρα: Βρίσκονταν κάπου εκεί πίσω απ’ την Καραμπαΐρα, ήτανμεγάλη 100-200 στρέμματα, η οποία χρησίμευε και για το πότισμα ζώων, ηοποία υπήρχε μέχρι το 1920 περίπου.


Άφησε προφορική διαθήκη να μην τον θάψουν στονχώρο του νεκροταφείου γιατί θεωρούσε τον εαυτό τουαμαρτωλό για το φόνο που διέπραξε, θεωρούσε άξιον τηςτιμωρίας ταύτης όπως είχε ξεστομίσει: «Να μην ανακατώνωτους άλλους!.. και να μην τον ξεθάψουν για να μηνμεταφερθούν τα οστά του στην εκκλησιά για διάβασμα καιμολύνουν τον ιερό χώρο». Γιατί τότε και μέχρι τις μέρες μουκάθε εκταφή που γινότανε τα οστά μεταφερότανε στον ναόκαι η Κυριακή που ακολουθούσε διαβαζότανε από τον ιερέα.Μοιραζότανε κεριά στους εκκλησιαζόμενους τα οποίαανάβανε κατά τις δεήσεις του ιερέα καθώς και κόλλυβα (είδοςμνημόσυνου).

Προσδιόρισε ο ίδιος το σημείο του τάφου του5.Μάλιστα κουβάλησε τις απαραίτητες πλάκες για τηνκατασκευή της καμάρας (μικρός σκεπαστός χώρος για τηντοποθέτηση του καντηλιού και του θυμιατού που τηνθεωρούσαν απαραίτητη).

Με πόση ψυχραιμία, ηρεμία και αδιαφορία,αντιμετώπιζε το τέλος της ζωής του. Τούτος ο αυτόςάνθρωπος!.. Η διαθήκη του και οι λοιπές ενέργειές του τοαυτό καταμαρτυρούν κάθε άλλη μαρτυρία πέφτει στο κενό.

Ποτέ ένας αιμοβόρικος, εγκληματικός, ολιγόψυχοςτύπος εκδηλώνει με τέτοια σαφήνεια τα πιστεύω του. Θαάφηνε οι μεταγενέστεροι του από μόνοι τους να τονχαρακτηρίσουν, να κρίνουν το ιστορικό του ή να τονπερνούσαν στην αφάνεια με όποια σχόλια.

Τι έκανε ο Δημητρός Γουμάγιας αντί για έλεοςξεκαθάρισε την θέση του, δεν θέλω εγώ μαζί με τους άλλουςστο ίδιο νεκροταφείο, έτσι προκαταλαμβάνει τους τυχώνσυγχρόνους και μεταγενέστερους του επικριτές (εγώ άδικος οιάλλοι δίκαιοι) και δεν μολύνω τον χώρο της εκκλησίας κατάοποίων η πίστης ακόμα και της δικής του. Γιατί αυτό πουδιέπραξα ακόμα και σήμερα δεν αλλάζει σε τίποτα.

5 Ο Τάφος του Γουμάγια ήταν στα κάτω νεκροταφεία στον χώρο του σημερινούσχολείου. Τον τάφο του Γουμάγια τον πρόλαβα κι εγώ. Ήταν κοντά στο σπίτιτου Κουλιούση, χαλάστηκε κατά τα έτη 1938-1939 με το άνοιγμα τουαμαξωτού δρόμου.


Έπειτα θέλω ο κάθε ξένος διαβάτης που περνά ναγνωρίζει γιατί είμαι εδώ ξέχωρα θαμμένος.

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ

Οι Αναστασιώτες είχανε συχνές προστριβές με τουςΚόϊνιαρους1 των κατοίκων των χωριών Σέρρες και ΖίχναΜαχαλά, σε αντίθεση με τα γύρω χωριά.

Τούτο διότι η Αναστασιά εκατοικήτο μόνο από έλληνεςόπως και ιστορικά έτσι είναι καταγεγραμμένο. Βαριά τουςέπεφτε ο ζυγός του κατακτημένου, άλλοτε αντιστεκόντουσανκαι άλλοτε φερνόντουσαν γενναιόδωροι. Όλες οι εκδηλώσειςτων και συναλλαγές των αυτό καταμαρτυρούν. Τούτοσυμπεραίνεται από τις διηγήσεις και την παράδοση πουσυγκρατώ.

Τα χωριά Σέρρες και Ζίχνα Μαχαλά είχαν υποχρεωτικόπέρασμά τους από την Αναστασιά για τον (Κασαμπα) αγορά -παζάρι της (Ζηλιάχοβας) Νέας Ζίχνης. Καθημερινάπερνούσαν από το χωριό περισσότερο για να πουλούνεκαυσόξυλα μεταφέροντάς τα με τα ζώα τους στην ζήτηση τηςΝέας Ζίχνης.

Έτσι εκ των πραγμάτων αναπτύσσονταν κάποιες φιλίεςοι περισσότερες σε «εισαγωγικά». Από τις διηγήσεις πουάκουγα καταλάβαινα οι τουρκομαχαλιώτες όλο το παίζανε τονκαταχτητή και οι Αναστασιώτες όλο και δυσανασχετούσαν νατο δεχτούν. Τοιουτοτρόπως τα επεισόδια, προστριβές ως καιφόνοι (βεντέτες) δεν λείπανε. Θα αναφερθώ σε ότι μπόρεσανα συγκρατήσω.

ΑΦΗΓΗΤΕΣ ΤΣΙΓΚΟΣ, ΓΙΑΝΝΑΚΟΥΣΗΣ, ΓΚΟΓΙΟΣΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΧΡΟΝΟ.

Ύστερα από χρόνια ο Γουμάγιας είχε ένα πηδί απ’ τ’πρώτ τ’ γυναίκατ, τον Νικολάκι κι αυτό του πηδί έβουσκει ταπρόβατάτς κι τα κοιμούνταν, σ’ Ντόν του πάτου. Πήγανκουινιάρ να κλέψουν πρόβατα κι αυτό του πηδί έβγαλει τουπιστόλιτ κι πήγει να τσκνιγείς κι τουν έντουκαν (σκότωσαν) κιύστερα από κεί τουν γκβάνσαν μη του τεσκερέ2 στ’ χώρα.Ήρτει κι αρραβωνιαστικιάτ απ’ Τζηλίχουβα κι τουν ήφηρει

1 Κόϊνιαρους αποκαλούσαν τους κατοίκους Σέρρες και Ζίχνα Μαχαλάδες (κατάτο λεξικό του Δημητράκου: Κονιάροι εστί φανατισμένοι).2 Αυτοσχέδιο φορείο φτιαγμένο από ξύλα του δάσους.


στιφάν3. Κι Γουμάγιας έκληγει που σκότουσαν του πηδίτ.Τουν είδει Καμπούρς παέν κι τουν λέει είδεις τουνγκουντούρλιου τούλιου κλαίει; Του θκομ του πηδί δεν τουλουγάριασει, πήγει και του σκότουσει. Ύστερα ήληγαν ότι οΚαμπούρς έκανει τουν κουλαούζου για τ’ Γουμάγια του πηδί.

ΑΛΛΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΣτους Μαχαλάδες ήταν ένας καμπάνταης ονομαζόμενος

Σέρτ Χαλίλ άνθρωπος αναγνωρισμένος από τους ομοεθνείςτου ως ο πολύ δυνατός, αδίστακτος, ατρόμητος, ανίκητος.Ούτος με την εκάστοτε παρέα του προέβαινε σε βιαιοπραγίεςσε βάρος κατά κύριο λόγο των ελλήνων της γύρω περιοχής,κυρίως σε ζωοκλοπές και τα παρόμοια. Ποτέ σε ανούσιες ήανήθικες πράξεις, ως προς τούτο υπεβλήθει ερώτησή μου ηαπάντηση ήταν αρνητική.

Ο Δήμος γιος του Γουμάγια και ο Αντώνης γιος τουΚαμπούρη, πρωτοξάδελφοι, είχαν σμιγμένα τα κοπάδια τουςαπό πρόβατα. Κάποια μέρα εκεί που βοσκούσε το κοπάδι οΑντώνης, πήγε ο Σέρτ Χαλίλ απειλώντας ζήτησε ένα πρόβατο,πιάνει ο Αντώνης ένα σισέκ (προβατίνα δύο χρονών (μηλιόρ))του Δήμου και του το δίνει. Όταν ανακαλύφθηκε η απουσίατου (μηλιόρ) ο Αντώνης έκανε τον ανήξερο. Έτσι παρέμεινεστην ιδέα το μηλιόρ χάθηκε χωρίς να το αντιληφθούν!!

Μιαν άλλη μέρα ο Δήμος βοσκούσε το κοπάδι στηντοποθεσία Λεύκους. Παρουσιάσθηκε ο αδελφός του Χαλίλ4ζήτησε κι αυτός ένα πρόβατο αλλά ο Δήμος του το αρνήθηκε.Τότε αυτός μαρτύρησε πως το μηλιόρ δεν χάθηκε αλλά τουςτο έδωσε ο Αντώνης. Ο Δήμος απάντησε: Εκείνος έδωσε αλλάεγώ δεν δίνω. Στην προσπάθεια του να πιάσει μόνος τονεμπόδισε προβάλλοντας την μάχαιράν του. Ο Κόινιαροςυποχώρησε.

3 Οι Αναστασιώτες μέχρι και τις μέρες μου ένα και μοναδικό στεφάνιπρόσφεραν στον νεκρό κι αυτό φτιαγμένο από κυπαρισσόκλαδα, για τούτο τοστεφάνι της αρραβωνιαστικιάς πολυσυζητήθηκε.4 Διπλωματική ενέργεια, δεν παρουσιάζεται ο κύριος υπεύθυνος αλλά οαδελφός για να έχει και άλλο στάδιο ενέργειας ή να σιωπήσει γιατί το άλλοπρόσωπο διαφορετικά το υπολογίζει.


ΑΛΛΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΤα περιθώρια του Σέρτ Χαλίλ στενεύουν. Από πλευράς

των ελλήνων της περιοχής βγήκε πόρισμα ο άνθρωπος αυτόςνα βγει από την μέση5.

Όταν κάποια μέρα το απόγευμα ο Σέρτ Χαλίλεντοπίσθηκε στο χωράφι του στα Μουκούρια, σήμερακληρονόμων Τανάση, με σκοπό την έπ’ αύριο να το οργώσει.Τα ξημερώματα καθώς έζεψε τα βόδια του να οργώσειβρέθηκε περικυκλωμένος. Η παράδοση λέει πως ο Χαλίλ με τοένα χέρι έπιανε την λαβωματιά του και με την χούφτα τουάλλου χεριού του μάζευε το αίμα και το κατάπινε νομίζονταςέτσι το αναπληρώνει.

Απ’ τα λεγόμενα του Γιαννακούση έσπευσε ένα πολύλεβέντικο παλικάρι από τον Αγ. Χριστόφορο ονόματιΒαγγέλης το επώνυμο του δεν το θυμότανε γιατί τοπεριστατικό το γνώριζε από τον πατέρα του. Πάντοτε κατά τονΓιαννακούση ο Σέρτ Χαλίλ έτσι καθιστός όπως ήταν έβγαλετην μάχαιρά του και όπως τα έλεγε ο Γιαννακούσης (εκεί πουκνούσαν που κνούσαν) κουνούσαν τα μαχαίρια τους και οιδυο ο Σέρτ Χαλίλ πέταξε το μαχαίρι του και πετυχαίνει τονΒαγγέλη στο μέτωπο θανατηφόρα μετά σύρθηκε κοντά τουκαι έμπηξε το μαχαίρι στην κοιλιά του και περίμενε μέχρι πουπήγε το μαντάτο στο χωριό του και μεταφέρθηκε εκεί.Δίνοντας εντολή να μην κινήσουν (νταβά) δικαστήριο γιατίτην εκδίκηση την έλαβε ο ίδιος. Ο Σέρτ Χαλίλ ύστερα απόλίγες μέρες απέθανε-υπέκυψε.

Στο επεισόδιο ήταν και δυο τρεις Αναστασιώτες, οιπερισσότεροι ήταν από τα γύρω χωριά. Όσο για τα ονόματατων Αναστασιωτών που λησμόνησα ζητώ συγνώμη κάτι μουλέει πως ήταν τα πιο απίθανα πρόσωπα πάντως ο Δήμος δενήταν, έλειπε εκτός Αναστασιάς.

Κατά τον Βαγγέλη Μελισσά στην θέση τουλεβεντόπαιδου Βαγγέλη από τον Αγ. Χριστόφορο τοποθετείκάποιον Αμπατζή από το Γάζωρο.

5 Μάλλον για να υπερισχύσουν έναντι των αλλοεθνών που ήθελαν να έχουνπάντοτε το επάνω χέρι και να το παίζουν κατακτητές παρά για το ότι υπέφεραντόσο πολύ.


ΑΛΛΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΎστερα από κάποιο χρόνο ο Δήμος πήγε να πάρει το

αλέτρι του που το είχε αφημένο στο χωράφι του στηντοποθεσία Γκόρνιτσα. Το απόγευμα εκεί που καθόταν στησκιά στην πλαγιά της Τζακάνιας το ρέμα πήγαν τρειςκόινιαροι κοντά του οι δύο κάθισαν δίπλα του κι άρχισαν τηνκουβέντα ο άλλος πίσω του όρθιος, σε κάποια απόστασηκρυμμένος ο αδελφός του Σέρτ Χαλίλ. Εκεί που συζητούσανσε ανύποπτο χρόνο ο όρθιος κόινιαρος δίνει ένα δυνατόχτύπημα του Δήμου στο πίσω μέρος του κεφαλιού του,ζαλίζοντάς τον. Μετά τον ξυλοφόρτωσαν αγρίως μετά τουέδεσαν τα χέρια και τα πόδια και τον κατρακύλησαν κατά τορέμα. Του έριξαν άφθονο νερό στο κεφάλι του, έλυσαν χέριακαι πόδια και τον άφησαν. Όταν συνήλθε με δυσκολίακαβάλησε το μουλάρι του και επέστρεψε σπίτι του.

Για αρκετές μέρες ο Δήμος δεν μπορούσε να συνέλθει.Αναγκάστηκε να κατεβεί στην Νέα Ζίχνη να επισκεφτεί τονΓιουργκήν Μητρούση που ήταν πρακτικός γιατρός. Ο οποίοςέπιασε κάτι κομμάτια από σκουριασμένα σίδερα, μπακίρια,αλουμίνια κλπ, τα έβαλε στο νερό τα έβρασε και από τοπαρασκευασθέν «φάρμακο» υγρό έδωσε του Δήμου να πιει.Το οποίο υγρό του προκάλεσε εκκένωση αποβάλλονταςάφθονα κατάμαυρα υγρά από σκοτωμένο αίμα. Κι όπωςπίστευε ο παθών, η θεραπευτική αυτή αγωγή έσωσε την ζωήτου.

Τον Γκιουργκήν Μητρούση τον πρόλαβα κι εγώ βαθιάγέροντας πέθανε στα χρόνια της κατοχής 1941-1944 ήτανσυνοικιακός μπακάλης, προς την συνοικία Αγίας Βαρβάρας,ήταν πνευματώδης τύπος και χωρατατζής, αδυνατούλης,κοντούλης, ήταν γραμματιζούμενος του δημοτικού σχολείου.Έχαιρε της εκτιμήσεως όλων των Αναστασιωτών, ήτανκολλητός των Κουτλαίων. Μαζί του υπάρχει και το παρακάτωευτράπελο:

Μια μέρα έφτασε στο μαγαζί του ο Γκέρμανς.-Αχ Μητρούς κρύουσα πουλύ.-Απ’ του κεφάλς.-Όχ απ’ τα πουδάριαμ.-Βρε απ του κεφάλς ξέρου γώ.


-Όχ απ τα πουδάριαμ.Το περιστατικό αυτό το γνωρίζω από τον Τζήκα. Ο

υπαινιγμός του Μητρούση ήταν γιατί δεν έβλεπε καλήυπόδεση.

Το κατά πόσο οι κόινιαροι το παίζανε κατακτητές, στηνμνήμη των Αναστασιωτών έμεινε ένα επεισόδιο που έχεισχέση με τον γιο του Δήμου, τον Ηλία. Πως κάποιοςκόινιαρος τον καβαλίκεψε από του Ντιλιντζί Μπαΐρ τονΛάκκο και τον οδήγησε μέχρι τον Ζίχνα Μαχαλά6. Απόερώτηση μου στον πατέρα μου αν αλήθευε τέτοιο περιστατικόη απάντηση του ήταν καταφατική αλλά με διαφορετικήδιήγηση: «Ο Ηλίας ήταν στην πλαγιά του Χασάν ορμάν7 καιαπ’ εκεί τον υποχρέωσε ο κόινιαρος Ασίττ (ο οποίος φατσικάήταν γνωστός και του πατέρα μου) έως τον Μαχαλά γιακάποιες δήθεν εξηγήσεις και εκεί δέχθηκε κάποιεςταπεινώσεις. Στην ερώτηση μου αν κατά την διαδρομή οΗλίας δέχθηκε την ταπείνωση του καβαλικέματος η απάντησητου ήταν «κάτι θα έγινε». Η προσωπική μου εκτίμηση είναιπως το επεισόδιο έχει διογκωθεί.

Ο ΦΟΝΟΣ ΤΟΥ ΓΚΙΟΡΕΟ Γκιόρες ήταν από τους ανθρώπους που σχεδόν

καθημερινά καταπατούσε τον κοϊνιάρικο κάμπο8 κι απ’ όπουπερνούσε μάζευε ότι εύρισκε από μποστάνια, αμπέλια,καρποφόρα δέντρα, καλαμπόκια ως και γεωργικά αντικείμενακαι εργαλεία. Ενεργούσε αντιδραστικά.

Την ημέρα του φόνου του βαθιά χαράματα πιάστηκε έπ’αυτοφώρω να κλέβει σταφύλια από κάποια κληματαριά στηνθέση Αμμούδα από τον αγροφύλακα ονόματι Χασάν.

Αντί ο Γκιόρες να τραπεί σε φυγή έσπευσε προς τοναγροφύλακα και ο αγροφύλακας προ αυτής της καταστάσεωςτον πυροβόλησε.

6 Τούτο το επεισόδιο στην κοινωνία των παιδιών συζητήθηκε ευρέωςπροπαντός όταν ομιλούσαμε για την Ελληνική σκλαβιά από τους Τούρκους.Στα παιχνίδια μας Τούρκοι και Έλληνες: τους αιχμάλωτους τους καβαλικεύαμε(μέσα μας βαθιά είχαμε την αίσθηση τι εστί σκλαβιά).7 Η τοποθεσία Χασάν ορμάν είναι το τελευταίο σημείο του μεγάλου δάσουςαπέναντι από τον Ζίχνα Μαχαλά το προς δυσμάς Κοτζιά ορμάν.8 Κοϊνιάρικο κάμπο θεωρούσαν κυρίως από το ρέμα της Αμμούδας και πέρα.


Για την πράξη του αυτή ο αγροφύλακας έδωσε λόγοστην τουρκική δικαιοσύνη κι όπως ελέγετο για τα μάτιακλείστηκε δύο-τρία χρόνια φυλακή. Σε επόμενη σελίδα θαεπανέλθω σε διαδραματισθέν επεισόδιο του αγροφύλακαΧασάν και του γιου του Γκιόρε τον Τσίγκο.

ΑΛΛΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΟι δύο αδερφές Βαγγελή σύζυγος Ηλία Δήμου

Γουμάγια και Κυριακή σύζυγος Σωτηρίου Μόσχου και ηΓεωργία (Γκιούκα) σύζυγος Γεωργίου Κων/νου Γεωργιτζίκη,μαζεύανε λεπτοκάρυα στον Αγ. Κωνσταντίνο βουνόΤρίκορφο. Ένας κόινιαρος είδε τις τρεις γυναίκεςξεμοναχιασμένες κυριεύθηκε από ανήθικο σκοπό,πλησιάζοντας τες και με την απειλή περιστρόφου προσπάθησενα τις βιάσει.

Οι τρεις γυναίκες για πότε συνεννοήθηκανπροσποιήθηκαν ότι μπροστά στην απειλή συναινούν.

Ελέγετο ότι πρώτη παραδόθηκε η Μόσχαινα ως η πιοθαρραλέα η οποία αμέσως τον έπιασε από τα αχαμνά του καιοι τρεις μαζί τον αποτελείωσαν.

Στην δικαιοσύνη δεν έδωσαν λόγο γιατί από τηνανάκριση διαπιστώθηκε η ενέργεια βιασμού.

ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ

ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΖΩΗΣ.

Έλληνες και οι Αναστασιώτες, ως κομμάτι του λοιπούελληνισμού δεν μπόρεσαν να ξεπεράσουν τον εαυτό τους, όλοιτους κλέβανε κατά τα ειωθότα το θεωρούσαν λεβεντιά.Εξαίρεση αποτελούσαν ο Κιαλέσης, μάλλον γιατί ήτανθρησκευόμενος, γιατί και οι απόγονοι του στα ίδια αχνάριαβάδιζαν, ο Ζάτσκας μάλλον γιατί ήταν ιεροψάλτης και οΝτάνος δεν έκλεβε μη δυνάμενος να πω γιατί ίσως από τηνκοινωνική του θέση γιατί είχε σχέση με την επεξεργασία τωνκαπνών του χωριού. Όλοι οι άλλοι άλλος λίγο άλλος πιο πολύ,όλοι τους είχανε ανάμειξη στην κλεψιά.

Πρωταγωνιστές στο γενικό κλέψιμο (κατσικοκλέψιμο)ήταν ο Δήμος και ο Λεντούσης ο δεύτερος με κάποιεςπροσβάσεις στην οργανωμένη ληστεία και οι δυο τους πολύθαρραλέοι αργότερα τους διαδέχθηκε ο Τσίγκος. Δεν ήτανλίγες οι φορές που ο Τσίγκος εξιστόριζε τα κατορθώματα τουκαι στο ευρύτερο κοινό.

Κλέφτης άλλου επιπέδου με εμβέλεια διασυνδέσεωνστην οργανωμένη κλοπή - ληστεία ήταν ο Καμπούρης1 ήταν οιθύνων νους, πάντοτε διηύθυνε, ουδέποτε ακούστηκε ωςκατσικοκλέφτης, όπως στην περίπτωση της ληστείας στο σπίτιτου Πόρναλη στο Γάζωρο. Ιδού πως ενήργησε εκεί: Ένααπόβραδο έστειλε τους υποτακτικούς του εκεί δήθεν γιακάποιες διευκρινήσεις κι αυτός απ’ έξω φύλαγε τσίλιες. Ότανοι υποτακτικοί του το γύρισαν αλλού... ένας της οικογένειαςαπό το παράθυρο πέταξε έξω ένα σακούλι με λίρες, τιςαντιλήφθηκε ο Καμπούρης και τις άρπαξε. Μετά έδωσεσύνθημα στην παρέα να αποχωρήσουν εξηγώντας τους πωςαντιλήφθηκε κινήσεις Τζιαρμενταρίων (αστυνομικοί).

Στην επιστροφή ο Καμπούρης το σακούλι με τις λίρεςτις παραφύλαγε κάτω από την κάπα του κι από ότι είχε

1 Ο Ηλίας Βασιλείου Καμπούρης σε όλες τις ενέργειες του αναφερότανε μόνομε το επώνυμο του. Το ίδιο γινόταν και με τον δισέγγονό του τον ΝικόλαΒασιλείου Καμπούρη.


διαδοθεί το περιεχόμενο δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητο. Ηπαρέα για το μυστικό της κάπας αγρόν αγόραζε.

Στα μέσα του δρόμου ο Καμπούρης προσποιήθηκε τονανήμπορο (τον έπιασε βούζατ) του πόνεσε η κοιλιά του.Λέγοντας τους πως εκείνοι μπορούν να συνεχίσουν τον δρόμοτους. Έτσι κατ’ αυτόν τον τρόπο απαλλάχθηκε της παρουσίαςτων και σαν ξημέρωσε ο Θεός την μέρα οι λίρες βρήκαν τηνθέση τους ανταμώσανε τις άλλες. Το συμβάν αυτό με το χρόνοδιαδόθηκε από τους ίδιους τους Πόρναλους (την λεπτομέρειατου επεισοδίου μου την διηγήθηκε ο Ηλίας ΔήμουΓεωργιτζίκης).

Κατ’ άλλους το παραπάνω περιστατικόπραγματοποιήθηκε στο Θολό στο σπίτι ενός Τούρκου Μπέη.Δεν το αποκλείω κι εκεί να έγινε κάτι παρόμοιο και ναμπερδεύτηκε μ’ αυτό του Γάζωρου ή και να είναι θρύλος, γιατίο Καμπούρης κατέστη θρύλος.

Για την αφεντιά του ελέγετο ότι συμμετείχε σε μεγάληληστεία δημοσίου ταμείου ή τράπεζας στην Χατντζίστασήμερα Αγγίστα.

Κάποτε ο Δήμος ήταν κρατούμενος για ζωοκλοπές στακρατητήρια της Νέας Ζίχνης. Ο τούρκος καϊμακάμης(τοποτηρητής - δικαστής), τα βράδια απελευθέρωνε τον Δήμογια κλεψιές και για ελόγου του.

Ένα βράδυ ο Δήμος πήγε στην Αγριανή και έκλεψεγίδια από του Μπαράκη το κοπάδι. Την άλλη μέρα οΜπαράκης πήγε στον καϊμακάμη να καταγγείλει την κλεψιάτου Δήμου.

-Καϊμακάμης: Είσαι βέβαιος γι’ αυτό που καταγγέλλεις;-Μπαράκης: Απολύτως, τον αναγνώρισα.Τότε ο καϊμακάμης οδηγεί τον Μπαράκη στο

κρατητήριο όπου ήταν ο Δήμος.-Βλέπεις που είναι αυτός που καταγγέλλεις!Ο Μπαράκης από παραπονούμενος βρέθηκε

κατηγορούμενος.Γύρω από τα κατορθώματα κι άλλων ληστειών για τον

Καμπούρη λέγονταν πολλά καθώς και για τον Λεντούση. Σεπολλούς πλανάτε η ιδέα πως ο Καμπούρης οργάνωσε τηνδολοφονία του Λεντούση (θα γίνει λόγος) γιατί τον φοβότανε.


Όταν εγώ ζήτησα την γνώμη του Γκόγιου αν ήταν έτσι,μου είπε: «Παλιές μοιρασιές, παλαιοί τρανοί κλέφτες, ποιοςμπορεί να γνωρίζει τι διαφορές είχαν». Η αιτία ήταν για τοκλέψιμο της Γκάφες (από τον Λεντούση όντας παντρεμένος,θα γίνει λόγος). Αιτία ήταν ή αφορμή που περίμεναν!..Πάντως στην δολοφονία ήταν και ο Καμπούρης ο οποίος στηνδίκη που ακολούθησε τα κατάφερε και έβγαλε την ουρά τουαπ’ έξω.

Στην πολιτεία του Λεντούση αναφέρονται και κλεψιέςκαι προς τα χαμηλά μέχρι και πράσα από το Γάζωρο. Στηνπολιτεία του Καμπούρη κάτι τέτοιο ήταν αδιανόητο.

ΤΟ ΦΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΛΗΞΑΝΤΡΗΟ Ληξαντρής με τον κουνιάδο του Πέτκο είχαν

κληρονομικές διαφορές όπως λέγανε για μια αυλακιά χωράφικάπου εκεί στα Τρουχάλια. Καθώς όργωνε εκεί ο Πέτκοςπέρασε από τον δρόμο, ο Ληξαντρής είδε τον Πέτκο πουόργωνε βρήκε ευκαιρία να λύσει τις διαφορές επιτόπου. Πάνωστον καβγά ο Πέτκος του πέταξε ένα κομμάτι κεραμίδας πουβρέθηκε μπροστά του και πετυχαίνει τον Ληξαντρή στηνπαραυτίδα και τον άφησε στον τόπο.

Κατά τον Γιαννακούση συγγενή του Ληξαντρή, τοκομμάτι της κεραμίδας που στάθηκε μοιραία για τονΛηξαντρή ήταν απορίας άξιο που επέφερε τον θάνατο. Γιατούτο ο Πέτκος κάθισε πολύ λίγο φυλακή, γιατί θεωρήθηκε ωςμη έχοντα πρόθεση να φονεύσει.

Κοινή ήταν η ομολογία - πεποίθηση ότι το φταίξιμοήταν του Ληξαντρή ως ο πολύ ταχμακιάρης (βλέπε επεισόδιοστο χωρισμό τις λίρες από τον πατέρα του).

Άλλο ένα αστροπελέκι πέφτει στο σπιτικό τουπατριάρχη Γουμάγια. Τι σου είναι αυτή η μοίρα!.. Πόσαακόμα έπρεπε να δει να περάσει αυτός ο άνθρωπος! Μας είναιγνωστό πως γλίτωσε από τα δεινά της βιβλικής καταστροφής,παντρεύτηκε τρεις φορές, παιδιά από τρεις γυναίκες. Ταπροβλήματα του ανεψιού του Νικολάκη τον κατάντησανφονιά. Ο φόνος του γιου του από τους κόινιαρους στονΝτόντουν Πάτου. Ο πνευματικά ανάπηρος γιος του Πασχάλης


(Κόντας)2 και τώρα ο γιος του Ληξαντρής. Στην πλάτη τουφορτώνονται τα ορφανά εγγόνια του άντε να μην λυγίσεις.

Όπως μου τα έλεγε ο πατέρας μου όπως του τ’ έλεγε οΓκατζιώρας : «Καημένους πάππουμ μ’ έπιανει απ’ του χερ κιπηέναμει στα λημόρια (μνήματα) έκληγει κι ήληγει τι ανάγκείχεις να σκοτώνισει, μήτ’ τσκούφια σας χώρσα τσλίρις».

Και το χειρότερο όπως ισχυριζότανε ο αδελφός τουΛηξαντρή, Δήμος: «Του Ληξαντρή παράδις χάθκανπαραχωμένες μες την γη», εννοούσε έτσι από τον ξαφνικόθάνατό του. Ήταν έτσι!.. Τα παιδιά του πάντως αντιμετώπισανφτώχια.

2 Γκόντας παρατσούκλι του γιου του Γουμάγια Πασχάλη ο οποίος ήταν από τονπρώτο του γάμο. Τα ίχνη του Γκόντα χάνονται στην Πεντάπολη εκεί στουςσυγγενείς του μετά τον θάνατο του πατέρα του. Το όνομά του στάθηκεπαροιμιώδες ακόμα και σήμερα στους Γουμάγιδες πειρακτικά του προσάπτουντο Γκόντα.

ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ

ΣΥΓΚΥΡΙΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΠΟΥ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΕ ΣΤΗΝΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ.

Από τα απομνημονεύματα Περικλέους Αργυροπούλου:«Τα συνθήματα καθαρώς ταξικά της Γαλλικής

επανάστασης το μεγαλύτερο κοσμοϊστορικό γεγονός και κατάτην χρονολογία του 1776. Δεν εξήγειραν μόνο κοινωνικές καιταξικές αντιθέσεις, ταρακουνήθηκε όλη η ανθρωπότητα.Αφυπνίσθηκαν εθνικές συνειδήσεις (όπως συνέβη και με τηνελληνική επανάσταση του 1821).

Έτσι και οι Βούλγαροι ύστερα από μια σειράεξεγέρσεων έφτασαν και στην εξέγερση του 1876, πουκυριολεκτικά βυθίστηκε στο αίμα. Η Ευρώπη είχε ξεσηκωθείγια τα αποτρόπαια εγκλήματα των Τούρκων, οι φοιτητές είχανξεχυθεί στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι.

Η Ρωσία βρήκε αφορμή να κηρύξει τον πόλεμο κατάτης Τουρκίας, γιατί ως γνωστό η Ρωσία δεν ήθελε να έχει έναόμορα ισχυρό κράτος όπως η Τουρκία, σε αντίθεση τωνδυτικών κρατών. Αλλά και να πετύχει επιρροή στα Βαλκανικάκράτη, ακόμα και διέξοδο στο Αιγαίο, έτσι το 1878 επέβαλετην συνθήκη του Αγ. Στέφανου που καθόριζε τα σύνορα τηςμεγάλης Βουλγαρίας.

Τούτο ανησύχησε τις δυνάμεις Αυστρουγκαρίας καιΑγγλίας, αλλά και η Ελλάδα αντέδρασε διπλωματικά και στοσυνέδριο του Βερολίνου του ίδιου χρόνου περιορίστηκαν τασύνορα όπως ήταν προ του Βαλκανικού πολέμου του 1912,όμως η Βουλγαρία κέρδισε την συμπάθεια των ευρωπαϊκώνλαών».

Στο νεοσύστατο Βουλγαρικό κράτος η συνθήκη του Αγ.Στεφάνου του άνοιξε την όρεξη. Από το βιβλίο ίδρυμαμελετών χερσονήσου του Αίμου έκδοση 1984: «Προτού καλάεδραιωθεί όμως με πρόδηλη εθνική έξαρση στην δεκαετία του1890, στα Τουρκικά, Βαλκανικά βιλαέτια άρχισαν νασυγκροτούνται σώματα Βουλγάρων κομιτατζήδων και σε


αντιστάθμισμα κάποια Ελληνικά1». Στα δυτικά της σύνορα ηΒουλγαρία ελέγχει την κατάσταση, επιπλέον φέρονται και ωςαπελευθερωτές των υπόδουλων χριστιανών (διπλωματικήενέργεια).

Στην δεκαετία του 1890 αντάρτικο σώμα πέρασε από τασύνορα Αναστασιάς όπου και τροφοδοτείται. Τροφοδότες τατρία αδέλφια (Καμπούρης) Ηλίας, Αντώνης, Βενέτης και οΚιαλέσης. Την παρουσία του αντάρτικου σώματος τηναντιλήφθηκαν οι τουρκικές αρχές και τις κινήσεις τηςτροφοδοσίας. Πιάσανε τον αγροφύλακα του χωριού που ήτανο Βασιλκός τον βασάνισαν, πάνω στον βασανισμό τουμαρτύρησε τα παραπάνω ονόματα. Επίσης και οι ίδιοι πάνωστον βασανισμό τους παραδέχτηκαν την πράξη των, εκτός τουΗλία ο οποίος αντέδρασε μέχρι τέλους δεν παραδέχτηκε τηνπράξη του, γλύτωσε τον εκτοπισμό του στην εξορία στηνΑραπιά που πήγαν οι άλλοι νομίζω για δύο-τρία χρόνια.

Στην δεκαετία του 1980 στο καφενείο του ΗλίαΓουμάγια στο χωριό εγώ ρώτησα τον Τανάση, γιο τουΚιαλέση παρουσία και του Ντόκου Ηλία, για το συμβάν τουπατέρα του και των άλλων στην εξορία τους στην Αραπιά, τιείδους αντάρτικο ήταν αυτό που τροφοδότησαν; Προλαβαίνειο Ηλίας λέει: Βουλγαρικά. Αμέσως διορθώνει ο Τανάσης όχιΒουλγαρικά οι δικοί μας τους τροφοδότησαν ως χριστιανικά,όμως μιλούσαν Βουλγαρικά.

Τα πράγματα μπερδεύονται. Και το σώμα του καπετάνΝαούμ, την ίδια εποχή δρούσε στην Καστοριά το οποίομιλούσε Βουλγαρικά, λόγω περιοχής υποθέτω την μητρικήτους γλώσσα.

Το τροφοδοτηθέν αντάρτικο σώμα από τουςαναφερόμενους αναστασιώτες ήταν μετακινούμενο-περαστικότίποτα δεν αποκλείει να ήταν της περιφέρειας Καστοριάς –Φλώρινας2.

1 Αναφέρεται συγκρότηση Ελληνικού Σώματος στην Καστοριά υπό τονΚαπετάν Ναούμ. Σελίδα 389 βιβλίου Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου.2 Βιβλίο Κωσταντίνου Α. Βακαλόπουλου «Μακεδονικός Αγώνας» σελίδα 23:Ο Μακεδονικός αγώνας λοιπόν δεν αποτελεί μόνο την ένοπλη φάση, αλλά καισκληρό Ελληνοβουλγαρικό ανταγωνισμό στο εκπαιδευτικό και εκκλησιαστικό


«Μετά τον ατυχή και ταπεινωτικό πόλεμο για τηνΕλλάδα του 1897 της Ελλάδος και της Τουρκίας με τηνυπογραφή της ειρήνης επήλθε μια κάποια ησυχία. Όμως το1901 τα Βουλγαρικά κομιτάτα, όπως σημειώνει στααπομνημονεύματά του ο Περικλής Αργυρόπουλος στο βιβλίοτου ίδρυμα μελετών χερσονήσου του Αίμου, ΜακεδονικόςΑγώνας έκδοση 1984, και βεβαίως υπήρξε κίνδυνοςεπικράτησης του σλαβικού στοιχείου όπως σημειώνει ο ίδιοςεπί λέξη (σελ. 5 έκδοση του ίδιου βιβλίου).

Περιπλέκετο το Μακεδονικό ζήτημα η διαδοχή τουασθενούς και με την πολιτική των μεγάλων δυνάμεων πουπαρουσιάζουν κι αυτές ασυμβίβαστες αξιώσεις.

Μερικές επιδιώκανε εδαφικές επεκτάσεις ενώ άλλεςαντίθετα ηγωνίζοντο προς διατήρηση της εδαφικήςακεραιότητας του Οθωμανικού κράτους. Όλες ή σχεδόν όλεςέβλεπαν με δυσαρέσκεια τας πρωτοβουλίας και διεκδικήσειςτων βαλκανικών δυνάμεων.

Τούτο έπρεπε να ενώσει τας δυνάμεις αυτάς προς κοινόαγώνα. Τούτο ώμος κατέστη δυνατόν μόνο μετά δεκαετούςαιματηρού αγώνα μεταξύ τους που καθόρισαν γεωγραφικόςτην θέσην εκάστου εξ ημών». (Βαλκανικός πόλεμος 1912.

ΤΟ ΠΟΡΤΡΑΙΤΟ ΤΟΥ ΛΕΝΤΟΥΣΗ (και ο φόνος του)Ο Λεντούσης ήταν φερμένος στην Αναστασιά από το

χωριό Αγριανή χωρίς σπουδαία αποκατάσταση. Μετά τοφονικό του Ληξαντρή Γουμάγια παντρεύτηκε την χήραγυναίκα του. Κατά την γνώμη μου το ζωηρό του χαρακτήρατου, αλλά και το υπεροπτικό βίαιο και θαρραλέο σθένος τουτον κάνουν να θεωρεί αταίριαστο τον γάμο του με μιαν χήραπροχωρημένης ηλικίας με τέσσερα παιδιά.

Έτσι ένα καλό απόγευμα στην μοναδική βρύση τουχωριού, που ήταν έξω από τον περίβολο της σημερινήςεκκλησίας όταν παραβρέθηκαν εκεί οι δύο κοπέλες Γκάφε καιη Νάσε, ο Λεντούσης που σίγουρα παραμόνευε για νααποτελειώσει τον σκοπό του που από καιρό στριφογύριζε στομυαλό του, πήγε και άρπαξε την Γκάφε και τράπηκε προςφυγή. Στο κυνηγητό τον πρόλαβε ο αδελφός της Γκάφες,

πεδίο καθώς και την επαναστατική κινητοποίηση του χριστιανικού στοιχείουγια την αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού.


Κωνσταντίνς, στην τοποθεσία Γκαμπιρλίκ. Στο ζύγωμά του οΛεντούσης προέβαλε το πιστόλι του. Η Γκάφε παρακάλεσετον αδελφό της να κάνει πίσω γιατί ο άλλος δεν χαρίζεται.Έτσι ο Λεντούσης με την Γκάφε βρέθηκαν στο χωριόΜούκλιαν για ένα χρονικό διάστημα.

Ο φόνος του:Ο Λεντούσης βράδυ πήγε στο Γάζωρο να κλέψει πράσα.

Του στήσανε καρτέρι στο δρόμο που κατεβαίνει στο Γάζωροαπό του Κόπανου την μεριά στο ρεματάκι που σήμερα φέρειτην ονομασία Μαζινό ή Λεντούς το πλάι (γκρεμός). Ακριβώςεκεί τον πυροβολήσανε κατά την επιστροφή του στηνΑναστασιά. Τον πιάσανε τα βόλια, άλλα άντεξε κατόρθωσεκαι γύρισε πίσω στο Γάζωρο που είχε αστυνομία καικατήγγειλε τον φόνο του. Νομίζω πέθανε ύστερα από δυοτρεις μέρες.

Στο καρτέρι ήταν ο Καμπούρης, ο Ζάτσκας και οΜπατσής.

Η δικαιολογία για τον καθένα για το φονικό είναι:Ο Ζάτσκας ως αρωγός συγγενής για την προσβολή

ακούσιας αρπαγής κόρης του πρώτου εξαδέλφου του.Ο Μπατσής σε κατ’ ιδίαν πειράγματα μεταξύ αυτού και

του Λεντούση είχε προειδοποιήσει ότι εάν κάτι τέτοιοσυνέβαινε ότι θα σκότωνε τον Λεντούση. Πράγματι τα βόλιατου Μπατσή λάβωσαν θανάσιμα τον Λεντούση.

Ο Καμπούρης γιατί οι δυο τους εχθρευότανε.Ελέγετο ότι τον κολαούζο τον είχε κάνει η Γκάφε η

παράνομη σύζυγος του Λεντούση.Ο Λεντούσης ενώ ποτέ του στις μετακινήσεις του δεν

αποχωρίζονταν το όπλο του εκείνη την βραδιά μαζί του δενείχε τίποτα.

Στην καταγγελία του, ο Λεντούσης κατήγγειλε τα πιοπιθανά πρόσωπα, τον πατέρα της Γκάφες (γυναίκας του) καιτον Ζάτσκα επειδή κατά την ώρα του πυροβολισμού τουάκουσε την λέξη κούμε (κουμπάρε) γιατί εκτός από συγγένειαείχαν και κουμπαριό. Το ίδιο κουμπαριό ο Ζάτσκας είχε και μετον Καμπούρη κι αυτόν είχε φωνάξει κούμε.


Στην δικαιοσύνη έδωσαν λόγο ο πατέρας της Γκάφες κιέκατσε φυλακή 2-3 χρόνια. Οι άλλοι.....Ο Καμπούρης κι απ’εδώ είχε βγαλμένη την ουρά του.

ΜΕΡΟΣ ΕΒΔΟΜΟ

Η ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΑΛΠΙΣΜΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΟΥΤΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ

Ενώ όλα τούτα συμβαίνουν στον Βαλκανικό χώροκαθώς περιέγραψα και πολλά άλλα που ο αναγνώστης μπορείνα ερευνήσει και να μάθει έρχεται και η σειράεπισημοποίησης του ΑΓΩΝΑ.

Στην Αναστασιά ο επίσημος Μακεδονικός αγώναςαρχίζει από το 1905 έως 1908 χρόνια τέσσερα μέχρι τοΧουριέτ «Σύνταγμα» που απέκτησε το Τουρκικό κράτος,ύστερα από το κίνημα των Νεότουρκων 1908.

Πρώτος που καλείται από το προξενείο Σερρών ναπρωτοστατήσει είναι ο Καμπούρης.

Του προτείνεται προφανώς να αρχίσει αντίποινα κατάτων Βουλγάρων και προφανώς έναντι των βουλγαριζόντωνΑγριανιωτών που οι περισσότεροι συγγενεύουν με τουςΑναστασιώτες (οι περισσότερες σύζυγοι των Αναστασιωτώνείναι Αγριανιώτισσες και η δική του σύζυγος από την Αγριανήπροήρχετο. Οι δικές μου γιαγιάδες και από τα δύο μέρη ήτανΑγριανιώτισσες).

Η απάντηση του ήτο σθεναρή, αγνή, ξάστερη!..«Τούρκους όσους θέλετε, χριστιανούς όμως κανέναν»Με την δήλωσή του αυτή ο Καμπούρης

αποστασιοποιείται από τον τρόπο που του προτείνεται ναπρωτοστατήσει στον χώρο του. Από τις παραπάνωπαραγράφους και ότι άλλο που πιθανόν να έχει υπ’ όψιν του οαναγνώστης μου μπορεί να συμπεράνει πόσο διίστατο οιγνώμες ως προς την μορφή του «Μακεδονικού Αγώνα».Βλέπε απομνημονεύματα Περικλέους Αργυροπούλου.

Την ιδέα που αποκρυστάλλωσα για το πορτραίτο τουΚαμπούρη, τον ανεβάζω πολύ ψηλά. Ήταν άνθρωπος πουπροηγούνταν της εποχής του, λαμβανομένου υπ’ όψιν και στοχωριό που γεννήθηκε και έδρασε σε ένα τόσο μικρό χωριό καιαπόμερο.

Έβλεπε μπροστά και μακριά. Ήταν ενήμερος σε πολλά.Είχε διασυνδέσεις με Μπέηδες, επαφές με ταξιδιώτες


καραβάνια, εμπόρους, με περιηγητές. Εμπορευόταν και ο ίδιος- πλούσιος κτηματίας με πολλές χρυσές λίρες .

Ερχόταν σε επαφές με εγγράμματους καθ’ ότι τααρσενικά παιδιά του φοιτούσαν σε Ελληνικά σχολεία. Είναι οιπρώτοι εγγράμματοι του χωριού, ύστερα από τον ΜανόληΖάτσκα που οι γνώσεις του περιορίζονταν σε γραφή καιανάγνωση, ο Βασίλης με γνώσεις λογιστικές και οΧρυσόστομος - Χρήστος ιερέας. Όλοι μας γνωρίζουμε τονρόλο του ιερατείου στον «Μακεδονικό Αγώνα».

Τις πληροφορίες που διασταύρωσα, ο Καμπούρηςγνώριζε καταστάσεις - γεγονότα και έξω της Οθωμανικήςεπικράτειας, κυρίως της ελεύθερης Ελλάδας. Τα πολιτικάρεύματα της Ευρώπης ως και την εξέγερση των Μπολσεβίκωντης Ρωσίας του 19051.

Ήταν ένας ιδεολόγος, ένας πραγματικά Δημογέρονταςπου δεν είχε να ζηλέψει τίποτα από τους Πετιμεζάδες καιΔεληγιάννηδες.

Όταν του ζητήθηκε να συνδράμει για το σχολείο τουχωριού είπε: «τι χρήματα να δώσω το χτίζω από μόνος μου2».

Ατυχώς από αρκετούς συγχωριανούς παλαιούς καινεώτερους επιπόλαια, πιο πολύ αβασάνιστα, ακόμα πιο πολύ,παρερμηνεύτηκε η αγέρωχη στάση του στο προξενείο Σερρών.Να του προσάπτουν την κατηγορία του μη Έλληνα.

Αναρωτήθηκα πολλές φορές ίσως αναρωτιούνται κιάλλοι με πιο τρόπο και ποια κριτήρια στήθηκε η επίσημηοργάνωση στο χωριό μας, τα πρόσωπα που την αποτελούσαν,γιατί αιωρούνταν ψίθυροι ενόχλησης από ζώντες και μη ωςπρος την εκλογή των ατόμων και την ικανότητά τουςπροφανώς της πρωτοπορίας των ισχυριζόμενοι κι άλλωνομοίων ή και ικανοτέρων, θα έλεγα κι εγώ ίσως.

1 Ένα μέρος για τις πληροφορίες μου ο Καμπούρης να συζητεί για ταπαγκόσμια τεκταινόμενα με τον Πολυχρόνη Ντάνο - Τερζή που κι αυτόςασχολείται με την επεξεργασία των καπνών και με τον τότε νεαρό Αρμούδα,είναι από τυχαία συζήτηση που άκουσα που είχε τον λόγο Θεόδωρος Κων/νουΓεωργιτζίκης σε κουβεντολόι σε εργαστήρι περιοδεύον των γανωματήδων έξωτης αυλής του σπιτιού του αδελφού του Δήμου συζητητές ήταν ο ΑντώνηςΜπασιάς, Ηλίας Τερζής κ.αλ.2 Ο πατριωτισμός και των άλλων Αναστασιωτών δεν δέχθηκε την προσφοράτου.


Βέβαιον είναι ότι στην τύχη δεν συγκροτήθηκε. Ύστερααπό πολλών χρόνων, σκέψεων, συνδυασμών πραγμάτων καικαταστάσεων, έβγαλα τα δικά μου συμπεράσματα ως προς τονσυνδυασμό προσόντων των ατόμων της οργάνωσης.

Ηλικία, ήθος, οικονομική ανεξαρτησία και δυνατότητα,ελευθερία χρόνου, προσβάσεις, παντού και πάντοτεεθελοντισμός.

Ζάτσκας: Οικονομική δυνατότητα και ανεξαρτησία,οικογενειακή καταγωγή ιεροψάλτης, συνεπικουρούμενος καιμε τις γραμματικές του γνώσεις με διαθέσιμο χρόνο =προσβάσεις.

Ντόκος: Οικονομική δυνατότητα και ανεξαρτησία,προπαντός οικογενειακή καταγωγή, με διαθέσιμο χρόνο =προσβάσεις.

Ντόντσες: Οικονομική δυνατότητα και ανεξαρτησία,απίθανες γνωριμίες με διαθέσιμο χρόνο = προσβάσεις.

Μπατσής: Οικονομική δυνατότητα πενιχρή, αλλάανεξάρτητος, περιπετειώδης, ριψοκίνδυνος, με απεριόριστοχρόνο = μοναδικότητα.

Υπογράμμισα την οικονομική ανεξαρτησία την οποίατην είχαν οι αρχηγοί της οικογένειας οι πατεράδες κι όπου δενυπήρχε υπεισέρχονταν οι μητέρες. Αυτά προς καθησύχασητων ψιθυριστάντων ή θιγομένων ως προς την επιλογή τωνπροσώπων του αγώνα.

Κραυγαλέο παράδειγμα, ο Ντόκος Στογιάννης καιτυπικά τον τίτλο του μακεδονομάχου τον απέκτησε μετά τονφόνο του πατέρα του, κληρονομικά ως πρεσβύτερος υιός.

Τούτο δεν ίσχυε για τον Ντόντσε, γιατί όντας οΝτόντσες συναποτελούσε μια οικογένεια με τον πατέρα του, ηδιαφορά ήταν: Η πατριαρχία στους Κουτλαίους κοσμούσε απόκάτω προς τα πάνω, ενώ στις άλλες οικογένειες κοσμούσε απόπάνω προς τα κάτω.

Με τον καιρό ο θεσμός της πατριαρχίας ατόνησε εκείπου εξαλείφθηκε χωρίς ίχνος ήταν η οικογένεια του ιερέαΜελισσά (θα επανέλθω σ’ αυτήν).

Επίσης στην συγκρότηση της οργάνωσης τηςΑναστασιάς δεν πρέπει να αγνοείται ο Παρούσης Δημήτριοςτου Ιωάννου, ο Κεμάλ Σωτήρ από την Νέα Ζίχνη. Η


συμβουλή τους στην οργάνωση λόγω επαφών, γνώριζαν καλάπρόσωπα και πράγματα στην Αναστασιά3.

Περίπου το αυτό συνέβαινε και με τον αντιστασιακόαγώνα 1941-1944 η Νέα Ζίχνη ήταν περιφερειακό κέντρο.

Πάντως η ψυχή της οργάνωσης του ΜακεδονικούΑγώνα στην Αναστασιά κατά τον Άγγελο ΔημητρίουΓεωργιτζίκη από πληροφορίες του πατέρα του ήταν οΝτόκος4. Συμφώνησα κι εγώ μαζί του γιατί τον πατέρα του τονθεωρούσα τον πλέον αδέκαστο. Κάθε εποχή έχει τουςπρωταγωνιστές και τους ήρωες.

Κατά ταύτα αναγνωρισμένοι ΜακεδονομάχοιΑναστασιώτες κατά σειρά ηλικίας είναι:

1)Θεόδωρος Βασιλείου Καμπούρης (Ντόκος).2)Εμμανουήλ Νικολάου Ζάτσκας (Νικολαϊδης).3)Ιωάννης Ζαχαρίου Ζαχαρίου (Μπατσής).4)Αντώνιος Γεωργίου Κούτλας (Ντόντσες).5)Στογιάννης Θεοδώρου Καμπούρης (Ντόκος υιός του

φονευθέντος Μακεδονομάχου).Ευτύχησα το χειμώνα 1951-1952 να βρεθώ πολύ κοντά

στον Ντόντσε. Με τον γιο του Νικόλα πασταλιάσαμε

3 Τον Κεμάλ Σωτήρ, το πραγματικό επώνυμό του Τριανταφύλλου, τον γνώρισακι εγώ. Πέθανε γύρω στα 1950. Ο Ντόντσες τους τοποθετούσε μετά τον Δούκα.4 Το Ελληνικό κράτος έταξε ή σε αναγνώριση παραχώρησε τριάντα στρέμματαχωράφια στους επίσημα αναγνωρισμένους Μακεδονομάχους από τηναπελευθερωμένη γη. Οι Μακεδονομάχοι Αναστασιώτες από μεγάληαφιλοκέρδεια δεν κίνησαν διαδικασία να επωφεληθούν της προσφοράς αυτής.Οι κάτοικοι αλλά και οι κληρονόμοι στον υπολογισμό τους έβγαζαν έξω τονΘόδωρο Ντόκο επειδή με την απελευθέρωση δεν ήταν εν ζωή. Ενώ αυτός κατάκύριο λόγο εδικαιούτο, δηλαδή οι κληρονόμοι του. Αν έπιανες τον τυχόντα στοχωριό και τον ρωτούσες πόσοι ήταν οι Μακεδονομάχοι έλεγε τέσσερις.Η κυβέρνηση Στέφανου Στεφανόπουλου κατά τα 1966-1967 χωρίς ιδιαίτερηδιαδικασία αντάμειψε τους επιζώντες Μακεδονομάχους. Ο Ντόντσες ήταν ενζωή αλλά οι κληρονόμοι του και πάλι αδιαφόρησαν. Η προσφορά αυτή τουκράτους είχε και την ακόλουθη ιδιομορφία μετά θάνατο του δικαιούχουπαρέμενε ως είχε (δεν πουλιόνταν) πήγαινε κατευθείαν στους κληρονόμουςχωρίς να δικαιούται η σύζυγος, η διαθήκη δεν ίσχυε. Οι πληροφορίες μου αυτέςπροέρχονται από κληρονόμους Μακεδονομάχων του Ν. Σερρών. Με τον νόμοτου Στεφανόπουλου στην Αναστασιά έλαβε τοιαύτης αποζημιώσεως οΕυριπίδης Νταούτης ως παθών τραυματίας κατά τον Μακεδονικό αγώνα κατάτην πυρπόληση της Αναστασιάς υπό των Βουλγάρων κομιτατζήδων 17-10-1907 με το παλαιό ημερολόγιο.


συνεταιρικά τις σοδειές των καπνών μας, ευκαιρία από όπουαντλώ τις ιστορικές διηγήσεις του που επικαλούμαιπροτάσσοντας το όνομά του.

Βαθιά συγκίνηση μου είχε προκαλέσει η προσήλωσητου γιου του Νικόλα προς τον πατέρα του κατά τηνχρονολογία που αναφέρομαι.

Ο Ντότσες ήταν υπερήλικας σακατεμένος, ως γνωστότου λείπανε τα μισά πέλματα των ποδιών του απόκρυοπαγήματα που υπέστη κατά την ομηρία του στηνΒουλγαρία 1916-1917.

Οι κινήσεις του αργές γεροντικές αποκλειστικό τουδωμάτιο εκείνο στο χαγιάτι, με την σόμπα του, βαριάκλινοσκεπάσματα τότε ως γνωστό η εργασία παστάλιασμαγινότανε από βαθιά χαράματα έως βαθύ σούρουπο.

Το πρωί μόλις ο γέρο Ντόντσες έδινε σημείαξυπνήματος βηξίματα και αναστεναγμούς, ο γιος Νικόλας σανελατήριο ξεπεταγόταν. Κατέβαινε, του άναβε την σόμπα του,του καθάριζε το πτυελοδοχείο του, του ετοίμαζε το πρωινότου, μετά ερχόταν στην αίθουσα πασταλιάσματος, καθόταν μεένα στεναγμό ανακούφισης αλλά και ικανοποίησης.

Ένα πρωινό ο Νικόλας έλειψε για κάποια δουλεία πουείχε σχέση με την αγέλη του χωριού και άργησε να έρθει. Ογερο Ντόνσες έδωσε τα σήματά του με τους αναστεναγμούςκαι τα βηξίματα αλλά ανταπόκριση δεν έλαβε, άρχισε ναφωνάζει Νικόλα, Νικόλα καμιά απόκριση, αισθάνθηκα ναβρίσκομαι σ’ ένα απέραντο νεκροταφείο.

Φιλοτιμήθηκα να κάνω εγώ αυτό που έκανε ο Νικόλαςκάθε πρωινό. Λυπήθηκα που δεν μου ήταν μπορετό, γιατί θαπρόσβαλα πρόσωπα - καταστάσεις.

Ε, και ο Νικόλας δεν χάθηκε δα; Έφτασελαχανιασμένος, επακολούθησε ένα σούσουρο μεταξύφροντιστή και φροντιζόμενου, κάπως πιο ζωηρό από τοκαθημερινό που πάντα έστηνα αυτί να ακούσω τι λένε, ταμισά τα καταλάβαινα τα μισά όχι ποτέ δεν ξεχώρισα λόγιαβαρυγκώμησης και από τα δύο μέρη. Επίσης και απόπερίπτωση που μου έτυχε και η συμπεριφορά του γιου τουΗλία και της θυγατέρας του Βαγγελής ήταν άκρως θετική. Γιατους άλλους δεν μου έτυχε, δεν γνωρίζω.


Ο γερο Ντόντσες σχεδόν καθημερινά μαςεπισκέπτονταν στην αίθουσα πασταλιάσματος των καπνών,πάντοτε εύχαρις και ομιλητικός. Οι διηγήσεις του, γύρω απότην εξορία του και τον Μακεδονικό Αγώνα, τις οικονομικέςαδυναμίες του προξενείου έναντι των Βουλγάρων5.

Διάφορα περιστατικά, που δάνεισε την κάπα του σ’έναν ομοϊδεάτη από το Σφελινό, άργησε να του την επιστρέψειμαζεύοντας κρύο για αρκετό καιρό, στις διάφορεςμετακινήσεις του χωρίς κάπα.

Πως πήγε στην Αθήνα να λάβει αποζημίωση ως παθώνανάπηρος από την ομηρία του στην Βουλγαρία, πωςσυνάντησε τον τότε φοιτητή γιατρό συγχωριανό του ΚώσταΜόσχο πως εάν δεν ήταν αυτός η άγνοια που τον έδερνε ήτανωσάν να βρισκότανε στον Πετκάμινο στην ΚαρακοζίτικηΦωλιά6. Τελικά αποζημίωση δεν έλαβε σκόνταψε σταδικαιολογητικά της γραφειοκρατίας και γιατί (βαζγκέτσι)βαρέθηκε να ξανακινήσει διαδικασία (δέρνοντάς τον ηαφιλοκέρδεια).

Σημειωτέον η μητρική του γλώσσα ήταν η Βουλγαρικήχωρίς ίχνος να σλαβίζει τα λόγια του7. Ήταν σκέτη απόλαυσημε τα μακρόσυρτα αλληγορικά του παραμύθια, τα σοφά τουΝαστραντίν Χότζια τα έλεγε με δικά του λόγια που θύμιζανΜακρυγιάννη. Κρίμα που δεν τα θυμάμαι να τα καταγράψω.Πάντοτε ευδιάθετος εύχαρις και με χαμόγελο αφιλοκέρδειας,γραφικός, απολαυστικός και έδινε την εντύπωση ο θάνατοςδεν τον απασχολούσε.

Από τις διηγήσεις του από τα νοσοκομεία πουνοσηλεύτηκε στην ομηρία του, άφηνε να εννοηθεί ότι είχειδέα από ταξικούς αγώνες και μηδέν θρησκόληπτος προς τηνχριστιανική διδασκαλία αδιάφορος προς τα δόγματά της,

5 «Πήιναμει ημείς στου Προυξενείου για παράδις, δε μας έδιναν πίηνανΒουλγάρ στου θκότς έπηρναν!.». Δεν γνώριζε (ο μαύρος) την αδυναμία τουκράτους ύστερα από τον καταστροφικό, ταπεινωτικό πόλεμο του 1897.6 Η ρήση Καρακοζίτικη Φωλιά κατάντησε σλόγκαν στο χωριό για τον κάθεέναν που τύχαινε να βρίσκεται σε άγνωστο μέρος. «Καρακοζίτικη Φωλεάεστιάζεται στο ρέμα στον Πετκάμινο».Καρακούσης= το πουλί κόρακας.7 Ήταν η μοναδική οικογένεια στο χωριό που ομιλούσε την Βουλγαρική που ωςγνωστό προερχόταν από το σλαβόφωνο χωριό Μούκλιαν.


άκρως ανεξίθρησκος (φανατικός) χτυπητό παράδειγμα ήτανκατά όπως σχολιάζονταν από τους μεγαλύτερους του χωριούπως ο Ντόντσες από τότες που γύρισε από την ομηρία του δενπάτησε στην εκκλησία.

Υπολογίζω και τεκμαίρεται, η παραμονή του Ντόντσεστα νοσοκομεία κράτησε πολύ, εκεί θα γνωρίσθηκε μεαλλοεθνείς και μάλλον με εγγράμματους ίσως και οπαδώνδιαφόρων πολιτικών ρευμάτων της εποχής, γιατί όντας όμηροςο Ντόντσες ξέσπασε η μπολσεβίκικη επανάσταση στην Ρωσία.

Ο Ντόντσες από χαρακτήρα του ήταν τύπος πουπερισσότερο αγόραζε από ότι έδινε. Όπως κατά κανόνα και οιπερισσότεροι σημερινοί Κουτλαίοι, μετριόφρονες καθόλουεπιρρεπείς, χωρίς συμπάθεια στην προβολή κι όσο πιο παλιάπάμε τόσο πιο αφιλοκερδείς.

Οι Κουτλαίοι όσο πιο παλιά πάμε τόσο πιο βαθιά είχαντο συναίσθημα της συγγένειας, το σόι το κρατούσαν γενεέςδεκατέσσερις8!...

Το κουμπαριό (Καλμάνα-Καλτιάτας) ήταν τα πιοσεβάσμια πρόσωπα και γι’ αυτούς το πρόσωπο αυτό ήταν ηχήρα Μανόλη Ζάτσκα (Μανόλαινα). Έχω την επίγνωση καιαυτή τους το αναγνώριζε.

Χαρακτηριστικό ήταν το «σλόγκαν» πουκυκλοφορούσε: Οι Κουτλάδες άμα ανάψουν το κηρούθ γιαπότε συνεννοούνται χαμπάρ δεν τους παίρνεις. Τούτο λεγότανόταν υπήρχε περίπτωση συλλογικής απόφασης λ.χ. κοινοτικέςεκλογές.

Αλλά και στις οικονομικές τους ανάγκες βρίσκανεανταπόκριση στους συγγενείς τους έως και γενεέςδεκατέσσερις!..

Οι κοπέλες που παντρευόντουσαν δύσκολα, ξεκόβονταναπό την συλλογικότητα του σόι των.

Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΚΑΜΠΟΥΡΗΗ έχθρα – αιτίες.Ο Καμπούρης ως πλούσιος άνθρωπος αλλά και

εμπορευόμενος, δάνειζε χρήματα και γεωργικά προϊόντα

8 Στην επιλογή του Ντόντσε, στην οργάνωση του Μακεδονικού αγώνα ένα απότα προσόντα του ήταν το μακρινό διάσπαρτο σόι των Κουτλαίων.


στους συγχωριανούς του και εκτός του χωριού του πάντοτε μεδιάφορο.

Είχε δανείσει ένα ποσό καλαμπόκι στον συγχωριανό τουτον Μπασιά Μιχάλη, το οποίο καλαμπόκι στην επιστροφήτου, δημιουργήθηκε μια Α΄ προστριβή.

Ο Καμπούρης είχε αγοράσει ένα σπίτι, το παλαιό τουσημερινού Αλληλέγγου, από κάποιο άτεκνο ζευγάρι«Ρούσιου» συγγενείς του Μανόλη Ζάτσκα, τους οποίους τουςγηροκόμησε και τους κληρονόμησε η σύζυγός του,Μανόλαινα.

Το σπίτι αυτό το διεκδικούσε και ο Μιχάλης κατ’άλλους προηγείτο. Β΄ προστριβή.

Πάνω στον ανταγωνισμό της αναφερόμενης αγοράςελέγετο ότι ο Μιχάλης χλεύασε τον Καμπούρη (τονκασντίρτσει).

Σε κάποια στιγμή μιας άλλης ημέρας κάποιος συγγενήςτου Μιχάλη από τον Αγ. Χριστόφορο ονόματι Τζιτζιμπάσηςόντας νεαρός στο χωριό λογομάχησε με τον Καμπούρη για τοίδιο ζήτημα, μάλιστα πρότεινε και το πιστόλι του κι ότι οΚαμπούρης τον αφόπλισε και τον οδήγησε στην αστυνομίατης Νέας Ζίχνης. Για την βίαιη πράξη του αυτή ο Καμπούρηςτιμωρήθηκε. Κατ’ άλλους τον έδεσε και τον άφησε δεμένοόλη την ημέρα στο χωριό. Γ΄ προστριβή.

Ο Μιχάλης είχε συγγενή τον Δημήτρη Πασιά κάτοικοΑγ. Χριστόφορου, ήταν γαμπρός τους, δεν γνωρίζω πόσοκοντινά.

Ο Πασιάς ήταν από τους πιο αδίστακτους ανθρώπους,με τα ατομικά χαρακτηριστικά: προς το κοντός, ξερακιανός,κάπως κυρτωμένος, δασύτριξ, με εξέχουσα κάπως κυρτωμένημύτη, φρύδια με μακριές τρίχες προτεταμένες, περιπετειώδηςτύπος, θύμιζε ανατολίτη. Αν όχι οξυδερκείς, με πνευματικέςαναλαμπές, αγράμματος, τα ελληνικά του λιγοστά, ομιλούσετην τουρκική, οργανωμένος στον Μακεδονικά Αγώνα.

Αυτός ο άνθρωπος κατέστρωσε την δολοφονία τουΚαμπούρη, με την διάδοση, κάλυψη, της δήθεν εντολής τουπροξενείου «ως επικίνδυνου ατόμου». Την αποστασιοποίησητου Καμπούρη στο προξενείο την διέδιδε ως επικινδύνουαρνητή. Εάν όντως έτσι, γιατί άργησε τόσο αυτό να γίνει


σχεδόν στο τέλος του Αγώνα; Γιατί κατά τον ΓεώργιοΝικολάου Ζαχαρίου την δολοφονία την τοποθετεί το 1907έτσι όπως του την διηγήθηκε ο παππούς του όνταςΜακεδονομάχος. Ο Πασιάς απεβίωσε στα χρόνια της κατοχής.

Ο Καμπούρης από το βράδυ πήγε να οργώσει το χωράφιτου στο παλιομάντρι. Μαζί του είχε και τον γιο του τονΓκόγκα παιδαρέλι. Την όλη κατάσταση την είχεπαρακολουθήσει η κατασκοπία, βεβαιώθηκε πως δεν είχεπάρει όπλο μαζί του, παίρνοντας από λόγια την νύφη τουσύζυγο του γιου του Βασίλη. « Α! έτς χωρίς τίπτα ξεκίνσει τουόπλουτ όλα δω τα άφσει!..»

Διήγηση Πασιά πρωταγωνιστή της δολοφονίας, στουςγονείς μου. Αφού πρώτα είχαν στήσει το καρτέρι, μέσα και οΣιρλαντζής από το Δαφνούδι, η διήγηση στην τουρκική καιελληνική γλώσσα για να καταλαβαίνει και η μάνα μου9,«εφένουμ τα χαράματα, έζιψει τα βόδιατ να οργώς, σταμάτσειεφένουμ να κατουρείς, η παρέα λέει αϊ τώρα δεν κάν, τώραεφένουμ καρτέρσαμει να τελειώς κι ύστιρα τονπυροβόλσαμει».

Το περιστατικό αυτό του φόνου το άκουσα πολλέςφορές να το διηγούνται ο γονείς μου, αλλά και από άλλουςχωριανούς.

9 Ο πατέρας μου ομιλούσε πολύ καλά την Τουρκική και Βουλγαρική γλώσσακαι τα αλφαβητάρια τους τόσο όσο για την δική του εξυπηρέτηση. Ο Πασιάςκάθε τόσο χρησιμοποιούσε την λέξη, εφένουμ.

ΜΕΡΟΣ ΟΓΔΟΟ

Η ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΕΩΣ ΚΑΙ 1936.

Πρώτος γραμματιζούμενος μερικής στοιχειώδουςεκπαίδευσης φέρεται ο Ζάτσκας, είναι και ο ιεροψάλτης τουχωριού. Ακολουθούν τα παιδιά του Καμπούρη με πλήρηστοιχειώδη εκπαίδευση ο Βασίλης και ο Χρυσόστομος-Χρήστος ο μετέπειτα ιερέας εφημέριος του χωριού.

Ο Σαχανάς Γιάννης απόφοιτος του ελληνικού δημοτικούσχολείου Αγριανής και στην συνέχεια του άρτιδημιουργηθησόμενου βουλγαρικού σχολείου εκεί. Κατά τηνμαρτυρία του πατέρα μου, ο Γιάννης, που ήταν θείος του απότην μητέρα του, για περισσότερη μόρφωση πήγε στοβουλγαρικό σχολείο επροσφέρετο δωρεάν και επειδή ήτανπαραχαϊδεμένο στερνοπαίδι1 και όχι από φρόνημα.

Επίσης ήταν ιεροψάλτης του χωριού γνώριζε καλά τοαραβικό αλφάβητο. Ένα διάστημα υπηρέτησε στον τούρκικοστρατό ως υπαξιωματικός λοχίας (τσαούς) κατά το 1909-1910μέχρι που συγκεντρώθηκαν τα χρήματα για την αποπληρωμήτου μπιντέλ2.

Ο Θόδωρος Κων/νου Γεωργιτζίκης αυτοδίδακτος,γραφή και ανάγνωση. Στογιάννης Ντόκος την υπογραφή τουκαι συλλαβισμός, αυτοδίδακτος.

Όλοι τους μα όλοι τους γνώριζαν καλά την τουρκική καιβουλγαρική γλώσσα. Αυτοδίδακτοι και μη ως και οι άλλοιχωριανοί, όλοι οι παραπάνω φοίτησαν σε σχολεία εκτόςΑναστασιάς.

Οι μεταγενέστεροι μαθητεύανε στο χωριό απόδασκάλους που έστελνε το ελληνικό κράτος και από εισφορές

1 Ο Γιάννης Σαχανάς κατάγονταν από την Αγριανή και σε μεγάλη ηλικίαυιοθετήθηκε από τον Νικόλαο Σαχανά το πατρικό του επώνυμο ήταν«Παράσχου».2 Ήταν η εποχή που το Τουρκικό κράτος θα εξετούρκιζε όλους τους κατοίκουςτου. Το μπιντέλ ήταν ένα χρηματικό ποσό κι όποιος είχε την δυνατότητα να τοξοφλήσει απαλλάσσονταν της στρατιωτικής θητείας.


των μαθητών, ο πατέρας μου ήταν ένας από τους πρώτους πουμαθήτευσε σε σχολείο στο χωριό.

Ως πρώτο σχολείο διδακτήριο χρησιμοποιήθηκε ηεκκλησία του χωριού για μερικές εβδομάδες μετά το σπίτι τουΚαμπούρη ως την αποπεράτωση του πρώην διδακτηρίου.

Ως πρώτη διδάξασα φέρεται η δασκάλα Καρολίνα,Σερραία απόφοιτος του παρθεναγωγείου Σερρών, η οποίαέμεινε στην ιστορία της Αναστασιάς για τις αγάπες της με τοντότε νεαρό Γιώργη Μιχαήλ Μπασιά και τις αντιδράσεις τηςμητέρας του να αποτρέψει τον γάμο τους ο οποίος και δενπραγματοποιήθηκε. Προφανώς γιατί η δασκάλα ήτανεξευρωπαϊσμένη.

Ως δεύτερος διδάξας ήταν κάποιος ονομαζόμενοςΣακαλής, ο οποίος έμεινε γνωστός ως ιδιότυπος μάλλονψυχοπαθής κατά την ομολογία του πατέρα μου και τουΘανάση Γεωργίου Γεωργιτζίκη κι άλλων, είχε πολλέςπαραξενιές. Συνέχεια για αγίους και ασκητισμό μιλούσε, στοδρόμο που περπατούσε μόνο μπροστά του κοιτούσε, στηνεκκλησία έψελνε με σκυμμένο το κεφάλι.

Κάποια μέρα κατά την ώρα του μαθήματος μάλωσε τονμαθητή Μήτιο, τον είχε πιάσει από το λαιμό και θα τον έπνιγεαν δεν επέβαινε να τον απωθήσει ο μαθητής Γκόγιος που ήτανκατάτι μεγαλύτερος και αναπτυγμένος και διακρινόταν για τηντολμηράδα του. Τούτο το είχα αναφέρει στον Μήτιο και μουτο είχε επιβεβαιώσει.

Τρίτος κατά σειρά δάσκαλος αναφέρεται κάποιος πουέμεινε στην ιστορία του χωριού κολλώντας τον τοπαρατσούκλι «πούφνας» γιατί ήταν πολύ αδύνατος.

Τέταρτος δάσκαλος διδάξας είναι ο Ευσταθίου, αυτόςέμεινε με το παρωνύμιο Καραμανλής, ίσως προσφυγικήκαταγωγή, στην εποχή του αποφοίτησαν ο Ηλίας Χρυσ.Μελισσάς, ο Τζήκας, ο Μιλτιάδης Θεολόγου, ο Καραφύλληςκ.λ.π.

Φατσικά τον γνώρισα κι εγώ ως φιλοξενούμενος τουπατέρα μου. Ήταν πολύ ψηλός, μελαχρινός, δασύτριχος, τατυπικά του προσόντα ήταν να διδάξει μέχρι Δ΄ τάξηδημοτικού. Οι δύο προηγούμενοι αγνοούνται τα προσόντατους τα τυπικά.


Πέμπτος δάσκαλος διδάξας στο χωριό ήταν οΠαναγιώτης Γεωργιάδης πτυχιούχος με πλατειά μόρφωση,καλά γνώριζε το αραβικό αλφάβητο και την τουρκική γλώσσα.Δίδαξε εννιά συνεχή σχολικά έτη, ομολογουμένως στην εποχήτου ξεπετάχτηκαν σπουδαίοι μαθητές, αλλά και μαθήτριες.Συγχρόνως ήταν και ο γραμματέας της κοινότητας.Παρέμειναν τα γνωστά νόστιμα χωρατά του. ΉτανΜικρασιάτης στην καταγωγή του.

Αναφέρω ένα χαρακτηριστικό χωρατό του, που έμαθετον Λιόγκα πώς να βάζει την υπογραφή του, όνταςαγροφύλακας του χωριού, με τα αρχικά του ονοματεπώνυμούτου: Πολυχρόνης Θεολόγου. «Βάλε δύο πράσα το ένα δίπλαστο άλλο και ένα πάνω από αυτά, έτσι σχηματίσθηκε τοαρχικό Π, τώρα κάνε ένα μαντρί στρόγγυλο και χώρισέ τοστην μέση, έτσι σχηματίσθηκε το Θ».

ΜΕΡΟΣ ΕΝΑΤΟ

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1900-1922

Η ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ.Οι αρχές διόριζαν τον πρόεδρο-πάρεδρο (μουχτάρ). Η

μέγιστη εξουσία του ήταν να μαζεύει τους φόρους, κρατούσεσφραγίδα το μεχιούρ και οι αγράμματοι υπέγραφαν με τοναντίχειρα. Ιδιαίτερος χώρος- γραφείο δεν υπήρχε.

Αναφερότανε χρηματίσαντες μουχτάρηδες από όσουςσυγκράτησα: ο Δήμος, ο Αντώνης ο Βενέτης, ο Στογιάννης,Αποστόλης. Η επιλογή- ψήφιση γινότανε διααλληλοπροτάσεων στο μεσοχώρι, το είχαν κατά κάποιο τρόπομε την σειρά για να μοιράζονται το βάρος της ευθύνης αλλάκαι το χασομέρι.

Η ΠΥΡΠΟΛΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥΤΟΥ 1907 ΜΕ ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ.

Ιστορικά αποδεδειγμένο είναι η περιφέρεια της ΝέαςΖίχνης από βορά της, το ορμητήριο του Μακεδονικού Αγώνατο είχε στην Αναστασιά. Τούτο διότι ο πληθυσμός της ήταναμιγώς ελληνικός, αλλά και ως πόστο διευκόλυνε πολύ τηνκατάσταση είχε το πλεονέκτημα να είναι μακριά από τηνπεδιάδα και πιο κοντά στα δασωμένα βουνά. Ήταν από ταεύφορα χωριά της περιοχής κυρίως στη κτηνοτροφία. Κάτιανάλογο συνέβαινε και με την εθνική αντίσταση 1941-1944.

Η αντίθετη πλευρά το ορμητήριο της το είχε στο χωριόΣκρίτζοβα (Σκοπιά) με πρωταγωνιστή τον περιβόητο Σπάσε,ως καθαρώς βουλγαρίζοντα πληθυσμό. Όμως ως πόστουστερούσε από αυτό της Αναστασιάς διότι τα δασωμέναβουνά του είναι μακρύτερα. Φτωχός ο τόπος της, θέλω ναπιστεύω υστερούσε και στο φρόνημα, γιατί εκ των υστέρωνβρέθηκαν τρεις τέσσερις οικογένειες ανεκδήλωτων ελλήνων.

Αυτονόητο είναι ότι υπήρχε ανταγωνισμός επικράτησηςτων δύο εθνοτήτων και σκληρότερος είναι εκείνος πουαισθάνεται ο λιγότερο παραδεκτός για τα ερείσματά του.

Την βραδιά της 17ης Οκτωβρίου του 1907 οαρχηκομιτατζής Πανίτσας ενισχυμένος και από


οπλοφορούμενους άνδρες από Κλεπούσνια και Σκρίτζιοβα1

εισέβαλε στο χωριό με σκοπό να τρομοκρατήσει και ειδυνατόν να εξολοθρεύσει - καθηλώσει την οργάνωση.

Οι Αναστασιώτες οργανωμένοι και μη, κάθε βράδυπεριφρουρούσαν το χωριό βγάζοντας φυλάκια (ιφράμ).

Εκείνο το βράδυ πρώτος τους αντιλήφθηκε ο Μπατσήςπου φύλαγε στο δρόμο στο σημείο κάτω από το σημερινόκοινοτικό κατάστημα.

Οι επιδρομείς δεν εισέβαλαν από την βόρεια πλευράπου ήταν ο «ίσιος» δρόμος τους, αλλά επέλεξαν την νότιαπλευρά υπολογίζοντας στην παραπλάνηση και στοναιφνιδιασμό.

Στην προσταγή του Μπατσή να μην προχωρήσουνσυναντά άρνηση μάλιστα ένας από αυτούς να του μιλάει στοόνομά του, τον αναγνωρίζει και ο Μπατσής. Είναι οαγριανιώτης ο Τουρλιούμης (την θυγατέρα του αργότερα τηννυμφεύτηκε του Βασιλκό ο Γκιόργκης).

Ο Μπατσής δηλώνει ότι «δεν χαρίζεται σε κανέναν ναγυρίσουν πίσω». Μπρος στην άρνησή των ναοπισθοχωρήσουν ακροβολισμένος όπως ήταν πυροβολείτραυματίζοντας στην κοιλιά θανάσιμα τον Τουρλιούμη.Συνέχισε αμυνόμενος έως ότου υποχώρησε κατευθυνόμενοςπρος τον Γκλήρα πυροβολώντας στον αέρα προς εκφοβισμότου εχθρού δήθεν καταφθάνουν ενισχύσεις.

Μπαίνοντας στο χωριό οι βούλγαροι κομηταζτίδεςπρώτη τους δουλειά ήταν να εξολοθρεύσουν τουςΜακεδονομάχους και προς τα εκεί κατευθύνθηκαν. ΟΖάτσκας ύστερα από σθεναρή αντίσταση εγκατέλειψε το σπίτιτου το οποίο πυρπολήθηκε.Ο Ντόντσες; Μου λείπουν οι πληροφορίες που ήταν αυτό τοβράδυ.

Εκείνο που αγγίζει το ολοκαύτωμα είναι η αντίστασητου Ντόκου. Ο Ντόκος μπρος την απειλή του εχθρού δενδειλιάζει, αντιστέκεται πυροβολεί εναλλάξ με δύο όπλα το ένα

1 Λεπτομέρειες βιβλίο Μακεδονικός Αγώνας σελίδα 251-254 Κων/νος Α.Βακαλόπουλος.


είναι του γιου του Στογιάννη που κατά ατυχία εκείνο το βράδυέλειπε από το σπίτι - χωριό.

Συνεχώς αλλάζει πόστα πυροβολισμού για ναπαραπλανήσει τον εχθρό πως οι υπερασπίζοντες είναι πολλοί.Κοντά στο δικό του σπίτι σώζεται κι αυτό του Ντόντσε.

Ο Ντόκος έπεσε νεκρός από σφαίρα που τον βρήκε στοκεφάλι. Κατά τους υπολογισμούς των χωριανών, τούτο θασυνέβη κατά την αποχώρηση των επιδρομέων, διαφορετικά τοσπίτι του δεν θα εσώζετο και ότι άλλο.

Ο απολογισμός:Νεκρός ο Ντόκος, κάηκε το σπίτι του Ζάτσκα κοντά στο

δικό του σπίτι πήρε φωτιά και του Νταούτη και του Ράγκιου.Όσο για του Πετρούδα το σπίτι το πυρπόλησαν πρώτο

κατά την εισβολή νομίζοντας πως είναι του Μακεδονομάχουτου Ντόκου. Τούτο το συμπέρασμα επικράτησε.

Νεκρή η γυναίκα του Γιούργου από αδέσποτη σφαίραστο μέσον της αυλής μέσα στο σκοτάδι την πυροβόλησαν ωςύποπτη οπλοφορούμενη σιλουέτα, αυτό επικράτησε.

Η Ράνταινα βρέθηκε καμένη με άλλους δύο,πιθανολογείται ότι πρωτίστως χτυπηθήκανε από βόλιαλαβωμένοι ή σκοτωμένοι και μετά καήκανε τούτο τοσυμπέρασμα επικράτησε γιατί κάηκε όλο το σπίτι και αυτοίβρέθηκαν απανθρακωμένοι όπως και τα ζώα τους στονστάβλο. Βαριά τραυματισμένος ο Τσιουτσιούτας πνευματικάκαθυστερημένος2 όστις υπέκυψε. Λέγετε ότι έσκουζε δυνατάμε τις λέξεις «τισλίμ γίγκα» (τουρκιστί) μεθερμηνευόμενο:«παραδόθηκα – σμπαράλιασα».

Ο Βρόψες παιδαρέλι τραυματισμένος στο χέρι. Τασπίτια του Ράγκιου και του Νταούτη ήταν κολλητά.

Από τους επιδρομείς, ο Τουρλιούμης νεκρός από τοβόλι του Μπατσή 3-4 λιμνούλες από το αίμα γύρω από τοτείχος του σπιτιού του Ντόκου. Δακτυλιές από αίματατραυματία στα ντουβάρια του διαδρόμου του αχυρώνα καισπιτιού του ιερέα Μελισσά σήμερα ιδιοκτησίας κληρονόμωντου γιου του Ηλία, πιθανολογείται από τα βόλια του Ζάτσκα.2 Το όνομα Τσιουτσιούτας διαιωνίζεται ακόμα και σήμερα, το αποδίδουνπειραχτικά. Κάποτε υπήρξε παρέα γλεντιού στο χωριό που ονομάστηκεΤσιουτσιούτα παρέα.


Ο Ντόκος πεσμένος ακριβώς εκεί που ήταν κτισμένο τοπρώην κουρείο του Θόδωρου γιου του Ντόντσε. Παρέμεινεεκεί έως ότου επιθεωρήθηκε από την αστυνομία Ζηλιάχοβας(Νέας Ζίχνης).

Σε όλους είναι γνωστό στον πόλεμο την θέση τωνσυναισθηματισμών την καταλαμβάνει ο φανατισμόςδιευρύνεται το πεδίο των εγκληματικών στοιχείων.

Στο χρονικό της πυρπόλησης της Αναστασιάς πουαναφέρομαι, υπήρχε το προηγούμενο, ο Μπατσής με κάποιουςάλλους, μέσα στην παρέα ο Ληξάντρους και ο Σιρλαντζής απότο Δαφνούδι, υπό την αρχηγία του Τσουβαλτζή3 ερήμην τηςοργανώσεως και του υπεύθυνου Δούκα, πήγανε στηντοποθεσία Μπατάκια σύνορο Αγριανής και θανάτωσανκάποιους βουλγαρίζοντες Αγριανιώτες, μέσα σ’ αυτούς και οκουνιάδος του Μπατσή ο Κουλιούσης και ένας Γκρόσδης.

Για το εγχείρημα αυτό τους έγινε αυστηρότατηπαρατήρηση από την οργάνωση μέχρι την διαγραφή τους καιτον αφοπλισμό τους. Να σημειωθεί ότι τα μέλη των πολιτικώνοργανώσεων είχαν κάποια προμήθεια όπλων από τοΠροξενείο πάντοτε όμως μυστικά από τις Τουρκικές αρχές.

Το ότι ενήργησαν ερήμην της οργανώσεως φαίνεται καιαπό το γεγονός, όταν οι Βούλγαροι ήλθαν στην Ελλάδα το1915 με τον τρόπο που γνωρίζουμε, οι συγγενείς τωναναφερόμενων θυμάτων έπιασαν τον Μπατσή και τονκακοποίησαν δια ξυλοδαρμού όπως ο ίδιος διηγιότανε όχιμόνον δεν διαμαρτυρόταν αλλά από μέσα του έλεγε καλά μεκάνουν γιατί τι μας έφτηξαν πήγαμει και τους χαλάσαμει καιτον καϊτσιούμ (κουνιάδο)4.

Κατά την Βουλγαρική κατοχή 1941-1944 στοπαντοπωλείο του Γιουβάνη Κούτλα ο βούλγαρος

3 Στο παρόν περιστατικό που αναφέρομαι το μεγαλύτερο ποσοστό το αντλώαπό τον Γκρόσδη Χρήστο, ο οποίος ισχυρίζονταν ότι ο Δούκας δεν είχεαναλάβει ακόμα τον αγώνα στον Νομό Σερρών και από αυτόν έμαθα για τονΤσουβαλτζή την καταγωγή που είναι από την Ραιδεστό της ΑνατολικήςΘράκης. Όσο για τον φονευθέντα νεαρό Γκρόσδη ήταν φιλοξενούμενο ορφανόπαιδί στην οικογένεια τους. Ο Τσουβαλτζής ήταν οπλαρχηγός πουτραγουδήθηκε.4 Τα λόγια αυτά του Μπατσή τα άκουσα από την ίδια την θυγατέρα του Ζωίτσασύζυγο Μακίδη σε κάποια αναφορά τα έλεγε στους γονείς μου.


χωροφύλακας Ντιμήτρης πειρακτικά πλην σαφώς γνωρίζων τοποιόν του Μπατσή απευθύνθηκε αόριστα προς όλους με τούτατα λόγια: Όσοι δεν κάθονταν φρόνημα προφανώς όσοι δενπαίρνουν την Βουλγαρική υπηκοότητα5 όλοι τους θα πάνεστην Νιγρίτα. (Διωγμένοι σε Ελληνική επικράτεια.)

Ο Μπατσής φανερά πλην όμως στα Ελληνικάεξεστόμισε: Ή εμείς θα παένουμει στην Νιγρίτα ή σείς στηνΣόφια, εννοώντας κυνηγημένοι από τους έλληνες. Τοεπεισόδιο αυτό το γνωρίζω από τον Γιώργη Ιωάννου Σαχανά.

ΤΟ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΦΟΝΟΥ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗΜΠΑΣΙΑ

Η αιτία του φόνου του Μιχάλη Μπασία ήταν καθαρά ηεκδίκηση. Τους λόγους των διαφορών μεταξύ των δύοοικογενειών τους εξέθεσα προηγούμενα, όσο πιο αληθηνά καιαντικειμενικά μπόρεσα. Από όσα άκουσα και συγκράτησα.

Ο φόνος έγινε κάποια μέρα που ο Μιχάλης όργωνε τοχωράφι του στο Γκλήρα από τον Γκόγκα (Γιώργο) Καμπούρη,που στη δολοφονία του πατέρα του ήταν παρών. Λέγανε πωςόταν ο Μιχάλης είδε τον Γκόγκα να του προτάσσει το όπλο,άρχισε τα παρακάλια: «Βρε παιδίμ μη το κανς αυτό. Γω δεξέρου τίπτα, ούτε μπερδεύτηκα με το σκοτωμό του πατέρας»και κινήθηκε προς τον Γκόγκα. Ο Γκόγκας τον πυροβόλησεκαι τον σκότωσε. Και πράγματι, ο Μιχάλης δεν ήταν στηνπαρέα που σκότωσε τον Ηλία Βασιλείου Καμπούρη.

Ο Γκόγκας Καμπούρης ήταν το στερνοπαίδι τηςοικογένειας μάλλον προς το ψηλός προς το μελαχρινός, στοπρόσωπο του σημάδια από την αρρώστια της βλογιάς6. Πολύευκίνητος, πολύ χαϊδεμένος από τους περιοίκους του και απόπολύ μικρός εξοικειωμένος με τα όπλα7.

Ο Γκόγκας για το φόνο που διέπραξε λογοδότησε στηντουρκική δικαιοσύνη και κλείστηκε στην φυλακή.

5 Κάτι τέτοιο αναφέρετε και στην ιστορία της Εθνικής Αντίστασης τόμος 1ος

σελ. 151 έκδοση Αυλός, αναφέρει για Βουλγαρική πίεση δήλωση Βουλγάρικηςκαταγωγής (πόντανικ). Ερμηνεύεται και ως υπηκοότητα.6 Σημάδια της αρρώστιας της βλογιάς στο πρόσωπο είχε και ο Γιώργης Γκότσηςτου Πέτρου.7 Τα γνωρίζω από τις εκμυστηρεύσεις του πατέρα μου και του Βασιλκό τουΝτίνκο που έλεγε: Τσιουρμπατζίθκου πηδί ούλα τα είχει.


Κατά την εξέγερση των Αρμενίων τον Απρίλιο του 1909στην περιφέρεια Αδάνων, οι εξεγερθέντες άνοιξαν τις φυλακέςκαι λευτερώθηκαν οι φυλακισμένοι, μέσα σ’ αυτούς και οΓκόγκας, με την ευκαιρία αυτή κατόρθωσε και έφτασε στηνΕλλάδα στον Πειραιά, από όπου αλληλογραφούσε με τοναδερφό του τον ιερέα, ο οποίος έσπευσε προς συνάντησή του,βγάζοντας διαβατήριο από τις τουρκικές αρχές καιανταμώσανε στον Πειραιά.

Όταν το 1913 απελευθερώθηκαν οι Σέρρες, ο Γκόγκαςειδοποίησε πως έρχεται στο χωριό, αλλά ποτέ δεν έφτασε. Οιοικείοι του, συγγενείς του, ακόμα και σήμερα λένε πιθανόν οΓκόγκας να έπεσε θύμα σε καρτέρι που έστησε η κλίκα τουΠασιά, γιατί η αδερφή του Σωτήραινα από την χαρά της τοδιαλαλούσε στο χωριό από μέρες την ημερομηνία της άφιξηςτου.

Σε τούτο συνηγορεί, κατά πως διέρρευσε τηναποκάλυψη αυτή για τον φόνο του Γκόγκα την έκανε ηΣτογιάνο, θυγατέρα του Μιχάλη, ύστερα από εξομολόγησητου συγγενούς της από τον Αγ. Χριστόφορο Στογιαντζίκη, στατελευταία της ζωής του για να μην πάρει το μυστικό μαζί του,ο οποίος συμμετείχε στο καρτέρι.

Από τους οικείους του Γκόγκα εκφράστηκαν υπόνοιες,μήπως ο Γκόγκας χαλάστηκε από συγγενείς τηςαρραβωνιαστικιάς του, φοβούμενοι την οριστική εγκατάλειψήτης ερχόμενος ο Γκόγκας στην Μακεδονία, υποψιαζόμενοικάποια λογομαχία και τις ζωηρότητες του Γκόγκα. Γιατί οΓκόγκας στον Πειραιά όπου έμεινε είχε αρραβωνιαστεί.

Σε ερώτηση μου στον Βαγγέλη Χρ. Μελισσά, ανεψιότου Γκόγκα, «πως τα αδέλφια του δεν κίνησαν έρευνα γύρωαπό τον χαμό του αδελφού τους, μήπως γιατί ο πατέρας τουήταν ιερωμένος», ήταν κατηγορηματικός: Όχι γιατί φοβόταντα αντίποινα. Όσο για τον άλλο αδελφό Βασίλη τονχαρακτήρισε αδιάφορο.

Αξίζει να σημειωθεί, ή Στογιάνο, κόρη του Μιχάλη,έκανε γαμπρό παντρεύοντας την κόρη της με τον ανεψιό τουφονιά του πατέρα της, ο οποίος έφερε το ίδιο όνομα προς τιμήτου θείου του. (Γκόγκας Χρυσοστόμου - Χρήστου Μελισσάςπρώην Καμπούρης λόγω αλλαγής επωνύμου).


Ήταν μια προσέγγιση της έμπρακτης λήθης τουπαρελθόντος. Αλλά και πέραν αυτού εγώ διέκρινα κι άλλεςπροσεγγίσεις κυρίως των οικογενειών Μελισσάδων καιΓεωργίου Μπασιά. Και από την μεριά του άλλου αδελφούΒασίλη επήλθε συμφιλίωση από τον γάμο του γιου τουΝικόλα όχι από κάθετη συγγένεια αλλά από πλάγια.

ΠΡΩΤΟΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1912Οι συγκλίνουσες απόψεις πριν της κηρύξεώς του: Κοινή

συνισταμένη.Βιβλίο Κων/νου Α. Βακαλόπουλου «Μακεδονικός

Αγώνας 1904-1908» σελ. 23: «Σε όλα τ’ άλλα και στηνκινητοποίηση του χριστιανικού στοιχείου για την αποτίναξητου τουρκικού ζυγού».

Βιβλίο Κων/νου Α. Βακαλόπουλου «Η Μακεδονία στιςπαραμονές του Μακεδονικού Αγώνα 1894-1904» έκδοση1986 σελ. 17: αναφορά στα απομνημονεύματα ΠερικλέουςΑργυρόπουλου «Συνένωση βαλκανικών δυνάμεων προς τονκοινό αγώνα».

Ρήση Ηλία Καμπούρη: «Τούρκους όσους θέλετεχριστιανό κανέναν».

Ο Πρώτος Βαλκανικός πόλεμος ξέσπασε την άνοιξη του1912 μ’ όλα τα γνωστά. Η Ελλάδα δώθε του ποταμούΣτρυμόνα περιήλθε στην επικυριαρχία της Βουλγαρίας μέχριτον Β΄ Βαλκανικό πόλεμο 1913 περίπου μήνες δέκα.

Ευκαιρία για τους Σκριτζιοβνιώτες να ξεσπαθώσουν μετον αρχηγό τους τον Σπάσε. Αρχής γενομένης προβαίνουν σεβιαιότητες, λεηλασίες, αλλά και ωμότητες σε βάρος τωνκατοίκων των τουρκοχωριών Σέρρες και Ζίχνα Μαχαλάδες.Τους ακολουθούν και κάποιοι Αγριανιώτες, ο ένας ήτανΤσιότσκου Ντίνες, ένας πελώριος άντρας όπως περιεγράφετο.

Θανάτωσαν έξι κοϊνιαρόπουλα χωρίς καμία πρόκληση ήαιτία. Θάβοντάς τα εκεί που μέχρι σήμερα η τοποθεσία φέρειτο όνομα έξι λημόρια (μνήματα).

Η Μάνα μου, κατά πως μας έλεγε, την ημέρα εκείνηείχε δει τα κοϊνιαρόπουλα στο χωριό επάνω στα ζώα τουςκαβάλα, με γέλια και χαρές. Γύριζαν από την Ζηλιάχοβα όπουείχαν μεταφέρει καυσόξυλα στην εκεί ζήτηση.


Την πράξη αυτή οι Αναστασιώτες την αποδοκίμασαν μετα μελανότερα χρώματα εκφράζοντας τον αποτροπιασμό τους.

Από Αναστασιώτικη πλευρά ο Λιόνκας και Γκαλίας,στην τοποθεσία Ντιλιντζή Μπαϊρ, θανάτωσαν έναν κόινιαροΖιχνομαχαλιώτη, όντας παιδιά αυτοί, εκείνος αγροφύλακας, σεκλεψιά φρούτων τους πήρε τα ζωνάρια8 τους για την είσπραξητου καπάνι, σύλληπτρα, από τους πατεράδες τους.

Σε ερώτησή μου προς τον πατέρα μου πως και τιαπέγινε μετά; Την απάντηση που έλαβα, ήταν η περίοδος πουέφευγαν οι Τούρκοι από τα μέρη μας.

Να σημειωθεί ότι οι Σκριτζιοβνιώτες δέχθηκαν ταπερισσότερα δεινά από τους κόινιαρους Ζιχνομαχαλιώτες απότ’ άλλα χωριά.

Ελέγετο ότι κάποτε συνέλαβαν κάποιους νεαρούςΣκριτζιοβνιώτες, τους οποίους κακοποίησαν μεακατονόμαστες πράξεις.

ΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΕΔΩ ΑΝΟΙΓΩ ΠΑΡΕΝΘΕΣΗΚΑΝΟΝΤΑΣ ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΓΙΑ ΝΑΒΟΗΘΗΣΩ ΤΟΝ ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ ΕΚΘΕΤΟΝΤΑΣ ΤΙΣΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΜΟΥ.

Οι Τούρκοι των μαχαλάδων σε κάθε συλλογική τουςβιαιοπραγία εναντίων των υπόδουλων, παρέκαμπταν τηνΑναστασιά γιατί όλες οι απόπειρές τους αποκρούσθηκανσθεναρά.

Ο Γουμάγιας έχασε τον μεγάλο του γιο, τον Νικολάκη,γιατί τους κυνήγησε στου Ντόν του Πάτου για να μην τουαποσπάσουν πρόβατα.

Στην τοποθεσία Λεύκ, ο Δήμος ταπείνωσε τον αδερφότου Σέρτ Χαλίλ, στην ουσία τον ίδιο τον Χαλίλ.

Ο Δήμος εδάρει στην θέση Τζακάνια.Ο Γκιόρες αλωνίζει στον κάμπο τους.Στην εξόντωση του Σέρτ Χαλίλ συμμετέχουν και

Αναστασιώτες.

8 Τα ζωνάρια ήταν το πειστήριο για το έγκλημα της κλεψιάς φρούτων. Για τοίδιο ζήτημα σε κάποια ευκαιρία στο καφενείο στο χωριό κόλλησα τον Γκαλίασε συζήτηση « όλα καλά αλλά με τον Λιόντα καθάρσιτει τον Κόινιαρο ».Χωρίς ιδιαίτερη ενόχληση!.. ο Γκαλίας είπε: Εσύ πάλι που το θμύθκεις α, α,εγώ, ο Λιόγκας….


Σχεδόν όλοι οι ενήλικες Αναστασιώτες είχαν κάποιαφιλία γνωριμίας με τους κόινιαρους, τέτοια: Όσο ζεστός είναιο ήλιος τον Γενάρη «ήλιος με δόντια». Σε όλα τα παραπάνωβεβαίως συνηγορούσε και το αναγκαστικό πέρασμά τους απότο χωριό μας για τον κασαμπά, αγορά, της Νέας Ζίχνης(Ζηλιάχοβα).

Από πλείστες άλλες διηγήσεις που δέχθηκα έμεινα μετην διαπίστωση πως οι Αναστασιώτες δεχόντουσαν την φιλίατων κοϊνιάρων δείχνοντας τους ανωτερότητα. Στηνοικονομική επιφάνεια η διαφορά ήταν τέτοια που θύμιζεκυνηγό με ζαγάρια!.. Ούτε ένας από τους Αναστασιώτεςκαταδέχονταν την κακομοιριά να παρουσιαστεί στο παζάριτης Ζίχνης με το γαϊδουράκι να πωλεί καυσόξυλα όπωςεκείνοι (τέτοια ανάγκη δεν του παρουσιάζονταν), είχε άλλουςτρόπους πολύ πιο περήφανους να αντιμετωπίσει ταοικονομικά του.

Τους «καημένους» τους Αναστασιώτες!.. Ο Ζυγός τηςυποδούλωσης πολύ βαρύς τους έπεφτε!..

Από την διήγηση του Γιαννακούση, όπως την άκουσεαπό τον πατέρα του, Δήμο Γουμάγια.

«Οι πλούσιοι Τούρκοι των Μαχαλάδων, στο γάμο τωναρσενικών παιδιών τους διοργανώνανε αγώνες πάλης. ΈναςΖιχνομαχαλιώτης στο γάμο του γιου του έβαλε ως έπαθλοέναν τράγο.

Βγήκε ένας Έλληνας να παλέψει κι έριξε έναν Τούρκο.Οι παρευρισκόμενοι τούρκοι δεν το παραδέχτηκαν. Η πάληγινότανε απέναντι από το Κοτζιά Ορμάν σ’ ένα αλώνι. Γίνεταιδεύτερη φορά, πάλι δεν το παραδέχθηκαν. Γίνεται τρίτη φορά.Αυτή την φορά ο Έλληνας τον πετάει από ένα ντουβαράκικάτω και παίρνει τα κομμάτια, αναπνοή δεν πήρε». Βλέπεις οικοίνιαροι το παίζανε καταχτητές. Κλίνει η παρένθεση.

Το μένος του Σπάσε δεν κόπασε με το σφαγιασμό τωνέξι κοϊνιαρόπουλων. Καταστρώνει σχέδιο εξόντωσης όλωντων ανδρών των δύο Μαχαλάδων.

Τι κάνει, ντύνει μερικούς υποταχτικούς του με στολήτζιαρμενταρίων (χωροφυλάκων) και άλλους με ευρωπαϊκήπεριβολή με τσάντες κλπ και παρουσιάσθηκε στουςΜαχαλάδες.


Βάζει ανθρώπους και φωνάζουν να μαζευτούν όλοι οιάνδρες στο Τζαμί, είναι διαταγή να γίνει απογραφήπληθυσμού. Επίσης κι από όσους τους πήραν πράγματα ή ζώαπαράνομα να το δηλώσουν για να αποζημιωθούν από τοκράτος.

Έτσι ανυποψίαστοι όπως πήγαιναν ένας, ένας, δύο, δύο,τους έπιαναν, τους έδεναν τα χέρια και τους έβγαζαν στηναυλή του Τζαμί.

ΔΙΗΓΗΣΗ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥΣΗ: Ύστιρα τσείπαν όποιος έχπαράδις να τσφέρ θα γλυτώς. Βγήκαν μερικοί πούχαν παράδιςτσήφηραν κι γλύτουσαν. Μου είχε πει τα ονόματα πέντε, έξι,συγκράτησα τρία Τσολάκ, Κοτζιακολάκ, Οσμάν Κιαά, τωνδύο πρώτων τα ερείπια των σπιτιών τους μπορώ να ταυποδείξω και τώρα όπως μου τα είχε δείξει ο παππούς μουΓιαννακούσης.

Φώναξαν τον Κοντζιαμπάση (πρόεδρο) τον ρώτσαν:Γίνησει κιφίλς (εγγυητής) για όλνους αφνούς, τσείπει εγώ μονγια μένα είμει, τότε βγαίν παλιός Κοτζιαμπάσης για ναγλυτώσουν είπει: Γω γίνουμει, ήταν ένας σαν τουν πατέραςπολύ νταλντούσει (ορμούσε) τουν ρώτσαν συ ποιος είσει, γωείμει παλιός Κουτζιάμπασης, σένα δε σι θέλουμει.

-Τουν Κουτζιάμπαση κείνουν τουν σκώτουσαν;-Α! κείνουν τον άφσαν γλύτουσει, τον άλλουν τουν

έσφαξαν. Ήταν κι ένας κόινιαρους Σάιτς ένας κουντρούτσκουςτσείπει: Κι γω έχου παράδις, κείνους ψουμί δεν είχει να φάει,τον προυβότσαν μ’ έναν άλλουν να παέν να τσφέρ. Κείνουςπερίμινει στου χαγιάτι. Ο Σάιτς απ’ τνάλ μηριά του σπίτφεύκει κι απ’ τουν πολύ τουν φόβουτ μίληγει, πήγει κικρύφκει στου Κουρίσου του λάκκου σ’ έναν τσιούτσιουρα απ’απαπκάτ που έτριχει νιρό, δω είπει δε θα μπορούν να μηβρουν.

-Ύστιρα που τσπήγαν;-Ύστιρα τσπήγαν ηκεί απ’ παπκάτ τσράτα που βγαίν για

του Μαχαλά ηκεί απ’ παπκάτ τσχάλασαν!..-Πνοί ήταν αφνοί που τσέσφαζαν;-Οι πλιότηροι Σκριζιουβνοί..-Οι άλλνοι ποιοι ήταν;


-Είχει κι έναν Κληπουσνιότ, πουλύ ψηλόν ΤσιότσκουΝτίνες, κείνους μι του τσκούρ τσέκρουει.

-Σείς κοίταζήτει πως τσέκρουαν;-Ε! μεις όλνοι φεύκαμει δε θέλαμει να χτάζουμει μο

Τσίγκους απόμνει μπίλιαμ ένας τον μπούχτσει να σκοτώς τονκόινιαρο που σκότουσει τουν Τάτατ (πατέρας του) αμά δενκίτσει (δεν αποτόλμησε).

-Πως δεν τουν σκότουσει;-Δεν ξέρου, μον ένα άσπρου τζιουμαντάν πήρει από

έναν κόινιαρου!-Γιατί το πήρει δεν σχένταν που ήταν από σκοτουμένον;-Δεν ξέρου άμα ήταν πολύ καβράκου.-Δεν γλίτουσει κανένας;-Πως γλύτουσαν δυο!..-Ποιος κι ποιος κι πως;-Ταργάς ήταν ένα πηδί δικάξ χρουνών, κείνου λύθκει κι

νικάτουνει ποιοι νισαίνουν, βρήκει δυο τον Μαντίκ κι τουν....(εγώ λησμόνησα το όνομά του) κι τσέλσει.

-Δεκάξ χρουνών, πουλύ μικρό κι κείνου του πήραν νατου σφάξουν; Έδειχνει πλιό τρανό;

-Α! ήταν πουλύ λιβένκου να σατ’ Μπασιά του Βαγγέλ.-Ύστιρα τι γίνκαν;-Ύστιρα πήραν απ’ κει κατά τσιάκτ αμά κείνου του πηδί

δεν άντιξει πιο κατατσκάτ έκατσει ήταν τρυπμένου σ’ βούζατ.-Οι άλνοι δυο τι γίνκαν;-Λουγυρνούσαν απού δω κιαπουκεί.-Δεν φουβούνταν;-Δεν φουβούνταν!..-Λουγυρνούσαν φανηρά;-Ε! Ε! φανηρά, δούλευαν στουν έναν κι στουν άλλουν!-Κι που ήταν ντουμέν;-Ου Μάντιξ ήταν ντουμένους στου ζνίχιτ, έδηνει

πατσιαβούρις να μην φαίντει τα σμάδιατ.-Ου άλλους;-Ου άλλους ήταν ... (εγώ δεν τον θυμάμαι).-Οι γυναίκες κι τα πηδιά τι γίνκαν;-Κείνις τσμάξαν στου σχουλειό μη τα πηδιά (σχολείο

Αναστασιάς).


-Ύστερα τι γίνκαν (δηλαδή από κει και πέρα);-Ύστερα τσκόρψαν (δηλαδή τις ελευθέρωσαν) μάλλον

πήγαν στη Ζίχνη.-Στου Σιργιότκου του Μαχαλά κι κείνους τσκότουσαν;-Κι κείνους αμά απ’ αφνούς γλίτουσαν, πουλνοί

φεύκαν. Κι μεις άμα ξέραμει πολνοί θα γλιτώναμει.-Την ίδια μέρα τσκότουσαν;-Την ίδια.-Τα σπίτιατς τα ειδίσματατς τι γίνκαν;-Όλα γιάμα (αμάκα).-Έκαντει κι σεις γιάμα;-Κανένας, τίπτα.-Κι τα πράματατς τι γίνκαν (ζωντανά τους);-Απ’ τ’ χώρα δεν πήρει κανένας, κανένας;-Μον τ’ Πέτκου Ντίνκους.-Κείνους πως πήρει κι σεις δεν πήρατει (το έβλεπα

μεγάλο πειρασμό να μην πάρουν γιδοπρόβατα την στιγμή πουεγκαταλείφθηκαν)!

-Κείνους τα θκάτ τα είχει νταμουμένα με τον ΟσμάνΚιαά κι όταν γίνκει αυτό πήγει κι χώρσει τα θκάτ κι πήρει πλιόπουλλά, έκανει ένα τρανό μπιλιούκ είχει κατ καλά τραγιά. (Εκτων υστέρων έμαθα ο Πέτκος ήταν τσοπάνος στον ΟσμάνΚιαά την εποχή εκείνη. Μες στο κοπάδι του είχε και δικά του).

-Μον κατσίκια πήρει;-Μον κατσίκια πήρει. Πρόβατα δεν είχει το μπιλιούκ.Η «γιάμα» συνεχιζόταν πλέον φανερά, ως και

Ζηλιαχωβίτες συμμετείχαν. Μέχρι που ξηλώθηκαν ξυλεία καικεραμίδια. Η μάνα μου μας έλεγε: «Κανένας από του χουριόδεν έπαιρνει τίπτα, μόνον μείς τα πηδιά μαζεύαμειπατσιαβούρις για να φτιάχνουμει νύφις (κούκλες) καιπηγαίναμει στο Τζαμί και βλέπαμει το Χότζια που ήτανσκουτουμένους.» Φαίνεται ο Χότζιας δεν σφάχτηκε μαζί μετους άλλους.

Ο πατέρας μου: Μεις με του Φίλιππ βρήκαμε αδέσποταδικάξ (16) κατσίκια (γίδια) κει στ’ Χασάν την περιστεριά(σπηλιά) τα μάξαμει, τα πήγαμει στον Κόπανο που ήταν ταθκά μας πρόβατα. Τα είδαν θκείμας κι μας παραμάξαν


(μάλωσαν) γιατί τα πήραμει, δεν ήθηλαν, φοβούνταν το χιλινέ(γρουσουζιά) να μην τα πιάς αρρώστια τα θκάτς.

Όταν μια φορά ο Φίλιππος στο χωριό έξω από τοκοινοτικό κατάστημα ομιλούσε για την Αγία Γραφή , εγώ γιανα το γυρίσω στο χωρατό, τον διέκοψα: Αγία Γραφή, ΑγίαΓραφή, αλλά με τον πατέρα μου παραμάξατε τα κοϊνιάρικα τακατσίκια απ’ τ’ Χασάν την περιστεριά.

Χα! Χα! πατέρας μι παρακίνσει, (σαν να μην είχεάδικο)...

Ενώ όλα τούτα συμβαίνουν σε βάρος τωντουρκομαχαλαδιωτών, υπάρχει και η τελευταία αποτρόπαιηπράξη στην Αναστασιά.

Μετά την καταστροφή των χωριών Μαχαλάδων οιεναπομείναντες κάτοικοι διασκορπίστηκαν προς εξεύρεσηπόρους ζωής. Ένα κοϊνιαρόπουλο έπιασε δουλειά, τσοπάνοςστον Πέτκο9. Όταν παρήλθε ο χρόνος της δούλεψής του, τοκοϊνιαρόπουλο έπιασε πάλι δουλειά τσοπάνου στου Ντόκου τοκοπάδι.

Το κοϊνιαρόπουλο φεύγοντας από το χωριό τονακολούθησε και ο σκύλος του. Στην δούλεψη του Πέτκου τονείχε κι αυτόν μαζί του και πως ο Πέτκος τον είχε αγοράσει.Όταν το κοϊνιαρόπουλο πήγε στην δούλεψη του Ντόκου οσκύλος δεν έλεγε να ξεκολλήσει από κοντά του10.

Κάποια μέρα το κοϊνιαρόπουλο εκεί που βοσκούσε τοκοπάδι των προβάτων του Ντόκου στου Γκλήρα το δάσος,πήγε ο Πέτκος εκεί κι όπως έτρωγε το κοϊνιαρόπουλο τοκοπάνισε μια με το τσεκούρι στο κεφάλι, το άφησε στον τόπο.Όταν το περιμάζεψαν από εκεί το βρήκαν στο ένα χέρι νακρατάει το ψωμί και στο άλλο το αβγό.

Ελέγετο ότι ο Ντόκος εξοργίστηκε πάρα πολύ και έκανετην καταγγελία. Ο Πέτκος κρατήθηκε για μερικές μέρες στηΖίχνη. Κατά τον πατέρα μου ήταν η εποχή που φεύγανε οι

9 Πασιφανή ένδειξη είναι πως οι κάτοικοι των Μαχαλάδων άφοβα κινούντανστο χώρο της Αναστασιάς, άρα στην σφαγή δεν είχαν συμμετοχή, άρα δεν είχανλόγο να φοβούνται οι Τουρκομαχαλιώτες.10 Σε κάποια συζήτηση της μάνας μου με την Γκάφε, θυγατέρα του ΝτόκουΣτογιάννη, άκουσα να λέει η Γκάφε: Το πηδί το έκρουει αλλά κείνου δενέφηβγει (ο σκύλος δεν αλλάζει αφεντικό και η γάτα σπίτι).


Βούλγαροι κι ακόμα οι Ελληνικές αρχές δεν είχαν καταλάβεικαλά τα πόστα. Δεν ξέρω τι άλλο μεσολάβησε και ο Πέτκοςτην γλύτωσε.

Με την κήρυξη του Β΄ βαλκανικού πολέμου 1913, οιΑναστασιώτες προσπάθησαν κι αυτοί να λάβουν μέρος στοκυνηγητό των Βουλγάρων, μάλιστα εστάλη στις Σέρρες οΝτόκος για προμήθεια όπλων, όπως και προμηθεύτηκε έναναριθμό. Άλλα ήταν η μέρα που ο Βουλγαρικός στρατόςεκκένωνε την πόλη και οι Σερραίοι με τα λιανοτούφεκά τους,τους πήραν στο κατόπι. Γυρίζοντας πίσω οι Βούλγαροι (οστρατός) πυρπόλησαν την πόλη.

Ο Ντόκος τα όπλα που προμηθεύτηκε τα είχε κριμέναστα ταμπάχανα στα Χάνια (σήμερα πλατεία Εμπορίου). Μετάαπό αυτό που συνέβη τα όπλα χαθήκανε.

Εκ των υστέρων έλεγαν οι χωριανοί, καλύτερα που δενέφτασαν τα όπλα στο χωριό, θα παθαίναμε ότι έπαθαν και οιΣερραίοι.

Αντίθετα οι Σερραίοι πάντοτε σε εισαγωγικά έλεγανκαλά που κάηκαν τότε οι Σέρρες και μπήκε στο σχέδιο η πόλη,πραγματικά οι Σέρρες από σχέδιο πόλεως σχίζουν!..

29 Ιουνίου 1913. Επιτέλους η Αναστασιά και όλος ονομός Σερρών ελευθερώθηκαν κι όπως έλεγαν οι παλαιοί ήρθετο Ελληνικό. Τούτο όμως για πόσον καιρό;

Η Ευρώπη ήδη είναι αναστατωμένη εν όψη του Α΄παγκοσμίου πολέμου. Η Ελλάδα ως κράτος είναι Ευρώπη. Καιλόγω θέσεως στην κονίστρα των ζυμώσεων. Δύο οισυνασπισμοί. Από την μια μεριά Γερμανία Αυστροουγκαρία,απ’ την άλλη η ΑΝΤΑΝΤ. Προσχωρήσεις κρατών και στουςδύο συνασπισμούς. Η Ελλάδα ακόμα μετέωρη με κυβέρνησηΒενιζέλου.

Οι Παράγοντες των δύο συνασπισμών πιέζουν,διεισδύουν κατά πόσο μπορούν, η Ελλάδα να πάει με το μέροςτους. Ναι, αλλά με ποιόν; Κάποιοι τάσσονται με τηνΑΝΤΑΝΤ κι αυτοί είναι οι Βενιζελικοί. Όχι μ’ αυτούς μεκανέναν, ουδέτεροι κι αυτοί είναι οι φιλοβασιλικοί,επικρατούν οι δεύτεροι «βλέπεις εκτελεστική εξουσία».

Παύεται ο Βενιζέλος, η Ελλάδα ουδέτερο κράτος, νακαι ο μεγάλος διχασμός που μας στοίχισε τόσο!..


Ιούνιος-Ιούλιος 1916, τον καιρό της καπνοφυτείας, οιΑναστασιώτες αντίκρισαν στην βουνοπλαγιά της Δίπλας,πολυάριθμο Βουλγαρικό στρατό να στρατοπεδεύει,ξαφνιαστήκανε, στο σύνορό τους στρατός Βουλγάρικος!..

Όταν ρώτησα τον πατέρα μου γιατί ξαφνιαστήκατε, ηαπάντησή του ήταν: «Γιατί δεν γνωρίζαμει (ο πατέρας μουτότε ήταν 16-17 χρονών) και συνέχισε, οι υπηρησίες θα τουξέραν, αλλά ημείς από που να του μαθαίναμει, ούτεηφημηρίδις, ούτε άλλα μέσα επικοινωνίας τηλέφωνο κλπ».Όσοι είναι της δικής μου ηλικίας και πάνω, γνωρίζουν τι εστίκαπνοφυτεία με τα μέσα που διαθέταμε. Η επικοινωνία μαςκοβόταν και με τα γαϊδουράκια ως μέσο συγκοινωνίας με τοκέντρο που ήταν η Ζίχνη. Την καπνοφυτεία τηναποκαλούσαμε μεγάλα στρατιωτικά γυμνάσια. Τόσοαπορροφούσε τους καλλιεργητές.

Η Ελλάδα λοιπόν ουδέτερο κράτος δώθε τηςβουνοκορυφογραμμής του Λαχανά, πλημμυρίζει απόΒουλγαροτουρκικό στρατό απ’ την άλλη μεριάΑγγλογαλλικός στρατός.

Νάσου παρόν και ο περιβόητος Σπάσες, ο δήμιος τωντουρκομαχαλιωτών. Τώρα το παίζει «αδέκαστος». Στην ουσίατοποτηρητής της Βουλγαρικής προπαγάνδας11.

Όμως ο ξενόφερτος στρατός εδώ στα μέρη μας είχε καιτα επακόλουθά του. Με την δύναμη των όπλων, κάποιοιπερισσότερο θρασείς, κοινός πλιατσικαδόροι και με την ανοχήτων ανωτέρων τους, προβαίνουν σε βιαιοπραγίες, κυρίως σεληστείες ζωντανών και εκβιασμούς για χρήματα, Τέτοιακρούσματα και στο χωριό μας.

Μάλιστα υπήρχε κι ένας αγροφύλακας, Αρβανίτης, οοποίος έκανε τον σύνδεσμο. Τούτο αναφέρθηκε στον Σπάσε,με οδηγίες του τον συνέλαβαν και με συνοδεία του Δήμου καιτου Πέτκου του Γιόργκη12 τον οδήγησαν στην Δράμα τον

11 Να τι κάνει η ουδετερότητα σ’ ένα τόπο που πριν δύο περίπου χρόνια τονκατείχαν οι Βούλγαροι. Την Μακεδονία οι ίδιοι την εποφθαλμιούσαν ακόμααπό την συνθήκη του Αγ. Στεφάνου!… αυτό δεν μετρούσε!..12 Από τα πολλά κρούσματα για την προστασία του χωριού εξοπλίστηκαν ταδύο αυτά άτομα. Οι άνθρωποι πληροφορητές δεν γνωρίζουν από πούεξοπλίστηκαν, άφηναν να εννοηθεί από τον «αδέκαστο» Σπάσε


παρέδωσαν στις αρχές! Τώρα σε ποιες αρχές (άλλου παπάευαγγέλιο) και δεν ξαναφάνηκε. «Σπουδαίοα ουδετερότητα».

Για τον ίδιο λόγο πιάσανε και τον Ντόκο Στογιάννη, ωςυπεύθυνος προϊστάμενος του αγροφύλακα, επειδή ήτανπρόεδρος (πάρεδρος) του χωριού, μετά αφέθηκε ελεύθερος καιμε την μεσολάβηση του θείου του Βενέτη.

Το πρόβλημα πήρε τέτοιες διαστάσεις, μέχρι μερικοίαναγκάστηκαν να ζητήσουν άσυλο στην Αγριανή. Γιατί εκεί;Άλλο ένα ερωτηματικό; Μήπως ελέω Σπάσε;

Μάλιστα ο ιερέας του χωριού, ο Μελισσάς, όνταςασθενής, η χήρα Μάνα του, την τοποθέτησε σε κοφίνι, τηνφόρτωσε σε μουλάρι και την μετέφερε στην Αγιανή σεσυγγενείς της, για μεγαλύτερη ασφάλεια, για να μην υποστείτοιαύτη δοκιμασία διότι ως γνωστό ο άνδρας της φημιζότανγια τις πολλές λίρες του13.

Την παραπάνω ενότητα μου την διηγήθηκε ο ΒαγγέληςΧρήστου Μελισσάς.

Έγιναν κάμποσα τέτοια κρούσματα. Ένα βράδυ έγινεαπόπειρα να παραβιαστεί το σπίτι του Κωνσταντίν.Δημιουργήθηκε μια κάποια αντίσταση, μέσα στουςπυροβολισμούς σκοτώθηκε η χήρα θεία του Κολωγιάννου,που την φιλοξενούσε μόνιμα στο σπίτι του.

Αναρωτήθηκα, ίσως αναρωτηθούν κι άλλοι διαβάζονταςτούτα τα γραφόμμενα, οι Ελληνικές αρχές απών ήταν;Ουδετερότητα δηλώσαμε και όχι κατοχή.

Ιδού ένα μεγάλο ερώτημα. Από την μεριά μου έβγαλατα δικά μου συμπεράσματα και απαντήσεις: «Η Ελλάδα όσοστρατό είχε ήταν στα οργανωμένα στρατόπεδα, η αστυνομίαπου να βρει άκρη στα μιλιούνια των βουλγαροτουρκικώνστρατευμάτων, δεν νομίζω η ουδετερότητα να είχε και άλλεςδεσμεύσεις.

«φιλάνθρωπος». Ένας από τους πληροφορητές μου είναι και ο Βαγγέλης Χρ.Μελισσας.13 Για τις πολλές λίρες!… αν κι αυτές κατά πως λένε τις είχε τιμαρέψει ηθυγατέρα της Σωτήραινα μετά την απροσδόκητη δολοφονία του πατέρα της.Μέχρι και ο Λιόγκας επωφελήθηκε, μια λίρα που της έπεσε κατά ταδρομολόγια της μεταφοράς από το ένα σπίτι στο άλλο!…


Εκείνο που έπρεπε να ταρακουνάει τους τότε ιθύνοντεςείναι: Πριν δύο, τρία χρόνια στον χώρο αυτόν αφέντης ήταν ηΤουρκία και στην συνέχεια για δέκα μήνες η Βουλγαρία, τασυμβάντα πολύ νωπά. Μόνον για τούτο η ουδετερότητα δενείχε θέση, ο πληθυσμός ακόμα ανακατωμένος και προπαντός ηόρεξη της Βουλγαρίας από την συνθήκη του Αγ. Στεφάνου,δεν είχε εξανεμισθεί. Πέραν αυτών, παντού και πάντοτε ναμην μας διαφεύγει ο διχασμός που επήλθε.

Επιπλέον βγαίνει άνετα το δίδαγμα, πόσο πρέπει ναφυλάγεται το πάτριο έδαφος ακόμα και από «ουδέτερους». Οιφερόμενοι στρατοί, μετακινούμενοι από εδώ κι απ’ εκεί κατάτην «βολή των» τα στρατηγικά τους σχέδια, πως ναελεγχθούν!..

Τουρκική στρατιωτική μονάδα είχε στρατοπεδεύσει στοχωριό Δαφνούδι. Τις περισσότερες επιδρομές η Αναστασιάαπό εκεί τις δέχονταν, από στρατιώτες οργανωμένων ομάδων,πλιατσικαδόρων.

Στο χωριό Δαφνούδι υπήρξε και ένα προηγούμενο.Όταν με το χάλασμα τουρκομαχαλιωτών κάποιοι«περισσότερο» θερμόαιμοι Δαφνουδιώτες με κάποιες γυναίκεςαπό αυτές το γύρισαν στο γλέντι14. Για να τους βγει ξίδιτώρα».

Οι πληροφορίες λένε με τον ερχομό των τούρκικωνστρατευμάτων στα μέρη μας, τούρκοι συγγενείς τωναναφερόμενων γυναικών, ζήτησαν να καταταγούν στιςμονάδες αυτές του τόπου μας, για να πάρουν εκδίκηση! Πήραντο μαλλί τους, γιατί όλοι τους βγήκαν στην παρανομία,πιάσανε δυο τρεις αθώους και τους θανάτωσαν, ένας απόαυτούς ο Κουτίνης, πατέρας του Φιλοκτήμονα, γαμπρός τωνΜαγγαναρέων από την Αναστασιά, κατ’ ομολογία ο πιοφιλήσυχος άνθρωπος του χωριού. Και το χειρότερο χωρίς ναδώσουν λόγο πουθενά για τα αθώα θύματά τους (σπουδαίαουδετερότητα)!..

14 Καθ’ υπόδειξη γνώρισα κι εγώ δυο τρεις απ’ αυτούς με τα ονόματά τους δενκρίνω σκόπιμο να τους κατονομάσω.


Τούρκοι πλιατσικαδόροι στρατιώτες από το στρατόπεδότους στο Δαφνούδι, οργάνωσαν επιδρομή κατά τηςΑναστασιάς, η οποία απέτυχε.Τι έγινε, από νωρίς είχαν στείλει δύο τουρκάκια πρώηνκάτοικοι του Σέρρες Μαχαλά, προς ανίχνευση στο χωριό, πωςείναι, αν υπάρχουν δυνάμεις και πως περιφρουρείται.

Τις κινήσεις τους αυτές τις υποψιάστηκαν οι χωριανοίκαι με πρωτοβουλία του ιερέα Μελισσά μαζί με τον θείο τουΒενέτη, πήγαν στην Αγριανή και ζήτησαν βοήθεια από τονΜάνκιο15. Πράγματι ο Μάνκιος έστειλε μια δύναμη 5-6ανδρών, μαζεύτηκαν κι όλοι οι Αναστασιώτες με ότι είχε οκαθένας από πιστόλια και μπροστογεμή κυνηγετικά όπλα κλπκαι βγήκαν φυλάκια πιάνοντας όλα τα πόστα.

Ένα από τα πόστα ήταν τα σημερινά νεκροταφεία, εκείο Βασίλης Η. Καμπούρης είχε μια παράγκα, η οποία από ότιθυμάμαι, στον καιρό της συγκομιδής των κερασιών έσφυζεαπό κεράσια. Ακριβώς εκεί στήθηκε φυλάκιο.

Σε κάποια στιγμή της νύχτας ακούστηκαν ποδοβολητάανθρώπων, στην προσταγή να μην προχωρήσουν, απαντάνεότι είναι στρατιώτες. Στην ανταπάντηση τους λένε, ότι κι ανείστε, μόνον την ημέρα επιτρέπουμε. Στην εμμονή τους οιφρουρούντες κροτάλισαν τα όπλα τους οπλίζοντας τα. Προςστιγμήν οπισθοχώρησαν οι επιδρομείς. Ύστερα από λίγοάρχισαν να πυροβολούν, δέχθηκαν ανταπόδοσηπυροβολισμών, ακούστηκαν κι άλλοι πυροβολισμοίφρορούντων κι από άλλα φυλάκια, δείχνοντας όγκο. Οιεπιδρομείς οπισθοχώρησαν ολότελα. Ουσιαστικά ήταν και ητελευταία. Και αυτήν την ενότητα στην λεπτομέρειά της μουτην διηγήθηκε ο Βαγγέλης Χρ. Μελισσάς.

Από τα ουδέτερα τουρκικά στρατεύματα δημιουργήθηκεκαι μιαν άλλη κατάσταση16.

15 Ο Μάνκιος Στογιάννης περιφερότανε ως φρούραρχος, ήταν από τουςΒουλγαρίζοντες Αγριανιώτες .(Άλλο ένα ερωτηματικό;)16 Την κατάσταση αυτή αν την γνώριζαν καλά οι άνθρωποι αλλά και ηπροπαγάνδα ήταν μιας πρώτης τάξης δολιοφθορά και σαμποτάζ. Όλα τασυμβάντα που ακολουθούν είχαν να κάνουν με λιποτάχτες Τούρκουςστρατιώτες, οι οποίοι στον κόσμο μας έμειναν με το όνομα Χαλιαμπάκηδες.


Διάφοροι στρατιώτες, μεμονωμένα και μη, προέβαινανσε λεηλασίες σε μεμονωμένους πολίτες, κυρίως τσομπάνηδεςκαι ζευγάδες, που συναντούσαν στον δρόμο τους. Τουςαπογύμνωναν από τις ημερήσιες τροφές τους και κάπου,κάπου τους έπαιρναν και από κανένα γιδοπρόβατο και τονκαπνό καπνίσματος (τσιγάρα). Τέτοιες μικροσυμπλοκές ήτανκαθημερινές, κυρίως στην Αναστασιά, γιατί ήταν πέρασματους και γιατί οι αναστασιώτες εκείνο τον καιρό μόνονυπαίθριες δουλειές είχαν.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥΣΗ: Στ’ χώραήρτει χαμπέρ στα χουράφια του Κιπριτζίκ, χαλιαμπάκηδεςξεγυμνώνουν τους τσιουμπάνδις και τσιφτσίδις. Βγήκαμει νατσκνηγύσουμει, όταν βγήκαμει στ’ Μαχμούτ Ντραχ, μας είδανάρχισαν να πλαλούν κατά τσιαπάν δυο από πέρα απ’Ντραγασιά, γουνάτσα, έρξα, ένας έκατσει, ου άλλουςπλαλούσει, ύστερα είδει ο άλλους που κάνταν γύρσει, πήγεικουντάτ, ύσταρα από λίγου πήραν να φεύγουν.

-Πλαλούσαν;-Όχι πηρπατούσαν κουντά, κουντά, ποιος ξερ, μπουρεί

να τουν έντουκα τουν έναν.-Ξανά δεν έρξεις;-Όχι, όχι, ποιος ξέρ τι γίνκαν (προφανώς μετανοιωμένος

για την πράξη του).-Τι άνθρωποι ήταν, δυνατοί, άγριοι;-Α, χα, έτς νισκοί.-Μον γι’ αυτό τσκηγούσατει (δηλαδή που σας έπαιρναν

τα τρόφιμα);-Μερικούς τους έπηρναν τα τσιγαρόχαρτάτς κι τα

τσιακμάκιατς.ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΕΤΚΟΥ ΝΤΙΝΚΟΥ: Στην

διήγηση ήταν και ο Γιώργος του Φίλιππου Θεολόγου. Ήτανχειμώνας του 1946 στο μαντρί του στα Μουκούρια στοκαλύβι. Την διήγηση θα προσπαθήσω να την αποδώσω όσοπιο πιστά γίνεται. Για όσους έζησαν τον Πέτκο θα μεκαταλάβουν γιατί!

Στ’ Παράσχου Ντράχ, πέρασαν δυο χαλιαμπάκηδις, μεφουνάζουν να τσγυμνώσουμει (χωρίς να πει τα ονόματα ποιοιτον φώναξαν). Αϊ αφήστει ανθώπ να παένουν στ’ δλειάτς.


Ντέρκε να τσαφήσουν, άρχισαν να τσνικατώνουν, άρχισαν ναπλακώντει, φουνάζουν, πλάλει να μας γλυτώξ. Παένου κει,βγάζου το πιστόλ, του δίνου στουν πατέρας (τον Γκόγιο),Γκιώε πιο τσιουσκούς (πιο ζωηρός, τολμηρός), τουντσακώνουν τουν έναν, άρχισα να τον νικατώνω, ου άλλους τ’άρπαξει του πιστόλ. Τίποτα αφνοί (εννοούσε και τον πατέρατου Γιώργου). Ντε βε λέου, τσακώτει τουν πάλι. Τίπτα...Αφήνου κείνουν, τσακώνου τουν άλλουν, τουν ρίχνου κατ,άμα πρόλαβει, μη πήρει σφαίρα λίγου στου γκλέφαρου, έχουένα μικρό σμάθ. Εκεί που κάνου να τσακώσου του χέριτ, μιρίχνει κούμα μια, μ’ έντουκει στου μπούτ, ακόμα κείνητσφαίρα τνέχου μέσα, του πήρα του πιστόλ, τους λέου, άειτσακστείτει απ δω, αφνοί κοίταζαν ακόμα σα μαλάκια (σαναπολιθωμένα), αυτά γίνουντει όταν δεν έχς σίγουρουσύντρουφου.

Μ’ έφαγε η αγωνία, πότε θα συναντηθώ σε κατάλληλοχρόνο με τον πατέρα μου, να αναφέρω την εξιστόρηση τουΠέτκου, τα του συμβάντος, του περιστατικού, το οποίο τοθεώρησα αποκύημα της φαντασίας του. Που δεν ήταν έτσι!..Είχε όμως δόσεις αλήθειας.

Άργησε πολύ να έλθει η ευκαιρία για την διασταύρωσητα όσα άκουσα αν όχι, τόσο αληθινά όσο αποκαλυπτικά, τουΠέτκου. Γιατί τότε η δουλειά του τσοπάνου ήταν μόνονυπαίθρια. Οι επαφές με τον γύρω κόσμο ήταν αραιές καιολιγόλεπτες, έπειτα να πω κάτι τέτοιο έπρεπε να δημιουργηθείκαι κάποιο κλίμα.

-Πατέρα το και το μας είπε ο Πέτκος μήτ’ Φίλιππ τουΓιώργου.

-Ίχ, ιχ!Η εξιστόρηση δεν ήταν συνεχής υπό τύπο παραμυθιού,

αλλά υπό ερωταποκρίσεων. Από τα λεγόμενα του Γκόγιου, τοεπεισόδιο περιτυλίχθηκε στην Μεσαία ράχη στα έξι Λημόρια,γύρω από εκεί που η στράτα είναι στρωμένη με καλτιρίμι. ΟΓκόγιος με το κοπάδι του πιο βόρεια και ο Πέτκος με τοκοπάδι του πιο νότια. Ο Φίλλιπας πατέρας του Γιώργου καμιάσχέση, ήταν απών.

Με αμέριμνο βλέμμα αντίκριζε τον Πέτκο με τους δυοχαλιαμπάκηδες. Σε κάποια στιγμή άκουσε τη φωνή, πλάλει


Γκόγιου θα με σκοτώσουν. Έτρεξε προς βοήθεια, οιχαλιαμπάκηδες τράπηκαν σε φυγή. Άρχισε το κυνηγητό, οένας κοντοστάθηκε. Σταμάτησε (για να βρει τον μπελιά του).

-Για πες πως ακριβώς γίνκει, πως δεν φεύκει κιουάλλους;

-Μ,μ,μ, δεν φεύκει.-Πως τον έπιασιτει να τουν σκουτώστει δεν έκανει να

φεφ;-Όχι, ντάλτσει κατά σ’ ημάς.-Δεν κατάλαβει που δεν μπουρεί;-Ποιος ξερ.-Ε! πως ποιος ξερ, δεν κατάλαβει τι θα τουν κάντει;-Πως, ύστιρα κατάλαβει.-Δε σας είπι τίπτα; (παρακάλεσε)-Πως! Μας είπει στο σπίτιτ εχ παράδις κι θα μας τσδώς.-Ύστερα πως έκανει, δεν αντιστάθκει, να προφυλαχτεί;-Ε! πως, ανατρίχιασει.-Εσύ πως δεν τον άφσεις (δεν τον λυπήθηκες);-Εχ! Εχ!.. (τέτοια ώρα τέτοια λόγια).-Που ακριβώς γίνκει αυτό, σε ποιο σημείου;-Μες τ’ μπάρα στου λάκκου!-Ύστερα τουν παράχώσητει.-Ύστερα από δυο μέρις, νύχτα μητ’ Πέτκου του Γιώργη

(αδελφός του έτερου του δράστη).-Που ακριβώς;-Α, εκεί που εχ μια πουρναριά απ’ απκάτ.-Αν πααίνουμει εκεί μπορείς να μου δειξ του μέρους;Απότομα μου εξανάφτηκε η περιέργεια με την πρώτη

ευκαιρία να πάω να σκάψω και να δω. Αλλά απάντηση δενέλαβα, ούτε επέμεινα, ενώ ήθελα να γνωρίζω τον έπ’ ακριβήτόπο17. Περιττό είναι να πω με πόσο τακτ και δέος έκαμνα τιςερωτήσεις μου. Πάντως από ότι διαφαίνεται την όλη δουλεία οΓκόγιος από μόνος του την αποτελείωσε.

Μετά ρώτησα: Πως γινότανε στρατιώτες να γυρίζουνεέτσι απομακρυσμένοι από τις μονάδες τους, πως δεν έφεραν17 Είναι το σημείο όπως περιέγραψα στη στράτα με το καλντερίμι πιο χαμηλάεκεί που υπάρχουν κάποιο ογκόλιθοι και αποκαλούνται έξι λημόριαΠεριστεριά.


μαζί τους όπλα. Μου απάντησε ότι: Όλοι τους ήτανλιποτάκτες.

Δεν γνωρίζω τούτο: Ο Γκόγιος αν από την αρχή τοσυνειδητοποίησε ή αργότερα, όμως αυτή ήταν ηπραγματικότητα. Βέβαιον είναι την κατάσταση οιΑναστασιώτες δεν την αντιληφθήκανε έτσι, στρατιώτεςλιποτάκτες, άλλως πιστεύω η συμπεριφορά τους θα ήτανδιαφορετική, ανάλογη. Γιατί ο Γιαννακούσης σε προηγούμενηερώτησή μου τι λογής άνθρωποι ήταν; Α! έτς νισκοί. Θα έλεγεστη γλώσσα του, φευγάτ, αντί λιποτάχτες.

Στο σημείο αυτό πολλά μπορούν να ειπωθούν. ΟιΑναστασιώτες γιατί να το γνωρίζουν τόσο αποκομμένοι πουήσαν, το επίσημο κράτος τάχθηκε υπέρ της ουδετερότητας,δεν μπορούσε να διακηρύξει το αντίθετο, που πιθανόν εκ τωνυστέρων να το ήθελε. Λέγω πιθανόν, γιατί καμιά φορά οικρατούντες αργούν να καταλάβουν ή κάνουν πως δενκαταλαβαίνουν.

Με τα λίγα που εκθέτω, ο αναγνώστης μπορεί νασχηματίσει μια κάποια ιδέα με τι συμμάχους είχε να κάνει οΓερμανό-Αυστρουγκαρικός συνασπισμός, για μια έμμεσηαπάντηση γι’ αυτούς που δεν πίστευαν στην νίκη τηςΑΝΤΑΝΤ.

Απορώ πως υπήρχαν άνθρωποι που δεν πρόβλεπαν τηνήττα των επιτεθημένων, ήταν παραπάνω από καταδικασμένοιστην ήττα. Οι κατακτητικοί πόλεμοι ιστορικά είχαν παρέλθει.Το αυτό ίσχυε και για τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

Τα πολιτικά τεκταινόμενα στον Ελλαδικό χώρο, στοχρονικό διάστημα από την συνθήκη των Σεβρών έως τηνσυνθήκη της Λοζάννης, τις ευθύνες τις μοιράζονται και οι δύοπλευρές, με προεξέχουσα την αντιπολίτευση, άσχετα πουέχασε τις εκλογές στις 20 Νοεμβρίου 1920. Γιατί τούτο; Γιατίαυτή ήλεγχε τον κρατικό μηχανισμό: Το 1916 πως βρήκετρόπο να αντιδράσει όπως είναι γνωστό με την οργάνωση τηςΕθνικής Άμυνας και τώρα που δεν χρειαζόταν να φερθεί κατάτον ίδιο τρόπο, δυναμικά, όπως και αργότερα διέπραξε οΠλαστήρας, αλλά απείχε ασυγχώρητα από τα πολιτικάτεκταινόμενα, υπήρξε «σκοπιμότητα» μικροπολιτική.


Η συνθήκη των Σεβρών δεν υπογράφθηκε από όλους,ακόμα και από την Ιταλία και Γαλλία και δεν αναγνωρίσθηκεαπό τον Κεμάλ Μουσταφά - Ατατούρκ, ο οποίος εξεγέρθηκεμε τον στρατό του, τους Τσέτες!.. οι οποίοι στο τέλοςπαρουσιάσθηκαν νικητές και θα δούμε πως.

Η συνθήκη των Σεβρών εκ των πραγμάτων και ιστορικάδεν επρόκειτο να ισχύσει και ήταν φανερό γιατί. Γιατί ηεπικράτηση της μπολσεβίκικης επανάστασης στην Ρωσίαάλλαζε σελίδα στην παγκόσμια ιστορία. Ο κομουνιστικόςκίνδυνος ήταν παραπάνω από ορατός. Άρα τι συνέφερε γιατην δύση! Ένα όσο πιο τριτοκοσμικό κράτος στα σύνορα τηςΡωσίας, όπως η Τουρκία και όχι όπως η Ελλάδα και όχι κατάπως προέβλεπε η συνθήκη των Σεβρών σχεδόν στην διάλυσητης Τουρκίας. Σ’ όλα αυτά κατά την γνώμη μου ο πιοενημερωμένος ήταν ο Βενιζέλος!..

Φτάνουμε στην συνθήκη της Λοζάννης μ’ όλα ταγνωστά προηγούμενα στις απαγορεύσεις στις κινήσεις τωνΕλληνικών στρατιωτικών μονάδων από τους συμμάχους,κυρίως τους Ιταλούς, όχι από εδώ, από εκεί, όχι αποβιβάσειςσ’ αυτό το σημείο κλπ, εννοώ στον Μικρασιατικό χώρο.

Έπειτα στις διαπραγματεύσεις στην συνθήκη τηςΛοζάννης, οι όροι που τέθηκαν και από τις δυο πλευρές, οιόροι της Ελληνικής πλευράς ήταν του νικητή και όχι τουνικημένου, γιατί τις παραδέχθηκε ο «νικητής» Τουρκία!.. ΟΕλληνικός στρατός αναδιοργανωμένος στην Αλεξανδρούπολη,ήταν έτοιμος για την προέλαση18. Τότε θα έβλεπαν οι τσέτεςτου Κεμάλ, τι δύναμη είχαν στην ουσία η Τουρκία στησυνθήκη της Λοζάννης, υπέκυψε κι ας θεωρούσε τον εαυτότης «νικήτρια», βέβαια προς αυτήν την κατεύθυνση πίεσαν καιοι μεγάλες δυνάμεις «σύμμαχοί μας» πάντοτε για ίδιουςσκοπούς.

Το επιτελείο (παρασκήνιο) του Βενιζέλου πίστευε ειςτην μη αποδοχή των όρων της Ελληνικής πλευράς από τηνπλευρά της Τουρκίας, για να συνεχιστεί ο πόλεμος, τότε θα

18 Ο πατέρας μου, μου έλεγε που ήταν ακόλουθος του Μεράρχου-Συνταγματάρχη Τρυκούπη: Την βραδιά εκείνη ήμασταν έτοιμοι. Εγώ με τηνεξάρτηση το μουλάρι φορτωμένο με τα αντικείμενα του Μεράρχου όρθιοςπεριμέναμε διαταγή.


βλέπαμε την δύναμη και το ηθικό και την πειθαρχία στιςτσέτες του Τουρκικού στρατού του Κεμάλ Ατατούρκ, τηνγνωρίσαμε νωρίτερα από τους χαλιαμπάκηδες στον ελλαδικόΑναστασιώτικο χώρο.

Κατά την γνώμη μου η ελληνική διπλωματία στηνσυνθήκη των Σεβρών, έπρεπε να κάνει διαφορετικό ελιγμό.Γιατί όπως αναφέρω η συνθήκη των Σεβρών δεν επρόκειτό ναισχύσει, εφαρμοσθεί για τον κυρίως λόγο που ανάφερα προτούφτάσει στην συνθήκη της Λοζάννης, να δει να περισώσει τηνΑνατολική Θράκη.

Για τον ίδιο λόγο ακόμα και σήμερα στο Κυπριακό καιστο Αιγαίο κι αλλού, οι αμερικάνικες βάσεις στα Άδανα κλπ,κλπ, κάνουν τον τουρκικό σωβινισμό το χαϊδεμένο παιδί.Κατά τα άλλα κανένας δεν θέλει έναν τέτοιο σύμμαχοκακοπληρωτή δανείων, δανεικά κι αγύριστα!..

Παραθέτω σατύριση δανείου Η.Π.Α προς Τουρκία τουΔημήτρη Ψαθά στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ περί της δεκαετίαςτου 1960, έγραφε περίπου τα παρακάτω:

«-Βερσίν κεραταρλάρ (να δώσουν οι κερατάδες), γιατίνα μην δώσουν, γιατί εμείς στην Κύπρο χωρίς κανένα έρεισμακαι δικαίωμα ξεσηκωθήκαμε, τώρα να μην δώσουν, ναδώσουν.

-Ου, ου κείνα τα πήραμε προ πολλού κι αργήσαμε ναξεσηκωθούμε, μας έδωσαν κι ένα συμπληρωματικό «δάνειο».

-Καλά τους βανδαλισμούς της Σμύρνης και τηςΚωνσταντινούπολης εκείνους τους ξεχνάμε, εκείνοι δενπιάνονται;

-Ου, ου και για κείνους πληρωθήκαμε καιξαναπληρωθήκαμε.

-Καλά μόνον τόσα έπρεπε να πάρουμε;-Μην ξεχνάμε πως πήραμε κι ένα άλλο δάνειο και δεν

το ξοφλήσαμε.-Καλά ντε, καλά ντε, το αρνηθήκαμε, δεν το

αρνηθήκαμε..»-Έτσι όπως πάμε μόνον αν μας τα χαρίσουν θα

ξαλαφρώσουμε«-Να τα χαρίσουν οι κερατάδες γιατί να μην τα

χαρίσουν, να τα χαρίσουν αν θέλουν να μας έχουν φίλους.


(Έχω και δική μου συμπλήρωση στο κείμενο του Ψαθά τιςτελευταίες δύο γραμμές).

Με την επικράτηση της κυβέρνησης της ΕθνικήςΆμυνας στην Θεσσαλονίκη, της τρόικας Βενιζέλου, Δαγκλή,Κουντουριώτη, η Ελλάδα δώθε της βουνοκορυφογραμμής τουΛαχανά, στρατοκρατείται πλέον υπό των Βουλγάρων φανερά.

Υπό τον φόβο της εξέγερσης ή την εθελοντικήενσωμάτωση των Μακεδόνων με τον κυρίως όγκο τουΕλληνικού στρατού, το Βουλγαρικό κράτος προβαίνει εις τομάζωμα των ανδρών, δυναμένων να φέρουν όπλα. Η ενέργειααυτή στην ιστορία έμεινε με το όνομα οι όμηροι στηνΒουλγαρία 1916.

Δεν γνωρίζω πως αντέδρασαν και τι έγινε στους άλλουςτόπους - χωριά, στην Αναστασιά τις αντιδράσεις τις αναφέρωκατά όπως τις συγκράτησα στην μνήμη μου απ’ όλα ταλεγόμενα.

Εκείνο που είναι βέβαιο, ύστερα από συνεννόηση οΖάτσκας έσπευσε προς Νιγρίτα ή στα Βρασνά για το τι μέληγενέσθαι19. Οι λεπτομέρειες χάνονται εδώ.

Στην Αναστασιά η κατάσταση έχει έτσι:Πρόεδρος κοινότητας ο Γιάννης Σαχανάς. Όταν ο ίδιος

έλαβε μήνυμα από τις Βουλγαρικές αρχές για το μάζωμα τωνομήρων , αρχής γενομένης από τους πιο επικίνδυνους, πρώτοικαι καλύτεροι οι Μακεδονομάχοι, αμέσως αποτάνθηκε στονΒενέτη με ύφος αγανάκτησης, γιατί με την προτροπή τουΒενέτη ανέλαβε πρόεδρος κοινότητας.

Προ αυτής της κατάστασης ο Βενέτης καλεί σεσυμβούλιο τον αδελφό του Αντώνη και βγάλανε την απόφαση,μέσα στους αποστελλόμενους που θα είναι οι Μακεδονομάχοικαι οι συν αυτώ να μπούνε και οι γιοι των, για κάλυψη τουΓιάννη Σαχανά, με την βεβαιότητα τα παιδιά τους θαμπορέσουν να επιστρέψουν μετά την παρουσίασή τους στιςαρχές της Δράμας, ποντάροντας στα διάφορα μέσα που

19 Οι πληροφορίες δεν είναι από αυτόπτη μάρτυρα, άλλος έλεγε Νιγρίτα,δηλαδή προς τα εκεί κι άλλοι στα Βρασνά, υποθέτω κι εγώ στα Βρασνά σε εκείσυγγενείς του γιατί η καταγωγή του Ζάτσκα είναι από την Χαλκιδική και γιατούτο επελέγη να σταλεί από τους ομοχώριους του.


διέθεταν, προπαντός στις λίρες τους, για όποια εξαγορά και μετον φόβο μήπως οι Μακεδονομάχοι θα χαλαστούν.

Όλα τα παραπάνω τα συμμερίζομαι κι εγώ, γιατί κατ’αυτόν τον τρόπο σχεδόν οι μισοί Αναστασιώτες γλύτωσαν τηνομηρία.

Όμως τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν έτσι. Τα παιδιά τουΒενέτη και του Αντώνη, Κώστας και Κώστας, όχι μόνον δενγύρισαν από την Δράμα, αλλά ούτε και από το Καρναμπάτιτης Βουλγαρίας, αφήνοντας τα κόκαλά τους εκεί, μαζί μεχιλιάδες άλλους Έλληνες Μακεδόνες.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΦΟΝΟΥ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΣΑΧΑΝΑ ΚΑΙΤΗΣ ΚΟΡΗΣ ΤΟΥ ΜΠΟΥΖΗΣ (ΧΡΥΣΗΣ) ΑΠΟ ΤΟΝ

ΛΗΞΑΝΤΡΟΥ.Με τον γυρισμό των ομήρων, ήταν πολύ φυσικό να

γεννηθούν διάφορα συναισθήματα και προπαντός ψυχώσεις,κυρίως σ’ αυτούς που περίμεναν τους ανθρώπους τους πουχάθηκαν και δεν γύρισαν, πάνω απ’ όλους οι χήρες, που στηνκυριολεξία μαύρισε η ζωή τους.

Στην χειρότερη θέση η χήρα Τασιάνο, μια αληθινή«σταχομαζώχτρα».

Θεωρώ τυχερό τον εαυτό μου που τις πρόλαβα και τιςτέσσερις χήρες, για τα συναισθήματα που ένιωσα και ταδιδάγματα που άντλησα από περιπτώσεις που βρέθηκα κοντάτους.

Η Μησέρκα και η Βενέταινα, χαροκαμένες και από τηνμετέπειτα ζωή τους, η πρώτη μια φορά και η δεύτερη δυοφορές. Η ηρεμία τους απερίγραπτη. Βέβαια είχανε τρόπους γιατην επιβίωσή τους και προστάτες τους πεθερούς τους.

Η Μανόλαινα, καταχαροκαμμένη από την μετέπειταζωή της τρεις φορές, είχε τρόπους για την επιβίωσή της, βουνόη καρτερικότητά της.

Η Τασιάνο, πενιχρότατοι τρόποι διαβίωσης, χωρίςστήριγμα, ορφανά τέσσερα, ωκεανός άντλησης κουράγιου.

Λες όσο πιο κακό είδανε τόσο πιο κοντά, φιλικά ήσανπρος τον άνθρωπο, προπαντός σ’ εμάς τα παιδιά.

Οι όμηροι εστάλησαν σε τρεις αποστολές, στηντελευταία και ο Χαλισιάνης κατ’ ομολογία ο πιο φιλήσυχοςάνθρωπος του χωριού. Ελέγετο όταν τον αντίκρισε ο


Ληξάντρος στον τόπο της ομηρίας κακιώθηκε άγρια προς τονΣαχανά ως υπαίτιο20.

Κατά τις εκτιμήσεις μου το Βουλγαρικό κράτος, μεσκοπό να μειώσει κάθε πολεμική δύναμη που ενδεχομένως θασυναντούσε, επινόησε την Ομηρία (έτοιμοι αιχμάλωτοι). Στηναρχή των πιο δραστήριων στοιχείων, με σκοπό όχι βέβαια νατους εγκαταστήσει σε θέρετρα, τους πήγε στο Κίτσοβο και στοΚαρναμπάτι σε καταναγκαστικά έργα21.

Με τον καιρό άνοιξε η όρεξη, για τούτο υπήρξαν καιάλλες αποστολές κι από δω και πέρα αιωρείται ο παράγονταςημετέρων και πολύ φυσικό να δημιουργούνται δυσαρέσκειες.

Γύρω από το πλέγμα των αιτιών του παραπάνωχρονικού του φόνου, υπάρχει και η άλλη πτυχή του θέματος:

Ο Ληξάντρος διαλαλεί, ότι την κόρη του Σαχανά,Μπουζή, θα την πάρει νύφη, σύζυγο, στον πρωτότοκο γιο τουΜητάτσε. Κατ’ ομολογία ο Μητάτσες προς τα βελτίω, σεούλα του ξεχώριζε από τ’ άλλα αδέλφια του. Ως παιδαρέλιαήταν κολλητοί με τον Ηλία Μελισσά, συγγενείς, δεύτεραξαδέρφια.

Για τις προθέσεις του Ληξάντρου, κατηγορηματική ηάρνηση και η ενόχληση του Γιάννη Σαχανά.

Ο Ληξάντρος κατ’ ομολογία είχε μια πολύ μίζερηφτώχια, τότε και ως τις μέρες μου, η φτώχεια, όπως έλεγανήταν η χειρότερη αρρώστια. Κι ας ο Μητάτσες ήτανπροικισμένος με αρετές.

Ο Ληξάντρος παρουσιάζεται να αψηφά τις αρνήσεις μετην δυναμική το κλέψιμο της νύφης, ακόμα και με φόνο στοναντιστεκούμενο, που είναι ο πατέρας, με την συναίνεση τουπατέρα η δουλειά τελειώνει, η νύφη υπακούει.!.. Τότε τοκλέψιμο της νύφης ήταν παλικαριά, λεβέντικο γεγονός. Η

20 Οι όμηροι της Αναστασιάς εστάλησαν σε τρεις αποστολές, στην τρίτηαποστολή ήταν τρεις εν όλο, ο ένας ήταν ο Γιάννης Χαλισιάνης. Οι άλλοι δύομου διαφεύγουν. Ο Γιάννης Χαλισιάνης ήταν υιοθετημένο παιδί του Ντόκουτον οποίο δεν τον εξαιρούσε από τα άλλα παιδιά του και μες στα αδέλφια ήτανο πιο αγαπημένος-χαϊδεμένος.21 Στο Καρναμπάτι ήταν πιο βάναυσο το καθεστώς, είχε πολύ περισσότεραθύματα, είχε πέσει και η αρρώστια, τύφος, αποδεκάτισε τους ανθρώπους.


περιφέρεια έσφυζε από τέτοια γεγονότα, ζωντανό παράδειγμααυτό του συγχωριανού του, του Λεντούση.

Υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος, πουκαταρρίπτει, αναιρεί τα παραπάνω. Ο γιος Μητάτσες ήταν τοπρόσχημα. Ο πατήρ Ληξάντρος την κόρη-κοπέλα τηνπροόριζε για τον εαυτούλη του.

Προς τούτο έχω ακούσει διάφορες διαδόσεις. Παραθέτωτις πιο πειστικές δύο πληροφορίες:

Η πρώτη: Της μητέρας μου και της συνομηλίκου τηςΓκάφε, ανιψιάς του Ληξάντρου, κόρη του αδελφού του, τουΝτόκου Στογιάννη, που άκουσα ύστερα από μια επίσκεψη τηςδεύτερης στο σπίτι μας, για κάποιες δουλειές ραψίματοςτσομπάνικης κάπας, να συζητούν το πολύκροτο τούτογεγονός.

Εκείνο που θυμάμαι καλά υπήρξε σύμπτωσηντοκουμέντων και απόψεων και από τις δυο, ως προς τιςκινήσεις του Ληξάντρου, συμπεριφορές ασυμβίβαστες ωςπρος τα ήθη και την ηλικία του, το ντύσιμό του κλπ. Επιπλέονοι δυο γυναίκες αναφέρθηκαν και για το συμβάν του φόνουτου κοϊνιαρόπουλου από τον Πέτκο, που έγινε λόγος.

Η δεύτερη: Προέρχεται από τον συγχωριανό μουΧρήστο Τράντσο, ανεψιό την γυναίκας του Ληξάντρου, πολύπρόσφατα στο σπίτι του που το επισκέφτηκα, ως συγγενής μουαλλά και γιατί οι έξοδοι του περιορίστηκαν λόγο τωνγηρατειών του. Σε αναφορά μας για το ίδιο ζήτημα εξεφράσθηέτσι ακριβώς: Κουνώντας το χέρι, (χαμένα πράγματα), ο γιοςτου δεκατριών χρονών τάχα νύφη ζητούσε... Πράγματι έτσιείναι, ο Μητάτσες φέρεται γεννηθείς το 1910, ο φόνος έγινε το1925, (εάν τούτο το διαλαλούσε πριν δυο τρία χρόνια,ακριβολόγησε ο Τράντσος).

Εγώ αποφεύγω να κάνω σχόλια - εκτιμήσεις, το μόνοπου έχω να παρατηρήσω, πως ο Ληξάντρος είχε σύζυγοεξαιρετικό άνθρωπο, (δεν θα την κατέταζα καλλονή).

Ο φόνος του Σαχανά και της θυγατέρας του Μπουζής,έλαβε χώρα, διαπράχθει, πάνω στο βουνό στην τοποθεσίαΛΕΥΚΟΙ, στο χωράφι που επικράτησε να λέγεται του Σαχανάτα φασούλια, καθώς πατέρας και κόρη μαζεύανε καπνόφυλλα,


μαζί τους ήταν και τα ανήλικα αγόρια Γιώργος και Ηλίας,παιδιά του.

Πρώτα πυροβόλησε τον πατέρα, μετά στράφηκε προςτην κόρη λέγοντας την «άει μαρή θα μ’ ακλουθίκξ;» Αυτή τονπεριφρόνησε, με τα λόγια «Λήντα μασκαρά22», μετά έστρεψετο όπλο προς αυτήν. Τα δυο ανήλικα αδέλφια κλαίγονταςμετέφεραν το γεγονός στο χωριό.

Ο Ληξάντρος πιάστηκε ύστερα από τρία ή τέσσεραχρόνια στης Νιγρίτας τα μέρη, ήταν τσοπάνος σε πρόβατα σεκάποιο χωριό. Λογοδότησε στην δικαιοσύνη καικαταδικάστηκε σε θάνατο. Έκανε αίτηση χάριτος και η ποινήτου μετριάστηκε σε ισόβια. Στο μετριασμό της ποινής τουσυντέλεσε η οικογενειακή του καταγωγή τουΜακεδονομάχου. Τα ίχνη του χάθηκαν στην κατοχή 1941-1944, φυλακισμένος στις φυλακές του Γεντί Κουλέ τηςΘεσσαλονίκης, ύστερα από το άνοιγμα από τους κατοχήτες.

Ιούλιος 1918, ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμοςετερμάτισε. Το Φθινόπωρο του ίδιου έτους σημειώνεται ηΕλληνική παρουσία στην Μικρά Ασία, με βάση της συνθήκηςτων Σεβρών, στην ουσία η Μικρασιατική εκστρατεία. Τοχαρακτηριστικό από την ομολογία του Γιαννακούση είναι εκείπου ήταν μαζεμένοι, όλο το χωριό, για το ξεπροβόδισμα τωνστρατεύσιμων, λέει πέρασε ο Κωνσταντίνς είπε: «άιντε εκείπου θα παέντει να νικήστει». Σημειωτέων ο Κωνσταντίνςέστελνε δύο γιους του και για την ιστορία, ο Γκόγιος ήτανένας από τους στρατεύσιμους, κλάσεως 1920, είναι και οπρώτος βαθμοφόρος, δεκανέας Αναστασιώτης. Κατά τηνομολογία του η επιλογή του έγινε από αξιωματικό που τουυπαγόρευσε να γράψει την λέξη «Σμύρνη», ο Γκόγιος ήτανπολύ ανορθόγραφος ωστόσο την λέξη την έγραψε σωστά, όχιΖμύρνη όπως ηχητικά ακούγεται. Του έκανε και μια ερώτηση:Εάν ένα ζώο δεν τρώει την τροφή του τι πρώτα θα προσέξεις;Η απάντηση ήταν πρώτα θα δει αν το καπίστρι σφίγγει,εμποδίζει το στόμα του. Θεωρήθηκε η απάντηση σωστή,πέσανε πλάκα τα γαλόνια.

22 Λήντα ήταν το χαϊδευτικό ή παρατσούκλι του Αλέξανδρου - Ληξάντρου


Στον φόρο αίματος στην Μικρασιατική εκστρατεία, ηΑναστασιά έχει το δικό της μερίδιο, με ένα θύμα τον ΗλίαΓεωργίου Γεωργιτζίκη, με ανάπηρο τον Γεώργιο ΙωάννουΖαχαρίου και αιχμαλώτους, τους Ηλία Δημητρίου Κουλιούση,Βασίλειο Κων/νου Γεωργιτζίκη, Δημήτριο Ηλία Γουμάγια. Μετιμητική διάκριση απονομή πολεμικού σταυρού στον ΑντώνηΜιχαήλ Μπασιά.

Και με ένα ευτράπελο απαλλάχθηκε της στρατεύσεωςχάριν φιλίας και κουμπαριού, ο Λιόγκας, έγινε πατήρτεσσάρων τέκνων, ενώ δεν είχε ύστερα από την χορήγησηπιστοποιητικού του πάρεδρου-προέδρου, του ΝτόκουΣτογιάννη.

Η εκστρατεία της Μικράς Ασίας κράτησε τέσσεραγεμάτα χρόνια, τέλη 1918 τέλη 1922. Για έναν μηεπαγγελματία στρατιώτη, η θητεία ήταν μακρόχρονη. Οπατέρας μου σε κάθε αναφορά του δεν έπαυε να εκθειάζειτους Έλληνες της νότιας Ελλάδας, που υπηρετούσαν ακόμααπό τον πόλεμο του 1912 έως 1922, με κάποια διακοπήμηνών. Ας μη μας διαφεύγει τούτο το γεγονός, για το βάροςπου σήκωσαν οι νότιοι.

Στο Μικρασιατικό ζήτημα, παρά τα όσα αρνητικάσυνέβησαν, προπαντός οι αδικίες σε βάρος μας, ωστόσο ηΕλλάδα ΕΜΕΓΑΛΩΣΕ, κανένας αγώνας δεν πάει τελείωςχαμένος.

Η δεκαετία 1912-1922, περίοδος με αλυσιδωτάκοσμοϊστορικά γεγονότα, με το μεγαλύτερο αυτό τηςμπολσεβίκικης επανάστασης στην Ρωσία και στην Ελλάδα τοτελευταίο γεγονός, η δίκη των έξι ως πρωταίτιων τηςΜικρασιατικής καταστροφής, την ανταλλαγή των πληθυσμών,οι «πρόσφυγες» και λίγο αργότερα το 1925 η δικτατορία τουΠάγκαλου. Η χώρα αλλάζει πλέον σελίδα, αρχίζει ηεπανόρθωση.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΚΑΤΟ

Η ΑΝΑΤΑΣΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ 1922

Στην Αναστασιά συντελείται θεαματική πρόοδος. Μετην καταστροφή των τουρκικών χωριών, των Μαχαλάδων,περισσεύουν καλλιεργήσιμες εκτάσεις και για τουςΑναστασιώτες ακόμα και μετά την διανομή που έγινε στουςπρόσφυγες των εγκατεστημένων στα γύρω χωριά.

Αναδεικνύονται απίθανα νοικοκυριά, αρχής γενομένηςαπό τους Τσιουπάδες1, οι πιο ασθενέστεροι οικονομικά, τούτοίσως να συνετέλεσε γιατί οι πέντε αδελφοί ήταν στην πιοδημιουργική ηλικία και χωρίς αρχηγό πατέρα...

Χτίζουν σύγχρονα σπίτια της εποχής, τριώροφα, στηνσειρά πέντε, παράλληλα με την γεωργία αναλαμβάνουν καιτην επεξεργασία (παστάλιασμα) των καπνών της όληςπαραγωγής του χωριού.

Επίσης από τις ασθενέστερες οικονομικά οικογένειες,αναδείχτηκαν του Κωνσταντίν, του Γκέρμαν, του Βασιλκό,του Τσίγκου. Κυρίως στην κτηνοτροφία, τα πεντακόσιαγιδοπρόβατα τότε ήταν θεαματικά πολλά και της Μανόλαιναςστην γεωργία.

Ανάλογη πρόοδο σημείωσαν και τα νοικοκυριά πουυστερούσαν σε αριθμό ατόμων και φυσικά παραμένουνατράνταχτα τα νοικοκυριά την γηγενών Καμπουραίων καιΓουμαγιάδων.

Παράλληλα με την οικονομική ανάπτυξη, ανεβαίνει καιτο πνευματικό επίπεδο των κατοίκων, υπεισέρχονταικαινούρια άτομα στο προσκήνιο, οι απόφοιτοι του δημοτικούσχολείου περισσεύουν, αργότερα θα συγκρουστούν άνετα μετους πιο εγγράμματους.

Μέσα σ’ αυτούς και ένας γυμνασιόπαις, αργότερα ογιατρός Κωνσταντίνος Σωτηρίου Μόσχος.

Με την απόσπαση του χωριού από την κοινότητα τηςΝέας Ζίχνης, σε αυτόνομη κοινότητα το 1928, δίνει την

1 Παρωνύμιο τους το κόλλησαν από την μάνα τους που οι ίδιοι τηναποκαλούσαν Τσιούπα ίσως από το Τσιούπρα (κορίτσι) το όνομα της ήτανΑθανασία.


δυνατότητα σε φιλόδοξους κατοίκους της Αναστασιάς, ναδιαχειριστούν τα κοινά αποκεντρωμένα, δίνει την δυνατότητανα υπεισέλθουν στα πράγματα άτομα με νέες ιδέες.

Η αναγνώριση της Αναστασιάς σε αυτόνομη κοινότητα,έγινε στο μέσον της τετραετίας των πανελλαδικών δημοτικώνκαι κοινοτικών εκλογών. Έτσι οι εκλογές που γίνανε στοχωριό, το αποτέλεσμα, η διάρκειά τους, ήταν διετής.

Το ισχύων εκλογικό σύστημα ήταν, ενιαίο ψηφοδέλτιο,εκλέγονται οι τρεις πρώτοι (και δημιουργούν μειοψηφίααπορρίπτοντας τον τέταρτο και πέμπτο) κι εκλέγονται ο έκτοςκαι έβδομος.

Ο πρόεδρος εκλέγεται έμμεσα από το κοινοτικόσυμβούλιο, για ένα χρόνο.

Εξελέγησαν οι, Βασίλης Ηλ. Καμπούρης, ΝτόκοςΣτογιάννης και νομίζω ο Κώτσιος Κούτλας. Απορριπτέοι ο 4ος

και 5ος, (ο Γκόγιος και ο άλλος μου διαφεύγει) από τηνμειοψηφία, εκλέγεται ο Βρόψες και ο άλλος μου διαφεύγει.

Πρώτο έτος πρόεδρος ο Ντόκος, δεύτερη χρονιά οΒρόψες. Τότε κατασκευάστηκαν οι γούρνες στις βρύσες πουήταν έξω από τον περίβολο της εκκλησίας, για όσους τιςθυμούνται.

Οι επόμενες εκλογές διενεργήθηκαν μετά την διετία μετο ισχύον εκλογικό σύστημα και αναδείχτηκαν ο Γκόγιος, οΙωάννης Κων. Γεωργιτζίκης, ο Ιωάννης Γεωρ. Γεωργιτζίκης-Κιοσές, από την μειοψηφία ο Ιωάννης Μιχαήλ Μπασιάς και οΦίλιππος Απόστόλου Θεολόγου, οι απορριπτέοι μουδιαφεύγουν.

Πρώτη χρονιά πρόεδρος ο Γκόγιος, δεύτερη χρονιά οΚιοσσές, Τρίτη χρονιά ο Φίλιππος, σε δικαστήριο αντιδικίαςτης κοινότητας δεν τα πήγε καλά, παραιτήθηκε από ευθιξία(δεν είπε ψέματα για όφελος την κοινότητας). Ανέλαβε οΓκόγιος. Τέταρτη χρονιά, κατά τις δεσμεύσεις, ήταν νααναλάβει ο Ιωάννης Κων/νου Γεωργιτζίκης, αλλά ύστερα απόαπόφαση του υπουργού εσωτερικών, να μην γίνουν


αρχαιρεσίες, πρόεδροι αναλάμβαναν οι πλειψηφίσαντεςσύμβουλοι, έτσι παρέμεινε ο Γκόγιος2.

Η τετραετία που ακολουθεί, διενεργούνται εκλογές μετο ίδιο εκλογικό σύστημα. Οι εκλεγέντες για το κοινοτικόσυμβούλιο, κατά εκλόγιμη σειρά, είναι, ο Γκόγιος, οΚωνσταντίνος Δημ. Κούτλας (Κώτσιος), ο Ηλίας ΑντωνίουΚούτλας (Ντόντσες), ενδιάμεσοι ο Νικόλαος ΙωάννουΖαχαρίου (Μπατσής) και ο Ηλίας Εμμανουήλ Ζάτσκας(Νικολαϊδης), απορριπτέοι, ακολουθούν ο Θανάσης ΓεωργίουΓεωργιτζίκης και ο Δήμος Κωνσταντίνου Γεωργιτζίκης.

Πρώτη χρονιά πρόεδρος ο Κώτσιος, δεύτερη χρονιά οΔήμος, δικτατορία 4ης Αυγούστου 1936 του Μεταξά, 1941Βουλγαρική κατοχή.

Η αγροτοποιμενική οικονομικά ζωή, που για αιώνεςσυνεχίστηκε στο χωριό, δίπλα σε μια διαρθρωμένητσιφλικάδικη οικονομία, αφήνει τα τελευταία χνάρια της απότα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1930.

Υπεισέρχεται η δυναμική καλλιέργεια των καπνών,χωρίς να απορρίπτονται και οι άλλες καλλιέργειες, όμωςπάντοτε σε δεύτερη μοίρα-θέση.

Σχεδόν όλα τα είδη της γεωργίας καλλιεργούνται,σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, βρώμη, φακές, φασόλια, σουσάμι,γλυκάνισο, καλαμπόκι. Δουλειά και άγιος ο Θεός.

Το χωριό σφύζει από ξενόφερτο κόσμο, διαφόρωνεπαγγελμάτων, βρίσκοντας οικονομικούς πόρους.

Η εικόνα του χωριού, αν μπορούσε να αποτυπωθεί σ’ένα ανάγλυφο γεωφυσικό χάρτη, θα παρουσίαζε τις παρακάτωχαρακτηριστικές εικόνες ομοταξιών:

Οι άνθρωποι των ασβεσταριών, που δημιούργησανκαμίνια παραγωγής ασβέστη κοντά στις πρώτες ύλεςκαυσόξυλων και ασβεστόλιθων, μαζί με τους οικοδόμους,όλοι τους με τα χαρακτηριστικά γαλάζια παντελόνια, όπως τασημερινά τζίνς, με τα καραβάνια τους για τη μεταφορά τωνπρώτων υλών και των προϊόντων τους.

2 Στην ερώτηση μου στον Γκόγιο (πατέρα μου) θα μπορούσε να μηνσυμμορφωθεί στην απόφαση του υπουργού η απάντηση ήταν : Έχέ,εεε…..


Οι Καραγκούνηδες, όλοι τους τσοπαναραίοι, όλοι τουςτσαρούχια με φούντα, με μάλλινη μαύρη φορεσιά, με τοχαρακτηριστικό κοντοκάπι, αλλά και με άσπρη φουστανέλα.

Οι Αναστασιώτες της μέσης ηλικίας και απάνω, οιγραφικές φορεσιές, σαν εκείνη του Μιαούλη, με τις ζίβρες-βράκες, ντουλαμάδες, αντιριά, παπούτσια τουλούμπες,τσαρούχια αγοραστά, αλλά και αυτοσχέδια από βοϊδοτόμαρα.Τα ρούχα τους τα περισσότερα υφαντά στο σπιτικό αργαλειό.

Οι νεότεροι, μαζί με τους φερμένους αγροτοεργάτες,καπνεργάτες-πασταλτζίδες, με ενδυμασίες εξευρωπαϊσμένες,ρεπούμπλικα, πάνινα και ψαθωτά, γραβάτες, γιλέκα,παπούτσια σκαρπίνια.

Ο θυληκόκοσμος: Οι τις περασμένης ηλικίας, φορεσιέςμε λευκά αντιριά, συνηθέστερα με γαλάζιες ρίγες, υφαντάστον σπιτικό αργαλειό, φαρδιά μανίκια, βαμβακερά εσώρουχακαι μάλλινα κι αυτά στον αργαλειό, υφαντές πολύχρωμεςποδιές, επανωφόρια (κάπες), ανάλογα με την εποχή, στηνμέση φορούσαν τον ζωστήρα με μεγάλες πόρπες, τσεμπέριαδιάφορα, μαύρα σαμιά στο κεφάλι, παπούτσια παντόφλες.

Οι μεσόκοπες, μακριά φουστάνια με πλισέ απόβιομηχανικό ύφασμα, ποδιές χρωματιστές με δαντέλες, επίσηςσιαμί, παπούτσια παντόφλες.

Οι νεότερες και οι ανύπαντρες, μαζί με τιςκαπνεργάτριες-πασταλιάστρες3, πλήρως εξευρωπαϊσμένες,ψηλοτάκουνο παπούτσι, τα μαλλιά ακόμα, μακριά πλεξούδεςή κότσο4, εξαιρούνταν οι καπνεργάτριες, κομμωτήριογνώρισαν μετά το 1946.

Και η ομοταξία των παιδιών, αγοριών και κοριτσιών, μεαπροσδιόριστο χρώμα και σχήμα, ράφτη, ράφτρα δενγνωρίζανε, ούτε τα έτοιμα ραμμένα ρούχα, σχεδόν όλα

3 Να σημειωθεί η επεξεργασία των καπνών στο παστάλιασμα είχε λεπτομερήενασχόληση. Οι παραγωγοί από μόνοι τους αδυνατούσαν να προλάβουν.4 Την πρώτη χωρίς πλεξούδες Αναστασιώτισσα θυμάμαι την μαθήτριαδημοτικού την Αθηνά σύζυγο Ηλία Νικολάου Καμπούρη με περίσσια χάρηαλλά και με περίσσιο κουτσομπολιό από τις άλλες έως ότου κι αυτές κόψανε τιςπλεξούδες. Επίσης χωρίς πλεξούδες ήταν οι θυγατέρες του δάσκαλουΓεωργιάδη και η σύζυγος του Τανούση η οποία προέρχονταν από την ΝέαΖίχνη. Η αναφορά μου αυτή έγινε να υπογραμμισθεί η αντίδραση σε κάθεεξέλιξη.


ντόπιας παραγωγής, μοντέλου μητέρας, γιαγιάς, θείας,γειτόνισσας, τα υποδήματα κι αυτά ανάμεικτα, αυτοσχέδια,βιοτεχνικά πέδιλα με σόλες καουτσούκ, το καλοκαίρι όλαξυπόλυτα. Κατ’ ανάλογο τρόπο και τα κοριτσόπουλα.

Χαρακτηριστικότερη όλων η σχηματική φορεσιά-στολήτης (ΕΟΝ) Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας Μεταξά5. Μπλεστολή, δίκοχο-κορόνα, λευκός πετσετέ γιακάς, λευκές γκέτες,γραβάτα λευκή. Κατ’ ανάλογο τρόπο και ο θηλυκόκοσμος,αντί για παντελόνι, φούστα και αντί για γκέτες κάλτσες. Οιστολές χορηγούνταν από το κράτος.

Στις Κυριακές και στις μεγάλες γιορτές και γάμους, τοχωριό γινότανε αγνώριστο από πάσης πλευράς. Οι δρόμοι απότην παραμονή στο μεσοχώρι σκουπίζονταν από τιςνοικοκυρές, ανακαινίσεις στα παράθυρα με τις γλάστρες ταλουλούδια, που συνήθως ήταν από βασιλικούς καιγαρουφαλιές, προσέδιδαν μια εξαίσια όραση και τα διάφοραηχολαλήματα δημιουργούσαν ψυχική ανάταση.

Τις Κυριακές το μεσοχώρι γέμιζε από άντρες. Τιςπρωινές ώρες σχηματίζονταν διάφορα πηγαδάκια συζητήσεων.Συζητούσαν τα προβλήματα τους, τις περιπέτειές τους, τουςπροβληματισμούς τους, τα περιστατικά τους από τιςδραστηριότητες τους, τον καημό του έρωτα και κάπου, κάπουδιέσχιζαν τους δρόμους οι ανύπαντρες.

Τα πιο ενδιαφέροντα πηγαδάκια για μένα ως παιδί, ήτανεκείνα των τσοπαναραίων.

Πολλές αναφορές γινότανε και στα ιστορικά γεγονότα,κυρίως του χωριού και της περιφέρειας, αλλά και στηνπολιτική, κυρίως στην εξωτερική και κατά αραιά διαστήματαστηνότανε αυτόκλητη πανηγυρική συγκέντρωση υπό τύπονΑθηναϊκής αρχαίας εκκλησίας.

Συνηθέστερος τόπος συγκέντρωσης, στην γωνιά τουΣωτήρα του Μόσχου το σπίτι ή στην γωνία του ΓουμάγιαΓιώργη το σπίτι.

Οι πιο σημαδεμένες ημέρες ήταν εκείνες τουπανηγυριού του χωριού, την Κυριακή των Αγίων Πάντων, που5 Στην ΕΟΝ μετείχαν υποχρεωτικά όλη η νεολαία οι από δεκατέσσερα χρόνιακαι πάνω, ονομάζονταν Φαλαγγίτες και Φαλαγγίτισσες από εκεί και κάτω όλοτο δημοτικό σχολείο Σκαπανείς και Σκαπάνισσες.


γιόρταζε ο ναός του χωριού Αγίας Αναστασίας. Ήταν ηευτυχέστερη ημέρα των παιδιών, το χαρακτηριστικότερο τηςημέρας εκείνης ήταν που έρχονταν δύο φωτογράφοι από τοχωριό Αγ. Χριστόφορος, ο Τούσιος και ο Συμεών ο δεύτεροςπρόσφυγας μικρασιάτης, ήταν ευκαιρία, που την περιμένανε οικάτοικοι, για φωτογράφηση των παιδιών τους, αλλά και γιαόλους, φωτογραφίες για ταχυδρόμηση, ενθύμιου καιαπαθανατίσεις.

Οι ημέρες του Αγίου Γεωργίου και Αγίου Δημητρίου,ήταν οι ημέρες διαπραγμάτευσης και συμβάσεων τωναγροτοδουλευτάδων και τσομπαναραίων και εργοδοτών σεεξαμηνιαία βάση. Ήταν από τον Άγιο Γεώργιο έως τον ΆγιοΔημήτριο ή και αντίστροφα. Και η συλλογική σύμβαση τονγελαδάρηδων, φυσικά δεν έλειπαν οι θαμώνες-χασομέρηδες.Τις ημέρες εκείνες συναντούσες τα πιο απίθανα πρόσωπα-προσωπικότητες, που θα μπορούσαν να εμπνεύσουνζωγράφους, ποιητές, πεζογράφους. Ήταν μεγάλη απώλεια τιςημέρες αυτές να είσαι εκτός του χωριού. Παιδί εγώ τότε,σχεδόν έλειπα μόνιμα τα απογεύματα του πανηγυριού,πήγαινα στο άρμεγμα των προβάτων συνηθέστερα στηντοποθεσία Μουκούρια, αισθανόμουνα τότε να χάνω κάτι τοαναπλήρωτο από την ζωή μου.

Ήταν και η ημέρα του Αγίου Αχίλλειου, παλαιότεραστην γιορτή του γινότανε πάλη, ήταν το μοναδικό πανηγύρι,αλλά στις μέρες μου είχε ατονήσει πολύ.

Το εκπολιτιστικό επίπεδο και αυτό ανεβαίνει,προσκρούει στο συγκοινωνιακό πρόβλημα, στο χωριό ούτεκάρο ανεβαίνει, συγκοινωνιακά μέσα μόνο με τα ζώα. Όλα τασπίτια που αναφέρθηκαν, κτίστηκαν με υλικά πουμεταφέρθηκαν από το Γάζωρο με τα ζώα. Τα πάνταξεφορτώνονταν στο Γάζωρο είτε με τον σιδηροδρομικόσταθμό, είτε με τα αυτοκίνητα, το τηλέφωνο έλειπε παντελώς.

Παρ’ όλα τα ανασχετικά, οι κοινωνικές σχέσεις με τηνπεριφέρεια δεν ήταν ξεκομμένες από φιλίες, κουμπαριά,παντρολογήματα.

Το εκπολιτιστικό επίπεδο ολοένα ανεβαίνει, τογραμμόφωνο είναι στην πρώτη διάταξη σχεδόν κάθε Κυριακήοι νεολαίοι διασκεδάζουν με τούτο. Δειλά, δειλά εμφανίζεται


και ο ευρωπαϊκός χορός, φοξ, τα ετερόφυλα ζευγάρια μόνονμεταξύ συγγενών.

Μέσα στα εκπολιτιστικά, εντός εισαγωγικών και ηνεολαία Μεταξά, στην οποία πρώτος στη επετηρίδα είναι οΓεώργιος Χρυσ. Μελισσάς και ακολουθεί ο ΓεώργιοςΣτογιάννη Καμπούρης (Ντόκος), μη γνωρίζοντας ακόμα καιτώρα να τους κατονομάσω τον βαθμό τους. Η ΕΟΝ ήτανθεσμός υποχρεωτικός.

Επιτέλους και η σύνδεση του χωριού κατά το 1937-1938 δια αμαξωτού δρόμου, όχι ασφαλτωμένου, δια μέσουτων ανηφόρων του Ακ-Μπουνάρ (ελληνιστί άσπρο πηγάδι), μεδιαρκείς δυσκολίες, επιτέλους εμφανίζονται και κάποιαμηχανοκίνητα τροχοφόρα. Μόνιμα κυκλοφορεί το βοϊδάμαξοτου Γιάννη Μακίδη, Θρακιώτη πρόσφυγα, γαμπρός τουΜπατσή αργότερα, μόνιμος κάτοικος Ζίχνης.

Στα πολιτικά πράγματα, πέραν των κοινοτικών, τουςκατοίκους τους χαρακτηρίζει αδιαφορία, ήπιοι βασιλόφρονες.Συνειδητοποιημένος φιλελεύθερος ήταν ο Γεώργιος Χρ.Μυλωνάς, προερχόμενος από το νησί Λέσβος, μόνιμοςκάτοικος του χωριού. Μάλιστα στην επανάσταση-εξέγερσητου κόμματος των φιλελευθέρων του 1935, έσπευσε στιςΣέρρες και οπλοφόρεσε. Συνειδητά φιλελεύθερος ήταν και οΓιάννης Μακίδης. Επίσης οι πληροφορίες μου φέρουν ωςσυνειδητά φιλελεύθερο, πριν την απελευθέρωση του 1913, τονΠολυχρόνη Τερζή, επηρεασμένος από τους Νάσιουτζικ τηςΝέας Ζίχνης, που ήταν παράγοντες του κόμματος και είχεσχέση μαζί τους στην εμπορία των καπνών.

Ευκαιριακά φιλελεύθεροι υπήρξαν ο Γκόγιος και οΑλιλλέγκος. Κατά την επανάσταση-εξέγερση του 1935 οι τουκόμματος των φιλελευθέρων (Βενιζελικών) ύστερα απόδυναμική επέμβαση του Γκόγιου και οι συν αυτώ έπαυσαν τοννόμιμο πρόεδρο, Δήμο Κων/νου Γεωργιτζίκη,αναλαμβάνοντας πρόεδρος ο Αλιλλέγκος, μεταφέροντας τογραφείο της κοινότητας στο σπίτι του6. Μαζί τους και ο

6 Τότε δεν υπήρχε κοινοτικό οίκημα. Γραφείο ήταν το εκάστοτε σπίτι τουπροέδρου. Κοινοτικό γραφείο υπήρξε το 1938 ένα μέρος του σπιτιού τουΒαγγέλη Κούτλα ενοικιάστηκε ίσως αναγκαία γιατί τότε το γραφείο διέθετε καιτηλέφωνο, το μοναδικό του χωριού.


δάσκαλος του χωριού Παναγιώτης Γεωργιάδης, αυτόςφανατικός φιλελεύθερος, στην καταγωγή πρόσφυγαςΜικρασιάτης, ο οποίος αυτοδιορίστηκε και γραμματέαςκοινότητας. Αγροφύλακας διορίστηκε ο Κώστας Χρουζούμηςκι αυτός πρόσφυγας Θρακιώτης, ημικάτοικος του χωριού,νυμφευμένος με την θυγατέρα του Νικολάου Γεωρ. Γκοτζίλη(Τζιάρτ), Μαρία. Το 1935 η επανάσταση-εξέγερση στηνΑναστασιά επικράτησε πλήρως.

Στο σημείο αυτό, θέλω να πιστεύω ότι ο Γκόγιοςαπέφυγε την ανάληψη της προεδρίας, ενεργώντας πονηρά γιακάθε ενδεχόμενο, το οποίο ενδεχόμενο δεν μπόρεσε να τοαποφύγει. Μετά την αποτυχία του κινήματος-εξέγερσης7επανήλθε η τάξη, επανήλθε και ο νόμιμος πρόεδρος.

Καλούνται σε απολογία, ο Γκόγιος και ο δάσκαλος μαζί,στο κοινοτικό γραφείο, σπιτιού του προέδρου της κοινότητας,από πολίτη ανακριτή και αξιωματικό χωροφυλακής, ναδώσουν λόγο. Μετά από κάποιες μέρες κλίθηκε και οΑλιλλέγκος στην Νέα Ζίχνη να δώσει λόγο στις αρχές.

Το περιστατικό το θυμάμαι κι εγώ, που είχε μαζευτείκόσμος έξω από το σπίτι, κοινοτικό γραφείο προέδρου ΔήμουΓεωργιτζίκη και εγώ με την μάνα μου, η οποία προφανώς ήταναναστατωμένη. Εγώ το μόνο που διέκρινα ήταν ηδιαπεραστική φωνή του Γκόγιου που ακούγονταν μέχρι έξω σ’εμάς.

Αργότερα σε αρκετές αναφορές-διηγήσεις σε τρίτουςτου Γκόγιου, διαπίστωσα - συγκράτησα τα παρακάτω από ταλεγόμενα τότε στην ανάκριση.

-Μόλις πήγα ο αστυνομικός με ρωτά γιατί σε καλούν σεσυμβούλιο και δεν έρχεσαι στο γραφείο!.. (ο Γκόγιος ήτανεκλεγμένος κοινοτικός σύμβουλος).

-Εσύ δεν ήρθες γι’ αυτή την δουλεία, αυτό άστο για τονΝομάρχη.

-Στην σειρά του δάσκαλου ο αστυνομικός προς τονανακριτή άστον, γράφε τι τον ρωτάς.

-Ναι αλλά εσύ θα υπογράψ..(είπε ο δάσκαλος)7 Χρησιμοποιώ τις λέξεις επανάσταση-εξέγερση αντί για πιο σωστά κίνημαγιατί στις αναφορές τους οι χωριανοί λέγανε επανάσταση των Βενιζελικών,φοβούμενος μήπως παρεξηγηθώ ως καινοτόμος.


Δεν θυμάμαι να είχε και άλλη συνέχεια και αν είχε θαήταν πολύ ανεπαίσθητη.

Ζωηρό ενδιαφέρον στα πολιτικά πράγματα άρχισε σταχρόνια της κατοχής. Πριν την κατοχή γινότανε διάφορεςζωηρές συζητήσεις ως προς τα που θα γείρει η ζυγαριά τηςνίκης του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, χωρίς να θίγονται ταπολιτικά πράγματα και καθεστώτα, το καθεστώς της Ρωσίαςούτε καν αναφερότανε.

Τα περισσότερα σχόλια γινότανε στις αίθουσεςπασταλιάσματος των καπνών και το βράδυ στα δύο καφέ-παντοπωλεία, του Μήτιου και του Γιουβάννη Δημ. Κούτλα.

Χωρίς ξένο κόσμο το χωριό δεν απομένει χειμώνακαλοκαίρι.

Στην ψυχαγωγία λίγο πιο παλαιά κυριαρχεί η γκάιντα,που την έπαιζε απίθανα ομολογουμένως ο Βασίλης ΗλίαΚαμπούρης και νταερέ βαρούσε επίσης απίθανα οΠολυχρόνης Τερζής. Αργότερα την θέση της την πήρε οζουρνάς, υπό τον Ηλία Δημ. Κουλιούση, που τον καλλιέργησεστην μακρόχρονη αιχμαλωσία του στην Τουρκία στονΜικρασιατικό πόλεμο και τον Μανόλη Ιωάννου Καμπούρη, οοποίος έφυγε πολύ νωρίς από την ζωή. Νταούλι βαρούσε οΛιόγκας.

Στην σειρά μπαίνει το γραμμόφωνο. Πρώτοι πουχρησιμοποίησαν ήταν οι αφοί Ηλία Γουμάγια στο καφέ-παντοπωλείο, γραμμόφωνο βαλίτσα. Λίγο αργότερα έβαλε στοκαφέ-παντοπωλείο ο Δημήτριος Κων/νου Γεωργιτζίκης,γραμμόφωνο με χωνί. Επίσης για προσωπική χρήση, διέθετανγραμμόφωνο με χωνί, ο Γεώργιος Κων/νου Βενέτης, τααδέλφια Κων/νου Καμπούρη (Μησέρκα) και ο ΜιλτιάδηςΚων/νου Θεολόγου και ο Λιόγκας γραμμόφωνα βαλίτσες.Άλλες αφορμές διασκεδάσεων, οι ονομαστικές γιορτές, οιγάμοι και χορός με τραγούδια.

Δημιουργικότερη περίοδος θα μπορούσε ναχαρακτηριστεί, σε όλες τις δραστηριότητες, η πενταετία 1935-1939. Η καλλιέργεια των καπνών είναι στα ύψη, η ζήτησημεγάλη στην παγκόσμια αγορά, προεξέχοντως της Γερμανίαςλόγο της προετοιμασίας της για τον πόλεμο!..(Β΄ παγκόσμιοπόλεμο).


Ο χρόνος τρέχει, η ζωή διαιωνίζεται, οι οικογένειεςδιασπούνται στα κύτταρά τους δημιουργώντας άλλες, ησυνέχεια: φυσική και ιστορική συνέπεια. Αρχίζουν αλλαγές ωςπρος την συγκρότησή της, σημειώνεται πρόοδος.

Ο πατριαρχισμός, εκεί που δεν υπήρχε πατέραςυπεισήρχετο η μητέρα ή ο μεγάλος αδελφός, έτσι όπως τοθέλει το κατεστημένο και η εθιμική παράδοση, είναιπαρελθόν, αρχίζει να διαγράφεται η συλλογικότητα.

Μεγάλες οικογένειες σε αριθμό ατόμων και οικονομικήκινητικότητα στην εξάπλωση των γεωργικών καλλιεργειώνπου κυριαρχεί η προσωπική εργασία, επί των ημερών μουείναι: Του Βασιλκό, των αδελφών Σαχανά, των αδελφών ΗλίαΓουμάγια, του Ντόκου Στογιάννη, του ιερέα Μελισσά καιΤσίγκου. Μικρή σε αριθμό ατόμων, με οικονομικήκινητικότητα, γεωργοεργάτες, είναι η οικογένεια ΗλίαΜανόλη Ζάτσκα-Νικολαϊδη.

Την εποχή αυτή σχεδόν όλα τα σπίτιαανακατασκευάζονται, κτίζονται καινούργια με προδιαγραφέςγια συντήρηση και επεξεργασία των καπνών,κατασκευάζονται στάβλοι, αχυρώνες και το ονειρώδεςαπόκτημα στο νοικοκυριό, ένα ή δύο μουλάρια.

Ζήλευα τα παιδιά, συνομήλικους μου, που ζούσαν καιμεγάλωσαν σε μεγάλες οικογένειες σαν αυτές που ανάφερα.

Με χίλιους δύο δισταγμούς, σε ηλικία επτά ετών,επισκέφτηκα χωρίς συνοδό το σπιτικό του ιερέα Μελισσά,ύστερα από περίπτωση την οποία επίσκεψη δεν μπορούσα νααποφύγω. Περιοριζόταν οι δισταγμοί μου στην παρουσία εκείτης αδελφής της μάνας μου, Μαρτώνας, που πριν ένα χρόνοπήγε νύφη εκεί στον γιο Ηλία.

Την συμπεριφορά που είχα δεχθεί, ακόμα παραμένειανείπωτη. Η επίσκεψή μου έλαβε χώρα καλοκαίρι στανεόκτιστα τότε σπίτια τους, σήμερα Βαγγέλη και Ηλία, τηνεποχή μπουρλιάσματος των καπνών. Κατά ανάγκη για τομπούρλιασμα ήταν μαζεμένη σχεδόν όλη η οικογένεια εκεί.Με καλωσορίσανε όλοι τους με φιλοφρονήσεις (χωρίςχειραψία). Με κεράσανε, με φιλέψανε πρόχειρα με θυμαρίσιομέλι, πιθανόν πρώτη φορά να το γευόμουνα, όλοι τους μεκάποια σειρά μου πήρανε συνέντευξη. Με συνεσταλμένο


βλέμμα σήκωνα τα μάτια μου να τους δω. Ένιωθα τα πρόσωπάτους με φωτοστέφανο να φωσφορίζουν, τόσο πολύ είχαγοητευθεί.

Με πήρε από το χέρι η θεία μου η Μαρτώνα και με πήγεστο παλαιό σπίτι που έμενε όλη η οικογένεια, με ξενάγησε καιστους βοηθητικούς χώρους, τα κελάρια, μου ενεχείρησεαγγείο που είχε μέσα μέλι με κερήθρα.

Πανάλαφρος αναχώρησα για το σπίτι γεμάτοςερωτηματικά!.. Πρώτη φορά τότε είχα αισθανθεί κάτι τοανείπωτο και δεν ήξερα που να το αποδώσω. Άρχισα να κάνωυποθέσεις πως κάτι είμαι. Έφερα στο νου μου όλους τουςήρωες των παραμυθιών που κατά καιρούς άκουσα. Ήλθα σεκάποια απόγνωση. Έριξα μια ματιά επάνω μου μήπως έχωκάτι το ιδιαίτερο και δεν το γνώριζα8.

Το περιστατικό τούτο με ερέθισε να τους προσεγγίσωγια να τους γνωρίσω καλύτερα.

Η οικογένεια του ιερέα Μελισσά λειτουργούσε ωςγροθιά, ο ένας για όλους και όλοι για έναν, αποκεντρωτικά.Λ.χ. στην κτηνοτροφία γύρω στα διακόσια πρόβατα,κυρίαρχος υπεύθυνος ο αδελφός Θεόδωρος αν και έφηβος,κάπου, κάπου μαζί με μπιστικό (τσοπάνο).

Η όλη κτηνοτροφία για τις ανάγκες της οικογένειας,καμιά πώληση, το σπίτι χωρίς κρέας δεν έμενε ούτε μέρα, δενήταν λίγες οι φορές εγώ ο ίδιος που έβλεπα κάθε τόσο τοσφάγιο που μεταφέρονταν επάνω σε ζώο φορτωμένο.

Ο Βαγγέλης, γιος, μόνιμος ζευγάς, η μητέρα (Εκάβη στοπαλάτι του Πριάμου), ο πατέρας μετά τα καθήκοντα του ιερέασε όλες τις δουλειές, κυρίως στην παρακολούθηση τωνμελισσιών, όλοι οι άλλοι σε όλες τις γεωργικές εργασίες.Αργία σχεδόν καμία, μόνο καιρού μη επιτρέποντος!.. Ηοκνηρία σ’ αυτούς ήταν άγνωστη, η αντοχή απαράμιλλη. Όλοιτους εύσωμοι. Σοδειές μεγάλες εκτός του καπνού οι άλλεςπαρέμειναν για χρόνια απούλητες, τούτο γιατί δεν υπήρχεοικονομική πίεση. Η παραγωγή καπνού έως 3.000 οκάδες. Ηαναλογία κατά άτομο σε σύγκριση με τις σοδειές των άλλωννοικοκυριών ασύγκριτη, όλα με πρωτόγονα μέσα.

8 Πρώτη φορά γνώριζα τέτοια συμπεριφορά ως φιλοξενούμενος σε ξένο σπίτι.


Χαρακτηριστικό ήταν σ’ όλη την περιφέρεια Νέας Ζιχνης μιαχρονιά φορολογητέο εισόδημα από καταθέσεις, βρέθηκανμόνον του Παπαχρυσόστομου Μελισσά και τουμεγαλομπακάλη από την Νέα Ζίχνη Αντωντζίκη.

Καθιέρωσαν κάθε λήξη της διαχειριστικής περιόδου,που ήταν η πώληση των καπνών, να χωρίζονται τα έσοδα τωνμετρητών στον καθένα. Τούτος ο θεσμός τους έδινε ιδιαίτεροχαρακτηρισμό στις εκδηλώσεις των και στις συμπεριφορέςτους και σ’ αυτούς της οικογένειας που αδυνατούσαν ναπροσφέρουν ολοκληρωμένη εργασία, τα μικρά παιδιά είχαν τομερτικό τους.

Κατά την μητέρα μου, μεγαλύτερη ευμάρεια, αρχοντιάκαι φιλοξενία, ως σαν του ιερέα Μελισσά το σπίτι, στηνΑναστασιά δεν πέρασε άλλη, δεν περνούσε μέρα να μην έχειφιλοξενούμενους.

Τους χαρακτήριζε η σταθερότητα του χαρακτήρα, τοδέλεαρ σ’ αυτούς δεν είχε θέση. Διακριτικοί με όλη τηνσημασία στις εκδηλώσεις – ενέργειές τους.

Όλοι ενώνονταν στο πρόσωπο του δευτερότοκου γιου,Ηλία, πράγμα που μου κινούσε τη περιέργεια, γιατί όχι στονπρωτότοκο Βαγγέλη, μέχρι που ήλθε η ώρα που πήρα τηνσυνέντευξη μου από τον Βαγγέλη και λύθηκε η απορία μου.(Θα αναφερθώ παρακάτω)

Τελευταίες σε αριθμό μεγάλες οικογένειες που υπήρξανστο χωριό, ήταν οι, του Νικόλαου Βασιλείου Καμπούρη μεδέκα αδέλφια, τα τέσσερα κορίτσια και του Γιώργου ΜιχάληΜπασιά, όμως στάθηκαν άτυχες τις πρόλαβε η Βουλγαρικήκατοχή 1941-1944, ζήσανε στριμωγμένα!...

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΟΥ ΜΕ ΒΑΓΓΕΛΗ ΜΕΛΙΣΣΑ (ΣΕ ΚΑΣΕΤΑ)-Απορία μου: Τι ήταν εκείνο που έκανε τον αδελφό σου

Ηλία, στην οικογένεια του παπά, να έρχεται πρώτος στιςπρωτοβουλίες, ενώ κατά τεκμήριο σε σένα ανήκαν ωςμεγαλύτερος αδελφός και δεν βλέπω να υστερείς. Μήπως γιατίήσουν παντρεμένος με πολλά παιδιά, τι;

-Ο Ηλίας ήταν το κάτι άλλο, έβλεπε τα πράγματα πολύδιαφορετικά, είχε χρηστή διοίκηση, ήταν γεννημένος γι’ αυτά,εγώ ήμουν υποτακτικός, δεν ήθελα να εναντιωθώ, δεν ήθελανα χαλιέμαι, ήρθε η σειρά που ο Ηλίας πιάνει τον πατέραμ,


άκουσε πατέρα του λέει, εμείς δεν θέλουμε την κουμάντα πουκάνεις, εμείς θέλουμει να σπείρουμει καπνά, αυτά που κάνειςεσύ δεν έχουν πέραση, αυτός κοιτάζ να σπείρ στιάρ, κριθάρ,αλισών (κλυκάνισο), τέτοια πράγματα, πού να ακούς!..Αναγκάστηκε ο Ηλίας να σηκωθεί να φύγει από το σπίτι γιαμέρες.

Βέβαια και δεν εννοούσε να γυρίς.-Εσύ τα έβλεπες σωστά αυτά που υποστήριζε ο Ηλίας;-Τα έβλεπα, τα έβλέπα, αλλά δεν ξέρω γιατί είχα τέτοιο

σέβας!..-Ύστερα τι απόγινε;-Ύστερα από δω από κει ο Ηλίας επέστρεψε στο σπίτι κι

ο πατέρας έκανε πίσω.-Καλά τούτο, πάλι δεν εμπόδιζε να παίρνεις, να

φαίνεσαι εσύ στις πρωτοβουλίες.-Όχι, όχι, ο Ηλίας είχε έναν δικό του τρόπο.-Δηλαδή το παραδέχεσαι και τώρα;-Το παραδέχομαι ήταν ανώτερος.-Και πιο έξυπνος, πιο πνευματώδεις.-Και σ’ αυτό ξεχώριζε απ’ όλους μας.Σημειωτέον εγώ θεωρούσα τον Βαγγέλη τιτάνα του

πνεύματος. Η οικογένεια στο ζενίθ, αποτελούνταν απότέσσερα αδέλφια, τρεις αδελφές, τρεις νύφες, εφτά εγγόνια,δύο γέροι (γονείς).

Βρισκόμαστε στην εποχή κήρυξης του Β΄ παγκόσμιουπολέμου. Θετικοαρνητικές ερωτήσεις, αιχμές πέφτανε προςΗλία Μελισσά και Τζήκα, γιατί απαρεγκλίτως προσβλέπανετο γέρσιμο της ζυγαριάς προς την νίκη των Αγγλογάλλων.Όμως τότε μόνον ήττες είχαν να επιδείξουν ο Αγγλογάλλοι. ΟΤζήκας και ο Ηλίας από μειονεκτική θέση έδιναν τις δικές τουαπαντήσεις, εκτιμήσεις9.

9 Ενθυμούμαι την χαρακτηριστική απάντηση που έδωσε στην μάνα μου ότανέσπασε το μέτωπο και οι στρατεύσιμοι ήρθαν στα σπίτια τους. Άντε Ηλία ηΑγγλία θα νικήσει! Η απάντηση ήταν: Τώρα καλό τέλος. Για να μηνπαρεξηγηθώ: Σε ότι σχολιάζω δεν σημαίνει έτσι ήταν και το φρόνημα. Τοφρόνημα όλων των χωριανών μου ήταν με αυτό του κράτους, με τουςσυμμάχους κατά του Χίτλερ.


Επίσης υπέρ της νίκης σταθερά των Αγγλογάλλων, σεπιο ήπιο τόνο, εξέφραζε ο Γιοβάννης Κων. Γεωργιτζίκηςιεροψάλτης του χωριού και ο Μυτιληναίος. Στην ομάδα τουΤζήκα και του Ηλία ήταν και ο Βαγγέλης Κων. Γκότσης.

Τα ονόματα που ανάφερα, τριάδα, κατόρθωνανκαθημερινά να έχουν ενημέρωση του τύπου τουλάχιστον μιαςεφημερίδας, καθημερινά με «Αγώνα», η προμήθεια γινόταναπό Νέα Ζίχνη ή Γάζωρο, η επικοινωνία γινόταν, αν κάποιοςκατέβαινε στα μέρη αυτά. Το ραδιόφωνο απόν και από όσοθυμάμαι περισσότερο στο χωριό κυκλοφορούσε η εφημερίδα«Το φως» της Θεσσαλονίκης.

Από τις τότε εντυπώσεις μου βαθιά χαραγμένη στηνμνήμη μου έμεινε η ρήση του Νταμγκαλή, έφηβος τότεεκείνος, σε ένα πηγαδάκι συζητήσεων να λέει: «Έτσι όπωςπάει ο πόλεμος θα εκπληρωθεί η προφητεία του Αγαθαγγέλουπου λέει, θα γίνει ένας μεγάλος πόλεμος, το αίμα που θα χυθείθα επιπλεύσει ένας ταύρος εφτά ετών και ηΚωνσταντινούπολις θα γίνει Ελληνική».

Εκείνο το περιστατικό το πήρα ως ευχάριστη είδησηπως μια μέρα η Κωνσταντινούπολη θα γίνει Ελληνική. Απόπολύ παιδικό δισταγμό δεν τόλμησα να ζητήσω περισσότερεςεξηγήσεις, τέλος πάντων τι ήταν αυτός ο Αγαθάγγελος. Μεείχε φάει η αγωνία και το ψάξιμο πως να μάθω ποιος ήταναυτός ο Αγαθάγγελος, παραμένοντας ο δισταγμός μου νααπευθυνθώ στον Νταμγκαλή για να μάθω. Ύστερα απόχρόνια, μετά την κατοχή περιπτωσιακά έμαθα πως ήταν οΠατριάρχης της Κωνσταντινούπολης.

Τον Νταμγκαλή τον παρακολούθησα έστω από κάποιααπόσταση, για την εποχή του (κι όταν λέμε επόχή του στοχωριό εκτός τα σχολικά βιβλία αν κυκλοφορούσε και κανέναάλλο βιβλίο), εκτιμώ η εγκυκλοπαίδεια του ξεχώριζε τωνάλλων. Γνώριζε τα του Διγενή Ακρίτα, των ΚλεφταρματολώνΚατσαντώνη , Γεροδήμου κ.τ.λ., των Λήσταρχων αφώνΡετζαίων Γιανκούλα, μέχρι τα τσοπανόσκυλά του τα βάφτιζεαναλόγως με τις επιδώσεις τους με τα ονόματα αυτών τωνεπώνυμων, είχε σκύλο με το όνομα Ρέτζιο, σκύλα Θυμιούλααπό το όνομα ενός των αδελφών Ρέτζιου, Λόντο από τοναρχηπαλαιστή Τζιμ Λόντο και ο περιβόητος σκύλος στο χωριό


Σεντώρ, που τον γνώριζαν όλοι οι Αναστασιώτες για τηναγριάδα του και την εξυπνάδα του, στην φύλαξη των σπιτιών,από το όνομα του πρωτοπαλίκαρου των Ρετζαίων (στον σκύλοΣεντώρ θα επανέλθω σε ένα μεγάλο γεγονός σε σχέση μαζίτου).

Καλά λένε το επάγγελμα τραβάει τους χαρακτήρες τωνανθρώπων. Έτσι και τον Νταμγκαλή τον τράβηξε τοεπάγγελμα του βοσκού, τσοπάνου, σκληρό μεν αλλά ελεύθεροκαι περιπετειώδες.

Το όνομα του Νταμγκαλή πολλές φορές γινότανε τοπρόσωπο της ημέρας στο χωριό και στα γύρω χωριά, κυρίωςσε σχέση με την σωματική του δύναμη. Θυμάμαι μια φοράχόρεψε ευρωπαϊκό χορό με έναν συνάδελφό του τσοπάνοΣαρακατσάνο τον Γιάννο Καραΐσκο, ο χορός τελειωμό δενείχε κι εγώ δεν ξέρω πόσες ώρες κράτησε, έβλεπα που οΣαρακατσάνος πολλές φορές προσπάθησε να σταματήσει τονχορό, αλλά πως να ξεκολλήσει από τα χέρια του Νταμγκαλή.Αν θες μην γίνεσαι το πρόσωπο την ημέρας. Το συμβάν αυτόέλαβε χώρα στο καφέ-παντοπωλείο του Μήτιου. Να πω ότιαυτός μου χάρισε το όνομά μου όταν βρέφος βαφτίστηκαχριστιανός και πως το γεγονός αυτό το έφερα υπερηφάνως.

Από τις τότε εντυπώσεις που δέχθηκα είναι και αυτήπου δέχθηκα από την εξιστόρηση του Τράντσου στα γειτονικάχωράφια μας στο Κιπριτζίκ αμέσως μετά την κατάρρευση τουΑλβανικού μετώπου 1941.

Ο Τράντσος προς τον πατέρα μου: «Ε! συ Γκόγιο αυτάτ’ παπά τα πηδιά πουλύ έξυπνα, ένα βράδ εκεί πουσυζητούσαμει στο μέτωπο (Αλβανίας) λέει ο Γκότζιος: Εμείςγια να φύγουμει απ’ δω (νομίζω θα εννοούσε την διάλυση τουμετώπου) μον αν καμιά Γερμανία ερτ απού τσιαπάν, έει απ’ ταπουλλά γράμματα ήξερει τι θα γεν, α! ετς ήταν.»

Την εκτίμηση του Γκότζιου την συνέλαβα πως τοΑλβανικό μέτωπο άντεχε και πως ο συνδυασμός τουσυνταυτίστηκε με αυτό του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου τογεωγραφικό πέρασμα για τις πετρελαιοπηγές του Βατούμ.Πάντως στα μάτια του Τράντσου υπερδικαιώθηκε ο Γκότζιος.

Ομολογουμένως πριν τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, οιΑναστασιώτες για το ανέβασμα του βιοτικού τους επιπέδου,


πέσανε με τα μούτρα στη δουλειά, δουλεύανε σκληρά καιπολλές ώρες, κοιμόντουσαν (τρόπος του λέγειν) στα χωράφιαγια να κερδίζουν χρόνο. Αδιαφορούσαν για τα πολιτικάτεκταινόμενα.

Τούτο καταμαρτυρείται και από το γεγονός πως κανέναάτομο μέχρι τότε δεν ήταν οργανωμένο στο Κ.Κ.Ε αλλά ούτεκαι να φρονεί10.

Οι ερεθισμοί υπήρχαν και μάλιστα εντονότατοι, απότους καπνεργάτες που ερχόντουσαν από Σέρρες, Καβάλα,Θεσσαλονίκη και τραγουδούσαν κομμουνιστικά τραγούδια(όπως, Ζήτω κόκκινη σημαία που στον άνεμο πετάς) που τοάκουσα κι εγώ και από έναν Ρώσο που άκουε στο όνομαΔημοσθένης, προσωπικά τον γνώρισα κι εγώ, ο οποίος ήτανγνωστός ως αξιωματικός (Τσαρικός φυγάς) ήταναγροτοεργάτης στο χωριό.

Η πρώτη προσωπική μου εμπειρία, χωρίς να τηνκαταλαβαίνω, περί κομμουνισμού, ήλθε το 1938 όταν οπατέρας μου προσέλαβε κάποιον ξένο, άκουε στο όνομαΝίκος, ήταν πολύ ξερακιανός και πολύ μελαχρινός, για τηνδιαμόρφωση ενός αλωνιού που δημιουργούσε τότε. Τον είχαακούσει κατά πολύ αινιγματικό τρόπο να ομιλεί περίκομμουνισμού στον Θόδωρο Γιαννακούση Γουμάγια, αδελφότης μάνας μου. Έλεγε: «Τον πόλεμο και τον κόσμο όλον θατον κερδίσει ένα όνομα που γράφεται με δεκατρία ξυλαράκια,δεν υπάρχει άλλο όνομα ούτε λέξη που να γράφεται με τόσαξυλαράκια.» Περιττό είναι να πω πως εγώ κρεμόμουν από ταχείλη του , και σε άλλες συζητήσεις του, και η αγωνία μουήταν κορυφωμένη για την κατάληξη (τα ξυλαράκια).

Θυμάμαι που ο Θόδωρος σκοτωνόταν με κάποιασπιρτόξυλα να σχηματίσει έστω μια λέξη με δεκατρίασπιρτόξυλα, δεν τα κατάφερε. Πήρε τα σπιρτόξυλα ο ξένοςκαι σχημάτισε κάτω στο πάτωμα το όνομα «ΛΕΝΙΝ». Σεκάποιες άλλες μέρες το είχα προσπαθήσει κι εγώ να βρω λέξη

10 Σε αντίθεση με την Αγριανή από ότι μου είχε πει ο Γιώργης Ιωαν. Σαχανάςυπήρχε ένα άτομο που αγόραζε την εφημερίδα Ριζοσπάστης που έφερε τοόνομα Σωτηρίου Χρήστος, ο οποίος πολέμησε στο Ελληνικό εκστρατευτικόσώμα, στην Ουκρανία στην καταστολή της Μπολσεβίκικης επανάστασης, τατελευταία της ζωής του τα έζησε στην Βουλγαρία, μη γνωρίζοντας γιατί;


ή όνομα που να γράφεται με δεκατρία ξυλαράκια, δεν το είχακαταφέρει.

Δεν μπορώ να γνωρίζω αν τότε ο Θόδωρος Γουμάγιαςείχε συνειδητοποιήσει την κατάσταση κι αν θυμάται τοπεριστατικό. Εγώ πάντως την τότε κατάσταση τηνσυνειδητοποίησα το 1943 στην Εθνική Αντίσταση από τηνοργάνωση του Ε.Α.Μ.

Να πω, πως ο ξένος κατά τα μέσα του αναφερόμενουέργου ήλθε σε ρήξη με τον πατέρα μου στην διαδικασία στοΕιρηνοδικείο της Νέας Ζίχνης, ο πατέρας μου έχασε τηνυπόθεση, μη γνωρίζοντας εγώ την αιτία.

Όπως προανέφερα το χωριό σφύζει από ξένο κόσμο,είναι πολύ φυσικό να υπάρχουν και τα αρνητικά δρώμενα.

Όλο και κανένα γιδοπρόβατο περιέργως χάνεται απόκάποιο κοπάδι. Τούτο περνάει κάπως ανώδυνα. Εκείνο πουπανικόβαλε τους κατοίκους είναι που άρχισαν να χάνονται τακαπνόπανα (μουσαμάδες), είναι τα πανιά που σκέπαζαν τακαπνόφυλλα σε σαρίκια προς λιάσιμο σε περίπτωση βροχήςγια το σκέπασμά τους, τα οποία πανιά στοίχιζαν, για τααδύναμα νοικοκυριά ήταν απόκτημα μεγάλο.

Οι υποψίες πέφτουν σε κάποιον που οι Αναστασιώτεςτου κόλλησαν το παρατσούκλι Κουλακμάν (τουρκιστίμεγαλοαυτιάς). Συλλογικά οι χωριανοί τον καλέσανε και τουσυνέστησαν να εγκαταλείψει το χωριό γιατί ταπροαναφερόμενα συμβάντα, υποψίες πέφτουν προς αυτόν, οοποίος έχοντας λερωμένη την φωλιά του, υπάκουσε,σταμάτησε και το κακό.

Μεγάλος πανικός περιέβαλε τους κατοίκους, όχι μόνοντου χωριού, αλλά γενικώς την περιφέρεια, ίσως πανελλαδικά,κυρίως των ορεινών περιοχών, εκεί που κρινότανε απαραίτητοτο μουλάρι στο αγροτικό νοικοκυριό, το μουλάρι τότε άξιζε τοολιγότερο ίσαμε τριών μηνών μεροκάματα. Το εύκολο κέρδοςστράφηκε προς τα εκεί! Ως πρώτο κρούσμα έλειψαν δύομουλάρια από το χωριό Αγριανή και που δεν βρέθηκαν. Τιςσυζητήσεις που άκουγα φέρνανε τέτοια γεγονότα και σε άλλαμέρη, ήταν το Μπέστ Σέλερ των ημερών (όπως σήμερα τωνληστειών των τραπεζών). Μάλιστα ομιλούσαν γιαοργανωμένη ληστεία και το απέδιδαν στους Καραγκούνους,


στους ξενόφερτους των ορεινών περιοχών ως τσοπαναραίοιπου ήσαν, κοντά στο αντικείμενο. Με τον εξής τρόπο:

Το κλεμμένο μουλάρι π.χ. από την Αναστασιά,παραδινόταν στο Σιδηρόκαστρο από εκεί το παραλάμβανεάλλος π.χ. μέχρι το Κιλκίς και ούτω καθεξής, το κλεμμένο αςπούμε έφτανε στα Τρίκαλα. Μόνο που η ενέργεια αυτήπροσκρούει, του λείπει το συνοδευτικό χαρτί του μουλαριούτου στρατιωτικού του μητρώου11.

Το φαινόμενο των ζωοκλοπών με διάφορες μορφές,πήρε τέτοιες διαστάσεις που αναγκάστηκε το κράτος να πάρειειδικά μέτρα για την καταστολή, ψηφίζοντας αυστηρούςνόμους με προβλεπόμενες βαριές ποινές, φυλακίσεις καιεξορίες.

Αξίζει να αναφερθεί η διάσταση που πήρε μιαζωοκλοπή γύρω στα 1930 στην Αναστασιά και πωςαντιμετωπίσθηκε:

Η ζωοκλοπή έλαβε χώρα στην τοποθεσία Ζλάτος, στομαντρί, ποιμενοστάσιο, των αδελφών Τανάση και ΣτογιάννηΓεωργιτζίκη, μιας κακόκαιρης νύχτας που ήταν φύλακαςτσοπάνος ο αδελφός Τανάσης. Μέσα στο κοπάδι από γίδιαείχε και ο Γκόγιος ίσαμε τριανταριά.

Κατά τα μεσάνυχτα, κατά πως ισχυρίζετο ο Τανάσης,άκουσε να αλυχτούν τα μαντρόσκυλα αλλά δεν έδωσεσημασία γιατί το κοπάδι δεν ταράχθηκε καθόλου, μέσα στομαντρί, άρα λύκος δεν εισήλθε στο μαντρί.

Το πρωί σαν έβγαλε το κοπάδι για την βοσκή κατάλαβετο βράδυ γιατί αλυχτούσαν τα σκυλιά, στο πίσω μέρος τουμαντριού, στον φράχτη, υπήρχε άνοιγμα, τρύπα και βέβαιαπροσδιόρισε και τα γίδια που λείπανε. Πρώτη του δουλειά ναστείλει χαμπέρι στο χωριό.

Πρώτος που έσπευσε ήταν ο Γκόγιος παίρνοντας μαζίτου τον αγροφύλακα του χωριού, Κώστα Χρουζούμη μαζίτους και ο Τανάσης, ξεκινήσανε για τα γρέκια τωνΣαρακατσάνων κοπαδιών που ήταν κάπου προς τοΚαράμπαϊρ.11 Τότε τα μουλάρια και τα άλογα με την γέννηση τους δηλώνονταν στηντοπική αυτοδιοίκηση χορηγώντας και τον αριθμό στρατολογικού μητρώου.Τούτο ήταν και αφορμή για υποψίες πλαστών εγγράφων από τους κοινοτάρχες.


Όταν πέρασαν από το ρέμα του Καραβίκ είδαν νατριγυρνούν καρτάλια (γύπες), εντόπισαν κάποιες κοιλιές καιέντερα από σφάγια , κατά τους υπολογισμούς και υποθέσειςτων εξερευνητών, ήταν τα κλεμμένα σφάγια πουκατευθύνθηκαν προς τα σπίτια των δραστών (τις οικογένειέςτους) στα χωριά Δαφνούδι και Μέταλλα.

Όλο εκείνο το βράδυ ο Γκόγιος και η παρέα τουξενύχτησαν γύρω από τα γρέκια των Σαρακατσάνων στοΚαράμπαϊρ. Το πρωί αντίκρισαν στις φωτιές τους μεγάλαδοχεία, ήταν που έβραζαν τα κλεμμένα κρέατα . Όταν τουςαντιλήφθηκαν τα σκυλιά των, τους είδαν να κρύβουν ταδοχεία με τα κρέατα στις πουρναριές.

Άφησε πίσω του ο Γκόγιος, τον Τανάση και τοναγροφύλακα και κατευθύνθηκε προς το μέρος τουςπροσποιούμενος τον στεναχωρημένο, ότι ψάχνει τα χαμέναγίδια του. Όμως από κάποια απόσταση είδε ένα κρεμασμένοδίκανο κάπου εκεί δίπλα τους, το αρπάζει και τους αρχίζει μετο δίκανο να τους το φέρει κατ’ επάνω τους αδιακρίτως,πάντοτε βέβαια με το δικό του πιστόλι στην μέση τουοπλισμένο, φωνάζοντας: «Κυκλώστε το μέρος», γιαπερισσότερη τρομοκρατία, ακινητοποιώντας τους, νάσου καιτο παρών του Τανάση με τον αγροφύλακα. Τους έδεσαν ταχέρια, φορτώθηκαν όσα είχαν σχέση με τα κλεμμένα κιέφυγαν άρον, άρον, φοβούμενοι μήπως έλθουν ενισχύσεις,γιατί ένα σαρακατσιανόπουλο που έτυχε να μην είναι στομπλόκο, λάκισε, προφανώς μεταφέροντας την είδηση στουςοικείους του.

Οι συλληφθέντες, αν δεν κάνω λάθος, ήταν τέσσεριςστον αριθμό, οδηγούμενοι προς την αστυνομία της ΝέαςΖίχνης, περάσανε από τον τόπο του εγκλήματος. Εκείσυνάντησαν τον αδελφό του Τανάση, τον Στογιάννη, ο οποίοςστο αντίκρυσμά τους, άρπαξε μια κοτρόνα και την έφερε κατ’επάνω σ’ έναν των συλληφθέντων, παραλίγο να τον έπιανεστο κεφάλι αν δεν έγερνε κατά την άλλη μεριά, όπωςδιηγούτανε οι ίδιοι, θα είχανε θύμα.

Στην πορεία τους περάσανε κι από την τοποθεσίαΜουκούρια, εκεί συνάντησαν τον Πέτκο στα κτήματά του,κάνοντας έναν μικρό σταθμό. Εκεί που καθόντουσαν κάποια


στιγμή ο Πέτκος ρίχνεται επάνω στον πιο ηλικιωμένοΣαρακατσάνο με δεμένα τα χέρια, μη μπορώντας νααντιδράσει, βγάζει το πιστόλι του και του το έβαλε στο στόμαλέγοντας του «Ησύ κερατά έφαγεις και τα θκάμ τα γίδια».Κάτι που δεν είχε συμβεί.

Τους περάσανε και από το χωριό κάνοντας κι εκείσταθμό στο καφέ-παντοπωλείο του Μήτιου, ως συμβάν γιατους κατοίκους του χωριού ήταν ένα πρώτης τάξεως θέαμα.Από εκεί φτάσανε στον τελικό σταθμό που ήταν ηΥποδιοίκηση Χωροφυλακής της Φυλλίδος-Νέας Ζίχνης.

Το πρώτο παράπονο των συλληφθέντων ήταν νααναφέρουν τον βασανισμό τους. Ο αστυνόμος είπε: «Καλάπου δεν σας σπάσανε τα κεφάλια σας». Το γεγονός ήταν ότιόντως είχαν βασανιστεί έως απάνθρωπα δια ξυλοδαρμού. Μετον καιρό δικάστηκαν σε πολύχρονη φυλάκιση κατά τον νόμοκαι εξορία στην Κέρκυρα, νομίζω δύο χρόνια. Από ταονόματά τους, μόνον του ενός θυμάμαι του Γούλα.

Σε κάποια συζήτηση με τον παππού μου τονΓιαννακούση, ύστερα από χρόνια, μου είχε πει πως είχεσυναντηθεί με τους κατηγορούμενους και του είχαναποκαλύψει πως στην παρέα τους ήταν και ο γιος τουαρχητσέλιγκα Τζελέπη, στους οποίους έταξε μεγάλησυμπαράσταση, (την οποία δεν τήρησε), να μην μαρτυρήσουντον γιο του και καταριόταν τον εαυτό τους που τον πίστεψαν.

Ακολουθούνε δύο σχετικές διηγήσεις που περικλείουναρκετό χιούμορ.

Ο Μίλτσιος περνώντας από την στράτα που ονομάζουντου Χασάν το Ορμάν12, με τα ζώα του φορτωμένα καυσόξυλα,καλοκαίρι, συνάντησε ένα κομμάτι προβάτων ξεκομμένο απόκάποιο κοπάδι σε μια σκιά (σκουζιάς) τούφα δέντρων τουδάσους. Όταν έφτασε στο χωριό ανακοίνωσε την κατάστασηστον Γκόγιο, τον είχε συμβουλάτορά του. Ο Γκόγιος δενάργησε να αποφασίσει και για τον λόγο που τα πρόβαταπροέρχονταν από το όμορο χωριό Αγ. Χριστόφορος, που είχαν

12 Οι κάτοικοι των τουρκομαχαλάδων Σέρρες και Ζίχνα Μαχαλά σταγεωγραφικά σύνορα των χωριών τους, τον δασωμένο χώρο τον είχανεχωρισμένο στους κατοίκους, δεν γνωρίζω με τι κανονισμούς, η περιοχή πουαναφέρομαι ήταν του Χασάν.


συνοριακές διαφορές, μάλιστα στην συγκεκριμένη περιοχήπου κυκλοφορούσε το εν λόγω κοπάδι.

Πήγανε και τιμαρέψανε δεν γνωρίζω ο καθένας απόπόσα. Όμως για τον Μίλτσιο η πράξη αυτή του έγινε εφιάλτης,φαίνεται ήταν η πρώτη πράξη του είδους αυτού της ζωής του ήδεν συμβιβαζόταν με τον χαρακτήρα του. Καθημερινάπερνούσε από του Γκόγιου το σπίτι και συζητούσε τουςφόβους του για τυχόν ανακάλυψής τους, όλο και μετακινούσετα κρέατα από απόκρυφο σε απόκρυφο μέρος, τα δε δέρματαή δέρμα πήγε και τα κρέμασε στην καρυδιά του Αγγούση πουαπέχει 300 μέτρα από το σπίτι του βόρεια στο ρέμα, όμως δενμπόρεσε να ησυχάσει κι απ’ εκεί τα πήρε και τα πήγε στοντρανόν τον Λάκκο στην Μαύρη Συκιά.

Ο περιβόητος Πασιάς από τον Αγ. Χριστόφοροτριγυρνούσε πάνω από το χωριό του, στο Λογκούρ Μπαϊρ,εκεί που τώρα υπάρχει βρύση, ποτίστρα. Το σούρουπο πέρασεαπό εκεί το κοπάδι του συγχωριανού του Γκόρα, ο Πασιάςπιάνει ένα κριάρι του έδεσε τα πόδια του και το άφησε μέσαστο ρεματάκι και ανέβηκε στην Αναστασιά13. Ο πρώτος πουτο έμαθε ήταν ο Γκόγιος, ακολουθεί ο Γκαλίας, συνεννοούνταιοι δυο τους να πηγαίνουν να το πάρουν, σημείο αντάμωσηςτους στου Πρόξενου το σπίτι στη διασταύρωση των δρόμων.Όταν ανταμώσανε ήταν Σάββατο σούρουπο και τα καντήλιααναμένα φώτιζαν στην εκκλησιά.

Γκαλίας: Εγώ λέου να πααίνου να ανάψου ένα κηρί!Πήγανε και το πήρανε το κριάρι, το φορτώσανε στο

μουλάρι του Γκόγιου, χωρίς μετέπειτα προβλήματα σαν αυτάτου Μίλτσιου.... Βέβαια ο Γκαλίας παλαιό κόκαλο (χρόνια στοκουρμπέτι). Για τον Γκόγιο αστεία πράγματα!... Τα αναμμένοκερί ...φωτίζει!..(ακόμα).

Η δεκαετία του 1930 έκλεισε με την στράτευσηεφέδρων στην εγγύμναση των νέων όπλων, αλλά και στηνπροθέρμανση για το ενδεχόμενο!..

13 Ο Πασιάς χρωστούσε στο δημόσιο από χρέη που προερχόταν από τηνπεριφερειακή δεκάτη (γεωργική φορολογία παραγωγής) που είχε αναλάβει ναδιεκπεραιώσει. Αποφεύγοντας την σύλληψη του, τον περισσότερο καιρό τονπερνούσε στην Αναστασιά, μέχρι την συμπλήρωση της γεροντικής ηλικίας, πουο νόμος τον απάλλασσε για τα συγκεκριμένα χρέη του.


Ώσπου ήλθε η πρωία της 28ης Οκτωβρίου 1940 που οΜουσολίνι με τελεσίγραφο ζητεί την παράδοση της Ελλάδας.

Ενθυμούμαι πάρα πολύ καλά, ήταν μια ηλιόλουστηημέρα του Αηδημητριάτικου μικρού καλοκαιριού. Μαθητήςτότε της Ε΄ τάξης Δημοτικού, την εβδομάδα εκείνη τηνεπιμελητεία του σχολείου την είχα εγώ.

Στην κανονισμένη ώρα είχα χτυπήσει την καμπάνα.Μαζευτήκαμε όλα τα παιδιά για τα μαθήματα της ημέρας. Τοσχολείο μας λειτουργούσε ως μονοθέσιο με δάσκαλο τονΔημήτριο Δορέκα, Πελλοπονήσιος στην καταγωγή,πρωτοδιορισθείς στο σχολείο μας κλάσεως 1941.

Όμως ο δάσκαλός μας αργούσε να εμφανισθεί,ενθυμούμαι καλά, μέχρι που μπουχτίσαμε στα παιχνίδια κιαρχίσαμε να αναρωτιόμαστε. Σίγουρα ο δάσκαλός μας είχεειδοποιηθεί από τον γραμματέα της κοινότητας, ανοίγονταςεκείνος το γραφείο χτύπησε το τηλέφωνο, που ήταν τομοναδικό στο χωριό κι έμαθε για το συμβάν, για τούτοαργούσε να έρθει για τα μαθήματα ο δάσκαλος μας.

Τέλος σε κάποια στιγμή εμφανίστηκε ο δάσκαλός μας,χτύπησα το κουδούνι, μαζευτήκαμε στην είσοδο του σχολείου,χωρίς να μπούμε στις τάξεις. Ο δάσκαλος μας ανακοίνωσε ότιδεν θα είχαμε μαθήματα και γιατί.

Εύκολο είναι να συμπεράνει κανείς την αναστάτωσητου χωριού. Οι ολιγοστοί άνθρωποι που κυκλοφορούσανφαινότανε βιαστικοί, αμίλητοι, εμείς τα παιδιά σχεδόν όλατρέξαμε στα χωράφια να καλέσουμε τους πατεράδες μας ναέλθουν στο χωριό, αναγγέλλοντας τους την γενικήεπιστράτευση γιατί η Ιταλία μας κήρυξε τον πόλεμο!..

Εγώ ξεκίνησα για τον δικό μου πατέρα να του φέρω τομαντάτο. Όταν έφτασα στην τοποθεσία Μουκούρια τοναντίκρισα να έρχεται λαλώντας μπροστά του τα δυο καματεράβόδια καθώς και άλλους ζευγάδες, το γεγονός το μάθανε οένας απ’ τον άλλον.

Ο δικός μου πατέρας δεν επιστρατευότανε ήταν τηςκλάσεως 1920. Στο νομό Σερρών καλούνταν υπό τα όπλα τηςκλάσεως 1923 και νεότερων. Όλο το χωριό μαζεύτηκε στουΚιαλέση το αλώνι, οι επιστρατευμένοι κι άλλοι, βαθιά στηνμνήμη μου, μου έμεινε η εικόνα εκείνη που κατά τεκμήριο


ήταν η μεγαλύτερη συγκέντρωση σε άτομα ανθρώπων πουείχα δει ποτέ και δεν έμοιαζε με τις άλλες.

Εκεί άκουσα τον Βασιλκό του Ντίνκο να λέει: «Άειπηδιά να κάτσουμει σ’ αυτό το τοιχούδ, γιατί μπουρεί να μηνξανακάτσουμει». Ο Ντίγκος δεν πήγε στον πόλεμο, επέστρεψεως πατήρ τεσσάρων τέκνων, καθώς και οι άλλοι της ίδιαςκατηγορίας. Εξαίρεση του ευεγερτήματος των πολυτέκνων δεντο είχαν μερικές κατηγορίες στρατεύσιμων οπλιτών, όπως οιτου πυροβολικού και άλλοι.

Πολύ χαρακτηριστικό, άμα και συγκινητικό, ήταν μετους ξένους επιστρατευμένους, στην πλειοψηφία ήτανΚαραγκούνοι τσοπαναραίοι, ξεκινούσαν όλοι εσπευσμένα,παρέες πέντε έξι άτομα αγκαλιασμένοι, όπως στον χασάπικοχορό, βαδίζοντας τραγουδώντας το τραγούδι «Σαράνταπαλικάρια από Λιβαδειά». Το στιγμιότυπο εκείνο μεσημάδεψε, από τότε όταν βρεθώ σε γλέντι παρέας, το πρώτοτραγούδι που θέλω να ακούσω ή να τραγουδήσω είναι αυτό.

Εξομολογούμαι: Πως κατά την ημέρα της 28ης

Οκτωβρίου με διακατείχε δυνατό δέος, αδυνατώντας νασυνειδητοποιήσω ότι η Ελλάδα ήταν δυνατόν να τα βάλει μεένα τόσο μεγάλο κράτος όπως η Ιταλία.

Γνώριζα πάρα πολύ καλά την ιστορία με τουςΜαραθωνομάχους, Σαλαμινομάχους, Θερμοπύλες καιΠλαταιείς, νομίζοντας πως η εποχή των ημίθεων παρήλθε.

Όταν όμως άρχισε να προελαύνει ο στρατός μας στηνΑλβανία και σε κάθε κατάληψη ή απελευθέρωση, χαρμόσυναακούγαμε να χτυπάνε οι καμπάνες, έλειψε κάθε δέος-αμφιβολίας.

Το σχολείο μας υπολειτουργούσε μέχρι κατά τονΦλεβάρη του 1941 οπόταν ο δάσκαλός μας εκλήθει ναεκπληρώσει την στρατιωτική του θητεία μαζί με τον μοναδικόσυνομήλικό του Αναστασιώτη, Γιάννη Ζαχαρίου Ζαχαρίου, οοποίος στάθηκε άτυχος, χάθηκε στα χρόνια της κατοχής 1941-1944 στην περιφέρεια Νιγρίτας14.

14 Ως ανήλικο άτομο που ήμουν ο Γιάννης Ζαχαρίου τραβούσε το βλέμμα μου,το κοντό ανάστημα του με την λυγερή σιλουέτα του, γενικώς η συμπεριφοράτου μου άφηνε την εντύπωση, ακόμη και φωτιά να έβαζε στο σπίτι τους δεν θατον εμπόδιζε κανένας, τον θεωρούσα τόσο χαϊδεμένο.


6 Απριλίου 1941 ο Γερμανικός στρατός εισβάλει στηνΕλλάδα, αρχής γενομένης από τα Σερβικά σύνορα. Άρχισαννα καταφθάνουν οι μαχητές, πρώτα από τα βόρεια σύνορα μαςκαι μετά από αρκετόν καιρό από την Αλβανία. Ένας μόνο δενεπέστρεψε, έμεινε για πάντα φρουρός-καραούλι, στα βουνάτου Μπόγραδετς της Αλβανίας. Είναι αυτός που πρώτοςπροείδε, προείπε, πως οι Μήδοι από βορά θα διαβούνε!.. Είναιο επιλοχίας Γεώργιος Χρυσοστόμου-Χρήστου Μελισσάς.

Βαθιά χαραγμένος έμεινε ο οπτικός μου ερεθισμός απότα πρόσωπα των μαχητών που επέστρεφαν, γιατί εμείς ταπαιδιά καιροφυλακτούσαμε για να φέρουμε πρώτοι τομαντάτο στους οικείους τους. Από τα ταλαιπωρημέναπρόσωπά τους απάστραπτε ένα βλέμμα που κάρφωνε. Δενάκουσα τον παραμικρό αναστεναγμό και μου φαινόντουσανπολύ ωραίοι.

Το όλο φαινόμενο θέλω να το αποδώσω, πως οάνθρωπος έτσι εξωτερικεύεται, αυτήν την όψη δίνει ότανβαθιά τον σκεπάζει το υπέρτατο καθήκον που εξετέλεσε.

Με το μπάσιμο των Γερμανών στον Ελλαδικό χώρο καιτην παραχώρηση του Ελλαδικού χώρου, δώθε του Στρυμόναστον Βούλγαρο δυνάστη, ανοίγεται παρένθεση στην ζωή τωνΕλλήνων πολιτών στον κάθε χώρο με τα δικά του γνωρίσματα.Εγώ ως τσοπανόπουλο τότε ζούσα στην ύπαιθρο στα μέρη τουχωριού μου, είχα μήνες να πρωτοσυναντήσω Βούλγαρο υπόοποιαδήποτε μορφή ή ιδιότητα. Όταν με τον καιρό ήλθε ηστιγμή να συναντήσω, η κατάσταση ήταν άκρωςαποκρουστική.

Είδα δύο Βουλγάρους, ο ένας με πολιτική περιβολή καιμε όπλο στην πλάτη του και ο άλλος με χακί, αλλά είχεδιακριτικά δασοφύλακα. Αυτός με το όπλο στην πλάτη του ναχτυπά έναν μαχητή του Αλβανικού μετώπου, ξεστομίζονταςκάποιες λέξεις, ξεχώρισα την λέξη «γκαρκομάν». Η αφορμήήταν γιατί ο άνθρωπος αυτός ξύλευσε καυσόξυλα ενόςφορτώματος γαϊδάρου.

Το τι αισθάνθηκα είναι ανείπωτο, τσουρουφλίσθηκαολόκληρος, ενήλικας άνδρας να δέρνεται!.. Μια βοήδημιουργήθηκε στ’ αφτιά μου και σε απόσταση αναπνοής


(βουούπ) να στήνεται ένα πελώριο τείχος, κοντοστάθηκα λεςκαι λίγο ακόμα θα έσπαγα επάνω του τα μούτρα μου.

Ο δαρμός για μένα ήταν προνόμιο .... για τα παιδιά καιδει για τους μαθητές του δημοτικού σχολείου. Δεν ήμουν σεθέση να συλλάβω περίπτωση να δέρνονται ενήλικες γιαοποιονδήποτε λόγο.

Το θηριώδες τεταρτοαυγουστιανό καθεστώς τοαγνοούσα. Βρήκα τρόπο να απομακρυνθώ κάπως διακριτικάαπό εκείνη την κόλαση περνώντας από το μυαλό μου ποικίλεςσκέψεις.

Ως πρώτο δείγμα των δεινών της κατοχήςπαρουσιάσθηκε η πείνα που έμεινε στην ιστορία «η πείνα του41». Μεγάλη συμφορά για τον Ελληνικό λαό, χάθηκαν πολλέςζωές, κυρίως στα αστικά κέντρα, κυρίως των μικρών παιδιών.Και όταν λέμε πείνα εννοούμε όλοι αυτοί που χάθηκαν αιτίατης πείνας κατά τα’ άλλα όλοι υποσιτιζόμασταν.

Στην Αναστασιά το φαινόμενο της πείνας θανάτου δενείχε θέση, ούτε το φαινόμενο της ζητιανιάς,αλληλοπορευθήκανε οι κάτοικοι στην πιο κρίσιμη περίοδο.Γενικώς στην ύπαιθρο χώρα πεινάσανε οι αποκλειστικάασχολούμενοι με την παραγωγή του καπνού.

Κοντά στ’ άλλα και η δυστυχία της πείνας, έκαναν τηνπεριφέρεια της Δράμας να εξεγερθεί πρόωρα, Οκτώβρη μεΝοέμβρη του ίδιου χρόνου, που έμεινε με το όνομα«επανάσταση της Δράμας» με τα γνωστά επακόλουθα.

Η Αναστασιά είχε κι αυτή συμμετοχή στην εξέγερσητης Δράμας με το να περιθάλψει εξεγερθέντες. Μάλισταυπάρχει κι ένα ασυλλόγιστο επεισόδιο: Ο Γκαλίας μια από τιςμέρες της εξέγερσης άρχισε να διαλαλεί, ότι οι Τσιουπάδεςαπ’ την άλλη μεριά έδωσαν ψωμιά και τρόφιμα στουςεπαναστάτες, χωρίς να αντιλαμβάνεται την σοβαρότητα τωνλεγομένων του, όταν το έμαθε ο Γκόγιος, που εκπροσωπούσετο χωριό ως πρόεδρος, Βουλγαριστί Κμέτ, διορισμένος υπότων Βουλγάρων15, τον κάλεσε και τον μάλωσε άγρια και το

15 Όταν οι Βούλγαροι εισήλθαν, δημιουργούσαν αρχές ως προσαρτημένοςχώρος στο κράτος τους, σε αντίθεση με τον υπόλοιπο Ελλαδικό χώρο. Έτσι τοχωριό το επισκέφτηκαν δύο Βούλγαροι καβαλάρηδες, μαζεύτηκε ο κόσμος στοκαφενείο και υπέδειξαν τον Γκόγιο ως πρόεδρο, ο οποίος το βράδυ της ίδιας


συμβάν αποσιωπήθηκε. (Από εξιστόρηση του Γκόγιου σεκασέτα).

Όταν ύστερα από μέρες κάλεσαν τον Γκόγιο οι αρχέςτης Νέας Ζίχνης να παρουσιασθεί, το μυαλό του πήγε στοπροαναφερόμενο επεισόδιο, φοβούμενος μήπως τον καλούσανγι’ αυτό και γιατί δεν το ανάφερε και το μάθανε από άλλους.«Παρά τους φόβους μου, όπως ο ίδιος αναφέρει, πήγα, όμωςοι φόβοι μου μετατράπηκαν σε μεγάλη χαρά».

Τον καλούσαν και του εφιστούσαν την προσοχή επίλέξη, «οι επαναστάτες θα περάσουν από εσάς, θα τους δώσετεότι ζητήσουν, γιατί δεν μπορείτε να πράξετε διαφορετικά,αυτοί κρατούνε όπλα, εμείς θέλουμε αμέσως να μαςειδοποιήσετε, από κει και πέρα δική μας δουλειά τι θακάνουμε, αντίο σας, αντίο».

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση ναεντυπωσιάζεσαι από έναν άνθρωπο και μετά να μαθαίνεις πωςδεν έπεσες έξω για το ποιόν του, όπως ο παρακάτω:

Ο επικεφαλής των εξεγερθέντων της κωμόποληςΜικρόπολης Δράμας, καταγόταν από την δυτική Μακεδονία,Ν. Φλώρινας ή Καστοριάς, πατριώτης του μυλωνά Παύλουπου είχε τον νερόμυλο του στο ρέμα του Ακ Μπουνάρ.

Μετά την εξέγερση των Δραμινών και την διάλυσήτους, ένα χρονικό διάστημα οι πάντες εκτός του χώρου τουχωριού τους κυκλοφορούσαν με άδεια που εξέδιδε η τοπικήαρχή, γιατί το Βουλγαρικό κράτος ακόμα δεν είχε εφοδιάσειτον κόσμο με ταυτότητες όπως έκανε αργότερα.

Ο αρχιεπαναστάτης αυτός της Μικρόπολης Δράμαςπιάστηκε στην τοποθεσία Παλιοχώρια του συνόρουΑναστασιάς, από τους αγροφύλακες, Αναστασιώτες, ΗλίαΚων. Τσίλιο και Χρήστο Πέτρου Μαγγανάρη. Φυσικά χωρίςτην άδεια κυκλοφορίας, τον οδήγησαν στον Κμέτ του χωριούτον Γκόγιο. Τι σύμπτωση! Τούτος ο άνθρωπος σκοπό είχε ναανταμώσει τον Γκόγιο γιατί το 1927 όταν χτιζόταν το σπίτιτου Γκόγιου είχε εργασθεί ως κάλφας στο συνεργείοχτιστάδων.

ημέρας επισκέφτηκε τον πρώτο εξάδελφό του στην Αγριανή, τον ΘόδωροΤοπτσή, που γνώριζε το Κυριλλικό αλφάβητο και το πρωί όταν επέστρεψεάρχισε να εκδίδει έγγραφα, γιατί πρόβλημα γλώσσας δεν είχε.


Δώσανε γνωριμίες και ο ξένος του εξέθεσε τακαθέκαστα. Φιλοξενήθηκε από τον ίδιο και μετά αναχώρησεγια τον σκοπό του. Επί αρκετό καιρό παρέμεινε στον μύλο τουσυμπατριώτη του, του Παύλου, εργαζόμενος εκεί.

Τον γνώρισα κι εγώ εκεί, χωρίς να γνωρίζω την ιδιότητάτου. Ήταν άνθρωπος μετρίου αναστήματος, μάλλον προς τοκοντός, χλωμός στην όψη, με καλή αναλογία σταχαρακτηριστικά του προσώπου του. Παρ’ όλο που ήτανχειμώνας, τριγυρνούσε στις δουλειές του μύλου μόνον με μιαάσπρη πλεχτή μάλλινη κοντομάνικη φανέλα.

Τον απάντησα πάνω από τρεις φορές στον νερόμυλο,πηγαίνοντας άλεσμα, είχα εξοικειωθεί μαζί του, προσφέρονταςμικρουπηρεσίες, καθ’ oν χρόνο περίμενα να τελειώσει τοάλεσμα. Μια φορά με πήρε μαζί του και κάναμε έλεγχο τοαυλάκι παροχής νερού στο γύρισμα της μυλόπετρας.

Τον έβλεπα με δέος γιατί μου άφηνε την εντύπωσηκαλλιεργημένου ανθρώπου. Ναι ο άνθρωπος αυτός μετριέταιμέσα σε όλους εκείνους που με καθ’ οιονδήποτε τρόποαγωνίστηκαν, έδωσαν την ζωή των για το στέριωμα τηςΕθνικής Αντίστασης και για την συντριβή του τότε φασισμού,ναζισμού και των συμμάχων των, συνεργατών των. Την ζωήτου την θυσίασε κατά τον πλέον ζηλευτό τρόπο:

Συνελήφθη στο χωριό Τούμπα του Νομού Σερρών, πουβρέθηκε με σκοπό να περάσει πέραν του ποταμού Στρυμόνα,στην άλλη επικράτεια. Αναγνωρίστηκε από κάποιοναγροφύλακα, συνεργάτη των Βουλγάρων, που ήταν από τοχωριό του, της δεύτερης πατρίδας του, της ΜικρόποληςΔράμας, ή από διπλανό χωριό.

Βασανίστηκε άγρια, όπως μπορεί να φανταστεί οκαθένας, στο τέλος κρεμάστηκε στο μεσοχώρι, δίχως ναμαρτυρήσει το παραμικρό.

Στο μύλο που παρέμεινε τόσο καιρό είπε ο Παύλος δενγνώριζε την ιδιότητά του και χατιρικά του πρόσφερε εργασίαως πατριώτης του. Για την φιλοξενία που προσέφερε στονπατριώτη του ο Παύλος είχε κρατηθεί στα κρατητήρια της Ν.Ζίχνης και βασανίστηκε, αλλά αφέθηκε ελεύθερος γιατί δενπροέκυψαν ενοχοποιητικά στοιχεία, αλλά και πραγματικά δενγνώριζε τη ιδιότητα του συμπατριώτη του.


Το αναφερόμενο γεγονός σχολιάστηκε πολύ καιελεύθερα και με θαυμασμό από όλους στο χωριό τότε και είναιαπλό γιατί. Γιατί οι άνθρωποι του ύψους αυτού στα ίχνη τουςδεν αφήνουν άλλες ενοχοποιήσεις. Φεύγουν ζηλευτά,αντρειωμένα και η μνήμη τους παραμένει αιώνια. Τότεάκουσα που τον ανεβάζανε 26 έως 28 χρονών.

Αλλά και ο καταδότης αγροφύλακας δεν είχε καλύτεροτέλος. Εκτελέστηκε από τους ΕΛΑΣΙΤΕΣ, στ’ αμπέλια τηςΠεντάπολης τον καιρό των σταφυλιών το 1944 ή 1943.

Τον ζυγό του κατακτητή, όπως όλοι οι άνθρωποι, έτσικαι οι Αναστασιώτες, άρχισαν να τον αισθάνονται ολοένα καιπιο βαρύ. Από πολλούς τότε μεγαλύτερούς μου άκουα, κάτωαπό τις αυθαιρεσίες και ωμότητες, να μακαρίζουν την ζωή τωνστα Αλβανικά βουνά, προπαντός από τον Γιάννη Κεραμιδά,ίσως γιατί ήταν μεροκαματιάρης, την κατοχή την αισθανότανεβαρύτερη. Χαρακτηριστικά ο Μιχάλης Γ. Μπασιάς να λέει:«Δεν θα ξυστούν απ’ δω οι Βουλγάρ, με κουδούνια θαπηγαίνου το άλεσμα στον μύλο». Γιατί ελεύθερα στον μύλοπηγαίναμε μόνο με το κουπόνι, που δεν έφτανε το αλεύρι ούτεγια μια βδομάδα. Όλο το άλλο άλεσμα γινότανε λαθραία, μεδωροδοκίες ή με τον φόβο κατάσχεσης και ξυλοδαρμούς.

Γενάρης 1942, συγκροτείται η πρώτη επίσημηαντιστασιακή ομάδα στην Αναστασιά, του Ε.Α.Μ. Οι αδελφοίΜύττα από την Νέα Ζίχνη , Μιχάλης και ο αδελφός τουανέλαβαν το παστάλιασμα των καπνών της σοδειάς 1941, τουΚώτσιου . Ο Μιχάλης ήταν γνωστός του Τζήκα από τηνθητεία τους στον στρατό υπηρετώντας στην ίδια μονάδα ωςΛοχίες.

Ο Μιχάλης με το αδελφό του ήταν οργανωμένοι στηνοργάνωση του Ε.Α.Μ. Αυτοί ξέρουν ύστερα από πόσεςβολιδοσκοπήσεις, δισταγμούς και ρίσκο, το σκάσανε τομυστικό στον Τζήκα. Σε μια τέτοια παράνομη οργάνωση όλαυπολογίζονται. Όμως τον σπόρο που έριξαν οι δύο αδελφοίΜύττα, βρήκανε γόνιμο, νοτερό έδαφος στο χωριό.


Το οργανωτικό σύστημα ήταν των τριών ή τωντεσσάρων ατόμων16, δεν γνωρίζω κατά πόσο αυστηράτηρήθηκε το σύστημα αυτό στο χωριό, γνωρίζω καλός πως οΤζήκας αμέσως το μυστικό το εκμυστηρεύτηκε στον ΗλίαΧρυσοστόμου Μελισσά, μετά μαζί πλησιάσανε τον ΓιώργηΣαχανά κι αυτός οργάνωσε τον Αναστάσιο Τζελεμπή.

Για κάμποσο καιρό αυτοί οι τέσσερις αποτελούσαν τηνοργάνωση. Μετά οργανώθηκε ο Βαγγέλης Κων. Γκότσης. Απόκει και μετά την σειρά την γνωρίζω ανακατωμένα, πάντως απότους πρώτους είναι ο Νικόλαος Μιχαήλ Καμπούρης, οΚώστας Πολυχρόνου Τερζής, ο Κωνσταντίνος ΘεοδώρουΓεωργιτζίκης, ο Γεώργιος Πολυχρόνου Θεολόγου και οαδελφός του Θανάσης, τα αδέλφια του Ηλία Μελισσά οΘεόδωρος και ο Βαγγέλης, του Τζήκα αδελφός ο Θόδωρος.

Ως τρίτη παρτίδα φέρονται ο Γκόγιος, τα αδέλφια παιδιάτου Ντόκου Στογιάννη, ο Κεραμιδάς Γιάννης, ο κατάλογοςσυνεχίζεται, κάπου στην μέση στην σειρά είμαι κι εγώ, για ναφτάσει η σειρά στο 99,9%. Δηλαδή έτσι κατά πως ψηφίστηκεο νόμος περί αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασηςσυμπεριλαμβάνει τους Αναστασιώτες στο ανωτέρω ποσοστό.

Για όλα τα παραπάνω ονόματα, εκτός των τεσσάρωνπρώτων, η σειρά επιδέχεται αντιρρήσεις-τροποποιήσεις.

Κατά παρόμοιο τρόπο οργανώθηκαν και οιΑναστασιώτισσες στον αγώνα της Εθνικής Αντίστασης. Στιςγυναίκες πρωτοστάτησε η Κερασέα Πέτρου Μαγγανάρη

Από την στήλη ετούτη κάνω έκκληση προς τουςσυγχωριανούς μου να σταθούν ψύχραιμοι, για να μηνπαρεξηγηθούν μνήμες ανθρώπων αλλά ούτε εγώ.

Το οργανωτικό μέρος της αντίστασης στο χωριόελάμβανε χώρα κατά τις ποικίλες ανάγκες του αγώνα. Κι όπωςείναι γνωστό ο ρίσκος δεν υπολείπεται σε τέτοιες οργανώσεις.

Τα κύρια κριτήρια ήταν, εκτός την προσωπικότητα, οιοικογενειακές υποχρεώσεις (ελεύθερος χρόνος), η οικονομική

16 Το σύστημα των τριών η των τεσσάρων ατόμων σήμαινε ο κάθεοργανωμένος θα γνώριζε τόσα άτομα εάν σε περίπτωση ανακάλυψης τουεχθρού έστω και ένα άτομο αυτό θα μπορούσε να μαρτυρήσει μέχρι εκεί πουγνώριζε εάν δεν άντεχε στους βασανισμούς. Οπότε στις πολλές τριάδες ήτετράδες κάποιος θα βρισκότανε να αντέξει.


δυνατότητα, κι εδώ τον πρώτο λόγο τον είχαν οι κτηνοτρόφοι,οι καθ’ οιονδήποτε τρόπο δυνάμενοι να προσφέρουν όπλα ,ειδικές περιπτώσεις, όπως αυτή του Νικολάου ΙωάννουΚαμπούρη (Ντόκου). Προηγήθηκε η οργάνωση του γιατίυπηρέτησε, δούλεψε στην Λύσα στα οχυρά που τα ονόμαζαντου Μεταξά, μήπως γνώριζε κάτι το μυστικό, κρύπτη όπλων.Από το πόστο του καθενός ακολουθούσαν κι όλα τα άλλα.

Παράδειγμα: Εγώ οργανώθηκα τον Σεπτέμβρη του 1943στην ηλικία των δεκατριάμισι ετών, γιατί το πόστο μου ήταντέτοιο (τσοπανόπουλο).

Συγκεκριμένα εκεί που τριγυρνούσα στα Μουκούρια μετο κοπάδι των προβάτων, με πλησίασαν δυο ξένοι,ταλαιπωρημένοι, με σπαστά τα ελληνικά τους, ανταλλάξαμεκάποιες κουβέντες, τίνος είναι το κοπάδι κλπ, το βράδυ ήρθε οΒαγγέλης Γκότσης και ο Θεόδωρος αδελφός του Τζήκα,συνφάγαμε όλοι μαζί στον στάλο του Γκότση Κωνσταντίνουκαι μου τα είπανε όλα και μου ορμηνέψανε. Τα δύο πρόσωπαμε τα σπαστά ελληνικά ήταν δύο Αρμένιοι κυνηγημένοι.Έπειτα ανάλογα με την αποστολή ένα παιδαρέλι περνά πιοανυποψίαστα κ.ο.κ. Σε τέτοιο αγώνα λίγο πολύ όλοιχρειάζονται.

Η Αναστασιά τόσο κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, όσοκαι κατά τον Αγώνα 1941-1944 πρωτοστάτησε στα βόρεια τηςεπαρχίας Φυλλίδας. Τούτο διότι ο πληθυσμός της είναι πολύσυγκροτημένος, αλλά και στα οικονομικά οι κάτοικοί της ήταναυτάρκεις, λόγω του ότι εκείνες τις περιόδους η κτηνοτροφίαμετρούσε πάρα πολύ, αλλά και στα δημητριακά προϊόντα δενυστερούσαν, διότι με την κτηνοτροφία λιπαίνανε-κοπρίζανε ταχωράφια τους που τότε τα λιπάσματα ήταν άγνωστα. Αλλά καιη γεωγραφική της θέση προσφερότανε για τούτον τον σκοπό.

Ο δικτυωτός τρόπος οργάνωσης του Ε.Α.Μ, παρ’ όλοπου έβρισκε ανταπόκριση, χρειαζότανε μεθόδευση, δεν ήτανσυλλαλητήριο.

Μετά η οργάνωση της Αναστασιάς, κάνει ανοίγματαπρος Αγριανή και Άγιο Χριστόφορο. Για την Αγριανή επελέγηο Τζήκας, ο οποίος συνάντησε τον Γιάννη Χαλινίδη, ήτανσυγγενείς του και είχανε καλές σχέσεις. Έτσι κι εκεί στήνεταιοργάνωση υπό τον Χαλινίδη Ιωάννη, Τέγο Θεόδωρο,


Ταρπινίδη Πέτρο, Παυλίδη Πέτρο. Στον Άγιο Χριστόφοροπήγε ο Βαγγέλης Γκότσης και οργάνωσε τον συγγενή τουΠασιά Λάμπρο.

Εντελώς διαφορετικά, ασυνήθιστα, μπήκε στηνοργάνωση της Αγριανής ο Θόδωρος Τοπτσής – Βογδάνου τουΑγγέλου και στην συνέχεια οι γιοι του.

Ο Θόδωρος καλλιεργούσε χωράφι σε προκεχωρημένομέρος στο βουνό, κάπου εκεί στο Κερατζιλίκι. Κάποια μέραπου βρισκότανε εκεί του φανερώθηκε ο Κώστας Τσιαντζήςαπό την Νέα Ζίχνη, πολιτικός καθοδηγητής του Ε.Α.Μ(κομμουνιστής) όντας παράνομος οπλοφορούμενος, τον οποίοαργότερα τον γνώρισα κι εγώ στ’ Αναστασιώτικα λημέρια καιστην συνέχεια στο κείμενό μου θα επανέλθω σ’ αυτόν.

Υπολογίζω, ο Κώστας Τσιαντζής, εκείνη την ημέρα ναστάθηκε διπλά τυχερός, γιατί σίγουρα θα είχε φιλεφθεί απότον ίδιο, καθότι ο Θόδωρος τότε συντηρούσε αξιόλογο κοπάδιπροβάτων και δεν θα του ‘λειπε το τουλουμίσιο τυρί, το οποίοτυρί σ’ όλη την διάρκεια της κατοχής ήταν η ευγενέστερητροφή.

Από εκεί και πέρα έπεται η συνέχεια:Κάποια μέρα πιάνει ο Θόδωρος τον Πέτρο Δραγανίδη,

για να του συστήσει στις κινήσεις τους να είναι προσεχτικοί,επισημαίνοντάς του συγκεκριμένες κινήσεις που τιςαντιλήφθηκε ο ίδιος, το αυτό να μην συμβεί και με τιςΒουλγαρικές αρχές.

Από τότε βεβαίως, δεν χρειαζότανε κι άλλες κινήσεις –αποδείξεις ώστε η οργάνωση να τον συμπεριλάβει στουςκόλπους της.

Εκείνος που το πήρε πολύ θερμά, πολύ φιλότιμα καιδέθηκε ιδεολογικά με τον Μαρξισμό, ήταν ο γιος Αλέκος –Αλέξανδρος ηλικίας τότε 16-17 ετών. Στην περίοδο τουεμφυλίου πολέμου στην περιφέρεια της Νέας Ζίχνηςκατατάχθηκε πρώτος στον Δ.Σ στις 5-6-1947.

Σ’ όλη την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου προσέφερευπηρεσία σε επικίνδυνα πόστα. Άρχισε από σύνδεσμος λόχου,όπου τραυματίστηκε βαριά σε μάχη που έδωσε στη θέση στούψωμα Νοσίτσα κοντά στην Κούλα στις 3-11-48 πέρασε στην


Βουλγαρία για την αποθεραπεία του η οποία κράτησε επίπεντάμηνο.

Επιστρέφοντας στην ενεργώ δράση, τοποθετήθηκε σεφυλάκιο. Τα φυλάκια είχαν ως αποστολή να μαζεύουνπληροφορίες και να κόβουν κινήσεις της αντίθετης πλευράς,στρατού, χωροφυλακής ΜΑΥ κλπ, κι ενημέρωναν τις μονάδεςτους.

Για την ιστορία:Ο Δ.Σ εκτός από το δυναμικό του που είχε στην κυρίως

σύγκρουση στα βουνά Μουργκάνα, Γράμμο, Βίτσι, ΚωμόποληΚόνιτσα, στρατηγική του ήταν να έχει τμήματα ενόπλων καιστην υπόλοιπη Ελλάδα (επικράτεια), για να ανακατεύει τηναντίθετη πλευρά. Τα διάσπαρτα τμήματα του Δ.Σ, ησυντήρηση τους σε τρόφιμα, γινότανε με το να εισέρχονταιστις κατοικημένες περιοχές και να προμηθεύονται τρόφιμααπό τα νοικοκυριά, αποφεύγοντας πάση θυσία την βία.

Η αντίθετη πλευρά, ο κυβερνητικός στρατός, αντέδρασεμε το να μεταφέρει τους κατοίκους από τα χωριά που ήτανπλησιέστερα προς τα βουνά στις κατοικημένες πεδινέςπεριοχές που σχεδόν όλες εφρουρούντο. Έτσι τα τμήματα τουΔ.Σ σχεδόν κάθε εβδομάδα έδιναν μάχη για την τροφοδοσίατων, που ήταν ψωμί, φακές, μπλιγούρι.

Οι υπηρετούντες στον Δ.Σ στα φυλάκια, τηντροφοδοσία των την επιμελούνταν από μόνοι τους,αποφεύγοντας τις μάχες με το να κατορθώνουν να διεισδύουνστις γειτονιές με άλλους τρόπους. Εξυπακούεται ηαυταπάρνησή τους για τον σκοπό τους που έφτανε!..

Ο Αλέκος από οπλίτης του φυλακίου πέρασε στηνυπηρεσία του ελεύθερου σκοπευτή, οι οποίοι σκοπευτές είχανάμεση σχέση με τα φυλάκια.

Στην διάλυση του Δ.Σ το φυλάκιο της περιοχής ΝέαςΖίχνης όπως το ξεχώριζαν μαζί και ο Αλέκος, συναντήθηκανμε το φυλάκιο του Παγγαίου και ξεκίνησαν για να περάσουνστα Σοσιαλιστικά κράτη, πέσανε σε ενέδρα ΜΑΥ υπό τηνηγεσία Καπετάν Κάπα, τραυματίστηκε ο Αλέκος, ύστερα απόπεριπέτεια πιάστηκε.

Τι σου είναι αυτή η ζωή, τι επιφυλάσσει στον καθένα, οπατέρας του Θόδωρου βρέθηκε γνωστός του Καπετάν Κάπα, ο


οποίος τον Αλέκο τον κράτησε υπό την προστασία του πάνωαπό δύο μήνες και μετά τον παρέδωσε στους παραπάνω.

Να σημειωθεί ότι, ο Καπετάν Κάπας ήταν ο φόβος και οτρόμος της περιοχής σ’ όλη την διάρκεια του εμφυλίουπολέμου, κυρίως στην αρχή.

«Αυτό θα πει εμφύλιος πόλεμος, ενώ υπάρχει ηανθρωπιά η σύρραξή του δεν αποφεύγεται!…»

Βρισκόμαστε στα 1943. Ο φασισμός του Άξονα, όλαδείχνουν που πήρε την κάτω βόλτα, η σύμμαχος Ιταλία τουγύρισε την πλάτη, στο Ρωσικό μέτωπο, που ρίχνει το κύριοβάρος του, ψυχορραγεί, όσο κι αν από πλευράς Χίτλερεξωραΐζεται η κατάσταση. Οι παράνομοι ασύρματοι πουλειτουργούν ανά την Ελλάδα και στην συνέχεια η εκτύπωσηπαράνομων δελτίων, πληροφορούν τους ανθρώπους για ταγεγονότα, κυρίως του ανατολικού μετώπου, η συντριβή τουΆξονα είναι παραπάνω από βέβαιη, ο ένοπλος αντιστασιακόςαγώνας φουντώνει, τα σαμποτάζ δίνουν και παίρνουν, άρχισανκαι οι μετακινήσεις ενόπλων σωμάτων.

Σώμα ενόπλων ανταρτών περνά τον ποταμό Στρυμόνα,εισέρχεται στην Βουλγαροκρατούμενη Ελλάδα, συνδέεται μετην οργάνωση της Αγριανής, η οποία αναλαμβάνει και τηντροφοδοσία του.

Το σώμα λημέριασε στου Χατζηπάνο τον Πάτο. Σπεύδειο Γιάννης Χαλινίδης, με το άλογό του φορτωμένο τρόφιμα,προς συνάντηση του. Τα τρόφιμα έφτασαν στον προορισμότους. Όμως από κακή εκτίμηση δεν περιόρισαν το άλογο, τοοποίο βόσκοντας ξεμάκρυνε από το λημέρι.

Οι Βούλγαροι είχαν αντιληφθεί τις μετακινήσεις τωνσωμάτων, λάβανε κι αυτοί τα μέτρα τους, δηλαδή βγήκεστρατός τους προς ανίχνευση. Είδαν το άλογο να περιφέρεταιβόσκοντας, το πιάσανε, όταν ο Χαλινίδης βγήκε προςαναζήτησή του, πιάσανε κι αυτόν.

Προσποιήθηκε ότι έχασε το άλογό του και βγήκε προςαναζήτηση του, φυσικά δεν τον πιστέψανε, τον οδήγησαναυτόν και την σύζυγό του στα κρατητήρια της Νέας Ζίχνης.

Ελέγετο τότε, αν ο Χαλινίδης κρατούσε τσεκούρι ήκλαδευτήρι και προσποιούνταν τον ξυλοκόπο, θα την γλίτωνε,γιατί είχε λαδωμένους πολλούς Βουλγάρους, που περνούσαν


από το χωριό του και από το σπίτι του, κυρίως έναν δασονόμοτον οποίο τον φιλοξενούσε μόνιμα κατά περίπτωση, από τονοποίο αντλούσε και πληροφορίες, εν όψη νέου λαδώματος θαπροσπερνούσε... αλλά δεν είχε ίχνος άλλοθι.

Με το πιάσιμο του Χαλινίδη, η οργάνωση της Αγριανήςπροληπτικά βγήκε στην παρανομία, κατατάχθηκε στον ΕΛΑΣ,σώμα που λημέριαζε στο όρος Μενοίκιο (Μπόζταγ) στηνπλαγιά Ντραγάνα. Ήτοι ο Τέγος Θεόδωρος, ΤαρπνίδηςΠέτρος, Παυλίδης Πέτρος.

Ο Χαλινίδης, με την σύζυγό του, κρατηθήκανε στακρατητήρια της Νέας Ζίχνης, βασανίστηκαν απάνθρωπα.Επάνω στον βασανισμό του ο Χαλινίδης μαρτύρησε τηνοργάνωση της Αγριανής, που ήδη ήταν στην παρανομία, τούτοήταν σε γνώση του Χαλινίδη.

Ο Χαλινίδης μεταφέρθηκε στην ενδοχώρα τηςΒουλγαρίας και καταδικάστηκε σε θάνατο. Τούτα συμβαίνουναπό Οκτώβριο 1943 και εντεύθεν, αλλά τότε εν όψη τηςκατάρρευσης της Γερμανίας και υπό την πίεση τουΒουλγάρικου Παρτιζάνικου, επήλθαν αλλαγές στηνδιακυβέρνηση του Βουλγαρικού κράτους. Σχηματίστηκεκυβέρνηση υπό τον Μπαγκριάνοφ, η οποία έδωσε χάρη ήανέστειλε τις εκτελέσεις. Έτσι ο Χαλινίδης γλίτωσε το θάνατο.

Ελευθερώθηκε από τις φυλακές του Κιουσταντίλ,προάστιο της Σόφιας, από Βουλγάρους Παρτιζάνους στα τέλητου 1944. Η σύζυγός του αφέθηκε ελεύθερη ακόμα από τακρατητήρια της Νέας Ζίχνης.

Η ΣΥΛΛΗΨΗ ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ ΓΚΟΤΣΗΗ περίπτωση Χαλινίδη ενεργοποίησε τους Βουλγάρους

της περιοχής, για μεγαλύτερες «επιτυχίες», ανακαλύπτονταςδιασυνδέσεις και άλλων οργανώσεων με αυτή της Αγριανής.Για τούτο στράφηκε στα πιο ύποπτα πιθανά πρόσωπα, ένα απόαυτά ήταν και το πρόσωπο του Βαγγέλη Γκότση, διότι ήτανμόνιμος υπαξιωματικός του Ελληνικού στρατού.

Λίγες μέρες μετά την σύλληψη του Χαλινίδη, έγινεμπλόκο στο σπίτι του Βαγγέλη, από τον χωροφύλακα Ατανάςκαι τον αγροφύλακα Κόλε, οι οποίοι εδρεύανε μονίμως στοχωριό. Λίγο νωρίτερα εκεί είχε συνεδριάσει η οργάνωση, είχε


παραμείνει μονάχα ο Γεώργιος Σαχανάς, ίσως γιατί το σπίτιτου ήταν παραδίπλα.

Έτσι ανυποψίαστοι όπως ήταν, πιάσανε τον Βαγγέληχωρίς δυσκολία, με μόνη αντίδραση του Βαγγέλη,«δηλώνοντας ότι είναι πράκτορας της ΓερμανικήςΚομαντατούρ και δρα για λογαριασμό της».

Όταν εγώ, στην Σόφια, τον ρώτησα γιατί αντέδρασεέτσι, έλαβα την απάντηση, για να αποφύγει τυχόν βασανισμόαπό τους συνοδεύοντες του.

Ο Βαγγέλης πιστάγκωνα δεμένος με σχοινί και στηνσυνέχεια δεμένος πίσω από το σαμάρι ενός μουλαριού, στοοποίο επέβαινε ο χωροφύλακας, γιατί είχε πρόβλημα στο έναπόδι του. Πίσω ακολουθούσε ο αγροφύλακας, ένοπλος, οΒαγγέλης σέρνεται για τα άντρα της Νέας Ζίχνης.

Ο Πέτκος, πατέρας του Βαγγέλη την ίδια βραδιάσπεύδει στον Γκόγιο στο σπίτι του και του ανακοινώνει τογεγονός, κλαίγοντας γοερά. Παρών ήμασταν όλοι ηοικογένεια. Ο πατέρας μου του είπε «πως δεν μπορούμε νακάνουμε τίποτα γιατί δεν κρατούν όπλα και γιατίξεμακρύνανε. Μπορούσαμε να κάνουνε κάτι όταν ήταν μέσαστο χωριό και γιατί προς αυτήν την κατεύθυνση δεν ενήργησεαμέσως».

Ο Βαγγέλης λοιπόν οδηγείται για τα κρατητήρια τηςΝέας Ζίχνης, σε κάποιο σημείο της διαδρομής, παίρνει εντολήο αγροφύλακας από τον χωροφύλακα, να κάνει έλεγχο στοδέσιμο του Βαγγέλη, βρήκε ευκαιρία ο αγροφύλακας να λύσειτα χέρια του Βαγγέλη. Ο αγροφύλακας ήταν Σέρβος στηνκαταγωγή και ομολογουμένως με τους χωριανούς ήταν πολύοικείος.

Όταν η συνοδεία έφτασε στο ρεματάκι μετά το ρέμα τουΑκ Μπουνάρ, ο Βαγγέλης έκανε την απόπειρα απόδρασης, τονκυνήγησε ο αγροφύλακας πυροβολώντας στου «Καραγκιόζητο γάμο». Αυτό το σενάριο είχε κυκλοφορήσει τότε. Όμως στοχωριό για λίγες μέρες μέχρι να μαθευτεί ότι έχουν τονΒαγγέλη κρατούμενο, είχαν καταθορυβηθεί για την τύχη τουκαι τούτο γιατί είχαν το προηγούμενο του πιο απάνθρωπουβασανισμού που πέρασε ποτέ ο άνθρωπος, όπως λένε τουθανατά: Τον βασανισμό του Φιλίππου Πέτρου Μαγγανάρη.


Διασταυρούμενες πληροφορίες και εκτιμήσεις τουΧρήστου Ευάγγελου Μελισσά, μετά και δικές μου: Ο πατέραςτου Βαγγέλη (Πέτκος) την απόδραση του Βαγγέλη τηνεξαγόρασε με λίρες κι ότι από κάποια απόσταση την συνοδείατην παρακολουθούσε μέχρι την απόδραση. Τώρα γιατί πήγεστον Γκόγιο και έπαιξε θέατρο, ας το κρίνει ο καθένας.

Στην πρώτη συνάντησή μου με τον Βαγγέλη στηνΣόφια, στην αναφορά μας για την απόδραση του, μου είχεδηλώσει πως κατά το δέσιμο των χεριών του είχε σφίξειδυνατά τους καρπούς των χεριών του, ώστε να φουσκώσουνκαι μετά όταν χαλάρωσαν, μποσκάρισαν τα σχοινιά,κατόρθωσε να λυθεί από μόνος του και να αποδράσει, χωρίςτην βοήθεια κανενός. Κι εδώ τα συμπεράσματα ανήκουν στονκαθένα.

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1944, το αντάρτικο σώμα τουΒαγγέλη περνώντας από το χωριό, με προορισμό να καταλάβειτην Νέα Ζίχνη με την αποχώρηση των Βουλγάρων, στάθμευσεστο προαύλιο-πλατεία της εκκλησίας για αρκετές ώρες, εκείείδα με τα μάτια μου, ο Βαγγέλης και ο αγροφύλακας Κόλεςνα αγκαλιάζονται θερμά κι ο Βαγγέλης να χτυπά στην πλάτητον αγροφύλακα σαν να του έλεγε δεν έχει να φοβηθείκανέναν.

Ότι κι αν συνέβη, στα όσα εξέθεσα στα παραπάνω, ηοικειότητα του αγροφύλακα Κόλε προς τους κατοίκους δεναναιρείται. Ο χωροφύλακας Ατανάς ήταν πολύ επιρρεπήςστην εξαγορά, καθ’ ότι ο βίος του ήταν πολύ έκλυτος.Ομολογουμένως και η εξαγορά που αναφέρομαι πιθανότατανα ξεκίνησε μόνον γι’ αυτόν.

ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ: «Ο Φίλιππος Πέτρου Μαγγανάρης,βασανίστηκε γιατί αρνήθηκε να παραχωρήσει προς στιγμήν τοάλογό του στον Βούλγαρο χωροφύλακα Ατανάς, που ενέδρευευπηρεσιακώς μόνιμα στο χωριό:

Ήταν καλοκαίρι πρωί κατά την ανατολή του ήλιου,ξεφόρτωσε δεμάτια στάρι και γύριζε στο σπίτι του, τότε οχωροφύλακας του το ζήτησε, ο Φίλιππος χωρίς να του αρνηθείτου είπε σε λίγη ώρα θα του το έδινε, ο χωροφύλακας δενκρατήθηκε, από εκείνη την στιγμή άρχισε τον ξυλοδαρμό,μετά από εκεί στο γραφείο της κοινότητας, ο Φίλιππος έφαγε


της χρονιάς του!... Μετά οδηγήθηκε στην Νέα Ζίχνη, ποιοςξέρει με ποια κατηγορία, εκεί έγινε τι έγινε. Όταν ύστερα απόμέρες ελευθερώθηκε, ύστερα από επέμβαση συγγενώνΒουλγάρων του Φίλιππου που ήταν οργανωμένοι στονΜακεδονικό Αγώνα, ο Φίλιππος, τόσο βασανίστηκε που,έμεινε κλινήρης μέχρι την άνοιξη της άλλης χρονιάς.

Μέσα στην όλη υπόθεση του Φίλιππου, μια πηγή μουεξέθεσε την συμμετοχή και μιας γυναίκας που διέβαλε τονΦίλιππο στον χωροφύλακα, μετά από μια διαμάχη που είχεμαζί του.

Αν και πείστηκα για το πρόσωπο της γυναίκας, δενκρίνω σκόπιμο να την αναφέρω γιατί λείπουν οι απτέςαποδείξεις».

Να πω πως ο χωροφύλακας ήταν πολύ ωμός, σκληρόςάνθρωπος, η παραμονή του στο χωριό ήταν μικρή, διατηρώτην πεποίθηση, εάν η παραμονή του ήταν μεγάλη, κάποιοςΑναστασιώτης θα τον συγύριζε. Τόσο πολύ εξαγριώθηκανμαζί του οι χωριανοί.

Την επόμενη ημέρα της σύλληψης του Βαγγέλη, οΓιώργης Σαχανάς ξεμάκρυνε λίγο από το σπίτι του, καλούκακού, για το λόγο επειδή κατά την σύλληψη του Βαγγέληήταν παρών.

Πράγματι, την άλλη μέρα στο χωριό ήλθε απόσπασμαχωροφυλακής από την Νέα Ζίχνη, ενισχυμένο και από τονχωροφύλακα Αγριανής, κάποιος Κώστας17, ο οποίοςφημιζόταν για τις αγριότητες του, προς αναζήτηση του ΓιώργηΣαχανά. Όταν δεν τον βρήκανε στο σπίτι του και προφανώς οισπιτικοί του δηλώσανε, κατά πως συνεννοηθήκανε, μάλλονάλλοθι, προς τις αγροτικές του εργασίες και κατά εκείξεκίνησε το απόσπασμα.

Ο Γιώργης πράγματι κατηφόρισε προς τα χωράφια τουχωριού που και αυτός είχε, όχι βέβαια για εργασίες. Κάπουεκεί στην τοποθεσία Σπαθίτσια, συνομιλούσε με κάποιονζευγά, του οποίου το όνομα μου διαφεύγει, κάποια στιγμή τοναντιλαμβάνεται το απόσπασμα της χωροφυλακής από την

17 Ήταν θεσμός των κατοχητών σε κάθε χωριό να υπάρχει ένας αστυνομικός.


ράχη του Γκήρα. Σηκώθηκε να φύγει αλλά τα απόσπασμα τοναντιλήφθηκε και άρχισε να τον πυροβολεί στο ψαχνό.

Ο Γιώργης τρέχοντας βγήκε απέναντι στην τοποθεσίαΓκόρνιτσα και υπό συνεχείς πυροβολισμούς, έγειρε πίσω σταΜουκούρια το ρέμα, γλυτώνοντας την σύλληψη.

Άκουσα κι εγώ τους πυροβολισμούς, χωρίς να γνωρίζωγιατί, εκείνη την στιγμή βρισκόμουνα στα Μουκούρια σταμαντριά μας, μετά είδα άντρες του αποσπάσματος πουτριγυρνούσαν στην Δραγασιά. Από εκείνη την στιγμή οΓιώργης ζει στην παρανομία.

Μετά από μέρες καλείται ο Ηλίας Μελισσάς ναπαρουσιασθεί στην χωροφυλακή της Νέας Ζίχνης. Την ημέραεκείνη βρέθηκε και ο Γκόγιος εκεί για δουλειές του. Τυχαίακάπου εκεί στο Διοικητήριο συναντήθηκε με τον Ηλία,ανταλλάξανε κουβέντες, ο Γκόγιος του είπε επί λέξη «που παςνα χωθείς στου λύκου το στόμα». Από εκεί ο Ηλίας μέσω τηςσυνοικίας του Τουρκομαχαλά λάκισε.

Από εκείνη την ημέρα και ο Ηλίας περνάει στηνπαρανομία αφήνοντας πίσω του κι ένα καλό άλλοθι για τουςοικείους του, καθότι κατά την ημέρα της προσκλήσεως τουεθεάθη στην Νέα Ζίχνη18.

Από εκεί και πέρα δεν χρειάζεται ειδική σύνδεση με τονΓιώργη Σαχανά. Οι δυο τους περνούν τις μέρες τουςκρυμμένοι εδώ κι εκεί, εντός των συνόρων του χωριού, ώσπουτελευταία καταλήγουν στο σπίτι του Ηλία, κατασκευάζονταςκρυψώνα εντός του σπιτιού και βεβαίως δεν έλειψε ηπαρακολούθηση των κινήσεων των Βουλγάρων, σε περίπτωσηέρευνάς τους, κάτι που δεν ήταν πολύ δύσκολο. Γιατί,περιπτώσεις αιφνιδιασμού αποκλειόταν, γιατί δεν υπήρχανσυνεργάτες τους Αναστασιώτες, ποντάροντας και στηνφύλαξη του σκύλου Σεντώρ19. Παρ’ όλα αυτά η σύλληψη δεναποφεύχθηκε.

18 Το κάλεσμα του Ηλία από την χωροφυλακή συνηγορεί σ’ αυτό που προείπακαι για την σύλληψη του Βαγγέλη Γκότση, για ανακάλυψη ευρύτερηςοργάνωσης.19 Ο σκύλος Σεντώρ ήταν πολύ γνωστός στους τότε χωριανούς για τον ρόλο τουεκτός που στην αυλή του ξένος δεν μπορούσε να πατήσει ανώδυνα, αλλά και η


Το συμβάν είχε την ακόλουθη εξέλιξη.Όπως προανέφερα είχαν αρχίσει μετακινήσεις

αντάρτικών σωμάτων. Σώμα ανταρτών μετακινούμενο, δενγνωρίζω από που και για πόσο χρόνο, νύχτα καταυλίστηκεστις στοές των μεταλλίων του Τσιφλίκ.

Μονάδα Βουλγαρικού στρατού, μονίμωςστρατοπεδευμένο στην Αγριανή, οι περιπολίες του εντόπισαντο πέρασμα των ανταρτών από τα κατάλοιπά τους στονπροσωρινό καταυλισμό τους στο Τσιφλίκ. Μέσα στακατάλοιπα και κομμάτια ψωμιού, τα οποία παρελήφθησαν ωςπειστήρια και γύριζαν στα σπίτια για διασταύρωσηπροελεύσεως, αρχής γενομένης από τα σπίτια των υπόπτων.

Την ημέρα της συλλήψεως, η Μαρτόνα σύζυγος τουΗλία κλείδωσε το σπίτι και βγήκε έξω να κόψει κινήσεις.Κάποιοι Βούλγαροι, δεν ξέρω πόσοι, ξεκίνησαν για το σπίτιτου Ηλία, προφανώς για διασταύρωση του ψωμιού. Ότανεισήλθαν στην αυλή, προτού προλάβει να αντιδράσει οΣεντώρ, εμφανίσθηκε από το κάτω μέρος της αυλής, από τααχούρια, ο Παπαχρυσόστομος, πατέρας του Ηλία. Η παρουσίατου και μόνο καθήλωσε τον Σεντώρ.

Προχώρησαν φυσιολογικά, χτύπησαν την πόρτα,ακούστηκε θόρυβος μέσα στο σπίτι από τις κινήσεις του Ηλίακαι του Γιώργη που έσπευσαν για τον κρυψώνα τους.Επιπλέον οι Βούλγαροι διαπίστωσαν την πόρτα κλειδωμένη.

Όταν εισήλθαν οι Βούλγαροι μέσα στο σπίτι, δενυπήρχε δικαιολογία αντιδράσεως. Σιδηροδέσμιοι, από μονάδαστρατού, οδηγήθηκαν για τα άντρα της Νέας Ζίχνης.

Από κει και πέρα ισχύουν τα γνωστά. Βασανίστηκαναπάνθρωπα, κυρίως με το σύστημα της φάλαγγας20. Ένας απότους βασανιστές τους ήταν από τα μέρη της Καστοριάς.

Ο Ηλίας κατά ομολογία βασανίστηκε περισσότερο, γιατίέπεσε σε πιο σκληρούς βασανιστές. Από περίπτωση, έναν απότους βασανιστές του φατσικά τον γνώρισα κι εγώ, κάθε άλλοπαρά άνθρωπος έμοιαζε. Ήταν κοντούλης, πολύ ξανθός,

συμπεριφορά του διέφερε από άνθρωπο σε άνθρωπο. Έκανα αναφορά για τονίδιο εκεί που αναφέρομαι για τον Νταμγκαλή!…20 Ο βασανισμός της φάλαγγας προϋπόθετε δέσιμο των ποδιών κατά μήκος καιτο βάρεμα στα πέλματα.


κυρτωμένο όλο το πρόσωπό του, τα μάτια του μόλις πουακουμπούσαν το γαλάζιο, ασπριδερά. Τα φρύδια τουπετούσαν μακριές τρίχες, τα νώτα του και εκείνα κυρτωμένα,ύψους 1,50-1,60 με στολή χωροφύλακα.

Η περίπτωση γνωριμίας ήταν εξ αποστάσεως. Μαζί μεάλλους συγχωριανούς μου και κατοίκους άλλων χωριών,Αγριανής, Σφελινού, Σκοπιάς, Νέας Ζίχνης, αγγαρεία,μεταφέραμε με τα ζώα μας καυσόξυλα από της Αγριανής ταβουνά-δάση, για την μονάδα στρατού που ενέδρευε στην ΝέαΖίχνη, ο εν λόγω «άνθρωπος» ήταν στην συνοδεία μας.

Διέρρευσε η πληροφορία, πως ο Ηλίας λύγισε, μέσα στ’άλλα είπε πως στο χωριό, στον αχυρώνα του, υπάρχεικρυψώνα όπλων. Τούτο καταθορύβησε τους οικείους του,γιατί κατά την μεταφορά του στην δήθεν κρυψώνα θα τοναποτελείωναν, απορούμενοι την τοιαύτη στάση του Ηλία.Όμως θα φανεί παρακάτω, η πληροφορία ήταν ναι μεν έτσι,αλλά αντιστρόφως ανάλογη!...

Έγιναν διάφορες κινήσεις για την υπεράσπισή των,μέχρι που ήλθαν οι θείοι του Γιώργη Σαχανά, τα αδέλφια τουπατέρα του από το Νευροκόπι της Βουλγαρίας21, χωρίςαποτέλεσμα.

Παρέμειναν έγκλειστοι για κάμποσες εβδομάδες κιαφού δεν κατάφεραν να αποσπάσουν επιβαρυντικά στοιχεία,τους απελευθέρωσαν.

Την κατάσταση έτσι την γνώριζα, με όποιες εκτιμήσειςμου, έως ότου αυτήν την αναφορά μου την εξέθεσα στονΧρήστο Ευάγγελου Μελισσά, ανεψιό του Ηλία, πολύπρόσφατα, όστις μου είπε, ο παπάς σκόρπισε κάποιες λίρες γιατην σωτηρία του γιου του Ηλία, δια μέσου του Μύρτσιου απότην Νέα Ζϊχνη, ο οποίος ήταν αξιοπρεπής παράγοντας τουΒουλγαρικού καθεστώτος. Έτσι όπως μου τα είπε, τα εξέθεσε,ο Χρήστος, πείστηκα απόλυτα πως παίχτηκε κι αυτός ο ρόλος.

Γιατί, τίποτα δεν τους εμπόδιζε να στείλουν τον Ηλίακαι τον Γιώργη παρακάτω για τα περαιτέρω. Τι έκαναν,

21 Τα αδέλφια του πατέρα του Γιώργη Σαχανά ήταν κάτοικοι Αγριανής στονΜακεδονικό Αγώνα 1905-1908 ήταν Μακεδονομάχοι Βούλγαροι. Ο πατέραςτου Γιώργη ήταν υιοθετημένος από τον Νικόλαο Σαχανά στην Αναστασιά όπωςπροανέφερα.


διέπραξαν το τερπνόν με τα του ωφελίμου. Αφού ούτως ήάλλως και οι παρακάτω δεν θα αποσπούσαν τίποτε, πήραν τηναπογοήτευση, να μην πάρουν και τις λίρες;

Ύστερα από μέρες ο Ηλίας επισκέφτηκε το σπίτι μαςγια δανεισμό ενός γεωργικού εργαλείου, είχε και τονχαρακτήρα επίσκεψης συγγενούς προς συγγενή, με τον πατέραμου μπατζανάκια από δυο αδελφές, ευκαιρία για μένα πρώτηςτάξεως να λύσω μερικώς τις σκέψεις μου, για τα όσα είναιδυνατόν να συμβούν σε ένα τέτοιο κολαστήριο και πιο τοκουράγιο!... αν όχι ηρωισμός.

Από την άλλη, ο δικός μου «ηρωισμός» με τους χίλιουςδυο δισταγμούς, πως να απευθηνθώ, σε ερωτήσειςφοβούμενος μήπως από την πρώτη στιγμή απορριφθώ μεκάποια αντίστοιχη παρατήρηση για το ανώριμο της ηλικίαςμου, υπερίσχυσαν οι ανυπόμονες απορίες θαυμασμού μου!...

-Ηλία, όταν σας πιάσανε, πως αισθανθήκατε,φοβηθήκατε πολύ;

-Πως θα αισθανθείς, ανήμπορος για τίποτα.-Εδώ ή στο δρόμο σας κακοποιήσανε;-Καθόλου, εκτός από κάποιες απειλές άσχετων

ανθρώπων.-Πότε άρχισαν να σας βασανίζουν;-Από το ίδιο βράδυ, ανάκριση και ξυλοδαρμός.-Πως σας έδερναν;-Δένανε τα πόδια μας σε μια καρέκλα και τα βαρούσαν

στα πέλματα, όταν σταματούσαν το βάρεμα τα βάζανε σ’ ένακαζάνι με κρύο νερό (όπως μου εξήγησε τα βάζανε στο κρύονερό για να μην πάθουν χειρότερα, καταστραφούν).

-Μετά ξανάρχιζαν τον βασανισμό το ίδιο βράδυ την ίδιαώρα και δυο και τρεις και τέσσερις φορές.

-Τι ζητούσαν και τι λέγατε εσείς;-Αν έχουμε οργανώσεις, ποιοι οι αντάρτες και όλα τα

άλλα.-Και τι λέγατε εσείς, δεν ξέρω τίποτα;-Εγώ είπα πέρασα τον Στρυμόνα (ποταμό) και ήμουν

από εκεί, ο Γκόγκας (Γιώργης) είπε άλλα, πέσαμε σεαντιφάσεις. Μου είχε πει τι είχε πει, εγώ τα λησμόνησα.


-Γιατί είπες ότι ήσουν πέρα του ποταμού Στρυμόνα,καλύτερα ήταν;

-Καλύτερα, γιατί δεν θα μας ζόριζαν για οργανώσειςεδώ.

-Μετά πως έγινε και συνεννοηθήκατε και είπατε τα ίδιαπράγματα;

-Μετά, ένα βράδυ, αντιλήφθηκα τον Γκόγκα τον είχανσ’ ένα διπλανό δωμάτιο, πήγα προς την πόρτα, φώναξαΓκόγκα, Γκόγκα και ήλθε προς την πόρτα, ακουόταν καλά,μιλήσαμε για τον βασανισμό, τι είπε ο καθένας μας, όλα,συνεννοηθήκαμε να πούμε την αλήθεια όλον αυτό τον καιρό(χωρίς τα άλλα) και προσδιορίσαμε την ώρα για νασυνομιλούμε. Προσδιορίσαμε διάφορα συνθηματικά, γιαέκτακτες καταστάσεις, δηλαδή στα Α΄ χτυπήματα του ενόςστον τοίχο, χτυπούσε Β΄ χτυπήματα ο άλλος, πηγαίναμε προςτην πόρτα και μιλούσαμε, η συνεννόηση ήταν πλήρης.

-Καλά που βρέθηκε αυτός ο τρόπος, αλλιώς τι θαγινόσασταν!

-Όχι, κι αν δεν ήταν αυτός ο τρόπος θα βρίσκαμε άλλοντρόπο συνεννόησης.

-Έ, πως θα βρίσκατε (ο δισταγμός μου συνεχώς μεακολουθούσε ακόμα και με ήπια παρατήρηση).

-Θα βρίσκαμε.-Σίγουρα και τόσο καλά;-Σίγουρα και τόσο καλά22.-Αλήθεια πόσο φοβόσαστε, φοβόσαστε ακόμα και για

την ζωή σας (μήπως σας σκοτώσουν);-Όλα περνούσαν από το μυαλό μας. Μαχαίρωμα,

ακρωτηριασμούς, όλα, μέχρι βελόνες μας κάρφωσαν στανύχια των ποδιών μας.

22 Η απάντηση αυτή του Ηλία με βασάνιζε ως προς την σιγουριά ύστερα απόχρόνια μετρήσεων έβγαλα το συμπέρασμα πως κάποιος από εκεί μέσα τηςΒουλγάρικης Κομμουνιστικής οργάνωσης θα πλησίασε τον Ηλία και τουπροσέφερε βοήθεια η οποία δεν χρειάστηκε.Λίγα χρόνια πριν τον θάνατο του Γιώργη Σαχανά του είχα αναφέρει ποια θαμπορούσε να είναι η δυνατότητα να συνεννοηθούνε στα όσα μου είχε πει οΗλίας. Μου είχε δηλώσει τελείως άγνοια. Και πάλι συμπεραίνω ο Ηλίας δεντου το ανέφερε γιατί δεν χρειάσθηκε.


-Όταν σας χτυπούσαν, πονούσατε, δεν αντιδρούσατε μελόγια, οι βελόνες σας πονούσαν πολύ;

-Πως απ’ όλα, φωνάζαμε για να κοπάσουν λίγο, τουςέλεγα αφήστε με θα σας τα πω όλα. Όταν σταματούσαν τουςέλεγα άδικα με βασανίζεται εγώ δεν ξέρω τίποτα, δεν είμαιμπλεγμένος. Τότε γιατί είπες θα σας τα πω όλα. Για νασταματήσετε να με βασανίζεται (φαίνεται τούτη ησυμπεριφορά βγήκε προς τα έξω και στο χωριό-ο Ηλίαςλύγισε).

-Γιατί είπες θα σας τα πω όλα, δεν ήταν καλύτερα ναμην έλεγες τίποτα;

-Δεν ξέρω εγώ σκέφτηκα έτσι (ενώ από μέσα μου έλεγα,το ίδιο θα πράξω κι εγώ αν βρεθώ σε παρόμοια κατάσταση).

-Σας χτυπούσαν με μίσος, ως Κουμμουνιστές;-Όχι, ως Έλληνες.-Καλύτερα δεν ήταν που σας αντιμετώπιζαν ως

Έλληνες;-Όχι, καλύτερα θα ήταν να μας αντιμετώπιζαν ως

Κουμμουνιστές.-Γιατί καλύτερα! (εννοούσα και το ένα και το άλλο

ανατροπή είναι)-Γιατί θα μας αντιμετώπιζαν όπως και τους Βούλγαρους

Κουμμουνιστές.-Για τις βελόνες δεν μου είπες, σας πόνεσαν πολύ;-Όχι καθόλου.-Έ, πως; Καθόλου, καθόλου;-Έ, να ούτε σαν ψίλλος.

ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΤΟΥ 1943-1944.Το έτος 1944 ξεπρόβαλε κανονικά όπως και τα

προηγούμενα, με τις τέσσερις εποχές του, με τα καιρικά τουφαινόμενα, με μεγάλη αισιοδοξία της ανθρωπότητας γιατερματισμό του πολέμου.

Στο ανατολικό μέτωπο, το θηρίο Ναζισμός γονάτισε,από το κακό του ωρύεται, βρυχάται.


Οι Έλληνες πέραν του ποταμού Στρυμόνα, γνωρίζουνπρωτοφανείς αγριότητες, ωμότητες, σε βάρος τους, είναι ηχρονιά του Τζοχατζίδη23.

Σε αντίθεση, στην Βουλγαροκρατούμενη Ελλάδα,παρουσιάζεται μια κάποια ύφεση. Το σίγουρο είναι πως τοΒουλγαρικό καθεστώς δέχεται εσωτερική πίεση. Το αντάρτικοκίνημά τους (Κουμμουνιστές-Παρτιζάνοι), φουντώνει,σημειώνονται αλλεπάλληλες αλλαγές στα κυβερνητικά τουςσχήματα.

Για πρώτη φορά τότε είδα τον χωροφύλακα του χωριού,Ντιμήτρη, να ζητάει γαλακτοκομικά προϊόντα από τηνΓιαννακούσαινα, γιαγιά μου και να προσφέρει λεφτά για τηναποπληρωμή τους, μάλιστα παρακαλετά και με ευγενικότρόπο, ενώ πριν το 1944 κάτι τέτοιο ήταν αδιανόητο.

Γενικά τον χειμώνα του 1944 το χωριό, τον πέρασεήρεμα, μάλιστα ύστερα από την απόλυση των κρατούμενωντου Γιώργη Σαχανά και του Ηλία Μελισσά, αλλά και με τηναπόδραση του Βαγγέλη Γκότση, την οποία τώρα την γνώριζανσχεδόν όλοι οι χωριανοί και η ανεκτέλεστη ποινή τουΧαλινίδη, ο εφησυχασμός των πολιτών ήταν εμφανής. Τούτοείναι ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά γνωρίσματα τωνΑναστασιωτών.

Την άνοιξη του ίδιου χρόνου, καλούνται για δεύτερηχρονιά (Ντουρτουβάκια) από το Βουλγαρικό κράτος οι τηςκλάσεως 1942, οι οποίοι είναι: Ηλίας Δήμου Γεωργιτζίκης,Αθανάσιος Ιωάννου Γεωργιτζικης, Αθανάσιος ΠολυχρόνουΘεολόγου, Κωνσταντίνος Φιλίππου Θεολόγου, ΚωνσταντίνοςΙωάννου Μπασιάς, Χριστόδουλος Ιωάννου Σαχανάς.

Όλοι τους μυημένοι στην Εθνική Αντίσταση, όμως ηΑντίσταση έχει τρομερή αδυναμία στον εξοπλισμό τωνανδρών της.

Εκτός του Αθανασίου Γεωργιτζίκη και τουΚωνσταντίνου Μπασιά, αντί για Ντουρτουβάκα, οι άλλοικαταταγήκανε στον Ε.Λ.Α.Σ.

23 Είναι ο Έλληνας που δεν δέχθηκε την εξαίρεση της εκτελέσεως του να μπειάλλος στην θέση του στους τριακόσιους εκτελεσθέντες του Χαϊδαρίου.


Ο Θανάσης Γεωργιτζίκης αδυνατούσε να οπλοφορήσειλόγω αναπηρίας των ομματιών του, για τον ίδιο λόγοαπαλλάχθηκε και της στρατιωτικής του θητείας και οΚωνσταντίνος Μπασιάς για δικούς του λόγους, διάλεξε τονίδιο δρόμο.

Οι καταταγέντες στον Ε.Λ.Α.Σ. για να αφήσουν άλλοθιστις οικογένειές τους, με τυμπανοκρουσίες ξεκίνησαν από τοχωριό, για την δήθεν κατάταξη τους, εκεί που τους καλούσε τοΒουλγαρικό κράτος. Παρουσιάσθηκαν κανονικά στις Σέρρεςκι αλλού, πήραν φύλλο πορείας, μόνο που δεν πήγαν εκεί πουέγραφε. Τράβηξαν για το Αντάρτικο στον Ε.Λ.Α.Σ. στο σώματου Μενοικίου όρους (Μπόζταγ).

Δεν γνωρίζω για τους άλλους ποιον δρόμοακολούθησαν. Σ’ εμένα, νύχτα παρουσιάσθηκε στο μαντρί(πουγιάτα) του πατέρα μου, στα Μουκούρια, ο ΘανάσηςΘεολόγου, να πάρει ένα όπλο μάλιχαιρ, που το είχε κρυμμένοεκεί ο αδελφός της μάνας μου, ο Θεόδωρος ΓιαννακούσηΓουμάγιας, το είχε κρατημένο από στρατιώτης, δεν το είχεπαραδώσει στους κατοχητές. Ομολογώ, τον κρυψώνα δεν τονγνώριζα και ο Θανάσης από τις οδηγίες του Θόδωρου, έψαξεκαι το βρήκε.

Εντελώς ξαφνικά τον Ιούνη της ίδιας χρονιάς, μεατομικές προσκλήσεις, καλούνται να παρουσιασθούν για νααποσταλούν στον θερισμό και την συγκομιδή των σιτηρών τηςπεδιάδας του Ντόμπρου-Τζιά, σύνορα Βουλγαρίας Ρουμανίας.

Οι προσκλήσεις αφορούσαν τον Τζήκα Γουμάγια, τονΗλία Μελισσά, τα αδέλφια Θόδωρο και Βασίλη ΑλεξάνδρουΚαμπούρη, Ιωάννη Κων/νου Γκότση, Γιώργη ΙωάννουΣαχανά, Ευάγγελο Κων/νο Γκοτζίλη, Μιλτιάδη Κων/νουΘεολόγου. Επέστρεψε της αποστολής ο Βασίλης Καμπούρης,ως ευεγερτηθείς του νόμου των δύο αδερφών, ο μικρότεροςαπαλλάσσεται και ο Ιωάννης Γκότσης, επειδή τηνπροηγούμενη χρονιά υπηρέτησε ως ντουρντουβάκης.

Ήταν μια ενέργεια της Βουλγαρικής οικονομίας,συγκέντρωση εργατών για τις ανάγκες στο συγκεκριμένο


μέρος, προσπαθώντας να μην βλάψει και τον υπόλοιπο ιστότης οικονομίας24.

Όμως οι τοπικές αρχές βρήκαν ευκαιρία νααπαλλαχθούν από τους ανεπιθύμητους. Επίσης το θεωρώβέβαιον, αν δεν υπήρχε περιορισμός στον αριθμό ατόμων ,υπήρχαν κι άλλοι ανεπιθύμητοι.

Συνήλθε το γραφείο της οργάνωσης, τι μέλει γενέσθαι:Μετά από συνεννόηση με το περιφερειακό γραφείο Φυλλίδας,παρόντος και του πολιτικού καθοδηγητή Κώστα Τσιαντζή,αποφασίσθηκε ο δρόμος για το Ντόμπρο Τζιά ως αναγκαίοκακό. Γιατί όπως προανέφερα στο αντάρτικο κίνημα υπήρχεμεγάλη έλλειψη όπλων και πυρομαχικών.

Εγώ ο ίδιος έβλεπα αντάρτες άοπλους, λ.χ. ο πρόσφαταανταρτοφορούμενος Ηλίας Γεωργιτζίκης οπλοφορούσε με έναπαλαιοπίστολο με δεκαριά σφαίρες. Ξέχωρα και ητροφοδοσία, άλλη δυσκολία, γινότανε αποκλειστικά από τηνπολιτική οργάνωση που μάζευε τρόφιμα μπροστά στα μάτιατου κατοχητή, χωρίς να τους αντιλαμβάνεται και τα μετέφερεστην Τραγάνα του Μενοικίου όρους, μια μεγάλη περίοδοέτοιμο ψωμί, μετά και αλεύρι.

Υπογράμμισα την ενότητα αυτή, γιατί στο χωριό, στοκαφενείο, έγινε υπαινιγμός από κάποιους γιατί οι πρωτεργάτεςτης οργάνωσης δεν πήγαν στο αντάρτικο, ενεργώντας πονηρά,πήγαν στο Ντόμπρο Τζιά. Παρ’ όλο που ήμουν γνώστης τηςκαταστάσεως, δεν έλαβα τον λόγο, γιατί η ηλικία μουγεννούσε αμφιβολίες, να είμαι τόσο γνώστης τα τηςοργάνωσης.

Στον Ντόμπρο Τζιά, από ομολογία του Τζήκα,δημιουργήθηκε και εκεί αντιστασιακός πυρήνας απόΑναστασιώτες, Νεοζιχνιώτες και από Σέρβους συναδέλφουςτους συνεξόριστους και δύο ντόπιων χωρικών, σε περίπτωσηανάγκης πως να ενεργοποιηθούν.

Να σημειώσω πως οι αποσταλέντες στο Ντόμπρο Τζιά,δεν προσφέρανε όλοι δουλειά στον ίδιο τσιφλικά, για τούτο

24 Οι απεσταλμένοι εκεί κατά πως μας τα είπαν πράγματι είχε πολύ δουλειά. Οιαλωνιστικές τους μηχανές τότε αλώνιζαν ακόμα σιτηρά περσινής παραγωγής.Των απεσταλμένων η δουλειά τους ήταν μόνο να δένουν δεμάτια που θέριζανοι μηχανές.


δεν γνωρίζω πόσοι ήταν μέσα στον πυρήνα της οργάνωσης,ξέρω πως ήταν ο Τζήκας και ο Ηλίας Μελισσάς, νομίζω και οΜιλτιάδης Θεολόγου, εργαζόμενοι στον ίδιο τσιφλικά.

Πάντως η οργάνωση ενεργούσε σάν να ήτανοργανωμένοι όλοι. Υπ’ όψιν, ημέρα αναπαύσεως δεν είχαν, τοωράριο εργασίας δεν το γνωρίζω, εάν και πως γινότανε ημεταξύ τους επικοινωνία. Ημερομίσθιο πληρωμής είχανε. Ηπεριπέτεια του Ντόμπρο Τζιά κράτησε μέχρι κατά το τέλοςΑυγούστου.

Μέσα Αυγούστου, της ίδιας χρονιάς, μια φεγγαρόφωτηβραδιά, σχεδόν πανσελήνου, στο χωριό ακούστηκανκαταιγιστικοί πυροβολισμοί αυτομάτων όπλων, η αναστάτωσηκι αυτή αυτόματη.

Ήταν οι πυροβολισμοί που πέσανε εναντίων ομάδαςΕλασιτών, που εκείνη την στιγμή διαπερνούσε τηνδιασταύρωση των δρόμων, απέναντι στα πευκάκια, προς ταΜουκούρια και προς τα Καλαμαριά, από φυλάκιο που είχεστήσει ο Βουλγαρικός στρατός, που ήταν περικυκλωμένο όλοτο χωριό.

Δεν πέρασε πολύ ώρα, ξανακούστηκαν πυκνότεροιπυροβολισμοί, από άλλο σημείο. Τούτοι οι πυροβολισμοί,ήταν εναντίον του Ληξαντρή, ο οποίος αποτόλμησε να φύγειαπό το χωριό, βγαίνοντας από το σπίτι του προς τον Γκλήρα.Στα Τρουχάλια, εκεί στα χωράφια των φυτεμένων καπνών,έπεσε σε φυλάκιο-ενέδρα στρατιωτών, στην προσταγή των ναακινητοποιηθεί δεν υπάκουσε, τον ακολούθησαν οιπυροβολισμοί25. Η αναστάτωση μας κορυφώθηκε,ξανακούστηκαν κι άλλοι πυροβολισμοί, τούτη την φοράπέσανε εναντίον του Πρόξενου, κι εκείνος στην προσπάθειατου να ξεμακρύνει από το χωριό, έπεσε στην ίδια ενέδρα-φυλάκιο που πέσανε οι Ελασίτες.

Για να αποφύγει τα πυρά, αλλά και την σύλληψη του,γιατί όπως είπα ήταν νύχτα με φεγγάρι, χώθηκε σε κάτι πυκνάβάτα, αλλά το πρωί τον αντιλήφθηκαν και τον περιμάζωξαν.

25 Όταν με τον καιρό εγώ με τον Ληξαντρή ως φρουροί των ΤΕΑ είμαστε στοίδιο φυλάκιο, αναφέρθηκε σε τούτο το περιστατικό είπε πως τα πυρά πουδέχθηκε τότε ήταν χωρίς στόχο αλλιώς δεν θα την γλίτωνε με τέτοιο φεγγάρικαι τόσο κοντά που είχε πέσει.


Το αυτό διέπραξε και ο Νταμγκαλής, αλλά εκείνοςγεννημένος για τέτοιες περιπέτειες, τα κατάφερε, ξεχυμένοςμέσω του ρέματος της εκκλησιάς, χαμπάρι δεν τον πήραν.

Με το ξημέρωμα της μέρας, είδαμε το χωριόπερικυκλωμένο από στρατιώτες. Η Μαρτώνα, βαθιάχαράματα, κατέβηκε από το σπίτι της λίγο παραπέρα, πήγε στοχωράφι της να μαζέψει καπνόφυλλα, απέναντί της είδεφυλάκιο στρατιωτών, δεν ήξερε τι να υποθέσει, τονταβαντούρι της βραδιάς ούτε που το πήρε είδηση, από τοφυλάκιο της κάνανε νόημα να φύγει και έφυγε.

Στο σπίτι μας βασίλευε η ανησυχία, δεν ξέραμε τι ναυποθέσουμε, δεν τολμούσαμε ούτε να γειτονέψουμε. Ακούωκάποια στιγμή τον πατέρα μου να λέει; Εγώ θα κατέβω κάτω,εννοούσε στο μεσοχώρι, όπου και το κοινοτικό γραφείο, να δωτι γίνεται. Θα κάνω πως δείχνω ενδιαφέρον, γιατί ως ανάφεραλόγω του ότι το πρώτο διάστημα υπήρξε πρόεδρος (Κμέτ) τοέπαιζε έμπιστός τους. Τράβηξε κατευθείαν στο κοινοτικόγραφείο, το οποίο ήτανε στο σπίτι του Καραφύλλη, το οποίοσπίτι ήταν επιταγμένο χωρίς αντίκρυσμα, στο οποίομπαινοβγαίνανε στρατιωτικοί. Με το που μπήκε μέσα οπατέρας μου, αντίκρισε τον Πρόξενο, Δημήτριο,τρομοκρατημένο, να παραστέκεται κάπου εκεί. Τον ρώτησεπως και γιατί εκεί, του είπε την αιτία.

Με την βαθιά υποκρισία, που διέθετε ο Γκόγιος και μετο θάρρος που τον διέκρινε, μιλώντας καλά την βουλγαρικήγλώσσα, μπαίνει εκεί που ήταν μαζεμένοι οι «μεγάλοι»,αμέσως. Αυτόν εκεί έξω τι τον κρατάτε, αφήστε τον, είναιένας μπουνταλάς, για ένα κομμάτι ψωμί τον έχω μέρα-νύχτακαι φυλάει μια κληματαριά μου. Πράγματι, ο Γκόγιος είχε μιαπελώρια κληματαριά, τυλιγμένη σε μια πελώρια φτελιά, πουήταν δυο στρέμματα παραπέρα από εκεί που πιάστηκε οΠρόξενος. Με την παρέμβαση του Γκόγιου πήρε τέλος ηπεριπέτεια του Πρόξενου. Την μεσολάβηση του Γκόγιου, οΠρόξενος, δεν την ξέχασε ποτέ. Όταν ο Γκόγιος πέρασε απόδικαστήριο δοσίλογων στις Σέρρες, ο Πρόξενος παρόν,εθελοντής μάρτυρας υπεράσπισης.

Στο ίδιο δικαστήριο στις Σέρρες στην υπεράσπιση τουΓκόγιου και άλλοι μάρτυρες από το χωριό και θύματα της


Δραμινής εξέγερσης, που τους παραστάθηκε, εξήραν τηνστάση του σ’ όλη την περίοδο της Βουλγαρικής κατοχής.

Το δικαστήριο τον αθώωσε πανηγυρικά. Ο Εισαγγελέαςστην αγόρευση του, όχι μόνο δεν ζήτησε την καταδίκη του,αλλά τον αποκάλεσε και Δημογέροντα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Γκόγιος όντας κρατούμενοςυπόδικος, φυλακισμένος, δραπέτευσε, την ημέρα της δίκηςπαρουσιάσθηκε στο δικαστήριο, δικαιολόγησε δε τηνδραπέτευσή του στο άδικο της κατηγορίας του.

Οι κινήσεις των Βουλγαρικών στρατευμάτων εκείνες τιςημέρες ήταν ασυνήθιστες, φανέρωναν πως τα ψωμιά τουςόπου νάνε τελειώνουν.

Μια από εκείνες τις ημέρες, στο χωριό φάνηκανκαβαλάρηδες, επήλθε κάποια σύγχυση, άμα και πανικός,ύστερα από την διάδοση πως θα ψάξουν το χωριό. Το χωριόάδειασε, ο περισσότερος πληθυσμός τράβηξε τον δρόμο προςτα Μουκούρια. Το ξαφνικό νταβαντούρι παρουσίασε κάτι τοδραματικό, μέσα στο πλήθος παιδιά χωρίς τους γονείς τουςκλπ.

Την πιο συγκινητική εικόνα που αντίκρισα, ήταν τηςΑθηνάς Θεοδώρου Γεωργιτζίκη (Αντινούδα), κοπέλα τωνδεκαέξι χρονών, κρατούσε το ανιψάκι της, δύο χρονών, χωρίςδεύτερο βρακάκι, σε τόσο μακρινό και ανώμαλο δρόμο. ΣταΜουκούρια, χωρίσανε οι δρόμοι μας, δεν γνωρίζω πως καιπου πέρασε εκείνη την βραδιά. Την επόμενη μέρακαταλαγιάσαμε, το περιστατικό έμεινε στην ανάμνηση.

Σεπτέμβρης 1944. Ο Κόκκινος στρατός εισέρχεται στονΒαλκανικό χώρο. Τα αντάρτικα κινήματα, Ρουμανίας,Βουλγαρίας, Σερβίας και Ουγγαρίας, στο πλευρό τουκόκκινου στρατού, κυνηγούν καταπόδας τις άλλοτε κραταιέςορδές του Γ΄ Ράιχ.

Από την Ελλάδα, οι φάλαγγές του συμπτύσσονταιπλευροκοπούμενες αδιάκοπα από τους Έλληνες αντάρτες,κυρίως τους Ελασίτες, που ήταν πρώτη δύναμη.

14 του Σεπτέμβρη, το τμήμα της Μουγκούλιας, τηςδύναμης του Ε.Λ.Α.Σ. που μετρούσε τους εξήντα αντάρτες, ταδύο τρίτα της δύναμης του υπό διοίκηση του ΑναστασιώτηΒαγγέλη Κων/νου Γκότση, εισήλθε πλέον φανερά στο χωριό.


Ξαποστάσανε στον περίβολο της εκκλησιάς, κάτω απότον παχύ ίσκιο του γραφικού πλάτανου και των άφθονωνκρυστάλλινων νερών των έντεκα κρουνών στην σειρά πουέρεε τότε . Αν και δεν υστερούσαν σε τούτο από εκεί πουήρθαν. Πλησίον τους ήταν τα νερά του Σαριαλούμ. Οικάτοικοι τους υποδέχθηκαν γιορταστικά, με λουλούδια καιχαρές και με ζεστό φαγητό, κάτι που τους έλειπε, κι εκείνοιανταποδίδοντας με αντάρτικα τραγούδια.

Η άλλη δύναμη του τμήματος, κατευθύνθηκε στηνΑγριανή, εκεί συνάντησε κάποια αντίσταση από τοναγροφύλακα Στόιτσιο, ήταν Αγριανιώτης Βουλγαρίσας το1916, είχε φύγει στην Βουλγαρία και επανήλθε το 1941, τονείχα γνωρίσει κι εγώ, με μια λέξη, ήταν κεφάλας.

Τον εκπόρθησε από το ταμπούρι του τοΣαρακατσανόπουλο των δεκαεφτά χρονών, ΘανάσηςΣκεύας26, κυνηγώντας τον στα σοκάκια, τον συνέλαβε,τραυματίζοντας τον στο χέρι. Την ίδια μέρα εκτελέστηκε καιθάφτηκε επάνω στο βουνό, στα χωράφια του ΑναστασιώτηΝικόλα Βασιλείου Καμπούρη, που είναι γνωστά με το όνοματου Καμπούρη Δαμασκηνιά.

Το απόγευμα της ίδιας μέρας, στο μεσοχώρι, έξω απότου Αλληλέγγου το σπίτι, μίλησε ο Κώστας Τσιαντζής27,κοντά στα άλλα ανακοίνωσε πως προσωρινά αναλαμβάνειπρόεδρος κοινότητας ο Ηλίας Μελισσάς, με αντιπρόεδρο τονΓιώργη Σαχανά. Τα άλλα μέλη του Κ.Σ. αν θυμάμαι καλάήταν, ο Τζήκας, ο Κώστας Πολυχρόνη Τερζής, ο ΝικόλαοςΜιχαήλ Καμπούρης, Κων/νος Θεοδώρου Γεωργιτζίκης,Αναστάσης Τσελεμπής, σύνολο εφτά.

Επίσης μίλησε και ο Μανόλης Καζαντζής ή Μπαλτζής,καπνεργάτης από τις Σέρρες, πολιτικός καθοδηγητής τουΕ.Α.Μ.

26 Ο Θανάσης Σκεύας γιος κτηνοτρόφου στην κατοχή την κτηνοτροφία τουςπρόβατα την τριγυρνούσαν στο σύνορα Αναστασιάς το χειμαδιό τους το είχανεστον Ζίχνα Μαχαλά ήταν δεξιοτέχνης φαινόμενο στην κατασκευή γκλίτσες.Έπεσε μαχόμενος ως στρατιώτης στον εμφύλιο.27 Ο Κώστας Τσιαντζής ήταν από την Ν. Ζίχνη ήταν πολιτικός καθοδηγητήςτου Ε.Α.Μ (Ακροναυπλιώτης) απεβίωσε στη Σόφια της Βουλγαρίας πολιτικόςπρόσφυγας.


Το απόγευμα της ίδιας μέρας η όλη δύναμη τηςΜουγκούλιας, υπό την διοίκηση του Βαγγέλη Γκότση,κατευθύνθηκε για την Νέα Ζίχνη. Την άλλη μέρα εισήλθε τοσώμα μέσα, αφού πρώτα προηγήθηκε πρεσβεία πολιτικών υπότον Κώστα Τσιαντζή, τον Θανάση Βαγγούση, ίσως κι άλλων,να διαπραγματευθούν τα της εισδοχής, γιατί θέμα παράδοσηςδεν υπήρχε. Γιατί στις 9 Σεπτέμβρη, επήλθε αλλαγήκαθεστώτος στο Βουλγαρικό κράτος, που στράφηκε εναντίοντου Άξονα, έγινε και μέλος του Ο.Η.Ε.

Οι παραπάνω πρέσβεις, διακινδύνευσαν κάπως, γιατί ηστρατιωτική μονάδα που ενέδρευε εκεί, δεν είχε ξεκαθαρίσειακόμα την θέση της. Μετά από πολύωρη πολιορκία οΣυνταγματάρχης, διοικητής, ζήτησε να του επιτραπεί έναςπερίπατος, τον οποίο και πραγματοποίησε μέχρι το Ντιμπόητην βρύση, επιστρέφοντας παρέδωσε το πιστόλι του στοναντικαθεστωτικό επαναστάτη Λοχία.

Ο Συνταγματάρχης διέμενε στο σπίτι του ΚώσταΑντωντζίκη, που ήταν από τα πιο σύγχρονα της εποχής, όπουκαι επολιορκήτο μέχρι την παράδοσή του.

Ύστερα από μέρες, που βρέθηκα στην Νέα Ζίχνη, σεπεταλωτήριο ζώων, αντίκρισα κι εγώ τοναρχιαντικαθεστωτικό Λοχία, να βαδίζει στον κεντρικό δρόμο,με το πιστόλι στην μέση του και με φρουρά δύο στρατιωτώνστα πλάγια. Το ανάστημα του μέτριο προς το κοντό, καστανόςστο χρώμα και με κάποια ηλικία, πιθανόν μόνιμος στονστρατό, το ολιγότερο έφεδρος Λοχίας.

Δεν γνωρίζω την ακριβή ημερομηνία της διενέργειαςτης εκλογής του Κ.Σ. του χωριού. Το καθεστώς του Ε.Α.Μ.δεν προσδιόρισε ημερομηνία κοινοτικών εκλογών, όμωςυπήρχε εντολή να πραγματοποιηθούν κατά πως κρίνει η κάθετοπική αυτοδιοίκηση στον χώρο της. Δικαίωμα του εκλέγεινείχαν όλοι, άνδρες και γυναίκες, οι συμπληρώσαντες τοδέκατο όγδοο της ηλικίας, του εκλέγεσθαι δεν το γνωρίζω.

Οι εκλογές για την ανάδειξη του Κ.Σ. του χωριού, πουέγιναν στο ενιαίο ψηφοδέλτιο που καταρτίσθηκε, μπήκαν ταπαρακάτω ονόματα, αλλά σε δύο παρέες. Η διεξαγωγή τηςψηφοφορίας υπήρξε ομαλότατη.Α΄ 1. Ηλίας Χρυσ. Μελισσάς


2. Γεώργιος Ιωάν. Σαχανάς 3. Μποζίκης Ιωάν. Γουμάγιας (Τζήκας) 4. Νικόλαος Μιχαήλ Καμπούρης 5. Κων/νος Πολυχρόνη Τερζής 6. Κων/νος Θεοδώρου Γεωργιτζίκης 7. Αναστάσης ΤσελεμπήςΒ΄ 8. Καρυοφύλλης Κων. Γκοτζίλης 9. Κων/νος Ιωάν. Γουμάγιας 10.Δημήτριος Βασιλ. ΠρόξενοςΑκολουθούν άλλοι τέσσερις, οι οποίοι μου διαφεύγουν.

Επικράτησαν οι εφτά πρώτοι, χωρίς να γνωρίζω τηνσειρά επιτυχίας τους, η διαφορά των επιτυχόντων από τουςαποτυχόντες ήταν οριακή, όμως σχολιάστηκε αρκετά ίσωςγιατί τέτοιο γεγονός ήταν αδιανόητο.

Το κοινοτικό συμβούλιο που προήλθε από τις εκλογέςκαταρτίσθηκε σε σώμα: Πρόεδρος Ηλίας Μελισσάς, όστιςεκτελούσε και χρέη γραμματέα κοινότητας, αντιπρόεδροςΓιώργης Σαχανάς, ακολουθούν τα μέλη, σύνολο εφτά.

Χωρίς εκλογές καταρτίσθηκαν και τα άλλα συμβούλια-επιτροπές, σχολική εφορία, εκκλησιαστική επιτροπή, ονόματαδεν θυμάμαι κλπ. Γεωργικός συνεταιρισμός δεν καταρτίσθηκε,τράπεζες και εμπόριο άφαντα, γινότανε κάποιες συναλλαγές,αγορές κλπ, αλλά σε λέβα.

Υπήρξαν όμως νέοι θεσμοί!.. Όπως τα ΛαϊκάΔικαστήρια, η Πολιτοφυλακή, ίσως κι άλλοι και ο έφεδροςΕ.Λ.Α.Σ που ήταν εθελοντικός28.

Εκτός της συστάσεως του Λαϊκού Δικαστηρίου, που δενείμαι βέβαιος με τίνα τρόπο απαρτίσθηκε, δια ψήφων ή διααλληλοπροτάσεων ή και τα δύο, η πολιτοφυλακήαπαρτίσθηκε, με προτάσεις και εθελοντισμό, κι αυτοί ήταν, οΝταμγκαλής και ο Θεόδωρος Γιαννακούση Γουμάγιας, οιοποίοι είχαν εξάρτηση οπλική και σε κάθε ανάγκη του χωριούαλλά και περιφερειακά, προσέφεραν υπηρεσία.

Στον εφεδρικό ΕΛΑΣ, που γράφτηκε ήταν ένας καιμοναδικός, ο Κώστας Πολυχρόνη Θεολόγου.

28 Ο εφεδρικός ΕΛΑΣ ήταν θεσμός και γραφόταν όσοι ήθελαν και μπορούσαννα φέρουν όπλα και ήταν έτοιμοι στο πρώτο κάλεσμα.


Οι Λαϊκοί δικαστές, ονόματα που θυμάμαι:1. Ηλίας Ιωάννου Καμπούρης (Τζιαμαλούδας), Προεδρεύων2. Θεολόγος Κων/νου Θεολόγου (Γκόγιος), μέλος3. Ιωάννης Γεωργίου Γεωργιτζίκης (Κιοσσές), μέλος4. Δημήτριος Κων/νου Γεωργιτζίκης (Μήτρες), μέλος5. Κάποιος που μου διαφεύγει.

Άπαντες άμισθοι, εκτός των αγροφυλάκων, που ήταν ταμπατζανάκια, Γιάννης Κεραμίδας, Δημήτριος Κουτούπης.

Δάσκαλος, ο νεαρός Χρήστος Ιωάννου Γεωργιτζίκης(Κιοσσές), έμμισθος, με γνώσεις Β΄ Γυμνασίου (εξατάξιου).

Όμως τα δεινά της κατοχής και του πολέμου, δενεπουλώνονται από μια στιγμή στην άλλη, κατά περίπτωσηχειροτερεύουν. Η ανέχεια, ο υποσιτισμός, οι αρρώστιες,κυρίως στα άτομα που είναι στην ανάπτυξη σφυροκοπούνταιανελέητα, βοήθεια από πουθενά!. Ξέχωρα γιατροί-φάρμακα!.

Μόνον τα παράσιτα, ψείρες, ψηλοί, κορέοι, είχαν τηνυγειά τους. Για πρώτη φορά στο χωριό εκδηλώθηκε έλλειψηψωμιού στις ακτήμονες οικογένειες. Το κοινοτικό συμβούλιοτους συμβούλεψε να περιέλθουν στο χωριό ζητώντας βοήθεια,προς τούτο έβγαλε γραπτή ανακοίνωση, για τηνσυμπαράστασή των. Υπό αυτάς τας συνθήκας λειτουργούσετο Ε.Α.Μ.

Το τότε κοινοτικό συμβούλιο, αντιμετώπισε και μιακατάσταση που εν πολύς θύμιζε Εκκλησία του Δήμου αρχαίωνΑθηναίων.

Ο Ελαιώνας στον Αχίλλεο, από τότε που περιήλθε στηνδικαιοδοσία του σχολείου29, κατά το 1938, την εκμετάλλευσήτου την έβγαζε στον πλειστηριασμό για κάποια χρόνια. Οτελευταίος πλειστηριασμός είχε κατοχυρωθεί στον ΜιλτιάδηΚων/νου Θεολόγου. Στην κατοχή ο Ελαιώνας επιτάχθηκε απότους Βουλγάρους. Με την απελευθέρωση, ο Μιλτιάδης,διεκδίκησε και πάλι την εκμετάλλευση του Ελαιώνα, ως

29 Ο Ελαιώνας υπαγόταν στο μοναστήρι του Αγίου Προδρόμου του Ν. Σερρών.Κάπου εκεί στα πλαϊνά χωράφια του ρέματος υπήρχε ένα κτιστό καλύβι,υπάρχουν ερείπια, όπου έμεινε καλόγερος στον καιρό της συγκομιδής τωνκαρπών. Μάλιστα ένας από αυτούς δολοφονήθηκε μέσα στο καλύβι χωρίς ναανακαλυφθεί ο δολοφόνος. Με τίνα τρόπο περιήλθε στην δικαιοδοσία τουΣχολείου δεν το γνωρίζω.


δικαιούχος και επειδή δεν είχε παρέλθει ο χρόνος τηςδικαιοδοσίας του.

Όμως το Ε.Α.Μ, με τις διακηρύξεις του περίκατάργησης της ιδιοκτησίας και Λαοκρατίας, έθετε σεαμφισβήτηση το εν λόγω ζήτημα. Ελλείψει καφενείου, τότε οανδρόκοσμος μαζευότανε στο μεσοχώρι, κατά μήκος τουσπιτιού του Καριοφύλλη Γκοτζίλη, που εξακολουθούσε ναπαραμένει κοινοτικό κατάστημα-γραφείο. Υπήρχανκατάλληλα τοποθετημένοι κορμοί από κυπαρίσσια κατά μήκοςτων ντουβαριών του δρόμου και από την απέναντι μεριά τασπίτια των αδελφών Κουτλαίων, Γιοβάννη και Βαγγέλη, πουχρησιμεύανε να κάθονται οι εκάστοτε συναθροιζόμενοι κάθεβράδυ. Τις θέσεις τις καταλαμβάνανε οι γεροντότεροιπαραχωρώντας τες ενίοτε οι νεότεροι.

Ένα βράδυ του φθινοπώρου, κάποια στιγμή, ξεπρόβαλεστο μπαλκόνι της κοινότητας, ο πρόεδρος Ηλίας Μελισσάς,απευθυνόμενος προς εμάς την «Εκκλησία», είπε τα ακόλουθαλόγια:

«Ακούστε χωριανοί, θέλω να σας μιλήσω για τις ελιέςστον Αη Αχίλλεο. Όπως γνωρίζεται πριν τον πόλεμο, οι ελιέςανήκαν στο σχολείο μας και τις είχε νοικιασμένες οΜιλτιάδης. Ήλθε ο Μιλτιάδης στην κοινότητα και μας είπεπως πρέπει να τις ξαναπάρει ως δικαιούχος.

Εμείς ως κοινοτικό συμβούλιο συσκεφθήκαμε για τοζήτημα τούτο, τι πρέπει να κάνουμε, είπαμε και αποφασίσαμενα αποταθούμε στο Επαρχείο. Επισκέφτηκα τον Έπαρχο30,έλαβα την απάντηση, Λαϊκή Δημοκρατία έχουμε, ότι πει ολαός εκείνο θα γίνει.

Τώρα όπως καταλαβαίνετε ότι αποφασίσετε εσείςεκείνο θα γίνει και αποσύρθηκε μέσα».

Βεβαίως το ζήτημα δεν θα λυνόταν εκείνη την βραδιά,απλώς γνωστοποιήθηκε.

Ύστερα από κάποια σιωπή:-Γκόγιος, τι θα πει κείνο θα γιν. Δάρι που φεύκαν

Βουλγάρ, οι ελιές είναι τ’ Μιλτιάδη ώσπου να μπιτίσουν ταχρόνια που τσνοίκιασει.

30 Έπαρχος στην Νέα Ζίχνη ήταν ο Θανάσης Βαγγούσης.


Ο Βαγγέλης Γεωργίου Μπασιάς, νεαρός τότε των είκοσιχρονών, σαν σπίθα ξεπετάχτηκε.

-Οι ελιές είναι για όλ τ’ χώρα, ο κόσμος όλος πνα δενέχει τι να φάει, θα τσ’ μοιραστούμει όλνοι.

-Γκόγιος, σώπα συ Μπασιούθ, δεν ξέρς το σχολειό τι θακαν (εννοούσε είναι έσοδο του σχολείου).

Βαγγέλης, με φωνή υψωμένη και βήματα προς τονΓκόγιο

-Για το σχολειό όλνοι χουριάτ θα πληρώσουμει απόπόσο μας πέφτ. Όλνοι μας έχουμει πηδιά.

-Γκόγιος, όλνοι μας, δεν ξέρου πως;...-Μήτιος, να έτς θα τσχουρίσουμει από πόσες μας πέφτ.

Θα τσπιριποιηθούμει κόμα καλά κι θα τσπουτήσουμει κιόλαςγια τα πηδιάμας!..(εννοούσε να μην ενδιαφερθούμε δηλαδήόλα θα τα κάνουμε)

-Γκόγιος, με ακατονόμαστες φράσεις, όταν ο πατέραςέκανει...την μάνας να σκέφτουνταν τι θα σας κάν. Και συ ότανκάνς τγυναίκας να σκέφτησει τι κανς, δε θα σε ταγίζ ο κόσμοςτα παιδιάς.

-Μήτιος, μπρέε, εσύ θα μας πεις τι θα κάνουμει(εννοούσε εσένα θα ρωτούμε τα της οικογένειας μας), να θαδεις που θα γιν του θκόμας.

-Τανούσης, δίπλα από μένα απευθυνόμενος προς τοσύνολο, τίπτα, τίπτα οι ελιές πρέπει να μοιραστούν σ’ όλνους,όλνοι θέλουμει, κακώς που δεν μοιράστηκαν απ’ τναρχή σ’όλνους.

Υπήρξαν κι άλλες φωνές, στον νου μου αποτυπώθηκαναυτές ως πιο χαρακτηριστικές, καθώς επίσης και άλλα λόγια,στα υπό μορφή πηγαδάκια.

Μετά από όλα αυτά, ο Γκόγιος προς Μιλτιάδη: ΆντεΜιλτιάδη να φεύγουμει. Πρώτοι αποχώρισαν από το σύνολο,πίσω κι εγώ.

Η επικράτηση του Ε.Α.Μ στον Ελλαδικό χώρο, έγινεσταδιακά κι ανακατωμένα χρονολογικά. Ήταν κατά πωςυποχωρούσαν οι Γερμανοί από όλα τα μέρη της Ελλάδας,διότι με την απότομη αλλαγή των καθεστώτων των κρατώνΒουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας, οι δυνάμεις τους στονΕλλαδικό χώρο, βρέθηκαν εγκλωβισμένες.


Αξιοσημείωτο είναι το πως κατόρθωσαν να ανοίξουνδίοδο και να ενωθούν με τον κυρίως όγκο, που προερχόταναπό το Ρωσικό μέτωπο, διότι ο κλοιός ήταν απόοργανωμένους τακτικούς στρατούς, Βουλγάρων και Ούγγρωνκαι από αξιόλογη Σερβική αντάρτικη δύναμη, η μεγαλύτερητων Βαλκανίων. Αποκλεισμένη Γερμανική δύναμη, πιάστηκεμόνο στην Κρήτη.

Όσο για την επικράτηση του Ε.Α.Μ στηνΒουλγαροκρατούμενη Ελλάδα, ολοκληρώθηκε στο δεύτεροδεκαήμερο του Σεπτεμβρίου 1944. Σχεδόν χωρίς καμίααντίσταση από την μεριά του στρατού των Βουλγάρων, οοποίος μάλιστα αποχώρισε σταδιακά και φιλικά.

Δεν γνωρίζω, το Ε.Α.Μ σε πόση γεωγραφική έκτασηανά την Ελλάδα, προβαίνει σε επιστράτευση δύο ηλικιών, οιτων κλάσεων 1939 και 1940, με το αιτιολογικό ως μησυμπληρώσαντες την στρατιωτική των θητεία, έστω και στοναστικό στρατό.

Η Αναστασιά είναι σε τούτο το χώρο. Τα άτομα πουσυμπεριλαμβάνονται είναι, οι της κλάσεως 1939, οΝταμγκαλής, ο Φίλιππος Πέτρου Μαγγανάρης, ο ΙωάννηςΚων/νου Καμπούρης (Μισέρκας). Οι της κλάσεως 1940,Θεόδωρος Ιωάννου Γουμάγιας, Γεώργιος Κων/νου Βενέτης,Εμμανουήλ Μιχαήλ Καμπούρης31, Ηλίας Κων/νου Γουζέλης,Ευάγγελος Κων/νου Γκότσης που είναι ήδη Ελασίτης,καπετάνιος Λοχαγός.

Της στράτευσης εξαιρούνται, ο Ντάμγκαλης και οΘεόδωρος Ιωάννου Γουμάγιας, ως ήδη υπηρετούντεςπολιτοφύλακες. Απαλλάσσονται της αναβολής στρατεύσεως, οΦίλιππος Πέτρου Μαγγανάρης και ο Μιχαήλ ΓεωργίουΜπασιάς32, ο πρώτος μη δυνάμενος να υπηρετήσει ύστερα απότον βασανισμό του από το Βουλγαρικό καθεστώς και οδεύτερος από προβλήματα υγείας.

Να σημειώσω ότι τώρα ο ΕΛΑΣ δεν είχε πρόβλημαεξοπλισμού των ανδρών του, είχε μπόλικα Γερμανικά λάφυρα.

31 Ο Μανόλης Μιχαήλ Καμπούρης μετά από λίγο λιποτάχτησε από τον ΕΛΑΣ.32 Για την απαλλαγή του Μιχάλη ελέγετο ότι έβαλε το χεράκι του ο ΒαγγέληςΓκότσης.


Από μέρους των επιστρατευμένων εξεφράσθη κάποιαδυσαρέσκεια προς το κοινοτικό συμβούλιο ή στους«Διοικούντες», για την μη επιστράτευση των δύοπολιτοφυλάκων, την εξέλαβαν ως τοπική εξαίρεση, καθότι καιοι δύο ήταν συγγενείς, αδελφός και κουνιάδος, του τότεπροέδρου της κοινότητας.

Με τον καιρό η δυσαρέσκεια των επιστρατευμένων, πουπροανέφερα, απαλείφθηκε. Μάλιστα ο Μανόλης Καμπούρης,φανερά σε πολλούς και σε μένα τον ίδιο, εξέφρασε τηνευαρέσκειά του προς τον Ηλία Μελισσά, όπως είπε εθεάθηαπό τον ίδιο όντας λιποτάχτης του ΕΛΑΣ, δεν τον κατέδωσε.

Επίσης σε μένα προσωπικά, ο Ηλίας Γουζέλης, σε μιαγενική σηζήτηση που είχα μαζί του, εξεφράσθη με τούτα ταλόγια: Δυο φορές πήγα στρατιώτης (εννοούσε τον αστικόστρατό), την ζωή που πέρασα στον ΕΛΑΣ μου μένειαξέχαστη.

Να σημειώσω ότι όλοι του κοινοτικού συμβουλίου ήτανοργανωμένοι στο Ε.Α.Μ. πριν ακόμα επικρατήσει και βεβαίωςο καθένας ανήκε ή δεν ανήκε σε κάποιο κόμμα. Να πω, τότεεγώ και πολλοί άλλοι δεν γνωρίζαμε από λειτουργίακομμάτων33. Αδυνατούσαμε να ξεχωρίσουμε ενέργειεςεξουσιών, οργανώσεων, συνδικαλισμός κλπ. Ήταν φορές, τηνκομματική δραστηριότητα ενός κοινοτικού συμβούλου, τηνεκλαμβάναμε ως κοινοτική.

Δεν γνωρίζω ενός εκάστου των κοινοτικών συμβούλωνγια την ευθύνη του στην λειτουργία του συμβουλίου και τοφρόνημα τους.

Από ένα μνημόσυνο που έγινε στο προαύλιο τηςεκκλησίας, είδα να καταθέτουν στεφάνια:

Ηλίας Μελισσάς εκ μέρους της ΑυτοδιοικήσεωςΓεώργιος Σαχανάς εκ μέρους του Ε.Α.ΜΤζήκας εκ μέρους του Κ.Κ.Ε34

33 Τότε δεν είχαμε παιδεία από κόμματα, μια η δικτατορία την άλλη η κατοχή,εμείς οι νεότεροι παντελή άγνοια.34 Σε κατ’ ιδίαν συζήτηση με τον Τζήκα για το μνημόσυνο του είχα πει πως είχεκερδίσει την παράσταση με τα συγκινητικά λόγια που εξέφρασε, μου είχε πειπως υπεύθυνος του Κ.Κ.Ε ήταν ο Ηλίας Μελισσάς, αλλά λόγω της ιδιότηταςτου δεν το κατέθεσε αυτός. Όπως μου είπε εκείνος ήταν υπεύθυνος του Ε.Α.Μ.


Κων/νος Γεωργιτζίκης εκ μέρους του Α.Κ.Ε (ΑγροτικόΚόμμα Ελλάδας)

Υπήρξαν και άλλες καταθέσεις στεφανιών κι απόάλλους, δυστυχώς δεν τις θυμάμαι από ποιους και για που.

Ομολογώ, πως από μνημόσυνα ιδέα δεν είχα, ούτε καιτα προσωπικά μνημόσυνα γνώριζα, καταλάβαινα. Αν δεν μουμιλούσε ο Κώστας Τερζής για το μνημόσυνο που ανέφερα, δενθα παραβρισκόμουν. Θυμάμαι που του εξέφρασα την απορίαμου, τι είναι αυτό, μου είπε έλα και θα καταλάβεις.

Το ίδιο μου συνέβη και κατά το περιφερειακόσυλλαλητήριο που πραγματοποιήθηκε στην Ν. Ζίχνη για ταΔεκεμβριανά!.. Όταν είδα πλακάτ, δεν ήξερα τι να υποθέσω.Μάλιστα θυμάμαι σ’ ένα πλακάτ που έγραφε, ΕΙΔΑΤΕ ΤΑΧΑΛΙΑ ΜΑΣ, το θεώρησα ότι προσβάλει τους ίδιους, τουςσυγκεντρωμένους.

Από το χωριό μας πήγαμε κάπως συγκεντρωμένοι, αλλάδίχως έστω κι ένα πλακάτ. Είχαμε όμως καλή παρουσία απόσυντεταγμένους έφηβους με επικεφαλή τον ΧρήστοΕυαγγέλου Μελισσά, εγώ δεν ήμουν μαζί τους, το έπαιζαμεγάλος. Για μας, της δικής μου ηλικίας, κάτι τέτοιο ήτανπρωτόγνωρο, το αισθανθήκαμε εντυπωσιακό ύστερα απότριάμισι χρόνια κατοχικής βουβαμάρας!..

Εντυπωσιακότερο ήταν από τις κινήσεις του. Οιυποψήφιοι ομιλητές ήταν μαζί με το πλήθος, όταν ερχόταν ησειρά τους να ομιλήσουν με την εκφώνηση του ονόματος,υπήρχε μια ομάδα από εύσωμους, τους αρπάζανε, τουςσηκώνανε ψηλά με τα χέρια τους, τους ανεβάζανε από τιςσκάλες και τους βγάζανε στον εξώστη, για να μιλήσουν.

Βαθιά χαράχθηκαν στο μυαλό μου τα πρώτα λόγια τουχαιρετισμού του Κώστα Τσιαντζή. Άρχισε έτσι:

«Από μέρους του πολιτικού γραφείου τουΚομμουνιστικού Κόμματος περιφέρειας Ν. Ζίχνης, σαςαπευθύνω τους πιο θερμούς, επαναστατικούς, μπολσεβίκικουςχαιρετισμούς. Ανύψωσε την αριστερή του γροθιά καιχαιρέτησε το πλήθος. Συνέχισε: Κι ένα ευχάριστο νέο, αυτήτην στιγμή ο Κόκκινος Στρατός διαπερνά τα σύνορα τηςΟυγγαρίας και βαδίζει ακάθεκτος. Τον Φασισμό τονπολεμήσαμε, τον κυνηγήσαμε, τον κατατροπώσαμε στην


σπηλιά του που μουγκρίζει άγρια.» Παρατεταμέναχειροκροτήματα.

Εκείνη την ημέρα, εγώ είχα και μια ιδιαίτερηευχαρίστηση, γιατί είχα δίπλα μου τον Χρήστο Τράντσιο, σεκάποια σκαλοπάτια ψιλά, με καλή θέα, ο οποίοςδιακωμωδούσε πολύ πετυχημένα διάφορες καταστάσεις τηςσυγκέντρωσης. Όμως δεν έλειπε το άγχος της επιστροφής, οποδαρόδρομος.

Ο χρόνος κύλησε, ήλθε και η 20η Φεβρουαρίου 1945,ημερομηνία υπογραφής της Συμφωνίας της Βάρκιζας.

Στην μεταβατική περίοδο της παραδόσεως του Ε.Α.Μ -ΕΛΑΣ κατά τα συμφωνηθέντα στην Βάρκιζα, μέχρι το άλλοπολιτικό καθεστώς που θα αναλάβει, στο χωριό είχαμε τηνακόλουθη εξέλιξη.

Ο Μιλτιάδης Κων/νου Θεολόγου, απουσίαζε αισθητάαπό το χωριό, για να παρουσιασθεί με έναν διορισμόπροέδρου κοινότητας Αναστασιάς, με αντιπρόεδρο τον ΓιάννηΜακίδη, ο οποίος δεν δέχθηκε τον διορισμό του από τηνΑνώτατη Διοίκηση Βορείου Ελλάδος, σήμερα υπουργείοΜακεδονίας-Θράκης. Όσο για τους κοινοτικούς συμβούλους,νομίζω, εν καιρό θα διοριζότανε καθ’ υπόδειξη του προέδρου.

Επίσης στην μεταβατική αυτήν περίοδο, κάποιοι«υπερεθνικόφρονες» από της Δράμας τα χωριά, Χαριτωμένηκ.α ξεσπάθωσαν και με το πρόσχημα της αντεκδίκησης προςτους δοσίλογους, προβαίνουν σε κάθε είδους λεηλασίες,κυρίως σε ζωντανά (γιδοπρόβατα).

Το αυτό προσπάθησαν να διαπράξουν και στηνΑναστασιά. Στην θέα τους, σύσσωμοι οι χωριανοί, νέοι καιγέροι, τους προϋπάντησαν στα βόρεια του χωριού, μεεπικεφαλής τον πρόεδρο της κοινότητας, που είναι ακόμα οΜιλτιάδης Θεολόγου35.

Αν και οπλοφορούσαν με διάφορα παλαιοτούφεκα, οιΑναστασιώτες τους αντιμετώπισαν-αντιστάθηκαν με μόνο τιςμαγκούρες τους. Είχανε ορισμένοι όπλα, πολύ ανώτερα τωνδικών τους, αλλά τους δέσμευε η συμφωνία της Βάρκιζας, τα

35 Η θητεία του ως προέδρου κοινότητας δεν κράτησε πάνω από δύο μήνες, θαγίνει λόγος γιατί, παρακάτω.


οποία δεν τα φανέρωσαν σε τρίτους, εκτός Αναστασιωτών,αλλά και δεν χρειάσθηκε.

Χαρακτηριστικά ήταν τα λόγια της αντίστασης τουΓιουβάννη Μιχαήλ Μπασιά, όντας άοπλος και με ύφοςΔημογέροντα, προς αυτούς, μεταξύ άλλων, είπε τα ακόλουθαλόγια: «Να σκουθήτει να παέντει από κει που ήρθατει, σταμέρια σας, εκείνο που θέλτει να κάντει σεις, μπορούμει να τουκάνουμει μεις. Εμείς δω δεν έχουμει Βουλγάρ κι αν είχαμει θατσπιριποιούμασταν μεις, να σκουθήτει κι να φέφτει, γιατίπρώτος εγώ θα σας αρχινήσου με τς πέτρις κι ότ’ θέλ ας γιν».

Ειπώθηκαν και άλλα από άλλους, μπροστά στηναποφασιστικότητα των αμυνόμενων, οι «εθνικόφρονες»αποχώρησαν. Το αυτό συνέβαινε και τις επόμενες ημέρες απόάλλες τσέτες «εθνικοφρόνων», κατά τον ίδιο τρόπο έπαιρναντα πλυμένα τους!..

Το χρονόμετρο της ανθρωπότητας τρέχει, τα γεγονότατο ένα πίσω στ’ άλλο αραδιάζονται. Κάποια ημέρα εγώεπισκέφτηκα το σπίτι του Μιλτιάδη, ως συγγενής μου, βρήκαεκεί τον Τανάση, που ήταν μόνιμα εκεί, για ηθικήσυμπαράσταση, περισσότερο για παρέα, ως ομοιοφρονούντες,αντικαθεστωτικοί, Εαμίτες-αντικομμουνιστές. Να σημειώσω,ο Μιλτιάδης, στην περίοδο του Ε.Α.Μ. ήταν το πιοαντιδραστικό στοιχείο στο χωριό. Ενθυμούμαι, πουσυζητούσαν γύρω από την επανόρθωση των υπηρεσιώνγενικώς του κράτους. Κάποια στιγμή ο Μιλτιάδηςστρεφόμενος προς εμέ, κατηγόρησε Ε.Α.Μ - Κομμουνιστές,μισοαστειευόμενος, θίγοντας τις πεποιθήσεις μου.

Την ίδια μέρα πήγα στο σπίτι του Ηλία Μελισσά, εκτόςαπό συγγενής με την σύζυγο του, αδελφή της μάνας μου,είχαμε και εργασιακές σχέσεις, πάνω στις συζητήσεις μας τουείπα τα όσα πειραχτικά μου ξεστόμισε ο Μιλτιάδης.

Στρέφει ο Ηλίας και μου λέγει: «Ο Μιλτιάδης έπαψε ναείναι πρόεδρος κοινότητας, πρόεδρος είναι ο Αλληλέγκος. Ανθέλεις πήγαινε και πες του το και πες του ότι εγώ σου το είπα,να του το πεις». Έτσι κι εγώ ήμουν ένας από τους πρώτουςπου έμαθα το σοβαρό μαντάτο.

Χωρίς υπόσχεση προς τον Ηλία, μετά από έναν μικρόδισταγμό, πηγαίνοντας προς το σπίτι μου, πέρασα και από τον


Μιλτιάδη, ο Τανάσης ήταν ακόμα εκεί, τους έδωσα τομαντάτο, κατά πως μου το είπε ο Ηλίας. Αλληλοκοιτάχτηκαν,έφυγα με την εντύπωση πως δεν το πήραν καθόλου στ’ αστεία.

Μετά από μήνες, του ίδιου χρόνου, είχα βεβαιωθεί, ηανατροπή του Μιλτιάδη από πρόεδρο κοινότητας, ήταναποκλειστικό έργο του Ηλία. Το τι ντοκουμέντο ή μέσοδιέθεσε, κατόρθωσε ώστε ο Διοικητής της Βορείου Ελλάδος,να αναιρέσει προηγούμενη απόφαση του, διορισμού προέδρουκοινότητας, διορίζοντας άλλον στην θέση του36. Κατά τα άλλαπρόεδρος κοινότητας ο Αλληλέγκος, σε καμιά περίπτωση τοντίτλο προέδρου κοινότητας θα αποκτούσε , ο Αλληλέγκοςλοιπόν πρόεδρος κοινότητας, ο Γιάννης Μακίδηςαντιπρόεδρος, τούτη την φορά αποδέχθηκε τον διορισμό του,σύμβουλοι ο Βασίλης Αλεξάνδρου Καμπούρης, οι άλλοι δύομου διαφεύγουν.

Το διορισθέν τούτο κοινοτικό συμβούλιο, δεν στάθηκεστο ύψος των περιστάσεων, υπό τον φόβο απώλειας τουαξιώματος των, κατηγόρησαν συμπολίτες τους, καθ’ όλαξεκάθαρους αντιστασιακούς, ως δοσίλογους. Βέβαια τοδικαστήριο που επακολούθησε τους αθώωσε με επαίνους. Απότους 21 κατηγορούμενους καταδικάστηκαν τρεις. Ο ένας σεδύο χρόνια και οι άλλοι δύο από επτά μήνες φυλάκιση οκαθένας. Όμως τα πνεύματα οξύνθηκαν, θίχτηκε το φιλότιμοκατηγορούμενων και μη, ώστε να στραφούν εναντίων τους,για την καθαίρεσή των, με πρωταγωνιστές τωνΓεωργιτζίκιδων (Τσιουπάδων). Πάνω στις ενέργειές τους, τουςπρόλαβε απόφαση του Υπουργού, που επανέφερε στο αξίωματου προέδρου τα άτομα που ήσαν πρόεδροι κοινοτήτων κατάτην εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα. Η προεδρία τουΑλληλέγκου κράτησε πάνω από ολόκληρο χρόνο.

Πρόεδρος τώρα δικαιωματικά είναι ο Δήμος Κων/νουΓεωργιτζίκης, αντιπρόεδρος ο Νικόλαος ΒασιλείουΚαμπούρης, σύμβουλοι ο Ηλίας Αντωνίου Κούτλας, κι αυτόςαιρετός από πριν, ο Κων/νος Ιωάννου Γουμάγιας (Ντίντσιος),

36 Υποψιάζομαι όταν ο Ηλίας ανάλαβε την προεδρία της κοινότητας ύστερααπό την εγκατάλειψη του Βούλγαρου προέδρου θα βρήκε κάποιο επιβαρυντικόστοιχείο για τον Μιλτιάδη το κράτησε και το χρησιμοποίησε για την περίπτωσηδιορισμού του Αλληλέγκου ως προέδρου κοινότητας.


ο Γεώργιος Χρήστου Μυλωνάς (Μυτηλιναίος), ο οποίος απόαδιαφορία δεν πήγε να ορκισθεί στην Νομαρχία, έτσι τοκοινοτικό αυτό συμβούλιο σ’ όλη του την θητείαλειτουργούσε ως τετραμελές, μέχρι τις πρώτες μεταπολεμικέςδημαρχιακές και κοινοτικές εκλογές του 1951.

Τα πολιτικά πράγματα της χώρας βαίνουν από το κακόστο χειρότερο. Η συμφωνία της Βάρκιζας, καθαρή ουτοπία,παραπειστική και από τα δύο μέρη στην ουσία. (Καπιταλισμός- Κομμουνισμός).

Την απελπιστική ανέχεια που αντιμετώπιζε το Ε.Α.Μ.σε όλο το εύρος, όπως μερικώς αναφέρθηκε, η Συμφωνία τηςΒάρκιζας για το ίδιο ήταν μετατόπιση χρόνου εν αναμονή.Χρόνος κερδισμένος που δουλεύει θετικά για τους άλλους!..της συμφωνίας.

Στις βουλευτικές εκλογές που ακολούθησαν το 1946,απέχει το Κ.Κ.Ε και το κόμμα Προοδευτικών Φιλελευθέρων(Π.Φ.) του Γεωργίου Καφαντάρη. Ακολουθεί το δημοψήφισμαγια τον ερχομό του Βασιλιά ή όχι. Η βία, η τρομοκρατία, στοζενίθ. Εκλογές με αστυνόμευση στα εκλογικά τμήματα,κυρίως στην ύπαιθρο. Στο μεικτό εκλογικό τμήμα Αγριανής-Αναστασιάς, στην Αγριανή, ένα ψηφοδέλτιο κατά τηςΒασιλείας είναι το ψηφοδέλτιο του Αγριανιώτη Ελασίτη,Θανάση Γαλάνη, το οποίο έπεσε στην κάλπη φανερά.

Από την ημέρα της συμφωνίας της Βάρκιζας, οι μενσυσπειρώνονται στο Μπούλκες, χωριό της Γιουγκοσλαβίας, οιδε αμέσως δημιουργούν ένοπλα μισθοφορικά σώματαχωροφυλακής, από εθελοντές και επίστρατους, δια ατομικώνπροσκλήσεων, χωρίς στοιχειώδη εκπαίδευση, για δήθεν τι;... ΗΑγγλική στερλίνα ρέει ασταμάτητα. Στην ύπαιθρο χώρα το πιοσύνηθες φαινόμενο ήταν να αντικρίσεις αποσπάσματαχωροφυλακής και να σου παγώσει το αίμα, το κακό όλο καιχειροτέρευε.

Στην Αναστασιά μετά την Βάρκιζα έχει έτσι. Ηαστυνομία ανακαλύπτει κρύπτη, επιμελώς θαμμένα, 5-6ατομικών όπλων στο μαντρί του Λιόγκα στα Μουκούρια σταΜπουρούνια. Ήταν φανερή κατάδοση, προς τούτο δίνει λόγο ογιος Γιώργης, δικασθείς, καταδικασθείς σε φυλάκιση, ύστερα


από χρονικό διάστημα αμνηστεύεται, δεν ερεύνησα με ποιοντρόπο.

Ο Αλληλέγκος, Μακίδης, Καμπούρης Βασίλης, ύστερααπό την πτώση τους από κοινοτάρχες, στα σώματα τηςχωροφυλακής, οι δύο πρώτοι εθελοντές, με ατομικήπρόσκληση ο τρίτος37.

Οι βιαιοπραγίες ξεφεύγουν τον έλεγχο κάθε καλόπιστουή κακόπιστου. Η κατάσταση είναι έτσι όπως τηνδιακωμωδούσε ο Λάκης Λαζόπουλος στην τηλεόραση τουMEGA στο σκετς «Οι Δέκα Μικροί Μήτσοι»:

-Εγώ τότε τόσα χρόνια γιατί έτρωγα ξύλο;-Αει βρε χαμένε, σάματις εγώ ήξερα γιατί έδινα ξύλο;Η αγανάκτηση μας διακατείχε όλους, για την κατάντια

μας, την αιώνια αδυναμία μας, την διχόνοια.Ιούνης -Ιούλης 1946. Η περιφέρεια Φυλλίδας

συνταράσσεται από ένα μεγάλο γεγονός, που έμεινε στηνιστορία της ως η Δίκη του Καπετάν Νάκου.

Η Αναστασιά και πάλι στο μεταίχμιο των γεγονότων. ΟΚαπετάν Νάκος, με τη συμφωνία της Βάρκιζας, πέρασε στοΜπούλκες, τώρα εισέρχεται στον Ελλαδικό χώρο να πάρειμέρος στην συγκρότηση του Δημοκρατικού Στρατού, στηνπεριφέρεια της Φυλλίδας38. Μαζί του και άλλοι δύοκαπεταναίοι, ο Καπετάν Αετός, νομίζω, και ο ΚαπετάνΣγουρός, παντού και πάντοτε ο πολιτικός Κώστας Τσιαντζής,εκ των υστερών άκουσα πως ήταν και ο Θανάσης Βαγγούσης.

Την σύνδεση την αναλαμβάνει η οργάνωση της Ν.Ζίχνης, δια μέσου της οργάνωσης της Αναστασιάς. Κεντρικόςοργανωτής ο Γιώργης Μενέξης, μια σύνδεση που δεν είχεαίσιο τέλος.

Εντεταλμένο άτομο της οργάνωσης, ο Νίκος Μπεκίρης,μεταφέρει στην Αναστασιά σημείωμα, να το παραδώσει στονΓιάννη Κων. Γκότση. Ο Γκότσης δεν είναι στο σπίτι του, είναι

37 Ο Αλληλέγκος και Μακίδης μετά το ντύσιμό τους χωροφύλακες έκαναναγώνα για το ξεντύσιμό τους, πάντως ξεντύθηκαν ίσως γιατί ήταν πάνω τωνσαράντα πέντε ετών. Αργότερα ο Μακίδης στον εμφύλιο ντύθηκε εθελοντής(Μ.Α.Υ).38 Η καταγωγή του Καπετάν Νάκου ήταν από την Ν. Ζίχνη ένα διάστημανομίζω έκανε στην ΠΑΟ.


στις γεωργικές δουλειές του στα Μουκούρια στα μαντριά του,σπεύδει προς τα εκεί, αλλά δεν τον βρίσκει. Κατά τύχησυναντά τον Γιώργη Πολυχ. Θεολόγου, το δίνει σ’ αυτόν τοσημείωμα, ο Θεολόγου ερχόντας στο χωριό, συναντά τονΓιώργη Σαχανά στον αχυρώνα του, του αναφέρει για τοσημείωμα, τι είπανε μεταξύ τους, το σημείωμα δόθηκε στονΤζήκα, ο οποίος επιμελήθηκε πάλι δια μέσου του ΓκότσηΓιάννη, το σημείωμα να φτάσει στον προορισμό του, το οποίοσυνιστούσε στο κλιμάκιο του Καπετάν Νάκου να ματαιώσειτην επίσκεψη του στην Ν. Ζίχνη, γιατί η αστυνομία πήρεμυρωδιά τις κινήσεις τους39.

Όμως η οργάνωση της Ν. Ζίχνης, για άγνωστο λόγο,που δεν γνωρίζω ακόμα και σήμερα, στέλνει τον Νίκο Βότσηπρος συνάντηση του κλιμακίου Νάκου, μάλιστα μεταφέρωνκαι τρόφιμα.

Στο σημείο που ο δρόμος του Τσιφλίκ τελειώνει ηανηφόρα και γυρίζει ο δρόμος για το Πλατανούδι και συνέχειαγια το Κορίσου, ο Νάκος και η παρέα του, πέφτει σε ενέδραχωροφυλακής. Σύμπτωση, εκείνη την ώρα να είναι φτασμένοςεκεί, αλλά έξω από το μπλόκο και ο Νίκος Βότσης.

Πάνω στον καταιγισμό των πυροβολισμών, ο Τσιαντζήςκαι οι άλλοι, μέσα από τα πυρά, κατόρθωσαν να λακίσουν.Έγειραν πίσω στο δάσος της Τζηλάδας αποφεύγοντας τηνσύλληψη, ο Νάκος συνελήφθη.

Είχε ήδη ξημερώσει, κατηφορίζοντας η συνοδεία τουΝάκου, για τα περαιτέρω, είδαν το γαϊδούρι του Βότση ναβόσκει αμέριμνο, φορτωμένο τρόφιμα, έψαξαν, βρήκαν τον

39 Η μελέτη εκ των υστέρων της όλης υπόθεσης του Καπετάν Νάκου έβγαλε τοσυμπέρασμα πως όλη η κίνηση προτού εξέλθει από το ΜΠΟΥΛΚΕΣ ηαστυνομία γνώριζε σχεδόν τα πάντα. Ο Χρήστος Μελισσάς από τιςπληροφορίες που διακατέχει, φέρνει τον Διοικητή της υποδιοίκησηςχωροφυλακής Φυλλίδας τότε Ζήσημο, προτού ακόμα δημιουργηθεί ζήτημαΝάκου να συνιστά στον ράφτη Κώστα Τόλα πολύ γνωστό για τα φρονήματατου να απέχει από τέτοιου είδους δραστηριότητες. Πάντως ο Τόλας στηνυπόθεση Νάκου δεν φάνηκε να έχει ανάμειξη. Ανθυπολοχαγός του τακτικούστρατού σπεύδει στην Αναστασιά να πει στον Γεώργιο Πολ. Θεολόγου ναπάρει τα μέτρα του γιατί θα τον πιάσουν να δει τι θα κάνει, κάτι που δενέπραξε. Στην ερώτηση μου στον Γιώργη γιατί δεν έκανε κάτι, μ’ απάντησε γιανα μην τυραννήσουν την οικογένεια του. Να πω πως οι κακές γλώσσες λέγανετότε πως ο ίδιος ο Νάκος ήταν καταδότης!


Βότση, κρυμμένο σε κάτι χαμόκλαδα, τον συλλάβανε. Είχεόλη την ευχέρεια να αποφύγει την σύλληψη, δεν το έπραξε,δείλιασε, δεν πήρε σοβαρά την υπόθεση, ποιος ξέρει, πάντωςήταν άβγαλτος νέος είκοσι χρονών, υποψήφιος φοιτητής τηςΙατρικής.

Ο Τσιαντζής και οι άλλοι, παρέμειναν κρυμμένοι όλητην ημέρα μέσα στο δάσος της Τζηλάδας, αλλά και ηχωροφυλακή κύκλωσε το δάσος, να μην τους ξεφύγουν. Τοβράδυ της ίδιας ημέρας, έγινε απόπειρα φυγής τωνκυκλωμένων, ξαναπέσανε σε φυλάκιο χωροφυλάκων,απέναντι της Τζηλάδας στην πλαγιά εκεί που υπάρχει δρόμος,μονοπάτι, στο σημείο εκεί που είναι στρωμένος με λίγοκαλντερίμι και βγαίνει για την ράχη του Κοτζιά Ορμάν.

Αντηλλάγησαν κάποια πυρά, τα οποία άκουσα κι εγώπου ήμουν στα Μουκούρια με το κοπάδι των προβάτων. Στηνσυμπλοκή τραυματίστηκε ένας χωροφύλακας, νομίζωθανάσιμα.

Στην ανάκριση ο Βότσης μαρτύρησε όλα όσα γνώριζεγια την οργάνωση της Ν. Ζίχνης και της Αναστασιάς.

Αξίζει να σημειωθεί η ευστροφία και το θάρρος τουΤζήκα στην ανάκρισή του, υπεραμύνθηκε σθεναρά, ότι τοσημείωμα το κατέστρεψε και πως από δειλία και βλακεία δεντο παρέδωσε στην ασφάλεια. Αν κατά τον ίδιο τρόποαντιδρούσε και ο συγκρατούμενος Θεολόγου, η υπόθεση θασταματούσε εκεί, όπως και σταμάτησε στον Τζήκα.

Το στρατοδικείο που επακολούθησε ήταν φρικιαστικό,χωρίς μάρτυρες υπεράσπισης. Ποιος γκοντάει να πάει να πεικάτι, ούτε καλά οι οικογένειές τους είχαν άνετη, ήσυχηπρόσβαση. Ήταν το πρώτο στρατοδικείο στον νομό Σερρώνκαι το δεύτερο εν Ελλάδι.

ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΙ ΣΥΝΟΛΟ 15Κατά σειρά καταδίκης:

1. Παπαεπαμεινώντας Νάκος του…. καταδίκη θάνατος,κάτοικος Νέας Ζίχνης.

2. Μενέξης Πέτρος του… καταδίκη θάνατος, κάτοικοςΝέας Ζίχνης.

3. Βότσης Νικόλαος του Γεωργίου, καταδίκη θάνατος,κάτοικος Νέας Ζίχνης.


4. Ματθαίου Σωτήριος του Αθανασίου, καταδίκη ισόβια,κάτοικος Νέας Ζίχνης.

5. Τσιαντζής Δημήτριος του Ιωάννου, καταδίκη ισόβια,κάτοικος Νέας Ζίχνης.

6. Ντούτκας Νικόλαος του… καταδίκη ισόβια, κάτοικοςΝέας Ζίχνης.

7. Μπεκίρης Νικόλαος του Δημητρίου, καταδίκη ισόβια,κάτοικος Νέας Ζίχνης.

8. Θεολόγου Γεώργιος του Πολυχρόνου, καταδίκη ισόβια,κάτοικος Αναστασιάς.

9. Τσακαλίδης Παύλος του Κων/νου, καταδίκη ισόβια,κάτοικος Δόμηρος.

10.Βασιλειάδης Συμεών του… δ/ντης Δημόσιου ΤαμείουΝέας Ζίχνης, καταδίκη 10 ετών, όχι Ζιχνιώτης.

11.Σιδηρόπουλος … του… καταδίκη 3 έτη, κάτοικοςΔόμηρος.

12.Σαχανάς Γεώργιος του Ιωάννου, καταδίκη 2 έτη,κάτοικος Αναστασιάς.

13.Γουμάγιας Βοζίκης του Ιωάννου, απαλλαγή τηςκατηγορίας, κάτοικος Αναστασιάς.

14.Άγνωστος, απαλλαγή της κατηγορίας.15.Παπαεπαμεινώντας Ξενοφών, αδελφός του Νάκου,

αθώος.ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΤΖΗΚΑ:Την ημέρα της αποφυλάκισης του ο Βασιλικός

Επίτροπος τον επισκέφτηκε και του είπε: Έλα Γουμάγια πεςτην αλήθεια, τώρα η δίκη τελείωσε, το σημείωμα πήγε στονπροορισμό του; Φυσικά ο Τζήκας ισχυρίστηκε τα ίδια, πως τοέσκισε.

Ο Επίτροπος στην αγόρευσή του ισχυρίστηκε πως τοσημείωμα έφτασε στον προορισμό του, ανεξάρτητα από τοαποτέλεσμα και δεν έκανε λάθος!..

Αύγουστος 1946. Απόσπασμα χωροφυλακής τηςδύναμης της Αγριανής, που συμμετείχε και ο Αγριανιώτηςχωροφύλακας Πέτρος Παυλίδης, συλλαμβάνουν τον ΗλίαΧρήστου Μελισσά, στο χωράφι του στην θέση Παλαιοχώρια,που ήταν σπαρμένο μποστάνι, το πρωί την ώρα που ξεκινούσε


με το ζευγάρι του να πάει να οργώσει σε άλλο χωράφι του, μετο πρόσχημα ότι είχε συναντήσεις με τον Κώστα Τσιαντζή.

Υπήρξε μια διάδοση-κατάδοση από τον τότεαμπελοφύλακα Γκαλία προς την χωροφυλακή, περισσότερο ναφανεί δικός του και ολιγότερο για την σιγουριά του πως απότον Γκλήρα που ήταν, τα αμπέλια, είδε δύο άτομα ναπροσπερνούν από εκεί, πως ήταν ο Ηλίας και ο Τσιαντζής καικατευθύνθηκαν προς τα Παλαιοχώρια.

Από τα χαρακτηριστικά που έδωσε η κατάδοση,διαπιστώθηκε πως πράγματι τα δύο άτομα που εθεάθησανστον Γκλήρα, ήταν τα δύο εξαδέλφια, Κώστας και ΧρήστοςΓεωργιτζίκης του Τανάση και του Στογιάννη.

Από την άλλη μεριά οι διαδόσεις έδιναν και έπαιρνανγια την παρουσία του Τσιαντζή, γιατί υπήρχε το κίνητρο τωνεπικηρυκτικών, που δεν ήταν ευκαταφρόνητο ποσό. Πολύ θατο ήθελαν οι συλλαμβάνοντες του Ηλία να ήταν έτσι καιδικαιολογημένοι θα ήταν απέναντι στον Ηλία και σε όλουςτους άλλους και ο καταδότης τους αληθής.

Κατά τις εκτιμήσεις των ανθρώπων του περίγυρου τουΗλία, την σύλληψη του και τον βασανισμό του, την αποδίδουνκαθαρά έργο του Μιλτιάδη Κων/νου Θεολόγου δια μέσου τουΠαυλίδη, παίρνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο εκδίκηση για τηνπαύση του ως προέδρου Κοινότητας.

Σκοπός τους δε ήταν να τον θανατώσουν και θα γινόταντούτο, εάν το βράδυ που τον πολιορκούσαν40αντιλαμβανόντουσαν πως ο Ηλίας κοιμόταν επάνω στιςλαμαρίνες της πογιάτας για λόγους προληπτικούς.

Από την μαρτυρία της Μαρίκας σύζυγος ΑθανασίουΜαγγανάρη, που ήταν στο χωράφι της στον Κόπανο,μαζεύοντας καπνόφυλλα, είδε να οδηγούν τον Ηλία δίπλα απότο χωράφι τους προς το μέρος του ρέματος της Βουντίτσας,χτυπώντας τον και σπρώχνοντάς τον. Μάλιστα τους τσίριξεγια την αποτρόπαια πράξη τους, συμπεριφορά τους.

Ο Ηλίας την στιγμή εκείνη είχε αντισταθεί, γιατίκατάλαβε τι τον περίμενε, αλλά και επειδή κατά την ώρα της40 Στο απόσπασμα και στην πολιορκία ήταν και ο Αναστασιώτης Θεοδωρούξαλλά από τους Μελισσάδες θεωρήθηκε αιχμάλωτός τους και όχι συνεργάτηςτους.


συλλήψεως του, του δήλωσαν πως θα τον οδηγούσαν στογραφείο της κοινότητας του χωριού.

Ο Ηλίας οδηγήθηκε πέραν του ρέματος της Βουνίτσας,στην τοποθεσία Ραντόνα Ράχη, όπου βασανίστηκε διαξυλοδαρμού έως θανάτου.

Λίγο αργότερα από την ανατολή του ήλιου, ο πατέραςτου Ηλία, πήγε στον Κόπανο για το άρμεγμα των προβάτωντου που στάλιζαν εκεί. Πληροφορήθηκε για το συμβάν απότην Μαρίκα Μαγγανάρη, που είδε την συνοδεία του Ηλία.Χωρίς χάσιμο χρόνου ο Παπαχρυσόστομος, έσπευσε προς τηνκατεύθυνση των. Όταν τους αντίκρισε, από την δώθε ράχη,άρχισε να σκούζει για να σταματήσουν το βασανισμό. Ότανέφτασε εκεί ο Ηλίας ήταν εγκαταλελειμμένος σε πλήρηαφασία.

Από εκεί ο Παπαχρυσόστομος, έσπευσε στον άλλο γιοτου τον Βαγγέλη, που όργωνε στο χωράφι του στην Σλάβιστα,μαζί και οι δυο πήγαν και παρέλαβαν τον Ηλία και πάλι σεπλήρη αφασία. Τον φόρτωσαν πάνω σε γαϊδούρι, με τηνκοιλιά κατά το σαμάρι και τον κρατούσαν από τα πλάγια.

Όταν τον μετέφεραν στο σπίτι του, κατά το ξεφόρτωμααναφώνησε ένα ώχ!

Εγώ, το πληροφορήθηκα από τους πρώτους, που έτυχενα είμαι στο σπίτι ύστερα από το ξεφόρτωμα δεμάτια στάριστο αλώνι. Όταν πήγα κι εγώ να δω την κατάσταση, το θέαμαπου αντίκρισα, ο νους μου πέταξε στους κανίβαλους.

Ο Ηλίας ξαπλωμένος στο χαγιάτι μπρούμυτα,προκειμένου να του αφαιρέσουν τα ρούχα του χρειάστηκε νακοπούν με το ψαλίδι, γιατί το σώμα του έτσι πρησμένο πουήταν από την κακοποίηση δεν επέτρεπε κατ’ άλλον τρόπο. Μετην αφαίρεση των ρούχων, εφάνει ένα κορμί καταμέλανο, σεόλα του τα μέρη.

Κατ’ εντολή, εγώ έσπευσα και έσφαξα ένα αρνί, μανάρι,που έτρεφε το ίδιο το σπίτι, για την χρησιμοποίηση τουτομαριού, για το σώμα του Ηλία. Ο Γιάννης Κεραμιδάς,έσπευσε με τα άλογα του να φέρει γιατρό από την Ν. Ζίχνη.

Κατά το διάστημα της ίδια μέρας, μετά τον ερχομό τουγιατρού, ο οποίος αποφάνθηκε πως ο Ηλίας δεν κινδυνεύει,γιατί η καρδιά του δεν πειράχτηκε, κάποια στιγμή είδα τον


κουνιάδο του Ηλία, τον Τζήκα, να συνομιλεί μαζί του, έτσιμπρούμυτα όπως ήταν.

Προσποιούμενος τον αδιάφορο, ζύγωσα όσο ήταν πιοκοντά μπορούσα για να μπορώ να ακούω τα λόγια τηςσυνομιλίας, συνομιλία η οποία με γέμισε διάφορασυναισθήματα και θαυμασμό.

Στις ερωτήσεις του Τζήκα, ξεχώρισα και θυμάμαι ταπαρακάτω41:

-Όταν τους είπα, γιατί τούτο, τι συμβαίνει; Μουαπάντησαν, στην κοινότητα θα μάθεις γιατί. Όταν φτάσαμεστον δρόμο που γυρίζει για του Μαγγανάρη το Μπγαδούδ, ναμε οδηγούν κατά εκεί, κατάλαβα!.. Κοντοστάθηκα, αλλάάρχισαν να με χτυπάνε, διαμαρτυρήθηκα, αλλά που ν’ακούσουν. Άμα φτάσαμε στην Ραντόνα Ράχη, σταμάτησαν κιάρχισαν το βάρεμα. Έβγαλαν και την εφημερίδα42 και μουείπαν γιατί την διαβάζω. Τους απάντησα, όπως όλοι οι άλλοι,έτσι κι εγώ (εκείνη την στιγμή μόνο θαυμασμό είχα από τηναπάντηση του Ηλία). Μετά άρχισαν να με βαρούν όπως τουςταίριαζε. Εγώ είχα πέσει μπρούμυτα, για να αποφύγω ταχτυπήματα στην κοιλιά.

Γυρίζω προς τον Παυλίδη, του λέω: Πέτρο πες καμιάκουβέντα!...

-Εσείς θέλετε να με σκοτώσετε!... Εγώ θέλεις ναγλυτώσω εσένα;

-Γυρίζω προς τον Χρουζούμη, εσύ Κώστα πες καμιάκουβέντα!..

-Τι να πω Ηλία, δεν βλέπεις!..-Αυτός τουλάχιστον δεν με αποπήρε!.. Όλοι με

χτυπούσαν, εκτός από έναν νεαρό χωροφύλακα, αυτός μόνοκοιτούσε, έως που έχασα τις αισθήσεις μου.

41 Ο Ηλίας το πρωί όταν ετοιμάστηκε να πάει στο άλλο χωράφι του γιαόργωμα, στην παρουσία των κανιβάλων του πέρασε η ιδέα να το βάλει σταπόδια για να τον πυροβολήσουν γιατί τον προτιμούσε τον πυροβολισμό παράνα πιαστεί και να πάθει αυτά που έπαθε, αμέσως σκέφτηκε το μάταιο γιατί δενθα τον πυροβολούσαν και δεν υπήρχε περίπτωση να ξεφύγει την σύλληψη. Εγώόμως αυτές τις ερωτοαποκρίσεις δεν τις πρόλαβα. Σημειώνω αυτές πουπρόλαβα.42 Η εφημερίδα ήταν η Λαϊκή Φωνή που εκδιδόταν στην Θεσσαλονίκη καιστήριζε το Κ.Κ.Ε.


Σε κάποια στιγμή της ημέρας, αντιλήφθηκα τονΒαγγέλη, αδελφό του Ηλία, να συνομιλεί μαζί του.

Την στιγμή εκείνη δεν θα την ξεχάσω όσο ζω και συχνάθα την φέρνω μπροστά μου.

Ο Ηλίας, ξαπλωμένος μπρούμυτα στο χαγιάτι,γνωρίζοντας εγώ, ότι σκεπάζεται από κάτω ένα πρόσωπο μεαισθητά αυλακωτές γραμμές έξω από τα ρουθούνια της μύτης,εκεί που καταλήγουν οι παρειές του προσώπου, φέρνανε μιααισθητή αναδίπλωση με ένα χοντροπετσιάρικο δέρμα, πουπροσέδιδε έναν σπάνιο ανδρισμό και μια αρρενωπή αυθεντία.

Το ρωμαλέο και συμμετρικό κορμί του Ηλία ξαπλωμένοχάμω και κατά τα σημεία παραμορφωμένο από τηνκακοποίηση, μου έφερνε στον νου άγαλμα αρχαίου Κούρου,βάνδαλα καταγκρεμισμένου.

Ο Βαγγέλης, γονυπετής, στα δεξιά του ξαπλωμένου, τοαριστερό χέρι του επάνω από το σώμα, στυλωμένο στοέδαφος, σκυμμένος δίπλα στο δεξιό αυτί του Ηλία, ερωτούσεκαι έπαιρνε απαντήσεις.

Κάποια στιγμή ανασηκώθηκε ο Βαγγέλης με ένα βαθύαναστεναγμό, το πρόσωπό του από βαθύ πορφυρό σε χρόνοδευτερολέπτων ήλθε στο κανονικό του χρώμα και σε πλήρηηρεμία.

Το ελαφοειδές βλέμμα του έπεσε κατ’ εμάς, που απότην φύση του είναι πάντοτε χαρακτηριστικό, λες και μπορεί ναβλέπει κατά πίσω, μάτια αυστηρώς καστανά με κάτασπρουςβολβούς.

Το ογκωδέστατο σώμα του, έτσι αναδιπλωμένο όπωςήταν, κατά την βολήν του, με τις φαρδιές πλάτες τουκινούμενες, έδιναν την εικόνα πως κινούνται με αυτόματοξεχωριστό μηχανισμό.

Οι εξογκωμένοι ώμοι του, με τα μακροσκελή χέρια του,ερχόταν σε κάποια δυσαναλογία προς το κεφάλι, το βλέμματου, έτσι ξεχωριστά όπως το προσδιόριζε, έδινε την εικόναΗμίθεου, έτοιμος να ζητήσει την επέμβαση του Δία.

Θεατές της σκηνής, πολύ σιμά, εγώ προσποιούμενος τοναδιάφορο για να μην παρεξηγηθώ, αλλά και να μπορώ ναακούω τις ερωταποκρίσεις, δυο, τρεις γυναίκες, που


βρισκόντουσαν εκεί για παρηγοριά, η μία σύζυγος τουΓεωργίου Βασιλείου Κούτλα, καθισμένες κοντά στην είσοδο.

Η συνέντευξη ήταν προς το τέλος της. Ο Βαγγέλης,όπως έβλεπε απροσδιόριστα, εξεστόμισε κάτι μύδρους γιατους βασανιστές, αλλά τι μύδρους, να μην θέλεις να σταθείςστα πόδια σου, να ψάχνεις κάπου να κρυφτείς, γιατίγεννήθηκες άνθρωπος.

Δεν ήταν υβριστικοί, ούτε απειλητικοί, ούτεεκδικητικοί, αλλά από καρδίας και λύπης. Κρίμα που δεν τουςσυγκράτησα και δεν θέλω να γράψω δικούς μου, εκτός πουδεν θα είναι οι κατάλληλοι όσο εκείνοι, αλλά και θα μουχαλάσουν όλο μου το είναι εκείνης της στιγμής.

Συγκράτησα μόνο τα τελευταία λόγια του Βαγγέλη, πουείπε: Ο κατοχήτης βασάνιζε χωρίς να βλάπτει την υγεία, αυτοίτον ξεπέρασαν (εννοούσε τον βασανισμό του Ηλία από τουςΒουλγάρους, που ήταν κατά βάση η φάλαγγα).

Εκ των υστέρων, διέρρευσε η πληροφορία, από τουςπαρευρισκόμενους στον βασανισμό, πως από την στιγμή πουάρχισε να φωνάζει ο πατέρας του Ηλία, κάποιος χωροφύλακαςαπό εκεί μέσα, όρθωσε το ανάστημά του και είπε νασταματήσει ο βασανισμός, μάλιστα προτείνοντας και το όπλοτου, πάντοτε κατά την ίδια πηγή, άλλως ο Ηλίας θα ήταντελειωμένος. Προφανώς θα ήταν ο νεαρός χωροφύλακας, πουκατά την διάρκεια του βασανισμού μόνον έβλεπε.

Η αναμέτρηση των δύο στρατοπέδων, η οποία άρχισε ναμεθοδεύεται μέρα με την μέρα, από την επόμενη τηςΣυμφωνίας της Βάρκιζας, το έτος 1947 είναι η χρονιά τηςσύγκρουσης.

Ο Δ.Σ αναπτύσσεται και οργανώνεται σε τακτικόμέτωπο στα Ηπειρωτικά βουνά και σε τμήματα παρενόχλησηςστην υπόλοιπη Ελλάδα. Αρχής γενομένης με εθελοντές και διαονομαστικών προσκλήσεων στην συνέχεια, με προκηρύξεις,επιστράτευσης, για να καταλήξει στην βίαιη επιστράτευσηοπλιτών.

Για πρώτη φορά στην Ελληνική ιστορία λαμβάνει μέροςγυναίκα σε πόλεμο, μάχιμη, στο πλευρό του Δ.Σ.

Το αντίθετο στρατόπεδο, κι αυτό προετοιμάζεται, καλείυπό τα όπλα όλο και περισσότερους στρατεύσιμους.


Δημιουργεί κι άλλα έμμισθα ένοπλα σώματα, από εθελοντέςΜ.Α.Υ. Ο λαός τους ξεχώριζε σε μαυροσκούφιδες, από τονμαύρο μπερέ που φορούσαν και από τις αυθαιρεσίες τους.Παραμένουν και τα σώματα χωροφυλακής, από εθελοντές καιεπίστρατους επιλεγμένους.

Η διαφορά μεταξύ των αντιπάλων ήταν:Οι μεν πρώτοι, καλούσαν στα όπλα, σε επανάσταση,

όλους, άνδρες και γυναίκες, δυνάμενοι να φέρουν όπλα,ηλικίας από δεκαοχτώ έως σαράντα πέντε χρονών.

Οι δε δεύτεροι, καλούσαν στα όπλα, σε αντίσταση,ηλικίες-κλάσεις επιλεγμένες, με εξαίρεση κατά τον νόμοπολύτεκνους πατεράδες τεσσάρων τέκνων και άνω καισιωπηρά, εξαιρούνταν οι ολιγότερο ακίνδυνοι.... επέστρεφανως πλεονάζοντες, οι περισσότερο επικίνδυνοι οδηγούνταν σταξερονήσια.

Το ξέσπασμα της σύγκρουσης, το πρώτο, άρχισε από τοΛιτόχωρο Πιερίας τον Μάιο του 1947.

Σχεδόν αμαχητί, νύχτα, μονάδα του Δ.Σ, εισέρχεται στοΛιτόχωρο Πιερίας, προβαίνοντας σε καταστροφέςστρατιωτικών εγκαταστάσεων και άλλων δημόσιων κτηρίων,επιστρατεύοντας υπέρ χίλιους εθελοντές πολίτες καιστρατιώτες, που υπηρετούσαν εκεί, καθώς και πολλά τρόφιμακ.α.

Στην περιφέρεια του Μενοίκιου όρους, περιφέρειαςΦυλλίδας, πρώτη εμφάνιση για τον πολύ κόσμο, γίνεται στις5-6-1947. Τμήμα που κατέβηκε στο χωριό Αγριανή γιατροφοδότηση, στην επιστροφή του πήρανε για οδηγό τονΑλέκο Θεοδώρου Τοπτσή (Βογδάνο), ο οποίος στην συνέχειαεθελοντικά παρέμεινε στον Δ.Σ. Ήταν η αρχή πουδεχόντουσαν εθελοντές κι όλοι μας κάναμε χάζι στοαντίκρισμά τους.

Στην Αναστασιά η πρώτη φανερή εμφάνιση έγινε τονΑύγουστο του ίδιου έτους, όταν κάηκε η Ν. Ζίχνη, μια ομάδα-φυλάκιο οπλιτών εγκαταστάθηκε στα αμπέλια του Γκλήρα,μαζί τους και ο Τοπτσής Αλέκος.

Αρχές Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους και η Αναστασιάαπό πλευράς του Δ.Σ εισέρχεται στον εμφύλιο, με τουςπρώτους εθελοντές της, τον Ηλία Χρυσ. Μελισσά και τον


Τζήκα. Ύστερα από λίγες μέρες κατατάχθηκαν οι Κων/νοςΠολυχρόνου Τερζής, Νικόλαος Μιχαήλ Καμπούρης, ΧρήστοςΒασιλείου Κούτλας, Θεόδωρος Χρησ. Μελισσάς, ΗλίαςΙωάννου Σαχανάς. Μετά από λίγες μέρες κατατάχθηκαν οιΧρήστος Θεολόγου Θεολόγου, Δημήτριος Γεωργίου Κούτλας,Νικόλαος Ηλία Καμπούρης και οι τρεις νεολαίοι αγύμναστοι.Ήταν και άλλοι νεολαίοι που ετοιμαζόντουσαν για τηνκατάταξη τους στο Δ.Σ. Μάλιστα οργανώνονταν και γλέντικατά τα λεγόμενα. Εγώ δεν αντιλήφθηκα κάτι τέτοιο γιατίήμουν μακριά με το κοπάδι των προβάτων. Δεν κατατάχθηκανγιατί η αστυνομία του μάζεψε στο ΙΜΑΡΕΤ43.

Στο πρώτο δεκαήμερο από την πρώτη κατάταξη, είχαμετους πρώτους τραυματίες στην μάχη του χωριού Τερλίς Ν.Δράμας, τον Νικόλαο Μιχαήλ Καμπούρη και τον ΘεόδωροΜελισσά ο οποίος υπέκυψε κατά τον πηγεμό του για νοσηλείαστην Βουλγαρία. Τούτο μαθεύτηκε από τον ΝικόλαΚαμπούρη, όταν επέστρεψε από την Βουλγαρία που είχε πάειεκεί για αποθεραπεία του. Επιστρέφοντας στην μονάδα τουκαι στην συνέχεια παράδοση του στον Αστικό Στρατό.

Επίσης από τους τελευταίους καταταγέντες, την πρώτηεβδομάδα, παραδόθηκε ο Νικόλαος Ηλία Καμπούρης και τηνδεύτερη εβδομάδα ο Χρήστος Θεολόγου.

Με την συγκέντρωση των νεολαίων, κυρίως από ταορεινά χωριά, στο Ιμαρέτ, αλλά και άλλων που υποτίθεταικινδύνευαν να επιστρατευτούν, βρίσκοντας φαγητό εκεί!..ουσιαστικά η ενίσχυση σε έμψυχο υλικό για το Δ.Σ χάθηκε.Κάπου , κάπου υπήρχε η βίαιη επιστράτευση ατόμων, η οποίααπέβαινε αρνητικά για τον ίδιο.

Σχεδόν αμέσως ερημώθηκε και η ύπαιθρος χώρα,μαζεύοντας τα χωριά στα καμποχώρια. Το χωριό μας άδειασεκατ’ εντολή της αστυνομίας, για την Ν. Ζίχνη και Γάζωρο, μεελεύθερη προτίμηση του καθενός, όσο για την στέγη τηνφρόντιζε η τοπική αρχή, που ήταν καθ’ ολοκληρίανσυγκατοίκηση με τους ντόπιους.

43 ΙΜΑΡΕΤ κτίριο καπνομάγαζο στην πόλη των Σερρών κάπου εκεί σταΚαμινίκια που στέγαζε όλους όσους έβρισκαν ασφάλεια εκεί είχε στηθεί καζάνι(μαγειρείο).


Μετά από όλα αυτά, τα τμήματα του Μενοίκιου όρουςτου Δ.Σ, πηγές τροφοδότησης είχαν κατά πρώτο την Ν. Ζίχνηως και πάλι ως κοντινότερο σημείο προς τα βουνά και κατάδεύτερο το χωριό Πεντάπολη, ήταν τα πιο πλησιέστερα τωνβουνών.

Η Ν. Ζίχνη εφρουρείτο από τάγμα στρατού, με λόχοιππικού, χωροφυλακή, Μ.Α.Υ και κάθε άλλουοπλοφορούμενου, υπήρχαν και τέτοιοι.

Η Πεντάπολη είχε μικρή φρουρά χωροφυλακής καιΜ.Α.Υ. Μεγαλύτερη φρουρά της ήταν η μεγάλη απόστασήτης από τα βουνά, για τούτο πολύ αραιά την επισκέπτονταν.

Κοντά στον ενάμισι μήνα παραδόθηκε και ο ΗλίαςΣαχανάς, ο οποίος στην συνέχεια ξαναπιάστηκε από τον ίδιοτον λόχο του, που είχε κατέβει στην Ν. Ζίχνη για τροφοδοσία,κι αυτό γιατί κατοικούσε εκεί. Τον βασάνισαν για ομολογίεςπου είχαν σχέση με την παράδοσή του, όμως κατόρθωσε ναδραπετεύσει.

Ίσως να μην είχε την τύχη αυτή, αν η παράδοση του δενεμπλέκονταν σε συνομωσία ομαδικής παράδοσης για τηνοποία συνομοσία έχασαν την ζωή τους από τον Αγ.Χριστόφορο Φορμίων (Ταρσινίδης) και από την Αγριανή οΔημήτριος Αλαμίσης και ο Τέγος Μήτρες.

Την απόδραση του Σαχανά Ηλία την πλήρωσε με τηνζωή του ο φρουρός που τον φρουρούσε κατά την ώρα τηςαπόδρασης του. Κατά τα λεγόμενα του ίδιου, η απόδρασή τουδεν βοηθήθηκε από κανέναν, κατόρθωσε να λυθεί από μόνοςτου, πάντοτε κατά τον ίδιο. Συμπαράσταση δέχθηκε μόνο απότον Ηλία Μελισσά, η συμπαράσταση ήταν που πήγε καισυνομίλησε μαζί του, όσο για τους άλλους, Τζήκα, Τακούση,Τερζή, που ήταν εκεί και δεν τον επισκέφτηκαν, τουςδικαιολογεί, ίσως για να μην κακοχαρακτηριστούν.

Γύρω στον ενάμισι μήνα μετά από το συμβάν του ΗλίαΣαχανά, αιχμαλωτίστηκε ο Δημήτριος Γεωργίου Κούτλας, σεμάχη που δόθηκε στα μεγάλα λιβάδια (στο Ντόμπο Πόλε)περιοχής Μενοίκιου όρους. Στην μάχη αιχμαλωτίστηκαν καιαπό την Αγριανή ο Μιλτιάδης Βοζίκη Βοζίκης και οΧρυσόστομος Γκουβεδάρης, από το Δαφνούδι του Μανάβη ογαμπρός καταγόμενος από την Θεσσαλία κ.α.


Όταν ο στρατός επέστρεφε από τις επιχειρήσεις, στηνδιασταύρωση του Ακ Μπουνάρ, έκανε στάση, περίμεναναυτοκίνητα να επιβιβαστούν. Σύμπτωση κι εγώ τότεκατέβαινα από το χωριό, μεταφέροντας άχυρα για τα ζώα,είμαστε εγκατεστημένοι στην Ν. Ζίχνη. Γνώριζα μαζί τουςπου ήταν και ο Δημήτρης Κούτλας και τους άλλους πουανέφερα, από κάποια απόσταση τους ξεχώρισα, από τα μηστρατιωτικά τους ρούχα και από δύο φορεία που μετέφεραντραυματίες, η μία ήταν γυναίκα. Στο πάλεμά μου, να πάω ή ναμην πάω να τους δω, υπερίσχυσε η δειλία.

Ο εμφύλιος σπαραγμός κορυφώνεται, τα έκτροπαπερισσεύουν από την επικρατούσα παράταξη και είναι απλόγιατί κυριαρχεί στον χώρο. Οι οπλοφορούντες κυκλοφορούνυπό υποτυπώδη έλεγχο, η αυθαιρεσία, η τρομοκρατία, μόνιμοςβραχνάς. Η αγανάκτηση διακατέχει τους πάντες, φρονούντων,αντιφρονούντων, ουδετέρων. Η ζωή μας ήταν ένα συνεχέςμαρτύριο, περισσότερα προβλήματα του είδους αυτούαντιμετώπιζαν οι άνθρωποι της υπαίθρου, γιατίσυναντιόντουσαν εκεί άγνωστος με πολλούς αγνώστους καιμάλιστα οπλοφορούμενους και δεν γνώριζε τι μπορούσε νατου συμβεί, στο μυαλό του πάντοτε το κακό κυριαρχούσε.

Τα έκτακτα Στρατοδικεία στημένα σ’ όλους τουςνομούς της χώρας, άνεργα δεν έμεναν ούτε μέρα.

Εγώ δεν έλειπα ούτε μέρα από το νοικοκυριό τωνγονιών μου, καθημερινά βρισκόμουν στην ύπαιθρο, στιςγεωργικές και κτηνοτροφικές ασχολίες, άρα όλα σταπαραπάνω που αναφέρομαι είναι από πρώτο χέρι. Πολύδιαφορετικό είναι το κλίμα στην Αναστασιώτικη κοινωνία,κυρίως των ιθυνόντων. Στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων.

Αντεκδικήσεις για τα φρονήματα, στον χαρακτήρα τωνΑναστασιωτών ήταν ξένες και τούτο δεν ήταν λίγο, κάπουαλλού ήταν το κυρίαρχο.

Ιδού η απόδειξη: Ο Δημήτριος Κούτλας,οπλοφορούμενος του Δ.Σ όπως προαναφέρθηκε πιάστηκεαιχμάλωτος από τον Α.Σ. Η δίκη του που επ’ ακολούθησε στοστρατοδικείο Σερρών, μάρτυρες υπεράσπισης, ο πρόεδρος καιο αντιπρόεδρος της κοινότητας ο Δήμος Κων. Γεωργιτζίκηςκαι ο Νικόλαος Βασιλείου Καμπούρης και οι δύο υποστήριξαν


την βίαια επιστράτευσή του. Ο μεν πρώτος είπε ήτανυπόδειγμα νέου, το καμάρι του χωριού μας. Ο δε δεύτερος,ήταν τόσο καλός και φιλότιμος, που τον είχαμε καντηλανάφτηστην εκκλησία.

-Πρόεδρος: Τούτο μόνο δεν φτάνει!..Μάρτυρες κατηγορίας κανένας. Ενώ στους άλλους

συγκρατούμενους δεν συνέβη το ίδιο.Ο Δημήτρης απαλλάχτηκε του κατηγορητηρίου, δεν

γνωρίζω με ποιο σκεπτικό, σε κάποιους άλλους τα κατηγορώπέφτανε βροχή από ομοχώριούς τους. Υπήρξανκατηγορούμενοι που δεν είχαν την συμπαράσταση ούτε απότους οικείους τους. Ελέγετο ότι ήταν από απομακρυσμέναμέρη, δεν μπόρεσαν να έλθουν ή δεν πρόλαβαν ναειδοποιηθούν, έτσι ανακατωμένοι από διευθύνσεις πουείμαστε. Ούτε ο ενδιάμεσος χρόνος αναμονής ήταν μεγάλοςστα στρατοδικεία, είχαν δουλειά!.. Στην απόφαση πουεκδόθηκε, υπήρξαν και εις θάνατο καταδίκες. Ένας απόαυτούς ήταν και ο γαμπρός του Μαναβή από το Δαφνούδι.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε μια συγκέντρωσηκοινοταρχών της νομαρχιακής περιφέρειας Σερρών, στιςΣέρρες, δεν γνωρίζω πως αναφέρθηκε ως ζήτημα οιοικογένειες αυτών που ήταν στο «Αντάρτικο» να εξαιρεθούντου επιδόματος του ανταρτόπληκτου. Τέτοιο επίδομαέπαιρναν όλοι όσοι κενώθηκαν από τα χωριά τους. Τηνανέχεια που έδερνε τότε, το ποσό ήταν ζηλευτό από τους μηδικαιούχους. Ο μόνος που αντιστάθηκε ήταν ο πρόεδρος τηςΑναστασιάς Δήμος Κωνσταντίνου Γεωργιτζίκης , με ταπαρακάτω λόγια: Τι φταίει η οικογένεια αν κάποιος είναιτρελός, εγώ αυτό δεν το δέχομαι, ή όλοι ή κανένας.

Στο χωριό μας δεν υπήρξε καμία εξαίρεση. Το αυτό δενυπήρξε σε δύο γειτονικά μας χωριά, δεν το έψαξα αν καιαλλού ή και πανελλαδικά υπήρξε τέτοιο φαινόμενο.Πασιφανές είναι, η εξαίρεση δεν γινόταν από κει πουστέλνονταν τα χρήματα, αλλά από εκεί που μοιραζόντουσαν.

Στα μέσα του Φλεβάρη του 1948, σκοτώθηκε ο ΗλίαςΜελισσάς, την ίδια τύχη εκείνη την ημέρα είχε από τηνΑγριανή ο Θεόδωρος Μισέρδης, νομίζω και ο Κούτρης τηνίδια μέρα παραδόθηκε και ο Τζήκας.


Το «θέατρο» της επιχείρησης-μάχης, εκείνης τηςημέρας, άρχιζε από την οροσειρά των Κερδιλλίων,κορυφώθηκε στα υψώματα της παλαιάς οδού Σερρών-Θεσσαλονίκης, συνεχίστηκε στην οροσειρά των Κρουσίων,έως ότου το σώμα του Δ.Σ. διέσχισε την κοιλάδα τηςΡοδόπολης και έπιασε το όρος Μπέλες.

Οι πληροφορίες μου είναι, πως η δύναμη του Δ.Σ ήτανδιλοχία, προερχόμενη από τις δυνάμεις του Μενοίκιου όρους,πορευόμενη δια μέσου του όρους Παγγαίου, με προορισμό τοΓράμμο.

Η συμφορά της διλοχίας ήταν μεγάλη διότι την κίνησητης την γνώριζαν από παραδοθέντες οπλίτες της και τηςστήθηκε καρτέρι. Τις περισσότερες απώλειες τις υπέστη ολόχος του Ηλία, που δεν ήταν λίγες. Ο λοχαγός τους απ’ τηντόση συμφορά έκλεγε ωσάν μικρό παιδί, λέγοντας πως έχασετα καλύτερα παλικάρια. Αυτό κυκλοφόρησε.

Από ιδιαίτερη συνομιλία που έκανα με τον Τζήκα, τονθάνατο του Ηλία τον πληροφορήθηκε από τον Κώστα Τερζή,ο οποίος είχε επιμεληθεί την ταφή του και κάποιεςπεριποιήσεις προτού ξεψυχήσει και πως ο Ηλίας ρώτησε γιατον ίδιο τι κάνει πως είναι!..

Ύστερα απ’ αυτό ο Τερζής προς τον Τζήκα! Τικαθόμαστε, ο Ηλίας πάει! Τους κυρίευσε η απογοήτευση καισυνεννοήθηκαν να παραδοθούνε, μόνον που ο Τερζής τούτοτο έπραξε την άλλη χρονιά, τον Μάη του 1949, επειδήνωρίτερα δεν βρήκε την κατάλληλη στιγμή.

Στην ερώτηση μου προς τον Τζήκα, αν ο Ηλίας θαπαραδίνονταν σε περίπτωση που τα πράγματα θα ήταναντίστροφα, αν δηλαδή σκοτώνονταν ο Τζήκας, η απάντησήτου ήταν κατηγορηματικά αρνητική.

Ο Ηλίας τραυματίστηκε κατά την σύμπτυξη, απόθραύσμα οβίδας όλμου στον μηρό του ενός ποδιού, είχεμεγάλο τραύμα, έκανε κουράγιο και σύρθηκε με τα οπίσθιακοντά στο χιλιόμετρο, χωρίς την αναγκαία πρώτη περίθαλψηκαι βοήθεια. Είναι βέβαιο ότι ο Ηλίας αν ήταν στο αντίθετοστρατόπεδο όπου θα μπορούσε να έχει ιατρική περίθαλψη θαγλίτωνε τον θάνατο.


Οι απόηχοι εκείνης της μάχης έφταναν έως τα αυτιάμας, όσοι βρεθήκαμε σε μέρη που το επέτρεπαν τούτο, κυρίωςτις βουτιές των αεροπλάνων και τις καταιγιστικές ριπές τους,η πιο αποτελεσματική υπεροχή του Α.Σ.

Εγώ ήμουν θεατής της όλης περιγραφόμενηςκατάστασης, γιατί εκείνη την ημέρα ήμουν στο χωριό κι απόκει υπήρχε ευρεία θέα, μόνο που ήμουν πολύ θλιμμένος απότην άνιση αναμέτρηση, κυρίως από τις επιδρομές τωναεροπλάνων. Ήμουν σαφώς υπέρ των αδυνάτων και απόπεποίθηση.

Η ένοπλη αναμέτρηση του εμφυλίου τερματίστηκε,επαναπατριστήκαμε στα χωριά μας. Νικητές δεν υπήρξαν,υπήρξε η επικράτηση του κατεστημένου!.. Απομένει οαπολογισμός, ένας απολογισμός που δεν πρέπει να μετρηθείμε νούμερα, παρά μόνο με γεγονότα.

Ας τα αναλογισθεί ο καθένας μας, δίχως προκατάληψηκαι βαρυγκώμηση, παρά με την ψυχραιμία, τηνκαρτερικότητα, διακριτικότητα και προπαντός με τηννηφαλιότητα που διακρινόταν ο πρόγονός μας οΚολοκοτρώνης.

Να τα κοσκινίσει όλα τα γεγονότα καλά, τα μεγάλακομμάτια του χρυσού που θα απομείνουν στο κόσκινο, θαείναι, ο εαυτός του θα ανακαλύψει την φυλή του.

Οι κροταλισμοί των τελευταίων μεγάλων κομματιώνπου θα απομείνουν στο κόσκινο, θα του εξανάψουν το νουφέρνοντας του στο μυαλό του τα ξίφη των Αχαιών στηνΤροία, σκηνές από διχόνοιες και έριδες.

Θα αναλογισθεί τις περιπέτειες του Οδυσσέα για τηνΙθάκη, θα αισθανθεί σοφότερος και θα αγαλλιάσει με τοενωτικό πνεύμα στο σάλπισμα της Αργοναυτικής εκστρατείας.

Θα ανακαλύψει τις αρετές των Μαραθωνομάχων, θαβεβαιωθεί για τον εαυτό του, θα εδραιώσει τις πεποιθήσειςτου, τις ικανότητές του για να απαθανατίσει τον εαυτό τουστις Θερμοπύλες.


Θα αναπολήσει σελίδες θριάμβου στην Σαλαμίνα, στιςΠλαταιές και την γιορτή της «Σωτηρίας του Ελληνισμού», τοθεμέλιωμα του Δυτικού Ευρωπαϊκού πολιτισμού44.

Θα περιζωθεί με πλέγμα θετικοαρνητικώνσυναισθημάτων από τις εναλλαγές στην εξουσία,Αριστοκρατικών, Δημοκρατικών και των εξοστρακισμών στηναρχαία Αθήνα.

Θα χαρεί με Σόλωνα, Κλισθένη, Λυκούργο, Περικλή,για να ψυχρανθεί με Αλκιβιάδη, Κλέωνα, με τους τριάκοντατυράννους και θα μελαγχολήσει με το τέλος του Θεμιστοκλή.

Θα απογειωθεί με τα μνημεία της Κνωσού, Μυκηνών,Ακροπόλεως, Δελφών, Ολυμπίας, Επιδαύρου, Βεργίνας, Δίου,για να ματώσει με τα τεκμενώμενα 431-404 π.χ. Αθηναίων-Σπαρτιατών (Πελοποννησιακός πόλεμος), θα επουλωθεί μετην περίοδο του Μ. Αλεξάνδρου.

Θα περιπλανηθεί στον Μεσαίωνα, μαζί με όλη τηνανθρωπότητα, για να γυρίσει κι αυτός με τους Διαφωτιστέςστον Πλάτωνα και Αριστοτέλη.

Θα ξεπεταχτεί το ανεπανάληπτο 1821, αγώνας γιαλευτεριά, γη και πατρίδα, με διχόνοιες και παρατράγουδα,44 Περιληπτικά: Όπως είναι ιστορικά γνωστό η εκστρατεία των Περσών κατάτης Ελλάδας ήταν να τιμωρήσει τους Αθηναίους γιατί βοήθησαν την Μίλητοστην εξέγερση της κατά της Περσικής επικυριαρχίας. Για την αντιμετώπισητων Περσών οι Αθηναίοι ζήτησαν την βοήθεια των Σπαρτιατών, οι οποίοι δεντην αρνήθηκαν, αλλά τους εμπόδιζε η πανσέληνος του φεγγαριού. Έτσι οιΑθηναίοι έδωσαν την μάχη του Μαραθώνα με μεγάλη δυσαναλογία έναντι στονόγκο των Περσών. Ήταν όμως αιτία να γνωρίσουν τον εαυτό τους, τηνικανότητά τους και εδραίωσαν τις πεποιθήσεις τους. Στην εκστρατεία τωνΠερσών με τον Ξέρξη κατά της Ελλάδας ήταν να την καταστρέψουνολοσχερώς, για τούτο ξεκίνησαν με ακόμη περισσότερες δυνάμεις. Τούτη τηνφορά όμως από την αρχή την αντιμετώπισαν αντάμα Αθηναίοι και Σπαρτιάτες.Με τους θριάμβους στις Θερμοπύλες, στα στενά της Σαλαμίνας και η εθνικήτελειωτική μάχη των Πλαταιών. Ύστερα από όλα αυτά οι Έλληνες έκανανμεγάλη γιορτή πολλών ημερών και την ονόμασαν «Γιορτή Σωτηρίας». Είναιπαγκοσμίως παραδεκτό εάν η μάχη των Πλαταιών έγερνε υπέρ των Περσών ηΕυρώπη θα είχε την σημερινή εξέλιξη της Ασίας. Τι έγινε από κει και πέρα,μετά την μάχη των Πλαταιών; Ο Ελληνικός πολιτισμός εξαπλώθηκε με τιςεκστρατείες του Μ. Αλεξάνδρου, τον παρέλαβαν οι Ρωμαίοι τον σεβάστηκαναπόλυτα δημιουργώντας τον Ελληνορωμαϊκό πολιτισμό που ισχύει ακόμα καισήμερα. Για τούτο και εμείς οι Έλληνες σε κάθε αρνητική μας κίνηση-δρώμενολέμε το χωρατό «Δώσαμε τα φώτα στον κόσμο και δεν κρατήσαμε για τονεαυτό μας».


αλλά και με την αναγνώριση: Οι ήρωες πολεμούν σαν τουςΈλληνες.

Αναλαμπές μεγαλοσύνης οι απελευθερωτικοί πόλεμοι1912-1913. Επιλογές δεδικαιωμένες στους Α΄ και Β΄παγκόσμιους πολέμους, με εξαίρεση την ουδετερότητα και τονμεγάλο διχασμό.

Είναι η απαρχή του αγώνα για το ξεπέρασμα του εαυτούμας, συνεχίζεται στην Μικρασιατική εκστρατεία, στην εθνικήαντίσταση 1941-1944, κατάληξη ο εμφύλιος σπαραγμός.

Η περίοδος 1949, 21 Απριλίου 1967, χαρακτηρίζεταιαπό σκληρούς κοινωνικούς αγώνες και ωμότητες απόοργανωμένες ομάδες παρακρατικών.

Κοινωνική αντίδραση: Πρώτα εσωτερική και μετάεξωτερική μετανάστευση.

Στη μεταπολίτευση, καλλιεργείται και κορυφώνεται ολαϊκισμός, κερδίζει η Δημοκρατία.

Η εισδοχή της χώρας στην Ε.Ο.Κ. στην συνέχειακυβέρνηση Τζανή Τζανετάκη, έχουμε αλλαγή σελίδας!..Αμβλύνονται οι χρωματιστές διαχωριστικές γραμμές τωνπολιτών.

Παραμερίζονται οι ταξικοί αγώνες, στο στόχαστρομπαίνουν τα συγκρουόμενα μεγάλα διαπλεκώμενασυμφέροντα, για τα οποία τώρα όλοι κάνουν λόγο, κόμματακαι παρατάξεις, άσχετα αν παλαιότερα κάποιοι απ’ αυτούςσιωπούσαν.

Έλληνες, βαριά η κληρονομιά μας, δεν μας πέφτει λόγοςνα κριτικάρουμε, χρέος έχουμε να τα βλέπουμε. Καλά κάνανεόπως κι αν σκοτωθήκανε οι πρόγονοί μας, έτσι θέλανε έτσικάνανε, να τους αφήσουμε ήσυχους, καλά είναι εκεί που είναι.Αυτοί είμαστε!...

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Βασανίστηκα πολύ για τον τρόπο παρουσίασης τωνόσων γράφω. Απέφυγα τον τρόπο της απλής διήγησης τωνγεγονότων, ως ένα αυτό καθ’ αυτό συμβάν. Αλλά θεώρησασκόπιμο να παραθέσω και τις διάφορες παραμέτρους, τωνσυγκυριών, ψυχολογικών καταστάσεων, ανωτέρας βίας,πολεμικών συγκρούσεων, διαφορετικών εκτιμήσεων κ.λ.π.που ήταν πολύ φυσικό εκ των συμβάντων να δημιουργούνται,διαφορετικές απόψεις, εκτιμήσεις, αντιθέσεις, ανταγωνισμοίως και αντιπαλότητες.

Παρ’ όλο που με διακατείχε ο φόβος, μήπωςκατηγορηθώ ως αυτόκλητος τιμητής των ενεργειών και τωνπράξεων σε όσους ονομαστικά αναφέρομαι, το αποτόλμησαγιατί οι πληροφοριοδότες μου τις αιτίες των συμβάντων μουτις εξέθεταν πολύ φαινομενικά.

Ειλικρινά, όσους αναφέρω ονομαστικά, για όποιοδρώμενό τους, τους εκτιμώ απεριόριστα και σέβομαι απόλυτατην μνήμη αυτών που έφυγαν από την ζωή και γιατί οιάνθρωποι αυτοί, κατά τον έναν ή άλλον τρόπο, επέδρασαν καιστην διαμόρφωση του χαρακτήρα μου, πιστεύω θετικά.

Στα πρόσωπα που ιδιαίτερα αναφέρθηκα,σκιαγραφώντας τα πορτρέτα τους, τούτο το έπραξα, όχι γιατίήθελα να πείσω τον κάθε αναγνώστη πως τα άτομα αυτά είχανιδιαίτερη αξία, αλλά γιατί με συγκίνησαν βαθύτατα. Εάνυπήρχε περίπτωση να αρνηθώ τον εαυτό μου θα ήθελα ναείμαι ένας από αυτούς.«Μη μου στερείς εκείνο το οποίο δεν μπορείς να μου δώσεις»

Διογένης«Αν δεν ήμουν ο Αλέξανδρος, θα ήθελα να είμαι ο Διογένης»

Μ. Αλέξανδρος.Και γιατί όχι, έμμεσα να φανερώσω τον εαυτό μου.Πρόκειται για τα πρόσωπα των οποίων η δράση τους

είναι λίγο πολύ γνωστή στους Αναστασιώτες. Ατυχώς κάποιααπ’ αυτά με ευκολία παρεξηγήθηκαν, η προσφορά τους δενεκτιμήθηκε όσο θα έπρεπε. Μου γεννήθηκε η ανάγκη να τουςαποδώσω τα εύσημα που δικαιούνται και η θέση που τουςαξίζει να έχουν στην Αναστασιώτικη κοινωνία και ιστορία.


Για τούτο θερμά παρακαλώ τον Αναστασιώτηαναγνώστη να διαβάσει το πόνημά μου αυτό, νηφάλια και μεόσα ο ίδιος γνωρίζει, να κάνει τις συνεκτιμήσεις του για ταπρόσωπα που αναφέρομαι, αποκρυσταλλώνοντας την δική τουθέση, με όποιες απόψεις. Το ίδιο για τα ιστορικά γεγονότα. Ηγνώμη του καθενός είναι απόλυτα σεβαστή. Για τούτο ας μηβιαστεί να με κατακρίνει.

Σε όλα όσα γράφω, προτίμησα τον τρόπο παρουσίασης,πορευόμενος νοερά στον χρόνο των γεγονότων, γιατί έτσι είχατην δυνατότητα της περιγραφής, εκθέτοντας τις ταπεινές μουγνώμες, σκιαγραφώντας προσωπικότητες και καταστάσεις,που συνόδευσαν και συνοδεύουν την όλη μου ζωή και πουαισθάνομαι πολύ γεμάτος και χαρούμενος. Για τούτο νιώθωμεγάλη λύπη για όσους έχασαν πρόωρα την ζωή τους και δενμπόρεσαν να χαρούν την Αναστασιώτικη κοινωνία, που γιαμένα υπήρξε ένα απέραντο περιβόλι.

Με την ελπίδα τα γραφόμενά μου να γίνουν αιτία νακατατεθούν κι άλλες απόψεις ή συμπληρώσεις κι άλλωνσυγχωριανών, τους οποίους καλώ, χωρίς δισταγμό ναπροσέλθουν, να καταθέσουν ότι νομίζουν ότι πρέπει, για τηνπληρέστερη καταγραφή.

Αυτονόητο είναι ότι δεν είναι απαραίτητο, οιπληροφορίες τους ή οι απόψεις τους να συμπίπτουν με τιςδικές μου. Απεναντίας οι τυχών αντιθέσεις μας και προπαντόςοι τυχών συμπληρώσεις των δικών μου γραφομένων,οδηγήσουν τον καθένα μας σε πληρέστερη πληροφόρηση γιαασφαλέστερα συμπεράσματα.

Με τιμή

Νίκος Θεολόγου

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΙΔΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

ΑΑλισόν : το φυτό γλυκάνισοΑφνοί : αυτοί

ΒΒαζγκέτσι : παρετήθηκε από την αρχική γνώμηΒούζα : κοιλιά

ΓΓιάμα : αμάκαΓκιώε : τάχαΓκλέφαρος : Μέτωπο

ΖΖνίχ : σβέρκος

ΘΘκάτ : δικά του

ΙΙφράμ : φυλάκιο – περίπολος

ΚΚαβράκο : όμορφοΚαίντσιος : κουνιάδοςΚαλμάνα : νουνάΚαλτιάτας : νουνόςΚαμπάνταης : πρώτος νταήςΚαπάνι : σύλληπτρα – αμοιβή αγροφύλακαΚαρακούσης : κόρακας, πουλίΚασντίρτσει : τον θύμωσε με λόγιαΚιφίλς : εγγυητήςΚλιπουσνιότ : Αγριανιώτης – ΑγριανιώτεςΚόινιαρος : φανατισμένος Τούρκος

179

ΛΛημόρια : μνήματαΛηνός : πατητήρι σταφυλιώνΛουγυρνούσαν : τριγυρνούσαν

ΜΜαλάκια : απολιθωμένοι (Γάτοι)Μπίλιαμ : μάλισταΜπιλιούκ : κοπάδι

ΝΝισαίνουν : ανασαίνουνΝταβά : αγωγή δικαστηρίουΝταλντώ : ορμώΝτέρκε : αντίΝτιπ : καθόλου

ΠΠεριστεριά : σπηλιάΠλάι : γκρεμόςΠλαλούν :τρέχουνΠλιότεροι : περισσότεροιΠρουβότσαν : ξεπροβόδισαν

ΣΣέρτς : οξύθυμοςΣισέκ : προβατίνα στην πρώτη γένναΣκουζιά : τούφα δέντρου στο δάσος – στο βουνό

ΤΤάτας : πατέραςΤαχμακιάρης : πλεονέκτηςΤεσγκερέ : αυτοσχέδιο φορείοΤσέτες : άναρχες ομάδες οπλισμένωνΤσιακάτ : κάτω – κατά κάτωΤσιούμα : αρρώστια, χολέραΤσιούσκους : πιο ζωηρός – πιο τολμηρόςΤσιουτσιούρα : καταρράχτης

180

Τσισλίμ : σμπαράλι – παράδοσηΤσιφτσίδες : ζευγάδες

ΧΧαμπέρ : είδησηΧιλινές : γρουσουζιάΧτάζουμει : κοιτάζουμε – βλέπουμε

ΠΙΝΑΚΑΣΜΕ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΠΟΥ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ

ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ

1. ΑΝΤΩΝΗΣ : Αντώνιος Βασιλείου Καμπούρης2. ΑΡΜΟΥΔΑΣ : Ηλίας Γεωργίου Γεωργιτζίκης3. ΒΑΣΙΛΚΟΣ : Βασίλειος Γεωργίου Κούτλας (πατήρ)4. ΒΑΣΙΛΚΟΣ : Γεώργιος Βασιλείου Κούτλας (υιός)5. ΒΑΣΙΛΚΟ ΝΤΙΝΚΟΣ : Κωνσταντίνος Βασιλείου Κούτλας6. ΒΕΝΕΤΗΣ : Βενέτης Βασιλείου Καμπούρης7. ΒΡΩΨΕΣ : Ευριπίδης Νταούτης8. ΓΙΑΝΝΑΚΟΥΣΗΣ : Ιωάννης Δήμου Γουμάγιας9. ΓΙΟΥΡΓΟΣ : Γεώργιος Αλεξάνδρου Γουμάγιας10. ΓΚΑΛΙΑΣ : Ζαχαρίας Ιωάννου Ζαχαρίου11. ΓΚΑΤΖΙΩΡΑΣ : Ιωάννης Αλεξάνδρου Γουμάγιας12. ΓΚΑΦΕ : Ζωγραφία συζ. Ιωάννου Κιοσσε13. ΓΚΑΦΕ : Σύζυγος Δημ. Κούτλα14. ΓΚΕΡΜΑΝΣ : Δημήτριος Γεωργίου Κούτλας15. ΓΚΙΩΡΕΣ : Γεώργιος Γκοτζίλης16. ΓΚΟΓΙΟΣ : Θεολόγος Κων/νου Θεολόγου17. ΓΚΟΤΖΙΟΣ : Γεώργιος Χρυστ.-Χρηστ. Μελισσάς18. ΓΚΡΟΣΔΗΣ : Χρήστος Γκρόσδης από την Αγριανή19. ΔΗΜΟΣ : Δήμος Δημητρίου Γουμάγιας20. ΔΗΜΟΣ : Δήμος Κων/νου Γεωργιτζίκης21. ΘΟΔΟΥΡΟΥΞ : Θεόδωρος Αλεξάνδρου Καμπούρης22. ΘΟΔΩΡΟΣ : Θεόδωρος Κων/νου Γεωργιτζίκης23. ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ : Ηλίας Βασιλείου Καμπούρης24. ΚΑΡΑΦΥΛΛΗΣ : Καρυοφίλλης Κων/νου Γκοτζίλης25. ΚΙΑΛΕΣΗΣ : Γεώργιος Κων/νου Γεωργιτζίκης26. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΣ : Κωνσταντίνος Αποστόλου Θεολόγου27. ΚΩΤΣΙΟΣ : Κωνσταντίνος Δημητρίου Κούτλας28. ΛΕΝΤΟΥΣΗΣ : Λεντούσης Μαγγανάρης29. ΛΗΞΑΝΤΡΗΣ : Αλέξανδρος Δημητρίου Γουμάγιας30. ΛΗΞΑΝΤΡΗΣ : Αλέξανδρος Ιωάννου Γουμάγιας31. ΛΗΞΑΝΤΡΟΣ : Αλέξανδρος Θεοδώρου Καμπούρης32. ΛΙΟΓΚΑΣ : Πολυχρόνης Αποστόλου Θεολόγου33. ΜΑΝΟΛΑΙΝΑ : Άννα συζ. Μανόλη Ζάτσκα-Νικολαΐδη34. ΜΑΡΤΩΝΑ : Μάρθα συζ. Ηλία Μελισσά35. ΜΗΛΤΣΙΟΣ : Μιχαήλ Ιωάννου Καμπούρης36. ΜΗΤΙΟΣ : Δημήτριος Ηλία Γουμάγιας37. ΜΠΑΤΣΗΣ : Ιωάννης Ζαχαρίου Ζαχαρίου38. ΝΑΣΕ : Αθανασία συζ. Γιαννακούση-Ιωάννη Γουμάγια39. ΝΤΑΜΓΚΑΛΗΣ : Θεόδωρος Χρυσ.-Χρησ. Μελισσάς

177

40. ΝΤΑΝΟΣ : Πολυχρόνης Τερζης41. ΝΤΟΚΟΣ : Θεόδωρος Βασιλείου Καμπούρης42. ΝΤΟΚΟΣ : Στογιάννης-Ιωάννης Θεοδώρου Καμπούρης (υιός)43. ΝΤΟΝΤΣΕΣ : Αντώνιος Γεωργίου Κούτλας44. ΠΕΤΚΟΣ : Γεώργιος Πέτρου Γκότσης45. ΠΕΤΚΟΣ ΝΤΙΝΚΟΣ : Κωνσταντίνος Πέτρου Γκότσης46. ΠΕΤΚΟΣ : Πέτρος Γκότσης47. ΠΕΤΡΟΥΔΑ : Πέτρος Γεωργίου Κούτλας48. ΠΟΥΣΤΟΛΣ : Απόστολος Θεολόγου Θεολόγου49. ΠΡΟΞΕΝΟΣ : Δημήτριος Βασιλείου Πρόξενος50. ΡΑΓΚΙΟΣ : Από το χωριό Αγριανή πεθερός Δημητρούση υιός

Αβραάμ51. ΡΑΝΤΑΙΝΑ : Σύζυγος του παραπάνω52. ΣΤΟΓΙΑΝΝΗΣ : Στογιάννης Θεοδώρου Καμπούρης53. ΤΑΚΟΥΣΗΣ : Χρήστος Βασιλείου Κούτλας54. ΤΑΝΑΣΗΣ : Αθανάσιος Γεωργίου Γεωργιτζίκης55. ΤΑΣΙΑΝΩ : Αναστασία χήρα Ιωάννη Αλισιάνη56. ΤΖΗΚΑΣ : Βοζίκης Ιωάννου-Γιαννακούση Γουμάγιας57. ΤΡΑΝΤΣΟΣ : Θεόδωρος Τράντσος58. ΤΡΑΝΤΣΟΣ : Χρήστος Θεοδώρου Τράντσος (υιός)59. ΤΣΙΓΚΟΣ : Κωνσταντίνος Γεωργίου Γκοτζίλης60. ΤΣΙΟΥΠΑΔΕΣ : Οι πέντε αδερφοί Κων/νου Γεωργιτζίκη

Η ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

Documents