แผนการสอน

ชื่�อรายวิ�ชื่ามน�ษย�ก�บปร�ชื่ญา

คำ�าอธิ�บายรายวิ�ชื่าศึ�กษาความหมาย ลั กษณะ แลัะขอบเขตของแนวค�ดทาง

ปรั ชญา ป�ญหาสำ!าค ญในปรั ชญาสำาขาอภิ�ปรั ชญา ทฤษฎี&ความรั' ( จรั�ยศึาสำตรั* แลัะสำ+นทรั&ยศึาสำตรั* แลัะพื้-.นฐานความค�ดทางศึาสำนา รั ว ม ท . ง ป รั ช ญ า ก า รั เ ม- อ ง

จุ�ดประสงคำ�1. เพื้-0อให(บอกขอบข1ายแลัะป�ญหาสำ!าค ญๆของปรั ชญาสำาขา

ต1างๆได(2. เพื้-0อปรัะโยชน*ในการัด!าเน�นช&ว�ตเน-0องจากปรั ชญาศึ�กษาเก&0ยว

ก บโลักแลัะช&ว�ตจ�งท!าให( ผู้'(เรั&ยนได(มองเห6นป�ญหาอย1างกว(างๆตลัอดจนค!าตอบต1างๆท&0เป7นไปได(

3. เพื้-0อเป7นฐานท&0จะเข(าใจว�ชาอ-0นๆได(ด&ย�0งข�.น เพื้รัาะปรั ชญาช1วยให(ผู้'(เรั&ยนเป7นคนใจกว(าง ยอมรั บฟั�งความค�ดเห6นแลัะเหต+ผู้ลัของผู้'(อ-0นแม(จะไม1ตรังก บทรัรัศึนะของตน

4. เพื้-0อให(รั' (จ กค�ดอย1างม&เหต+ผู้ลั สำรั(างน�สำ ยให(เป7นผู้'(รั กในการัค�ด5. เพื้-0อสำ1งเสำรั�มให(เข(าใจการักรัะท!าของตนเองแลัะของคนอ-0นๆ

ในสำ งคม เข(าใจป�ญหาแลัะปรัากฏการัณ*ต1างๆท&0เก�ดข�.นในสำ งคมแลัะรั' (ว�ธี&แก(ป�ญหา

6. เพื้-0อก1อให(เก�ดความค�ดท&0เข(าไปม&ความสำ มพื้ นธี*ก บสำภิาพื้แวดลั(อมแลัะสำถานการัณ*ในแง1น .นๆ

7. เพื้-0อให(สำามารัถแก(ป�ญหาในช&ว�ตจรั�งด(วยว�ธี&การัทางปรั ชญาได(

1

ลำ�าด�บเน อหาแลำะเวิลำาที่#�ใชื่%ห�วิข้%อเร�อง จุ�านวินคำาบเร#ยน1. บทท&0 1 ปรัะว ต�ปรั ชญา 3

2. บทท&0 2 อภิ�ปรั ชญา 9

3. บทท&0 3 ญาณว�ทยา 6

4. บทท&0 4 ตรัรักว�ทยา 6

5. บทท&0 5 จรั�ยศึาสำตรั* 9

6. บทท&0 6 สำ+นทรั&ยศึาสำตรั* 3

ลำ�าด�บเน อหาแลำะเวิลำาที่#�ใชื่%ห�วิข้%อเร�อง จุ�านวินคำาบเร#ยน7. บทท&0 7. มน+ษย*ก บศึาสำนา 3

8. บทท&0 8. ปรั ชญาการัเม-อง 6

รวิม 45

วิ�ธิ#สอนแลำะก�จุกรรม1. การับรัรัยาย2. การัอภิ�ปรัาย ซั กถาม3. การัศึ�กษาค(นคว(าเพื้�0มเต�ม4. ให(น กศึ�กษาท!ารัายงานท&0อาจารัย*ผู้'(สำอนมอบหมาย

ส�อการเร#ยนการสอน1. เอกสำารัปรัะกอบค!าสำอนว�ชามน+ษย*ก บปรั ชญา2. แผู้1นใสำ3. แผู้1นภิาพื้4. ว&ด&ท ศึน*5. หน งสำ-อนอกเวลัา

การประเม�นผลำ

2

1. การัปรัะเม�นผู้ลัรัะหว1างภิาคเรั&ยน จากการัสำ งเกต การัซั กถาม การัม&สำ1วนรั1วมในการัอภิ�ปรัาย

แลัะเสำนอความค�ดเห6นตลัอดจนเหต+ผู้ลัแลัะข(อโต(แย(งต1างๆจากการัทดสำอบปรัะจ!าภิาคเรั&ยน โดยค�ดคะแนนเก6บ 40% ของคะแนนท .งหมด

2. การัปรัะเม�นผู้ลัปลัายภิาคเรั&ยน การัสำ1งรัายงานท&0อาจารัย*มอบหมายให(ไปค(นคว(าจากการั

อ1านหน งสำ-อเพื้�0มเต�ม ความสำามารัถในการัตอบค!าถามแบบ take

home ได(อย1างม&เหต+ม&ผู้ลั ตลัอดจนการัโต(แย(งอย1างม&เหต+ผู้ลัในลั ทธี�ท&0ตนไม1เห6นด(วย แลัะจากการัสำอบปลัายภิาค โดยค�ดคะแนน 60% ของคะแนนท .งหมด

บที่ที่#� 1คำวิามหมายแลำะประวิ�ติ�ปร�ชื่ญา

แผนการสอน

จุ�ดประสงคำ�เชื่�งพฤติ�กรรม

1. สำามารัถบอกความหมายของปรั ชญาได(ท .งความหมายตามต วอ กษรัแลัะความหมายตามการัใช(

2. สำามารัถอธี�บายถ�งม'ลัเหต+ของการัเก�ดปรั ชญาได(อย1างถ'กต(อง3. สำามารัถบอกขอบข1ายของปรั ชญาได(ว1าปรั ชญาแบ1งออกเป7นก&0

สำาขา แลัะแต1ลัะสำาขาศึ�กษาเก&0ยวก บเรั-0องอะไรั4. สำามารัถอธี�บายความแตกต1างรัะหว1างปรั ชญาก บศึาสำตรั*สำาขา

อ-0น

3

5. สำามารัถบอกถ�งปรัะโยชน*ของปรั ชญาแลัะการัน!าไปใช(ในช&ว�ตปรัะจ!าว นได(

6. สำามารัถบอกถ�งปรัะว ต�ศึาสำตรั*ความค�ดทางปรั ชญาของน กปรั ชญาต .งแต1สำม ยกรั&กโบรัาณจนถ�งป�จจ+บ นรัวมท .งปรัะว ต�ศึาสำตรั*ความค�ดทางตะว นออกของน กค�ดสำาม ญ

4

ปร�ชื่ญาคำออะไร

ค!าว1า ปรั ชญา แปลัจากค!าในภิาษาอ งกฤษว1า “Philosophy”

ซั�0งมาจากรัากศึ พื้ท*ภิาษากรั&กว1า Philos (ความรั ก) แลัะ Sophia

(ความรั' () ม&ความหมายภิาษาอ งกฤษว1า “The love of wisdom”

(ความรั กในป�ญญาความรั' ()ปรั ชญาเป7นศึาสำตรั*ท&0ช&.ให(เห6นถ�งความพื้ยายามของมน+ษย*ใน

การัแสำวงหาความรั' (ท&0เก&0ยวก บโลักภิายนอกแลัะความรั' (อ-0นท&0เก&0ยวพื้ นก บช&ว�ตมน+ษย*น กปรั ชญารั+ 1นแรัก พื้ยายามอธี�บายธีรัรัมชาต�รัอบต วเรัา แสำวงหาความจรั�งเก&0ยวก บโลักแลัะอะไรัค-อช&ว�ตท&0ด&ท&0มน+ษย*แสำวงหา ด งน .นน กค�ด กรั&กรั+ 1นแรักจ�งม&ลั กษณะเป7นท .งน กปรั ชญาแลัะน กว�ทยาศึาสำตรั*

ปร�ชื่ญาแสวิงหาอะไรปรั ชญาไม1สำามารัถให(ค!าตอบแก1ค!าถามท+กข(อในโลักน&.ได( ได(แต1

เพื้&ยงเสำนอแนวทางบางอย1างท&0จะช&.ให(เห6นถ�งป�ญหาท&0เก&0ยวข(องก บช&ว�ต ยกต วอย1าง เช1น เรัาม&ช&ว�ตอย'1ในโลักน&. เรัาแสำวงหาอะไรั ช&ว�ตท&0ด&ท&0มน+ษย*แสำวงหาเป7นช&ว�ตเช1นไรัด(วยการัใช(เหต+ผู้ลั (reason) เป7นเครั-0องม-อในการัน!า ไปสำ'1การัเป7นผู้'(ท&0รั' (จ กค�ดการัม&จ�ตใจว�พื้ากษ* (critical mind) สำ�0งเหลั1าน&.จะน!าไปสำ'1การัเลั-อกแนวทางในการัด!ารังช&ว�ต โดยอาศึ ยหลั กการัทางความค�ดบางปรัะการัท&0น กปรั ชญาได(วางไว(

ค!าตอบในทางปรั ชญา ไม1ใช1ลั กษณะของค!าตอบท&0แน1นอนตายต ว น กปรั ชญาแต1ลัะคนม&ความค�ดเห6นแตกต1างก น ผู้'(ศึ�กษาปรั ชญาไม1จ!าเป7นต(องเห6นด(วยก บความค�ดเห6นของน กปรั ชญา น กปรั ชญาไม1ต(องการัสำรั(างความเช-0อให(เก�ดในต วผู้'(ศึ�กษาปรั ชญา แต1ปรั ชญาต(องการัปลั'กฝั�งค+ณลั กษณะของการัเป7นผู้'(แสำวงหาความรั' ( การัม&ความค�ดว�พื้ากษ*ว�จารัณ* ม&ความเช-0อท&0ม&เหต+ผู้ลัของตนเอง ซั�0งรัวมถ�งเหต+ผู้ลัท&0ผู้'(อ-0 นเสำนอมา แลัะยอมรั บได(ด(วยการัพื้�จารัณา

5

ทบทวนอย1างรัอบรัอบด(วยเหต+ของเขาเอง จ+ดม+1งหมายของการัศึ�กษาปรั ชญาจ�งอย'1ท&0การัเพื้�0มพื้'นสำต�ป�ญญาของมน+ษย*ให(เป7นผู้'(ท&0รัอบคอบ เลั-อกต ดสำ�นใจด(วยการัใช(เหต+ผู้ลั พื้�จารัณาแนวทางน .น เพื้-0อเป7นแนวทางในการัด!าเน�นช&ว�ต

การัศึ�กษาปรั ชญาน .นม�ได(ม+1งเพื้-0อใช(เป7นว�ชาช&พื้ แต1ม+1งศึ�กษาก นเพื้-0อเสำรั�มว�ชาช&พื้อ&กท&0หน�0ง ให(เป7นผู้'(ท&0ม&จ�ตใจไม1ค บแคบ แน1นอนท&0ว1าเม-0อปรั ชญาไม1ใช1ศึ�กษาเพื้-0อย�ดเป7นอาช&พื้ ปรั ชญาจ�งม�ใช1ศึาสำตรั*ท&0จะสำรั(างความรั!0ารัวยให(ก บผู้'(ศึ�กษาหรั-อแม(แต1จะเปลั&0ยนแปลังอ+ปน�สำ ยความเคยช�นอะไรับางอย1างได( เน-0องจากเป(าหมายเน-.อหาของปรั ชญาน .นต1างไปจากศึาสำตรั*อ-0น แต1ไม1ว1าจะเป7นศึาสำตรั*แขนงใดในโลักน&. เท1าท&0ปรัากฏอย'1ลั(วนม&รัากฐานมาจากปรั ชญาท .งน .น

พื้'ดก นอย1างง1ายๆปรั ชญาม�ใช1อะไรัอ-0 น นอกจากความน�กค�ดของคนเก&0ยวก บสำ�0งท 0วๆไปปรั ชญาไม1ค�ดถ�งสำ�0งหน�0งสำ�0งใดโดยเฉพื้าะในม+มของม น แต1เพื้&ยงม+มเด&ยวแต1ปรั ชญาจะต(องยกความค�ดของต วให(สำ'งข�.น แลั(วมองด'ท+กสำ�0งในแง1ของสำ1วนรัวม ปรั ชญาก6เช1นเด&ยวก บศึาสำตรั*อ-0 นๆ ย1อมม&จ+ดหมายอย'1ท&0 ความรั' ( ข(อสำ!า ค ญอ นท!า ให(“ ”

ปรั ชญาแปลักกว1าว�ชาอ-0 นก6ค-อว1าถ( าหากถามน กค!า นวณ น กปรัะว ต�ศึาสำตรั* น กเศึรัษฐศึาสำตรั* หรั-อแม(แต1น กหน งสำ-อพื้�มพื้* ถ�งผู้ลัแห1งความจรั�งในกรัอบแห1งช&ว�ตของเขา เรัาก6จะได(รั บค!าตอบอย1างย-ดยาวจนเบ-0อท&0จะฟั�งเสำ&ยอ&ก แต1ถ(าท1านถามน กปรั ชญาด(วยค!าถามอ นเด&ยวก น เขาจะจ(องสำารัภิาพื้ว1าการัศึ�กษาของเขาย งไม1บรัรัลั+ถ�งความจรั�งท&0แน1นอน หมดข(อก งขาเหม-อนน กว�ทยาการัอ-0นๆ เศึรัษฐศึาสำตรั*ข�.นต(นด(วยความต(องการั ลังท(ายด(วยความต(องการั ปรั ชญาข�.นต(นด(วยความพื้�ศึวง แลัะจนบ ดน&.ก6ย งคงหน&ความพื้�ศึวงไปไม1พื้(น ความจรั�งท&0ปรั ชญาค(นพื้บก6ย งไม1อาจลังรัอยก นได(เด6ดขาด ท .งน&.ก6เน-0องมาจากความจรั�งท&0ว1า ถ(าม&เรั-0องอะไรัท&0น กปรั ชญาค(นพื้บความจรั�งได(โดยไม1ม&ป�ญหา เรั-0องน&.ก6ไม1เรั&ยกว1าปรั ชญาอ&กต1อไป แต1กลัายเป7นว�ชาอ&กปรัะเภิทหน�0งข�.นมาต1างหาก เรัาจ�งเห6นว1า น กปรั ชญาไม1เห6นท!าอะไรัท&0

6

เรั&ยกว1าก(าวหน(า ซั�0งท&0จรั�งน .นได(ก(าวหน(ามามากแลั(วแต1โยนผู้ลัอ นน .นไปให(น กว�ชาการัอย1างอ-0น จ�งไม1ม&ใครัเห6นค+ณค1าของคนตาบอดท&0คลั!าหมวกด!าในห(องม-ด การัศึ�กษาเก&0ยวก บเรั-0องบนท(องฟั?า ซั�0งบ ดน&.กลัายเป7นดารัาศึาสำตรั*น .น ครั .งหน�0งได(เคยรัวมอย'1ในปรั ชญา การัศึ�กษาเก&0ยวก บจ�ตมน+ษย*ซั�0งเรัาขนานนามว1า จ�ตว�ทยาก6เคยเป7นเม-องข�.นของปรั ชญา บ ดน&.ปรั ชญาจ ดการัเรั&ยบรั(อยแลั(วก6ปลั1อยให(เป7นอ�สำรัะให(ปกครัองต วเอง แม(งานช�.นสำ!าค ญของน�วต นก6ย งได(ช-0อว1าเป7น หลั ก“

คณ�ตศึาสำตรั*แห1งปรั ชญาธีรัรัมชาต� ปรั ชญารั+ 1งเรั-องข�.นก1อน”

ว�ทยาการัอ-0นใดท .งสำ�.น เพื้รัาะว�ทยาศึาสำตรั*แผู้นใหม1เพื้�0งจะเบ�กอรั+ณรั ศึม& เม-0อ ค.ศึ. 1600 น&.เอง แลัะย�0งกว1าน .น น กว�ทยาศึาสำตรั*รั+ 1นแรักก6ลั(วนแต1เป7นน กปรั ชญาท .งสำ�.น กาลั�เลัโอ ใช(เวลัาศึ�กษาปรั ชญานานกว1าค!านวณเสำ&ยอ&ก แลั(วกาลั�เลัโอน&0ม�ใช1หรั-อท&0เป7นผู้'(วางรัากฐานอ นสำ!าค ญให(แก1น กว�ทยาศึาสำตรั*

สาข้าติ,างๆข้องปร�ชื่ญาปรั ชญาเก�ดจากความสำงสำ ยความปรัะหลัาดใจ (wonder) ท&0

มน+ษย*ม&ต1อตนเองหรั-อต1อสำ�0งแวดลั(อมรัอบต วมน+ษย*สำ�0งเหลั1าน&.ลั(วนก1อให(เก�ดค!าถามทางปรั ชญาข�.น นอกจากน .นแลั(วมน+ษย*ย งม&ความสำนใจต1อสำ�0งต1างๆไม1คงท&0เรั-0องท&0เคยขบค�ดก นน .นป�ญหาท&0สำม ยหน�0งสำนใจ อ&กสำม ยหน�0งอาจไม1สำนใจก6ได(แลัะต1อมาอ&กสำม ยหน�0งป�ญหาท&0น1าสำนใจในสำ งคมหน�0ง อาจไม1เป7นท&0น1าสำนใจของอ&กสำ งคมหน�0งก6ได( น&0เป7นเหต+ผู้ลัท&0ท!าให(เก�ดรัะบบความค�ดแลัะว�ว ฒนาการัความค�ดทางปรั ชญา

เด�มว�ชาการัต1างๆท&0มน+ษย*แสำวงหา เรัาจ ดเข(าเป7นว�ชาปรั ชญาต1อมาเม-0อว�ชาใดม&เน-.อหามากข�.นแลัะม&คนสำนใจขบค�ดป�ญหาก นมากก6จะแยกต วออกเป7นว�ชาอ�สำรัะ ว�ชาท&0แยกต วออกเป7นอ นด บแรักได(แก1ว�ชาศึาสำนา ต1อมาคณ�ตศึาสำตรั*ซั�0งเรั�0มเป7นว�ชาเม-0อย+คลั�ครัวบรัวมเรั&ยบเรั&ยงเป7นรัะบบ กาลั�เลัโอเป7นคนแรักท&0แยกฟัAสำ�กสำ*ออกจากปรั ชญามาเป7นว�ทยาศึาสำตรั*โดยก!าหนดเน-.อหาแลัะว�ธี&การัของฟัAสำ�กสำ*

7

กลั1าวค-อ ก!าหนดว1าเน-.อหาของฟัAสำ�กสำ*ค-อสำ�0งท&0สำ งเกต+เห6นแลัะน!ามาแทนด(วยสำ'ตรัทางคณ�ตศึาสำตรั*ได( ว�ธี&การัของฟัAสำ�กสำ*ค-อการัสำ งเกต+แลัะการัว ด ในกรัณ&ของว�ชาว�ทยาศึาสำตรั*สำาขาต1างๆก6เช1นเด&ยวก นก บว�ชาฟัAสำ�กสำ*ค-อแยกออกจากปรั ชญาเป7นว�ชาต1างหากเม-0อม&ขอบเขตแลัะเน-.อหามากข�.น

ป�จจ+บ นปรั ชญาก บว�ทยาศึาสำตรั*ต1างก6แบ1งแยกหน(าท&0ก น ว�ทยาศึาสำตรั*หาความจรั�งด(วยการัใช( การัสำ งเกต ทดลัองแลัะสำรั+ปผู้ลั สำ1วนปรั ชญาใช(เหต+ผู้ลั กรัะบวนการัของความค�ดเป7นเครั-0องม-อในการัเข(าหาความจรั�ง (reality) ปรั ชญาพื้ยายามแสำวงหาความจรั�งท&0ย งหาค!าตอบท&0แน1นอนไม1ได( เช1น ว�เครัาะห*ถ�งป�ญหาท&0ว1าจ กรัวาลัท&0เรัาอย'1ม& ความม+1งหมาย ใดซั1อนเรั(นอย'1ในโลักด!าเน�นไปตามกฎีเกณฑ์*ใน“ ”

ลั กษณะกลัไก (machanism) หรั-อม&สำ�0งท&0เหน-อธีรัรัมชาต� (super-

natural) ควบค+มอย'1การัจ!าแนกสำาขาของปรั ชญาตามท&0ยอมรั บก นในป�จจ+บ นแบ1ง

ออกเป7น 3 สำาขา ค-อ ญาณว�ทยา อภิ�ปรั ชญา ค+ณว�ทยา1. ญาณวิ�ที่ยา (epistemology) เป7นการัศึ�กษาถ�งขอบเขต

ของความรั' ( ความรั' (ค-ออะไรั เก�ดข�.นได(อย1างไรั ค(นคว(าถ�งธีรัรัมชาต�ของความรั' ( บ1อเก�ดของความรั' (ขอบเขตแลัะข(อจ!าก ดของความรั' (

2. อภิ�ปร�ชื่ญา (metaphysics) เป7นการัศึ�กษาถ�งความแท(จรั�งของโลัก ช&ว�ต เป7น

ปรั ชญาธีรัรัมชาต� หรั-อศึ�กษาธีรัรัมชาต�ของจ�ต พื้รัะเจ(า ค+ณลั กษณะของพื้รัะเจ(า แลัะความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างพื้รัะผู้'(เป7นเจ(าหรั-อสำ�0งสำ มบ'รัณ* (the absolute) ก บโลักแลัะมน+ษย*

3. คำ�ณวิ�ที่ยา (axiology) เป7นทฤษฎี&ท&0ว1าด(วยค+ณค1าหรั-ออ+ดมคต� แบ1งเป7น 4 สำาขา ค-อ

8

a. ต รั รั ก ว� ท ย า (logic) เ ป7 น ก า รั ศึ� ก ษ า รั' ป แ บ บกรัะบวนการัของความเห6น ว�ธี&การัใช(เหต+ผู้ลัของมน+ษย*

b. จรั�ยศึาสำตรั* (ethics) เป7นการัศึ�กษาถ�งเป?าหมายในการัแสำวงหาความด&สำ'งสำ+ดในการัด!ารังช&ว�ต ว�เครัาะห*ป�ญหาของ ความด& ความช 0ว ท&0มน+ษย*เรัาย�ดถ-อ“ ” “ ”

ปฏ�บ ต�ก นในสำ งคมc. สำ+นทรั&ยศึาสำตรั* (aesthetic) อ+ดมคต�ในการัแสำวงหา

ค+ณค1าทางด(านศึ�ลัปความงามd. เทวว�ทยา (theology) การัแสำวงหาความหลั+ดพื้(น

ข อ ง จ� ต ว�ญ ญ า ณ อ ย'1 ใ น ข อ บ ข1 า ย ข อ ง ศึ า สำ น า (religion)

ปรั ชญาสำามารัถจ ดเข(าเป7น 2 รัะบบค-อ ปรั ชญาบรั�สำ+ทธี�Cก บปรั ชญาปรัะย+กต* ปรั ชญาบรั�สำ+ทธี�C (pure philosophy) ได(แก1 ญาณว�ทยา แลัะอภิ�ปรั ชญา สำ1วนปรั ชญาปรัะย+กต* ได(แก1สำาขาต1างๆ ทางด(านค+ณว�ทยา เป7นสำ1วนท&0ใช(ปรั ชญาเอามาปรัะย+กต*ใช(ในการัด!ารังอย'1ในช&ว�ตป�จจ+บ น ซั�0งแยกออกได(มากมายหลัายสำาขาเช1น จรั�ยศึาสำตรั* สำ+นทรั&ยศึาสำตรั* ปรั ชญาการัศึ�กษา ปรั ชญาการัเม-อง ฯลัฯ

ประวิ�ติ�ปร�ชื่ญา

น�กปร�ชื่ญากร#กย�คำแรก

น กปรั ชญาคนแรักมาจากเม-องม�เลัต สำ แห1งแคว(นไอโอเน&ย ซั�0งเป7นศึ'นย*กลัางการัค(าขายบนฝั�0 งทะเลัอ&เจ&ยน ม&ช-0อว1า ทาเลัสำ เป7นผู้'(ต .งสำ!าน กแห1งม�เลัเซั&ยน ปรัะโยคท&0ม&ช-0อของเขาค-อ ท+กสำ�0งท+กอย1างท!ามาจากน!.าซั�0งเป7นรั'ปแบบแรักของแนวความค�ดแบบสำสำารัน�ยม

9

(materialism) (ความเช-0อท&0ว1า ท+กสำ�0งท+กอย1างถ-อก!าเน�ดมาจากธีาต+พื้-.นฐาน) ค!ากลั1าวของทาเลัสำน&.ม�ได(เก�ดจากการัคาดคะเนเท1าน .น แต1ได(มาจากการัสำ งเกตเห6นว1าพื้-.นฐานทะเลัถ'กดวงอาท�ตย*ด'ดน!.าให(กลัายเป7นไอแลั(วตกมาเป7นฝัน ข(อเท6จจรั�งน&.ท!าให(ทาเลัสำต .งข(อสำรั+ป (hypotheses) หรั-อสำมม+ต�ฐานว1าท+กอย1างเก�ดข�.นจากน .น ถ�งแม(ว1าทฤษฎี&น&.จะผู้�ด แต1สำ�0งท&ปรัะโยชน*ในเน-.อหาท&0 ค�ดได( แต1เป7นรั'ปแบบของการัโต(แย(ง แลัะหลั กเกณฑ์*ท&0อาจน!ามาใช(ต1อไปสำ!าหรั บพื้วกสำสำารัน�ยม ในแง1ของการัรั' (จ กต .งสำมมต�ฐานข�.น ซั�0งว�ธี&การัค�ดเช1นน&.ก6ย งคง ด!าเน�นต1อมา

เม-0อปรัะมาณ 500 ปEก1อนครั�สำต*ศึตวรัรัธีเฮรัาคลั�ต'สำ แห1งแคว(นเอฟัAซั สำ ม&ความสำนใจเก&0ยวก บ ทฤษฎี&การัแตกสำลัายของอแนGกซั&แมนเดอรั* (anaximander) ศึ�ษย*ของทาเลัสำ แลัะทฤษฎี&แห1งความสำ มพื้ นธี*กลัมกลั-นของไพื้ทากอรั สำ เฮรัาคลั�ต'สำได(เสำนอแนวค�ดใหม1ว1าด(วยการัเปลั&0ยนแปลังโดยต .งค!าถามว1าอะไรัท!าให(โลักน&.จ�งด!ารังอย'1ต1อไป ท!าไมจ�งไม1แตกสำลัายแลัะย+1งเหย�ง ค!าตอบก6ค-อ การัเปลั&0ยนแปลังท .งหลัายน&.ม&ความเก&0ยวเน-0องก บจ!านวนแลัะสำ ดสำ1วนโดยท&0การัแตกแยกเป7นสำ�0งท&0ปรัากฎีอย'1ภิายนอก ในขณะท&0ความกลัมกลั-นสำอดคลั(องเป7นสำ�0งท&0อย'1เบ-.องหลั ง โลักน&.ด!าเน�นต1อไปโดยม&การัแตกสำลัาย ม&การัเปลั&0ยนแปลังเป7นสำ�0งสำ!าค ญ ท&0ว1า การัเปลั&0ยนแปลังเป7น“

บ�ดาของท+กสำ�0ง ท+กอย1างม&การัเปลั&0ยนแปลังอย'1ตลัอดเวลัา ด งน .น”

เม-0อเรัาก(าวลังสำ'1แม1น!.าสำายเด&ยวก นเป7นครั .งท&0 2 แม1น!.าน .นย1อมแต1ต1างไปจากครั .งแรัก เน-0องจากแม1น!.าม&ความเปลั&0ยนแปลังอย'1ตลัอดเวลัา ธีาต+สำ!าค ญสำ!าหรั บเฮรัาคลั�ต+สำ ค-อ ไฟั เปลัวเท&ยนท&0เคลั-0อนไหวกรัะพื้รั�บอย'1น .น บ1งถ�งการัเผู้าผู้ลัาญเช-.อเพื้ลั�งตลัอดเวลัา ซั�0งเป7นสำ ญลั กษณ*ของทฤษฎี&ท&0ว1า ท+กอย1างข�.นอย'1ก บกฎีของการัเปลั&0ยนแปลัง

ในซั�ซั�ลั& เอ6มพื้&โดคลั�สำ (490 – 430 ปE ก1อน ค.ศึ.) มองว1า ด�น น!.า ลัม ไฟั เป7นธีาต+พื้-.นฐานท&0ม&การัรัวมต วแลัะแตกสำลัายด(วยหลั กของความรั กแลัะความแตกแยก ท .งน&.เพื้&ยงแต1การัเพื้�0มธีาต+มากข .นก6ไม1

10

อาจช1วยสำน บสำน+นการัว�จารัณ*ได(มากน ก ซั�0งต1อมาอแน6กซัากอรั สำ (ปรัะมาณ 500 –428 ปE ก1อน ค.ศึ.) ชาวไอโอเสำ&ยแห1งเอเธีนสำ*ได(ก(าวไปไกลักว1า โดยอ(างถ�งการัแบ1งแยกท&0ไม1ม&ท&0สำ�.นสำ+ดซั�0งการัแบ1งแยกน&.ม�ใช1เป7นของสำสำารั แต1เป7นค+ณสำมบ ต�ของบรัรัยากาศึ

ข .นสำ+ดท(ายของการัพื้ ฒนาได(แก1 แนวค�ดของพื้วกปรัมาณ'น�ยม (atomists) ซั�0งได(รั บอ�ทธี�พื้ลัจากปารั*เมน�เดสำในเรั-0องธีาต+พื้-.นฐาน โดยแบ1งแยกทรังกลัมน .นออกเป7นสำ1วนย1อยๆ หรั-อท&0เรั&ยกว1าอะตอมท&0ม&รั'ปต1างแตกต1าง ๆ ก น ซั�0งไม1อาจแบ1งได( (ค!าว1าอะตอม หมายถ�ง

สำ�0งท&0ไม1อาจแบ1งแยกได(“ ”) แลัะโดยทฤษฏ&การัเปลั&0ยนแปลังของเฮรัาคลั�ต+สำ พื้วกปรัมาณ'น�ยมได(อธี�บายการัเปลั&0ยนแปลังท&0เก�ดจากการัเคลั-0 อนของอะตอมท&0คงรั'ปในบรัรัยากาศึ ขณะท&0ภิาพื้ของอะตอมเปลั&0ยนแปลังโลักน&.ก6เปลั&0ยนไปด(วย ค+ณภิาพื้ท&0แตกต1างก นของสำสำารัเก�ดจากรั'ปแบบของอะตอมท&0ม&ลั กษณะเรัขาคณ�ตต1างๆ ก น เช1น รัสำหวานก6เน-0องจากอะตอมทรังกลัม รัสำฝัาด เน-0องจากรั'ปแหลัมเลั6กแบบเข6ม1 เป7นต(น ลั�วซั�ปป�สำ (Leucippus) ชาวม�เลัเช&0ยน (ปรัะมาณช1วง 500 ปE ก1อน ค.ศึ.) เป7นผู้'(เสำนอทฤษฎี&เก&0ยวก บอะตอมเป7นคนแรัก ซั�0งต1อมาด&โมครั�ต สำรั บช1วงความค�ดน .น รั(อยปEต1อมาความค�ดน .นเป7นจ+ดสำ!าค ญในทฤษฎี&ของเอพื้�ค�วรั สำ แลัะได(รั บการักลั1าวขว ญถ�งอย1างมากในงานเข&ยนของลั'ครั&ต สำ น กปรัาชญ*โรัม น ในช1วงรั(อยกว1าปEก1อนครั�สำต*ศึตวรัรัษ

โสคำราติ#สโสำครัาต&สำ ชาวเม-องเอเธีนสำ* เป7นต วอย1างของผู้'(แสำวงหาความ

จรั�งอย1างไม1ใฝัHปรัะโยชน* ช&ว�ตของเขาอย'1ในช1วง 470 – 399 ปE ก1อน ค.ศึ. เป7นรัะยะท&0ว ฒนธีรัรัมกรั&กได(แผู้1ขยายออกไปอย1างกว(างขวาง

1 ก&รัต� บ+ญเจ-อ, ปรั ชญา สำ!าหรั บผู้'(เรั�0มเรั&ยน (กรั+งเทพื้ฯ :โรังพื้�มพื้*ไทยว ฒนาพื้าน�ช, 2538), หน(า 38.

11

สำ�0งท&0เรัารั' (เก&0ยวก บโสำกรัาต&สำน .นสำ1วนใหญ1ได(มาจากงานเข&ยนของเพื้ลัโต สำาน+ศึ�ษย*ของเขา โสำครัาต&สำเองไม1เคยเข&ยนอะไรัเลัย เขาเป7นผู้'(ท&0ไม1สำนใจใยด&ก บเรั-0องสำ1วนต วของตนเองเท1าไรัน ก โดยสำนใจท&0จะแสำวงหาความรั' (มากกว1าความสำ+ขสำบายทางกายแลัะในฐานะท&0เป7นพื้ลัเม-องผู้'(หน�0ง เขาไม1หว 0นท&0จะเรั&ยกรั(องความย+ต�ธีรัรัมแม(จะก1อให(เก�ดผู้ลัเสำ&ยแก1ต วเองก6ตาม

แรักท&เด&ยวโสำกรัาต&สำสำนใจการัไตรั1ตรัองแบบว�ทยาศึาสำตรั*ของพื้วกไอโอเน&ยนแลัะผู้'(สำ-บทอดความค�ดแบบน&. แต1เขาม กปรัะจ กษ*ว1าทฤษฎี&ของพื้วกน&.ไม1ได(ช1วยให(มน+ษย*สำามารัถเข(าใจต วเองได(เลัย ด งน .นเขาจ�งห นเหจากว�ทยาศึาสำตรั*แลัะห นมาศึ�กษาป�ญหาทางจรั�ยศึาสำตรั* ว�ธี&การัท&0เขาใช(ในการัศึ�กษาก6ค-อว�ธี&การัของเรัขาคณ�ตท&0น กคณ�ตศึาสำตรั*ใช(ก นอย'1 กว1าค-อ เรั�0มจากข(อม+ต�ฐานแลัะต .งขอสำรั+ปจากสำ�0งเหลั1าน .น ด(วยว�ธี&น�รัน ย

โสำกรัาต&สำก6ได(ช-0อว1าเป7นผู้'(ท!าให(คนหน+1มห วแข6ง เม-0อชนช .นสำ'งรั+ 1นเก1าในกรั+งเอเธีนสำ*เสำ-0อมอ!านาจลัง ผู้'(ปกครัองรั+ 1นใหม1ไม1ชอบใช(การัท&0โสำกรัาต&สำม&อ�ทธี�พื้ลัต1อคนช .นสำ'ง นอกจากน .นเขาม กจะสำรั(างความย+1งยากใจแก1ผู้'(ท&0รัวมสำนทนาด(วย เขาถามผู้'(ท&0ค�ดว1าต วเองม&ความเช&0ยวชาญ แลัะม กจะพื้บเสำมอ ๆ ว1า เขาเหลั1าน .นไม1สำามารัถอธี�บายในสำ�0งท&0เขาถน ดเลัย โสำกรัาต&สำม&ว�ธี&การัพื้'ดท&0ม&ความหมายตรังก นข(ามก บค!าพื้'ดของเขา โดยเขาอ(างว1าต วเขาเองน .นม&ความโง1อย'1มาก ม�ได(รั' (มากกว1าคนอ-0นเลัย ซั�0งในแง1น&.ท!าให(เขาฉลัาดกว1าคนอ-0นท&0ค�ดว1าต วเองรั' (ความจรั�ง แต1แลั(วไม1รั' ( การัเหน6บแนม (irony) แบบน&.เป7นอาว+ธีท&0เขาใช(ปรัะกอบในการัโต(เถ&ยง

โสำกรัาต&สำไม1ใช1เป7นคนไม1เช-0อศึาสำนา แต1เขาม&แนวความค�ดเป7นต วของต วเอง เขาไม1สำนใจในศึาสำนาปรัะจ!ารั ฐอย1างจรั�งจ ง แต1ก6ม�ได(แสำดงปฏ�ก�รั�ยาใด ๆ ออกมา ในขณะท&0เขาม�ได(คลั(อยตามผู้'(อ-0นในสำ งคมเขาก6เหม-อนก บน กค�ดกรั&กโดยท 0วไปท&ท(าทายต1ออ!านาจการัปกครัอง แลัะในท&0สำ+ดก6ม&ข(อกลั1าวหาว1าเขาเป7นผู้'(ม&ความผู้�ดแลัะไม1เช-0อพื้รัะเจ(า ม&

12

คนกลั+1มน(อยต ดสำ�นว1าโสำกรัาต&สำผู้�ด แลัะหากเขายอมรั บสำารัภิาพื้ผู้�ด ศึาลัก6ยกโทษให( แต1เขาปฏ�เสำธี โสำกรัาต&สำจ�งต(องด-0มยาพื้�ษตาย ภิาพื้การัตายของเขาปรัากฎีอย'1ในงานเข&ยนของเพื้ลัโตในบทสำนทนาเรั-0อง เฟัโด (phaedo)

เพลำโติงานเข&ยนของเพื้ลัโต (ปรัะมาณ 427 – 347 ปEก1อน ค.ศึ.)

ได(น!าแนวค�ดต1าง ๆ ก1อนย+ค โสำกรัาต&สำมาผู้สำมผู้สำานเข(าด(วยก น เพื้ลัโตเก�ดในตรัะก'ลัสำ'ง แลัะเป7นผู้'(ได(รั บการัอบรัมจากโสำกรัาต&สำตลัอดมา เขาได(ต .งโรังเรั&ยนอะคาเดม& (Academy) ท&0ม&ช-0อเสำ&ยงข�.นท&0เม-องอะคาเดม สำนอกกรั+งเอเธีนสำ*

งานเข&ยนในรัะยะแรักของเพื้ลัโตม&ทฤษฎี&แบบ (Theory of

Forms) เป7นศึ'นย*กลัางในด(านทฤษฎี&ความรั' ( เขาได(รั บแนวค�ดมาจากปารั*แมน�เดสำแลัะเฮรัาคลั�ต'สำ แบบซั�0งเป7นว ตถ+ของความรั' ( เป7นสำ�0งท&0คงท&0ไม1เปลั&0ยนแปลัง เช1นเด&ยวก บสำ�0งท&0เป7น หน�0ง ในความหมาย“ ”

ของปารั*เมน�เดสำ ซั�0งเป7นสำ�0งสำมบ'รัณ*แลัะเป7นอมตะ แลัะม&อย'1ในโลักท&0สำ'งกว1า เป7นสำ�0งท&0อาจเข(าใจได(ด(วยจ�ต ในแง1หน�0งสำ�0งท&0เรัารั บรั' (ด(วยปรัะสำาทสำ มผู้ สำบ1งถ�งว ตถ+เฉพื้าะอย1างท&0ม&อย'1 ในโลักน&. เป7นสำ�0งด& เปลั&0ยนแปลังได( เช1น เปลัวไฟั ของเฮรัาคลั�ต'สำ แลัะ สำ�0งเหลั1าน&.มองจากความค�ดเห6นย1อมม&ความแตกต1างก นไป

เพื้ลัโตถ-อว1า สำ�0งเฉพื้าะ เช1น ถ(วย เป7นสำ�0งท&0แสำดงมาจากโลักของแบบหรั-อภิาพื้ของความเป7นถ(วย เป7นสำ�0งท&0ม&ความม 0นคงท&0 แลัะเป7นแบบหน�0งเด&ยวของถ(วยท&0ม&อย'1ในโลักของความค�ด จ+ดสำ!าค ญของทฤษฎี&น&.จะเห6นได(งายจากว�ธี&ท&0เรัาใช(ภิาษา เช1น ม&ถ(วยอย'1หลัายถ(วยแลัะในหลัายๆ ถ(วยน&.ก6ม&ความแตกต1างก น ไม1ว1าจะเป7น สำ& รั'ปรั1าง หรั-อขนาด แต1ม&เพื้&ยงค!าเด&ยวท&0ใช(เรั&ยก ค-อค!าว1าถ(วย ถ(วยแต1ลัะถ(วยน&.อาจม&การัแตกสำลัายได( แต1 แบบ ของถ(วยย งคงอย'1ต1อไป เช1นเด&ยวก บค!าว1า ถ(วย“ ”

13

ปร�ชื่ญาแลำะวิ�ที่ยาศาสติร�ข้องอาร�สโติเติ�ลำน กศึ�กษาท&0ม&ช-0อท&0สำ+ดของสำ!าน กอะคาเดม&ของเพื้ลัโตค-อ อารั�สำโต

เต�ลั (384 – 322 ปE ก1อน ค.ศึ.) เขาเก�ดท&0เม-องสำตาจ�รัา ในแคว(นเทรัสำ ได(เข(ามาในกรั+งเอเธีนสำ* เม-0อปE 366 แลัะอย'1ท&0น 0นจนกรัะท 0งเพื้ลัโตตาย หลั งจากน .นได(เป7นอาจารัย*สำอนอเลั6กซัานเดอรั* (ซั�0งต1อมาเป7นกษ ตรั�ย*ผู้'(ย�0งใหญ1) ขณะท&0อเลั6กซัานเดอรั*ปกครัองอย'1 อารั�สำโตเต�ลัสำอนหน งสำ-อในกรั+งเอเธีนสำ*ท&0ลั&เซั&ยมซั�0งเป7นโรังเรั&ยนท&0เขาได(ต .งข�.นเอง

ถ�งแม(อารั�สำโตเต�ลัจะม&ความเข(าใจว�ชาคณ�ตศึาสำตรั*ในฐานะเป7นสำมาช�กของสำ!าน กอาคาเดม& แต1เขาม&ความสำนใจว�ทยาศึาสำตรั*สำาขาช&วว�ทยา ความสำนใจน&.น!าเขาได(สำ'1ว�ธี&การัต1างๆ ในการัท&0จะตอบป�ญหาหลัายๆ แบบ หน(าท&0ปรัะการัหน�0งของน กช&วว�ทยาค-อการัจ ดปรัะเภิท ด งท&0เรัาจะพื้บว1าอรั�สำโตเต�ลัให(ความสำนใจต1อป�ญหาตรัรักศึาสำตรั*ว1าด(วยการัแบ1งน&. ซั�0งการัจ!าแนกช .นน&.ม+1งไปในการัจ ดปรัะเภิทของสำ ตว* (รัะด บของธีรัรัมชาต�) ซั�0งก6ย งเป7นท&0ยอมรั บจนถ�งสำม ยกลัางงานของเขาด(านช&วภิาพื้ทางทะเลัแสำดงให(เห6นว1าเขาเป7นผู้'(สำ!ารัวจได(อย1างถ'กต(อง อย1างไรัก6ด&ความสำนใจของอารั�สำโตเต�ลัในด(านน&.ได(น!าเขาไปผู้�ดทาง เม-0อมองจากด(านท&0เก&0ยวก บว�ทยาศึาสำตรั*กายภิาพื้ ขณะท&0ชาวไอโอเน&ยแลัะเพื้ลัโตได(เข(าถ�งความเป7นจรั�งมากกว1า เน-0องจากอารั�สำโตเต�ลัได(น!าหลั กเกณฑ์*ว1าด(วยสำาเหต+แลัะจ+ดม+1งหมาย (teleology) ไปใช(ในฟัAสำ�กสำ*แลัะดารัาศึาสำตรั*ด(วย

ทฤษฎี&ทางปรั ชญาของอารั�สำโตเต�ลัถ-อว1าสำ�0งท .งหลัายเป7นอย'1อย1างท&0ม นเป7นเพื้รัาะศึ กยภิาพื้ (potentialities) ในต วของม นเอง เป7นต(นว1า เมลั6ดของต(นโอGกก6ม&แนวโน(มท&0จะเป7นต(นโอGกต1อไป น 0นหมายถ�งในสำภิาวะท&0เหมาะสำมม นก6จะเป7นโอGกต1อไป ซั�0งเป7นการัแสำดงถ�งทฤษฎี&ว1าด(วยสำสำารัแลัะแบบของอารั�สำโตเต�ลั ว ตถ+ใดก6ตามท&0ปรัะกอบด(วยสำสำารั หรั-อมวลัสำารัใดท&0ม&แบบอย'1 แบบเป7นสำ�0งท&0ท!าสำ�0งน .นให(เป7นสำ�0งน .น แบบน&.เสำม-อนลั'กพื้&0ลั'กน(องก บแบบของโสำกรัาต&สำ แต1ขณะท&0แบบของโสำกรัาต&สำเป7นสำ�0งท&0อย'1เหน-อว ตถ+ (อย'1เหน-อแลัะพื้(นจาก

14

ว ตถ+แห1งการัสำ มผู้ สำ)สำ!าหรั บอารั�สำโตเต�ลัเป7นสำ�0งท&0อย'1ในว ตถ+ (อย'1ในว ตถ+ท&0เรัารั บรั' ()

ห น ก ลั บ ไ ป ม อ ง ท ฤ ษ ฎี& ว1 า ด( ว ย สำ า เ ห ต+ (Theory of

causality) ของอารั�สำโตเต�ลัว1าด(วยการัสำ มพื้ นธี*ของเหต+แลัะผู้ลั เรัาทรัาบว1าเขาได(กลั1าวถ�งสำาเหต+สำ&0ปรัะการัท&0ว1าสำาเหต+หน�0งเป7นสำาเหต+ของอ&กอ นหน�0 ง สำาเหต+เหลั1 าน&. ได(แก1 สำาเหต+แห1งว ตถ+ (material

cause) สำ า เ ห ต+ แ ห1 ง แ บ บ (formal cause) สำ า เ ห ต+ปรั ะสำ�ทธี�ภิ าพื้ (efficient cause) แลัะสำา เหต+สำ+ดท( าย (final

cause) เช1น ลัองค�ดถ�งกรัะปIองน!.าม นท&0รัะเบ�ด เม-0อไม(ข&ดไฟัได(หลั1นลังไป กรัะปIองน!.าม นก6ค-อสำาเหต+ทางว ตถ+ ซั�0งม&ลั กษณะท&0สำ มพื้ นธี*ก บไม(ข&ด เป7นสำภิาวะท&0จ!าเป7นเก�ดข�.นโดยธีรัรัมชาต� การัตกลังไปของไม(ข&ดไฟัเป7นสำาเหต+ปรัะสำ�ทธี�ภิาพื้ ซั�0งป�จจ+บ นน&.เรัาเรั&ยกว1าสำาเหต+ แลัะสำาเหต+สำ+ดท(ายค-อแนวโน(ม หรั-อ ความต(องการั เม-0 อน!.า ม น“ ” ออกซั�เจน ม&ปฏ�ก�รั�ยาต1อก นท&0ท!าให(เก�ดการัเผู้าผู้ลัาญข�.น

ปร�ชื่ญาติะวิ�นติกย�คำกลำางปรั ชญาตะว นตกย+คกลัาง หมายถ�ง ปรั ชญาต .งแต1เรั�0มปรั ชญา

ครั�สำต*จนถ�งปรัะมาณสำ�.นศึตวรัรัษท&0 15 ย+คน&.ป�ญหาสำ!าค ญท&0สำ+ดได(แก1 การัปรัะน&ปรัะนอมรัะหว1างปรั ชญากรั&กก บครั�สำตศึาสำนา อย1างไรัก6ตาม ในรัะหว1างน&.ม&น กปรั ชญาบางคนน บถ-อศึาสำนาอ�สำลัามก6ย1อมจะพื้ยายามปรัะน&ปรัะนอมปรั ชญากรั&กก บความเช-0อของศึาสำนาอ�สำลัาม เรัาจ�งต(องแบ1งปรั ชญาอ�สำลัามออกเป7นพื้วกหน�0งต1างหาก แลัะแบ1งปรั ชญาครั�สำต*ออกเป7น 2 สำม ยด งน&.

ปรั ชญาปAตาจารัย* (patristic philosophy) ม&อาย+ปรัะมาณต .งแต1เรั�0มต(นครั�ตศึาสำนาจนถ�งปลัาย

ศึตวรัรัษท&0 8 ท&0เรั&ยกว1าปAตาจารัย*ก6เพื้รัาะว1าน กปรั ชญาในสำม ยน&.ลั(วนแต1เป7นพื้รัะสำงฆ์*ท .งสำ�.น ซั�0งครั�สำตชนน�ยมเรั&ยกว1า ค+ณพื้1อ “ ” (ภิาษาลัาต�นว1า pater) สำม ยน&.ป�ญหาสำ!าค ญอย'1ท&0การัหาทางปรัะน&ปรัะนอมรัะหว1างปรั ชญากรั&กก บครั�สำตศึาสำนา ปรัะน&ปรัะนอมในท&0น&.หมายถ�ง

15

การัเอาปรั ชญามาอธี�บายศึาสำนาเพื้-0อพื้�สำ'จน*หรั-อสำน บสำน+นให(เห6นว1าความเช-0อของศึาสำนาน1าเช-0อถ-อม�ใช1เป7นสำ�0งงมงายไรั(เหต+ผู้ลั1 น กปรั ชญาท&0สำ!าค ญท&0สำ+ดของสำม ยน&.ก6ค-อ น กบ+ญเอาก+สำต&น+สำหรั-อเซันต*ออก สำต�น (Saint Augustine 354 – 430) ซั�0งใช(ปรั ชญาของเพื้ลัโตอธี�บายครั�สำตศึาสำนา จ�งน บเป7นแบบหน�0งของลั ทธี�เพื้ลัโตใหม1

ปรั ชญาอ�สำลัาม (Islamic philosophy) ม&อาย+ปรัะมาณรัะหว1างศึตวรัรัษท&0 10 แลัะ 11 ป�ญหา

สำ!าค ญของสำม ยน&.ค-อ การัปรัะน&ปรัะนอมรัะหว1างปรั ชญาของเพื้ลัโตแลัะอารั�สำโตเต�ลัก บศึาสำนาอ�สำลัาม การัน!าเอาปรั ชญาของอารั�สำโตเต�ลัเข(ามาอธี�บายศึาสำนาเช1นน&. เป7นต วอย1างให(ฝัHายครั�สำต*เอาเย&0ยงอย1างต1อมา น กปรั ชญาท&0สำ!าค ญ ได(แก1 อ�บเบ�น ซั&นา (Ibn-Sina) หรั-อน�ยมเรั&ยกก นว1า อาว&เคนนา (Avicenna 980 – 1037) แลัะ อ�เบ�น รั'ชด* (Ibn Rushd) หรั-อท&0น�ยมเรั&ยกว1า อาเวรั*โรัเอ6สำ (Averroes)

ปรั ชญาอ สำสำมาจารัย* (scholastic philosophy) ม&อาย+ปรัะมาณรัะหว1างศึตวรัรัษท&0 9 ถ�ง

ศึตวรัรัษท&0 15 ป�ญหาสำ!าค ญของสำม ยน&.ก6ค-อ การัใช(ปรั ชญาของอารั�สำโตเต�ลั มาอธี�บายครั�สำต*ศึาสำนาปรั ชญาของเพื้ลัโตใช(เท1าท&0จ!าเป7นในเรั-0องท&0ไม1สำามารัถจะใช(ปรั ชญาของอารั�สำโตเต�ลัได(หรั-อเพื้-0อสำน บสำน+นความค�ดของอารั�สำโตเต�ลั อารั�สำโตเต�ลัได(รั บยกย1องถ�งขนาดได(สำมญาว1า น กปรั ชญา “ ” (the philosopher โดยใช(อ กษรัใหญ1น!าหน(า) น กปรั ชญาท&0สำ!า ค ญท&0สำ+ดได(แก1 น กบ+ญโทม สำ อาคว&น สำ (Saint Thomas Aquinas 1225 – 1274) อย1างไรัก6ตาม ผู้'(ท&0ย งเห6นความสำ!าค ญของเพื้ลัโตแลัะพื้ยายามค(นคว(าให(ลั�กซั�.งกว(างขวางต1อไปก6ย งม&

ปร�ชื่ญาติะวิ�นติกสม�ยใหม,

1 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 22.

16

ปรั ชญาตะว นตกย+คใหม1น บต .งแต1สำ�.นย+คกลัางจนถ�งขณะน&. แบ1งออกเป7น 2 สำม ย ค-อ สำม ยใหม1แลัะสำม ยป�จจ+บ น

สำม ยใหม1 น บต .งแต1ศึตวรัรัษท&0 16 ถ�งปรั ชญาของค(านท* รัะหว1างช1วงเวลัาด งกลั1าวความพื้ยายามของมน+ษย*ท&0จะรั' (น!.าพื้รัะท ยของเทพื้ ซั�0งได(เรั&ยกรั(องความสำนใจของมน+ษย*มาแต1โบรัาณกาลัน .นได(แสำดงออกมาในรั'ปแบบของศึาสำนาต1าง ๆ ให(ความสำนใจแก1 ว�ธี&ค�ด ค�ดอย1างไรัจ�งจะได(ความจรั�ง

เบคำอน (Francis Bacon 1561 – 1626) ชาวอ งกฤษ เป7นน กปรั ชญาท&0สำ!าค ญคนแรักท&0สำ งเกตเห6นว1า น กปรั ชญาต .งแต1ต(นมาจนถ�งสำม ยของท1านไม1สำามารัถตกลังป�ญหาอะไรัก นได(เลัยสำ กป�ญหาเด&ยว จนเขาพื้บว1า อ+ปสำรัรัคของความจรั�งน .นม�ใช1เพื้&ยงก�เลัสำเพื้&ยงอย1างเด&ยว แต1เป7นอคต� ก�เลัสำเป7นอคต�อย1างหน�0ง ย งม&อย1างอ-0นอ&ก เบคอนเช-0อว1าถ(าเรัาสำามารัถขจ ดอคต�ออกไปเสำ&ยได( แลั(วค(นคว(าหาความจรั�งให(ถ'กว�ธี&เรัาจะได(ความจรั�งตรังก นไม1ว1าจะเป7นความจรั�งในด(านใด ว�ธี&ท&0เบคอนเสำนอได(แก1ว�ธี&อ+ปน ย (induction) หรั-อว�ธี&การัว�ทยาศึาสำตรั*ตามความค�ดของเบคอนน 0นเอง

เดส�การ�ติส� (Rene Descartes 1596 – 1650) เห6นว1าการัขจ ดอคต�น .นด&แน1 แต1จะขจ ดให(เกลั&.ยงเกลัาก1อนแลั(วจ�งค�ดคงจะเป7นไปไม1ได( อ นท&0จรั�งก6ไม1จ!าเป7นเลัย จะม&อคต�หรั-อไม1ม&ถ(าใช(ว�ธี&ค�ดให(ถ'กต(องแลั(วก6จะได(ความจรั�งอย'1น 0นเอง ว�ธี&ค�ดท&0ไม1อย'1ใต(อ�ทธี�พื้ลัของอคต�ตามความค�ดเห6นของเดสำ*การั*ตสำ*ก6ค-อ ว�ธี& เรัขาคณ�ต ค-อ เรั�0มต(นหาม'ลับทซั�0งท+กคนยอมรั บว1าจรั�ง แลั(วใช(เป7นข(อพื้�สำ'จน*ความรั' (ท&0ค1อยๆ ยากข�.นไปท&ลัะข .น ๆ จนถ�งความจรั�งท&0ซั บซั(อนมากๆ เช1นน&. เรัาก6จะแน1ใจได(ว1าความรั' (ของเรัาได(รั บการัพื้�สำ'จน*ให(เช-0อได(แลั(วอย1างรัอบคอบ

ท .งว�ธี&ว�ทยาศึาสำตรั*แลัะว�ธี&คณ�ตศึาสำตรั*ต1างก6ม&ผู้'(สำน บสำน+นจ!านวนมาก ฝัHายน�ยมว�ธี&ว�ทยาศึาสำตรั*ได(ช-0อลั ทธี�ว1าปรัะสำบการัณ*น�ยม (empiricism) ม&น กปรั ชญาท&0สำ!าค ญต1อมาค-อลั6อค (John Lock

17

1672 – 1704) ชาวอ งกฤษ แลัะฮ�วม* David Hume (1711 –

1776 ) ชาวสำกGอต ฝัHายน�ยมว�ธี&คณ�ตศึาสำตรั*ได(ช-0อว1าลั ทธี�ว1าเหต+ผู้ลัน�ยม (retionalism) ม&น กปรัาชญ*ท&0สำ!า ค ญต1อมา ค-อ สำปEโนซั1า (Baruch Spinoza 1632 – 1677) ชาวย�วแห1งฮอลัแลันด* แลัะไลับ*น�ซั (Wilhelm von Leibniz 1646 – 1716) ชาวเยอรัม นนอกน .นย งม&น กว�จารัณ*อ&กเป7นจ!านวนมากในศึตวรัรัษท&0 18 ท&0ใช(ว�ธี&คณ�ตศึาสำตรั*แลัะว�ทยาศึาสำตรั*รั1วมก น เช1น วอลัแตรั* (Voltaire 1694 – 1778)

ลำ�ที่ธิ�อ�ดมการน�ยมแบบเยอร�ม�น (German idealism)

น กปรั ชญาท&0สำ!าค ญได(แก1ฟัAคเต (Fichte 1762 – 1814) เช6ลัลั�ง (Schelling 1775 – 1854X) เฮเกลั (Hegel 1770 – 1831)

ต1อมาลั�ทธี�น&.ได(แพื้รั1หลัายท 0วไปในย+โรัปโดยอ�ทธี�พื้ลัของเฮเกลัจ�งได(ช-0อรัวมๆ ก นว1าลั ทธี�อ+ดมการัน�ยมใหม1 ( neo – diealism) ห รั- อ ลั ท ธี� เ ฮ เ ก ลั ใ ห ม1 (neo – Hegelianism)

เฮเกลัสำอนว1าถ(าเรัาได(ฝัKกอ ชญ ตต�ญาณของเรัาถ�งข .นอ จฉรั�ยะแลั(ว เรัาก6จะเห6นเองอย1างแจ1มแจ(งว1าความเป7นจรั�งแท(ม&แต1จ�ตดวงเด&ยวท&0ว�ว ฒน*มาเป7นหมอกเพื้ลั�ง เป7นสำสำารั เป7นช&ว�ต แลัะท&0สำ+ดเป7นจ�ตมน+ษย* ท+กสำ�0งท+กอย1างสำ-บเน-0องมาจากจ�ต แลัะจะถ'กสำ!าน�กว1าเป7นจ�ตในท&0สำ+ด ปรัากฏการัณ*ท .งหลัายจ�งเป7นเพื้&ยงเครั-0องม-อให(จ�ตได(ว�ว ฒน*ต วเองเท1าน .น

ลำ�ที่ธิ�เจุติจุ�านงน�ยม (voluntarianism) น กปรั ชญาท&0สำ!าค ญได(แก1 โชเป7นเฮาเออรั* (Schopenhauer 1788 – 1860)

แลัะ น�ตเช1 (Nietzsche 1844 – 1900)

โซเป3นเฮาเออร�ค�ดว1า อ ชญ ตต�กาณข .นอ จฉรั�ยะจรั�งๆ จะไม1บอกว1าความเป7นจรั�งเป7นจ�ตดวงเด&ยว แต1จะบอกว1าเป7นพื้ลั งตาบอด

18

ปรั�มาณหน�0งท&0ด�.นรันอย1างไรั(จ+ดหมายในอวกาศึอ นเว�.งว(าง พื้ลั งน&.โชเป7นเฮาเออรั*ให(ช-0อว1าเจตจ!านงท&0จะม&ช&ว�ต (the will – to – live)

น�ตเช1เห6นว1าความค�ดของโชเป7นเฮาเออรั*เก-อบถ'กแลั(ว ควรัแก(อ&กน�ดเด&ยวว1าเจตจ!านงน .นด�.นรันเพื้-0อม&อ!านาจเหน-อสำ�0งอ-0นย�0งกว1าจะด�.นรันเพื้-0อการัม&ช&ว�ต เรัาสำ งเกตเห6นได(ว1าบางครั .งม&การัเสำ&0ยงช&ว�ตเพื้-0อการัม&อ!านาจ ในบางกรัณ&ไม1กลั(าเสำ&0ยง เพื้รัาะไม1แน1ใจว1าจะได(อ!านาจ เจตจ!านงด งกลั1าวจ�งควรัได(ช-0อว1า เจตจ!านงจะม&อ!านาจ (the will – to – power)

ลำ�ที่ธิ�ปฏิ�บ�ติ�น�ยม (pragmatism) ลั ทธี�น&.เลั6งเห6นว1า ในเม-0อขณะน&.เรัาย งไม1สำามารัถก!าหนดได(ว1า จ�ตของเรัาม&โครังสำรั(างอย1างไรั จะย-นย นว1าอะไรัจรั�งก6ย งไม1ได( ถ(าจะรัะง บการัศึ�กษาหาความรั' (จนกว1าจะรั' (การัปฏ�บ ต�งานของจ�ตแลั(วจ�งค1อยก!าหนดความรั' (ก นให(แน1นอนต1อไป หลั กควรัย�ดถ-อไปพื้ลัาง ๆ ก1อนน .น ลั ทธี�น&.เห6นว1าไม1ม&อะไรัจะด&ไปกว1าการัเพื้1งเลั6งถ�งปรัะสำ�ทธี�ภิาพื้ทางการัปฏ�บ ต� (practical

efficiency) อะไรัให(ปรัะสำ�ทธี�ภิาพื้ก6ให(ถ-อว1าจรั�งไปก1อน อะไรัท!าลัายปรัะสำ�ทธี�ภิาพื้ก6ให(ถ-อว1าไม1จรั�งต(องแก(ไข น กปรั ชญาท&0สำ!าค ญของลั ทธี�น&. ได(แก1 เพื้�รั*สำ (Prirce 1839 –1914) ชาวเอมรั�ก น ว�ลัเลั&ยม เจ6มสำ* (william James 1842 – 1910) ชาวอเมรั�ก น จอห*น ด�วอ&. (John Deway 1859 – 1952) ช า ว อ เ ม รั� ก น ช� ลั เ ลั อ รั* (Schiller 1864 – 1937) ชาวอ งกฤษ

ลำ�ที่ธิ�อ�ติ ถิ� ภิาวิน� ยม (existentialism) ลั ทธี�น&. ก6 เ ช1นเด&ยวก น เห6นว1าในจ�ตของเรัาม&โครังสำรั(างซั�0งเรัาไม1รั' (ว1าท!าการัอย1างไรั เรัาอาจจะไม1ม&ว นแก(ป�ญหาเรั-0องน&.ตกได(เลัยก6ได( ทางท&0ด&ควรัหาหลั กย�ดถ-อไว(พื้ลัางๆ ก1อน หลั กท&0ลั ทธี�น&.เห6นว1าควรัย�ดถ-อก6ค-อ การัสำ1งเสำรั�มเสำรั&ภิาพื้สำ1วนบ+คคลัเพื้รัาะ มน+ษย*เรัาเก�ดมาเพื้-0อเสำรั&ภิาพื้ น กปรั ชญาท&0สำ!าค ญของฝัHายน&.ได(แก1 ไฮเด6กเกอรั* (Hidegger 1889)

ชาวเยอรั*ม น ซัารั*ตรั* (Sartre 1905 – 1980) ชาวฝัรั 0งเศึสำ ค&รั*เค

19

กอรั*ด (Kierkegaard 1819 – 1855) ชาวเดนมารั*ก ย สำเปAรั*สำ (Jasper 1883 – 1969) ชาวเยอรัม น บารั*ท (Barth 1889)

ชาวสำว�สำ มารั*เซั6ลั (Marcel 1889) ชาวฝัรั 0งเศึสำ บ'เบอรั* (Buber

1878) ชาวย�ว

ลำ�ที่ธิ�ส�จุน�ยมใหม, (neo – realism) ลั ทธี�น&.เห6นว1าก1อนท&0เรัาจะรั' (ว1าจ�ตของเรัาท!าการัอย1างไรั เรัาควรัย�ดหลั กการัไปพื้ลัางๆ ก1อนว1า อะไรัท&0เรัาสำามารัถรั' (โดยการัปรัะน&ปรัะนอม ว�ธี&รั' (ได(มากท&0สำ+ดก6ให(เช-0อว1าจรั�งไปก1อนจะปลัอดภิ ยท&0สำ+ด น กปรั ชญาท&0สำ!าค ญของลั ทธี�น&.ในอ งกฤษม& ม วรั* (Moore 1873 – 1958) รั สำเซั6ลัลั* (Russell

1872 – 1970) อาเลั6กซั นเดอรั* (Alexander 1859 – 1938)

บอรั*ด (Broad 1887) ไวท*เฮด (Whitehead 1861 – 1947)

ในสำหรั ฐเอมรั�กาม&กลั+1มหน�0งเรั&ยกลั ทธี�ของตนว1า new realism (สำ จจน�ยมแบบใหม1) ท&0สำ!า ค ญม&ม6อนตาก' (Montague 1873 –

1953) แลัะ เพื้อรั*รั&0 (perry 1836 – 1957) แลัะอ&กกลั+1มหน�0 งเรั&ยกลั ทธี�ของตนว1า critical realism (สำ จน�ยมแบบว�พื้ากษ*) ท&0สำ!าค ญได(แก1 ซั นตายานา (Santayana 1863 – 1852) เลั�ฟัจ6อย (Lovejoy 1873-) น กปรั ชญาสำ1วนใหญ1ของลั ทธี�น&.ไม1เช-0อว1าม&ความรั' (โดยว�ธี&อ-0 น เหน-อธีรัรัมชาต� จ�ง เรั&ยกลั ทธี�ว1 าธีรัรัมชาต�น�ยม (naturalism)ได(ด(วย

ลำ�ที่ธิ�ปฏิ�ฐานน�ยม (positivism) ถ-อว1าความจรั�งม&เท1าท&0รั' (ได(ด(วยว�ธี&การัว�ทยาศึาสำตรั*ค-อ

สำ งเกตทดลัองแลัะค!านวณเท1าน .น ความรั' (ใดนอกเหน-อไปจากน&. เช1นว1า ศึาสำนา แลัะปรั ชญา ลั(วนแต1เป7นเรั-0องเหลัวไหลั ม&ข�.นช 0วครัาว เพื้-0อตอบสำนองความม กรั' (ของมน+ษย*ในรัะด บป�ญญาท&0ย งอ1อนอย'1เท1าน .น ม�

20

ฉะน .นจะกลัายเป7นอ+ปสำรัรัคถ1วงความก(าวหน(า ผู้'(น!าของลั ทธี�น&.ได(แก1 โอก+สำต* ก6องต*(AugusteComete 1798 – 1857)

ลำ�ที่ธิ�ภิาษาวิ�เคำราะห� (Language analysis) ลั ทธี�น&.เห6นว1าความสำ นสำนว+ 1นวายท .งหลัายของปรั ชญาต .งแต1ต(นมาจนบ ดน&. อย'1ท&0การัไม1รัะว งความหมายของค!าท&0ใช( แลัะไม1รัะว งลั กษณะของปรัะโยคแลัะการัด!าเน�นเหต+ผู้ลั จ�งเห6นว1าว�ธี&แก(ไขไม1ม&อะไรัด&กว1าการัว�เครัาะห*ภิาษาท&0ใช(สำ-0อสำารัก นหรั-อว�เครัาะห*ภิาษา (linguistic analysis) แลัะว�เครัาะห*การัด!าเน�นเหต+ผู้ลัหรั-อตรัรักว�เครัาะห* (logical analysis)

ถ(าได(ท!าการัว�เครัาะห*ให(ลัะเอ&ยดถ&0ถ(วนแลั(วจะลัดป�ญหาท&0ไม1จ!าเป7นลังได(มาก แลัะปรัะเด6นท&0จะต(องค(นคว(าก นจรั�งๆ ก6จะช ดเจนแน1นอน ลั ทธี�น&.ถ-อว1าเรั-0องใดท&0ว�เครัาะห*ได(ด(วยว�ธี&การัด งกลั1าวก6เช-0อถ-อได( ม�ฉะน .นก6ไม1น1าเช-0อถ-อ แต1น กปรั ชญาของลั ทธี�น&.ก6ย งตกลังว�ธี&การัว�เครัาะห*ให(แน1นอนลังไปไม1ได( ย งคงว�จ ยก นต1อไป น กปรั ชญาท&0สำ!าค ญได(แก1 ว�ตเก6นสำไตน* (Wittgenstein 1889 – 1951) ชาวเยอรัม น แอรั* (Ayer 1910) ชาวอ งกฤษ

ปร�ชื่ญาอ�นเด#ย1. สม�ยพระเวิที่ พื้รัะเวทม&มาต .งแต1เม-0อไรัไม1ม&ใครัทรัาบ เท1าท&0

ทรัาบก6ค-อ ในหม'1อรั�ยกชนในอ�นเด&ยด�กด!าบรัรัพื้* ม&ค!าสำอนอย'1ช+ดหน�0ง ซั�0งถ-อก นว1าได(รั บมากจากพื้รัะเจ(า น กปรัะว ต�ศึาสำตรั*บางคนอ(างว1าชาวอ�นเด&ยเรั�0มน บถ-อพื้รัะเวทมาต .งแต1ปรัะมาณ 4,500 ปEมาแลั(ว แต1บางคนก6บอกว1าพื้รัะเวทเรั�0มอ+บ ต�ข�.นปรัะมาณ 3,000 ปEมาน&0เอง อย1างไรัก6ตาม พื้รัะเวทท&0น บถ-อก นในตอนแรักน .น เป7นเพื้&ยงค!าพื้'ดท&0ท1องจ!าสำ-บต1อก นมา แลัะเพื้�0มเต�มข�.นเรั-0อยๆ

พื้รัะเวท หรั-อ เวทะ แปลัว1าความรั' ( แบ1งค มภิ&รั*ออกเป7น 4 หมวด ค-อ หมวดมนตรัหรั-อม นตรัะ เป7นบทสำวดสำรัรัเสำรั�ญเทพื้ หมวดพื้รัาหมณะ เป7นค!าอธี�บายของพื้รัาหมณ* หมวดอารั ณยกะ เป7นค!า

21

อธี�บายของฤาษ&ท&0อย'1ตามปHา หมวดอ+ปน�ษ ท เป7นค!าอธี�บายของน กปรั ชญา

1.1 หมวดมนตรั* แบ1งออกเป7น 4 ค มภิ&รั* หรั-อเรั&ยกตามศึ พื้ท*เด�มว1า สำ มห�ตา ค-อ

1.1.1 ฤคเวท หรั-อ ฤคสำ มห�ตา เป7นบทรั(อยกรัองท&0เช-0อได(ว1าเก1าแก1ท&0สำ+ด สำ!าหรั บสำวดสำรัรัเสำรั�ญเทพื้ต1าง ๆ ท&0ปรัะจ!าอย'1ในธีรัรัมชาต� อ นได(แก1 อ�นทรัะ อ คน& สำ'รัยะ วรั+ณะ ว�ษณ+ อ+ษา ฯลัฯ เทพื้เหลั1าน&.ต1างปฏ�บ ต�หน(าท&0เป7นอ�สำรัะ ไม1ม&องค*ใดใหญ1กว1าองค*อ-0นหรั-อปกครัององค*อ-0 น เรัาเรั&ยกลั ทธี�ท&0น บถ-อเทพื้หลัายองค*เช1นน&.ว1าพื้ห+เทวน�ยม (Polytheism)ซั�0งต1อมากลัายเป7นอต�เทวน�ยม (Henotheism) โดยการัยกย1องเทพื้องค*หน�0งเป7นใหญ1เหน-อเทพื้องค*อ-0น จะยกย1องเทพื้องค*ใดน .นแลั(วแต1ศึรั ทธีา

1.1.2 ยช+รัเวท หรั-อ ยช+รัสำ มห�ตา แต1งเป7นรั(อยแลั(วแลัะรั(อยกรัอง ก!าหนดการัปฏ�บ ต�ในพื้�ธี&บ'ชาย ญ

1.1.3 สำามเวท หรั-อ สำามสำ มห�ตา เป7นบทเพื้ลังสำ!าหรั บข บเสำ&ยงเสำนาะในเวลัาบ'ชาย ญถวายเทพื้เจ(าด งกลั1าวมาข(างต(น

1.1.4 อาถรัรัพื้เวท หรั-อ อถรัวสำ มห�ตา รัวมคาถาเก&0ยวก บการัปฏ�บ ต�ทางไสำยศึาสำตรั*

2. สำม ยสำ!า น กปรั ชญา หลั งจากอ+ ปน�ษ ทถ-อก นว1าว�วรัณ* (revelation) หรั-อการัเปAดเผู้ยค!าสำอนของพื้รัะเจ(าสำ�.นสำ+ดแลั(ว ต1อจากน&.ไปน กปรั ชญาจะต(องพื้ยายามเข(าใจให(เป7นรัะบบปรั ชญา ย+คน&.จ�งเป7นย+คทองของสำ!าน กปรั ชญาในอ�นเด&ย ซั�0งม&อาย+รัะหว1างปรัะมาณ 200 ปEก1อนพื้+ทธีกาลัจนถ�งปรัะมาณ 1,200 ปEหลั งพื้+ทธีกาลั สำ!าน กท&0สำ!าค ญม&อย'1 9 สำ!าน ก แบ1งออกเป7นสำองพื้วก ค-อ พื้วกท&0ยอมรั บความศึ กด�Cสำ�ทธี�Cของค มภิ&รั*พื้รัะเวท แลัะพื้วกท&0ไม1ยอมรั บความศึ กด�Cของ

22

ค มภิ&รั*พื้รัะเวท แต1พื้ยายามต .งลั ทธี�ปรั ชญาข�.นด(วยเหต+ผู้ลัหย 0งรั' (ของตนเอง

2.1 พวิกที่#�ยอมร�บคำวิามศ�กด�8ส�ที่ธิ�ข้องคำ�มภิ#ร�พระเวิที่ ม# 6

ส�าน�ก ได%แก,1

2.1.1 สางข้ยะ ค(นคว(าทางญาณว�ทยา ว�เครัาะห*ความรั' (ของมน+ษย*อย1างลัะเอ&ยด ผู้'(ก1อต .งสำ!าน กม&นามว1ากบ�ลั ลั ทธี�น&.ภิายหลั งกลัายเป7นลั ทธี�อเทวน�ยมโดยได(รั บอ�ทธี�พื้ลัของพื้+ทธีศึาสำนาแลัะศึาสำนาเซันเลั�กน บถ-อค มภิ&รั*พื้รัะเวท แลัะพื้ยายามหาทางหลั+ดพื้(นจากการัเว&ยนว1ายตายเก�ดด(วยปรั ชญาของตน แต1ต1อมาภิายหลั ง ว�ชญาณภิ�กษ+ได(พื้ยายามฟัL. นฟั'ลั ทธี�สำางขยะให(กลั บเป7นเทวน�ยมข�.นใหม1

2.1.2 โยคำะ พื้ยายามค(นคว(าทางหลั+ดพื้(นโดยว�ธี&บ!าเพื้6ญตบะแลัะบ!าเพื้6ญพื้รัตอย1างแรังกลั(า จนได(ความรั' (ทางจ�ตว�ทยามากมาย ผู้'(ก1อต .งสำ!าน ก ได(แก1 ปต ญชลั�

2.1.3 นยายะ ค(นคว(าทางตรัรักว�ทยา เพื้-0อน!าไปใช(ในการัหาความรั' ( แลัะต ดสำ�นความรั' ( ผู้'(ก1อต .งสำ!าน กม&นามว1า เคาตมะ หรั-อโคตมะ

2.1.4 ไวิเศษ�กะ ค(นคว(าทางอภิ�ปรั ชญา พื้ยายามเข(าใจความเป7นจรั�งในรั'ปแบบต1าง ๆ เพื้-0อน!าไปใช(ปฏ�บ ต�ในการัหลั+ดพื้(นจากการัเว&ยนว1ายตายเก�ด ผู้'(ก1อต .งสำ!าน ก ค-อ กณาทะ

2.1.5 ม#มามสา ถ-อพื้รัะเวทเป7นความจรั�งน�รั นดรั ต(องเช-0อตามต วอ กษรั น กปรัาชญ*ม&หน(าท&0ช&.แจงว1าคนเรัาควรัปฏ�บ ต�ตนอย1างไรัในสำถานการัณ*ต1าง ๆ

1 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 14.

23

จ�งจะถ'กต(องตามพื้รัะปรัะสำงค*ของพื้รัะเจ(า ไชม�น� เป7นผู้'(ก1อต .งสำ!าน ก

2.1.6 เวิที่านติะ ค(นคว(าเรั-0องปรัมาตม น หรั-อ พื้รัหม น เพื้รัาะเช-0อว1าเป7นก+ญแจสำ!าค ญท&0จะน!า ไปสำ'1ความรั' (ความเข(าใจท+กสำ�0งท+กอย1าง น กปรัาชญ*ท&0สำ!าค ญของลั ทธี�ได(แก1 เคาฑ์ปาทะ ศึ งกรัาจารัย* แลัะ รัามาน+ชะ

2.2 พื้วกท&0ไม1รั บความศึ กด�Cสำ�ทธี�Cของพื้รัะเวท แต1ถ-อว1าเป7นต!ารั บความรั' (ธีรัรัมดา ต(องค(นคว(าก นต1อไปจนได(รั บความรั' (ท&0น1าพื้อใจ แบ1งออกเป7นลั ทธี�ท&0สำ!าค ญ 3 ลั ทธี�ด(วยก นค-อ

2.2.1 จุารวิาก เป7นลั ทธี�สำสำารัน�ยมอย1างสำมบ'รัณ* ด งค!า บรัรัยายลั ทธี�น&. ในหน งสำ-อสำรัรัพื้ทรัรัศึนสำ งคหะว1า ไม1ม&สำวรัรัค* ไม1ม&ความหลั+ดพื้(น ไม1ม&“

ว�ญญาณใด ๆ อย'1ในโลักอ-0น ไม1ม&การักรัะท!าหรั-อกรัรัมของใครัในวรัรัณะท .ง 4 ท&0จะก1อให(เก�ดผู้ลั การับ'ชาไฟั พื้รัะเวทท .งสำาม การัรั1ายมนต*ของพื้วกน กบวช แลัะการัทาต วด(วยข&.เถ(า เป7นอ+บายว�ธี&หาเลั&.ยงช&พื้ของพื้วกคนโง1แลัะไรั(ยางอาย ถ(าหากว1าสำ ตว*ท&0ถ'กฆ์1าในพื้�ธี&บ'ชาย นต*ได(ไปเก�ดในสำวรัรัค*จรั�งแลั(ว ไฉนผู้'(ปรัะกอบพื้�ธี&บ'ชาย ญไม1เอาบ�ดาของตนมาฆ์1าบ'ชาย ญเช1นน .นบ(างเลั1า ควรัแสำวงหาความสำ+ขเสำ&ยต .งแต1ในเวลัาท&0ย งม&ช&ว�ตอย'1ท+กสำ�0งท+กอย1างเก�ดข�.นจากการัรัวมของธีาต+ 4 แลัะด บสำ'ญไปโดยการัแยกต วของธีาต+ 4 ความเป7นจรั�งท&0แท(จ�งม&แต1ธีาต+ 4 เท1าน .น

2.2.2 พ�ที่ธิศาสนา พื้รัะพื้+ทธีเจ(าก1อต .งลั ทธี�ทางเน(นให(ศึ�กษาค(นคว(าให(เข(าใจอรั�ยสำ จ 4 เพื้-0อผู้ลัแห1งการั

24

หลั+ดพื้(นจากสำ งสำารัว ฏโดยตนเอง ตนของตน“

เป7นท&0พื้�0งแก1ตนเอง ”2.2.3 ศ า ส น า เ ชื่ น เ ป7 น ป รั ช ญ า แ บ บ

ปรัะสำบการัณ*น�ยม เช-0อความรั' (ทางผู้ สำสำะ ค-อ เช-0อท+กสำ�0งท+กอย1างม&อย'1จรั�งตามผู้ สำสำะของเรัา สำอนการัหลั+ดพื้(นจากก�เลัสำ โดยย�ดหลั ก 3 ปรัะการั ค-อ

1)สำ มมาท สำสำนะ ได(แก1 ความเช-0อม 0นในค!าสำอนของศึาสำดาในศึาสำนาเชนอย1างแท(จรั�ง

2)สำ มมาญาณะ ได(แก1 การัม&ความรั' (อย1างแท(จรั�งในค!าสำอนของศึาสำดา

3)สำ มมาจารั�ตตะ ได(แก1 การัปรัะพื้ฤต�ตนให(ถ'กต(องตามค!าแนะน!าของศึาสำดา ค+ณธีรัรัมท&0ลั ทธี�น&.เน(นเป7นพื้�เศึษได(แก1 การัม&อห�งสำา หรั-อการัไม1เบ&ยดเบ&ยนต1อสำ ตว*ท+กชน�ด แลัะการัม&ใจอ+เบกขา ต1อการัด!ารังช&พื้อย1างแท(จรั�ง

ปร�ชื่ญาจุ#นปรั ชญาจ&นเก�ดข�.นมา ในสำม ยปลัายพื้+ทธีกาลั โดยม& 2 สำ!าน ก

ใหญ1ๆ ได(แก1 สำ!าน กเหลัาจ-. อ ค-อ ปรั ชญาเตMา ก บสำ!าน กขงจ-. อ ค-อปรั ชญาขงจ-.อ ต1อมาปรั ชญาท .ง 2 สำ!าน ก ได(แตกต วออกไปเป7นสำ!าน กต1างๆ อ&กมากมาย

ปร�ชื่ญาข้องเหลำาจุ อ (Lao Tzu)

ในบรัรัดาน กปรั ชญาจ&นด(วยก นแลั(ว ด'จะม&แต1เหลั1าจ-.อหรั-อเลั1าจ-.อคนเด&ยวเท1าน .น ท&0แทบจะไม1ม&ปรัะว ต�ปรัากฎีเลัย ท&0ม&อย'1บ(างก6ให(หลั กฐานเลั-อนลัางไม1แน1นอนช ดเจน แลัะบรัรัดาหน งสำ-อท&0ม&ปรัะว ต�เหลั1าจ-. อ เลั1าม&0เป7นหลั กฐานสำ!าค ญท&0สำ+ด ก6ค-อซั-0อก&0 โดยซั&เบGเช&ยง น ก

25

ปรัะว ต�ศึาสำตรั*จ&นสำม ยรัาชวงค*ฮ 0น เป7นผู้'(รัวบรัวมบ นท�กไว( ก6ม&ไม1มากด(วยวลั&เพื้&ยง 461 วลั&เท1าน .น1

เหลัาจ-.ออย'1เข&ยนหน งสำ-อสำ!าค ญข�.นมาเลั1มหน�0งค-อ ค มภิ&รั*เตMา เต6ก เก6ง แปลัว1าสำ'ตรัว1าด(วยค+ณสำมบ ต�เตMา ปรัะกอบด(วยอ กษรัปรัะมาณ 5000 ต ว แบ1งเป7นภิาคต(น 37 บท ภิาคปลัาย 44 บท รัวมเป7น 81 บท

คำวิามหมายแลำะคำวิามส�าคำ�ญข้องเติ9าค มภิ&รั*เตMา เต6ก เก6ง ถ�งแม(จะม&อ กษรัปรัะมาณ 5000 ต ว แต1

ค มภิ&รั*เลั1มน(อยน&.ก6ได(ก1อให(เก�ดความสำนใจอย1างใหญ1หลัวงของคนท 0วไป ท!าให(ม&การัแต1งอรัรัถกถาต&ความค มภิ&รั*เตMา เต6ก เก6งข�.นอย1างมากมาย

เติ9าคำออะไรเน-0องจากเตMาเป7นนามธีรัรัมจ�งมองไม1เห6น แลัะไม1สำามารัถพื้�สำ'จน*

ได(ทางปรัะสำาทสำ มผู้ สำแลัะเพื้รัาะเตMาไม1ม&ต วตนด งกลั1าวแลั(ว จ�งยากท&0จะบอกได(ว1าม&

หรั-อไม1ม&ด งปรัากฎีในอรัรัถกถาของเฮ1งเพื้&.ยกว1า จ กกลั1าวว1าม นไม1ม&“

ไม1เป7นอะไรัหรั-อสำ�0งท .งปวงก6สำ!าเรั6จจากม น ครั .นจ กพื้'ดว1า ม นม&ม นเป7นอะไรัเลั1า เรัาก6มองไม1เห6นต วม น”1

ด งน .นความย+1งยากของการัศึ�กษาเตMา ก6อย'1ท&0ตรังเตMาเป7นนามธีรัรัมจ�งท!าให(ยากท&0จะเข(าใจ เหลั1าจ-.อกลั1าวว1าเตMาไม1ม&รั'ปรั1าง เป7นสำภิาพื้ว1างเปลั1าท .งเป7นบ1อเก�ดของสำรัรัพื้สำ�0ง ด งท&0เขากลั1าวว1า

ป�ญหาม&ว1า ความว1างค-ออะไรั เตMาเป7นสำภิาพื้ท&0ว1างน .นอย1างไรั ความว1างในท&0น&.คงไม1ได(หมายถ�งไม1ม&อะไรั เพื้รัาะถ(าไม1ม&อะไรั จะเป7นเหต+ให(เก�ดอะไรัได(อย1างไรั อะไรัก6ต(องมาจากอะไรั อะไรัจะมาจากไม1ม&

1 เสำถ&ยรั โพื้ธี�น นทะ, เมธี&ตะว นออก (พื้รัะนครั : ก.ศึ.ม..ม, 2506),

หน(า 153.1 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 174.

26

อะไรัไม1ได( หรั-อสำ�0งท&0ม&จะต(องเก�ดมาจากสำ�0งท&0ม&เช1นก น จะเก�ดมาจากความว1างเปลั1าไม1ม&อะไรัเลัยไม1ได( ด งน .นความว1างในปรั ชญาเตMา อาจจะเป7นสำภิาวะอย1างหน�0ง แต1ไม1ม&รั'ปรั1างต วตน ถ�งกรัะน .นก6อย'1เบ-.องหลั งของสำ�0งท .งปวง เป7นความว1างจากรั'ป รัสำ กลั�0น เสำ&ยง สำ มผู้ สำ เป7นสำภิาวะท&0ว1างเปลั1าจากต วตน แต1สำภิาวะท&0วางเปลั1าจากต วตนน&.แหลัะสำามารัถก1อให(เก�ดม&ต วตนข�.นได( แลัะจากน .นสำ�0งท&0ม&ต วตนก6จะเป7นบ1อเก�ดสำ�0งอ-0นๆ อ&กต1อไป

เพื้รัาะฉะน .นความว1างจ�งเป7นเหต+ให(เก�ดความม& หรั-อความม&จะเก�ดข�.นได(ก6ก6ต(องมาจากความว1าง แต1ถ(ากลั1าวข .นรัวบยอดแลั(ว ท .งความว1างแลัะความม&ก6เป7นอย1างเด&ยวก น อย'1ในขบวนการัเด&ยวก น ท&0เรั&ยกต1างก นก6เพื้&ยงอย'1ต1างลั!าด บก นเท1าน .น ด+จรั(อนหนาวหรั-ออย'1ในต!าแหน1งท&0ต1างก น เช1น ห วก บก(อยอย'1ในเหรั&ยญเด&ยวก น

ปร�ชื่ญาข้องข้งจุ อปรั ชญาของขงจ-.อ จะเน(นแต1โลักน&. ถ�งจะพื้'ดถ�งโลักหน(าไว(บ(าง

ก6เพื้&ยงเลั6กน(อย อย1างเช1นในค มภิ&รั*ลั+นย' หรั-อปรัะมวลัค!าสำอนเพื้รัาะฉะน .นปรั ชญาของขงจ-.อ จ�งเป7นไปเพื้-0อโลักน&. หรั-อท�ฎีฐธี ม

ม�กก ตถปรัะโยชน* ท!าอย1างไรั คน สำ งคม ปรัะเทศึ แลัะโลัก จะม&ความผู้าสำ+กแลัะเจรั�ญรั+ 1งเรั-อง ขงจ-.อเช-0อว1าเรั-0องเหลั1าน&.ไม1ต(องไปค(นหาท&0ไหน บรัรัพื้บ+รั+ษท!าไว(ให(แลั(ว ขงจ-.อจ�งได(ท+มเทท .งก!าลั งกายแลัะก!าลั งสำต�ป�ญญาค(นคว(าเรั-0องรัาวของคนโบรัาณ เพื้-0อน!าสำ�0งท&0ด&ม&ปรัะโยชน*มาใช(เป7นหลั กปฏ�บ ต� ท .งสำ1วนตนแลัะสำ1วนรัวมอ นจะเป7นเหต+ให(โลักปรัะสำบสำ นต�สำ+ขแลัะเจรั�ญรั+ 1งเรั-องด งปรัารัถนา ด งน .นงานน�พื้นธี*ของขงจ-.อจ�งเป7นเพื้&ยงงานค(นคว(า ช!ารัะสำะสำางเรั-0องท&0ม&มาแต1โบรัาณแลั(วรัวบรัวมให(เป7นรัะบบรัะเบ&ยบ

จะเห6นว1าขงจ-.อให(ความสำ!าค ญเรั-0องการัศึ�กษามาก การัศึ�กษาเท1าน .นจะช1วยให( คน สำ งคม ปรัะเทศึ แลัะโลัก ปรัะสำบสำ นต�สำ+ขแลัะเจรั�ญก(าวหน(าได( การัศึ�กษาจ�งเป7นรัากฐานปรั ชญาขงจ-.อท+กสำาขา ไม1ว1าในด(านป�จเจกชน สำ งคม แลัะการัเม-อง

27

ขงจ-.อเช-0อว1า ความเจรั�ญหรั-อความเสำ-0อมของโลัก ของสำ งคม เก�ดมาจากป�จเจกชนหรั-อแต1ลัะบ+คคลัเป7นรัากฐาน เพื้รัาะฉะน .นรั ฐจะต(องพื้ ฒนาคนให(ด&เสำ&ยก1อน แลั(วสำ งคม ปรัะเทศึตลัอดถ�งโลัก ก6จะด&ข�.นตามโดยอ ตโนม ต� ขงจ-.อเช-0อว1า การัท&0จะเป7นคนด&ได(น .น ปรัะการัแรัก จะต(องได(รั บการัศึ�กษา การัได(รั บการัศึ�กษา ไม1จ!าต(องศึ�กษาจากสำถาบ นการัศึ�กษาเท1าน .น จะศึ�กษาค(นคว(าด(วยต วเองก6ได( เม-0อคนม&การัศึ�กษาก6จะท!าให(ฉลัาด รั' (ว1าอะไรัด&อะไรัช 0ว อะไรัควรัท!าอะไรัไม1ควรัท!า อะไรัเป7นไปเพื้-0อความเจรั�ญ อะไรัเป7นไปเพื้-0อความเสำ-0อม เม-0อรั' (แลั(วก6จะหาทางหลั&กเลั&0ยงความเสำ-0อม ด!าเน�นไปสำ'1ความเจรั�ญ

ขงจ-.อม&ความเห6นว1า คนด&จะต(องช1วยก นรั กษาจารั&ตปรัะเพื้ณ&ตลัอดถ�งมารัยาทท&0ด&งามไว( เพื้รัาะเรั-0องเหลั1าน&.ได(ผู้1านการักลั 0นกรัองแลัะทดสำอบด(วยกาลัเวลัามาแลั(ว จารั&ตปรัะเพื้ณ&ตลัอดถ�งมารัยาทท&0ด&งามจะท!าให(เป7นอารัยชนไม1ปHาเถ-0 อน แลัะจะช1วยให(คนก(าวหน(าไปสำ'1ความเจรั�ญย�0งข�.นต1อไป

ข้งจุ อก�บปร�ชื่ญาส�งคำมสำ งคมม�ใช1อ-0นไกลั ก6ค-อการัรัวมต วของป�จเจกชนน 0นเอง คนเรัา

ม�ใช1อย'1 โดยเด&0ยว จะต(องเก&0ยวข(องก บคนอ-0 นด(วย เม-0 อม&ความเก&0ยวข(องก น สำ งคมก6เก�ดข�.น แลัะเม-0อม&การัเก&0ยวข(องก น ก6จ!าต(องม&หลั กในการัปฏ�บ ต�ต1อก น เป7นเหต+ให(เก�ดปรั ชญาสำ งคมข�.นมา ขงจ-.อได(จ ดความเก&0ยวข(องหรั-อความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างบ+คคลัไว( 5 ปรัะเภิท พื้รั(อมท .งหน(าท&0จะต(องปฏ�บ ต�ต1อก นด งต1อไปน&.

1. ผู้'(ปกครัองก บผู้'(อย'1ใต(การัปกครัอง โดยผู้'(ปกครัองแสำดงความน บถ-อให(เก&ยรัต� สำ1วนผู้'(อย'1ใต(ปกครัองก6ต(องจงรั กภิ กด&

2. บ�ดามารัดาก บบ+ตรัธี�ดา โดยบ�ดามารัดาให(ความเมตตากรั+ณา สำ1วนบ+ตรัธี�ดาก6ม&ความกต ญญู'กตเวท&

3. สำามรั&ก บภิรัรัยา โดยสำาม&ม&ค+ณธีรัรัม ฝัHายภิรัรัยาก6ต(องเช-0อฟั�ง

28

4. พื้&0ก บน(อง โดยพื้&0วางต วให(สำมก บเป7นพื้&0 สำ1วนน(องก6เคารัพื้เช-0อฟั�ง

5. เพื้-0อนก บเพื้-0อนต1างก6ต(องท!าต วให(น1าเช-0อถ-อแลัะไว(วางใจก นได(

ขงจ-.อม&ความเห6นว1า ความย+1งยากท&0เก�ดข�.นในสำ งคม ก6เพื้รัาะคนไม1ท!าหน(าท&0ของตนให(สำมบ'รัณ*

บที่ที่#� 2อภิ�ปร�ชื่ญา

แผนการสอน

จุ�ดประสงคำ�เชื่�งพฤติ�กรรม

1. สำามารัถบอกความหมายแลัะขอบข1ายของอภิ�ปรั ชญาได(2. สำามารัถบอกลั กษณะท 0วไปของสำสำารัน�ยมแลัะจ�ตน�ยมได(

29

3. สำามารัถอธี�บายมน+ษย*ในทรัรัศึนะของสำสำารัน�ยม จ�ตน�ยม แลัะธีรัรัมชาต�น�ยม ได(อย1างถ'กต(อง

4. สำามารัถอธี�บายปรั ชญาจ�ตน�ยมของเพื้ลัโตได(5. สำามารัถบอกได(อย1างถ'กต(องว1า น กปรั ชญากรั&กสำม ย

โบรัาณได(ตอบป�ญหา เรั-0องปฐมธีาต+ไว(ว1าอย1างไรับ(าง6. สำามารัถอภิ�ปรัายป�ญหาทางจ กรัวาลัว�ทยาได(7. สำามารัถแสำดงทรัรัศึนะของตนเก&0ยวก บธีรัรัมชาต�ของจ�ต

ได(อย1างม&เหต+ผู้ลั8. สำามารัถอธี�ปรัายป�ญหาเรั-0องเจตจ!านงเสำรั&ได(9. สำามารัถอภิ�ปรัาย โต(แย(ง หรั-อสำน บสำน+นเก&0ยวก บป�ญหา

เรั-0องอมตภิาพื้ของจ�ตได(อย1างม&เหต+ผู้ลั

บที่ที่#� 2

อภิ�ปร�ชื่ญา

ที่#�มาแลำะคำวิามหมายข้องอภิ�ปร�ชื่ญาอภิ�ปรั ชญา (Metaphysics) ม&รัากศึ พื้ท*จากค!าสำองค!าค-อ

meta + physics meta แปลัว1า ลั1วงพื้(น

30

physics แปลัว1า ธีรัรัมชาต� เม-0อรัวมก นแลั(วจ�งแปลัว1า สำภิาวะท&0อย'1เหน-อการัสำ มผู้ สำ หรั-อบางครั .งอาจเรั&ยกอภิ�ปรั ชญาว1า ภิวว�ทยา (ontology) ได(เช1นก น ซั�0งเม-0อก1อนน&.เรั&ยกว�ชาน&.ว1า ภิวว�ทยา ซั�0งหมายถ�งว�ชาว1าด(วยความม&อย'1ความแท(จรั�ง

อภิ�ปรั ชญา ค!า น&. เก�ดจากเหต+บ ง เอ�ญค-อ แอนโดรัน�ค สำ (Andronicus) แห1งเกาะโรัดสำ* (Rhodes) เป7นผู้'(รัวบรัวมงานเข&ยนของอรั�สำโตเต�ลัจ ดเรั&ยงเข(าด(วยก น โดยเรั&ยงปฐมปรั ชญา (First Philosophy) ไ ว( ห ลั ง ป รั ช ญ า ธี รั รั ม ช า ต� (natural

philosophy) ห รั-อ ฟัAสำ� ก สำ* (physics) ค รั .น ต1 อ มา น& โ ค ลั า อ+ สำ (Nicolaus) แห1งดาม สำก สำเป7นคนแรักท&0 เรั&ยกปฐมปรั ชญาตามลั!าด บท&0เรั&ยงอย'1ว1า ta meta ta physika แปลัว1าสำ�0งท&0มาหลั ง physika ก6ค-อ physics ด งน .นเม-0อรัวมก นเข(าด(วยก นจ�งกลัายเป7น metaphysics

ข้อบเข้ติข้องอภิ�ปร�ชื่ญาการัท&0จะจ!า ก ดขอบเขตไม1ใช1เรั-0 องง1าย เพื้รัาะเน-. อหาของ

อภิ�ปรั ชญาม&มาก แต1เรัาสำามารัถมองเห6นป�ญหาอภิ�ปรั ชญาจากต วอย1างด งน&. ป�ญหาความสำ มพื้ นธี*

รัะหว1างจ�ตก บกาย ป�ญหาอ�สำรัภิาพื้ก บลั ทธี�เหต+ว�สำ ย ป�ญหาเรั-0องพื้รัะเจ(า เป7นต(น กลั1าวค-อเป7นการัศึ�กษาสำ�0งท&0อย'1พื้(นปรัะสำบการัณ*ทางปรัะสำาทสำ มผู้ สำ

จุ�ติน�ยม (Idealism)

ในวงการัปรั ชญาค!าว1า จ�ตน�ยม ม&ความหมายหลัายน ยแต1ใน“ ”

ท&0น&.เรัาจะหมายถ�งท ศึนะท&0ถ-อว1า นอกจากสำสำารัว ตถ+แลั(วย งม&ความเป7นจรั�งอ&กปรัะเภิทหน�0ง ความเป7นจรั�งเรัาจะหมายถ�งท ศึนะท&0ถ-อว1า นอกจากสำสำารัว ตถ+แลั(วย งม&ความเป7นจรั�งอ&กปรัะเภิทหน�0ง ความเป7นจรั�งอ นน&.ไม1ม&ต วตนจ บต(องไม1ได( กลั1าวค-อ ม&ลั กษณะเป7นอสำสำารั

31

(immaterial) เน-.อแท(ของโลักหรั-อจ กรัวาลัน .นม�ใช1ม&แต1เพื้&ยงสำสำารัว ตถ+เท1าน .น จ�ตน�ยมรั'ปน&.ย งเช-0อต1อไปด(วยว1า สำ�0งท&0เป7นจรั�งอ นเป7นอสำสำารัน&.เข(ามาม&บทบาทในโลักของสำสำารัว ตถ+

ต วอย1างของท ศึนะแบบจ�ตน�ยมก6เช1น ศึาสำนาครั�สำต* ซั�0งถ-อว1านอกเหน-อจากโลักของสำรัรัพื้สำ�0งท&0เรัาเห6นแลัะจ บต(องได(น&. ย งม&ความจรั�งอ นหน�0งค-อพื้รัะผู้'(เป7นเจ(าซั�0งไม1ม&ต วตนท&0จะมองเห6นหรั-อจ บต(องได( พื้รัะเจ(าม&บทบาทในโลักของมน+ษย*ในแง1ท&0ว1าได(สำรั(างโลักแลัะมน+ษย*ข�.น แลัะเป7นผู้'(ให(รัากฐานแกความจรั�งความด&แลัะความงามท&0ม&อย'1ในโลักของมน+ษย*นอกน .นพื้รัะเจ(าย งคงเป7นจ+ดหมายปลัายทางแห1งความเป7นไปของโลักมน+ษย*ด(วย

ท ศึนะแบบจ�ตน�ยมท&0แพื้รั1หลัายอ&กท ศึนะหน�0งค-อ ปรั ชญาของเพื้ลัโต (427-347 ก1อน ค.ศึ.) ปรั ชญาของเขาเป7นต วอย1างท&0ท!าให(เข(าใจโลักท ศึน*ของจ�ตน�ยมได(ด& เรัาจะศึ�กษาเขาให(ลัะเอ&ยดหน1อย

คำวิามหมายข้องคำ�าวิ,าพระเจุ%าค!าว1าพื้รัะเจ(า (God) ในศึาสำนาครั�สำเต&ยนหมายถ�งสำ�0งท&0ภิาวะ

(Being) สำ'งสำ+ดท&0แตกต1างจากโลัก เป7นผู้'(สำรั(างโลัก (the Creator)

แลัะเป7นสำ�0งเหน-อธีรัรัมชาต� ท .งน&.เป7นแนวค�ดท&0สำ-บเน-0องมาจากท ศึนะทางปรั ชญาของศึาสำนาครั�สำเต&ยน ซั�0งม&สำารัะสำ!าค ญสำรั+ปได(ด งน&.ค-อ

1. ธีรัรัมชาต� (nature) ไม1สำ�0 งสำ�0 ง เด&ยวท&0 ม&อย'1 (exists)

พื้รัะเจ(าซั�0งเป7นความเป7นจรั�งอ นสำ'งสำ+ดอย'1ในอาณาจ กรัของความเป7นจรั�ง (realm of reality) ท&0อย'1พื้(นขอบเขตนอกเหน-อไปจากโลักแห1งปรัะสำบการัณ* (world of

sense) เป7นสำ�0งท&0ม&อย'12. ธีรัรัมชาต�ท .งหลัายท&0ปรัากฎีเป7นการัแสำดงออกของ

เจตนารัมณ* (will) แลัะความปรัะสำงค*ของผู้'(สำรั(าง (the Creator) ท&0ม&ภิาวะย�0งใหญ1กว1าธีรัรัมชาต�ค-อพื้รัะเจ(า

32

3. สำ�0งท .งหลัายท&0ปรัากฏตามธีรัรัมชาต�แลัะเป7นสำ�0งท&0ม&อย'1ให(เรัารั บรั' (ได(ด(วยปรัะสำบการัณ*

เป7นสำ�0งท&0ไม1แน1นอน (contingent) เป7นสำ�0งท&0เปลั&0ยนแปลังได(แลัะเป7นสำ�0งท&0ถ'กสำรั(างมาโดยพื้รัะเจ(า

4. ปรัากฏการัณ*ของสำ�0งท .งหลัายตามธีรัรัมชาต� เป7นผู้ลั (effect) ท&0เก�ดมาจากเหต+ (cause) ท&0

อย'1เหน-อธีรัรัมชาต�5. ลั!าพื้ งเหต+ผู้ลั (reason) อย1างเด&ยวไม1เพื้&ยงพื้อท&0มน+ษย*จะ

สำามารัถเข(าถ�งความจรั�ง (truth)

ได( ต(องอาศึ ยศึรั ทธีาแลัะการัเปAดเผู้ยโดยพื้รัะเจ(า (revelation)

6. ในเรั-0องเก&0ยวก บมน+ษย* จะม&เพื้&ยงเรั-0องของจรั�ยธีรัรัม (ethics) อย1างเด&ยวไม1พื้อ เน-0องจากมน+ษย*เป7นสำ�0งท&0ถ'กสำรั(างมาโดยพื้รัะเจ(า จ�งจ!าเป7นท&0จะต(องรั' (แลัะเข(าใจในเรั-0องศึ&ลัธีรัรัม (morality)

ซั�0งม&พื้-.นฐานมาจากความเป7นจรั�งอ นสำ'งสำ+ดค-อพื้รัะเจ(า

คำ�ณลำ�กษณะข้องพระเจุ%า1. พื้รัะเจ(าเป7นสำ�0งท&0ไม1อาจมองเห6น เป7นแบบ (ideas) ท&0ไม1ข�.นก บจ�ต

ของมน+ษย*2. พื้รัะเจ(าม&ลั กษณะเป7นอ+ตตรัภิาวะ (transcendent) หมายถ�ง

การัเป7นสำ�0งท&0อย'1เบ-.องบน พื้(นขอบเขตของธีรัรัมชาต� (beyond nature)

3. พื้รัะเจ(าม&ภิาวะเป7นสำ พื้พื้เดชะ (omnipotent) แลัะสำ พื้พื้ ญญู' (omnicient) ค-อการัเป7นสำ�0งท&0ม&อ!านาจ

เหน-อสำ�0งท .งหลัายแลัะเป7นความรั' (ท&0เหน-อความรั' (ท .งหมด4. พื้รัะเจ(าเป7นสำ�0งท&0อย'1เหน-อสำ1วนปรัะกอบใด (simple) จ�งเป7นสำ�0งท&0

ปรัาศึจากค+ณลั กษณะ (attributes) หมายความว1าค+ณค1า (values) แลัะลั กษณะท .งหลัายในโลักมน+ษย*เป7นสำ�0งท&0ไม1อาจน!าไปเป7นสำ1วนปรัะกอบของพื้รัะเจ(าได( เช1น เรัาไม1อาจท&0จะกลั1าวว1า พื้รัะเจ(าม&ความรั ก ม&ความย+ต�ธีรัรัม

33

เพื้รัาะเหต+ว1าพื้รัะเจ(าอย'1เหน-อค+ณค1าแลัะเป7นท&0มาของค+ณค1าเหลั1าน .น เรัาอาจกลั1าวได(ว1า พื้รัะเจ(าเป7นความรั ก (God is Love) ค-อเป7นต(นก!าเน�ดของความรั กท .งปวงแลัะเป7นความรั กอ นสำ'งสำ+ด5. พื้รัะเจ(าเป7นสำ�0งท&0ไม1ม&ขอบเขตจ!าก ด (infinity) แลัะเป7นน�รั นดรั

(eternity) การัเป7นสำ�0งท&0ไม1ม&ขอบเขตจ!าก ดหมายถ�งการัเป7นสำ�0งท&0อย'1เหน-อการัเก&0ยวข(องก บอวกาศึแลัะการัเป7นน�รั นดรัหมายความว1า พื้รัะเจ(าเป7นสำ�0งท&0อย'1เหน-อการัเรั�0มต(นแลัะการัสำ�.นสำ+ด เป7นสำ�0งท&0อย'1ด(วยตนเองแลัะม&สำารั ตถะท&0สำ!าค ญค-อ การัม&อย'1

ข้%อพ�ส:จุน�เร�องการม#อย:,ข้องพระเจุ%าการัพื้�สำ'จน*การัม&อย'1ของพื้รัะเจ(าโดยเซันต* โธีม สำ อะไควน สำ ปรัะกอบไปด(วยว�ธี&การัอ(างเหต+ผู้ลั 5 ปรัะการั ด งต1อไปน&.

ก. ข(อพื้�สำ'จน*ปรัะการัแรัก เป7นการัพื้�สำ'จน*ท&0เรั�0มพื้�จารัณาจากเรั-0องของการัเคลั-0อนไหว (motion)

สำ�0งท .งหลัายท&0เรัาพื้บเห6นในโลักแห1งปรัะสำบการัณ*รัอบต วเรัา ม&การัเคลั-0อนไหวเปลั&0ยนแปลังได( การัเคลั-0อนไหวเปลั&0ยนแปลังน&.ไม1ได(เก�ดจากต วของสำ�0งท&0 เคลั-0 อนไหวเอง เพื้รัาะเหต+ว1าการัเคลั-0 อนไหวเปลั&0ยนแปลังเป7นการัเปลั&0ยนสำภิาพื้จากสำภิาวะแฝัง (potentiality)

ไปสำ'1ภิาวะแห1งความเป7นจรั�ง (actuality) เช1น ไม(ม&ภิาวะแฝังท&0จะรั(อนแลัะเปลั&0ยนแปลังกาลัายเป7นเถ(าถ1านเม-0อได(รั บความรั(อนจากไฟั ซั�0งเป7นภิาวะจรั�งของความรั(อน ภิาวะแฝังก6จะกลัายสำภิาพื้เป7นภิาวะท&0เป7นจรั�ง แลัะท!าให(ไม(เก�ดการัเปลั&0ยนแปลัง ในกรัณ&ของไฟัซั�0งม&ภิาวะท&0เป7นจรั�งค-อความรั(อนก6ย1อมม&ภิาวะแฝังท&0จะเย6น เม-0อได(รั บความเย6นจากสำ�0งท&0เป7นภิาวะจรั�งของความเย6น ก6จะเก�ดการัเคลั-0อนไหวเปลั&0ยนแปลังสำภิาพื้ น 0นยอมหมายความว1า สำ�0งใดก6ตามท&0ม&การัเคลั-0 อนไหวเปลั&0ยนแปลังย1อมม&สำาเหต+มาจากสำ�0งอ-0 น ไม1ม&สำ�0งใดท&0เป7นท .งสำ�0งท&0เคลั-0 อนไหวแลัะสำ�0งท&0ท!า ให(เก�ดการัเคลั-0 อนไหวได(ในเวลัาเด&ยวก น หมายความว1า เม-0อสำ�0งหน�0งสำ�0งใดม&การัเคลั-0อนไหวเปลั&0ยนแปลังเก�ดข�.น

34

จะต(องม&สำาเหต+ของการัเคลั-0 อนไหวเปลั&0ยนแปลังมาจากสำ�0งอ-0น แลัะแม(แต1สำ�0งท&0ท!า ให(เก�ดการัเคลั-0 อนไหวเปลั&0ยนแปลังก6ย1อมจะต(องม&สำาเหต+มาจากสำ�0งอ-0 นเช1นก น แต1กรัะบวนการัด งกลั1าวจะเป7นไปในลั กษณะของการัไม1ม&ท&0สำ�.นสำ+ดไม1ได( จะต(องม&สำ�0งหน�0งท&0เป7นต(นเหต+หรั-อท&0มาของการัเคลั-0 อนไหวเปลั&0 ยนแปลังโดยท&0ต วของสำ�0งน .นไม1เปลั&0ยนแปลัง สำ�0งแรักหรั-อสำาเหต+แรักของการัเคลั-0อนไหว (The first

mover) ค-อพื้รัะเจ(าข. ข(อพื้�สำ'จน*ปรัะการัท&0สำอง พื้�จารัณาจากเรั-0องของสำาเหต+แลัะผู้ลั

(cause and effect) เซันต* โธีม สำ อะไควน สำ อธี�บายว1า จากสำ�0งท .งหลัายท&0เรัาพื้บในโลักแห1งปรัะสำบการัณ*รัอบต วเรัาจะพื้บว1า ไม1ม&สำ�0งใดท&0เป7นสำาเหต+ของต วเอง แต1จะต(องเป7นสำ�0งท&0เก�ดมาจากสำ�0งอ-0นท&0เป7นเหต+ท!าให(ผู้ลัเก�ดข�.น แลัะเม-0อพื้�จารัณาย(อนไปเรั-0อยๆ ก6จะพื้บความจรั�งว1า แต1ลัะสำ�0งเป7นผู้ลัท&0เก�ดมาจากเหต+อ-0น แลัะต วของเหต+เองก6เป7นผู้ลัท&0เก�ดมาจากเหต+อ-0นอ&กเช1นก น แลัะในท!า นองเด&ยวก นก บข(อพื้�สำ'จน*ปรัะการัแรัก กรัะบวนการัของสำาเหต+แลัะผู้ลัจะด!าเน�นไปในลั กษณะท&0สำ-บเน-0องโดยไม1ม&ท&0สำ�.นสำ+ดไม1ได( จ!าเป7นจะต(องม&สำ�0งท&0เป7นสำาเหต+สำ'งสำ+ด (Ultimate

cause) ท&0ท!าให(เก�ดผู้ลัโดยท&0ต วเองไม1ต(องอาศึ ยสำ�0งอ-0นมาเป7นเหต+ในการัม&อย'1ของตน พื้รัะเจ(าค-อสำ�0งท&0เป7นสำาเหต+อ นสำ'งสำ+ด

ค. ข(อพื้�สำ'จน*ปรัะการัท&0สำาม เป7นการัพื้�จารัณาจากสำ�0งท&0ม&ภิาวะจ!าเป7น สำ�0งท .งหลัายน&.ม&อย'1ม&

ลั กษณะเป7นสำ�0งท&0ม&การัเก�ดข�.นแลัะเสำ-0อมสำลัายไปค-อ ม&สำภิาวะท&0เป7นท .งสำ�0งท&0ม&อย'1แลัะไม1ม&อย'1 เป7นสำ�0งไม1คงท&0แน1นอนซั�0งเป7นข(อเท6จจรั�งท&0แสำดงให(เห6นว1า สำ�0งท .งหลัายท&0ม&อย'1น .นไม1ได(เป7นสำ�0งท&0ม&ภิาวะอ นจ!าเป7น เพื้รัาะถ(าม&ภิาวะจะเป7นแลั(วย1อมอย'1เหน-อการัเก�ดข�.นแลัะการัเสำ-0อมสำลัาย เป7นสำ�0งท&0ม&ภิาวะคงอย'1เช1นน .นตลัอดไป เซันต* โธีม สำ อะไควน สำ กลั1าวว1า เน-0องมาจากสำ�0งท&0ม&ภิาวะอ นจ!าเป7นน&.เองจ�งท!าให(เก�ดม&สำ�0งท .งหลัายได( ถ(าปรัาศึจากสำ�0งท&0ม&ภิาวะอ นจ!าเป7นแลั(วจะไม1ม&สำ�0งใดเก�ดข�.น แลัะสำ�0งท&0ม&ภิาวะอ นจะเป7นน&.ก6ค-อพื้รัะเจ(า

35

ง. ข(อพื้�สำ'จน*ปรัะการัท&0สำ&0 เป7นการัพื้�สำ'จน*ท&0เซันต* ออก สำต�น แลัะเซันต* แอนแซัลั*ม ได(กลั1าวไว(ว1า

ได(แก1 การัพื้�จารัณาจากลั!าด บข .นของค+ณค1าท .งหลัายท&0พื้บได(จากสำ�0งท&0ม&อย'1ในโลักมน+ษย* เช1น ความด& ความงาม เป7นต(น การัท&0จ�ตของมน+ษย*สำามารัถต ดสำ�นเปรั&ยบเท&ยบความแตกต1างรัะหว1างค+ณค1าเหลั1าน&.ได( จากด&ย1อมม&ด&กว1าแลัะด&ท&0สำ+ด เช1นน&.เป7นข(อเท6จจรั�งท&0ช&.ให(เห6นว1าจะต(องม&สำ�0งท&0 เป7นภิาวะอ นสำ'งสำ+ด (Supreme Being) ของค+ณค1าเหลั1าน&. เป7นมาตรัฐานอ นสำมบ'รัณ*สำ'งสำ+ดท&0ท!าให(มองเห6นลั!าด บข .นของความแตกต1างของค+ณค1าท .งหลัายในโลักมน+ษย* ท!าให(มองเห6นลั!าด บข .นของความสำมบ'รัณ*ท&0แตกต1างก น แลัะในท&0สำ+ดเรัาก6จะเข(าใจว1าพื้รัะเจ(าเป7นสำ�0งท&0ม&ภิาวะอ นสำ'งสำ+ดเป7นแบบหรั-อมาตรัฐานอ นสำมบ'รัณ*ด งกลั1าว

จ. ข(อพื้�สำ'จน*ปรัะการัท&0ห(า เป7นการัพื้�สำ'จน* ในแบบอ นตว�ทยา (teleological) โดยพื้�จารัณาจาก

สำภิาพื้การัม&อย'1ของสำ�0งท .งหลัายในโลักท&0ม&ความเป7นรัะเบ&ยบ ม&กรัะบวนการัแลัะว�ว ฒนาการั ม&ความกลัมกลั-น อะไรัเป7นสำาเหต+ท&0ท!าให(สำ�0งท .งหลัายเป7นอย1างท&0เป7นอย'1 เซันต* โธีม สำ อะไควน สำ อธี�บายว1า การัท&0สำ�0งท .งหลัายจะด!าเน�นไปตามกฎีเกณฑ์*รัะเบ&ยบหรั-อว�ถ&ทางด งเช1นท&0ปรัากฏได(น .น จะต(องถ'กควบค+มหรั-อก!าหนดโดยสำ�0งอ-0น เหม-อนด งเช1นลั'กธีน'ท&0ว�0งไปสำ'1ท�ศึทางท&0ก!าหนดโดยผู้'(ย�ง การัอธี�บายเช1นน&.แสำดงให(เห6นว1 าจะต(องม&สำ�0 งท&0 เป7น สำ�0 งท&0 เป7นภิาวะแห1งความฉลัาด“ ” (Intelligent Being) เป7นผู้'(ก!าหนดว�ถ&ทางแลัะรัะเบ&ยบให(แก1สำ�0งท .งหลัาย รัวมท .งท!าให(เก�ดความกลัมกลั-นข�.นในโลักมน+ษย* สำ�0งท&0เป7น“

ภิาวะแห1งความฉลัาด ตามค!าอธี�บายของเซันต* โธีม สำ อะไควน สำ ไม1ได(”

ม&ฐานะเป7นเพื้&ยงผู้'(จ ดรัะเบ&ยบหรั-อนายช1าง ด งท&0เพื้ลัโตเรั&ยกว1า เดม�เอ�รั*จ (Demiurge) เท1าน .น แต1ม&ฐานะเป7นผู้'(สำรั(างด(วย ค-อสำรั(างสำ�0ง

36

ท .งหลัายให(เก�ดม&ข�.นแลัะวางให(อย'1ในรัะเบ&ยบกฎีเกณฑ์*อย1างท&0สำ�0งหลัายเป7นอย'1 พื้รัะเจ(าเป7นภิาวะแห1งความฉลัาดด งท&0กลั1าวมา1

เพลำโติ : ที่ฤษฎี# แบบ“ ”

เพื้ลัโตเห6นว1าเน-.อแท(ของจ กรัวาลัน .นม& 2 ปรัะเภิท ค-อ (1) สำ�0งท .งหลัายท&0เป7นว ตถ+จ บต(องได( มองเห6นได( เรัาเรั&ยกว1าเป7นสำสำารัหรั-อม&ลั กษณะกายภิาพื้ (2) สำ�0งท&0เป7นอสำสำารัค-อไม1ใช1ว ตถ+ จ บต(องไม1ได( เขาเรั&ยกสำ�0งน&.ว1า แบบ “ ” (Form) นายแดง นายด!า นายเข&ยว เป7น สำ�0ง สำามสำ�0งท&0ม&อย'1ในโลัก รั1างกายของเขาท .งสำามเป7นว ตถ+ กลั1าวค-อ“ ”

ม&ลั กษณะทางกายภิาพื้เป7นสำสำารั ด งน .นจ�งพื้อกลั1าวได(กว1า แดง ด!า เข&ยว เป7น ว ตถ+ หรั-อ สำสำารั “ ” “ ” (3) สำ�0งท&0ม&อย'1จรั�งในโลัก สำ�0งสำามสำ�0งท&0ม&ลั กษณะบางอย1างเหม-อนก น กลั1าค-อ เป7น คน เหม-อนก น“ ” แดง ด!า เข&ยว ม&ลั กษณะต1างๆ ก น แดงสำ'ง ด!าเต&.ย ด!าผู้�วขาว เข&ยวผู้�วเหลั-อง แดงห วลั(าน ด!าผู้มดก ฯลัฯ แต1ท .งสำามสำ�0งน&.ม&อะไรัเหม-อนก นอย'1อย1างหน�0งค-อ ความเป7นคน“ ”

เพื้ลัโตเรั&ยก ความเป7นคน หรั-อ คน ว1า แบบ แบบค-อ“ ” “ ” “ ”

ลั กษณะสำากลัท&0สำ�0งหลัายสำ�0งม&รั1วมก น แดง ด!า เข&ยว แม(จะแตกต1างก นหลัายๆ ด(านแต1ก6อย'1ในแบบเด&ยวก น หรั-อจ!าลัองออกมาจากแบบเด&ยวก น ขนมสำามช�.นท&0วางอย'1หน(าเรัาขณะน&.ม&เน-.อต1างก น อ นแรัก ท!าด(วยถ 0ว อ นท&0สำองข(าวเจ(า อ นท&0สำามข(าวสำาลั& แต1ขนมสำามช�.นน&.อย'1ในแบบเด&ยวก นค-อ กลัมเหม-อนก น ท .งน&. เพื้รัาะท!า จากแม1พื้�มพื้*อ นเด&ยวก น

1 สำ�วลั& ศึ�รั�ไลั, “ป�ญหาเรั-0องการัม&อย'1ของพื้รัะเจ(า”, ว�ทยาน�พื้นธี*อ กษรัศึาสำตรับ ณฑ์�ต จ+ฬาลังกรัณ*มหาว�ทยาลั ย 2517, หน(า 35-37.

37

ลำ�กษณะบางประการข้องแบบ1

สำ!าหรั บเพื้ลัโตจ กรัวาลัม&เน-.อแท( 2 อย1างค-อ โลักของแบบก บโลักของว ตถ+ ซั�0งม&ลั กษณะค-อ

1.แบบเป3นอสสารแบบไม1เป7นว ตถ+ ไม1ม&ต วตน จ บต(องไม1ได( มองไม1เห6น กลั1าวค-อรั' (จ ก

ไม1ได(ด(วยปรัะสำาทสำ มผู้ สำ ถ(าท1านม&ทองอย'1ในม-อซั(าย ขม�.นอย'1ในม-อขวา ท1านอาจค�ดว1าตาของท1าน เห6น สำ&เหลั-อง แต1ความจรั�งไม1ใช1 ตาของ“ ”

ท1านเห6นสำ�0งหน�0งท&0ปรัากฏอย'1ในทองแท1งน&. ซั�0งเป7นสำ&ท&0แตกต1างก บท&0ปรัากฏในขม�.นช�.นน .น แต1สำ&ท&0ปรัากฏอย'1ในสำ�0งท .งสำองม�ใช1เหลั-องจรั�งๆ เป7นเพื้&ยงสำ&ท&0ใกลั(ก บสำ&เหลั-อง สำ&เหลั-องท&0แท(อ นเป7น แบบ น .น ตาของ“ ”

เรัาเห6นไม1ได( ตาเห6นได(ก6แต1สำ�0งท&0ใกลั(สำ&เหลั-อง น 0นค-อ สำ�0งท&0จ!าลัองมากจากแบบ เหลั-อง เม-0 อตาเห6นสำ�0งท&0จ!าลัองของแบบ เหลั-อง“ ” “ ” หลัายๆ สำ�0ง ป�ญหาก6อาจ เห6น ความเหลั-องท&0แท(ได( ด งน .นสำ!าหรั บ“ ”

เพื้ลัโตม�ใช1ตาเน-.อ แต1เป7นตาแห1งป�ญญาท&0หย 0งรั' ( แบบ ได(“ ”

2.แบบม�ใชื่,ส��งที่#�มน�ษย�คำ�ดข้< น แติ,ม#อย:,เป3นน�จุน�ร�นดร�แบบม�ใช1สำ�0งท&0มน+ษย*ค�ดข�.นหรั-อจ�นตนาการัข�.น แต1ม&ความเป7นจรั�ง

ของต วเองเป7นอ�สำรัะจากความค�ดของมน+ษย* บ(านท&0ท1านค�ดฝั�นข�.นเม-0อตอนกลัางว นเก�ดจากจ�นตนาการัของท1าน เม-0อท1านหย+ดค�ดม นก6หายไปด(วย ม นม�ได(ม&ความเป7นจรั�งอย'1ในโลักภิายนอก แต1 แบบ ในปรั ชญาของ“ ”

เพื้ลัโตม�ได(ม&อย'1เฉพื้าะในความค�ด การัใช(ความค�ดอาจช1วยให(เรัาเข(าถ�งม นได( ความค�ดอาจพื้าเรัาค(นพื้บม นได( แต1ถ�งเรัาจะเข(าไม1ถ�งม นค-อ ค(นม นไม1พื้บม นก6ม&ต วอย'1ในต วของม น ความกลัมอ นเป7นแบบน .นม&อย'1ด .งเด�มก1อนท&0มน+ษย*จะค(นพื้บลั(อ หรั-อท!าหน(าป�ดนาฬิ�กา

1 ว�ทย* ว�ศึทเวทย*, ปรั ชญาท 0วไป (กรั+งเทพื้ฯ : อ กษรัเจรั�ญท ศึน*, 2536), หน(า 10-14.

38

3.แบบเห=นหลำ�กแห,งคำวิามม#อย:,ข้องส��งติ,างๆ แบบเป7นห วใจของสำ�0งต1างๆ ค-อท!า ให(สำ�0งต1างๆ ม&ความหมาย

กรัะดาษแผู้1นซั�0งอย'1เบ-.องหน(าเรัาขณะน .นม&ค+ณสำมบ ต�ต1างๆ หลัายอย1าง เช1น สำ&ขาว บาง ม&รั'ปสำ&0เหลั&0ยม

ผู้-นผู้(าแลัะอ-0นๆ อ&ก ค+ณสำมบ ต�ท .งหมดน&. เม-0อรัวมก นเข(าอย'1ท&0สำ�0ง ๆ หน�0ง ท!าให(สำ�0งๆ น .นม&ความเป7นจรั�งของม น กลั1าวค-อ ท!า ให(สำ�0งๆ น&.เป7นกรัะดาษ แต1ไม1ใช1ก(อนอ�ฐ ค+ณสำมบ ต�เหลั1าน&.ม นได(รั บมาจาก แบบ ต1างๆ หลัายแบบ เช1น แบบ“ ”

ของความขาว แบบของความบางแบบสำ&0เหลั&0ยมผู้-นผู้(า แบบต1างๆ เหลั1าน&.เป7นห วใจแห1งความเป7นจรั�งของม น เพื้รัาะถ(าไม1ม&แบบเหลั1าน&. ค+ณสำมบ ต�ท&0ม นม&อย'1ก6จะไม1ม& แลัะเม-0 อค+ณสำมบ ต�เหลั1าน&.ไม1ม& ความเป7นกรัะดาษของม นก6หมดไปด(วย

4.แบบเป3นหลำ�กแห,งคำวิามส�มพ�นธิ�ข้องส��งติ,างๆแบบม�ใช1เป7นเพื้&ยงหลั กท&0ท!าให(สำ�0งต1าง ๆ ในโลักเป7นจรั�งแลัะม&ความ

หมายเท1าน .น ย งเป7นหลั กแห1งความสำ มพื้ นธี*แลัะความเปลั&0ยนแปลังในโลักของสำสำารัอ&กด(วย

ความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างแบบอ นหน�0งก บอ&กอ นหน�0ง เป7นสำ�0งท&0แน1นอนตายต วเท1าๆ ก บต วแบบเอง แลัะความสำ มพื้ นธี*อ นน&.อาจจะปรัากฏหรั-อไม1ปรัากฏในสำ�0งเฉพื้าะของแบบท .ง 2 น&.ก6ได( แต1ความสำ มพื้ นธี*อ นน&.ก6ย งจรั�งอย'1ได( ต วอย1างในคณ�ตศึาสำตรั*จะเป7นได(ช ด จ!านวนสำามเป7นแบบอ นหน�0ง จ!านวนหกก6เป7นแบบอ&กอ นหน�0ง ความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างสำามก บหกม&ได(หลัายอย1าง ท&0เรัาค+(นก นอย'1ก6เช1น การัรัวม ความสำ มพื้ นธี*ของแบบท .ง “ ” 2 น&.ค-อ สำามารัถรัวมหกเป7นเก(า (เก(าก6เป7นแบบอ&กอ นหน�0ง) น&0หมายความว1าในโลักของแบบ ความสำ มพื้ นธี*ของแบบท .ง 2 เป7นอย1างน&. ฉะน .นในโลักของสำสำารัสำ�0งท&0จ!าลัองแบบของสำามแลัะของหก ก6ต(องม&ความสำ มพื้ นธี*คลั(อยตามน&.ด(วยเช1น สำ�0งเฉพื้าะของสำามค-อคนสำามคน ของ

39

หกค-อ คนหกคน ด งน .นคนสำามคนรัวมคนหกคนต(องเป7นเก(าคน ท&0เป7นเช1นน&.เพื้รัาะในโลักของแบบสำามรัวมหกเป7นเก(า แต1สำมม+ต�ว1า ณ ท&0แห1งหน�0งไม1ม&สำ�0งเฉพื้าะถ�งสำามหรั-อหกสำ�0ง สำามหรั-อหกก6ไม1ปรัากฏต ว ท .งๆ ท&0เป7นจรั�งอย'1 ความสำ มพื้ นธี*ของสำามแลัะหกก6ไม1ปรัากฏต วด(วยท .งๆ ท&0ก6ย งเป7นจรั�งอย'1 ความจรั�งไม1จ!าเป7นต(องปรัากฏ แต1ถ(าม&สำ�0งเฉพื้าะเป7นท&0ปรัากฏของแบบ สำ�0งเฉพื้าะเหลั1าน .นต(องปรัากฏตามว�ถ&ท&0อย'1ในโลักของแบบ

ลำ�กษณะที่��วิไปข้องจุ�ติน�ยม1

เรัาได(พื้'ดถ�งปรั ชญาของเพื้ลัโตค1อนข(างลัะเอ&ยด ปรั ชญาของเรัาเป7นต วอย1างแนวค�ดของจ�ตน�ยมได(ช ดเจน ต1อไปน&.เรัาจะพื้�จารัณาลั กษณะท&0สำ!าค ญ ๆ ของจ�ตน�ยมโดยท 0วไปโดยม&ปรั ชญาของเพื้ลัโตเป7นแนวอธี�บาย

(1) จ�ตน�ยมโดยท 0วไปถ-อว1า เน-.อแท(ของโลักม�ใช1ม&เพื้&ยงสำสำารัหรั-อว ตถ+เท1าน .น แต1ย ง

ปรัะกอบไปด(วยสำ�0งท&0อสำสำารั(immaterial)ในศึาสำนาครั�สำต*น&.ค-อพื้รัะเจ(า ซั�0งจ บต(องไม1ได(มองไม1เห6น แต1ก6ม&สำภิาพื้ความเป7นจรั�งมากกว1า (หรั-ออย1างน(อยก6เท1าก น) โลักของสำสำารัท&0ปรัะกอบไปด(วยว ตถ+ท .งปวง จ�ตน�ยมบากพื้วกเช1นของเฮเกลั ถ-อว1าเน-.อแท(ของโลักค-อสำ�0งท&0ม&ลั กษณะเป7น จ�ต เท1าน .น ในปรั ชญาของเพื้ลัโต นอกจาก“ ”

สำสำารัแลั(วย งม&สำ�0งท&0เป7นอสำสำารัอ&กน 0นก6ค-อ แบบ ซั�0งก6เป7นรัะบบแห1ง“ ”

ความจรั�งอ&กรัะบบหน�0งนอกไปจากโลักของสำสำารัแบบม�ใช1เพื้&ยงมโนภิาพื้ท&0อย'1ในความค�ด แต1ม&ความเป7นจรั�งในต วม นเอง

(2) จ�ตน�ยมถ-อว1าเน-.อแท(ของโลักสำ1วนท&0เป7นอสำสำารัหรั-อสำ1วนท&0ม&ลั กษณะคลั(ายจ�ตน&.ม&อย'1

เป7นน�รั นดรัไม1เปลั&0ยนแปลัง ท .งๆ ท&0ต วเองไม1เปลั&0ยนแปลังแต1ม นก6เป7นต วอธี�บายการัเปลั&0ยนแปลังท&0ม&อย'1ในโลักของว ตถ+ กลั1าวค-อม น

1 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 18.

40

เป7นสำ�0งสำมบ'รัณ* ม&อย'1โดยต วเอง ความเปลั&0ยนแปลังในโลักของว ตถ+ไม1ม&ผู้ลักรัะทบสำภิาพื้การัด!ารังอย'1ของม น พื้รัะเจ(าในศึาสำนาครั�สำต*แลัะแบบของเพื้ลัโตก6ม&ลั กษณะท&0ว1าน&.

(3) จ�ตน�ยมโดยท 0วไปถ-อว1า หน1วยความเป7นจรั�งท&0เป7นอสำสำารัหรั-อจ�ตน&.เป7นหลั กสำ!าค ญท&0

ท!าให(โลักของว ตถ+ม&รัะเบ&ยบกฎีเกณฑ์* ถ(าปรัาศึจากสำ1วนท&0เป7นอสำสำารัแลั(วความเป7นไปในโลักก6จะสำ บสำนอลัหม1าน ความรั' (แลัะความเข(าใจท&0ม&ต1อโลักน&.ก6จะม&ไม1ได( ในศึาสำนาครั�สำต*พื้รัะเจ(าเป7นต(นตอของความจรั�งท&0ม&ในโลักน&. ในปรั ชญาของเพื้ลัโต ความเปลั&0ยนแปลังท&0เก�ดข�.นในโลักของว ตถ+เป7นไปตามแบบแผู้นอ นตายต วท&0ม&อย'1ในโลักของแบบ

(4) อสำสำารัไม1เป7นเพื้&ยงท&0มาของความจรั�งของสำสำารัน .น จ�ตน�ยมย งถ-อต1อไปว1าค1า(value)

ท .งหลัายท&0ม&อย'1ในโลักของว ตถ+แลัะโลักมน+ษย*ม&ต(นตออย'1ท&0อสำสำารัด(วย ความด& ความงาม ความย+ต�ธีรัรัม ฯลัฯ เป7นค1าหรั-อค+ณธีรัรัมท&0ม&อย'1ในโลัก แลัะม&ท&0อย'1จรั�งได(ก6เน-0องจากหลั กฐานรัองรั บอย'1ท&0โลักของสำสำารัซั�0งไม1ม&ต วตนจ บต(องไม1ได( ค1าเหลั1าน&.คนแต1ลัะคนในโลักอาจเห6นต1างก น แต1ถ�งคนจะเห6นต1างก นอย1างไรั ค1าเหลั1าน&.ก6ม&จรั�งตายต วอย'1ในโลักของอสำสำารั ในปรั ชญาของเพื้ลัโต ความด& ความงาม ความย+ต�ธีรัรัม ฯลัฯ ต1างก6เป7นแบบซั�0งม&อย'1อย1างสำมบ'รัณ*ในต วเอง เป7นแม1บทท&0ท!าให(โลักมน+ษย*ม&ค1าต1างๆ เหลั1าน&.ได( โครังสำรั(างของจ กรัวาลัน .นนอกจากจะม&สำสำารัแลั(ว ความด& ความงามย งเป7นสำ1วนหน�0งของโครังสำรั(างน&.ด(วย ค1าเหลั1าน&.ม&อย'1มาแต1เด�ม ม�ใช1สำ�0งท&0มน+ษย*ค�ดข�.นหรั-อต .งข�.นมา แต1มน+ษย*อาจค(นพื้บค1าเหลั1าน&.ได(

สสารน�ยมสำม ยกรั&กโบรัาณน บถ-อเทพื้เจ(าแลัะเช-0อว1าปรัากฏการัณ*ต1างๆท&0

เก�ดข�.นเช1น ฝันตก น!.าท1วม ลั(วน

41

เก�ดจากฝัEม-อของเทพื้เจ(าท .งสำ�.น จ�งม&พื้�ธี&การัสำวดอ(อนวอนเพื้-0อให(ได(สำ�0งท&0ต(องการั กลั1าวค-อเป7นการัใช(ความเช-0อมากกว1าการัใช(ป�ญญาหาเหต+ผู้ลั

ที่าเลำส (Thales)

ทาเลัสำเป7นผู้'(ก1อต .งสำ!าน กไมเลัต+สำแลัะได(รั บยกย1องว1าเป7นบ�ดาของปรั ชญาตะว นตก เน-0องจาก

ท1านเป7นคนแรักท&0เรั�0มใช(ป�ญญาหาเหต+ผู้ลัในการัให(ค!าตอบเก&0ยวก บธีรัรัมชาต�ของโลัก ทาเลัสำเรั�0มต .ง

ค!าถามว1า อะไรัค-อปฐมธีาต+ (Arche) ของโลัก โลักเก�ดจากอะไรั ทาเลัสำตอบว1าโลักเก�ดจากการัรัวมต วก นของสำสำารัด .งเด�มสำ+ดค-อ น!.า ท .งน&.หลั กฐานว1าท!าไมท1านอธี�บายเช1นน .นกรัะจ ดกรัะจายไป อารั�สำโตเต�ลัจ�งต&ความว1าเน-0 องจากทาเลัสำสำ งเกตเห6นว1าอาหารั ความรั(อน เมลั6ดพื้ นธี+* ซั�0งเป7นสำ1วนสำ!าค ญในการัก1อก!าเน�ดช&ว�ตลั(วนม&ความช-.นจ�งเป7นท&0มาของสำ�0งม&ช&ว�ตท .งหลัาย

อแนกซ�แมนเดอร� (Anaximander)

ปฐมธีาต+ของโลักค-อ อน นต*(infinite)เป7นสำสำารัไรั(รั'ปค-อ ต วม นเองย งไม1เป7นอะไรัเลัยแลัะ

พื้รั(อมท&0จะเป7นสำ�0งอ-0นได(ท+กเม-0อ

อแนกซ�แมนเนส (Anaximanes)

อแนกซั�แมนเนสำเห6นว1า ปฐมธีาต+ของโลักค-อ อากาศึ (Air)

เพื้รัาะอากาศึแผู้1ขยายออกไปไม1ม&ท&0สำ�.นสำ+ดแลัะม&พื้ลั งข บเคลั-0อนในต วเอง โดยอธี�บายว1า ในเวลัาท&0อากาศึ

เคลั-0อนต วออกห1างจากก นแลัะก น อากาศึขยายต ว ปรั�มาณของอากาศึจะเจ-อจาง หากเจ-อจางถ�งข&ด อากาศึจะกลัายเป7นไฟั แลัะลั'กไฟัก6กลัายเป7นดวงดาวในท(องฟั?า ในท!า นองกลั บก น ถ(าอากาศึเคลั-0 อนเข(ารัวมก นหรั-อม&การักลั 0นต ว

42

(condersation) ความเข(มข(นของอากาศึม&มาก อ+ณหภิ'ม�ของอากาศึม&มาก อ+ณหภิ'ม�ของอากาศึลัดลัง อากาศึจะม&ความเย6นมากข�.นแลั(วจ บต วเป7นก(อนเมฆ์ ถ(าย�0งกลั 0นต วควบแน1นย�0งข�.น อากาศึจะกลัายเป7นน!.าแลั(วกลัายเป7นด�นแลัะห�นได(ท&เด&ยว

พ�ธิากอร�สปฐมธีาต+ของโลักค-อ หน1วย (unit) สำ�0งท .งหลัายซั�0งรัวมถ�ง

จ!านวนเลัขเก�ดมาจากหน1วย หน1วยหรั-อจ+ดรัวมต วก นท!าให(เก�ดเสำ(น เสำ(นรัวมต วก นท!าให(เก�ดเน-.อท&0 เน-.อท&0รัวมต วก นท!าให(เก�ดปรั�มาตรั

เฮราคำลำ#ติ�สปฐมธีาต+ของโลักค-อ ไฟั เพื้รัาะไฟัแปรัรั'ปเป7นสำรัรัพื้สำ�0ง โดยรัะยะ

แรัก ไฟัแปรัรั'ปเป7นลัม จากลัมเป7นน!.า จากน!.าเป7นด�น น&0ค-อการัแปรัรั'ปทางลัง (Downward

Path) นอกจากน .นด�นอาจแปรัรั'ปเป7นพื้ลั งเป7นน!.า จากน!.าเป7นลัม จากลัมเป7นไฟั เป7นการัแปรัรั'ปทางข�.น (Upward Path)

เอมพ�โดคำลำ�สปฐมธีาต+ของโลักม&ด�น น!.า ลัม ไฟั โดยพื้ลั งท&0ท!าหน(าท&0รัวมธีาต+

ท .งสำ&0เข(าด(วยก นค-อ ความรั ก สำ1วนพื้ลั งความเกลั&ยดท!าหน(าท&0แยกธีาต+ท .งสำ&0ออกจากก น โดยการัท&0

เรัารั' (ว1าสำ�0งใดม&ธีาต+ใดน .นเพื้รัาะเรัาเองก6ม&ธีาต+ท .งสำ&0ในต วเรัา

เดโมคำร�ติ�สปฐมธีาต+ของโลักค-อ อะตอม อะตอมหมายถ�งสำ�0งท&0เลั6กท&0สำ+ดไม1

สำามารัถต ดทอนได(อ&ก

43

อะตอมเก�ดใหม1ไม1ได( แลัะอะตอมก6ไม1ม&ว นสำลัาย สำ�0งต1างๆ ในโลักน&.เก�ดจากการัรัวมต วก นของ

อะตอม เม-0ออะตอมเคลั-0อนท&0ออกจากก นสำ�0งน .นก6จะสำลัาย

ต1อไปน&.จะได(ปรัะมวลัแนวค�ดของสำสำารัน�ยมโดยท 0วๆ ไป ไม1ว1าจะเป7นสำสำารัน�ยมสำม ยก1อนหรั-อสำม ยป�จจ+บ น อย1างน(อยจะต(องยอมรั บท ศึนะต1างๆ ในสำ1วนท&0เก&0ยวก บป�ญหาเรั-0องเน-.อแท(ของจ กรัวาลัด งน&.

1.สสารน�ยมเป3นเอกน�ยมสำสำารัน�ยมเป7นเอกน�ยม (Monism) ค-อถ-อว1าสำสำารัแลัะ

ปรัากฏการัณ*ของสำสำารัน .นท&0เป7นจรั�ง สำ�0งท&0ม�ใช1สำสำารัแลัะปรัากฏการัณ*ของสำสำารัม�ใช1สำ1วนหน�0งของจ กรัวาลั ความจรั�งม&ปรัะเภิทเด&ยว

สำสำารัค-ออะไรั สำสำารัได(แก1ความจรั�งซั�0งม&ลั กษณะด งน&.ปรัะการัแรัก สำสำารัเป7นสำ�0งท&0ครัองท&0 ค-อแผู้1ต วไปในท&0ว1าง เป7น

สำ�0งท&0ม&อย'1แลัะเก�ดข�.นในท&0ว1าง เรัาอาจก!าหนดได(ว1าม นเก�ดข�.นแลัะม&อย'1 ณ ท&0ใด แม(ว1าบางท&ในทางปฏ�บ ต�เรัาไม1อาจก!าหนดเช1นท&0ว1าได( แต1ในความเป7นจรั�งม นต(องม&อย'1 ณ ต!าแหน1งใดต!าแหน1งหน�0งในท&0ว1าง อย1างน(อยการัพื้'ดถ�งท&0อย'1ของม นก6ม&ความหมาย (ต1างก บโลักของแบบของเพื้ลัโต หรั-อพื้รัะเจ(าของศึาสำนาครั�สำต*ซั�0งไม1สำามารัถพื้'ดได(ว1าม&อย'1 ณ ท&0ใด) ถ(าว ตถ+ช�.นหน�0งครัองท&0อย'1 ณ ท&0ใดท&0หน�0งแลั(วว ถต+ช .นอ-0นจะครัองท&0น .นในเวลัาเด&ยวก นไม1ได(

ปรัะการัท&0สำอง เม-0อต(องม&อย'1 ณ เวลัาใดเวลัาหน�0ง จะม&อย'1ตอลัดเวลัาไม1ได( น&0เท1าก บกลั1าวว1าสำสำารัเป7นสำ�0งท&0เปลั&0ยนแปลังเสำมอ ไม1ม&สำ�0งเป7นสำสำารัสำ�0งใดถาวรัตายต ว ม&อย'1เป7นน�รั นด*ปรัาศึจากการัแปรัสำภิาพื้เหม-อนก บโลักของแบบของเพื้ลัโต

ปรัะการัท&0สำาม สำสำารัหรั-อว ตถ+ธีรัรัมท .งปวงเป7นสำ�0งท&0รั' (จ กได(ด(วยปรัะสำาทสำ มผู้ สำท .ง 5 ค-อ ตา ห' จม'ก ลั�.น กาย แลัะปรัะสำาทสำ มผู้ สำท .ง 5

เท1าน .นท&0รั' (จ กโลักของสำสำารัได( แม(ว1าบางกรัณ&ในการัท&0จะรั' (จ กได(น .นต(องอาศึ ยเครั-0องม-อ เช1น กลั(องจ+ลัทรัรัศึน*หรั-ออ+ปกรัณ*ทางโสำต แต1ต วท&0จะเป7นต วรั' (จ กต วสำ+ดท(ายน .นค-อปรัะสำาทสำ มผู้ สำ

44

2.สสารน�ยมยอมร�บที่ฤษฎี#หน,วิยย,อยทฤษฎี&น&.บางท&0 เรั&ยกก นว1า ทฤษฎี&อะตอม (atomistic

theory) ค-อท ศึนะท&0ว1าสำ�0งต1าง ๆ ในโลักปรัะกอบไปด(วยหน1วยย1อยหลัายหน1วย แลัะหน1วยย1อยๆ น .นอาจปรัะกอบไปด(วยหน1วยย1อยลังไปอ&ก จนกรัะท 0งในท&0สำ+ดจะลังมาถ�ง หน1วยย1อยท&0สำ+ดท&0จะแยกต1อไปอ&กม�ได( น 0นค-อหน1วยย1อยท&0สำ+ดน&.ไม1ม&องค*ปรัะกอบ หน1วยย1อยท&0สำ+ดท&0ต ดทอนลังไปอ&กไม1ได(น&.เรั&ยกว1าอะตอม ซั�0งแปลัเพื้&ยงว1า ต ดไม1ได(“ ”

3.ส ส า ร น� ย ม ย อ ม ร�บ แ น วิ คำ� ด เ ร� อ ง ก า ร ที่ อ น ลำ ง“ ” (Reductionism)

แนวความค�ดเรั-0องการัทอนลังสำ-บเน-0องมาจากทฤษฏ&หน1วยย1อยท&0กลั1าวมาแลั(วน 0นเอง ตามทฤษฎี&หน1วยย1อย สำ�0ง ๆหน�0งสำามารัถแยกได(เป7นหน1วยย1อยจนถ�งอน+ภิาคท&0เลั6กท&0สำ+ดน&0ค-อการัทอนสำ�0งๆ หน�0งลังเป7นเพื้&ยงท&0รัวมของหน1วยย1อย สำ งคม (หน1วยรัวม) ก6ค-อกลั+1มของคนหลัายคน (หน1วยย1อย) คน ๆ หน�0ง (หน1วยรัวม) ค-อกลั+1มของเซัลัลั*หลัายเซัลัลั* (หน1วยย1อย) เซัลัลั*หน�0ง (หน1วยรัวม) ก6ค-อกลั+1มของโมเลัก+ลัหลัายอ น (หน1วยย1อย) โมเลัก+ลัหน�0ง (หน1วยรัวม) ก6ค-อกลั+1มของอะตอมหลัายอะตอม (หน1วยย1อย) อะตอมหน�0งก6ค-อกลั+1มของอ�เลั6กตรัอน โปรัตรัอน น�วตรัอน หลัายอ น (หน1วยย1อย)

4.สสารน�ยมถิอวิ,าคำ,าเป3นส��งสมม�ติ�สำ!า หรั บสำสำารัน�ยมค1าท .งหลัายเป7นสำ�0งสำมม+ต�ก นข�.น ค!า ว1าด&

สำวยงามเป7นค!าท&0ม�ได(ม&สำ�0งใดในโลักของความจรั�งรัองรั บ จรั�งอย'1ค!าท+กค!าในภิาษาของมน+ษย*เป7นสำ�0งสำมม+ต� แต1ป�ญหาก6ค-อว1าสำ�0งท&0เรัาใช(ค!าๆ หน�0งเรั&ยกน .นเป7นเป7นสำ�0งสำมม+ต�หรั-อไม1 หญ(า เป7นค!าท&0สำ+มมต�เรัาใช(เรั&ยก“ ”

สำ�0ง ๆ หน�0ง แต1สำ�0งซั�0งค!าๆ น&.ใช(เรั&ยกค-อสำ�0งท&0สำ&เข&ยว ๆ บนสำนามหน(าบ(านน .นไม1ใช1สำ�0งสำมม+ต� เป7นของม&จรั�ง ด& เป7นค!าสำมม+ต� แลัะสำ�0งท&0ค!า“ ” ๆ น&.ใช(เรั&ยกก6ไม1ม&จรั�ง

ท ศึนะน&.แตกต1างจากจ�ตน�ยม ชาวจ�ตน�ยมเช-0 อว1า ด& แลัะ“ ” งาม เป7นค!าท&0ใช(เรั&ยก อะไรับางอย1าง ท&0ม&อย'1จรั�งในจ กรัวาลั แม(“ ” “ ”

45

อะไรับางอย1างน&.จะมองไม1เห6นจ บต(องไม1ได( แต1ก6เป7นสำ1วนหน�0งของความเป7นจรั�ง แม(ไม1ม&สำ ตว*ไม1ม&มน+ษย*มาบ ญญ ต�ค!าข�.นใช(เรั&ยกม น ม นก6ย งม&จรั�งอย'1ในต วม นเอง แต1สำ!าหรั บสำสำารัน�ยม อะไรับางอย1าง ท&0“ ”

ว1าน&.ไม1ม&อย'1จรั�ง ไม1เป7นสำ1วนหน�0งของสำภิาพื้แห1งความเป7นจรั�ง1.3 ธิรรมชื่าติ�น�ยม (Naturalism)

ปรั ชญาธีรัรัมชาต�น�ยมน&.บางท&เรั&ยกก นว1าปรั ชญาสำ จจน�ยม (Realism) บางท&ก6 เ รั&ยกว1 าปรั ชญาธีรัรัมชา ต� น� ยม ว�พื้ ากษ* (Critical Naturalism) แม(ว1าะรัรัมชาต�น�ยมจะม&ท ศึนะแตกต1างจากสำสำารัน�ยมบางปรัะการัแลัะม&ความเห6นบางอย1างคลั(ายจ�ตน�ยม แต1โดยหลั กพื้-.นฐานแลั(วธีรัรัมชาต�น�ยมใกลั(ก บสำารัน�ยมมากกว1า จ�งท!าให(น กเข&ยนบางคนไม1แยกธีรัรัมชาต�น�ยมออกจากสำสำารัน�ยมโดยถ-อว1าม&ความเห6นในหลั กใหญ1ๆ เหม-อนก น

ที่�ศนะที่#�คำลำ%ายก�บสสารน�ยม1

ธีรัรัมชาต�น�ยมถ-อว1าจ กรัวาลัหรั-อโลักท&0ปรัะกอบไปด(วย สำ�0งธีรัรัมชาต� “ ” (natural object) เท1าน .นท&0เป7นจรั�ง สำ�0งอ-0นใดท&0

ม�ใช1ธีรัรัมชาต�หรั-อปรัากฏการัณ*ของสำ�0งธีรัรัมชาต� ไม1ใช1สำ�0งท&0เป7นจรั�ง ป�ญหาก6ค-อว1าสำ�0งท&0ธีรัรัมชาต�ค-ออะไรั ชาวธีรัรัมชาต�น�ยมม&ความเห6นตางก นบ(างเลั6กน(อยในเรั-0องน&. แต1ความเห6นกลัางๆ น .นพื้อจะน�ยมได(ว1า สำ�0งธีรัรัมชาต� ม&ลั กษณะ 2 ปรัะการั ค-อ

(1) เป7นสำ�0งท&0ด!ารังอย'1ในรัะบบของอวกาศึ เวลัา–

(2) เป7นสำ�0งท&0เก�ดข�.นแลัะด บลังโดยสำาเหต+ แลัะสำาเหต+น .นก6เป7นสำ�0งธีรัรัมชาต�ด(วย

ประการแรก เรัาจะพื้�จารัณาด'ว1าอะไรับ(างท&0ไม1อย'1ในรัะบบของอวกาศึ เวลัา –

ต วอย1างแรักค-อ พื้รัะเจ(าในศึาสำนาท 0ว ๆ ไป ชาวธีรัรัมชาต�น�ยมจะถ-อว1าพื้รัะเจ(าในท ศึนะของศึาสำนา

1 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 29-32.

46

บางศึาสำนา เช1น ศึาสำนาครั�สำต*ม�ได(อย'1ในรัะบบของอวกาศึแลัะเวลัา ชาวครั�สำต*ม�ได(เช-0อว1าพื้รัะผู้'(เป7นเจ(าของเขาสำถ�ตอย'1ตรังน .นหรั-อตรังน&.

สำ�0งท&0ไม1อย'1ในรัะบบอวกาศึ เวลัาไม1ม&อย'1จรั�ง สำ�0งเหลั1าน&.เป7นสำ�0งท&0–

อย'1ในความค�ดของมน+ษย* มน+ษย*อาจค�ดหรั-อจ�นตนาการัอะไรัข�.นมาก6ได( แต1ไม1จ!าเป7นว1าจะต(องม&ของจรั�งในโลักธีรัรัมชาต�ท&0ตรังก บสำ�0งในความค�ดเหลั1าน .น สำ�0งนามธีรัรัมน .นถ(าจะเป7นจรั�งได(ก6ต(องด!ารังอย'1ในรัะบบอวกาศึ เวลัา หรั-อม�ฉะน .นก6ต(องม&สำ�0งในรัะบบอวกาศึเวลัาเป7น–

ฐานรัองรั บ ในปรัะเด6นน&.ธีรัรัมชาต�น�ยมม&ความเห6นเหม-อนก บสำสำารัน�ยม

สำสำารัน�ยมถ-อว1าสำสำารัเท1าน .นท&0เป7นจรั�ง ท+กสำ�0งท+กอย1างท&0เป7นจรั�งต(องเป7นสำสำารัหรั-อไม1ก6ต(องเป7นสำ�0งซั�0งในข .นสำ+ดท(ายจะต(องม&สำสำารัเป7นฐานรัองรั บ ในธีรัรัมชาต�น�ยมค!าว1า สำสำารั ได(เปลั&0ยนเป7น สำ�0งธีรัรัมชาต�“ ” “ ” แลัะค!าหลั งน&.ก6เท1าก บ สำ�0งในรัะบบอวกาศึ “ - เวลัา ชาวธีรัรัมชาต�”

น�ยมไม1อยากใช(ค!าว1าสำสำารัเพื้รัาะค�ดว1าม&ความหมายแคบไป เพื้รัาะถ�งแม(ว1า สำสำารั ท+กช�.นจะต(องอย'1ในรัะบบอวกาศึ “ ” - เวลัา แต1ม�ได(หมายความว1า สำ�0งท&0อย'1ในรัะบบอวกาศึ เวลัา ท+กสำ�0งจะต(องเป7นสำสำารั– ค!าว1า อวกาศึ เวลัา จ�งกว(างกว1า ธีรัรัมชาต�น�ยมเช-0อในเรั-0อง“ – ”

ว�ว ฒนาการัของจ กรัวาลัด งน .นโลักแห1งความเป7นจรั�งของธีรัรัมชาต�น�ยมแลัะสำสำารัน�ยม

จ�งคลั(ายก น ซั�0งในปรัะเด6นน&.ท .งค'1เห6นแย(งก บจ�ตน�ยม สำสำารัหรั-ออวกาศึ - เวลัาเท1าน .นท&0เป7นพื้-.นฐานแห1งความเป7นจรั�งท .งมวลั ท .งค'1ปฏ�เสำธีความม&อย'1จรั�งของพื้รัะเจ(าหรั-อ แบบ ของเพื้ลัโตหรั-อสำ�0งอ-0น“ ”

ใดท&0ม&ลั กษณะท!านองเด&ยวก น สำ�0งเหลั1าน&.น�ยมจะเรั&ยกว1า อสำสำารั“ ” (immaterial)

ประการที่#�สอง สำ�0งธีรัรัมชาต�จะต(องเก�ดข�.นแลัะด บลังโดยสำาเหต+ แลัะสำาเหต+น .นต(องเป7นสำ�0งธีรัรัมชาต�ด(วย น&0ก6ค-อการัยอมรั บทางว�ทยาศึาสำตรั* ว�ธี&การัทางว�ทยาศึาสำตรั*ต .งอย'1บนหลั กท&0ว1าสำ�0งท&0เก�ดข�.นย1อมม&สำาเหต+ แลัะสำาเหต+น .นต(องเป7นสำาเหต+ธีรัรัมชาต� ค-อเป7นสำ�0งท&0รั' (จ กได(ด(วยปรัะสำบการัณ*

47

ในปรัะเด6นน&.ธีรัรัมชาต�น�ยมก บสำสำารัน�ยมม&ความเหม-อนก น ท .งค'1เช-0อว1าความรั' (ท&0แท(จรั�งน .นจะได(มาก6แต1โดยว�ธี&การัทางว�ทยาศึาสำตรั*เท1าน .น ท .งน&.เพื้รัาะสำ�0งท&0อย'1นอกโลัก ธีรัรัมชาต�น .นไม1ม& แลัะถ�งแม(จะม&ม นก6จะไม1ม&ความเก&0ยวข(องก บโลักท&0มน+ษย*รั' (จ กแลัะด!ารังช&ว�ตอย'1ในแง1น&. ท .งค'1เห6นแย(งก บจ�ตน�ยม จ�ตน�ยมแบบศึาสำนาครั�สำต*เห6นช ดท&0สำ+ด พื้รัะเจ(าซั�0งเป7นอสำสำารัแลัะเป7นสำ�0งท&0นอกธีรัรัมชาต� น .นเป7นหลั กท&0จะอธี�บายความจรั�ง ความด& ความงาม แลัะความเป7นไปอ-0น ๆ ท .งมวลัท&0เก�ดข�.นแลัะม&อย'1ในโลักปรัาศึจากพื้รัะเจ(าแลั(วค!าอธี�บาย สำ�0งธีรัรัมชาต�จะไม1สำมบ'รัณ*โลักของแบบซั�0งเป7นอสำสำารัแลัะเป7นสำ�0งนอกธีรัรัมชาต�จะไม1สำมบ'รัณ* แบบเป7นห วใจของโลักแห1งว ตถ+แลัะเป7นหลั กแห1งความเปลั&0ยนแปลังในโลักของธีรัรัมชาต�ด(วย

ที่�ศนะที่#�ติ,างก�บสสารน�ยมท . งสำสำารัน�ยมแ ลั ะ ธี รั รั มชา ต� น� ยมยอม รั บ ว� ธี&ก า รั ทา ง

ว�ทยาศึาสำตรั* ท .งค'1ถ-อว1าว�ทยาศึาสำตรั*เท1าน .นท&0จะให(ความรั' (ท&0แท(จรั�งแก1มน+ษย*ได( ท .งค'1ถ-อว1าว�ธี&การัทางว�ทยาศึาสำตรั*เป7นเครั-0องม-อท&0ม&ค1าของมน+ษย* แต1สำสำารัน�ยมรั' (สำ�กจะให(ความสำ!าค ญแก1ว�ทยาศึาสำตรั*มากกว1าธีรัรัมชาต�น�ยม ท .งน&.ก6เน-0องจากการัท&0สำสำารัน�ยมยอมรั บทฤษฎี&เรั-0องการัทอนลังสำ1วนธีรัรัมชาต�น�ยมปฏ�เสำธีทฤษฏ&น&.

ธีรัรัมชาต�น�ยมเห6นว1าในกรัะบวนการัว�ว ฒนาการัของจ กรัวาลัน .นได(ม&สำ�0งใหม1ๆ เก�ดข�.น สำ�0งท&0เก�ดข�.นใหม1น&.ม&ค+ณสำมบ ต�ใหม1 ซั�0งไม1สำามารัถทอนลังได(เป7นอะตอมก บการัเคลั-0อนไหวของอะตอม ด งน .น สำ!าหรั บธีรัรัมชาต�น�ยมจ�งม&บางสำ�0งบางอย1างในโลักท&0ม&อย'1จรั�ง แต1ไม1สำามารัถเข(าถ�งได(โดยว�ทยาศึาสำตรั* น 0นค-อไม1สำามารัถอธี�บายได(ในรั'ปของอะตอมก บการัเคลั-0 อนไหว สำสำารัน�ยมน .นทอนท+กอย1างลังเป7นอะตอมก บการัเคลั-0อนไหว หรั-อน ยหน�0งทอนค+ณภิาพื้ลังเป7นปรั�มาณ สำ1วนสำ!าหรั บธีรัรัมชาต�น�ยม ค+ณภิาพื้บางอย1างทอนลังเป7นปรั�มาณได(สำ!าหรั บธีรัรัมชาต�น�ยมถ(าเรัาต(องการัความรั' (ท&0แท(จรั�งเรัาต(องอาศึ ยว�ทยาศึาสำตรั* แต1กรัะน .นว�ทยาศึาสำตรั*ก6อธี�บายไม1ได(ท+กอย1าง

48

ธีรัรัมชาต�น�ยมเช-0อในความหลัายหลัาก ในจ กรัวาลัม&สำ�0งซั�0งเป7นจรั�งมากมายหลัายสำ�0ง สำ�0งแต1ลัะสำ�0งเหลั1าน&.เป7นจรั�งในต วม นเอง ไม1สำามารัถต ดทอนลังเป7นเพื้&ยงปรัากฏการัณ*ของอ&กสำ�0งหน�0งได( น 0นค-อธีรัรัมชาต�น�ยมเป7นพื้ห+น�ยมกลั1 าวค-อความหลัายหลัากม&จรั�ง สำสำารัน�ยมน .นเป7นเอกน�ยม เพื้รัาะเช-0อว1าท+กสำ�0งทอนลังได(เป7นปฐมธีาต+ปรัะเภิทเด&ยวก น เช1น เป7นอะตอม อะตอมอธี�บายได(ท+กอย1าง สำ1วนในจ�ตน�ยมน .นการัท&0จะอธี�บายโลักของว ตถ+จะต(องอ(างถ�งอะไรั บางอย1างท&0ค1อนข(างจะ ลั&.ลั บ มาอธี�บาย อะไรับางอย1างน&.เป7นอสำสำารัอย'1นอก“ ”

รัะบบอวกาศึ เวลัา ด งน .นในสำายตาของชาวธีรัรัมชาต�น�ยม การัท!า–

เช1นน&.เป7นการัทอนสำสำารัลังเป7นอสำสำารั ตรังข(ามก บท&0สำสำารัน�ยมทอนอสำสำารัลังเป7นสำสำารั

เอ=กซ�สเที่=นเชื่#ยลำลำ�สม�เรัาอาจตอบค!าถามด งกลั1าวได(ว1า เอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ค-อ ว�ธี&

การัค�ดปรั ชญาแบบหน�0ง (style of philosophizing) ซั�0งว�ธี&การัค�ดปรั ชญาด งกลั1าวจะน!าบ+คคลัผู้'(ใช(น!าไปสำ'1ความเช-0อเก&0ยวก บโลักแลัะว�ถ&ช&ว�ตของมน+ษย*อย1างหน�0ง ซั�0งเป7นความเช-0อท&0ม&ความแตกต1างจากความเช-0อของคนอ-0นๆ ในเรั-0องเด&ยวก น กลั+1มน กปรั ชญาท&0เรั&ยกว1า “เอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม* ” (existentialists) ก6ค-อกลั+1มของน กปรั ชญาท&0ใช(ว�ธี&ค�ดปรั ชญาแบบเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*น 0นเอง

อะไรัค-อลั กษณะสำ!าค ญของว�ธี&ค�ดปรั ชญาแบบเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม* ลั กษณะท&0เด1นช ดปรัะการัแรักของว�ธี&การัด งกลั1าวค-อ เรั�0มจากการัศึ�กษาถ�งมน+ษย*มากกว1าธีรัรัมชาต� หรั-อเป7นปรั ชญาท&0เรั�0มจากอ ตตา (subject) มากกว1าว ตถ+ภิายนอก (object) เป7นการัค�ดท&0เรั�0มจากต วมน+ษย*โดยการัเน(นถ�งการัม&อย'1 (existence) ของมน+ษย*ก1อนสำ�0งอ-0นใดท .งสำ�.น โดยไม1ม&ความสำนใจท&0จะศึ�กษาธีรัรัมชาต�ภิายนอกอย1างท&0น กปรั ชญา เช1นน กปรั ชญากรั&กโบรัาณกรัะท!าก น อย1างไรัก6ตามการัศึ�กษามน+ษย*ตามว�ธี&ปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*คนสำ!าค ญ

49

ค-อ ซัารั*ตรั* (Sartre) กลั1าวไว(ว1า เรัาเรั�0มด(วยการัย-นย นว1ามน+ษย*ม&อย'1 แต1ย งม�ได(ก!าหนดว1ามน+ษย*ค-ออะไรั เพื้รัาะหลั งจากท&0มน+ษย*ม&อย'1 (exist) แลั(ว มน+ษย*ก6จะก!าหนดให(ต วของเขาเองเป7นอะไรัด(วยต วของเขาเองในภิายหลั ง ท .งน&.จะต(องท!าความเข(าใจเพื้�0มเต�มอ&กว1า ว�ธี&ศึ�กษามน+ษย*ตามแบบปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*น .น ม�ได(ศึ�กษามน+ษย*เป7นลั กษณะสำากลั แต1ศึ�กษาโดยเน(นความสำ!าค ญของมน+ษย*แต1ลัะคนในฐานะเป7นป�จเจกชน (individual) ท .งน&.ป�จเจกชนหมายถ�ง ความแปลักเด1นเฉพื้าะคนของมน+ษย*แต1ลัะคน

เม-0อน กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*เน(นความม&อย'1ของมน+ษย*ในฐานะเป7นป�จเจกชน น กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*จ�งม+1งความสำนใจต1อป�ญหาบางอย1างท&0แตกต1างจากปรั ชญาแบบอ-0น แลัะน กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ท+กคนจะต(องค!าน�งถ�งป�ญหาด งกลั1าวเป7นปรัะการัสำ!าค ญ ป�ญหาของน กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*จ�งเป7นป�ญหาท&0แตกต1างจากป�ญหาอ-0นๆ ท&0เคยอย'1ในความค�ดค!าน�งของน กปรั ชญาคนอ-0นๆ ด งน .น ในขณะท&0ป�ญหาทางตรัรักว�ทยา ญาณว�ทยา อภิ�ปรั ชญา จะเป7นป�ญหาท&0สำ!าค ญของสำ!าน กปรั ชญาอ-0นๆ แต1น กปรั ชญาสำ!าน กเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ม กจะผู้1านป�ญหาด งกลั1าวไปอย1างผู้�วเผู้�น แลัะในทางตรังข(ามป�ญหาท&0น กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ให(ความสำนใจอย1างมาก กลั บถ'กปรั ชญาสำ!าน กอ-0นมองว1าไม1เป7นป�ญหาสำ!าหรั บปรั ชญา

ป�ญหาท&0น กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ให(ความสำนใจก6เช1น เสำรั&ภิาพื้ของป�จเจกชน (freedom) การัต ดสำ�นใจของป�จเจกชน (decision) การัรั บผู้�ดชอบต1อการักรัะท!าของป�จเจกชน (responsibility) เหต+ผู้ลัท&0เสำรั&ภิาพื้ การัต ดสำ�นใจ การัรั บผู้�ดชอบเป7นป�ญหาสำ!าค ญสำ!าหรั บน กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ก6เพื้รัาะว1าสำ�0งเหลั1าน&.ปรัะกอบเป7นสำ1วนสำ!าค ญท&0สำ+ดของความเป7นบ+คคลัของป�จเจกบ+คคลั การัม&เสำรั&ภิาพื้ การัเลั-อกแลัะการัต ดสำ�นใจ รัวมท .งการั

50

รั บผู้�ดชอบด งกลั1าวท!าให(มน+ษย*แต1ลัะคนเด1นเป7นต วของต วเองอย1างสำมบ'รัณ*

นอกจากน&. น กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ย งให(ความสำนใจป�ญหาอ-0นๆ ท&0เก&0ยวข(องก บการัม&อย'1ของป�จเจกชน ป�ญหาเหลั1าน .นค-อ ความจ!าก ดหรั-อความไม1สำมบ'รัณ*ของป�จเจกชน ความไม1ค+(นเคย ความผู้�ดหว ง แลัะความตาย ของป�จเจกชนแต1ลัะคน ซั�0งป�ญหาเหลั1าน&.ม�ใช1ป�ญหาท&0น กปรั ชญาอ-0นๆ จะหย�บยกข�.นมาพื้�จารัณาเป7นปรัะเด6นสำ!าค ญ แต1น กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*กลั บพื้'ดถ�งป�ญหาด งกลั1าวอย1างย-ดยาว ท .งน&.จะเห6นว1าน กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ตรัะหน กถ�งโศึกนาฏกรัรัมของมน+ษย* เพื้รัาะเสำรั&ภิาพื้แลัะความปรัารัถนาในความเด1นของตนของมน+ษย*น .นม กจะพื้บก บกรัะแสำแห1งการัต1อต(านแลัะม กพื้บก บความผู้�ดหว งโดยง1ายแลัะไม1ว1าจะเป7นกรัณ&ใดก6ตาม จ+ดสำ�.นสำ+ดของมน+ษย*ก6ค-อความตาย ด(วยเหต+ด งกลั1าว มน+ษย*ในสำายตาของน กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม* จ�งม�ได(เป7นเพื้&ยงว ตถ+ช�.นหน�0งท&0ปรัะด บโลัก แต1เป7นสำ1วนท&0ม&ความสำ มพื้ นธี*อ นต�งเครั&ยดก บโลักอ&กด(วยแลัะม กจะพื้บความข ดแย(งอ นน1าเศึรั(าก บโลักเสำมอ

อย1างไรัก6ตาม จ+ดเด1นท&0สำ+ดของปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*อย'1ท&0การัเน(นถ�งความสำ!าค ญของอารัมณ*ของมน+ษย*ด(วย ท .งน&.ปรั ชญาแนวเก1าม กจะต�ดข(องอย'1ก บการัเน(นถ�งเหต+ผู้ลัของมน+ษย*มากกว1า สำ1วนอารัมณ*แลัะความรั' (สำ�กท&0เก�ดข�.นก บมน+ษย*จะถ'กเหมาว1าไม1เก&0ยวข(องก บงานของปรั ชญา สำาเหต+ท&0น กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ศึ�กษาแลัะว�เครัาะห*อารัมณ*ของมน+ษย* เพื้รัาะพื้วกเขาม�ได(ปฏ�เสำธีว1าอารัมณ*เป7นสำ1วนปรัะกอบอย1างหน�0งของความเป7นมน+ษย* น กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*อย1างเช1น ค&รั*เคการั*ด (Kierkegaard), ไฮเดกเกอรั* (Heidegger) แลัะซัารั*ตรั*จ�งท!าการัว�เครัาะห*อารัมณ*ของมน+ษย* เช1น ความก งวลั ความเบ-0อหน1าย ความคลั-0นเห&ยนแลัะพื้ยายามช&.ให(เห6นว1าสำ�0งเหลั1าน&.ม&ความสำ!าค ญในปรั ชญา

51

ด งน&. เรัาจะเห6นว1าการัท&0น กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ม+1งศึ�กษามน+ษย*เรั�0มด(วยการัเน(นการัม&อย'1ของมน+ษย* จ�งท!าให(น กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*แตกต1างจากน กปรั ชญาคนอ-0น นอกจากน&.การัม+1งปรัะเด6นไปท&0มน+ษย*ในแง1ของป�จเจกบ+คคลั ท!าให(น กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ต(องสำนใจศึ�กษาป�ญหาต1างๆ ท&0เก&0ยวข(องก บความเป7นมน+ษย*ค-อ อารัมณ*เสำรั&ภิาพื้ การัต ดสำ�นใจ การัรั บผู้�ดชอบ ซั�0งลั(วนแต1เป7นป�ญหาท&0น กปรั ชญาสำ!าน กอ-0นถ-อว1าไรั(สำารัะท&0จะไปศึ�กษา เม-0อเป7นเช1นน&. เรัาก6พื้อจะเข(าใจถ�งแนวความค�ดของปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ได(บ(างแลั(วในตอนน&.

เอ=กซ�สเที่=นเชื่�ยลำลำ�สม�ก�บการม#อย:,“การัม&อย'1 เป7นก+ญแจ ” (Key word) ท&0สำ!าค ญของปรั ชญา

เอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม* ด(วยเหต+ด งกลั1าว จ�งม&ความสำ!าค ญอย1างย�0งยวดในการัท&0จะศึ�กษาปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม* ต(องท!าการัศึ�กษาเสำ&ยก1อนว1าน กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*เข(าใจความหมายของ การัม&อย'1 อย1างไรั“ ”

ก1อนอ-0นต(องท!าการัแยกความแตกต1างรัะหว1า การัม&อย'1 “ ”

(Existence) แลัะ ธีรัรัมชาต� “ ” (essence) ของสำ�0งหน�0งสำ�0งใดเสำ&ยก1อน การักลั1าวถ�งการัม&อย'1ของสำ�0งหน�0งสำ�0งใดหมายถ�ง การัช&.ให(เห6นว1า น 0นม นอย'1ท&0น 0น แต1การักลั1าวถ�งธีรัรัมชาต�ของสำ�0งหน�0งสำ�0งใดหมาย“ ”

ถ�ง การัพื้'ดถ�ง แบบท&0ม นครัอบครัองอย'1 น 0นหมายความว1า“ ”

ธีรัรัมชาต�ค-อสำ�0งท&0บอกว1าสำ�0งใดสำ�0งหน�0งค-ออะไรั ด งน&. เรัาจะเห6นว1าถ(าเรัากลั1าวถ�งการัม&อย'1ของสำ�0งหน�0งใด ความหมายท&0เรัากลั1าวถ�งน .นแคบ ค-อเรัาหมายถ�งการัปรัากฏม&ข�.นของม นในฐานะเป7นสำ�0งเฉพื้าะ (particular) แต1ถ(าเรัากลั1าวถ�งธีรัรัมชาต�ของสำ�0งหน�0งสำ�0งใด เรัาหมายถ�งลั กษณะนามธีรัรัมแลัะความเป7นสำากลัของม น ต วอย1างเช1นถ(าเรัากลั1าวว1า นาย ก. ม&อย'1 เรัาหมายถ�งการัม&อย'1ของนาย ก. ในฐานะนาย ก. แลัะเรัาหมายถ�งต วของนาย ก. จรั�งๆ น 0นค-อการัมองนาย ก.

52

ในฐานะเป7นสำ�0งเฉพื้าะ ถ(าเรัากลั1าวถ�งธีรัรัมชาต�ของนาย ก. เช1น ความม&เหต+ผู้ลัของนาย ก. เรัาหมายถ�งลั กษณะนามธีรัรัมของนาย ก. ท&0ม�ใช1เป7นธีรัรัมชาต�ของนาย ก. เพื้&ยงผู้'(เด&ยวแต1เป7นธีรัรัมชาต�ของมน+ษย*คนอ-0นๆ นอกเหน-อจากนาย ก. ด(วย1

อย1างไรัก6ตาม การัม&อย'1 ตามท ศึนะของน กปรั ชญาเอ6กซั�สำ“ ”

เท6นเช&ยลัลั�สำม*ย งม&ความหมายท&0แยกเหน-อไปจากความหมายธีรัรัมดา กลั1าวค-อ น กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*จะม+1งความหมายไปท&0การัม&อย'1ของมน+ษย*เท1าน .น น 0นย1อมหมายความว1า การัม&อย'1ของมน+ษย* ม&ลั กษณะท&0เด1นแตกต1างไปจากการักลั1าวถ�งการัม&อย'1ของสำ�0งอ-0นๆ ด(วยเหต+ด งกลั1าวจ�งควรัศึ�กษาถ�งลั กษณะการัม&อย'1ของมน+ษย*ในปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม* น กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ได(กลั1าวถ�งลั กษณะการัม&อย'1ของมน+ษย* 3 ลั กษณะด งน&.2

1)มน+ษย*ม&อย'1ในลั กษณะท&0เด1นช ดออกจากสำ�0งอ-0น (stand

out) น 0นหมายความว1า มน+ษย*ต(องแยกต วเองออกให(เด1นช ด ไม1ใช1ผู้สำมผู้สำานกลัมกลั-นไปก บสำรัรัพื้สำ�0ง นอกจากมน+ษย*จะแยกต วออกจากสำ�0งอ-0นได(แลั(ว มน+ษย*ย งม&ความสำามารัถท&0จะแยกต วออกจากต วเอง เพื้-0อท&0จะพื้�จารัณาศึ�กษาต วเองได(ว1าต วเองค-ออะไรั? แลัะต วเองต(องการัจะเป7นอะไรั?

2)มน+ษย*ม&ความแตกต1างจากสำ�0งอ-0นโดยสำ�.นเช�ง (uniqueness) น 0นค-อเม-0อมน+ษย*ม&อย'1 นอกจากจะต(องแยกต วออกจากสำ�0งอ-0นแลั(ว ย งจะต(องม&ความเด1นเฉพื้าะตน มน+ษย*ม�ได(เป7นสำมาช�กของกลั+1มใด ค!ากลั1าวท&0ว1า ฉ นค-อฉ น“ ” ค-อการับรัรัยายลั กษณะของความแปลักเฉพื้าะตนของการัม&อย'1ของมน+ษย*แต1ลัะคนได(เป7นอย1างด&

1 ปานท�พื้ย* ปรัะเสำรั�ฐสำ+ข,ปรั ชญาเอกซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม* (กรั+งเทพื้ฯ:มหาว�ทยาลั ยรัามค!าแหง,2524),หน(า 9.

2 เรั-0องเด&ยวก น,หน(า 10-14.

53

3)การัม&อย'1ของมน+ษย*น .นต(องหมายถ�งความจ!าเป7นต(องต ดสำ�นใจ หรั-อเลั-อกกรัะท!าสำ�0งใดเพื้-0อต วเองของมน+ษย* ท .งน&. เพื้รัาะว1าการัม&อย'1ท&0แท(จรั�งของมน+ษย*น .น มน+ษย*ต(องม&อย'1อย1างโดดเด1นแยกต วออกจากสำ�0งอ-0นอย1างเด1นช ด แลัะจะต(องม&ลั กษณะเฉพื้าะของตน ม�ได(เป7นสำมาช�กของกลั+1มใด มน+ษย*จ�งจ!าเป7นท&0จะต(องเลั-อกแลัะต ดสำ�นใจด(วยต วเอง การัต ดสำ�นใจโดยคลั(อยตามคนอ-0น เท1าก บมน+ษย*สำลั ดความเด1นเฉพื้าะคนท�.งไป แลัะพื้ยายามด�งด'ดต วเองเข(าไปสำ'1กลั+1มมน+ษย*กลั+1มหน�0งกลั+1มใด

กลั1าวโดยสำรั+ป น กปรั ชญาเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ศึ�กษาการัม&อย'1ของมน+ษย*โดยเฉพื้าะ แลัะเน(นว1าการัม&อย'1ท&0แท(จรั�งของมน+ษย*ต(องม&ลั กษณะ 3 อย1าง จ�งจะสำมบ'รัณ*ค-อ ม&อย'1อย1างเด1นช ด ม&ลั กษณะเฉพื้าะแลัะสำามารัถเลั-อกต ดสำ�นใจโดยต วเองไม1ต(องอาศึ ยการัต ดสำ�นใจเลั-อกของคนกลั+1มใดท .งสำ�.น

เอ=กซ�สเที่=นเชื่#ยลำลำ�สม�ก�บเสร#ภิาพข้องมน�ษย�ความสำลั บซั บซั(อนของสำ งคมสำม ยใหม1แลัะความก(าวหน(าของ

ว�ทยาศึาสำตรั*ได(ด�งมน+ษย*ออกจากต วเองเสำ&ยแลั(ว เม-0อเป7นเช1นน&.คนเรัาควรัท!าอย1างไรั ชาวเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*บอกว1าก6ขอให(มน+ษย*กลั บมาหาต วเอง การักลั บมาสำ'1ต วเองก6ค-อ การัตรัะหน กถ�งเสำรั&ภิาพื้อ นเป7นธีาต+แท(ของมน+ษย* ความเป7นอ�สำรัะท&0จะเลั-อกกรัะท!าสำ�0งต1างๆ น .นเป7นสำ�0งท&0แยกไม1ออกจากมน+ษย* ไม1เคยม&ครั .งใดเลัยท&0จะพื้'ดได(ว1ามน+ษย*ไม1เป7นเสำรั& แลัะไม1ม&สำถานการัณ*ใดเลัยท&0จะกลั1าวได(ว1าในสำภิาพื้อย1างน .น มน+ษย*ถ'กบ งค บ

ทหารัท&0ถ'กข(าศึ�กจ บได(แลัะถ'กทรัมานเพื้-0อให(บอกความลั บน .น โดยท 0วไปเรัาจะบอกว1าเขาถ'กบ งค บ แต1สำ!าหรั บชาวเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*สำถานการัณ*น .นเป7นเพื้&ยงข(อม'ลั การัถ'กจ บแลัะการัถ'กข'1ว1าจะถ'กทรัมานน .นเป7นข(อเท6จจรั�งหรั-อเป7นข(อม'ลั แต1การัต ดสำ�นใจท .งหมดว1า

54

จะท!าอย1างไรัก บข(อม'ลัน&.ก6ย งคงอย'1ก บทหารัคนน .น เขาม&สำ�ทธี�Cท&0จะเลั-อกรัะหว1างบอกหรั-อไม1บอก ชาวเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ถ-อว1าในกรัณ&อย1างน&.สำถานการัณ* อย'1ในม-อ“ ” ของทหารั เขาเป7นอ�สำรัะท&0จะต ดสำ�นใจ แลัะปรัะว ต�ศึาสำตรั*ก6ได(บ นท�กไว(ว1า ในบางกรัณ&ทหารับางคนต ดสำ�นใจไม1บอกแลัะถ'กทรัมานจนตาย

ท1านเก�ดมาขาเปIท1านจ�งบอกว1าด(วยเหต+น&.ท1านจ�งไม1อยากเป7นน กปEนเขา ท1านค�ดว1าการัต ดสำ�นใจท&0จะไม1เป7นน กปEนเขาน .นถ'กบ งค บโดยสำภิาพื้ขาเปIของท1าน แต1สำ!าหรั บชาวเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*น .นว1าท1านหลัอกต วเอง ไม1ม&อะไรับ งค บท1านได( การัท&0ท1านต ดสำ�นใจเป7นน กหมากรั+กแทนน กปEนเขาน .นเป7นไปอย1างสำม ครัใจ ความกลั วท&0จะไม1ปรัะสำบความสำ!าเรั6จในการัเป7นน กปEนเขาท&0ไม1ม&ช-0อต1างหากม&สำ1วนในการัต ดสำ�นใจของท1าน ท1านย งม&สำ�ทธี�Cเลั-อกรัะหว1างการัเป7นน กปEนเขาท&0ไม1ม&ช-0อก บการัเป7นน ก หมากรั+กท&0ม&ช-0อ ท1านเลั-อกเอาอย1างหลั ง แต1น 0นท1านเป7นอ�สำรัะท&0จะเลั-อก ถ(าท1านรั กการัปEนเขาจรั�งๆ ท1านคงเลั-อกปEนเขาไม1ว1าท1านจะค�ดว1าสำ!าเรั6จหรั-อไม1

เม-0อมารัดาท1านปHวยท1านบอกเลั�กก บเพื้-0อนว1าไปเท&0ยวด(วยไม1ได( เพื้รัาะต(องไปเย&0ยมแม1 ท1านบอกว1าเหต+การัณ*บ งค บท!าให(ท1านงดการัไปเท&0ยว น&0ท1านก6หลัอกต วเอง การัปHวยของมารัดาน .นเป7นข(อเท6จจรั�ง ค-อเป7นเพื้&ยงข(อม'ลั ข(อม'ลัน .นม นบ งค บใครัไม1ได( ม&ก6แต1คนท&0ท�กท กเองว1าม นบ&บบ งค บ ท1านม&สำ�ทธี�Cเลั-อกรัะหว1างการัไปเย&0ยมแม1ก บการัไปเท&0ยว ท1านต ดสำ�นใจเลั-อกอย1างแรัก โดยแก1นแท(แลั(วไม1ม&อะไรับ งค บท1านได( ท1านต ดสำ�นใจเลั-อกเป7นลั'กท&0ด&มากกว1าจะเป7นเพื้-0อนท&0รั กษาค!าพื้'ด แต1ถ(าท1านพื้'ดว1าใจจรั�งแลั(วอยากไปก บเพื้-0อนแต1ไปไม1ได( ท1านโกหกต วเอง เพื้รัาะในกรัณ&น&.ใจจรั�งของท1านค-อการัไปเย&0ยมแม1

เอ=กซ�สเที่=นเชื่#ยลำลำ�สม�ก�บคำวิามวิ%าเหวิ,เสำรั&ภิาพื้น .นเป7นธีาต+แท(ของคน แต1มน+ษย*เรัาม กจะไม1ตรัะหน ก

ข(อน&. เขาม กจะหลัอกต วเองว1าเขาท!าอะไรัต1ออะไรัน .นเขาถ'กบ งค บ

55

ท!าไมจ�งเป7นเช1นน .น ก6เพื้รัาะเรัาต(องการัป�ดความรั บผู้�ดชอบจะได(สำบายใจ ถ(าก(อนห�นท&0ถ'กพื้าย+พื้ ดกลั�.งลังจากภิ'เขาไปท บคนข(างลั1างพื้'ดได(ม นคงพื้'ดว1า เสำ&ยใจด(วย ฉ นช1วยไม1ได( เพื้รัาะถ'กพื้าย+ผู้ลั กด นมา“ ” คนท&0ท!าอะไรัแลั(วชอบอ(างว1าเพื้รัาะอย1างน .นอย1างน&.ก6คลั(ายก น เขาม กจะม&เหต+ผู้ลัมากมายท&0จะมาบอกว1า ท .งหมดน .นไม1ใช1เขาหรัอกท&0ท!า เขาม กจะม&เหต+ผู้ลัมากมายท&0จะมาบอกว1า ท .งหมดน .นไม1ใช1เขาหรัอกท&0ท!า แต1เพื้รัาะฝันตก เพื้รัาะแม1เจ6บ เพื้รัาะรั กเพื้-0อน เพื้รัาะ...เขาเป7นเพื้&ยงทางผู้1าน เป7นเพื้&ยงบ+รั+ษไปรัษณ&ย* เขาไม1ได(ท!าอะไรัเลัย ด งน .นเขาควรัพื้(นจากความรั บผู้�ดชอบ

คนท 0วไปอยากเป7นก(อนห�นมากกว1าเป7นคน น 0นเป7นการัลัดฐานะมน+ษย* ท .งน&.ก6เพื้รัาะมน+ษย*ขาดความจรั�งใจ เรัาม กจะหลัอกต วเอง การัหลัอกต วเองท!าให(ความเป7นคนของเรัาหายไป เรัาจะกลั บค-นมาสำ'1ต วเองได(ก6ต1อเม-0อม&ความจรั�งใจ เม-0ออย'1ในสำถานการัณ*อ นใดอ นหน�0งจงตรัะหน กว1าสำถานการัณ*น .นเป7นเพื้&ยงข(อม'ลั การัเลั-อกท&0จะท!าอะไรัในสำถานการัณ*น&.ข�.นอย'1ก บเรัาท .งหมด ถ(าต วท1านเองว1าม&ความรั' (สำ�กอย1างไรั อยากท!าอะไรั จงซั-0อสำ ตย*ต1อตนเอง อย1าพื้ยายามอ(างน 0นอ(างน&0 แลั(วก6จงท!าตามความรั' (สำ�กน .น

น 0นเท1าก บท1านได(เป7นคนโดยสำมบ'รัณ* ท1านได(ผู้ลั�ตศึ�ลัปกรัรัมข�.นมาช�.นหน�0งแลั(วค-อต วท1านเอง แลัะเม-0อหลั งจากน .นอะไรัเก�ดข�.นท1านจงยอมรั บ อย1าโยนความรั บผู้�ดชอบให(ผู้'(อ-0นหรั-อสำ�0งอ-0น โลักเป7นของท1านท&0จะตกแต1งสำรั(างสำรัรัค* ไม1ม&รัะเบ&ยบแบบแผู้นอ นใดท&0จะให(ท1านคลั(อยตาม การัท&0ไม1ม&อะไรัย�ดเหน&0ยวท1านอาจว(าเหว1 แต1ถ(าท1านอยากเป7นเสำรั&ชน ท1านก6ต(องยอมรั บสำภิาพื้อ นน .น การักลั บมาสำ'1ต วเองไม1ใช1ของง1าย การัโยนความรั บผู้�ดชอบไปท&0อ-0นน .นท!าให(มน+ษย*สำบายใจ แต1ม นท!าให(เขากลัายเป7นก(อนห�น ชาวเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*เห6นว1ามน+ษย*สำม ยป�จจ+บ นได(ลัะท�.งต วเองไปท&0อ-0น เขาจ�งเรั&ยกรั(องให(มน+ษย*กลั บมาสำ'1ต วเอง มาสำ'1ความเป7นคนแลัะมาสำ'1ศึ กด�Cศึรั&ของมน+ษย*แม(จะเจ6บปวดหรั-อว(าเหว1ก6ต(องทน

56

ขอจบตอนน&.ด(วยค!ากลั1าวของเอ6กซั�สำเท6นเช&ยลัลั�สำม*ท&0รั' (จ กก นแพื้รั1หลัายคนหน�0ง ค-อ ซาร�ที่ (Sartre) ได(กลั1าวไว(ด งน&(

มน�ษย�ม�ใชื่,อะไรที่#�อ�นนอกจุากผลำ�ติผลำที่#�เข้าสร%างข้< นให%แก,ติ�วิเอง น��นคำอหลำ�กข้%อแรกข้องเอ=กซ�สเที่=นเชื่#ยลำลำ�สม�...คำ�ากลำ,าวิน# ม�ได%หมายคำวิามเป3นอ�น นอกจุากวิ,ามน�ษย�ม#ศ�กด�8ศร#ที่#�ย��งใหญ,กวิ,าก%อนห�นหรอโติ>ะ ม�นหมายคำวิามวิ,ามน�ษย�ม#อย:,ก,อน กลำ,าวิคำอเร��มแรกก=ม#มน�ษย�ก,อนแลำ%วิเข้าก=หม�นไปส:,อนาคำติ เข้าเป3นส��งที่#�ร:%ส�าน<กติ�วิเองแลำะวิาดภิาพติ�วิเองในอนาคำติได% มน�ษย�คำอติ�วิแบบแผนร:%ส<กติ�วิติลำอดเวิลำา เข้าไม,ใชื่,ติระไคำร,น� าหรอข้ยะหรอดอกไม% ไม,ม#อะไรม#อย:,ก,อนแบบแผนอ�นน# ไม,ม#อะไรในสวิรรคำ�มน�ษย�จุะติ%องเป3นส��งที่#�เข้าเองวิาดให%เป3น...3

ป?ญหาคำวิามส�มพ�นธิ�ระหวิ,างกายก�บจุ�ติ1. ความค�ดเห6นท&0ว1า จ�ตก บกาย เป7นสำารัะสำองอย1างต1างหากจากก นโ ด ย ไ ม1 ค!า น� ง ว1 า จ� ต แ ลั ะ ก า ย จ ะ ม& ก า รั ป ะ ท ะ สำ ม พื้ น ธี*ก น(Interaction)หรั-อม&อ�ทธี�พื้ลัต1อก นหรั-อไม1 เรั&ยกว1า Dualism

หรั-อทว�น�ยม ความค�ดเห6นแบบทว�น�ยมน&.ย งแบ1งออกเป7น ความค�ดเห6นย1อยท&0สำ!าค ญ 3 อย1างค-อ

1.1 Interactionism ตามแนวค�ดน&.เช-0 อก นว1า กายก บจ�ตเป7นของสำองสำ�0ง แลัะท .งสำองสำ�0งน&.

ต1างก6ม&อ�ทธี�พื้ลัซั�0งก นแลัะก น จ�ตม&อ�ทธี�พื้ลัต1อกายเช1น เม-0อเรัาต .งใจ (สำภิาพื้ทางจ�ต) จะลังม-อท!างาน เรัาก6ลังม-อท!างาน (สำภิาพื้ทางกาย)

เม-0อเรัารั' (สำ�กห�วน!.า (สำภิาพื้ทางจ�ต) เรัาก6เด�นไปด-0มน!.า (สำภิาพื้ทางกาย)

3 ว�ทย* ว�ศึทเวทย*, ปรั ชญาท 0วไป (กรั+งเทพื้ฯ : อ กษรัเจรั�ญท ศึน*, 2536), หน(า 155.

57

ในทางกลั บก นกายก6ม&อ�ทธี�พื้ลัต1อจ�ตด(วย เช1น เม-0อเรัาถ'กหนามต!าเท(า (สำภิาพื้ทางกาย) เรัาก6รั' (สำ�กเจ6บ (สำภิาพื้ทางจ�ต) เม-0อเรัาอาบน!.าในหน(ารั(อน (สำภิาพื้ทางกาย) เรัาก6รั' (สำ�กเย6นสำบาย (สำภิาพื้ทางจ�ต) เป7นต(น Interactionism เรั�0มด(วยเรั-0องของการัสำ!ารัวจว1าอะไรัท&0แสำดงให(เห6นว1ากรัะบวนการัทางกายน .นเป7นสำาเหต+ท!าให(เก�ดกรัะบวนการัทางจ�ต แลัะจ�ตกลั บมาเป7นสำาเหต+ให(เก�ดกรัะบวนการัทางกายอย1างไรั เม-0อค+ณถ'กต&ห ว (กาย) ค+ณจะรั' (สำ�กเจ6บ (จ�ต) เม-0อแสำงตกกรัะทบลังท&0เรัต�นา (ฟัAสำ�กสำ*) แลั(วค+ณจะม&ปรัะสำบการัณ*เก&0ยวก บการัรั บรั' ( (จ�ต) ท+กครั .งท&0ถ'กกรัะต+(นทางกายจะเป7นสำาเหต+ให(เก�ดการับ นท�กลังในจ�ต เรัาม&ข(อพื้�สำ'จน*ท&0แน1นอนแลั(วว1ากายเป7นเหต+ท!าให(เก�ดผู้ลัต1อจ�ต แลัะจ�ตเองก6เช1นก น เม-0อค+ณรั' (สำ�กกลั ว (จ�ต) ห วใจค+ณจะเต(นเรั6วกว1าปกต� (กาย)

หรั-อค+ณต ดสำ�นใจท&0จะเด�นออกไปนอกปรัะต' (จ�ต) แลั(วค+ณก6เด�นออกไป (กาย) ท+กๆ ครั .งท&0เก�ดความต(องการัเป7นผู้ลัท!าให(เก�ดการักรัะท!าท&0เก&0ยวก บความต(องการัน .นด(วย เรัาม&ข(อพื้�สำ'จน*ได(อ&กว1าจ�ตม&ผู้ลัต1อกาย ในทางกลั บก นจ�ตแลัะกายม&ปฏ�ก�รั�ยาต1อก น ถ�งแม(ว1ากายไม1ได(กรัะท!าต1อจ�ตโดยตรัง แต1ม&สำมองเป7นผู้'(ให(ความหมาย แต1การักรัะท!าทางจ�ตน .นม&ผู้ลัต1อรั1างกาย โดยม&ความค�ดเป7นสำ-0อกลัางก บสำมอง โดยต วม นแลั(วสำมองค-อลั กษณะทางกาย เป7นต วเช-0อมรัะหว1างลั กษณะทางกายอ-0นๆ ก บจ�ต

ข(อผู้�ดพื้ลัาดท&0พื้บในทฤษฎี&น&.ค-อ รั1างกายแลัะจ�ตใจน .นม&ผู้ลัต1อก นได(อย1างไรั เม-0อเรัาเห6นว1าน&0ค-อแสำงแฟัลัช อธี�บายได(ว1าเก�ดจากการัท!างานรั1วมก นของเรัต�นา ปรัะสำาทตาแลัะสำมอง แต1กรัะบวนการัต1างๆ ท&0เก�ดข�.นรัะหว1างก นของสำมองก บจ�ตภิายใน อะไรัเป7นสำาเหต+ของก นก นแน1

ม นยากท&0เรัาจะรั' (สำ�กได(เม-0อเรัาม&แรังข บ (จ�ต) จะสำ1งผู้ลัต1อกายค-อท!าให(รั1างกายกรัะท!าการัตอบสำนองโดยปรัะสำาทน .นจะถ'กกรัะต+(นโดยสำมอง แต1เรัาจะรั' (ได(อย1างไรัว1าสำมองน .นถ'กกรัะต+(นโดยกรัะบวนการัทางจ�ต ซั�0งค-อความต(องการั ม นยากท&0จะพื้�สำ'จน*ในกรัณ&น&.

58

ได( แต1เรัาเองก6ไม1สำามารัถบอกได(ว1าถ(าไม1ม&จ�ตแลั(วไรัค-อสำ�0งท&0จะมาเป7นต วกรัะต+(น จากเรั-0องจ�ตน&.พื้วกปฏ�ก�รั�ยาน�ยมบอกว1า ถ�งแม(ว1าจะม&ผู้'(พื้ยายามช&.ให(เห6นถ�งเรั-0องแรังข บ ผู้ลัจากสำมองแต1ก6หมดป�ญญา แน1นอนค+ณเองไม1สำามารัถท&0จะวาดภิาพื้ม นให(เห6นได( เรัาไม1รั' (ว1าม นเรั�0มตรังไหน ม นไม1ม&อะไรัท&0แน1นอน เขาจ�งต(องการัท&0จะรั' (ว1าแลั(วอย1างน&.ม นเก&0ยวก นย งไง จ�ตม&อ�ทธี�พื้ลัเหน-อกายแลัะท!าให(เก�ดกรัะบวนการัทางกายอย1างไรั

ถ(าเรัาสำมม+ต�ให( C ไม1ได(เป7นสำาเหต+ของ E แลั(วป�ญหาเรั-0องกายก บจ�ตก6คงจะหมดไป เพื้รัาะการัท&0สำ�0งหน�0งจะม&ผู้ลัต1อก นก6เม-0อม&ลั กษณะเป7นอย1างเด&ยวก นค!าถามค-อแลั(วท!าไมกรัณ&กายก บจ�ตม นม&ผู้ลัต1อก นได(น&0ค-อป�ญหา

1. แม(ว1ากรัะบวนการัทางกายจะม&ขอบเขตแน1นอน แต1ม นม&บางกรัณ&เรัาเองก6ไม1สำามารัถช&.ให(เห6นความเป7นเหต+เป7นผู้ลัต1อก นได( เช1น เรั-0องแรังด�งด'ด หรั-อ กรัณ&ลั'กบ�ลัเลั&ยด ลั'กท&0 2 เคลั-0อนท&0เพื้รัาะการักรัะทบจากลั'กท&0 1 จากเหต+น&.เหม-อนก บว1าม นไม1ม&อะไรัเก�ดข�.นได(อย1างลัอยๆ ม นจะต(องม&อะไรัเป7นต วเช-0อมโยง ถ�งแม(ว1าเรัาจะรั' (ว1าลั'กท&0 1

เป7นต วท!าให(ลั'กท&0 2 เคลั-0อน แต1ก6ไม1สำามารัถช&.ให(เห6นถ�งความสำ มพื้ นธี*ของก นได(

2. แต1ก6ม&บางกรัณ&ท&0เรัาสำามารัถบอกความสำ มพื้ นธี*ของเหต+การัณ*ต1อก นได( C ม&เหต+พื้อเพื้&ยงท!าให(เก�ด E สำามารัถบอกได(ว1าเก�ดข�.นได(อย1างไรั การัท&0เรัารั' (ว1า C เป7นสำาเหต+ให(เก�ด E น .นต1างจากกรัณ&แรักโดยการัท&0รั' (ว1าเป7นผู้ลัต1อก นย งไง เรัาจะรั' ( 1 โดยไม1รั' ( 2 ได(หรั-อไม1 ถ(าเรัาพื้'ดในกรัณ&น&.อาจกลั1าวได(ว1า อาจเป7นจรั�งในกรัณ&กายก บจ�ตม&ความสำ มพื้ นธี*ก น เหม-อนดวงอาท�ตย*ก บดาวเครัาะห*ท&0ม&แรังด�งด'ดเป7นผู้ลัท!าให(ม นม&ความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างก น ในเม-0อความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างจ�ตก บกายไม1สำามารัถอธี�บายได(แลั(วม นจะม&ความหมายแก1การัอธี�บายอย1างไรั เหต+การัณ*ต1างๆ สำามารัถอธี�บายได(เม-0อม นอย'1ภิายใต(กฎีท&0ต .งข�.น ซั�0งกฎีจะอธี�บายผู้ลัท&0เก�ดตามมาจากกฎีย1อย

59

จนมาถ�งจ+ดท(ายสำ+ดค-อ กฎีพื้-.นฐาน เรัาจะสำามารัถอธี�บายกฎีพื้-.น“ ”

ฐานได(อย1างไรั เรัาจะสำามารัถย-นย นได(อย1างเด&ยวก น ลั กษณะของความสำ มพื้ นธี*ของกายแลัะจ�ตเหม-อนอย'1ภิายใต(ของกฎีเหลั1าน&.ด(วยโดยเรัาเองก6ไม1สำามารัถปฏ�เสำธีหรั-ออธี�บายได(

ท!าให(เรัารั' (สำ�กว1าม นไม1ม&เหต+ผู้ลัพื้อท&0จะอธี�บายในเรั-0องน&. จนท(ายท&0สำ+ดเรัาอาจสำรั+ปได(ว1าความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างกายก บจ�ตม นไม1สำามารัถอธี�บายได( น กปฏ�ก�รั�ยาน�ยมไม1ม&สำมมต�ฐานใหม1ท&0ด&กว1ากฎีของการัอน+รั กษ*พื้ลั งงาน (Law of Conservation of Energy) ตามกฎีน&.บอกว1า พื้ลั งงานในโลักน&.คงท&0 เม-0อท นท&ท&0เรัาเหย&ยบตะป' กลั(ามเน-.อปรัะสำาทแลัะสำมองจะสำ1งผู้ลัท!าให(เรัาบอกต วเองว1าเจ6บ (จ�ต) แลั(วพื้ลั งทางกายภิาพื้หายไปไหน หรั-อเม-0อเรัาต(องการัท&0จะเด�นออกไป แลั(วเม-0อรั1างกายเรัาเรั�0มเด�น พื้ลั งกายเก�ดข�.นย งไง ทฤษฎี&เรั-0องความสำ มพื้ นธี*จะจรั�งได(อย1างไรัถ(าม นไปไม1ได(ก บกฎีทางฟัAสำ�กสำ* ท&0พื้วกเรัาถ-อก นว1าเป7นกฎีท&0ม&ความแน1นอนมากท&0สำ+ด เรัาจะด'ก นว1ากฎีของการัอน+รั กษ*พื้ลั งงานม&ความค�ดอย1างไรั

ถ(าเรัาม&ว ตถ+ ค-อ ปLน กรัะสำ+นปLน แลัะลั'กกรัะสำ+นปLนซั�0งจะม&ขนาดท&0แน1นอนแลัะสำามารัถรั กษารัะด บของขนาดให(คงท&0ได(ตลัอดการัเปลั&0ยนแปลัง สำ�0งน&.เรัาเรั&ยกว1าพื้ลั งงาน เม-0อเรัาไม1ได(ย�งปLนแลั(วกรัะสำ+นไม1ม&การัเคลั-0อนไหว แต1ม&การัรัะเบ�ดภิายในปLนเป7นพื้ลั งงานเคม& เม-0อย�งปLนลั'กกรัะสำ+นจะม&การัเคลั-0อนท&0อย1างรัวดเรั6วแลัะพื้ลั งงานเคลั-0อนท&0ม&มาก ปLนเองถ�งแม(ว1าจะเคลั-0อนท&0ไม1เรั6วแต1ในเวลัาท&0ม นเด(งกลั บจะม&พื้ลั งงานเคลั-0อนท&0ด(วย เพื้รัาะว1าม นเป7นมวลัท&0ใหญ1มาก แกGสำท&0เก�ดจากการัรัะเบ�ดม&พื้ลั งงานเคลั-0อนท&0แลัะพื้ลั งงานความรั(อน แต1ม&พื้ลั งงานเคม&อย'1น(อยกว1าแกGสำท&0ไม1ม&การัรัะเบ�ดของด�นปLน พื้ลั งงานหลัายๆ ปรัะเภิทน&.สำามารัถใช(เป7นมาตรัฐานในการัรั บรั' (ได( จ�ตก6เหม-อนก บลั!าด บข .นของการัท!าอาหารั ว�ธี&ต1างๆ เหม-อนจะถ'กเลั-อก ชน�ดแลัะพื้ลั งงานท&0ปAดซั1อนเป7นสำ�0งท&0ใช(ย-นย นเพื้-0อท&0จะแสำดงสำ�0งท&0สำ!าค ญท&0สำ+ดออกมา...ตอนน&.เรัาก6พื้บแลั(วว1าพื้ลั งงานท .งหมดก6ย งอย'1ในรัะบบน 0นเอง

60

เม-0อได(ว�ธี&น&.เป7นมาตรัฐานแลั(วม นก6เหม-อนก บจ!านวนการักรัะจายท&0แตกต1างก นรัะหว1างหลั งจากเก�ดการัรัะเบ�ดแลัะก1อนเก�ดการัรัะเบ�ด

ในทางกลั บก น กรัะสำ+นปLน ปLน แลัะด�นปLน ก6ค-อรัะบบการัอน+รั กษ*ซั�0งจ!านวนพื้ลั งงานท&0เหลั-ออย'1ก6ม&ค1าคงท&0 (ถ(าแยกก นอย'1ท .ง 3 อย1างไม1ถ-อว1าอย'1ในรัะบบอน+รั กษ*) รั1างกายมน+ษย*อาจจ ดอย'1ในรัะบบแม(ว1าสำ�0งท&0ปรัากฏจะไม1ค1อยแน1นอน แต1ถ(าเป7นจรั�งแลั(วอะไรัจะเก�ดข�.นก บกายเม-0อได(รั บเหต+จากจ�ต แลัะจ�ตจะเก�ดอะไรัเม-0อได(รั บเหต+จากกาย ไม1ปรัากฏรั'ปรั1างพื้ลั งงานถ'กบ นท�กไว(

สำรั+ปแลั(ว จ�ตไม1เคยม&ผู้ลัท!าให(เก�ดเหต+ทางกายข�.นหรั-อกายเก�ดข�.นจากจ�ต

ถ(าหากเรัาไม1ย�ดตามกฎีการัอน+รั กษ*พื้ลั งงานแลัะข(อเท6จจรั�งจากการัทดลัองเพื้&ยงอย1างเด&ยว หลั กฐานท&0แท(จรั�งหรั-อข(อสำมม+ต�ฐานอย1างง1ายๆ เก&0ยวก บความเป7นเหต+เป7นผู้ลัค-อ ถ(า A เปลั&0ยน B ก6ต(องเปลั&0ยนด(วย พื้ลั งงานต(องออกจาก A ไป B ม นไม1ได(ม&การัย-นย นเรั-0องการัวางเง-0อนไขโดยการัอน+รั กษ*พื้ลั งงาน ท!าไมจ�งกลั1าวอย1างน .นท .งท&0พื้ลั งงานออกจาก A ม นก6ต(องปรัากฏในสำ�0งอ-0นค-อ B ด งน .น A แลัะ B

ท .งสำองเป7นรั'ปแบบของรัะบบการัอน+รั กษ*พื้ลั งงาน กฎีของการัอน+รั กษ*พื้ลั งงานไม1ได(พื้'ดถ�งการัเคลั-0อนย(ายของพื้ลั งงาน ม นไม1ม&อะไรัในกฎีท&0ไปด(วยก นได(ก บปฏ�ก�รั�ยาน�ยม

จากม+มมองอ-0นๆ อย1างไรัก6ตามม นไม1ม&ความสำ มพื้ นธี*ท&0เป7นเหต+เป7นผู้ลัก นท .งหมดรัะหว1างกายก บจ�ต

Psycho-physical parallelism ทฤษฎี&ขนานน�ยมบอกว1า ไม1ม&ความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างกายแลัะจ�ต ม นเป7นไปได(อย1างไรัท&0ของสำองชน�ดจะให(ผู้ลัคลั(ายก นหากว1าม นไม1ได(ม&ปฏ�สำ มพื้ นธี*ต1อก น ท+กเหต+การัณ*ของจ�ตจะต(องเก&0ยวก บกายโดยจะถ'กสำ 0งการัจากสำมอง ในทางกลั บก นแลั(วม นไม1ใช1 ยกต วอย1างการัย1อยอาหารั (กาย) จ�ตไม1ได(เป7นต วค�ดให(ย1อย

61

ทฤษฎี&น&.ปฏ�เสำธีว1า กายเป7นเหต+ให(เก�ดผู้ลัต1อจ�ต ปรัะสำบการัณ*ในแต1ลัะว นของเรัาจะสำามารัถสำ งเกตได(อย1างแน1นอนหรั-อทฤษฎี&น&.ไม1ได(ปฏ�เสำธีปรัะสำบการัณ*หรั-อปฏ�เสำธีความจรั�งของข(อความ เช1น แสำงจ(าท!าให(ค+ณปวดห ว จากกรัณ&น&.ความสำ มพื้ นธี*อาจไม1ได(สำ1งผู้ลัต1อก นก6ได( การัรั บรั' (อาจเก�ดจากการัผู้�ดพื้ลัาดของภิาษา เม-0อเรัาจะพื้'ดถ�งม น ถ(าความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างก นม นม&อย'1อะไรัเป7นสำาเหต+ของกาย ตามทฤษฎี&น&.เหต+การัณ*ทางกายม กจะเป7นห1วงโซั1ต1อก นแลัะม นม&อย'1อย1างแน1นอน เม-0อกฎีทางกายม&ความแน1นอนแลั(วจ�ตก6กลัายสำภิาพื้เป7นเพื้&ยงสำ1วนปรัะกอบ แต1กายไม1ได(เป7นสำาเหต+ของจ�ต แต1ม นม&ความสำ มพื้ นธี*พื้อๆ ก นรัะหว1างกายก บจ�ต ม&การัโต(ตอบภิายในขณะเด&ยวก น

ทฤษฎี&น&.ม&ค!าถามว1า อะไรัค-อสำ�0งท&0ถ'กต(องท&0เก�ดข�.นในกรัะบวนการัรั บรั' (เม-0อแสำงมากรัะทบเรัต�นา จะม&แรังกรัะต+(นจากปรัะสำาทตาไปย งสำมอง น&0ค-อกรัะบวนการัทางกาย ถ(าเป7นอย1างน&.จ�ตก6เป7นต วท&0อย'1เฉยๆ หรั-อจ�ตม นเก�ดด(วยก นก บกาย ม นเก�ดจากการัท&0ท .งค'1ต1างท!าให(เก�ดแลัะด!าเน�นไปพื้รั(อมก น

แต1ก6ไม1ใช1จ�ตเป7นต วท!าให(เก�ดกาย จ�ตไม1ได(เป7นต วท!าให(เคลั-0อนไหวแต1เก�ดจากสำ1วนสำมองต1างหากโดยสำมองจะเป7นต วกรัะต+(นปรัะสำาท เม-0อเวลัาหนามต!าเท(าค+ณก6จะม&ปฏ�ก�รั�ยากลั(ามเน-.อค+ณก6จะสำะด+(ง จากต วอย1างท .งหมดเหต+แลัะผู้ลัสำามารัถทดสำอบได(ทางฟัAสำ�กสำ* ม นเป7นเหต+ท&0สำมบ'รัณ*ท&0จะบอกได(ว1าอะไรัเก�ดข�.นในเวลัาท&0ค+ณได(รั บการักรัะต+(น จากกรัณ&เรัต�นาแลัะเวลัาเด�น แม(จะเป7นข(อเสำนอเพื้&ยงน(อยน�ดแต1ก6ต .งอย'1บนพื้-.นฐานทางกายท&0ม&เหต+ผู้ลัแน1นอน ไม1ม&สำาเหต+อะไรัมากกว1าน .น เรัาสำามารัถอธี�บายลั กษณะได(อย1างแม1นย!า ถ'กต(อง ม นน1าจะม&อะไรัท&0แน1นอนมากกว1าน&. อาจเป7นจ�ตก6ได( ซั�0งทฤษฎี&น&.ก6ไม1ได(ปฏ�เสำธี

1.2 Psycho-physical parallelism ตามแนวค�ดน&.เช-0อก นว1า จ�ตก บกายเป7นของสำองสำ�0ง แต1ท .งสำองสำ�0งน&.ไม1ม&อ�ทธี�พื้ลัซั�0ง

62

ก นแลัะก นเปรั&ยบเสำม-อนรัางรัถไฟัสำองข(าง ซั�0งขนานก นไปโดยไม1ม&ว นจะกรัะทบกรัะเท-อนซั�0งก นแลัะก นได( จ�ตไม1ม&อ�ทธี�พื้ลัต1อกาย แลัะกายก6ไม1ม&อ�ทธี�พื้ลัต1อจ�ต เช-0อก นอ&กว1าท+กครั .งท&0ม&เหต+การัณ*ทางจ�ตอย1างหน�0งเก�ดข�.น (เช1นความสำ+ข) ก6จะต(องม&เหต+การัณ*ทางกาย (เช1นการัท!างานของเซัลัลั*ปรัะสำาทอย1างใดอย1างหน�0ง) ควบค'1อย'1ด(วยเสำมอ แต1ว1าในทางกลั บก น ท+กครั .งท&0ม&เหต+การัณ*ทางกายอย1างหน�0งอย1างใดเก�ดข�.น ก6ไม1จ!าเป7นต(องม&เหต+การัณ*ทางจ�ตอย1างใดอย1างหน�0งเก�ดข�.นเสำมอ เรัาอน+มานจากอ นน&.ได(ท นท&ว1า เหต+การัณ*ทางกายม&มากกว1าเหต+การัณ*ทางจ�ต

1.3 Epiphenomenalism ตามแนวค�ดน&. เช-0อก นว1าจ�ตก บกายเป7นของสำองสำ�0ง จ�ตไม1ม&

อ�ทธี�พื้ลัต1อกาย แต1กายม&อ�ทธี�พื้ลัต1อจ�ต กายเปรั&ยบเสำม-อนต วคนแลัะจ�ตเปรั&ยบเสำม-อนเงาของต วคน เม-0อต วคนเคลั-0อนไป เงาก6เคลั-0อนตามไปด(วย ต วคนม&อ�ทธี�พื้ลัต1อเงา แต1เงาไม1ม&อ�ทธี�พื้ลัต1อต วคน เพื้รัาะการัเคลั-0อนไหวของต วคนท!าให(เงาเคลั-0อนไหว ไม1ใช1การัเคลั-0อนไหวของเงาท!าให(ต วคนเคลั-0อนไหว

ตามแนวค�ดน&. จ�ตถ'กลัดบทบาทลังให(สำ!าค ญน(อยกว1ากาย ถ'กกรัะทบกรัะเท-อนจากกาย แต1ไม1กรัะทบกรัะเท-อนกาย สำภิาพื้ทางจ�ตเป7นเพื้&ยงผู้ลัพื้ลัอยได(ของกรัะบวนการักายภิาพื้ เช1นเด&ยวก บคว นไฟัซั�0งเป7นผู้ลัของการัท!างานของห วจ กรัรัถไฟั

2. ความค�ดเห6นท&0ว1า จ�ตก บกาย อ นท&0จรั�งแลั(วก6ม&สำารัะเป7นอย1างเด&ยวก น เรั&ยกว1า Monism หรั-อเอกน�ยม ความค�ดเห6นแบบน&.ย งแบ1งออกเป7นความค�ดเห6นย1อยท&0สำ!าค ญ 2 อย1างค-อ

2.1 The double aspect theory ตามแนวค�ดน&.เช-0อก นว1าจ�ตแลัะกาย เป7นเพื้&ยงรั'ปสำองอย1าง

ของสำ�0งเด&ยวก นน .นเอง จ�ตแลัะกายเป7นเพื้&ยงรั'ปท .งสำองของสำารัะสำ�0งหน�0งซั�0งเป7นสำ�0งเด&ยวเท1าน .น เปรั&ยบเสำม-อนบ+คคลัท&0เด�นไปตามทางท&0ม&กรัะจบสำองข(าง ซั�0งสำะท(อนให(เห6นรั'ป 2 รั'ป รั'ปหน�0งเท&ยบได(ก บจ�ต แลัะ

63

อ&กรั'ปหน�0งเท&ยบได(ก บกาย สำ1วนสำารัะสำ!าค ญซั�0งม&หน�0งเด&ยวก6ค-อต วบ+คคลั หรั-อจะเปรั&ยบเสำม-อนเหรั&ยญสำตางค* ซั�0งม&ด(านห วแลัะด(านก(อยก6ได( ด(านหน�0งเท&ยบได(รั บจ�ต แลัะอ&กด(านหน�0งเท&ยบได(ก บกาย แต1ท .งสำองด(านน&.ก6เป7นของเหรั&ยญสำตางค*อ นเด&ยวก น

แนวค�ดน&.ปรัะสำบป�ญหาตรังท&0ว1า ไม1ม&ใครับอกได(แน1นอนว1า สำารัะสำ!าค ญหรั-อสำ�0งสำ!าค ญซั�0งเป7นสำารัะแท( แต1เพื้&ยงสำ�0งเด&ยวของจ�ตแลัะกายน .นอย'1ท&0ไหน แลัะม&ลั กษณะอย1างไรัแน1

2.2 The identity theory ตามแนวค�ดน&. สำภิาพื้หรั-อกรัะบวนการัทางจ�ตก6เป7นอ นเด&ยวก บ

สำภิาพื้หรั-อกรัะบวนการักายภิาพื้น 0นเอง สำภิาพื้ทางจ�ตแลัะสำภิาพื้ทางก า ย ไ ม1 ใ ช1 ไ ป ด( ว ย ก น ด ง แ น ว ค� ด แ บ บ psycho-physical

parallelism แต1สำภิาพื้ทางจ�ต ก6ค-อสำภิาพื้ทางกายน 0นเอง เพื้&ยงแต1คนท&0ก!าลั งม&สำภิาพื้ทางจ�ต (เช1นความรั' (สำ�กบางอย1าง) ไม1ทรัาบเท1าน .นเอง คนธีรัรัมดาเม-0อรัายงานว1าเขาม&สำภิาพื้ทางจ�ตอย1างไรั เขาเพื้&ยงแต1พื้'ดว1าม&ความรั' (สำ�กบางอย1างเก�ดข�.น ซั�0งไม1สำามารัถบอกแน1ช ดว1าเก�ดอะไรัข�.น แต1สำ�0งท&0เก�ดข�.นน&. น กว�ทยาศึาสำตรั*พื้�สำ'จน*ได(ว1าหรั-อในท&0สำ+ดจะพื้�สำ'จน*ได(ว1าเป7นกรัะบวนการับางอย1างซั�0งด!าเน�นอย'1ในสำมองของเขา (แน1นอน กรัะบวนการัในสำมองน&.เป7นกรัะบวนการัทางกายภิาพื้) เรั-0องน&.อาจจะเปรั&ยบได(ก บ คนปHาท&0เห6นรัถยนต*เป7นครั .งแรัก แลัะเข(าใจว1าม&ผู้& หรั-อว�ญญาณท&0ลั�กลั บในต วรัถ ซั�0งท!าให(รัถแลั1นไปได( แต1ว�ศึวกรัเครั-0องกลัใดๆก6ทรัาบว1า ผู้&หรั-อว�ญญาณท&0คนปHากลั1าวถ�งท&0แท(ก6ค-อ เครั-0องยนต*กลัไกต1างๆ ท&0อย'1ในต วรัถยนต*น 0นเองมน�ษย�ก�บเจุติจุ�านงคำ�เสร#

ท1านม&อ�สำรัะท&0จะเลั-อกว�ถ&ช&ว�ตตนเองได(หรั-อไม1? ค!าถามน&.กรัะต+(นให(เรัาห นมาตรัะหน กถ�งตนเองแลัะการัด!าเน�นช&ว�ตของเรัาว1าเป7นอย1างไรั ซั�0งเป7นค!าถามหน�0งท&0สำ!าค ญในอภิ�ปรั ชญาแลัะคาบเก&0ยวไปย งจรั�ยศึาสำตรั*ด(วย ลำ�ที่ธิ�เหติ�วิ�ส�ย(Determinism) ให(ค!าตอบในเรั-0องน&.ว1า มน+ษย*ถ'กก!าหนดด(วยสำาเหต+ การักรัะท!าของมน+ษย*จ�งเป7น

64

ไปตามสำาเหต+ท&0ผู้ลั กด นให(ต(องเป7นไปอย1างหลั&กเลั&0ยงไม1ได( ตามปรัะว ต�ปรั ชญา ลั ทธี�เหต+ว�สำ ยแบ1งออกได(เป7นหลัายปรัะเภิท แลั(วแต1ว1าจะน!าไปใช(ในสำถานการัณ*เช1นไรั1.ลำ� ที่ ธิ� เ ห ติ� วิ� ส� ย เ ชื่� ง เ ที่ วิ วิ� ที่ ย า (Theological

Determinism) แนวค�ดน&.เช-0อว1า พื้รัะเจ(าเป7นสำาเหต+ของสำรัรัพื้สำ�0งแลัะพื้ฤต�กรัรัมหรั-อเจตจ!านงของมน+ษย* ด(วยเหต+ท&0 พื้รัะเจ(าค-อสำ�0งสำมบ'รัณ*สำ'งสำ+ด เป7นสำรัรัพื้เดชะเป7นความด&สำ'งสำ+ด เปE0 ยมด(วยอ!านาจ จ�งสำามารัถสำรั(างสำรัรัพื้สำ�0งรัวมท .งก!าหนดพื้ฤต�กรัรัมหรั-อเจตจ!า นงของมน+ษย*ด(วย พื้รัะเจ(าทรังรั' (ว1าสำ�0งท&0จะเป7นปรัะโยชน* พื้รัะองค*จ�งดลับ นดาลัให(เป7นไปอย1างท&0ต(องการัจะเป7น ซั�0งแน1นอนว1า พื้รัะเจ(าทรังความด&สำ'งสำ+ดจ�งต(องบ นดาลัให(ท+กสำ�0งท&0เก�ดข�.นเป7นไปในทางท&0เก�ดปรัะโยชน* แต1ความช 0วรั(ายหรั-อความผู้�ดพื้ลัาดท&0เก�ดข�.น เน-0องจากความบกพื้รั1องของมน+ษย*เอง ด งน .นการักรัะท!าท+กอย1างของมน+ษย*ลั(วนม&สำาเหต+มาจากพื้รัะเจ(าดลับ นดาลัให(เก�ดข�.น มน+ษย*ไม1ม&พื้ลั งหรั-ออ!านาจท&0จะกรัะท!าการัใดๆได(2.ลำ�ที่ธิ�เหติ�วิ�ส�ยเชื่�งกายภิาพ(Physical Determinism)

แนวค�ดน&.อธี�บายว1า เหต+การัณ*ท+กอย1างท&0เก�ดข�.นรัวมท .งพื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*น .นเป7นไปตามกฎีเช�งกายภิาพื้ (Physical Laws) ต วอย1างกฎีของน�วต นท&0ว1า การัท�.งว ตถ+มากกว1าหน�0งช�.นท&0ม&น!.าหน กแตกต1างก นพื้รั(อมก นจากท&0สำ'ง ว ตถ+เหลั1าน .นจะตกถ�งพื้-.นพื้รั(อมก น เม-0อใดก6ตามท&0เรัาทดลัองตามกฎีน&. ก6จะเป7นไปตามน&. โดยไม1เปลั&0ยนแปลัง พื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*ก6เช1นก นไม1แตกต1างไปจากว ตถ+อ-0นซั�0งอย'1ภิายใต(กฎีเช�งกายภิาพื้ น กสำสำารัน�ยมเป7นต วอย1างท&0ด&ในการัน!า กฎีเช�งกายภิาพื้มาอธี�บายพื้ฤต�กรัรัมมน+ษย* โดยมองว1าธีรัรัมชาต�ท&0แท(จรั�งของมน+ษย*น .นม&เพื้&ยงสำสำารัหรั-อรั1างกายเท1าน .น ไม1ม&สำ�0งท&0เรั&ยกว1าจ�ต พื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*เป7นเพื้&ยงการัท!างานของเซัลัลั*สำมองหรั-อเซัลัลั*ในรัะบบปรัะสำาท ถ(าต(องการัทรัาบพื้ฤต�กรัรัม

65

ของมน+ษย* ก6สำามารัถทรัาบได(จากการัศึ�กษาปฏ�ก�รั�ยาของเซัลัลั*ชน�ดใดท&0ท!าให(เก�ดพื้ฤต�กรัรัมเช1นน .น3.ลำ� ที่ ธิ� เ ห ติ� วิ� ส� ย เ ชื่� ง จุ� ติ วิ� ที่ ย า (Psychological

Determinism) แนวค�ดน&.ให(ความสำ!าค ญก บสำภิาพื้ทางด(านจ�ตใจเช1น ความรั' (สำ�กน�กค�ด ความปรัารัถนา ความเช-0อ ว1าเป7นต วก!าหนดหรั-อเป7นสำาเหต+ท!า ให(เก�ดพื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*ในด(านต1างๆ ต วอย1างเช1น เม-0อเรัารั' (สำ�กค�ดถ�งคนรั ก ท!าให(เรัาต(องเด�นทางไปพื้บหรั-อโทรัศึ พื้ท*ไปพื้'ดค+ย เป7นต(น จะเห6นได(ว1าสำภิาพื้จ�ตใจเป7นต วก!าหนดพื้ฤต�กรัรัมทางกายภิาพื้ให(เก�ดข�.น ท .งน&.ลั ทธี�เหต+ว�สำ ยเช�งจ�ตว�ทยาเช-0อว1าปรัะสำบการัณ* สำ�0งแวดลั(อม แลัะกรัรัมพื้ นธี+*ของมน+ษย* เป7นต วสำ!าค ญในการัก!าหนดหรั-อเป7นสำาเหต+แห1งพื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*

4. ลำ� ที่ ธิ� เ ห ติ� วิ� ส� ย เ ชื่� ง ติ ร ร ก วิ� ที่ ย า (Logical

Determinism) ห รั- อ เ รั& ย ก อ& ก ช-0 อ ห น�0 ง ว1 า ช ะ ต า ก รั รั มน�ยม(Fatalism)น กปรั ชญากลั+1มน&.ไม1ได(รัะบ+สำาเหต+ของพื้ฤต�กรัรัมอย1างเจาะจง แต1ก6ไม1ได(ปฏ�เสำธีว1า พื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*ม&สำาเหต+ แนวค�ดแบบชะตากรัรัมน�ยมเช-0อว1า มน+ษย*ไม1ม&พื้ลั งหรั-ออ!านาจท&0จะเปลั&0ยนแปลังเหต+การัณ*ท&0เก�ดข�.นได(ภิายใต(หลั กการัท&0ว1า สำ�0งท&0จะเก�ด“

ข�.น จะต(องเก�ดข�.น(What’s going to happen is going to

happen)”ข(อความน&.แสำดงถ�งความจ!าเป7นของข(อความท&0ว1า เม-0อม&เหต+การัณ*หน�0งเก�ดข�.นแลั(ว เป7นไปไม1ได(ท&0อ&กเหต+การัณ*หน�0งจะไม1เก�ดข�.น

จะเห6นได(ว1าลั ทธี�เหต+ว�สำ ยแลัะลั ทธี�ชะตากรัรัมน�ยมมองว1า สำ�0งท&0เก�ดข�.นรัวมท .งพื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*ลั(วนถ'กก!าหนดมาจากสำาเหต+ ซั�0งสำาเหต+น&.ได(ผู้ลั กด นให(เก�ดเหต+การัณ*ต1างๆ หรั-อท!าให(มน+ษย*กรัะท!าการักรัะท!าต1างๆข�.นอย1างไม1อาจหลั&กเลั&0ยงได( ถ(าเรัาน!าลั ทธี�เหต+ว�สำ ยมาอธี�บายพื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*แลั(วท!าให(เก�ดป�ญหาว1า เม-0อมน+ษย*ถ'กก!าหนดจากสำาเหต+ก1อนหน(าน .น ท!าให(มน+ษย*ไม1ม&อ�สำรัะท&0จะต ดสำ�นใจ

66

เลั-อกการักรัะท!าของตนจ�งไม1ต(องรั บผู้�ดชอบต1อสำ�0งท&0เก�ดข�.น ซั�0งแนวค�ดด งกลั1าวถ-อว1าเป7นการที่�าลำายคำวิามร�บผ�ดชื่อบที่างศ#ลำธิรรม(Moral Responsibility) ของมน+ษย* ตามสำาม ญสำ!าน�กแลั(วเม-0อบ+คคลักรัะท!าการัสำ�0งใดสำ�0งหน�0งลังไปแลัะสำ1งผู้ลักรัะทบก บคนสำ1วนใหญ1 ก6ควรัท&0จะได(รั บผู้ลัตอบแทนไม1ทางบวกก6ทางลับ ต วอย1างเช1น ถ(านาย ก ช1วยคนตกน!.า(ถ-อว1าเป7นการักรัะท!าท&0ด&) เขาก6ควรัจะได(รั บผู้ลัตอบแทนท&0ด&จากการักรัะท!าน .นเช1น ได(รั บค!าสำรัรัเสำรั�ญ หรั-อว1าถ(านาย ก ไม1ช1วยคนตกน!.าท .งท&0อย'1ในฐานะท&0ช1วยเหลั-อได( เขาก6ควรัได(รั บการัปรัะณามจากบ+คคลัอ-0นด(วย ด งน .นถ(าจะน!าลั ทธี�เหต+ว�สำ ยมาใช(อธี�บายพื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*แลั(ว จะเห6นได(ว1า พื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*ไม1ว1าจะเป7นพื้ฤต�กรัรัมท&0ด&หรั-อพื้ฤต�กรัรัมท&0ไม1ด&ลั(วนแต1ไม1ม&ความหมายใดๆท .งสำ�.น เพื้รัาะเขาไม1ได(ต ดสำ�นใจกรัะท!าด(วยตนเอง แต1เก�ดจากแรังผู้ลั กด นซั�0งเป7นสำาเหต+บางอย1างท!าให(ต(องกรัะท!าลังไปอย1างหลั&กเลั&0ยงไม1ได( ถ(าเป7นเช1นน&.กฎีหมายบ(านเม-องก6คงไม1ม&ความหมายอะไรัท&0จะน!ามาใช(ต ดสำ�นพื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*ในสำ งคมได( เพื้รัาะพื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*ลั(วนเก�ดจากสำาเหต+ท&0เป7นต วผู้ลั กด นท .งสำ�.น ตามความเป7นจรั�งแลั(ว เรัาจะเห6นได(ว1า เหต+การัณ*ท&0เก�ดข�.นมาจากผู้'(กรัะท!าเพื้&ยงคนเด&ยวเท1าน .น ตามความเป7นจรั�งแลั(ว เรัาจะเห6นได(ว1า เหต+การัณ*ท&0เก�ดข�.นมาจากผู้'(กรัะท!าเพื้&ยงคนเด&ยวเท1าน .น ไม1สำามารัถอ(างเหต+ผู้ลัอ-0 นได( เพื้รัาะเช1นน .นก6เป7นการัอ(างสำาเหต+ถ ดข�.นไปเป7นลั'กโซั1อย1างไม1รั' (จบ ท!าให(ไม1สำามารัถได(ผู้'(กรัะท!าความผู้�ดท&0แท(จรั�งได( ต วอย1างเช1น การัท&0นายแดงขโมยเง�นนายด!าไป ถ(าจะสำ-บสำาวหาสำาเหต+จะพื้บว1า เก�ดจากความต(องการัจะช1วยเหลั-อแม1ท&0เข(าโรังพื้ยาบาลั ซั�0งการัท&0แม1เข(าโรังพื้ยาบาลัก6เพื้รัาะว1าถ'กรัถชน ท .งน&.แลั(วนายแดงสำามารัถหาเง�นไปช1วยเหลั-อแม1ได(อ&กหลัายทางเช1น ก'(ย-มเง�นหรั-อท!างานหารัายได(พื้�เศึษ เป7นต(น ด งน .นหากเรัาย�ดถ-อลั ทธี�เหต+ว�สำ ยย1อมท!าให(ความรั บผู้�ดชอบทางศึ&ลัธีรัรัมเป7นสำ�0งท&0ไรั(ความหมาย

67

แนวิคำ�ดแบบอเหติ�วิ�ส�ย(Indeterminism) ม&ความเห6นต1างจากแนวค�ดแบบเหต+ว�สำ ย โดยน กปรั ชญาแบบอเหต+ว�สำ ยไม1เห6นด(วยก บความค�ดท&0ว1า ปรัากฏการัณ*ท+กชน�ดในธีรัรัมชาต�ม&สำาเหต+โดยยอมรั บว1า ปรัากฏการัณ*มากมายหลัายอย1าง(อาจจะเป7นสำ1วนมากเสำ&ยด(วย)ม&สำาเหต+ แต1ก6เช-0 อว1า ม&ปรัากฏการัณ*บางอย1างไม1ม&สำาเหต+ ปรัากฏการัณ*พื้วกน&.เก�ดข�.นเอง ม กเป7นปรัากฏการัณ*ท&0เก&0ยวก บมน+ษย* เช1น ความค�ดของมน+ษย* การักรัะท!าของมน+ษย* หรั-อพื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*ท&0ไม1ได(อย'1ภิายใต(กฎีของสำาเหต+แลัะผู้ลั หรั-ออาจกลั1าวได(ว1า เหต+การัณ*ท+กอย1างท&0 เก�ดข�.นในธีรัรัมชาต� ยกเว(นเหต+การัณ*ท&0เก&0ยวข(องก บการักรัะท!าของมน+ษย*ลั(วนถ'กก!าหนดจากสำาเหต+ท .งสำ�.น

เพื้-0อแก(ป�ญหาความเข(าก นไม1ได(รัะหว1างลั ทธี�เหต+ว�สำ ยแลัะความรั บ ผู้� ด ช อ บ ท า ง ศึ& ลั ธี รั รั ม จ� ง เ ก� ด แ น วิ คำ� ด แ บ บป ร ะ น# ป ร ะ น อ ม (Compatibilism or

Reconciliationism)ข�.น แนวค�ดน&.ถ-อว1า ลั ทธี�เหต+ว�สำ ยแลัะ“

ความรั บผู้�ดชอบทางศึ&ลัธีรัรัมสำามารัถเป7นจรั�งพื้รั(อมๆก นได( โดยมองว1าพื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*เก�ดมาจากสำาเหต+ แต1สำาเหต+ท&0เก�ดข�.นน .นสำ-บเน-0องมาจากแรังผู้ลั กด นภิายในของมน+ษย* อาท�เช1น ความต(องการั ความเช-0อ แรังจ'งใจ ซั�0งเป7นธีรัรัมชาต�สำ1วนหน�0งภิายในมน+ษย*อ นเป7นเหต+ให(เก�ดพื้ฤต�กรัรัมต1างๆเหลั1าน .นข�.น

สำ1 ว น อ& ก แ น ว ค� ด ห น�0 ง ค- อ แ น วิ คำ� ด แ บ บ เ ข้% า ก� น ไ ม,ได%(Incompatibilism)เห6นว1า ลั ทธี�เหต+ว�สำ ยแลัะความรั บผู้�ดชอบทางศึ&ลัธีรัรัมไม1สำามารัถจะเป7นจรั�งพื้รั(อมก นได( โดยโต(แย(งว1า ถ(าแรังผู้ลั กด นภิายในเป7นสำาเหต+ท!าให(เก�ดพื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย* ก6ย1อมม&สำาเหต+ท&0อย'1ถ ดข�.นไปอ&กเป7นลั'กโซั1อย1างไม1รั' (จบ ก6เท1าก บว1าลั ทธี�เหต+ว�สำ ยได(วกกลั บเข(าสำ'1ป�ญหาเด�มท&0ว1า ม&สำาเหต+ท&0ก!าหนดพื้ฤต�กรัรัมของมน+ษย*

68

บที่ที่#� 3ญาณวิ�ที่ยา

แผนการสอน

จุ�ดประสงคำ�เชื่�งพฤติ�กรรม1. สำามารัถบอกความหมายแลัะขอบข1ายของญาณว�ทยาได(2. สำามารัถอธี�บายความหมายของ รั' ( แลัะ ความรั' ( ได(“ ” “ ”

อย1างถ'กต(อง3. สำามารัถบอกแหลั1งท&0มาของความรั' (ได(4. สำามารัถอธี�บายทรัรัศึนะท&0แตกต1างก นของเหต+ผู้ลัน�ยม

แลัะปรัะสำบการัณ*น�ยมเก&0ยวก บเรั-0องแหลั1งท&0มาของความรั' (ได(

5. สำามารัถแยกความแตกต1างแลัะความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างความจรั�งก บความรั' (

6. สำามารัถอธี�บายแลัะยกต วอย1างทฤษฎี&ความจรั�งได(

69

บที่ที่#� 3ญาณวิ�ที่ยา

คำวิามจุร�ง คำวิามร:% แลำะแหลำ,งที่#�มาข้องคำวิามร:%

คำวิามจุร�งเรัาก!าลั งจะม+1งหน(าไปสำ'1การัพื้�จารัณาห วข(อหลั กของเรัา น 0นค-อ

ความรั' ( แต1ต(องพื้�จารัณา ความจรั�ง เสำ&ยก1อน ลั กษณะหน�0งของ“ ” “ ” proposition ใดๆ ท&0เรัารั' (จ กค-อว1า ม นต(องเป7นความจรั�ง การัรั' (“ proposition p” น .นเหม-อนก บ การัรั' (ว1า “ proposition p เป7นจรั�ง ไม1ใช1หรั-อ” ? ถ(าม นไม1จรั�ง เรัาก6พื้'ดไม1ได(ว1าเรัารั' (ม น ด งน .น ความ“

จรั�ง จ�งเก&0ยวข(องก บ ความรั' ( เรัาจ�งต(องถามว1า ความจรั�งค-อ” “ ” “

อะไรั หรั-อจะให(ถ'ก ก6ต(องถามว1า อะไรัท&0ท!าให( ” “ proposition เป7นจรั�ง ” (proposition สำามารัถเป7นจรั�งได(โดยไม1ต(องถ'กรั' (ว1าจรั�ง แต1เรัาจะรั' (ม นไม1ได(ว1าม นจรั�ง หากม นไม1จรั�ง)

70

ป�ญหาด'คลั(ายก บไม1ใช1ป�ญหาจรั�งๆ เรัาอาจจะถามด(วยความสำงสำ ยว1า อะไรัค-อความจรั�ง แต1ในช&ว�ตปรัะจ!าว นด'เหม-อนว1า เรัาจะ“ ”

ไม1ม&ป�ญหาเลัยในการัม& concept น&. หากม&คนกลั1าวว1า ห�มะสำ&ขาว เรัาก6จะพื้'ดว1า จรั�งซั� หากเขาพื้'ดว1า ห�มะสำ&เข&ยว เรัาก6พื้'ดว1า ผู้�ด“ ” “ ” “ ” แต1ความจรั�ง เรัาไม1เคยค�ดถ�งสำ�0งเหลั1าน&.ในลั กษณะของ น�ยาม ของ“ ”

ความจรั�ง แต1ด'ไม1ใช1อ+ปสำรัรัคของเรัา ด'เหม-อนว1า เรัารั' (ว1า ความ“ ” “

จรั�งค-ออะไรั เพื้รัาะเรัาสำามารัถบอกได(ว1า อะไรัถ'ก อะไรัผู้�ด ในกรัณ&”

ต1างๆ มากมายแต1ในฐานะเป7นน กศึ�กษาว�ชาปรั ชญา เรัาต(องพื้�จารัณาค!าถามน&.

ปรั ชญาม&หน(าท&0ท!าให(สำ�0งท&0ไม1ช ดเจนน .นกรัะจ1างข�.น เรัาใช(ค!าว1า หมา“ ” แมว มาตลัอดช&ว�ต แม(ว1าเรัาจะไม1สำามารัถน�ยามม น เช1นก น เรัาก6ใช(“ ”

ค!าว1า ความจรั�ง มาตลัอดช&ว�ตโดยไม1ต(องให(ค!า น�ยาม แก1ม น“ ” “ ” แต1 ความจรั�ง ไม1เหม-อนก บ แมว หมา ม นเป7นค!าท&0น1าสำนใจ“ ” “ ” “ ”

มากในทางปรั ชญาค!า ว1า จรั�ง ใช( ในลั กษณะ น 0นค-อมรักตจรั�งๆ อาจ“ ” ” “

หมายความว1า ม นเป7นของแท(ไม1ใช1ของเท&ยม เขาเป7นเพื้-0อนจรั�งๆ“ ” หมายถ�ง เขาเป7นเพื้-0อนแท( แต1ในท&0น&.เรัาสำนใจเพื้&ยงความหมายของ จ“

รั�ง โ ด ย ม& ค ว า ม จ รั�ง เ ป7 น ค+ ณ สำ ม บ ต�” “ ” (ลั ก ษ ณ ะ ) ข อ ง proposition

อะไรัค-อ proposition ท&0เป7นจรั�ง? proposition ท&0เป7นจรั�งต1างจาก proposition ท&0เป7นเท6จอย1างไรั? (จงจ!าไว(ว1า ไม1ม&สำ�0งท&0เรั&ยกว1าเป7น proposition ท&0ไรั(ความหมาย) หากปรัะโยคไรั(ความหมาย ม นก6ไม1ใช1 proposition เลัย

ก1อนอ-0นเรัาจะพื้'ดถ�ง concept ของ “state-of-affairs” ในโลักม& state-of-affair มากมาย เช1น ถ(าห�มะปกคลั+มรั ฐน�วอ�ง“

แลันด*มกรัาคมท&0ผู้1านมา ค+ณม&พื้&0น(อง ” “ 6 คน ” STATE-OF-

AFFAIR เหลั1าน&.ม&อย'1ในโลัก แม(ไม1ม&ใครัรัายงานการัเก�ดข�.นของม นด(วยภิาษา ความม&อย'1ของม นเป7นเอกเทศึจากภิาษา แต1เรัาอธี�บายม นด(วยภิาษา

71

ด' เหม-อนว1 า เ รัาสำามารัถน�ยาม ความจรั�ง ได( ง1 ายๆ“ ” proposition เป7นจรั�งอธี�บาย state-of-affair ไม1ว1าจะเป7นอด&ตหรั-ออนาคต การักลั1าวว1า ม&เก(าอ&. “ 5 ต วอย'1ในห(อง เป7นการักลั1าวถ�ง” state-of-affair ท&0เก�ดข�.นในขณะน&. ในทางตรังข(าม proposition

ท&0 เป7นเท6จ พื้' ดถ�ง state-of-affair ท&0 ไม1 ได( เก�ดข�.น(ในอด&ต ,ในอนาคต)

proposition ท&0เป7นจรั�งบรัรัยายถ�ง state-of-affair ท&0เป7นจรั�ง น 0นค-อ ม&อย'1 แลัะ proposition ท&0เป7นเท6จรัายงานถ�ง state-

of-affair ท&0ไม1ม&อย'1จรั�งๆ1

ม นอาจเป7นว1า ม&ความจรั�งหลัายปรัะเภิท แลัะเรัาสำามารัถค(นพื้บความจรั�งของ proposition ท&0แตกต1างก นในหลัายๆ ทาง เรัาอาจค(านพื้บว1าม นเป7นจรั�งหากม นบอกถ�ง state-of-affair ท&0เป7นจรั�ง

คำวิามจุร�งแบบสมน�ย : พื้�จารัณา ธีรัรัมชาต�ของความจรั�ง“ ” ค-อ “proposition จะเป7นจรั�งหากม นสำมน ยก บข(อเท6จจรั�ง เช1น” ม นเป7นความจรั�งท&0ว1าค+ณม&สำ ตว*เลั&.ยงเป7นเสำ-อ แลัะถ(าค+ณพื้'ดว1า ฉ นม&สำ ตว*เลั&.ยงเป7นเสำ-อ ค!าพื้'ดของค+ณก6เป7นจรั�ง เพื้รัาะม นสำมน ยหรั-อสำอดคลั(องตามข(อเท6จจรั�ง ความจรั�งสำอดคลั(อง“ (สำมน ย) ก บข(อเท6จจรั�ง”

แต1 ข(อเท6จจรั�งค-ออะไรั“ ”

1. ค!าว1า ข(อเท6จจรั�ง บางครั .งถ'กใช(ในความหมายเหม-อนก บ“ ” “proposition ท&0เป7นจรั�ง ด .งน .นเรัากลั1าวว1า ม นเป7นข(อเท6จจรั�งท&0” “

ว1าฉ นไปท&0อ-0 นเม-0ออาท�ตย*ท&0แลั(ว น 0นค-อ ปรัะโยค ฉ นไปท&0อ-0 นเม-0อ” “

อาท�ตย*ท&0แลั(ว เป7น ” proposition ท&0เป7นจรั�ง แต1น�ยาม ข(อเท6จ“

จรั�ง ไม1ม&ปรัะโยชน* ในท&0น&. การัพื้'ดว1า ” “proposition เป7นจรั�งหากม นสำมน ยก บ proposition ท&0เป7นจรั�ง ไม1ได(ท!าให(เก�ดความค-บหน(า”

ในการัน�ยามเลัย

1 John Hosper, Introduction to Philosophical Analysis (London : Routledge&K.Paul, 1964), p.114-118.

72

2. ค!าว1า ข(อเท6จจรั�ง ถ'กใช(ในความหมายว1า “ ” “state-of-

affair” ท&0เป7นจรั�ง (actual) โดยอ(างถ�ง state-of-affair ไม1ใช1 proposition หากใช(ค!าว1า ข(อเท6จจรั�งแบบน&. เรัาก6กลั บไปสำ'1ค!า“ ”

น�ยามท&0เรัากลั1าวไว(ก1อนหน(าน&. “proposition จะเป7นจรั�ง หากม นบรัรัยาย state-of-affair ท&0เป7นจรั�ง น 0นค-อเป7นข(อเท6จท&0จรั�ง เรัา”

อาจจะไม1สำามารัถโต(แย(งได( แต1ม นก6เป7นการัพื้'ดซั!.าอ&กนอกจากสำ�0งหน�0ง ในน�ยามอ นสำ+ดท(ายม&การัอ(างถ�งความ“

สำมน ย ” proposition ท&0เป7นจรั�ง ค-อ อ นท&0สำมน ยก บข(อเท6จจรั�ง น 0นค-อ state-of-affair ท&0จรั�งในน�ยามอ นก1อน ไม1ม&ค!าว1า สำมน ย ม น“ ”

เป7นเช1นน .น แต1ค!าว1า สำมน ย อาจน!าไปสำ'1ความเข(าใจผู้�ดได(เพื้รัาะ“ ” proposition ท&0เป7นจรั�งจะสำมน ยก บข(อเท6จจรั�งได(อย1างไรั ค!าว1า “correspond” น .นถ'กใช(ผู้�ดไปจากปกต� proposition ท&0เป7นจรั�งสำมน ยก บข(อเท6จจรั�งน .น เหม-อนก บป?ายสำอดคลั(องก บสำ&บนก!าแพื้ง หรั-อไม1? ไม1 ไม1ม&ความสำ มพื้ นธี*ตามธีรัรัมชาต� หรั-อความสำอดคลั(องก นรัะหว1าง proposition ก บ state-of-affair เรัาอาจน�ยามว1า proposition ท&0เป7นจรั�ง ค-อ สำ�0งท&0บรัรัยายถ�ง state-of-affair ท&0เก�ดข�.นจรั�ง ซั�0งก6เหม-อนก บน�ยามแรัก การัพื้'ดเช1นน&.ก6ไม1น!าไปสำ'1การัเข(าใจผู้�ดเหม-อนก บค!าว1า (สำมน ย) Correspond

คำวิามจุร�งแบบเชื่�อมน�ย : บางครั .งความจรั�งแบบสำมน ยถ'กปฏ�เสำธี แลัะม&ความจรั�งแบบเช-0อมน ยเข(ามาแทนท&0 เช-0อม ค-อ ความสำ มพื้ นธี*รัะหว1าง proposition ก บ proposition ไม1ใช1รัะหว1าง propositions ก บ สำ�0 ง อ-0 น (state-of-affair) ซั�0 ง ไ ม1 ใ ช1 proposition

แต1ความสำ มพื้ นธี*ปรัะเภิทไหนท&0กลั1าวว1าเป7นแบบเช-0 อมน ย Proposition ท&0 เช-0 อม ซั�0งก นแลัะก นเม-0 อพื้วกม นไม1ข ดแย(งแต1สำอดคลั(องก นไปหรั-อ? ไม1 เพื้รัาะความสำ มพื้ นธี*เช1นน&.อ1อนเก�นไป เช1น “2+2=4”, “ซั&ซัาข( ามรั'บ�คอน ” . “ม�งค*ค -อสำ ตว*ม&ขน ลั( วน”

สำอดคลั(องแลัะไม1ข ดแย(งก น แต1กลั+1ม propositions จะไม1เช-0อม ยกเว(นม นจะสำน บสำน+นก นแลัะก น หากม&พื้ยาน 5 คน ท&0ไม1รั' (จ กก นต1าง

73

กลั1าวว1าเห6นนายไวท*ท&0เม-อง X อาท�ตย*ท&0แลั(วตอนเย6น การักลั1าวน&.ก6ถ-อว1า เช-0อมน ย

1. ค!าให(การัของพื้ยาน 1 คน หรั-อท .งหมดรัวมก นก6ไม1ท!าให( proposition เป7นจรั�งได( (ท&0ว1า เห6นนายไวท*อย'1ท&0เม-อง X อาท�ตย*ท&0แลั(วตอนเย6น)

ความจรั�งในเรั-0 องน&.อย'1 ในข(อเท6จจรั�งท&0 ว1 า proposition

บรัรัยายถ�ง state-of-affair หรัอกหรั-อ? การัให(การัของพื้ยานเป7นเพื้&ยงหลั กฐานว1าการักลั1าวน .นเป7นจรั�ง แต1ไม1ได(ท!าให(เรั-0องน&.เป7นจรั�ง ท&0จรั�งแลั(ว ค!าให(การัท .งหมดของพื้ยานอาจเป7นเท6จเก&0ยวก บนายไวท*ก6ได( ท .งหมดอาจจะจ!าผู้�ดก6ได(

2. ถ�งแม(ว1าสำ�0งท&0ท!าให(การักลั1าวถ�งนายไวท*เป7นจรั�ง ค-อ การัให(การัของพื้ยาน แลั(วอะไรัท&0ท!าให(ค!าให(การัของพื้วกเขาเป7นจรั�ง? น 0นค-อ ข6อเท6จจรั�งท&0เขาเห6นนายไวท* แต1น&0เป7นการัสำมน ยไม1ใช1ความเช-0อมน ยของค!ากลั1าวของพื้วกเขาท&0ท!า ให(ค!าพื้'ดของเขาเป7นจรั�ง หาก proposition p เป7นจรั�ง เพื้รัาะเช-0อมก บ proposition q, r, s

อะไรัท&0ท!า ให( q , r, s เป7นจรั�ง ม นก6ต(องเช-0 อมก บ proposition

อ-0นๆ หรั-อ? แลั(วอะไรัท&0ท!าให( proposition ก บ proposition อ-0นๆ เป7นจรั�งลั1ะ? ณ จ+ดใดจ+ดหน�0งของห1วงโซั1น&. พื้วกเรัาต(องลัะท�.งจากความเช-0อมไปสำ'1ความสำมน ย ไปสำ'1ความสำ มพื้ นธี*รัะหว1าง proposition

ก บ state-of-affair ในโลักภิายนอก proposition เหลั1าน&. ม&น�ยาม ความจรั�ง อ&กอย1างหน�0ง น 0นค-อ ความจรั�งก6ค-อสำ�0งท&0“ ”

ใช(งานได( (work) proposition 2ท&0เป7นจรั�ง ค-อ สำ�0งท&0ใช(งานได( เรัาต(องรัะม ดรัะว งก บการัใช(ค!าว1า ใช(งานได( ม นถ'กใช(ในความหมายท&0“ ”

ไกลัจากความหมายด .งเด�ม เรัาหมายความว1าอะไรัเม-0อ proposition

(หรั-อความเช-0อ) ใช(งานได(? เม-0อเรัากลั1าวว1ารัถใช(งานได( ค-อ หากม นสำตารั*ทไม1ต�ด แลั(วค+ณซั1อมม น ม นก6ท!างาน น 0นค-อ ม นว�0งได(อ&ก

2 Ibid, p.120.

74

ข(อเท6จจรั�งค-อค!าว1า ใช(งานได( (work) ม&ความหมายในบรั�บทท&0จ!าก ด ค-อ สำ�0งของท!างานได(หรั-อ ท!าหน(าท&0ของม นตามท&0เรัาเห6นว1าม นเป7นไปตามปกต� แลัะเป7นท&0พื้อใจตามเป?าหมาย แต1เรัาหมายความว1าอย1างไรัเม-0อพื้'ดว1า ความเช-0อของเรัาใช(ได(หรั-อใช(งานได( สำมมต�ว1าเรัาเช-0อว1าม&สำ�0งม&ช&ว�ตอาศึ ยอย'1บนดาวอ งคารั แลัะความเช-0อจะท!างานในลั กษณะไหน หรั-อหากม นลั(มเหลัว ม นเป7นไปในลั กษณะไหน หากฉ นไปดาวอ งคารั แลัะพื้บว1าม&สำ�0งม&ช&ว�ตอาศึ ยอย'1 ถ(าเช1นน .น ความเช-0อของฉ น ก6 ก ลั า ย เ ป7 น ค ว า ม จ รั�ง แ ต1 สำ�0 ง ท&0 ท!า ใ ห( ม น เ ป7 น จ รั�ง ก6 ค- อ proposition บอกถ�ง state-of-affair หากน&0ค-อสำ�0งท&0ค!าว1า ใช(“

งานได( หมายถ�ง เรัาก6กลั บไปสำ'1น�ยามแรัก หากม&อะไรัท&0นอกเหน-อไป”

จากน&. ม นค-ออะไรั? แลัะความจรั�งของความเช-0อเป7นสำ1วนหน�0งของค!าว1า ใช(งานได( อย1างไรั“ ” ?

คำวิามจุร�งแลำะคำวิามเชื่�อ ม นช ดเจนว1า propositions 2 อ นน&. ม&ความหมายแตกต1างก น

1. p เป7นจรั�ง2. ฉ นเช-0อว1า p เป7นจรั�งคนอาจเช-0อว1า proposition เป7นจรั�ง แม(ว1าม นไม1จรั�ง แลัะ proposition เป7นจรั�ง แม(ไม1ม&

ใครัเช-0อว1าม นเป7นจรั�ง โลักแบน เคยเป7นความเช-0อโดยท 0วไปว1าเป7น“ ”

จรั�ง แม(ว1าจรั�งๆ แลั(วม นเป7นเท6จ ความจรั�งหรั-อความเท6จของ proposition ไม1ได(รั บอ�ทธี�พื้ลัจากความเช-0อท&0เรัาม& การัท&0จะเป7นจรั�ง ความเช-0อของเรัาต(องสำอดคลั(องก บข(อเท6จของความเป7นจรั�ง แลัะม นก6ไม1ได(เป7นสำ1วนหน�0งของความเช-0อของเรัา

ปรัะเด6นเหลั1าน&.ด'จะช ดเจน แต1บางท&ก6ม&คนพื้'ดท&0ท!า ให(เรัารั' (ว1าพื้วกเขาสำ บสำนหรั-อลั-มม นไป

1. “Proposition เป7นเท6จ จนกว1าม นจะถ'กพื้�สำ'จน*ว1าเป7นจรั�ง ” “proposition เป7นจรั�ง จนกว1าม นจะถ'กพื้�สำ'จน*ว1าเป7นเท6จ” แสำดงให(เห6นว1าม นผู้�ดพื้ลัาดท .งสำองปรัะโยค ม นอาจจะเป7นว1า คนบาง

75

คนอาจจะไม1เช-0อ proposition จนกว1าม นจะถ'กพื้�สำ'จน*ว1าเป7นจรั�ง หรั-อในทางกลั บก น แต1รัะด บความเช-0อไม1เก&0ยวอะไรัก บความจรั�งเลัย ม นเป7นเท6จจนกว1าม นจะถ'กพื้�สำ'จน*ว1าเป7นจรั�ง แลัะพื้'ดในลั กษณะท&0“

ท!าให(เก�ดความเข(าใจผู้�ด ฉ นจะเช-0อว1าม นเป7นเท6จ จนกว1าม นจะถ'ก“

พื้�สำ'จน*ว1าม นเป7นจรั�ง”

การัเช-0อเช1นน .นก6ไรั(เหต+ผู้ลัพื้อๆ ก บ การัเช-0อว1าม นเป7นจรั�ง“

จนกว1าม นจะถ'กพื้�สำ'จน*ว1าม นเป7นเท6จ หากม นถ'กพื้�สำ'จน*ว1าเป7นเท6จ คน”

ก6ควรัเลั�กเช-0อ แลัะในทางกลั บก น แลัะหากว1าม นไม1ใช1ทางใดทางหน�0งเลัยลั1ะ แลั(วคนควรัเช-0 อหรั-อไม1ควรัเช-0 อ ความเช-0 อควรัม&สำ ดสำ1วนสำ มพื้ นธี*ก บหลั กฐาน หากม นควรัจะเป7นจรั�ง แต1ไม1ถ'กพื้�สำ'จน* ท ศึนคต�ท&0เหมาะสำมค-อ ฉ นเช-0อว1าม นน1าจะเป7นจรั�ง “ ” (เม-0อไหรั1ท&0เรัาจะแน1ใจได(ว1าม นเป7นจรั�ง?)

2. ปรัะโยคท&0น!าไปสำ'1ความเข(าใจผู้�ดท&0สำ+ดค-อ สำ!าหรั บฉ น ม น“

จรั�ง, สำ!าหรั บค+ณ ม นอาจไม1จรั�ง หมายความว1าอย1างไรั บางท&ม นอาจ”

หมายความว1า ม นจรั�งตามความค�ดของฉ น น 0นค-อ ฉ นไม1เช-0อว1า“ ” “

ม นเป7นจรั�ง แต1น&0ก6ม&ความหมายเหม-อนก บ ความจรั�งของข(อความ”

น .นเป7นเท6จ หากค+ณหมายถ�งก6ค-อว1า การัพื้'ดอย1างน&.ท!าให(ม นฟั�งด'เหม-อนว1าม นเป7นจรั�ง แลัะความเช-0อของค+ณค!.าปรัะก นได(

การัสำนทนาม กจบลังด(วยการัม&คนหน�0งพื้'ดว1า สำ!าหรั บฉ นม น“

จรั�ง แลัะอ&กคนพื้'กว1า สำ!าหรั บฉ นม นไม1จรั�ง แต1ค!าพื้'ดเหลั1าน&.” “ ”

หมายความว1าอะไรั บทสำรั+ปในการัสำนทนาไม1ได(ให(ค!าตอบเลัยว1า ม น“

จรั�งหรั-อไม1จรั�ง?” ม นหมายความว1าอย1างไรัเม-0อกลั1าวว1า สำ!าหรั บ“

ค+ณ ม&พื้รัะเจ(า , สำ!าหรั บฉ น ไม1ม&พื้รัะเจ(า ไม1ว1าม นจะม&หรั-อไม1 แลัะม&คน”

หน�0งเข(าใจผู้�ด proposition เด&ยวก นไม1สำามารัถเป7นท .งจรั�งแลัะเท6จพื้รั(อมๆ ก น ม นต(องเป7นทางใดทางหน�0งว1า ม&พื้รัะเจ(า หรั-อไม1ม& การักลั1าวท&0ผู้1านมาก6ค-อการักลั1าวว1า ค+ณเช-0อว1าม&“ , ฉ นเช-0อว1าไม1ม& ด งน .น” จ�งท�.งค!าถามไว(ว1า ความเช-0อไหนท&0เป7นจรั�ง

76

แต1ความจรั�งไม1ข�.นอย'1ก บแต1ลัะบ+คคลั แม(ว1าจะม&ความจรั�งเก&0ยวก บแต1ลัะคน สำมมต�ว1า สำม�ธีปวดฟั�น แต1เจนไม1ปวด น&0ท!าให(ปรัะโยคท&0ว1า

ฉ นปวดฟั�น เป7นจรั�งสำ!าหรั บสำม�ธี แต1ไม1จรั�งสำ!าหรั บเจน“ ” ? ไม1เลัย ม นหมายความเพื้&ยงว1า สำม�ธีปวดฟั�น เป7นจรั�ง แลัะ เจนปวดฟั�น“ ” “ ” เป7นเท6จ แลัะค!าว1า ฉ น ม&ความหมายเปลั&0ยนไป แลั(วแต1ใครัจะพื้'ด“ ” ปรัะโยคท&0ว1า ฉ นปวดฟั�น กลั1าวถ�ง “ ” proposition ท&0แตกต1างก นเม-0 อสำม�ธีพื้' ดก บเม-0 อเจนพื้' ด แลัะเม-0 อเป7นเช1นน&.ก6 ไม1แปลักเม-0 อ proposition หน�0งน .นถ'ก แลัะอ&กอ นหน�0งผู้�ด

การัพื้'ดถ�งความเช-0อก บความจรั�งน .นต1างก น หากขาวพื้'ดว1า “p

เป7นจรั�ง แลัะด!าพื้'ดว1า ” “p ไม1จรั�ง ม นข ดแย(งก น แลัะต(องม&”

ปรัะโยคหน�0งท&0ผู้�ด แต1ถ(าขาวพื้'ดว1า ฉ นเช-0อว1า “ p เป7นจรั�ง แลัะค!า”

พื้'ดว1า ฉ นเช-0อว1า “ p ไม1เป7นจรั�ง ปรัะโยคน&.จะไม1ข ดแย(ง แลัะท .งสำองก6”

เป7นจรั�ง ม นเป7นจรั�งท&0ว1า ขาวเช-0อ p แลัะจรั�งท&0ว1า ด!าไม1เช-0อ p สำ1วน p

จะเป7นจรั�งหรั-อไม1 เป7นคนลัะเรั-0องก บ คนเช-0อว1า “ p เป7นจรั�งหรั-อไม1”ม นก6ผู้�ดเช1นก น หากพื้'ดว1า proposition สำามารัถเป7นจรั�ง

สำ!าหรั บ เวลัาแลัะสำถานท&0หน�0งๆ แต1กรัะน .นเรัาพื้'ดไม1ได(หรั-อว1า ช�คาโก“

ม&คนมากกว1า 3 ลั(าน เป7นจรั�งขณะน&. แต1เป7นความเท6จเม-0อ ” 50 ปE ก1อน แต1หากเรัาอยากม&ความช ดเจนถ'กต(อง ปรัะโยคท&0ว1า ช�คาโกม&“

คนมากกว1า 3 ลั(าน เป7นคนลัะ ” proposition เม-0 อพื้'ดว1า ในปE“ 1875 แลัะในปE 1975” หากจะกลั1าวให(ช ด ปรัะโยคควรัพื้' ดว1า ช�คาโกม&ปรัะชากรัมากกว1า “ 3 ลั(านคนในปE 1875” เป7นเท6จ แลัะ ช�“

คาโกม&คนมากกว1า 3 ลั(านคนในครั�0งหลั งของศึตวรัรัษท&0 20” (เป7นจรั�ง) เหม-อนก บค!าว1า ฉ น หมายถ�งคนลัะคน เม-0อผู้'(พื้'ดเป7นคนลัะ“ ”

คน ค!าว1า น&. แลัะ เด&Qยวน&. กลั1าวถ�งแง1ม+มทาง กาลัะ“ ” “ ” -เทศึะ ท&0ม นถ'กกลั1าว แลัะการักลั1าวปรัะโยคในปE 1875 แลัะ 1975 หมายถ�ง state-of-affair ท&0แตกต1างก น หรั-อม นเป7น proposition คนลัะอ นก น ความผู้�ดพื้ลัาดน&.มาจากความไม1ช ดเจนเฉพื้าะสำ!าหรั บความ

77

หมาย : เม-0 อความหมายถ'กรัะบ+ ไว(อย1างช ดเจน โดยการัแทนท&0สำรัรัพื้นามด(วยค!านาม ความสำ บสำนก6หมดไป

ต วอย1างของช�คาโกกลั1าวถ�ง เวลัาท&0ต1างก น แต1สำถานท&0เด&ยวก น หากฉ นพื้'ดว1า ท&0เปAดจดหมายของฉ นอย'1ท&0น&0 เม-0อฉ นน 0งอย'1ท&0โตGะท&0ม&“ ”

ท&0เปAดจดหมายวางอย'1 สำ�0งท&0ฉ นพื้'ดก6เป7นจรั�ง แต1ม นจะเป7นเท6จ เม-0อฉ นพื้'ดปรัะโยคน&.เม-0อฉ นว1ายน!.าอย'1ในทะเลั แต1ค!าท&0ท!าให(เก�ดป�ญหาค-อ ค!าว1า ท&0น&0 ค!าว1า ท&0น&0 หมายถ�งสำถานท&0ๆ ฉ นอย'1 แลัะม นก6เปลั&0ยน“ ” “ ”

ความหมายไป หากฉ นเปลั&0ยนต!าแหน1งท&0อย'1 เรัาสำามารัถแก(ป�ญหาน&.ได(เช1นเด&ยวก น โดยเอาค!าท&0เปลั&0ยนสำ�0งท&0อ(างถ�งออกไป (ไม1ใช1ความหมาย) เม-0 อผู้'(พื้'ดเปลั&0ยนต!าแหน1ง ท&0เปAดจดหมายของฉ น “ (รัะบ+เวลัา) บนโตGะ เป7นจรั�ง แลัะ ท&0เปAดจดหมายของฉ นอย'1ในทะเลั เป7น” “ ”

เท6จเม-0อความหมายของปรัะโยคถ'กกลั1าวออกมาอย1างสำมบ'รัณ* ม น

จะปรัากฎีว1าความจรั�งของ proposition ไม1สำ มพื้ นธี*ก บเวลัาแลัะสำถานท&0 ถ�งแม(ว1า ม นอาจเก&0ยวก บเวลัาแลัะสำถานท&0 ถ(าม นเป7นจรั�งท&0ว1า ซั&ซัาถ'กฆ์1าในปE 44 ก1อนครั�สำตศึ กรัาช แลั(วม นก6ต(องเป7นจรั�งตลัอดเวลัา ไม1ว1าเวลัาใด proposition ท&0เป7นจรั�งไม1ได(เป7นจรั�งตามเวลัา แต1เวลัาท&0 state-of-affair เก�ดหรั-อม&อย'1ต(องถ'กรัะบ+เพื้-0อท&0จะท!าให(ปรัะโยคสำมบ'รัณ* เม-0 อ ได(ท!า แลั( ว ความจรั�งก6จะ ไม1ข�. นก บการัเปลั&0ยนแปลังเวลัาแลัะสำถานท&0 อะไรัท&0เป7นจรั�งก6จะเป7นจรั�งเสำมอ หากคนถ'กเผู้าเพื้รัาะว1าเป7นแม1มดในศึตวรัรัษท&0 17 แต1น&0จะต(องไม1สำ บสำนก บการัพื้'ดว1า state-of-affair ท&0ม&อย'1 ณ เวลัาหน�0งต(องม&อย'1ในเวลัาอ-0นด(วยการัถ'กฆ์1าของซั&ซัาเก�ดข�.น ณ จ+ดหน�0งของสำถานท&0แลัะเวลัา แลัะท+ก ๆ หนท+กแห1ง state-of-affair เก�ดข�.นแลั(วก6จบลัง แต1ความจรั�งน .นเป7นความจรั�งตลัอดกาลั

อะไรคำอคำวิามร:% (What is knowledge?)

เม-0อได(พื้�จารัณาถ�งแหลั1งท&0มาของความรั' (ไปแลั(ว เรัามาพื้�จารัณาค!าถามท&0ว1า ความรั' (ค-ออะไรั หรั-อพื้'ดอ&กอย1างว1า รั' (บางสำ�0งค-ออะไรั

78

ค!าว1า รั' ( เป7นค!าท&0ลั-0นไหลัแลัะใช(ต1างก น หลั กในการัใช(ม&ด งน&.“ ” 3

1. บางครั .งเม-0อเรัาพื้'ดถ�งการัรั' ( เรัาอาจพื้'ดถ�ง ความค+(นเคย“ ” (acquaintance) ในบางสำ�0ง เช1น ค+ณรั' (จ กรั�ชารั*ด สำม�ธีไหม“ ” ความหมายใกลั(เค&ยงก บ ค+ณค+(นเคยก บรั�ชารั*ด สำม�ธีไหม “ ” (ค+ณเคยพื้บเขาไหม ฯลัฯ) ค+ณอาจจะรั' (จ กเขาในความหมายของความค+(นเคย โดยขาดความรั' (ใดๆ เก&0ยวก บเขา เพื้รัาะค+ณไม1เคยพื้บเขาเลัย หรั-อเรัาอาจจะถามว1า ค+ณรั' (จ กเสำ(นทางสำายเก1าแปลักตานอกเม-องไปทาง“

ตะว นตก 7 ไมลั*หรั-อเปลั1า ”2. บางท&เรัาพื้'ดว1ารั' ( หมายถ�งรั' (ว1าอย1างไรั (How) หมายความ

เช1น ว1า ค+ณรั' (ว�ธี&ข&0ม(าไหม ค+ณม&ว�ธี&เช-0อมเหลั6กไหม เรัาม กใช(ภิาษา“ ” “ ”

พื้'ด รั' (ว�ธี& ในการัพื้'ดถ�งม น การัรั' (ว1าท!า อย1างไรัหมายถ�งความ“ ”

สำามารัถ (ability) เขารั' (ว1าข&0ม(าอย1างไรั ถ(าเรัาม&ความสำามารัถในการัข&0ม(า แลัะจะทดสำอบด'ว1าข&0ม(าเป7นจรั�งหรั-อไม1 ถ(าโอกาสำเหมาะๆ เรัาอาจแสำดงให(เห6นโดยผู้'(พื้'ดท(าว1า ถ(าค+ณให(ฉ นข�.นไปบนหลั งม(า ค+ณจะเห6น“

ว1าฉ นรั' (ว�ธี&ข&0ม(าด&เพื้&ยงใด ”3. “รั' ( ท&0เรัาควรัพื้�จารัณาในเบ-.องต(นค-อ ปรัะพื้จน* เช1นค!าว1า”

ฉ นรั' (ว1า ปรัะพื้จน*ใดท&0ต(อง“ …” ต1อท(ายค!าว1า ท&0ว1า (that) เช1น ฉ นรั' (“

ว1าตอนน&.ก!าลั งอ1านหน งสำ-ออย'1 ฉ นรั' (ว1าฉ นเป7นพื้ลัเม-องอเมรั�ก น” “ ” เรัาม�อาจค+(นเคยก บรั�ชารั*ด สำม�ธี โดยไม1รั' (บางสำ�0งเก&0ยวก บต วเขา ไม1รั' (“

ว1าปรัะพื้จน*ท&0แน1นอนเก&0ยวก บเขาน .นเป7นจรั�ง) เป7นการัยากท&0จะเห6นว1าใครัคนหน�0งรั' (ว�ธี&ว1ายน!.าโดยไม1รั' (ปรัะพื้จน*ท&0เป7นข(อเท6จจรั�งเก&0ยวก บการัว1ายน!.าแน1นอน ค+ณต(องท!าอะไรัด(วยแขนขาของค+ณเม-0ออย'1ในน!.า (สำ+น ขรั' (ว�ธี&ว1ายน!.า แต1ทว1าเดาเอาว1าม นไม1รั' (ปรัะพื้จน*เก&0ยวก บการัว1ายน!.า) อย1างไรัก6ตาม คนหน�0งๆ อาจสำามารัถม&ความค+(นเคยก บชนบท โดยปรัาศึจากการัรั' (ข(อเท6จจรั�งมากมายเก&0ยวก บม น เช1นคนท&0ไม1เคยไป แต1รัวบรัวมข(อม'ลัจากแหลั1งอ-0นๆ คนท&0รั' (ว�ธี&ว1ายน!.าด& อาจจะไม1สำามารัถเข&ยนค'1ม-อว1ายน!.าได( แลัะไม1จ!าเป7นว1าคนท&0ข&0ม(าได(ด& จะรั' (ข(อเท6จจรั�งเก&0ยว

3 Ibid, p. 143-157.

79

ก บม(าเหม-อน กจ�ตว�ทยาสำ ตว*ท&0เข&ยนหน งสำ-อเก&0ยวก บม(าโดยไม1สำามารัถข&0ม(าได(

ถ(าเรัาใช(อ กษรั P แทนปรัะพื้จน* เพื้-0อย-นย นความจรั�งท&0ว1าเขารั' ( P

ตามท&0เรัาต(องการั ผู้'(คนมากมายท&0อ(างว1ารั' (บางสำ�0งขณะท&0เขาไม1รั' ( เรัาจะแยกแยะข(ออ(างท&0ด&ออกจากท&0ไม1ด&ได(อย1างไรั

ก. P ต(องเป7นจรั�ง บางท&ค+ณม&เหต+ผู้ลัท&0จะเช-0อว1าปรัะพื้จน*น .น–

ไม1เป7นจรั�ง น 0นเป7นการัปฏ�เสำธีผู้'(ท&0อ(างว1ารั' (สำ�0งน .นๆ ท นท& เช1น ค+ณไม1อาจจะรั' ( P ถ(า P ไม1เป7นจรั�ง ถ(าฉ นพื้'ดว1าฉ นรั' ( P แต1 P ไม1เป7นจรั�ง ค!าพื้'ดน .นก6ข ดแย(งในต วม นเอง อะไรัค-อสำ1วนท&0ย+1งยากในการัรั' ( P น 0นค-อ P เป7นจรั�งเช1นเด&ยวก น ถ(าฉ นพื้'ดว1าเขารั' (P แต1 P ไม1เป7นจรั�ง น&0เป7นความข ดแย(งในต วม นเอง ม นอาจเป7นว1า ฉ นค�ดว1าฉ นรั' ( P แต1ถ(า P

เป7นเท6จ ผู้'(ฟั�งอาจจะสำรั+ปเอาง1ายๆ ว1าฉ นย งไม1เคยเรั&ยนรั' (ว1าจะใช(ค!าว1า รั' ( อย1างไรั ม นค-ออะไรัหรั-อท&0ว1าค+ณรั' ( “ ” P ขณะท&0ค+ณรั' ( P ค+ณรั' (ว1า P

เป7นจรั�ง ถ(าจะถ-อเอาว1า รั' ( ม&ความแตกต1างจากกรั�ยาอ-0 นๆ เหม-อน“ ”

เช-0อ ปรัะหลัาดใจ หว ง ฯลัฯ ฉ นอาจปรัะหลัาดใจท&0ว1า “ ” “ ” “ ” P เป7นจรั�ง แลัะกรัะน .น P อาจเป7นเท6จ ฉ นอาจเช-0อท&0ว1า P เป7นจรั�ง แม(ว1า P

อาจเป7นเท6จ ฉ นอาจหว งว1า P เป7นจรั�งแลั(ว แต1ทว1า P เป7นเท6จ ฯลัฯ ความเช-0อ ความปรัารัถนา ความปรัะหลัาดใจ ความหว ง แลัะอ-0นๆ เป7นข(อความทางจ�ตว�ทยา (เก�ดข�.นในใจแลัะอารัมณ*) เช1น ถ(าค+ณบอกฉ นว1าค+ณเช-0อบางสำ�0ง ฉ นรั' (ว1าค+ณกลั1าวข(อความทางจ�ตว�ทยา เป7นความเช-0อของคนๆ เด&ยว แต1สำรั+ปอะไรัท&0ค+ณเช-0อว1าเป7นจรั�งน .นไม1ได(เลัย แต1ฉ นจะไม1เรั&ยกว1า ท&0ค+ณรั' ( P นอกจาก P เป7นจรั�ง เรัาจ�งต(องแยกความเช-0อออกจากความจรั�ง ความเช-0ออาจจะสำอดคลั(องก บความจรั�งแต1ความเช-0อไม1เป7นสำ�0งเด&ยวก นก บความจรั�งในลั กษณะท&0เป7นปรัะพื้จน*เด&ยวก น

อย1างไรัก6ตาม อะไรัท&0เป7นจรั�งน .นไม1เป7นเพื้&ยงจรั�งโดยสำภิาพื้ของม นแต1เรัาต(องเช-0อว1าม นเป7นจรั�ง กลั1าวค-อ ไม1เพื้&ยง P ต(องเป7นจรั�ง

80

เ ท1 า น . น เ รั า ต( อ ง เ ช-0 อ ว1 า P เ ป7 น จ รั�ง ด( ว ย น&0 อ า จ เ รั&ย ก ว1 า– “Subjective requirement”4 หมายความว1า เรัาต(องม&ท1าท&แน1ใจต1อ P ไม1เพื้&ยงว1าปรัะหลัาดใจ หรั-อคาดคะเนเก&0ยวก บ P แต1เช-0ออย1างแน1ใจว1า P เป7นจรั�ง ปรัะโยคท&0ว1า ฉ นรั' (ว1า “ P เป7นจรั�ง แต1ฉ นไม1เช-0อว1าม นเป7นเช1นน .น จะไม1เป7นเพื้&ยงจะพื้'ดปรัะหลัาดๆ เท1าน .น ม น”

อาจท!าให(ผู้'(ฟั�งสำรั+ปเอาว1าเรัาไม1เคยเรั&ยนรั' (ว1า จะใช(ค!าว1า รั' ( ในภิาวะใด“ ” อาจม&ข(อความมากมายท&0ค+ณเช-0อแต1ไม1รั' (ว1าเป7นจรั�ง เพื้รัาะการัเช-0อเป7นสำ1วนหน�0งของการัรั' (

“ฉ นรั' ( P” เป7นน ยว1า ฉ นเช-0อ “ P” แลัะ เขารั' ( P” เป7นน ยว1า เขาเช-0อ “ P” เพื้รัาะการัเช-0อเป7นค+ณลั กษณะสำ!าค ญของการัรั' ( แต1การั

เช-0อ P ไม1ใช1แก1นสำ!าค ญ ของความเป7นจรั�งของ P หมายความว1า P

อาจเป7นจรั�ง แต1ทว1าไม1ใช1เพื้รัาะท .งเขา หรั-อ ฉ น หรั-อคนอ-0นๆ ท&0เช-0อม น (โลักกลัมก1อนท&0จะม&คนเช-0อว1าม นกลัม) ไม1ม&ความข ดแย(งใดๆ ท .งสำ�.นในการัพื้'ดว1า เขาเช-0อ “ P แลั(ว (น 0นค-อ เช-0อว1าม นต(องเป7นจรั�ง) แต1 P

ไม1เป7นจรั�ง แน1นอนเรัาพื้'ดหลัายๆ สำ�0งแบบน&.มาตลัอด เขาเช-0อว1า” “

ปรัะชาชนก!าลั งลังโทษเขา แต1แน1นอนม นไม1จรั�ง การัพื้'ดว1า ฉ นรั' (” “ P แต1ฉ นไม1เช-0อ P” ด งท&0เอ1ยแน1นอนว1าคนท&0พื้'ดบางสำ�0งเหม-อนว1า ฉ น“

รั' (ว1าสำ+น ขม&สำ&0ขา แต1ฉ นไม1เช-0อม น แลัะ ฉ นรั' (ว1า 2 + 2 = 4 แต1ฉ นไม1เช-0อม น อาจถ'กคนอ-0นกลั1าวหาว1าไม1เคยเรั&ยนรั' (ว1าอะไรัค-อความหมายของค!าว1า รั' ( “ ”

เม-0 อเรัาพื้'ดว1ารั' (อาจจะต(องปรัะกอบไปด(วยสำภิาพื้ท&0เป7น อ ต“

ว�สำ ย ” (ต(องเช-0อ P) เท1าน&.เพื้&ยงพื้อหรั-อย ง ถ(าค+ณเช-0อม 0นแลัะสำามารัถพื้'ดได(ไหมว1ารั' (บางสำ�0งถ(าอะไรัท&0ค+ณเช-0 อว1าเป7นจรั�ง ถ(าเช1นน .น เรัาสำามารัถน�ยามอย1างง1ายๆ ว1าความรั' (เหม-อนก บความเช-0อท&0เป7นจรั�ง แลัะน 0นจะเป7นท&0ย+ต�ของป�ญหา

โชคไม1ด&ท&0ม นไม1ง1ายอย1างน .น เพื้รัาะ ความเช-0อท&0เป7นจรั�งย งไม1ใช1ความรั' ( ปรัะพื้จน*หน�0ง ๆ อาจเป7นจรั�ง แลัะค+ณอาจเช-0อม นว1าเป7นจรั�ง

4 Ibid, p. 143-157.

81

แลัะค+ณอาจย งไม1รั' (ว1าม นเป7นจรั�ง เช1น ค+ณเช-0อว1าม นม&สำ�0งม&ช&ว�ตบนดาวอ งคารั แลัะคาดว1าน 0นอย'1ในว�ถ&แห1งเวลัาหลั งจากมน+ษย*อวกาศึจากโลักไปถ�งท&0น 0นความเช-0อของค+ณกลั บกลัายเป7นจรั�ง ข(อความน .นเป7นจรั�ง ขณะท&0ค+ณพื้'ดม น แลัะค+ณเช-0อม นด(วยขณะท&0ค+ณพื้'ดม นแลั(ว แต1ค+ณรั' (ไหม ม นเป7นจรั�งขณะท&0ค+ณพื้'ดจรั�งๆ หรั-อ ไม1แน1หรัอก เรัาจะถ'กต!าหน�โดยการัพื้'ดว1า ค+ณไม1อย'1ในจ+ดท&0รั' ( ม นเป7นการัคาดเดาท&0“ ”

โชคด& กรัะน .นถ(าค+ณม&หลั กฐานว1าม นเป7นจรั�ง ค+ณไม1รั' (ว1าม นเป7นจรั�งขณะท&0ค+ณพื้'ดม นสำ+1มๆ น .น ท&0ด'ผู้�วเผู้�นแลั(วเหม-อนความรั' (

เรัาหายสำงสำ ยในกรัณ&ท&0ว1า ความรั' (ค-อความเช-0อท&0เป7นจรั�ง แค1“ ”

น&.ไม1พื้อ พื้�จารัณาถ�งบางปรัะเด6นท&0ว1าย งไม1ม&ใครัรั' (อะไรัเก&0ยวก บม น เช1นเด&ยวก บท&0ว1าดาวเครัาะห*หม+นรัอบดวงดาวท&0ห1างไกลัออกไปบางดวง พื้�จารัณาข(อเท6จจรั�งท&0ว1า ดวงดาวน บพื้ น หรั-อพื้�จารัณาการัโยนเหรั&ยญทายห วก(อย ค+ณอาจจะเอา ห ว ท .งหมด แลัะคาดว1าการัท&0“ ”

เดาจะถ'กต(อง 50 % ของจ!านวนครั .งท&0ทาย ค+ณทายถ'กต(อง ไม1ม&ป�ญหา ค+ณเช-0อม นขนาดไหน ความรั' (หน�0งๆ ไม1ได(ข�.นอย'1ก บว1าม&ความเช-0อม 0นสำ'งในความเช-0อของใครัคนหน�0งกว1าความเช-0อของคนอ-0 นๆ เพื้รัาะความจรั�งม นไม1อ�งอย'1บนความเช-0อม 0นท&0ค+ณม&แต1อย'1ก บข(อม'ลัท&0ค+ณม&สำ!าหรั บความเช-0อม น

คำวิามร:%ก�บหลำ�กฐานค+ณต(องม&หลั กฐานสำ!าหรั บ P (เหต+ผู้ลัท&0เช-0อ P) เม-0อค+ณทายว1า

จะออก ห ว ค+ณไม1ม&เหต+ผู้ลัท&0จะเช-0อว1าการัเดาของค+ณน .นจะถ'กต(อง“ ” ด งน .นค+ณไม1ได(รั' ( แต1หลั งจากค+ณได(เฝั?าด'ท+กๆ ครั .งของการัโยนแลัะเฝั?าสำ งเกตอย1างรัอบคอบถ�งท�ศึทางของเหรั&ยญในแต1ลัะครั .ง ถ(าเช1นน .นค+ณรั' (แลั(วค+ณม&หลั กฐานในความหมายของค+ณด&เหม-อนผู้'(คนรัอบข(างค+ณ เช1นก น เม-0อค+ณท!านายไว(ในค-นท&0ท(องฟั?าเป7นสำ&แดงว1าพื้รั+ 1งน&.อากาศึจะปลัอดโปรั1ง ค+ณไม1อาจรั' (ว1าการัท!านายของค+ณจะเป7นหลั กฐานย-นย นได(โดยข(อเท6จจรั�ง ค+ณม&เหต+ผู้ลับางปรัะการัท&0จะเช-0อม น แต1ค+ณไม1อาจแน1ใจได( แต1ในว นรั+ 1งข�.น ค+ณออกไปด'ด(วยต วค+ณเอง ค+ณก6

82

จะรั' (ได(อย1างแน1ใจว1าเป7นเช1นน .นหรั-อไม1 เม-0อพื้รั+ 1งน&.มาถ�งค+ณม&หลั กฐานมากมายจากท&0เม-0อค-นไม1ม&เลัย พื้รั+ 1งน&. ม&หลั กฐาน ค-นน&.ไม1ใช1ความรั' (“ ” แต1เป7นการัเดาอย1างม&เหต+ผู้ลั (educated guess)

“หลำ�กฐาน” ค-อข(อก!าหนดท&0สำ!าค ญของการัท&0จะบอกว1าอะไรัค-อความรั' ( แต1ตรังน&.ค-อจ+ดเรั�0มของป�ญหาของเรัาท&0ว1า ต(องม&หลั กฐาน“

ขนาดไหน หลั กฐานบางอย1างไม1เพื้&ยงพื้อต1อการัตอบ ม นอาจม&หลั ก”

ฐานว1าพื้รั+ 1งน&.ท(องฟั?าจะแจ1มใสำ แต1ค+ณย งใช(ไม1ได( หลั กฐานท .งหมดท&0หาได(ขณะน&.อาจจะไม1เพื้&ยงพื้อ หลั กฐานท .งหมดท&0หาได(ขณะน&.ย งห1างไกลัท&0จะสำามารัถรั บรั' (ว1าสำ�0งม&ช&ว�ตบนดาวเครัาะห*ดวงอ-0นๆ เรัาย งไม1รั' ( แม(ว1าหลั งจากเรัาได(ตรัวจสำอบหลั กฐานท .งหมดแลั(ว

หลั กฐานท&0เพื้&ยงพื้อก บการัใช(เหต+ผู้ลัท&0ด&ม&ผู้ลัต1อการัเช-0อม 0นน .นเป7นอย1างไรั แลัะเท1าใด ฉ นอาจเคยรั' (จ กบางคนมาเป7นปEแลัะได(พื้บว1าเขาเป7นคนซั-0อสำ ตย*มาก โดยความเป7นจรั�งแลั(วหลั กการัมากเท1าใดจ�งเพื้&ยงพื้อเป7นหลั กฐานท&0ด&ท&0ว1าเขาย งเป7นคนซั-0อสำ ตย*อย'1 แต1เขาอาจจะไม1เป7นเช1นน .นแลั(ว สำมมต�ว1าในเวลัาต1อมาเขาขโมยกรัะเปIาเง�นใครัสำ กคนไป เรัาม&หลั กฐานท&0เช-0อว1าเขาซั-0อสำ ตย* ม นไม1เป7นจรั�ง แต1พื้วกเรัาค+(นเคยก บเรั-0องท&0ว1า บางคนม&เหต+ผู้ลัท&0ด&ต1อการัเช-0อปรัะพื้จน*ท&0กลั บกลัายเป7นเท6จในภิายหลั ง

แ ห ลำ, ง ที่#� ม า ข้ อ ง คำ วิ า ม ร:% (THE SOURCE OF KNOWLEDGE) เรัาพื้�จารัณาถ�งลั กษณะของความรั' (ปรัะพื้จน*ท&0เป7นจรั�งแลัะไม1เป7นจรั�ง ต1อไปจะพื้�จารัณาว1าความรั' (มาจากไหน ? เรัาจะรั' (ปรัะพื้จน*ท&0เป7นจรั�งได(อย1างไรั ?

1. Sense – Experience (ผู้ สำสำะ) เม-0อถามว1า ค+ณรั' (ได(“

อย1างไรัว1าสำ�0งท&0อย'1ตรังหน(าค+ณค-อหน งสำ-อ ค+ณอาจตอบว1า เพื้รัาะ” “

ม นเป7นสำ�0งท&0สำ มผู้ สำม นได( หรั-อเพื้รัาะม นเป7นสำ�0งท&0เห6นได( โดยความเป7น”

จรั�งค+ณรั' (สำ�0งต1างๆ ในโลักได(เพื้รัาะลั กษณะทางกายภิาพื้ ค-อ ลั กษณะต1างๆ ท&0ค+ณเห6นได( สำ มผู้ สำได( ได(กลั�0น ลั�.มรัสำได(

83

บางครั .ง Sense – Experience ของเรัารั บรั' (สำ�0งต1างๆ ได(ไม1หมด บางท&ก6เก�ดภิาพื้มายาได( เช1น เม-0อเรัากรัะหายน!.าขณะท&0อย'1ในทะเลัทรัาย เรัาอาจมองเห6นน!.าแลัะต(นไม( บางครั .งเรัาเห6นว1าม นม&อย'1จรั�งๆ แต1ก6เห6นเป7นสำ&อ-0นเช1น กาสำ&ด!า เรัาอาจจะเห6นเป7นสำ&เทาหรั-อสำ&เข&ยว

สำ�0งเหลั1าน&.ค-อ perceptual errors (ความผู้�ดพื้ลัาดในการัรั บรั' () โดยปกต�แลั(วเช-0อว1าม นม& perceptual errors โดยปรัะสำาทการัรั บรั' (อาจหลัอกเรัาได( เรัาจะต(องม&ความแม1นย!าในการัต ดสำ�น ความผู้�ดพื้ลัาดของการัต ดสำ�นท .งหมดไม1ได(อย'1ท&0การัรั บรั' ( การัรั บรั' (เพื้&ยงแต1รัายงานปรัะสำบการัณ*แก1เรัาถ�งลั กษณะท&0ผู้�ด

perceptual errors ท&0 เ ก� ด ข�. น เ พื้ รั า ะ Sense –

Experience แก(ได(โดยเรัาจะต(องค(นหาความผู้�ดพื้ลัาดถ(าเก�ดความไม1ม 0นใจ เช1น ถ(าไม1ม 0นใจว1าเป7นแอบเปA. ลัจรั�งให(ก ดหรั-อผู้1าออกด' ถ(าไม1ม 0นใจว1าเป7นคนท&0ก!าลั งเด�นอย'1ถนนข(างลั1างในรัะยะไกลัๆ ก6ให(คอยจนกว1าเขาจะเข(ามาใกลั(ๆ แลั(วค1อยต ดสำ�น

เม-0 อเรัาพื้'ดถ�งสำ�0งท&0อย'1ไกลัต วออกไป ท&0เรั&ยกว1า “external

sense” ค-อ ข(อม'ลัภิายนอกแลัะ “ internal sense” ได(แก1การัรั บรั' (ภิายใน (ความรั' (สำ�ก , ท ศึนคต� , อารัมณ* , ความเจ6บปวด) ค-อสำ�0งท&0เก�ดข�.นก บจ�ต เช1น การัค�ด ความเช-0อ ในเรั-0องเหลั1าน&.ใช(อว ยวะสำ มผู้ สำไม1ได( แต1ม&ปรัะพื้จน*ท&0ย-นย นได( เช1น ฉ นปวดฟั�น ฉ นรั' (สำ�กเหงา ……. ในเรั-0องเหลั1าน&.ปรัะสำบการัณ*ย-นย นความจรั�งของปรัะพื้จน*ได( ฉ นปวดศึ&รัษะเป7นการัย-นย นปรัะพื้จน*ท&0ว1า ฉ นปวดศึ&รัษะ จรั�ง ปรัะพื้จน*ท&0ว1า“ ”

ฉ นปวดศึ&รัษะ เป7นปรัะสำบการัณ*ในป�จจ+บ นขณะท&0 ม นก6เพื้&ยงพื้อท&0“ ”

จะบอกปรัะพื้จน*ท&0เป7นจรั�งได(แลั(ว ข(อควรัรัะว งเก&0ยวก บความรั' (ชน�ดน&.ค-อ ปรัะพื้จน*ของปรัะสำบการัณ*จะสำมบ'รัณ*ต(องเป7นปรัะพื้จน*เก&0ยวก บต วม นเอง ถ(าค+ณปวดศึ&รัษะค+ณจะบอกว1า ฉ นปวดศึ&รัษะ แลัะถ(า“ ”

ถามว1าค+ณรั' (ได(อย1างไรัว1าค+ณปวดศึ&รัษะ เพื้รัาะว1าฉ นรั' (สำ�กม“ น แต1ม น”

ก6ไม1ใช1สำ�0งท&0ง1ายท&0จะอธี�บาย ฉ นรั' (สำ�กม“ น ท&0หมายถ�งสำ�0งอ-0นเช1น ฤด'” “

84

หนาวปEหน(าจะหนาวจ ด ค+ณรั' (ได(อย1างไรั” “ ?” “ฉ นรั' (สำ�กม น ค+ณ”

ไม1ม&ทางรั' (สำ�กได(ว1าฤด'หนาวปEหน(าจะหนาวจ ด เหม-อนก บปวดศึ&รัษะ ความเหงา เจ6บปวด แลัะความสำ+ข ซั�0งเป7นป�จจ+บ นขณะ ความรั' (สำ�กไม1อาจย-นย นได(ว1าปรัะพื้จน*ท&0ค+ณ รั' (สำ�ก จะเป7นจรั�ง ค!าว1า รั' (สำ�ก ใน“ ” “ ”

ความเป7นจรั�งเปลั&0ยนไปตามความหมาย ค+ณรั' (สำ�กปวดศึ&รัษะได(แก1ความค+(นเคยท&0ค+ณเคยม& รั' (สำ�ก ปEหน(าจะหนาวจ ดเป7นความรั' (สำ�กต1อ“ ”

สำ�0งภิายนอก ค+ณย-นย นไม1ได(ว1าปรัะพื้จน*น .นจะเป7นจรั�ง ในกรัณ&น&.ค+ณจะไม1ได(ม&ความรั' (สำ�กท&0แท(จรั�งถ�งลั กษณะเฉพื้าะท&0ปรัากฎีในโลัก ม&ทางเด&ยวค-อต(องรัอจนถ�งฤด'หนาวปEหน(าจะมาถ�ง

ค!าว1า รั' (สำ�ก บ1อยครั .งม กท!าให(เข(าใจผู้�ด (1) ฉ นปวดศึ&รัษะน .นค-อ ฉ นรั' (สำ�ก เป7นความหมายท&0ช ดเจน “ ” (2) “ฉ นรั' (สำ�ก ถ�งความคมของ

ม&ด รั' (สำ�ก ย-นย นถ�งปรัะสำบการัณ*ท&0เคยสำ มผู้ สำมาก1อน ” “ ” (3) “ฉ นรั' (สำ�ก ….. บางครั .ง ฉ น รั' (ว1าน 0นค-อความจรั�ง ม&ความหมายไม1มาก” “ “

ไปกว1า ฉ นเช-0อว1าม นค-อความจรั�ง ความรั' (สำ�ก ถ�ง “ ” p เป7นจรั�ง ย งไม1พื้อท&0เรัาจะพื้'ดว1า ฉ นรั' (ว1า p เป7นจรั�ง ความเช-0อไม1เป7นความรั' ( ไม1หน กแน1นพื้อ รั' (สำ�ก “ ” (ท&0เป7นความเช-0อ) ว1าปรัะธีานาธี�บด&จะถ'กลัอบสำ งหารัรัะหว1างปEท&0จะมาถ�งน&. ความรั' (สำ�ก ของค+ณไม1อาจย-นย นได(ว1าจะเป7น“ ”

จรั�งได( รัวมความว1า ความเช-0อไม1ย-นย นความรั' ( 2. Reason (เหต+ผู้ลั) ปรัะสำบการัณ*ไม1ใช1แหลั1งท&0มาของ

ความรั' ( อย1างเด&ยวเพื้รัาะ ค+ณรั' (ได(อย1าง“ ไรั ? 74 + 89 = 163”

ค+ณคงไม1ตอบได(ว1า ฉ นเห6นม น แต1 ค+ณม&ว�ธี&การัค�ดค!านวณ แต1“ ” “

เพื้&ยงค+ณไม1ได(เห6น ไม1ได(ย�น ไม1ได(สำ มผู้ สำ ค+ณก6ได(ค!าตอบโดยเหต+ผู้ลั เหต+ผู้ลัจ�งเป7นแหลั1งท&0มาของความรั' (

3. Authority (การัอ(างผู้'(น1าเช-0อถ-อ) ถ(าเรัาพื้'ดว1า ฉ นเช-0อ“

ว1าเป7นความจรั�ง เพื้รัาะ Mr. X บอกอย1างน .น Mr.X เป7นผู้'(ช&.ขาดในเรั-0องน&. ปรัะโยคน&.เป7นต วอย1าง เม-0 อเรัาถามว1ารั' (ความจรั�งแท(ได(”

อย1างไรั แลัะเรัาม&สำ�ทธี�ท&0จะรั' (โดยไม1ตรัวจสำอบความจรั�งด(วยต วเรัาเอง แต1จะอ(างสำ�0งท&0น1าเช-0อถ-อ เพื้รัาะในช&ว�ตคนเรัาม นสำ .นเก�นไปท&0จะรั' (ความ

85

จรั�งหรั-อไปพื้�สำ'จน*ความจรั�งท+กอย1างด(วยต วเอง บางท&เรัาต(องอาศึ ยปรัะสำบการัณ*แลัะความรั' (ท&0สำ 0งสำมมาจากการัถ1ายทอดของคนรั+ 1นแลั(วรั+ 1นเลั1า หรั-อผู้'(ท&0ได(ศึ�กษาหาความรั' (เฉพื้าะด(านในเรั-0องต1างๆ เพื้รัาะบางอย1างเรัาก6ม&ข(อจ!าก ด นอกจากด(านเวลัาแลั(ว ย งม&ข(อจ!าก ดด(านพื้-.นฐานความรั' (แลัะข(อจ!าก ดอ-0นๆ มากมาย เรัาพื้ยายามท&0จะค(นหาปรัะโยคต1าง ๆ ในหน งสำ-อเก&0ยวก บธีาต+ในหน งสำ-อเคม&ว1าเป7นจรั�งไหม เรัาจะต(องตรัวจสำอบด(วยต วเรัาเอง แต1เรัาก6ท!าไม1ได(ท .งหมด ด งน .น ว�ธี&ปฏ�บ ต�เหมาะสำมค-อปกต�เรัาจะพื้�จารัณาความรั' (ท&0ได(ค(นคว(า แต1อย1างไรัก6ตามการัหาความจรั�งจากผู้'(รั' (ก6ม&ข(อพื้�งรัะว งหลัายด(าน

3.1 ผู้'(รั' ( โดยแท(จรั�งแลั(วเรัาม กจะเห6นว1าเขาพื้'ดถ'กหรั-อ คนท&0ม&ความรั' (เฉพื้าะด(านก6รั' (เฉพื้าะด(านของเขา เช1น คนท&0ม&ความรั' (เก&0ยวก บว�ชาฟัAสำ�กสำ*อาจไม1รั' (เก&0ยวก บความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างปรัะเทศึก6ได(

3.2 บางครั .งในสำาขาว�ชาหน�0ง ๆ ผู้'(รั' (ก6ม&ความเห6นไม1ตรังก นแลัะต1างฝัHายต1างอ(างความช!า นาญหรั-อความเช&0ยวชาญ เช1น จ�ตแพื้ทย*อาจไม1เห6นด(วยก บการัว�น�จฉ ยโรัคของคนไข( แต1เภิสำ ชกรับางท&อาจเห6นด(วยก บการัใช(ยาก บคนไข(

3.3 แม(บางอย1างม&ผู้'(รั' (ช&.แนะไว(แต1บางเรั-0อง เรัาก6ควรัท&0จะค(นหาความจรั�งแลัะหลั กฐานท&0เป7นจรั�งด(วยต วเรัาเอง เช1น ถ(าเรัาตรัวจสำอบพื้บสำารัลัะลัายตะก 0วด(วยต วของเรัาเอง เรัาก6ไม1จ!าเป7นท&0จะต(องเช-0อคนอ-0นๆ แต1ความจรั�งบางเรั-0องก6พื้�สำ'จน*ได(ยากว1าสำ�0งท&0ผู้'(พื้'ดจรั�งหรั-อเท6จเช1น ไม1ม&พื้รัะเจ(าอ-0นใดนอกจากพื้รัะอ ลัลั1าห*“ ” เพื้รัาะในศึาสำนาย�วอาจพื้'ดว1า ไม1ม&พื้รัะเจ(าอ-0นนอกจาก“

พื้รัะยะโหวาห* ท .งสำองอาจม&ความข ดแย(งก น แลัะ”

ปรัะโยคท .งสำองไม1อาจเป7นจรั�งพื้รั(อมก น5

5 Ibid, p. 122-140.

86

4. Intuition (อ ชฌั ต�กญาณ) “ฉ นรั' (แจ(ง ฉ นรั' (อย1างฉ บ”

พื้ลั นแลัะม&ความสำว1างเก�ดข�.นแก1ฉ นโดยฉ บพื้ลั น อ ชฌั ต�กญาณบอก“

ฉ นว1าค+ณก!าลั งรั' (สำ�กไม1ด& อ ชฌั ต�กญาณบอกฉ นว1าเรัากลั บไปสำ'1” “

อารัยธีรัรัมท&0เจรั�ญ ท .งหมดน&.เป7นค!าพื้'ดเพื้รัาะความเคยช�น หรั-อเป7น”

ความรั' (ท&0เก�ดจาก อ ชฌั ต�กญาณอ ชญ ต�กญาณ ค-อ อะไรั? เรัาพื้ยายามท&0จะน�ยามก น แต1ก6ไม1

สำามารัถท&0จะน�ยามม นได( ค!า ว1า “ Intuition” ม&ข(อจ!าก ดในเรั-0องปรัะสำบการัณ* ยากท&0จะอธี�บาย ความเห6นท&0ตรังก นค-อม นเก�ดข�.นโดยฉ บพื้ลั น เหม-อน แสำงสำว1างท&0เก�ดข�.นภิายใน เรัาเช-0อว1า การัสำว1าง“ ” “

จ(า น&0ค-อความจรั�ง โดยปกต�แลั(วปรัะสำบการัณ*ตามท&0บอกถ�งอ ชฌัต�ก”

ญาณม&ลั กษณะเฉพื้าะคน ม นเหม-อนแสำงไฟัในท&0ม-ด บางครั .งกว1าท&0จะเก�ดข�.นก6ใช(เวลัาเป7นเด-อนเป7นปE ลั กษณะเช1นน&.เรัาเรั&ยกว1า อ ชฌั ต�กญ า ณ ก า รั ม& อ ย'1 ข อ ง อ ช ฌั ต� ก ญ า ณ ย า ก ท&0 จ ะ พื้� สำ' จ น* ไ ด( ด( ว ยปรัะสำบการัณ*

ต1อค!าถามท&0ว1าความรั' (ท&0เป7นอ ชฌั ต�กญาณจะรั บรัองได(ไหมว1าเป7นความรั' ( ถ(าคนแต1งเพื้ลัง Symphony เก�ดม& อ ชฌั ต�กญาณ“

อย1างฉ บพื้ลั น เรัาไม1ต(องสำงสำ ยเลัยว1าสำ�0งท&0ปรัากฏข�.นก6ค-ออ ชฌั ต�ก”

ญาณ บางคนก6รั' (ปรัะพื้จน*ท&0 เป7นจรั�งได(โดยอาศึ ยอ ชฌั ต�กญาณ อ ชฌั ต�กญาณน .นไม1ได(ปรัากฏให(เห6นเหม-อนปรัะสำบการัณ*

ความรั' (แบบอ ชฌั ต�กญาณคลั(ายก บว1า ม&คนเข(าไปหาของท&0ซั1อนเอาไว(ในห(อง เขารั' (สำ1วนต1าง ๆ ของห(องแลัะหาอย1างถ&0ถ(วน แลัะก6บอกได(อย1างแม1นย!าว1าของอย'1ท&0 ไหน ถามว1าท!า ไมรั' (ได(ตอบได(ว1า เพื้“

รัาะอ ชฌั ต�กญาณ แต1เรัาพื้�งต(องรัะม ดรัะว งถ�งข(อจ!าก ดท&0เก�ดจาก”

ความรั' (ปรัะเภิทน&.4.1 ความจรั�งท&0รั' (อาจแตกต1างก น ถ(าเรัาย-นย นปรัะพื้จน*

หน�0งว1า ฉ นรั' (ม นได(โดยอ ชฌั ต�กญาณ ค+ณก6จะย-นย นปรัะโยคท&0ตรังก นข(ามได(ด(วย

87

4.2 ถ(าค+ณบอกว1า ฉ นรั' (ได(โดยอ ชฌั ต�กญาณ แลัะไม1“ ”

สำามารัถอธี�บายความน .นได( ค+ณก6ไม1อาจสำรั+ปม นได(อย1างถ'กต(องแลัะไม1รั' (ด(วยว1าเก�ดความรั' (น .นก บค+ณได(อย1างไรั อาจม&คนบอกว1า รั' (ว1าม(าต วน&.จะชนะในการัแข1งข น แต1ไม1รั' (ว1าเพื้รัาะเหต+ใดแต1ก6บอกว1าอ ชฌั ต�กญาณบอกม นน1าจะเช-0อถ-อเพื้&ยงใด

5. Revelation (ว�วรัณ*) บางครั .งเรัาก6รั' (ความหมายอะไรัโดยการัเปAดเผู้ย แต1การัเปAดเผู้ยเป7น

เรั-0องเฉพื้าะบ+คคลั“ม&สำ�0งท&0ถ'กเปAดเผู้ยในความฝั�นของฉ น ในกรัณ&ด งกลั1าว”

เป7นการักลั บไปในป�ญหาท&0เหม-อนก นก บของอ ชฌั ต�กญาณ เพื้รัาะอะไรัหากม&คนสำ กคนอ(างว1าม&บางสำ�0งมาเปAดเผู้ยต1อต วเขาแลัะอ&กคนหน�0งก6อ(างเช1นเด&ยวก น แต1 เป7นความจรั�งท&0ต1างก น คนสำองคนน&.ใครัถ'กต(อง

“พื้รัะเจ(าเปAดเผู้ยให(ฉ นทรัาบ….” แต1อะไรัค-อความจรั�งเพื้รัาะม นเป7นลั กษณะเฉพื้าะของแหลั1งการัเปAดเผู้ย? ม นมาหาเขาได(อย1างไรั เขาเห6นได(อย1างไรั เป7นเสำ&ยง หรั-อเป7นแบบสำายฟั?าแลับ? แลัะม นเป7นปรัากฎีการัณ*เช�งปรัะจ กษ*หรั-อไม1 ? คนท&0ได(รั บการัเปAดเผู้ยม&ความรั' (ข ดแย(งก บคนอ-0นบ(างไหม? ม&คนท&0ม&ความสำงสำ ยปรัะกาศึการัเปAดเผู้ยของพื้รัะเจ(าบ(างไหมว1าเป7นเท6จ คนท&0ม&ปรัะสำบการัณ*เก&0ยวก บพื้รัะเจ(าเขาก6บอกว1า “ a revelation from God” คนอ-0นจะเช-0อเขาไหม ?

“ม&สำ�0งหน�0งเปAดเผู้ยไว(ในหน งสำ-อศึ กด�Cสำ�ทธี�C เป7นการัเปAดเผู้ยจาก”

พื้รัะเจ(า แต1พื้รัะเจ(าเปAดเผู้ยไม1ให(เห6นแลัะได(ย�นเสำ&ยง แต1ผู้1านมาทางหน งสำ-อ ม&ค!าถามว1า รั' (ได(อย1างไรัว1าหน งสำ-อน&.เป7นหน งสำ-อศึ กด�*สำ�ทธี�C

6. Faith(ศึรั ทธีา) เป7นแห1งท&0มาของความรั' (อ&กแบบหน�0งท&0อาจจะคาบเก&0ยวก บว�วรัณ*แลัะก6

88

เก�ดข(อโต(แย(งในลั กษณะคลั(ายก น กลั1าวค-อเม-0อเรัาอ(างว1า เรัารั' (สำ�0งน&.ด(วยศึรั ทธีา ข(ออ(างของเรัาหน กแน1นแค1ไหน เพื้รัาะแต1ลัะคนอาจม&ศึรั ทธีาไม1เหม-อนก น โดยเฉพื้าะคนท&0เช-0อพื้รัะเจ(าก บคนท&0ไม1เช-0อพื้รัะเจ(า

เหติ�ผลำน�ยม ประสบการณ�น�ยม แลำะ synthetic a priori

ความรั' (เก�ดข�.นได(อย1างไรั ? ในการัตอบป�ญหาเรั-0องน&. เรัาสำามารัถแบ1งแนวค!าตอบของน กปรั ชญาได(เป7น 2 กลั+1มใหญ1 ๆ ค-อ พื้วกเหต+ผู้ลัน�ยม (Rationalism) แลัะพื้วกปรัะสำบการัณ*น�ยม (Empiricism)

เหติ�ผลำน�ยม (Rationalism)

เรัอเน1 เดสำ*กาตสำ* (Rene Descarts :1596 – 1650) น กปรั ชญาชาวฝัรั 0งเศึสำ ผู้'(ได(ช-0อว1าเป7นบ�ดาของปรั ชญาตะว นตกสำม ยใหม1 เดสำ*กาตสำ*ได(พื้ยายามตอบค!าถามน&.ว1า ความรั' (ท&0แท(จรั�งเก�ดจากเหต+ผู้ลั ความรั' (ย1อมได(มาจากการัใช(ป�ญญาพื้�จารัณาเห6นอย1างช ดเจนโดยอาศึ ยเหต+ผู้ลั โดยค!าว1าเหต+ผู้ลัของเดสำ*กาต*สำ*น .น หมายถ�งเหต+ผู้ลัท&0เก�ดจากอ ชฌั ต�กญาณ หรั-อ ญาณพื้�เศึษ (intuition) ไม1ใช1เหต+ผู้ลัท&0เก�ดจากการัรั บรั' (ทางปรัะสำาทสำ มผู้ สำ แลัะไม1ใช1เหต+ผู้ลัท&0เก�ดข�.นจากการัพื้�จารัณา (judgement) การัอน+มาน (inference) หรั-อจ�นตนาการั (imagination) แต1เป7นเหต+ผู้ลัท&0เก�ดข�.นโดยอาศึ ยจ�ตใจท&0สำว1าง สำงบแน1วแน1 เป7นเหต+ผู้ลัท&0ปรัาศึจากข(อสำงสำ ยโดยปรัะการัท .งปวง6 เดสำ*กาตสำ*เห6นว1า ความรั' (ท&0แท(จรั�งไม1สำามารัถจะได(มาโดยปรัะสำาทสำ มผู้ สำได( เพื้รัาะว1า ปรัะสำาทสำ มผู้ สำไม1อาจเปAดเผู้ยสำ�0งท&0ม&อย'1 ในต วม นเองออกมาได( แต1ปรัะสำาทสำ มผู้ สำ จะท!า ได(ก6เพื้&ยง

6 ช ยว ฒน* อ ตพื้ ฒน*, ญาณว�ทยา (กรั+งเทพื้มหานครั : รัามค!าแหง,

2528), หน(า 110.

89

ปฏ�ก�รั�ยาสำะท(อนให(เรัารั' (เท1าน .น สำ&ก6ด& รัสำก6ด& กลั�0นก6ด& ไม1ใช1เป7นต วว ตถ+ เรัาสำามารัถรั' (ว ตถ+จรั�งๆ ด(วยความค�ดท&0แจ1มแจ(งแลัะช ดเจนเท1าน .น 7

น 0นก6ค-อ เดสำ*กาตสำ*เช-0อว1า เรัาไม1สำามารัถได(ความรั' (ท&0แท(จรั�งมาจากปรัะสำบการัณ* เพื้รัาะความรั' (ท&0แท(ๆ ค-อ ผู้ลัของเหต+ผู้ลัจากความเข(าใจ แลัะหลั กการัท&0ม&พื้-.นฐานท&0แท(จรั�ง เขาเห6นม นจะต(องเป7นความรั' (ท&0ต�ดต วมาก บจ�ตอย1างแน1นอน กลั1าวค-อ ความรั' (น .นจะต(องเป7นความรั' (ท&0ต�ดต วมาต .งแต1ก!า เน�ด (innate idea) หรั-อความรั' (ท&0 เก�ดก1อนปรัะสำบการัณ* โดยความรั' (ท&0ต�ดต วมาแต1ก!าเน�ดจะม&ลั กษณะช ดเจนแจ1มแจ(ง ไม1ต(องการัพื้�สำ'จน* เช1นเด&ยวก บ สำ จพื้จน* (axiom) แลัะค!าน�ยาม (definition) ในว�ชาเรัขาคณ�ต ทฤษฏ&ความรั' (ของเดสำ*กาตสำ*จ ดว1าเป7นเหต+ผู้ลัน�ยมท&0ค�ดว1ามน+ษย*สำามารัถหาความรั' (อย1างท&0เก&0ยวก บโลักได( โดยไม1จ!าเป7นต(องผู้1านปรัะสำาทสำ มผู้ สำ แต1โดยการัใช(เหต+ผู้ลั 8

น กเหต+ผู้ลัน�ยมถ-อว1า ความรั' (ท&0มาก1อน (a priori) เป7นสำ�0งท&0เก�ดข�.นก1อน ค-อ ม&อย'1ในจ�ตใจ

น กปรั ชญาเหต+ผู้ลัน�ยมอาจจะม&แนวค�ดท&0แตกต1างก น เช1น เม-0อพื้'ดถ�ง innate idea เดสำกาตสำ*ม&ท ศึนะว1า ความค�ดบางปรัะเภิทเ ท1 า น .น ท&0 เ ป7 น innate idea สำ ปA โ น ซั1 า (Spinoza : 1632 –

1677) เห6นด(วยก บเดสำ*กาตสำ* แต1ไลับ*น�ซั (Leibniz : 1646 –

1716) ถ-อว1า ความค�ดท .งหมดเป7น innate idea ค-อเป7นความค�ดท&0ต�ดต วมาต .งแต1ก!าเน�ด ท ศึนะของไลับ*น�ซัม&อย'1ว1า ความค�ดท .งหลัายท&0ม&อย'1แลั(วในจ�ต แต1ม นย งไม1ช ดแจ(งเช1นเด&ยวก บรั'ปต1าง ๆ ม&อย'1แลั(วในห�นอ1อน แต1เม-0อใจท!างานกลั 0นกรัองม นออกมา ม นจ�งปรัากฏแจ(งช ดเจน รั'ปต1าง ๆ ท&0แกะสำลั กออกจากรั'ปห�นอ1อน ย1อมปรัากฏช ดเป7นรั'ปคนบ(าง สำ ตว*บ(าง เม-0อนายช1างแกะม นออกมาจากห�นอ1อนแต1อย1างไรัก6ตามน กเหต+ผู้ลัน�ยม ม&ความเห6นรั1วมก นว1า ความรั' (ท&0แท(จรั�ง

7 เด-อน ค!าด&, ปรั ชญาตะว นตกสำม ยใหม1 (กรั+งเทพื้มหานครั : โอเด&ยนสำโตรั* , 2526), หน(า 41.

8 พื้จนาน+กรัม ศึ พื้ท*ปรั ชญาอ งกฤษ ไทย ฉบ บรัาชบ ณฑ์�ตยสำถาน –

(แก(ไขเพื้�0มเต�ม) (กรั+งเทพื้มหานครั : รัาชบ ณฑ์�ตยสำถาน, 2540), หน(า 85.

90

ท&0 มาจากความค�ดท&0 ม& เหต+ผู้ลั ไม1 ใช1มาจากการัสำ ง เกต หรั-อปรัะสำบการัณ*ภิายนอก9

น กเหต+ผู้ลัน�ยมเห6นว1า ความจรั�งตายต ว หมายความว1า 2 + 2

= 4 แลั(วจะต(องเป7น 4 เสำมอไป ค!าว1าตายต ว หมายความว1าไม1ข�.นอย'1ก บอ ะ ไ รั ความจ รั�งม นอย'1 ท&0 ต วม น เอง ม& ลั กษณะท&0 แน1 นอน (Absolute certainly)ไม1เปลั&0ยนแปลัง ไม1เป7นแค1ความน1าจะเป7น (probability) ซั�0งลั กษณะแน1นอนน&.ไม1สำามารัถมาจากปรัะสำบการัณ*ทางปรัะสำาทสำ มผู้ สำ เช1น เม-0อมองด'รัางรัถไฟัรัะยะใกลั( จะเห6นรัางรัถไฟัขนานก น แต1เม-0อมองไกลัๆ จะเห6นรัางรัถไฟัมาบรัรัจบก น โดยความจรั�งหาเป7นเช1นน .นไม1 จะเห6นได(ว1า ปรัะสำาทสำ มผู้ สำของเรัาอาจจะให(ข(อม'ลัท&0ผู้�ดพื้ลัาดก บเรัาได( ม นไม1สำามารัถให(ความจรั�งท&0แน1นอนตายต วก บเรัาได( สำรั+ปก6ค-อว1าพื้วกเหต+ผู้ลัน�ยม ถ-อว1า ความรั' (เก�ดจากการัค�ดไม1ใช1ได(มาโดยอาศึ ยปรัะสำบการัณ*

ประสบการณ�น�ยม (Empiricism)

ในการัตอบป�ญหาท&0ว1า ความรั' (เก�ดข�.นอย1างไรั ? จอห*น ลัGอค (John Lock : 1632 – 1704) น กปรั ชญาชาวอ งกฤษ เป7นผู้'(ก1อต .งลั ทธี�ปรัะสำบการัณ*น�ยมข�.นมา ลั6อคเรั�0มต(นโดยพื้ยายามท&0จะปฏ�เสำธีแนวค�ดท&0ว1ามน+ษย*เรัาเก�ดมาพื้รั(อมก บความรั' (บางปรัะการัในรั'ปแบบของ ความรั' (ท&0ม&มาแต1ก!าเน�ด ลั“ ” Gอคเห6นว1า เม-0อตอนเก�ดมามน+ษย*ม&สำมองอ นว1างเปลั1า ความค�ดของเรัาไม1ได(ม&มาก1อนก!าเน�ด ความค�ดต1าง ๆ ของเรัามาจากปรัะสำบการัณ* หรั-อปรัะสำาทสำ มผู้ สำ โดยการัไตรั1ตรัองความค�ดท&0ง1ายไม1ซั บซั(อนมาจากปรัะสำบการัณ* แลัะสำมองของเรัา จากการัรัวบรัวมความค�ดง1าย ๆ สำรั(างความค�ดข�.นมา10 ลั6อค

9 ช ยว ฒน* อ ตพื้ ฒน*, ญาณว�ทยา (กรั+งเทพื้มหานครั : รัามค!าแหง,

2528), หน(า 110-111.10 เด-อน ค!าด&, ปรั ชญาตะว นตกสำม ยใหม1 (กรั+งเทพื้มหานครั : โอเด&ยน

สำโตรั* , 2526), หน(า 53.

91

ถ-อว1า ความรั' (ท+กชน�ดเก�ดจากปรัะสำบการัณ* ความรั' (หลั งจากท&0ได(รั บปรัะสำบการัณ*แลั(ว11

เดว�ด ฮ�วม* (David Hume : 1711 – 1776) น กปรั ชญาชาวสำกGอต เห6นว1า ความรั' (ของมน+ษย*ม&บ1อเก�ดจากปรัะสำบการัณ*เท1าน .น เพื้รัาะความรั' (น .นไม1ใช1สำ�0งท&0พื้รัะเจ(าสำรั(างมา เรัาไม1สำามารัถรั บรั' (อะไรัในสำ�0งสำ'งสำ+ด ไม1ว1า สำารั ตถะ(substance) ความเป7นเหต+ (causes) ว� ญ ญ า ณ (soul) อ ต ต า (ego) โ ลั ก ภิ า ย น อ ก (external world) หรั-อจ กรัวาลั (universe) เพื้รัาะความรั' (เป7นเรั-0องมน+ษย*โดยเฉพื้าะ12

โดยสำรั+ปแลั(ว พื้วกปรัะสำบการัณ*น�ยม ถ-อว1าแหลั1งความรั' (ท&0เช-0อถ-อได(ม&อย1างเด&ยวเท1าน .น ค-อ ปรัะสำบการัณ* (experience) ซั�0งหมายถ�งความรั' (ท&0ผู้1านปรัะสำาทสำ มผู้ สำ พื้วกปรัะสำบการัณ*น�ยมไม1เช-0อว1า ม&ความรั' (ปรัะสำบการัณ* (a priori knowledge) ม&แต1ความรั' (หลั งปรัะสำบการัณ* ( a posteriori knowledge) เท1าน .น13

คำ%านที่� (Immanuel Kant : 1724 – 1804)

ค(านท*เป7นน กปรั ชญาชาวเยอรัม น ท&0ได(รัวบรัวมทฤษฎี&เหต+ผู้ลัน�ยม แลัะปรัะสำบการัณ*น�ยมเข(าด(วยก น14 โดยใช(ข(อปฏ�เสำธีของพื้วกเ ห ต+ ผู้ ลั น� ย ม ท&0 ม& ผู้ ลั ต1 อ ป รั ะ สำ บ ก า รั ณ* น� ย ม แ ลั ะ ข อ ง พื้ ว กปรัะสำบการัณ*น�ยมท&0ม&ต1อพื้วกเหต+ผู้ลัน�ยม มาสำ งเครัาะห*รั1วมก น แลัะ

11 ช ยว ฒน* อ ตพื้ ฒน*, ญาณว�ทยา (กรั+งเทพื้ฯ : รัามค!าแหง, 2528),

หน(า 122.12 เด-อน ค!าด&, ปรั ชญาตะว นตกสำม ยใหม1 (กรั+งเทพื้มหานครั : โอเด&ยน

สำโตรั* , 2526), หน(า 78.13 พื้จนาน+กรัม ศึ พื้ท*ปรั ชญาภิาษาอ งกฤษ ไทย ฉบ บ–

รัาชบ ณฑ์�ตยสำถาน (แก(ไขเพื้�0มเต�ม), หน(า 32 -3314 ช ยว ฒน* อ ตพื้ ฒน*, ญาณว�ทยา (กรั+งเทพื้ฯ : รัามค!าแหง, 2528),

หน(า 132.

92

พื้ยายามหารัะบบใหม1ท&0เขาเช-0อแลัะได(ตอบค!าถามของท .ง 2 รัะบบ15

ค(านท*เห6นด(วยก บปรัะสำบการัณ*น�ยมท&0ว1า ไม1ม&ความรั' (ใดท&0จะอย'1นอกเหน-อจากปรัะสำาทสำ มผู้ สำ16 แต1ค(านท*ก6ปฏ�เสำธีข(ออ(างของพื้วกปรัะสำบการัณ*น�ยมท&0ว1า ความรั' (ท .งหมดน&.มาจากปรัะสำบการัณ*ภิายนอกโดยอาศึ ยปรัะสำาทสำ มผู้ สำ ค(านท*กลั1าวว1า การัม&ความรั' (ท&0สำอดคลั(องก บโลักภิายนอกน .นจ!าเป7นต(องอาศึ ยความค�ดแลัะการัจ ดรัะบบของการัเข(าใจภิายในจ�ตเรัา ซั�0งความค�ดแลัะการัจ ดรัะบบน&.เป7นสำ�0งท&0ม&อย'1ก1อนปรัะสำบการัณ* ไม1ได(มาจากปรัะสำบการัณ* แต1การัท&0ม&ปรัะสำบการัณ*ช1วยให(การัจ ดรัะบบเป7นไปได( เรัาไม1อาจเข(าใจโลักภิายนอกได( โดยปรัาศึจากสำาเหต+แลัะการัจ ดรัะบบต1าง ๆ กาลัแลัะเทศึะ เป7นรั'ปแบบท&0ม&อย'1ก1อนแลั(วโดยการัะลั�กรั' (ได(เอง (ในแง1ท&0เรัาเห6นสำ�0งต1าง ๆ) ถ(าปรัาศึจากสำ�0งน&.ปรัะสำบการัณ*ก6จะไม1ม&ความหมาย17 เรัาสำามารัถเข(าใจความค�ดของค(านท*ในเรั-0องน&.ได(จากปรัะโยคท&0ต วเขาเองกลั1าวเอาไว( มโนภิาพื้ถ(าปรัาศึจากการัรั บรั' (ทางปรัะสำาทสำ มผู้ สำแลั(วก6“

ว1างเปลั1า การัรั บรั' (ทางปรัะสำาทสำ มผู้ สำ ถ(าปรัาศึจากมโนภิาพื้ก6ม-ดบอด”

ค(านท*ได(แบ1งการัรั บรั' (ออกเป7น 2 ปรัะเภิทค-อ1. A posteriori knowledge : ค ว า ม รั' ( ท&0 ม& ห ลั ง จ า ก

ปรัะสำบการัณ*2. A priori knowledge : ความรั' (ท& ม&บ1อ เก�ดมากจาก

ป�ญญา เป7นความรั' (ก1อนปรัะสำบการัณ*นอกจากน&.ค(านท*ได(แบ1งลั กษณะ พื้�จารัณาความสำ มพื้ นธี* รัะหว1างปรัะธีาน (subject) ก บสำ1วนขยาย (predicate)

ของปรัะโยค ออกเป7น 2 ลั กษณะ

15 จ+ฑ์าท�พื้ย* อ+มะว�ชชน&, ปรั ชญาตะว นตกสำม ยใหม1 (กรั+งเทพื้มหานครั : อ กษรัว ฒนา), หน(า 87

16 เด-อน ค!าด&, ปรั ชญาตะว นตกสำม ยใหม1 (กรั+งเทพื้มหานครั : โอเด&ยนสำโตรั* , 2526), หน(า 127.

17 จ+ฑ์าท�พื้ย* อ+มะว�ชชน&, “ปรั ชญาตะว นตกสำม ยใหม1 ” (กรั+งเทพื้มหานครั : อ กษรัว ฒนา), หน(า 88.

93

1. Analytic (การัว�เครัาะห*) ได(แก1 ข(อความท&0ม&สำ1วนขยายรัวมอย'1ในปรัะธีานของปรัะโยคซั�0งการัว�เครัาะห*จะไม1ให(ความรั' (ใหม1แก1เรัาเลัย เช1น พื้1อเป7นผู้'(ชาย เรัาจะเห6นว1า สำ1วนขยาย“ ”

ของปรัะโยคน&.ค-อ เป7นผู้'(ชาย ม&อย'1สำ1วนปรัะธีาน ค-อ พื้1อ“ ” “ ” แลั(ว ปรัะโยคน&.ไม1ได(ให(ความรั' (ใหม1แก1เรัาเลัย เป7นต(น แต1ถ(าปรัะโยค พื้1อเป7นคนสำ'ง ปรัะโยคน&.ไม1เป7นปรัะโยคว�เครัาะห*“ ” เพื้รัาะว1า สำ1วนขยายค-อ คนสำ'ง ไม1ได(รัวมอย'1ในปรัะธีาน พื้1“ ” “

อ ในขณะเด&ยวก น ปรัะโยคน&.ก6ให(ความรั' (ใหม1แก1เรัาด(วย”

2. Synthetic (การัสำ งเครัาะห*) ได(แก1 ข(อความท&0สำ1วนขยายไม1ได(รัวมอย'1ในปรัะธีานของปรัะโยค ปรัะโยคสำ งเครัาะห*จะให(ความรั' (ใหม1แก1เรัา เช1น สำ&ของปากกาด(ามน&.เป7นสำ&ด!า จะเห6น“ ”

ได(ว1า สำ1วนของขยายปรัะโยคน&. สำ&ด!า ไม1ได(รัวมอย'1 ใน“ ”

ปรัะธีาน ค-อ สำ&ของปากกาด(ามน&. แต1อย1างใด ในขณะ“ ”

เด&ยวก นปรัะโยคน&.ก6ให(ความรั' (ใหม1แก1เรัาด(วยค(านท*ได(รัวมลั กษณะของการัพื้�จารัณา (การัว�เครัาะห*แลัะการั

สำ งเครัาะห*) ก บลั กษณะความรั' ( (priori แลัะ posteriori) เข(าด(วยก นเป7นลั กษณะความรั' (ด งน&.18

1. Analytic a priori ห ม า ย ถ� ง ป รั ะ โ ย ค ท&0 ม� ไ ด( อ า ศึ ยปรัะสำบการัณ*เป7นเครั-0องช1วย ก6เป7นความจรั�ง อ&กท .งม�ได(ขยายความมากกว1าท&0ปรัะธีานได(แสำดงออก เช1น พื้1อท+กคน“

เป7นผู้'(ชาย ความรั' (ปรัะเภิทน&.จ ดอย'1ในแบบเหต+ผู้ลัน�ยม ค-อ” การัถ-อเอาสำ�0งท&0เป7นอย'1จรั�งอย1าง บรั�สำ+ทธี�*มาเป7นหลั กของเหต+ผู้ลั

2. Synthetic a posteriori ค-อ ปรัะโยคท&0ให(ความรั' (ใหม1จากต วปรัะธีานแลัะม&ลั กษณะท&0ต(องอาศึ ยปรัะสำบการัณ* เช1น ห�มะเป7นสำ&ขาวขยายความเก&0ยวก บห�มะ ความเป7นสำ&ขาวไม1ใช1ได(จากภิาคปรัะธีานค-อห�มะ เพื้รัาะต(องใช(ปรัะสำบการัณ*ต ดสำ�น

18 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 8 –11.

94

3. Synthetic a priori หมายถ�ง ปรัะโยคท&0ม&สำ1วนขยายปรัะธีานของปรัะโยคให(ความรั' (อย1างใหม1ข�.น แต1ก6ม&ความเป7นจรั�งโดยม�ต(องอาศึ ยปรัะสำบการัณ* ปรัะโยคน&.ค(านท*ได(ปรัะน&ปรัะนอมรัะบบเหต+ผู้ลัน�ยมแลัะปรัะสำบการัณ*น�ยม ปรัะโยคชน�ดน&.ค(านท*ค�ดว1าเป7นแบบของความค�ดในว�ชาคณ�ตศึาสำตรั* แลัะว�ทยาศึาสำตรั*ธีรัรัมชาต� แลัะแม(กรัะท 0งในกฎีศึ&ลัธีรัรัม ด งเช1น 2 + 2 = 4 ซั�0งลั กษณะท&0ม&ความเป7นจรั�งในต วเอง เป7นสำ�0งสำากลั ไม1ว1าจะบอกในเวลัาใด สำถานท&0ใด

4. Analytic a posteriori ปรัะโยคน&.เป7นไปไม1ได( เน-0องจากว1าม&ความข ดแย(งในต วเอง เพื้รัาะเหต+ว1าการัว�เครัาะห*เป7นสำ�0งท&0ไม1อาศึ ยปรัะสำบการัณ* เพื้รัาะไม1ขยายปรัะธีานของการัพื้�จารัณา สำ1วน a posteriori น .นต(องอาศึ ยปรัะสำบการัณ* ด งน .นปรัะโยคในรั'ปแบบน&.จ�งไม1อาจม&ได(

จากการัท&0ค(านท*ได(พื้ยายามปรัะรั&ปรัะนอมแนวค�ดของพื้วกเหต+ผู้ลัน�ยมแลัะปรัะสำบการัณ*น�ยมเข(าด(วยก น เป7นปรัะโยคปฐมฐานสำ งเครัาะห* (Synthetic a priori) ก1อให(เก�ดการัถกเถ&ยงก นตามมาอย1างมากมาย ว1า ปรัะโยคฐานสำ งเครัาะห* ม&อย'1จรั�งหรั-อไม1 ซั�0งม&น กปรั ชญาหลัายคนได( พื้ยายามตอบค!าถามน&. แต1ด'เหม-อนว1าจะย งไม1ม&ข(อย+ต�สำ!าหรั บป�ญญาน&.

ป?ญหาเร�อง Synthetic a priori

ป�ญหาเรั-0อง Synthetic a priori ม&น กปรั ชญาหลัายคนพื้ยายามท&0จะให(ค!าตอบ แต1ค!าตอบท&0ได(ม กจะถ'กแย(งด(วยเหต+ผู้ลัใหม1 ๆ อย'1เสำมอ เรัาสำามารัถแบ1งค!าตอบสำ!าหรั บป�ญหาน&.ออกเป7น 2 ฝัHายใหญ1ๆ ค-อ ฝัHายเหต+ผู้ลัน�ยม แลัะฝัHายปรัะสำบการัณ*น�ยม โดยฝัHายเหต+ผู้ลัน�ยมเช-0อว1าปรัะโยค Synthetic a priori ม&อย'1จรั�ง เช1น ป รั ะ โ ย ค ท า ง ค ณ� ต ศึ า สำ ต รั*ต1 า ง ๆ เ ป7 น ต( น ใ น ข ณ ะ ท&0 ฝัH า ยปรัะสำบการัณ*น�ยมเห6นว1า ปรัะโยคชน�ดน&.ไม1ม&อย'1จรั�ง ปรัะโยคทาง

95

คณ�ตศึาสำตรั*น .น เรัาได(ม นมาจากปรัะสำบการัณ*จากภิายนอกหาใช1ได(มาก1อนปรัะสำบการัณ*ไม1

เรั�0มต(นด(วยการัน�ยามของปรัะโยค analytic ก นก1อน ปรัะโยคใดจะเป7นปรัะโยค analytic ปรัะโยคน .นจะต(องม&ค+ณสำมบ ต� ด งน&.

1. ปรัะโยค analytic ค-อ ปรัะโยคท&0ปฏ�เสำธีแลั(วจะข ดแย(งในตนเอง (Self – contradictory) เช1น สำ&ด!า เป7นสำ&ด!า“ ” เป7นปรัะโยค analytic เพื้รัาะว1าปรัะโยคน&.ถ(าเรัาปฏ�เสำธีเป7น สำ&ด!าไม1เป7นสำ&ด!า จะข ดแย(งในต วเอง เป7นต(น “ ”

2. ปรัะโยค analytic ค-อ ปรัะโยคท&0เรัาสำามารัถรั' (ว1าม นจรั�งได( โดยการัว�เครัาะห*ความหมายของค!า (words) ในปรัะโยคน .น เช1น พื้1อเป7นผู้'(ชาย ถ(าเรัาว�เครัาะห*ค!าว1า พื้1อ เรัาจะรั' (“ ”

ได(ว1า ปรัะโยคน&.เป7นจรั�ง เพื้รัาะค!าว1า พื้1อ น .นแฝังไว(ด(วย“ ”

ลั กษณะความเป7น ผู้'(ชาย อย'1ในต วแลั(ว เป7นต(น“ ”

เม-0อเรัารั' (จ กน�ยามของปรัะโยค analytic แลั(ว ปรัะโยคใดท&0ไม1อย'1ในรั'ปของ analytic ก6จะอย'1ในรั'ปของปรัะโยค synthetic ครัาวน&.เรัาลัองมาด'ลั กษณะของ priori

ปรัะโยค priori ต(องม&ลั กษณะความจรั�งเป7น ความจรั�งโดยจ!าเป7น (necessary truth) เป7นจรั�งเป7นแบบ ความจรั�งง1อนแง1น (contingent truth) ค-อ อาจจะจรั�งในว นน&.แต1พื้รั+ 1งน&. ไม1จรั�ง ปรัะโยค posteriori ไม1จ!าเป7นต(องเป7นจรั�งเสำมอไป

ค(านท*เช-0อว1า เรัาไม1สำามารัถม&ความรั' (ได( ถ(าเรัาไม1ม&ปรัะสำบการัณ* ปรัะสำบการัณ*เป7นจ+ดเรั�0มต(นของความรั' ( แต1ลัะพื้ งปรัะสำบการัณ*อย1างเด&ยวไม1สำามารัถให(ความรั' (แก1เรัาได( ต(องอาศึ ย categories แลัะกาลัเทศึะ ซั�0งเป7นสำ�0งท&0มน+ษย*ท+กๆ คนม&ต�ดต วมาต .งแต1เก�ดด(วย ด งน .นในการัรั บรั' (หน�0ง ๆ ของเรัา จะต(องอาศึ ยท .งปรัะสำบการัณ* แลัะสำ�0งท&0ม&ก1อนปรัะสำบการัณ*รั1วมก น ซั�0งในจ+ดน&.เองค(านท*ได(ให(ก!าเน�ด ปรัะโยค Synthetic a priori ข�.นมา โดยค(านท*ได(ยกต วอย1างปรัะโยค ท+ก“ ๆ สำ�0งท&0เก�ดข�.นย1อมม&สำาเหต+(everything which happens has

96

its cause)” ว1าเป7นปรัะโยค Synthetic a priori จากปรัะโยคน&.จะเห6นว1า สำาเหต+ ไม1ได(เป7นสำ1วนหน�0ง หรั-อรัวมอย'1ใน ท+กๆ สำ�0งท&0เก�ด“ ” “

ข�.น ด งน .นปรัะโยคน&. จ�งไม1ใช1ปรัะโยคว�เครัาะห* ในขณะเด&ยวก น”

ปรัะโยคน&.ก6ไม1จ!าเป7นต(องอาศึ ยปรัะสำบการัณ* เพื้รัาะว1าปรัะโยคน&.ม&ลั กษณะความจรั�งเป7น ความจรั�งความจ!าเป7น ซั�0งเป7นค+ณสำมบ ต�ของ priori ด งน .นปรัะโยคน&.จ�งเป7นปรัะโยค Synthetic a priori

สำ!าหรั บปรัะโยคทางคณ�ตศึาสำตรั* ค(านท*เห6นว1าม นเป7นปรัะโยค Synthetic a priori เพื้รัาะว1า ม นเป7นปรัะโยคท&0จรั�งโดยจ!าเป7น ซั�0งเป7นค+ณสำมบ ต�ของ priori แลัะม นก6ให(ความรั' (ใหม1ๆ แก1เรัา ค(านท*ยกต วอย1าง ปรัะโยค 7 + 5 = 12 ม นด'เหม-อนจะเป7นปรัะโยคว�เครัาะห*ในแง1ของความข ดแย(งของผู้ลัรัวมของ “7” ก บ “5” ท&0เก�ดข�.นถ(าเรัาปฏ�เสำธีม น แต1 concept ของผู้ลัรัวมของ “7” ก บ “5” ไม1ได(บอกให(เห6นถ�ง concept ของ “12” เลัย น 0นค-อเรัาไม1สำามารัถจะม& concept ของ “12” ได(จาก concept ของผู้ลัรัวมของ “7” ก บ “5” ด งน .นปรัะโยคน&.จ�งเป7นปรัะโยคสำ งเครัาะห*ก1อนปรัะสำบการัณ*

97

บที่ที่#� 4ติรรกวิ�ที่ยา

แผนการสอน

จุ�ดประสงคำ�เชื่�งพฤติ�กรรม

1. สำามารัถบอกความหมายแลัะขอบข1ายของตรัรักว�ทยาได(2. สำามารัถอธี�บายการัอ(างเหต+ผู้ลัแบบน�รัน ยได(3. สำามารัถอธี�บายการัอ(างเหต+ผู้ลัแบบอ+ปน ยได(4. สำามารัถอธี�บายความแตกต1างรัะหว1างการัอ(างเหต+ผู้ลัแบบ

น�รัน ยแลัะการัอ(างเหต+ผู้ลัแบบอ+ปน ยได(5. สำามารัถใช(เหต+ผู้ลัได(อย1างถ'กต(อง6. สำามารัถรั' (เท1าท นการัโฆ์ษณาชวนเช-0อต1างๆ7. สำามารัถว�เครัาะห*ข(อบกพื้รั1องในการัใช(เหต+ผู้ลัได(

98

บที่ที่#� 4

การใชื่%เหติ�ผลำ

การัอ(างเหต+ผู้ลัค-อ การัอ(างหลั กฐาน เพื้-0อย-นย นข(อความท&0เรัาต(องการัสำรั+ป การัอ(างเหต+ผู้ลั เป7นการัใช(ภิาษาเพื้-0อชวนให(เช-0อหรั-อ เพื้-0ออธี�บายให(เข(าใจ โดยท&0ในการัอ(างเหต+ผู้ลัปรัะกอบด(วยปรัะโยคอย1างน(อย 2 ปรัะโยค เช-0อมด(วยค!าหรั-อวลั& เช1น เพื้รัาะ ด งน .น เพื้รัาะฉะน .น ด(วยเหต+น&. เน-0 องจาก เป7นต(น ค!าหรั-อวลั&เหลั1าน&.จะบอกถ�งความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างปรัะโยคท&0ค!าหรั-อวลั&เหลั1าน&.เช-0อม ค-อ บอกถ�งความเป7นเหต+ เป7นผู้ลัก น ของปรัะโยคเหลั1าน .น

ในการัอ(างเหต+ผู้ลัเรัาจะพื้บว1า ข(ออ(างในการัอ(างเหต+ผู้ลัของคนเรัาน .นถ(าไม1ได(เป7นความเช-0 อหรั-อความรั' (เด�มของเรัาก6ต(องเป7นปรัะสำบการัณ*ของเรัาอย1างใดอย1างหน�0ง ด งน .น เรัาจ�งสำรั+ปได(ว1า เหต+ผู้ลัหรั-อหลั กฐานท&0น!ามาอ(างแบ1งออกได(เป7น 2 ปรัะเภิท ค-อ

1. หลั กฐานจากสำ�0งท&0เรัาเช-0อหรั-อยอมรั บก นอย'1แลั(วว1าจรั�ง ค-อ ความรั' (เด�ม

2. หลั กฐานจากสำ�0งท&0เรัาเคยปรัะสำบพื้บเห6นมา ค-อ ปรัะสำบการัณ*เน-0องจากเหต+ผู้ลัหรั-อหลั กฐานท&0น!ามาอ(างแบ1งออกเป7น 2 ปรัะเภิท ค-อ ปรัะสำบการัณ*แลัะความรั' (เด�ม การัอ(างเหต+ผู้ลัเม-0อแบ1งตามปรัะเภิทของหลั กฐานท&0น!ามาอ(างจ�งแบ1งออกได(เป7น 2 ปรัะเภิท ค-อ

1. การัอ(างเหต+ผู้ลัน .นอ(างหลั กฐานจาก ความรั' (เด�ม เรัาเรั&ยกการัอ(างเหต+ผู้ลัแบบน&.ว1า การัอ(างเหต+ผู้ลัแบบน�รัน ย(Deduction)

เม-0อเรัาม&ความรั' (เด�มอย'1อย1างหน�0งเรัาก6สำามารัถหาความรั' (ใหม1จากความรั' (เด�มได(โดยไม1ต(องอาศึ ยปรัะสำบการัณ*เลัย เช1น เม-0อเรัารั' (ว1า

99

แดงเป7นลั+งของสำมศึรั& เรัาก6สำามารัถรั' (ได(ว1า แดงต(องเป7นผู้'(ชาย โดยท&0เรัาไม1จ!าเป7นต(องไปเห6นต วแดงเลัย เรัาเพื้&ยงแต1 ค�ด เอาตามหลั กเหต+ผู้ลัเท1าน .นว1าเม-0อแดงเป7นลั+ง แลัะลั+งต(องเป7นผู้'(ชาย

2. การัอ(างเหต+ผู้ลัน .นอ(างหลั กฐานจาก ปรัะสำบการัณ* เรัาเรั&ยกการัอ(างเหต+ผู้ลัแบบน&.ว1า การัอ(างเหต+ผู้ลัแบบอ+ปน ย (Induction)

เม-0อเรัาม&ปรัะสำบการัณ*แบบเด&ยวก นหลัายๆ ครั .ง เรัาก6สำรั+ปเป7นความรั' (ท 0วไปเก&0ยวก บสำ�0งน .นได( เช1น เรัาเคยเห6นซั+งลัอยน!.า แลัะเห6นสำ�0งอ-0นๆ ท&0ท!าด(วยไม(ลัอยน!.า เรัาก6สำามารัถสำรั+ปเป7นความรั' (ท 0วไปเก&0ยวก บไม(ได(ว1า ไม(ย1อมลัอยน!.า

การอ%างเหติ�ผลำแบบน�รน�ยการัอ(างเหต+ผู้ลัแบบน�รัน ยม&หลัายแบบเพื้&ยงแต1ท&0สำ!าค ญแลัะจะยกมาศึ�กษาในท&0น&.ค-อ การัอ(างเหต+ผู้ลัแบบน�รัน ย แบบปรัะโยคเง-0 อนไข แลัะการัอ(างแบบช�ลัลัอจ�สำม* การัอ(างเหต+ผู้ลัแบบน�รัน ยน .น ข(อสำรั+ป จะม&ลั กษณะ 2 ปรัะการั ค-อ

1. ข(อสำรั+ปถ'กต(องตรังก บความเป7นจรั�ง2. ข(อสำรั+ปม&ความสำมเหต+สำมผู้ลัความเท6จจรั�ง เป7นค1าความจรั�งหรั-อเท6จจรั�งของ ปรัะโยค

ปรัะโยคจะจรั�งเม-0 อตรังก บความเป7นจรั�ง ปรัะโยคจะเป7นเท6จเม-0 อปรัะโยคน .นไม1ตรังก บความเป7นจรั�ง ต วอย1างเช1น ถ(าเรัากลั1าวว1า

เม-0อวานน&.ฝันตก ปรัะโยคน&.จะจรั�งถ(าเม-0อวานน&.ฝันตกจรั�ง ๆ แต1ถ(า“ ”

เม-0อวานฝันไม1ได(ตก ปรัะโยคน&.ก6เป7นเท6จ ความสำมเหต+สำมผู้ลั เป7นค1าความถ'กต(องหรั-อไม1ถ'กต(องของ

การัอ(างเหต+ผู้ลั ไม1ใช1ของปรัะโยคความสำมเหต+สำมผู้ลัเป7นความสำ มพื้ นธี*รัะหว1าง ข(ออ(าง ก บ ข(อสำรั+ป การัอ(างเหต+ผู้ลัเม-0อข(ออ(างไม1บ งค บให(ข(ออ(างสำน บสำน+นให(จ!าต(องได(ข(อสำรั+ปอย1างน .น การัอ(างเหต+ผู้ลัจะไม1สำมเหต+สำมผู้ลัเม-0อข(ออ(างไม1บ งค บให(จ!าต(องสำรั+ปอย1างน .น อาจสำรั+ปเป7นอย1างอ-0นได( ต วอย1างเช1น การัสำรั+ปว1าแดงเป7นผู้'(ชาย จากข(ออ(างท&0ว1าแดงเป7นลั+งของสำมศึรั& เป7นการัอ(างท&0สำมเหต+สำมผู้ลั เพื้รัาะลั+งจ!าเป7นต(องเป7นผู้'(ชาย แต1ถ(าเรัารั' (ว1าแดงเป7นน(าของสำมศึรั& การัสำรั+ป

100

ว1าแดงเป7นผู้'(ชายก6ไม1สำมเหต+สำมผู้ลั เพื้รัาะน(าไม1จ!าเป7นต(องเป7นผู้'(ชาย น(าอาจเป7นผู้'(หญ�งหรั-อผู้'(ชายก6ได(

ความจรั�งเท6จจ�งต1างก บคามสำมเหต+สำมผู้ลั ความเท6จจรั�งเป7นค1าความถ'กต(องของ ปรัะโยค สำ1วนความสำมเหต+สำมผู้ลัเป7นค1าความถ'กต(องหรั-อไม1ถ'กต(องของ การัอ(างเหต+ผู้ลั เรัาบอกได(ว1าปรัะโยคน&.จรั�ง ปรัะโยคน .นเท6จ แต1เรัาบอกไม1ได(ว1าปรัะโยคน&.สำมเหต+ผู้ลัหรั-อไม1 19

การอ%างเหติ�ผลำแบบน�รน�ย แบบเง� อนไข้ (Conditional reasoning)

ปรัะโยคเง-0อนไขปรัะกอบด(วย ต วเง-0อนแลัะต วตามในปรัะโยคเง-0อนไขปรัะกอบด(วยปรัะโยคธีรัรัมดา 2 ปรัะโยคปรัะโยคธีรัรัมดาท&0อย'1หลั งค!าว1า ถ(า เรัาเรั&ยกว1า ต วเง-0 อน“ ” “ ”

(Antecadent) ปรัะโยคธีรัรัมดาอ&กปรัะโยคหน�0งเรัาเรั&ยกว1า ต ว“

ตาม ” (Consequent) เช1น ถ(าแดงปHวย เขาก6จะมาโรังเรั&ยนไม1“

ได( ต วเง-0อนค-อ ถ(าแดงปHวย ต วตามค-อ เขาก6จะมาโรังเรั&ยนไม” “ ” “

ได( ”

ในปรัะโยคเง-0อนไขจะเอาต วเง-0อน หรั-อต วตามข�.นก1อนก6ได( ม&ความหมายเหม-อนเด�ม เช1น จะพื้'ดว1า ถ(าแดงปHวย เขาจะมาโรังเรั&ยน“

ไม1ได( หรั-อพื้'ดว1า แดงจะมาโรังเรั&ยนไม1ได( ถ(าเขาปHวย ก6ได( โดย” “ ”

ปกต� เรัาม กจะเอาต วเง-0อนข�.นก1อน

ความสำมเหต+สำมผู้ลัของการัอ(างแบบเง-0อนไข1. กฎีข(อท&0 1

ถ(าฝันตก ถนนเปEยก

19 รั+ 1งธีรัรัม ศึ+จ�ธีรัรัมรั กษ*, เอกสำารัการัสำอนช+ดว�ชามน+ษย*ก บอารัยธีรัรัม หน1วยท&0 1-7 (กรั+งเทพื้ฯ : สำ!าน กเทคโนโลัย&การัศึ�กษา, 2525), หน(า 184.

101

ฝันตกเพื้รัาะฉะน .น ถนนเปEยก

ถ(าเรัาย-นย นได(ว1าต วเง-0อนเป7นจรั�ง เรัาย1อมสำรั+ปต วตามได( กลั1าวค-อการัอ(างเหต+ผู้ลัโดยย-นย นต วเง-0 อนแลั(วสำรั+ปต วตาม การัสำรั+ปสำมเหต+สำมผู้ลั

2. กฎีข(อท&0 2ถ(าฝันตก ถนนเปEยกถนนเปEยกเพื้รัาะฉะน .น ฝันตก ถ(าย-นย นต วตามจะสำรั+ปต วเง-0อนไม1ได( กลั1าวค-อ ถ(า

ข(ออ(างท .งหมดเป7นจรั�ง แต1ข(อสำรั+ปไม1จ!าเป7นต(องเป7นจรั�ง ค-อ อาจจะจรั�งหรั-อไม1จรั�งก6ได( การัสำรั+ปไม1สำมเหต+สำมผู้ลั

3. กฎีข(อท&0 3

ถ(าฝันตก ถนนเปEยก

102

ถ(า ต วเง-0อน ต วตาม

ต วเง-0อน

ต วตาม

1.

2.

3.

กฎีข(อหน�0ง การัย-นย นต วเง-0อนเพื้-0อสำรั+ปต วตามเป7นการัอ(างท&0สำมเหต+สำมผู้ลั

ถ(า ต วตาม ต วเง-0อน

ต วเง-0อน

ต วตาม

1.

2.

3.

Xกฎีข(อสำอง เม-0อรั' (ต วตามจะสำรั+ปต วเง-0อนไม1ได(

ฝันไม1ตกเพื้รัาะฉะน .น ถนนไม1เปEยก

การัปฏ�เสำธีต วเง-0อนไม1เป7นเหต+ให(ปฏ�เสำธีต วตามได( การัอ(างเหต+ผู้ลัโดยปฏ�เสำธีต วเง-0อนเพื้-0อปฏ�เสำธีต วตามเป7นการัอ(างท&0ไม1สำมเหต+สำมผู้ลั

4. กฎีข(อท&0 4

ถ(าฝันตก ถนนจะเปEยกถนนไม1เปEยกเพื้รัาะฉะน .น ฝันไม1ตกการัปฏ�เสำธีต วตามเพื้-0อปฏ�เสำธีต วเง-0 อน เป7นการัอ(างไม1สำม

เหต+สำมผู้ลั เพื้รัาะตามเง-0อนไขน&.ฝันจะตกโดย ถนนไม1เปEยกไม1ได(

การอ%างเหติ�ผลำแบบ ซ�ลำลำอจุ�สม�การัอ(างเหต+ผู้ลัแบบน�รัน ย ค-อ การัหาความรั' (ใหม1จากความรั' (

เด�มท&0เรัาม&อย'1แลั(วด(วยการัค�ดเอาตามหลั กเหต+ผู้ลัไม1ต(องอาศึ ย

103

ถ(า ต วเง-0อน ต วตาม

ต วเง-0อน

ต วตาม

1.

2.

3.

Xกฎีข(อสำาม การัปฏ�เสำธีต วเง-0อนไม1เป7นเหต+ให(

ปฏ�เสำธีต วตาม

( =

ปปปปปป)

ถ(า ต วเง-0อน ต วตาม

ต วเง-0อน

ต วตาม

1.

2.

3. กฎีข(อสำ&0 การัปฏ�เสำธีต วตามย1อมเป7นเหต+ให(

ปฏ�เสำธีต วเง-0อน

( =

ปปปปปป)

ปรัะสำบการัณ* เรัาม&ความรั' (อย'1 2 อย1าง ค-อ เหลั6กเป7นโลัหะอย1างหน�0งแลัะโลัหะท+กชน�เป7นสำ-0อไฟัฟั?า เรัาก6สำามารัถรั' (ต1อไปได(ท นท&ว1าเหลั6กต(องเป7นสำ-0อไฟัฟั?าอย1างหน�0งด(วย เรัาเพื้&ยงแต1อาศึ ยการัค�ดเอาตามหลั กเหต+ผู้ลัเท1าน .น ถ(าเหลั6กเป7นโลัหะจรั�งแลัะโลัหะท+กชน�ดเป7นสำ-0อไฟัฟั?าจรั�ง ตามหลั กของเหต+ผู้ลัเหลั6กต(องเป7นสำ-0อไฟัฟั?าด(วยอย1างหลั&กเลั&0ยงไม1ได( ด งน .นในการัอ(างเหต+ผู้ลัแบบน�รัน ยท&0สำมเหต+สำมผู้ลั ถ(าความรั' (เด�ม หรั-อข(ออ(างของเรัาเป7นจรั�ง ข(อสำรั+ปของเรัาก6จะเป7นจรั�งไปด(วยอย1างหลั&กเลั&0ยงไม1ได(20

ซั�ลัลัอจ�สำม*ม&รั'ปแบบท&0แน1นอนตายต วอย1างไรั จากต วอย1าง จะเห6นได(ว1า แต1ลัะซั�ลัลัอจ�สำม*จะปรัะกอบด(วยข(ออ(าง 2 ปรัะโยค ข(อสำรั+ปอ&กหน�0งปรัะโยค แต1ลัะซั�ลัลัอจ�สำม*จ�งม& 3 ปรัะโยคเท1าน .น ในแต1ลัะปรัะโยคจะกลั1าวถ�งสำ�0ง 2 สำ�0ง โดยม&ค!าเช-0อมว1า เป7น หรั-อ ไม1เป7น“ ” “ ” เช1น ในปรัะโยคแรักของต วอย1าง

“เหลั6ก เป7นโลัหะ กลั1าวถ�งสำ�0ง ” 2 สำ�0ง ค-อ เหลั6กแลัะโลัหะ โดยม&ค!าว1า เป7น เช-0อม “ ”

ต1อไปน&.เรัาจะใช(ค!าว1า เทอม เรั&ยนแทนแต1ลัะสำ�0งในปรัะโยค ด งน .นปรัะโยค เหลั6กเป7นโลัหะ จ�งม& “ ” 2 เทอม ค-อ เหลั6กเป7นเทอม หน�0ง โลัหะ เป7นอ&กเทอมหน�0ง

ในปรัะโยคท&0สำองของต วอย1าง ผู้'(ชายไม1เป7นคนท(อง ม& “ ” 2

เทอม ค-อ ผู้'(ชาย แลัะ คนท(อง เช-0อมด(วยค!าว1า ไม1เป7น“ ” “ ” “ ”

ในเม-0อแต1ลัะปรัะโยคปรัะกอบด(วย 2 เทอม แต1ลัะซั�ลัลัอจ�สำม*ปรัะกอบด(วย 3 ปรัะโยค ในแต1ลัะซั�ลัลัอจ�สำม*จ�งน1าจะม& 6 เทอม แต1ถ(ากลั บไปสำ งเกตด'ท .งสำองต วอย1าง จะพื้บว1า แต1ลัะซั�ลัลัอจ�สำม*ม&เพื้&ยง 3 เทอมเท1าน .น ในต วอย1าง เหลั6ก โลัหะ แลัะ สำ-0อไฟัฟั?า ในอ&ก“ ” “ ” “ ”

ต วอย1างก6ม& 3 เทอม ค-อ สำมชาย ผู้'(ชาย แลัะ คนท(อง เหต+ท&0ซั�“ ” “ ” “ ”

ลัลัอจ�สำม* ม& 3 เทอม แต1ม& 3 ปรัะโยคได(ก6เพื้รัาะว1าแต1ลัะเทอมถ'กใช( 2

ครั .ง จ�งด'เหม-อนว1าม& 6 เทอม แต1จรั�ง ๆ แลั(วม&แค1 3 เทอมเท1าน .น

20 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 184-196.

104

ถ(าเรัาใช(ต วอ กษรัแต1ลัะต วแทนแต1ลัะเทอม เรัาก6จะเห6นได(ช ดเจนข�.นว1า แต1ลัะซั�ลัลัอจ�สำม*จะม&แค1 3 เทอมเท1าน .น เช1น ต วอย1างแรัก เรัาให( A = เหลั6ก B = โลัหะ แลัะ C = สำ-0อไฟัฟั?า เรัาก6จะเข&ยนซั�ลัลัอจ�สำม*ตามต วอย1าง แรัก ได(ว1า

เหลั6ก เป7น โลัหะ A เป7น B

โลัหะ เป7น สำ-0อไฟัฟั?า B เป7น C

เหลั6ก เป7น สำ-0อไฟัฟั?า A เป7น C

ด งน .น เรัาจ�งสำรั+ปได(ว1ารั'ปแบบท&0ตายต วของซั�ลัลัอจ�สำม* ค-อ การัม& 3 เทอม แลัะ 3 ปรัะโยค โดยท&0 2 ปรัะโยคแรักเป7นข(ออ(าง ปรัะโยคท&0 3 เป7นข(อสำรั+ป

คำวิามสมเหติ�สมผลำข้องซ�ลำลำอจุ�สม�ซั�ลัลัอจ�สำม*ท&0สำมเหต+สำมผู้ลั ค-อ ซั�ลัลัอจ�สำม*ท&0ข(ออ(าง 2 ข(อ ในซั�

ลัลัอจ�สำม*บ งค บให(เก�ดข(อสำรั+ปของซั�ลัลัอจ�สำม*น .นโดยจ!าเป7นอย1างหลั&กเลั&0ยงไม1ได( เช1น ในต วอย1าง ข(ออ(างค-อ เหลั6กเป7นโลัหะ แลัะโลัหะท+กชน�ดเป7นสำ-0อไฟัฟั?า จากข(ออ(าง 2 ข(อน&. สำ�0งท&0เก�ดข�.นอย1างหลั&กเลั&0ยงไม1ได( ค-อ ข(อสำรั+ปท&0ว1าเหลั6กเป7นสำ-0อไฟัฟั?า

เหลั6กท+กชน�ดเป7น โลัหะ all A are B

โลัหะ ท+กชน�ดเป7นสำ-0อไฟัฟั?า all B are C

เหลั6กท+กชน�ดเป7นสำ-0อไฟัฟั?า all A are C

เทอม 3 เทอม ในซั�ลัลัอจ�สำม* ถ(าเทอมใดเป7นต วเช-0อมอ&ก 2 เทอมเข(าด(วยก นเรัาเรั&ยกเทอมน .นว1า เทอมกลัาง“ ” ว�ธี&สำ งเกตง1ายๆ ว1าเทอมใดเป7นเทอมกลัางก6ค-อ เทอมใดท&0ถ'กใช( 2 ครั .งในข(ออ(างเป7นเทอมกลัาง เทอมท+กเทอมในซั�ลัลัอจ�สำม*จะถ'กใช( 2 ครั .งเท1าน .น แต1จะม&อย'1เทอมเด&ยวเท1าน .นท&0ถ'กใช(เฉพื้าะในข(ออ(าง ไม1ถ'กใช(ในข(อสำรั+ปเลัย ในต วอย1าง เทอมน .น ค-อ โลัหะ ซั�0งเป7นเทอมกลัาง สำ1วนเทอมท&0เหลั-อ“ ”

105

อ&ก 2 เทอมน .นจะถ'กใช(ในข(ออ(างแลัะสำรั+ปอย1างลัะครั .ง เช1น เทอม เห“

ลั6ก แลัะ สำ-0อไฟัฟั?า ” “ ”

ถ(าเรัาใช(วงกลัมแต1ลัะวงเข&ยนแทนเทอมแต1ลัะเทอม เรัาจะมองเห6นความสำ มพื้ นธี*ของเทอมในซั�ลัลัอจ�สำม*ได(ง1ายข�.น จากต วอย1าง ก.

เรัาจะเข&ยนวงกลัมได(ด งน&.

การัท&0วงกลัมของเหลั6กท .งหมดอย'1ในวงกลัมของโลัหะแสำดงว1าเหลั6กท+กชน�ดเป7นโลัหะ (แต1ม&โลัหะบางชน�ดไม1ได(เป7นเหลั6ก เพื้รัาะวงกลัมของโลัหะบางสำ1วนอย'1นอกวงกลัมของเหลั6ก) แลัะการัท&0วงกลัมของโลัหะท .งหมดอย'1ในวงกลัมของสำ-0อไฟัฟั?าแสำดงว1าโลัหะท+กชน�ดเป7นสำ-0อไฟัฟั?า ( แต1ม&สำ-0อไฟัฟั?าบางชน�ดไม1ใช1โลัหะ เพื้รัาะบางสำ1วนของวงกลัมสำ-0อไฟัฟั?าอย'1นอกวงกลัมของโลัหะ) จากข(ออ(าง 2. ข(อท&0บ งค บให(วงกลัมของเหลั6กท .งหมดต(องอย'1ในวงกลัมของโลัหะแลัะวงกลัมของโลัหะท .งหมดต(องอย'1ในวงกลัมของสำ-0อไฟัฟั?า เป7นการับ งค บให(วงกลัมของเหลั6กท .งหมดต(องอย'1ในวงกลัมของสำ-0อไฟัฟั?าไปด(วยโดยจ!าเป7นอย1างหลั&กเลั&0ยงไม1ได( น 0นแสำดงว1าเหลั6กท+กชน�ดต(องเป7นสำ-0อไฟัฟั?า (แต1ไม1ได(แสำดงว1าสำ-0อไฟัฟั?าท+กชน�ดเป7นเหลั6กเพื้รัาะบางสำ1วนของวงกลัมสำ-0 อไฟัฟั?าไม1ได(ท บซั(อนก บวงกลัมของเหลั6ก) เม-0อข(อสำรั+ปของซั�ลัลัอจ�สำม*น&.เก�ดจากข(ออ(างอย1างจ!าเป7น ซั�ลัลัอจ�สำม*น&.จ�งสำมเหต+สำมผู้ลั

ในข(ออ(างข(อแรักเรัาเข&ยนให(วงกลัมของเหลั6กท .งหมดอย'1ภิายในวงกลัมของโลัหะเพื้-0อแสำดงว1า เหลั6กท+กชน�ดเป7นโลัหะ ไม1ม&เหลั6กช�.นใดเลัยท&0ไม1เป7นโลัหะ การัท&0เรัากลั1าวถ�งเทอมใดโดยกลั1าวถ�ง ท+กสำ�0งใน

106

เหลั6ก โลัหะ โลัหะ สำ-0อ

เหลั6 โลัหะสำ-0อไฟัฟั?า

เทอม น .นเรัาเรั&ยกเทอมน .นว1า เทอมกรัะจาย ถ(าเรัากลั1าวถ�งเทอม“ ”

ใดโดยกลั1าวถ�ง เพื้&ยงบางสำ�0งหรั-อบางสำ1วนในเทอม น .น เรัาเรั&ยกเทอมน .นว1า เทอมไม1กรัะจาย เน-0องจากในข(ออ(างแรัดเรัากลั1าวได(ถ�งท+ก“ ”

สำ�0งในเทอมของเหลั6ก ค-อ กลั1าวถ�งเหลั6กท+กชน�ดหรั-อเหลั6กท+กช�.นว1าเป7นโลัหะ ด งน .นเทอมของเหลั6กในข(ออ(างแรักน&.จ�งเป7นเทอมกรัะจาย สำ1วนเทอมของโลัหะในข(ออ(างข(อแรักน&.เป7นเทอมไม1กรัะจายเพื้รัาะเม-0อเรัากลั1าวว1า เหลั6กท+กชน�ดเป7นโลัหะ เรัาไม1ได(กลั1าวถ�งโลัหะท+กชน�ด“ ” แต1เรัาก6กลั1าวถ�งโลัหะบางชน�ด ค-อ โลัหะเป7นเหลั6กเท1าน .น ม&โลัหะอย'1อ&กสำ1วนหน�0งท&0ไม1ใช1เหลั6ก เช1น โลัหะท&0เป7นทองแดง ตะก 0ว ฯลัฯ แต1 เรัาไม1ได(กลั1าวถ�งโลัหะพื้วกน&.21

ในข(ออ(างข(อท&0สำองท&0กลั1าวว1า โลัหะท+กชน�ดเป7นสำ-0 อไฟัฟั?า“ ” เทอมของโลัหะในข(ออ(างข(อท&0สำองเป7นเทอมกรัะจายเพื้รัาะกลั1าวถ�งโลัหะท+กชน�ด สำ1วนเทอมของสำ-0อไฟัฟั?าเป7นเทอมไม1กรัะจายเพื้รัาะในข(ออ(างข(อท&0สำองกลั1าวถ�งเฉพื้าะสำ-0อไฟัฟั?าท&0เป7นโลัหะเท1าน .น ไม1ได(กลั1าวถ�งสำ-0อไฟัฟั?าท&0ไม1ได(เป7นโลัหะ เช1น น!.า หรั-อสำ�0งท&0เปEยกช-.น

21 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 184-196.

107

เหลั6ก โลัหะ

จากรั'ปในข(ออ(างข(อแรัก เหลั6กท+กชน�ดเป7นโลัหะ ปปปปปปปปปปปปปปปปปปป ปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปปป

โลัหะ สำ-0อไฟัฟั?า

โลัหะท+กชน�ดเป7นสำ-0อไฟัฟั?า = สำ-0อไฟัฟั?าบางชน�ดเป7นโลัหะ ปปปป ปปปป ปปปปปปปปปป ปปปปปปปปป ปปปป ปปปปปปปปปปปปป

ด งน .นการัท&0เทอม ๆ หน�0งจะเป7นเทอมกรัะจายหรั-อเทอมไม1กรัะจายน .นจ�งข�.นอย'1ก บว1าเม-0อเรัากลั1าวถ�งเทอมน .นในปรัะโยค เรัากลั1าวถ�งท+กสำ�0งของเทอมน .นหรั-อไม1 ถ(ากลั1าวถ�งท+กสำ�0งในเทอมน .นก6เป7นเทอมกรัะจาย ถ(ากลั1าวเพื้&ยงบางสำ�0งในเทอม เทอมน .นก6เป7นเทอมไม1กรัะจาย

โดยปกต�การัท&0เรัาจะรั' (ว1าเทอมท&0เป7นปรัะธีานของปรัะโยคเป7นเทอมท&0กรัะจายหรั-อไม1 เรัาด'จากค!าขยายของเทอมปรัะธีานน .น เช1น ปรัะโยคว1า เหลั6ก ท+กชน�ด เป7นโลัหะ เทอมของเหลั6กในท&0น&.เป7นเทอม“ ”

กรัะจายเพื้รัาะม&ค!าขยายว1าท+กชน�ดอย'1ในปรัะโยค คน “ บางคน เป7นคนห วลั(าน เทอมของคนเป7นเทอมไม1กรัะจายเพื้รัาะม&ค!าขยายท&0บอกว1า”

กลั1าวถ�งคน บางคน ไม1ได(กลั1าวถ�งท+กคน สำ1วนเทอมท&0เป7นภิาคแสำดงของปรัะโยค ค-อ เทอมท&0อย'1หลั งค!าว1า

เป7น หรั-อ ไม1เป7น ม กไม1ม&ค!าขยายให(เห6นช ดเจน เรัาต(องสำ งเกต“ ” “ ”

พื้�จารัณาเอาเองว1าปรัะโยคน .นกลั1าวถ�งท+กสำ�0งของเทอมแสำดงหรั-อกลั1าวถ�งบางสำ�0งของเทอมแสำดง โดยปกต�เทอมท&0อย'1หลั งค!าว1า เป7น“ ” ม กเป7นเทอมไม1กรัะจาย แต1หลั กสำ งเกตข(อน&.ไม1แน1นอนเสำมอไป เรัาได(เห6นมาแลั(วว1าในปรัะโยค เหลั6กท+กชน�ดเป7นโลัหะ เทอมไม1กรัะจาย“ ” แต1ถ(าเรัากลั บปรัะโยคเสำ&ยใหม1โดยให(ม&ความหมายคงเด�มว1า สำ-0อไฟัฟั?า“

บางชน�ดเป7นโลัหะ จะเห6นได(ว1าเทอมของโลัหะในปรัะโยคน&.แม(จะอย'1”

หลั งค!าว1า เป7น ก6เป7นเทอมกรัะจายเพื้รัาะกลั1าวถ�งโลัหะท+กชน�ด“ ”

แต1ม&หลั กสำ งเกตท&0แน1นอนอย'1ก6ค-อ เทอมใดท&0อย'1หลั งค!าว1า ไม1“

เป7น เทอมน .นจะเป7นเทอมกรัะจายเสำมอ เช1น ปรัะโยคท&0ว1า ผู้'(ชายท+ก” “

คนไม1เป7นคนท(อง เทอมของคนท(องเป7นเทอมกรัะจาย เพื้รัาะปรัะโยค”

น&.ม&ความหมายว1า ผู้'(ชายท+กคนไม1เป7นคนท(อง ท+กคน ถ(าเข&ยนวงกลัม

108

แสำดงความสำ มพื้ นธี*ของ 2 เทอมน&.จะเห6นได(ช ดเจนว1าเป7นเทอมกรัะจายท .งสำองเทอม

สำ1วนเทอมท&0ม&เพื้&ยงสำ�0งเด&ยว จะเป7นเทอมกรัะจายเสำมอ เพื้รัาะเม-0อกลั1าวถ�งเทอมน .นในปรัะโยคใดก6เท1าก บกลั1าวถ�งท .งหมดหรั-อท+กสำ�0งของเทอมน .นอย'1แลั(วเพื้รัาะเทอมน .นม&เพื้&ยงสำ�0งเด&ยว เช1น สำมชาย“ เป7นผู้'(ชาย เทอมของสำมชายเป7นเทอมกรัะจาย เพื้รัาะกลั1าวถ�งนาย”

สำมชายคนน&.ว1าเป7นผู้'(ชาย เน-0องจากสำมชายคนน&.ม&เพื้&ยงคนเด&ยวท&0เม-0อกลั1าวถ�งก6เท1าก บกลั1าวถ�งท .งหมดของเทอม

สำรั+ป กฎีของความ สำมเห ต+สำมผู้ลั (laws of validity)

รัวบรัวมได( 5 ข(อ ต!ารัาบางเลั1มอาจจะบ1งไว(มากกว1าน&. แต1ท&0เก�นไปน .นก6ไม1พื้(นขอบเขตของ 5 ข(อน&.ไปได( เรัาจ�งย�ด 5 ข(อน&.ไว(เป7นหลั กก6พื้อ ค-อ22

1. ต(องม& 3 เทอม2. เทอมกลัางต(องกรัะจายอย1างน .น 1 ครั .ง3. เทอมท&0กรัะจายในปรัะโยคสำรั+ป ต(องกรัะจายในปรัะโยคอ(าง

ด(วย4. ปรัะโยคอ(างจะปฏ�เสำธีท .งสำองไม1ได(5. ถ(าปรัะโยคอ(างปฏ�เสำธี ปรัะโยคสำรั+ปต(องปฏ�เสำธีด(วย

22 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 184-196.

109

ผู้'(ชาย คนท(อง

การอ%างเหติ�ผลำบกพร,องเพราะการใชื่%ภิาษาบกพร,องปรัะกอบด(วย 3 ห วเรั-0อง ค-อ1. การัใช(ค!.าย(อมสำ&แลัะการัต .งสำมญา เป7นการัใช(ค!าหรั-อภิาษาท&0ม&

ความหมายท .งแบบบรัรัยายข(อเท6จจรั�ง แลัะแบบปรัะเม�นค1าผู้สำมก น เพื้-0อโน(มน(าวความรั' (สำ�กของผู้'(ฟั�ง ให(คลั(อยตามความค�ดเห6นของผู้'(พื้'ด แทนท&0จะใช(ข(อเท6จจรั�งเป7นเหต+ผู้ลัอย1างเด&ยว

2. การัใช(ภิาษาก!ากวมหรั-อหลัายน ยยะ3. เป7นการัใช(ภิาษาท&0ไม1รั ดก+มในการัอ(างเหต+ผู้ลั เช1น การัใช(

ความหมายหลัายน ยท&0อาจเข(าใจความหมายไปได(หลัายอย1างหรั-อการัใช(ค!าก!ากวมท&0ม&ความหมายกว(างเก�นไปจนผู้'(ฟั�งไม1ทรัาบว1าต(องการัความหมายอย1างไรั ท!าให(ผู้'(ฟั�งเข(าใจเหต+ผู้ลัของผู้'(พื้'ดคลัาดเคลั-0อนไปได(

4. การัอ(างซั!.าความเด�มแลัะการัอ(างเป7นวงกลัม การัอ(างซั!.าความเด�มเป7นการัเอาข(อความท&0ต(องการัพื้�สำ'จน*มาพื้'ดให(ด' เหม-อนเป7นอ&กความหน�0งแลั(วน!ามาใช(อ(างเป7นเหต+ผู้ลั จ�งเท1าก บใช(สำ�0งท&0ต(องการัพื้�สำ'จน*เป7นเหต+ผู้ลัสำน บสำน+นต วเอง โดยไม1ม&การัอ(างเหต+ผู้ลัท&0แท(จรั�งแต1ผู้'(อ(างหรั-อผู้'(ฟั�งไม1รั' ( ค�ดว1าม&การัอ(างเหต+ผู้ลัท&0แท(จรั�งสำน บสำน+นสำ1วนการัอ(างเป7นวงกลัมเป7นการัอ(างเหต+ผู้ลัท&0ความเป7นจรั�งของข(ออ(างข�.นอย'1ก บความเป7นจรั�งของข(อสำรั+ป ถ(าข(อสำรั+ปไม1จรั�งข(ออ(างก6จะไม1จรั�งด(วย ด งน .นข(ออ(างจ�งไม1สำามารัถค!.าปรัะก นความจรั�งของข(อสำรั+ปได(

การอ%างเหติ�ผลำบกพร,องเพราะเน อหาบกพร,องปรัะกอบด(วย 9 ห วเรั-0องด งน&.23

23 เรั-0องเด&ยวก น,หน(า 197-208

110

1. การัต .งสำมม+ต�ฐานท&0พื้�สำ'จน*ไม1ได( เป7นการัต .งข(อสำมม+ต�ฐานท&0ไม1สำามารัถทดสำอบหรั-อพื้�สำ'จน*ได(ว1าจรั�งหรั-อเท6จ

2. การัอ(างสำ�0งท&0เก�ดข�.นก1อนเป7นสำาเหต+ของสำ�0งท&0เก�ดตามมาภิายหลั ง เป7นการัอ(างว1าเหต+การัณ*ท&0เก�ดข�.นย1อมเป7นสำาเหต+ของเหต+การัณ*ท&0เก�ดตามมาเป7นข(อบกพื้รั1องในการัอ(างเหต+ผู้ลั อ นเน-0 องมากจากการัม&ปรัะสำบการัณ*มาจนเคยช�นว1า เหต+การัณ*สำองอย1างท&0 เก�ดข�.นต1อเน-0 องก นย1อมม&ความสำ มพื้ นธี*เป7นสำาเหต+แลัะผู้ลัก น

3. การัรั&บสำรั+ปโดยม&ข(อม'ลัไม1เพื้&ยงพื้อ เป7นการัรั&บสำรั+ปโดยม&ข(อม'ลัไม1เพื้&ยงพื้อหรั-อม&ข(อม'ลัเพื้&ยงพื้อแต1ข(อม'ลัไม1ใช1ต วแทนท&0ด&ของเรั-0องท&0สำรั+ปท!าให(ข(อสำรั+ปไม1น1าเช-0อถ-อ

4. สำรั+ปจากข(อม'ลัท&0ไม1เป7นต วแทนท&0ด&ของเรั-0องท&0สำรั+ป เป7นการัเลั-อกเอาต วอย1างท&0ไม1ได(ม&ลั กษณะของกลั+1มน .นครับถ(วนมาเป7นต วแทนของเรั-0องท&0จะสำรั+ป

5. การัสำรั+ปอย1างห วรั+นแรัง เป7นการัต ดสำ�นสำ�0งใดเพื้&ยง 2 แง1ท&0ตรังก นข(ามก นอย1างสำ+ดโต1งต(องด&หมดหรั-อเลัวหมด ไม1ยอมรั บแง1ท&0อย'1รัะหว1างแง1ท&0สำ+ดโต1งท .งสำอง เช1น ค1อยข(างด&หรั-อค1อนข(างเลัว

6. การัเลั1นแง1อย1างผู้�ดๆ เป7นการัอ(างเหต+ผู้ลัโดยใช(เลั1ห*เหลั&0ยมพื้ลั�กแพื้ลังให(ต วเองได(เปรั&ยบในท+กแง1 โดยปAดบ งแง1ท&0ตนเองเสำ&ยเปรั&ยบเอาไว(ไม1กลั1าวถ�ง เพื้-0อหลัอกให(ผู้'(ไม1รั' (เท1าท นเข(าใจผู้�ดว1าเรั-0องน .นไม1ว1าจะอ(างเหต+ผู้ลัในแง1ไหนก6จ!าต(องสำรั+ปอย1างท&0ผู้'(เลั1นแง1ต(องการัอย'1ด& ไม1อาจสำรั+ปเป7นอย1างอ-0นไปได(

7. การัอ(างรัวมหม'1 เป7นข(อบกพื้รั1องท&0เก�ดจากการัสำรั+ปว1า ถ(าลั กษณะของสำ1วนย1อยแต1ลัะหน1วยเป7นอย1างไรั กลั+1มซั�0งเป7นสำ1วนรัวมของสำ1วนย1อยๆ ย1อมม&ลั กษณะด งกลั1าวด(วย

111

8. การัอ(างแยกหม'1 เป7นข(อบกพื้รั(องท&0เก�ดจากการัสำ!าค ญผู้�ดว1าถ(าสำ1วนรัวมม&ลั กษณะอย1างไรั แลั(ว สำ1วนย1อยแต1ลัะสำ1วนม&ลั กษณะอย1างน .นด(วย

9. การัเปรั&ยบเท&ยบผู้�ดแง1 เป7นการัท&0ผู้'(อ(างเหต+ผู้ลัเปรั&ยบเท&ยบม+1งเปรั&ยบเฉพื้าะแง1ท&0เหม-อนก นจนลั-มน�กถ�งแง1ท&0ต1างก น แลัะแง1เหม-อนก นท&0น!ามาเปรั&ยบเท&ยบน .นไม1ใช1เป7นแง1ท&0ม&ผู้ลัต1อข(อสำรั+ปอย1างแท(จรั�ง สำ1วนแง1ท&0ต1างก นน .นกลั บม&ผู้ลัต1อข(อสำรั+ปอย1างสำ!าค ญ

การอ%างเหติ�ผลำบกพร,องเพราะการที่� งเหติ�ผลำปรัะกอบด(วย 12 ห วเรั-0องด งน&.24

1. การัอ(างสำ�0งท&0น1าเช-0อถ-อเป7นการัอ(างสำ�0งท&0ผู้'(ฟั�งเช-0อถ-อศึรั ทธีามาสำน บสำน+นเรั-0องท&0สำรั+ป เช1น อ(างค!าพื้'ดของผู้'(ท&0ม&ช-0อเสำ&ยง บ+คคลัท&0คนท 0วไปเคารัพื้น บถ-อ ผู้'(ทรังค+ณว+ฒ� หรั-ออ(างค!าพื้'ดของผู้'(พื้'ดท&0ม&ช-0อเสำ&ยง บ+คคลัท&0คนท 0วไปเคารัพื้น บถ-อ ผู้'(ทรังค+ณว+ฒ� หรั-ออ(างต!ารัาหรั-อค มภิ&รั* แต1สำ�0งเหลั1าน&.อาจผู้�ดพื้ลัาดได( ด งน .นจ�งเช-0อถ-อได(ไม1เสำมอไป

2. การัแย(งท&0ต วบ+คคลัเป7นการัอ(างเหต+ผู้ลัของอ&กฝัHายหน�0งเช-0อถ-อไม1ได(เพื้รัาะผู้'(อ(างเหต+ผู้ลัน .นเป7นคนไม1ด& การัอ(างอย1างน&.ไม1ถ'กต(องเพื้รัาะไม1ได(ม&การัพื้�สำ'จน*ว1าเหต+ผู้ลัของอ&กฝัHายผู้�ดอย1างไรั คนไม1ด&บางครั .งอาจพื้'ดเหต+ผู้ลัท&0ถ'กต(องก6ได(

3. การัแย(งท&0มาของเรั-0องเป7นการัอ(างว1าสำ�0หน�0งเช-0 อถ-อไม1ได(เพื้รัาะม&ท&0มาท&0ไม1ด& แทนท&0จะแสำดงเหต+ผู้ลัให(ช ดแจ(งว1าสำ�0งน .นในต วขอม นเองไม1น1าเช-0อถ-ออย1างไรั

4. การัเอาอ!านาจเข(าข1มเป7นการัใช(อ!านาจท&0เหน-อกว1าข1มข'1ให(อ&กฝัHายหน�0งยอมรั บหรั-อไม1กลั(าโต(แย(งความเห6นของตน โดยฝัHายท&0จ!าต(องยอมรั บน .นม�ได(ยอมรั บด(วยจ!านนต1อเหต+ผู้ลัแต1เพื้รัาะเกรังกลั วอ!านาจของอ&กฝัHายหน�0ง

24 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 197-208.

112

5. การัอ(างความไม1รั' (เป7นการัอ(างว1าเม-0อพื้�สำ'จน*ไม1ได(ว1าสำ�0งหน�0งเป7นจรั�ง สำ�0งน .นต(องไม1จรั�งหรั-ออ(างว1าเม-0อพื้�สำ'จน*ไม1ได(ว1าสำ�0งน .นไม1จรั�งแสำดงว1าสำ�0งน .นต(องจรั�ง การัอ(างแบบน&.ผู้�ดเพื้รัาะเม-0อพื้�สำ'จน*ย งไม1ได(ก6แสำดงว1าย งไม1สำามารัถย-นย นได(ว1าจรั�งหรั-อไม1จรั�ง การัย-นย นว1าเป7นอย1างใดอย1างหน�0งจ�งไม1สำมเหต+สำมผู้ลั

6. การัอ(างว1าสำ�0งหน�0งถ'กต(องเป7นจรั�งเพื้รัาะว1าคนสำ1วนใหญ1ม&ความเห6นเช1นน .นเป7นการัอ(างท&0ไม1สำมเหต+สำมผู้ลั เพื้รัาะคนสำ1วนใหญ1อาจม&ความเห6นผู้�ดได( ท&0ถ'กควรัแสำดงเหต+ผู้ลัท&0ท!าให(คนสำ1วนใหญ1เช-0อเช1นน .น

7. การัอ(างผู้'(อ-0นเป7นต วอย1างเป7นการัอ(างว1าสำ�0งท&0ตนท!าน .นถ'กต(องเพื้รัาะม&คนอ-0นๆ ท!าอย1างน .นด(วยเหม-อนก น โดยไม1ได(แสำดงเหต+ผู้ลัว1าการัท!าอย1างน .นม&เหต+ผู้ลัท&0ด&อย1างไรั

8. การัอ(างว1าผู้'(พื้'ดเป7นพื้วกเด&ยวก นก บผู้'(ฟั�งเป7นการัใช(จ�ตว�ทยาช กจ'งให(ผู้'(ฟั�งยอมรั บความค�ดเห6นของผู้'(พื้'ดเพื้รัาะความลั!า เอ&ยงว1าเป7นพื้วกเด&ยวก น ไม1ได(ยอมรั บเพื้รัาะเห6นว1าม&เหต+ผู้ลัด&

9. การัขอความเห6นในเป7นการัท!าให(อ&กฝัHายหน�0งยอมตกลังเห6นด(วยก บตนเพื้รัาะความเมตตา สำงสำารัเห6นอกเห6นใจในความยากลั!าบากท&0ผู้'(ขอความเห6นใจปรัะสำบอย'1 ไม1ใช1เห6นด(วยเพื้รัาะยอมรั บในเหต+ผู้ลั

10. การัอ(างว1าสำ�0งหน�0งถ'กต(องเพื้รัาะเป7นปรัะเพื้ณ&ท&0ปฏ�บ ต�ก นมานานเป7นการัอ(างท&0ม&เหต+ผู้ลัไม1เพื้&ยงพื้อ ควรัแสำดงด(วยว1าปรัะเพื้ณ&น .นย งเป7นปรัะโยชน*เหมาะสำมในย+คป�จจ+บ นอย1างไรัเพื้รัาะปรัะเพื้ณ&บางอย1างอาจไม1เหมาะสำมก บสำภิาพื้แวดลั(อมในป�จจ+บ นก6ได(

11. การัต .งค!าถามซั(อนเป7นการัต .งค!าถามท&0ม&ความหมายซั(อนแฝังอย'1 ซั�0งถ(าผู้'(ตอบไม1รั' (เท1าท น ในความหมายซั(อนแฝังน .น

113

ก6จะยอมรั บความหมายซั(อนแฝังท&0เป7นปรัะโยชน*ต1อผู้'(ถามโดยไม1รั' (ต ว

12. การัถามน!าเป7นการัหลัอกให(ผู้'(ตอบเด�นตามความค�ดของผู้'(ถามไปสำ'1จ+ดท&0ผู้'(ถามต(องการัสำรั+ปโดยไม1รั' (

บที่ที่#� 5จุร�ยศาสติร�

แผนการสอน

จุ�ดประสงคำ�เชื่�งพฤติ�กรรม

1. สำามารัถบอกความหมายแลัะขอบข1ายของจรั�ยศึาสำตรั*ได(2. สำามารัถอธี�บายความแตกต1างรัะหว1าง จรั�ยศึาสำตรั*ก บศึ&ลั

ธีรัรัม จรั�ยศึาสำตรั*ก บจรั�ยธีรัรัม แลัะจรั�ยศึาสำตรั*ก บว�ทยาศึาสำตรั*ได(

3. สำามารัถบอกป�ญหาสำ!าค ญในจรั�ยศึาสำตรั*ได(4. สำามารัถอธี�บายถ�งสำาเหต+ท&0ท!า ให(สำ+ขน�ยม แลัะอสำ+ขน�ยมม&

ทรัรัศึนะท&0แตกต1างก นเก&0ยวก บสำ�0งม&ค1าหรั-อสำ�0งด&สำ!าหรั บมน+ษย*

5. สำามารัถอธี�บายทรัรัศึนะของปรัะโยชน*น�ยมได(อย1างถ'กต(อง6. สำามารัถอธี�บายทรัรัศึนะของสำ มพื้ ทธีน�ยมแลัะสำ มบ'รัณน�ยม

ได(อย1างถ'กต(อง แลัะช ดเจน

114

7. สำามารัถว�จารัณ*โต(แย(งลั ทธี�ของค(านท*แลัะลั ทธี�อ-0นๆท&0ตนไม1เห6นด(วยได(

8. สำามารัถอธี�บายได(ว1าธีรัรัมชาต�น�ยม อธีรัรัมชาต�น�ยม แลัะอารัมณ*น�ยม ม&ทรัรัศึนะเก&0ยวก บลั กษณะของค1าทางจรั�ยธีรัรัมแตกต1างก นอย1างไรับ(าง

9. สำามารัถอธี�บายป�ญหาจรั�ยธีรัรัมในสำ งคมป�จจ+บ น เช1น ป�ญหาการัท!าแท(ง การั+ญยฆ์าตได( เป7นต(น

บที่ที่#� 5

จุร�ยศาสติร�

ในโลักแลัะช&ว�ตท .งหมด ไม1ม&สำ�0งใดสำ!าค ญไปกว1าการัต ดสำ�นว1า อะไรัค-อความถ'กต(อง เรั-0องรัาวเหลั1าน&.เป7นสำ�0งท&0เรัาจะต(องพื้�จารัณา ค!าถามเหลั1าน&.เป7นป�ญหาท&0จะต(องได(รั บการัแก(ไข สำ�0งเหลั1าน&.ม&อย'1แลัะเรัาต(องเผู้ช�ญก บม นแลัะจะต(องเข(าไปค(นหาม น อย1างไรัก6ตามเรัาจะต(องต ดสำ�นใจหรั-อพื้�จารัณาอย1างรัอบคอบ ณ จ+ดน&.ย1อมม&การัต ดสำ�นท&0ถ'กต(องอย'1หน�0งอย1าง ซั�0งเรัาจะต(องเข(าไปค(นพื้บแลัะย-นย นม น แลัะแน1นอนว1าเง-0อนไขอ-0นๆท&0ผู้�ด เรัาควรัท&0จะต(องหลั&กเลั&0ยง

C.L.Lewis, The ground and nature of right,Columbia university press, 1955.

115

ที่�าไมติ%องศ<กษาจุร�ยศาสติร�?ท!าไมศึ&ลัธีรัรัมจ�งม&ความสำ!าค ญ? หลั กศึ&ลัธีรัรัมท&0ถ'กต(องจะต(อง

ถ'กยอมรั บจากว ฒนธีรัรัมหรั-อความจรั�งของศึ&ลัธีรัรัมท&0เป7นสำากลัหรั-อไม1? ฉ นควรัด!าเน�นช&ว�ตอย1างไรั? ศึ&ลัธีรัรัมม&ค+ณค1าในต วม นเอง? ทฤษฎี&ทางศึ&ลัธีรัรัมใดด&ท&0สำ+ด? เรัาสำามารัถได(รั บค+ณค1าทางศึ&ลัธีรัรัมจากข(อเท6จจรั�ง? ท!าไมฉ นจ�งควรัเป7นคนม&ศึ&ลัธีรัรัม? ม&ค!าตอบท&0ถ'กต(องสำ!าหรั บท+กๆป�ญหาในช&ว�ต? อะไรัค-อความสำ มพื้ นธี*ของศึาสำนาแลัะศึ&ลัธีรัรัม?

ค!า ถามเหลั1าน&. เก&0ยวข(องก บมน+ษย*มานานมากแลัะเช-0 อว1าม&ป�จเจกบ+คคลัมากมายในสำ งคมได( พื้ยายามหาค!าตอบ แต1เรัาม กจะสำ บสำนก บค!าว1าศึ&ลัธีรัรัม บ+คคลัท 0วไปม กจะท�กท กเอาว1าศึาสำนาหรั-อว ฒนธีรัรัมบางครั .งก6รัวมเอากฎีหมายไปด(วยว1า เป7นข(อก!าหนดทางศึ&ลัธีรัรัม ท .งๆท&0ศึ&ลัธีรัรัมก บสำ�0งเหลั1าน&.อาจจะม&ความสำ มพื้ นธี*ก นแต1อาจจะไม1ใช1สำ�0งเด&ยวก น เรัาจ�งจ!าเป7นต(องมาค(นหาหรั-อท!าความเข(าใจก บความค�ดทางศึ&ลัธีรัรัม

เน อหาข้องจุร�ยศาสติร�ป�ญหาของจรั�ยศึาสำตรั*เก&0ยวข(องก บค!าว1า ด&หรั-อถ'ก แลัะเป7น

เรั-0องของค+ณค1า เน-. อหาของจรั�ยศึาสำตรั*อาจพื้�จารัณาได(เป7น 3

ปรัะเด6น ด งน&.

1. มน+ษย*ต(องการัท&0จะค(นหาค!าตอบว1าอะไรัค-ออ+ดมคต�ของช&ว�ต หรั-อกลั1าวอ&กน ยหน�0งได(

ว1าสำ�0งท&0ด&ท&0สำ+ดของมน+ษย*น .นค-ออะไรั ซั�0งเป7นเรั-0องของสำ�0งท&0น1าพื้�งปรัารัถนาหรั-อสำ�0งท&0ปรัะเสำรั�ฐท&0สำ+ดท&0มน+ษย*ควรัแสำวงหา บางครั .งมน+ษย*เรัาแสำวงหาบางสำ�0งเพื้-0อน!าไปสำ'1บางสำ�0ง เช1น เรัาแสำวงหาเง�นเพื้-0อซั-.อสำ�0งของท&0อยากได( เพื้-0อน!าเง�นไปซั-.ออาหารัอรั1อยๆ หรั-อซั-.อเสำ-.อผู้(าช+ดหรั' ตามต วอย1างน&.เง�นม�ได(ม&ค1าในต วเอง แต1ค1าของม นอย'1ท&0น!าพื้าไปสำ'1สำ�0งอ-0นหรั-อท&0เรั&ยกว1าม&ค1านอกต ว บางคนค�ดว1าการัม&ความสำ+ขหรั-อพื้(นจาก

116

ความท+กข*เป7นสำ�0งด&ท&0สำ+ดหรั-อเป7นสำ�0งท&0ม&ค1าในต วเอง แต1ค1าของม นอย'1ท&0น!าพื้าไปสำ'1สำ�0งอ-0นหรั-อท&0เรั&ยกว1าม&ค1านอกต ว บางคนค�ดว1าการัม&ความสำ+ขหรั-อพื้(นจากความท+กข*เป7นสำ�0งท&0ด&ท&0สำ+ดหรั-อเป7นสำ�0งท&0ม&ค1าในต วเอง ท+กคนท!าอะไรัก6เพื้-0อความสำ+ขอ นเป7นจ+ดหมายของช&ว�ต

2. มน+ษย*เรัาต(องการัค(นหาค!าตอบท&0ว1าอะไรัค-อสำ�0งท&0ถ'ก การักรัะท!าเช1นไรัจ�งเรั&ยกได(ว1า

เป7นการักรัะท!าท&0ถ'กหรั-อด& ม&มาตรัฐานหรั-อเกณฑ์*ต ดสำ�นการักรัะท!าอย1างไรั

3. ป�ญหาจรั�ยศึาสำตรั*อ&กเรั-0องหน�0ง ค-อ ป�ญหาท&0เรั&ยกว1า อภิ�จรั�ยศึาสำตรั* ซั�0งกลั1าวถ�งเรั-0อง

ธีรัรัมชาต�ของค1าทางจรั�ยธีรัรัม เช1น ค!าว1าด&น�ยามได(หรั-อไม1 สำถานภิาพื้ทางภิวว�ทยาของค1าทางจรั�ยธีรัรัมเป7นอย1างไรั เป7นต(น

ประโยชื่น�น�ยม:จุงที่�าประโยชื่น�ให%มหาชื่น

ป�ญหาน&.ท1านพื้�จารัณาว1าอย1างไรั น กปรัะโยชน*น�ยมท&0เด1นๆได(แก1 เบนธี มแลัะม�ลัลั* โดยเฉพื้าะม�ลัลั*น .นถ-อก นว1าเป7นผู้'(วางรัากฐานให(แก1ลั ทธี�น&.โดยท!าให(ปรัะโยชน*น�ยมเป7นรัะบบท&0รั ดก+มย�0งข�.น

เกณฑ์*ท&0ใช(เป7นต วต ดสำ�นการักรัะท!าด&หรั-อช 0วค-อ ปรัะโยชน*หรั-อความสำ+ข แต1ต(องเป7นความสำ+ขแก1คนจ!านวนมากท&0สำ+ดหรั-อมหสำ+ขเท1าน .น(The Greatest Happiness Principle) โดยต วของการักรัะท!าเองไม1ด&หรั-อช 0ว ผู้�ดหรั-อถ'ก แต1ข�.นอย'1ก บข(อเท6จจรั�งว1าม นก1อให(เก�ดปรัะโยชน*แค1ไหน ท .งน&.ปรัะโยชน*น�ยมถ-อว1าผู้ลัท&0เก�ดจากการักรัะท!าสำ!าค ญกว1าเจตนาหรั-อแรังจ'งใจท&0ก1อให(เก�ดการักรัะท!าน .นข�.น:

“แรังจ'งใจไม1ม&อะไรัเก&0ยวข(องก บศึ&ลัธีรัรัมของการักรัะท!า แม(ว1าม นอาจเก&0ยวข(องก บศึ&ลัธีรัรัมของผู้'(กรัะท!า ใครัก6ตามท&0ช1วยเพื้-0อนมน+ษย*ให(รัอดจากการัจมน!.าตายได(ท!าสำ�0งท&0ถ'กต(องศึ&ลัธีรัรัม ไม1ม&แรัง

117

จ'งใจของเขาจะเก�ดจากหน(าท&0หรั-อเก�ดจากความหว งท&0จะได(รั บค1าตอบแท(นค+(มเหน-0อย”25

ข(อน&.อาจข ดก บความรั' (สำ�กของอ&กหลัายคน คนหน�0งช1วยคนจมน!.าโดยไม1หว งผู้ลัตอบแทน แต1อ&กคนหน�0งช1วยโดยหว งผู้ลัตอบแทน แต1ผู้ลัลั พื้ธี*ออกมาเท1าก นค-อ สำามารัถช1วยเหลั-อเพื้-0 อนมน+ษย*ให(สำามารัถรัอดช&ว�ตได(เหม-อนก น ปรัะโยชน*น�ยมถ-อว1า ท .งสำองคนกรัะท!าความด&เหม-อนก น ไม1ม&ความแตกต1าง เน-0องจากปรัะโยชน*น�ยมด'ท&0ผู้ลัของการักรัะท!าเท1าน .นว1า ท!าแลั(วจะเก�ดอะไรัข�.น จากป�ญหาข(างต(นถ(าท1านใช(หลั กปรัะโยชน*น�ยม ท1านจะต ดสำ�นอย1างไรั ท1านคงต(องเลั-อกช1วยหญ�งม&ครัรัภิ*ใกลั(ก!าหนดคลัอด อย1างน(อยท1านก6สำามารัถช1วยสำองช&ว�ตได(พื้รั(อมก นค-อ หญ�งม&ครัรัภิ*แลัะลั'กท&0ก!าลั งจะคลัอดในว นข(างหน(าหรั-อท1านอาจจะช1วยคนหน+1มเพื้รัาะคนหน+1มย งม&ก!าลั งว งชา ต(องม&ช&ว�ตอย'1ต1อไปอ&กนานอาจจะท!าปรัะโยชน*แก1สำ งคมได(อ&กมากมายหรั-อท1านว1าอย1างไรั?

การคำ�านวิณมหส�ข้

ม�ลัลั*ถ-อว1าการักรัะท!าท&0ด&ค-อการักรัะท!าท&0ก1อให(เก�ดความสำ+ขมากท&0สำ+ดแก1คนจ!านวนมากท&0สำ+ดหรั-อตามหลั กมหสำ+ข ป�ญหาม&ว1าเรัาจะใช(อะไรัเป7นเกณฑ์*ในการัปฏ�บ ต�ให(สำอดคลั(องก บหลั กด งกลั1าว ม�ลัลั*ถ-อว1าเรัาต(องด'ท&0ผู้ลัของการักรัะท!า แต1ผลำที่#�เก�ดข้< นติ%องคำ�าน<งถิ<งในระยะยาวิด%วิย อย1างเช1น พื้รั+ 1งน&.เรัาจะสำอบแต1เพื้-0อนเหงา ชวนไปด'หน ง ถ(าเรัาไปด'หน งแลัะเก�ดสำอบตก ผู้ลัท&0เก�ดข�.นอาจท!าให(เรัาเรั&ยนไม1จบหรั-อต(องใช(เวลัาเรั&ยนมากข�.น ซั�0งหมายถ�งค1าใช(จ1ายต(องเพื้�0มข�.นเช1นก น พื้1อแม1อาจม&ความท+กข*มากถ�งข .นฆ์1าต วตาย น&0ค-อต วอย1างสำมม+ต� แต1ถ(าเรัาไม1ไปอย1างมากเพื้-0อนก6แค1เหงาใจเท1าน .น เม-0อเรัาค!านวณความสำ+ข ความท+กข*ท&0เก�ดข�.น เรัาจ�งต(องเลั-อกอ1านหน งสำ-อเตรั&ยมสำอบด&กว1า เพื้รัาะปรัะโยชน*น�ยมค!านวณแลั(วว1าจะก1อให(เก�ดความสำ+ขมากกว1า

25 ว�ทย* ว�ศึทเวทย*, จรั�ยศึาสำตรั*เบ-.องต(น : มน+ษย*ก บป�ญหาจรั�ยธีรัรัม (กรั+งเทพื้ฯ : อ กษรัเจรั�ญท ศึน*, 2525), หน(า 100.

118

ความท+กข* ปรัะโยชน*น�ยมไม1สำน บสำน+นให(เรัาเสำ&ยสำลัะเพื้-0อความสำ+ขของผู้'(อ-0น แต1เรัาจะต(องค�ดต วเองเป7นสำ1วนหน�0งของการัค!านวณความสำ+ขด(วย อย1างเช1น ถ(าต ดสำ�นไปด'หน งเพื้รัาะค�ดถ�งความสำ+ขของเพื้-0อนเท1าน .น โดยไม1ค!าน�งความท+กข*ท&0จะเก�ดข�.นก บต วเอง ปรัะโยชน*น�ยมไม1เห6นด(วย เพื้รัาะน 0นเท1าก บเรัาก!าลั งลัดค1าต วเองให(น(อยกว1าผู้'(อ-0 น ประโยชื่น�น�ยมอย:,ติรงกลำาง อย,าลำดคำ,าติ�วิเองน%อยกวิ,าคำนอ�น แติ,ก=อย,าลำดคำ,าผ:%อ�นให%น%อยกวิ,าตินแต1จงน บต วเองเข(าเป7นสำ1วนหน�0งในการัค!านวณความสำ+ขด(วย

จุาร#ติประเพณ# ศาสนา กฎีหมาย แลำะกฎีศ#ลำธิรรมก�บหลำ�กมหส�ข้

ปรัะโยชน*น�ยมไม1ถ-อว1าจารั&ตปรัะเพื้ณ&เป7นต วก!าหนดความถ'กผู้�ดของการักรัะท!าอย1างสำ�.นเช�ง แต1ก6ม�ได(ปฏ�เสำธีจารั&ตปรัะเพื้ณ& แต1ถ-อว1าจารั&ตปรัะเพื้ณ&โดยต วม นเองไม1ด&หรั-อเลัว ถ'กหรั-อผู้�ด แต1จารั&ตปรัะเพื้ณ&จะต(องได(รั บการัทดสำอบก1อนว1า ท!าให(เก�ดมหสำ+ข ควรัหรั-อไม1ท&0จะให(ม&อย'1ต1อไป ต วอย1างเช1นเม-0อปรัะมาณเก-อบรั(อยปEมาแลั(วเขาเคยเสำนอว1า เน-0องจากเกาะอ งกฤษเลั6กน�ดเด&ยว ปรัะชากรัก6เพื้�0มข�.นท+กท&ๆ รั ฐบาลัจ�งควรัจะม&มาตรัการัในการัค+มก!าเน�ด ข(อเสำนอแบบน&.ถ-อเป7นเรั-0องลัามกอนาจารัในสำม ยน .น ม�ลัลั*ได(ถ'กโจมต&จากน กเทศึน* น กศึ&ลัธีรัรัมท .งหลัาย ม&การัฟั?องรั(องเขา หาว1าข(อเสำนอของเขาหยาบช(าปHาเถ-0อน แต1ในป�จจ+บ นเรั-0องน&.เป7นของธีรัรัมดาท&0สำ+ด26

ค!าสำอนของศึาสำนาท&0ว1า จงเมตตาเพื้-0อนมน+ษย* จงช1วยเพื้-0อนผู้'(ตกท+กข*ได(ยาก ปรัะโยชน*น�ยมถ-อว1าค!าสำอนเหลั1าน&.เป7นท&0ยอมรั บได(เน-0องจาก เม-0อท+กคนปฏ�บ ต�ตามน&.แลั(วจะท!าให(สำ งคมเก�ดความสำงบสำ+ขหรั-อศึาสำนาท&0สำอนว1าม&โลักหน(าก6ไม1ข ดก บหลั กปรัะโยชน*น�ยมเพื้รัาะถ(าโลักหน(าม&จรั�ง การัค!านวณปรั�มาณความสำ+ขท&0เก�ดจากการักรัะท!าสำ�0งใดสำ�0งหน�0งย1อมต(องค!าน�งถ�งผู้ลัท&0เก�ดข�.นในโลักหน(าด(วย แม(ว1าม นจะเป7นเรั-0องท&0ยากแต1น 0นเป7นป�ญหาเรั-0องว�ธี&การัม�ใช1หลั กการั แต1ค!าสำอนของ

26 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 105.

119

ศึาสำนาท&0ว1า จงอย1าท!าลัายช&ว�ตไม1ว1าอะไรัจะเก�ดข�.นเพื้รัาะการัท!าลัายช&ว�ตเป7นสำ�0งผู้�ดโดยไม1ม&ข(อแม(ใดๆ ปรัะโยชน*น�ยมไม1เห6นด(วยเพื้รัาะในบางกรัณ&เรัาอาจจะต(องฆ์1าคนอย1างเช1นบางท&เรัาต(องฆ์1าอาชญากรัคด&อ+กฉกรัรัจ* เพื้รัาะเรัาเช-0อว1าจะท!าให(เก�ดความสำงบสำ+ขแก1คนท 0วไป

ม�ลัลั*ให(ความหมายว1า กฎี ค-อสำ�0งท&0ท+กคนปฏ�บ ต�รั1วมก นเพื้-0อให(เก�ดมหสำ+ข แต1ถ(ากฎีใดท&0ไม1ท!าให(เก�ดมหสำ+ขกฎีน .นก6ใช(ไม1ได( สำมม+ต�ว1าท1านข บรัถไปพื้บอ+บ ต�เหต+ข(างทาง ชายคนหน�0งเจ6บหน กท1านหามเขาข�.นรัถข บไปโรังพื้ยาบาลั ถ(าปรัะสำบการัณ*ท&0ท1านม&อย'1บอกท1านว1า เขาจะต(องเสำ&ยช&ว�ตลัง ถ(าท1านไม1น!าไปโรังพื้ยาบาลัให(เรั6วท&0สำ+ดเท1าท&0จะท!าได( ถ(าท1านตกอย'1ในสำถานการัณ*เช1นน&.ท1านจะข บรัถฝัHาไฟัแดงท&0สำ&0แยกหรั-อไม1 ถ(าสำ&0แยกว1างไม1ม&รัถ ความผู้�ดท&0ฝัLนกฎีจรัาจรัก บความผู้�ดท&0ปลั1อยให(คนตายสำ�0งไหนจะรั(ายแรังกว1าก น ถ(าท1านไม1ฝัHาไฟัแดง ปรัะโยชน*น�ยมถ-อว1าท1านท!าผู้�ด เพื้รัาะไม1ท!าในสำ�0งท&0ก1อให(เก�ดปรัะโยชน*มากกว1าโทษ แต1ถ(าท1านฝัHาไฟัแดงเพื้-0อท&0จะรั&บไปด'ภิาพื้ยนต* ท1านท!าผู้�ดเพื้รัาะในกรัณ&เช1นน&.ความสำ+ขท&0เก�ดจากการัด'ภิาพื้ยนต*ไม1เท1าก บผู้ลัรั(ายท&0เก�ดจากการัท!าผู้�ดกฎีหมาย

คำ%านที่�แลำะพ�นธิน�ยม

พื้ นธีน�ยม(Deontology)ย-นย นว1า ม&หน(าท&0ท&0แตกต1างก นหลัายอย1าง การักรัะท!าต1างๆม&ความด&แลัะความช 0วในต วม นเอง ความด&หรั-อความช 0วของแต1ลัะการักรัะท!าไม1ได(ถ'กก!าหนดโดยผู้ลัลั ทธี*ท&0เก�ดข�.น ม&หลัายอย1างท&0มน+ษย*ได(กรัะท!าเช1น การัฆ์1าผู้'(บรั�สำ+ทธี�Cซั�0งไม1สำามารัถกรัะท!าได(ในแง1พื้ นธีน�ยม

คำวิามด#ไม,ได%ข้< นอย:,ก�บผลำข้องการกระที่�า

พื้ นธีน�ยมแบบสำ+ดโต1งท&0จะกลั1าวถ�งในท&0น&.ค-อจรั�ยศึาสำตรั*ของคำ%านที่� (Kant,1724-1804) น กปรั ชญาชาวเยอรัม น ซั�0งม&ความค�ดเห6นข ดแย(งก บม�ลัลั* จากการัท&0ม�ลัลั*มองว1าการักรัะท!าด&หรั-อ

120

ช 0วน .นต ดสำ�นจากผู้ลัของการักรัะท!าโดยไม1สำนใจเบ-.องหลั งหรั-อแรังจ'งใจของการักรัะท!าน .น สำ1วนค(านท*มองว1าการักรัะท!าด&หรั-อช 0วน .นไม1ได(ข�.นอย'1ก บผู้ลัของการักรัะท!า แต1ความถ'กต(องอย'1ในธีรัรัมชาต�ภิายในของการักรัะท!าน .นเอง ด งน .นจรั�ยศึาสำตรั*ของค(านท*ม&ลั กษณะเป7นแบบแผู้นน�ยม(formalistic)กลั1าวค-อ ความถ'กต(องของการักรัะท!าไม1ข�.นอย'1ก บผู้ลัของการักรัะท!า

คำวิามด#เก�ดจุากเจุตินาด#

เจตนาด&ในท ศึนะของค(านท*แตกต1างจากความหมายท&0คนท 0วไปเข(าใจ ม�ใช1เก�ดจากความปรัารัถนาด&แลัะไม1ค!าน�งถ�งผู้ลัลั พื้ธี*ของการักรัะท!า ต วอย1างเช1น นายแดงช1วยคนท&0ก!าลั งจมน!.าให(รัอดช&ว�ต เพื้รัาะม&เจตนาด&ท&0ต(องการัช1วยเหลั-อเพื้-0อนมน+ษย*โดยไม1ได(ม+1งหว งสำ�0งใดจากการักรัะท!า น&. นายแดงกรัะท!า ไปโดยปรัาศึจากแรังกรัะต+(นใดๆ นอกจากม&เจตนาด& สำ1วนนายด!าช1วยคนท&0ก!าลั งจะจมน!.าให(รัอดช&ว�ต เพื้รัาะหว งว1าหลั งจากการัช1วยเหลั-อตนจะได(รั บการัช-0นชม แลัะอาจได(รั บผู้ลัตอบแทนท&0ค+(มค1า นายด!ากรัะท!าไปเพื้รัาะม&จ+ดม+1งหมายอย'1ในใจ ซั�0งเป7นแรังผู้ลั กด นให(เขาช1วยเหลั-อผู้'(อ-0น จากต วอย1างการักรัะท!าของนายแดงแลัะนายด!า ถ(าพื้�จารัณาว1าการักรัะท!าของใครัถ'กต(องกว1าก น คนท 0วไปอาจตอบว1าการักรัะท!าของท .งสำองถ'กต(องเหม-อนก นเพื้รัาะมองท&0ผู้ลัของการักรัะท!าว1า คนจมน!.าต1างรัอดช&ว�ต แลัะการัช1วยเหลั-อผู้'(ท&0ก!าลั งเด-อดรั(อนย1อมถ'กต(องเสำมอ แต1ถ(าถามต1อว1าการักรัะท!าของบ+คคลัใดม&ค1าทางศึ&ลัธีรัรัมมากกว1า โดยใช(มาตรัฐานทางศึ&ลัธีรัรัมของค(านท* ก6จะตอบว1า การักรัะท!าของนายแดงถ'กต(อง น1าสำรัรัเสำรั�ญ แลัะม&ค1าทางศึ&ลัธีรัรัม สำ1วนการักรัะท!าของนายด!าถ'กแลัะน1าช-0นชม แต1ปรัาศึจากค+ณค1าทางศึ&ลัธีรัรัม เพื้รัาะค(านท*ต ดสำ�นการักรัะท!าท&0ม&ค1าทางศึ&ลัธีรัรัม โดยด'ท&0เจตนาของผู้'(กรัะท!าไม1ใช1มองท&0ผู้ลัเพื้&ยงปรัะการัเด&ยว27

27ไพื้ลั�น เตชะว�ว ฒนาการั, “การัศึ�กษาเปรั&ยบเท&ยบเกณฑ์*ต ดสำ�นความด&ในพื้+ทธีปรั ชญาเถรัวาทก บในปรั ชญาของค(านท*”, ว�ทยาน�พื้นธี*อ กษรัศึาสำตรั

121

เจุตินาด#เก�ดจุากคำวิามส�าน<กในหน%าที่#�

เจตนาด&ของค(านท*เก�ดจากความสำ!าน�กในหน(าท&0 ซั�0งจะต(องไม,ใชื่,เก�ดจุากแรงโน%มข้องอารมณ�(inclination) ท .งท&0เป7นฝัHายบวกเช1นความเมตตาสำงสำารั แลัะทางลับเช1น ความอ�จฉารั�ษยา อย1างเช1น บางคนอาจให(ทานเพื้รัาะเก�ดจากความสำงสำารั ค(านท*ถ-อว1าการักรัะท!าเช1นน .นไม1ถ-อว1าเป7นเจตนาด& แต1ถ(าให(ทานเพื้รัาะถ-อว1าเป7นการักรัะท!าท&0มน+ษย*พื้�งกรัะท!าค-อ ช1วยเหลั-อผู้'(ตกท+กข*เป7นสำ�0งท&0ด& การักรัะท!าเช1นน&.ค(านท*ถ-อว1าเป7นการักรัะท!าท&0เก�ดจากเจตนาด&ค-อ การัท!าตามหน(าท&0 ท&0มน+ษย*พื้�งกรัะท!า นอกจากน&.การักระที่�า ที่#�ด#จุะติ%องไม,หวิ�งผลำประโยชื่น�ข้องตินหรอไม,คำ�าน<งถิ<งผลำใดๆที่� งส� น อย1างเช1นพื้1อค(าซั-0อสำ ตย*เพื้รัาะหว งว1าลั'กค(าจะเช-0อใจตนแลัะกลั บมาซั-.อของตนใหม1 การักรัะท!าเช1นน&.ถ-อว1าเป7นการัหว งผู้ลัตอบแทน ไม1ได(เป7นการักรัะท!าท&0ม&ค1าทางศึ&ลัธีรัรัม นอกจากน&.ค(านท*ย งไปไกลักว1าน .นค-อ นอกจากจะไม1ค!าน�งถ�งผู้ลัปรัะโยชน*ของตนเองเท1าน .นแต1จะต(องไม1ค!าน�งถ�งผู้ลัใดๆท .งสำ�.น อย1างเช1น หมอพื้'ดปดเพื้-0อให(คนไข(สำบายใจแลัะหายปHวย คนท 0วไปมองว1าเป7นการักรัะท!าท&0เก�ดจากเจตนาด& แต1สำ!าหรั บค(านท*การัพื้'ดปดจะถ-อเป7นเจตนาด&ไม1ได( ไม1ว1าจะพื้'ดปดเพื้-0ออะไรั การัพื้'ดปดน .นผู้�ดขณะท&0พื้'ดปดออกมาแลั(ว เพื้รัาะมน+ษย*ม&หน(าท&0ต(องพื้'ดความจรั�ง เขาต(องพื้'ดความจรั�งแม(ผู้ลัจะออกมาเป7นอย1างไรัก6ตาม เพื้รัาะผู้ลัของการักรัะท!าไม1ใช1เป7นต วต ดสำ�นความถ'กผู้�ดของการักรัะท!า

หน%าที่#�ก�บกฎีศ#ลำธิรรม

ค(านท*ถ-อว1าการักรัะท!าท&0ด&เก�ดจากเจตนาด& เจตนาด&เก�ดจากการักรัะท!าตามหน(าท&0 การักรัะท!าตามหน(าท&0เก�ดจากการัท!าตามเหต+ผู้ลั การัท!าตามเหต+ผู้ลัก6ค-อการักรัะท!าท&0ต .งอย'1บนกฎีศึ&ลัธีรัรัม ค(านท*บอกว1ากฎีท+กกฎีม&ลั กษณะเป7นค!าสำ 0ง กฎีศึ&ลัธีรัรัมท 0วไปท&0ว1า จงพื้'ดค!าสำ ตย* จงอย1าท!าลัายช&ว�ตมน+ษย* เป7นลั กษณะของการัให(เรัาท!าหรั-อไม1ท!าสำ�0ง

มหาบ ณฑ์�ต จ+ฬาลังกรัณ*มหาว�ทยาลั ย 2533, หน(า 42.

122

ใ ด สำ�0 ง ห น�0 ง ค( า น ท* บ อ ก ว1 า ค!า สำ 0 ง ม& 2 แ บ บ ค- อ ค!า สำ 0 ง ท&0 ม&เ ง-0 อ น ไ ข (Hypothetical Imperative) ก บ ค!า สำ 0 ง เ ด6 ดขาด(Categorical Imperative)

1. ค!าสำ 0งท&0ม&เง-0อนไข เป7นหลั กความปรัะพื้ฤต�ท&0กรัะท!าเพื้-0อน!าไปสำ'1เป?าหมายของผู้'(กรัะท!า

อย1างเช1น ถ(าฉ นขย นท!างาน เจ(านายจะเลั-0อนข .นเง�นเด-อน ถ(าฉ น“ ” “

เป7นเด6กด& แม1จะซั-.อของให( ”

2. ค!าสำ 0งเด6ดขาด เป7นค!าสำ 0งท&0ปรัาศึจากเง-0อนไขใดๆ เรัาท!าตามค!าสำ 0งเพื้รัาะเห6นว1าเป7นสำ�0งท&0

ด&ในต วม นเอง ไม1ได(หว งผู้ลัหรั-อไปสำ'1เป?าหมายใดๆท&0เรัาต .งไว( อย1างเช1น จงซั-0อสำ ตย*เพื้รัาะความซั-0อสำ ตย*เป7นสำ�0งด& จงท!าอย1างน&.เพื้รัาะเป7น“ ” “

สำ�0งท&0ถ'ก ”ค(านท*มองว1า กฎีศึ&ลัธีรัรัมต(องม&ลั กษณะเป7นค!าสำ 0งเด6ดขาด

เพื้รัาะการัท!าตามค!าสำ 0งโดยม&เง-0อนไข การักรัะท!าท&0หว งผู้ลัจะเป7นการักรัะท!าท&0ด&ไม1ได( โดยค!าสำ 0งเด6ดขาดหรั-อกฎีศึ&ลัธีรัรัมท&0ตายต วของค(านท*ก6ค-อ จุงที่�าติามหลำ�กซ<�งที่,านจุงใจุได%ที่#�จุะให%เป3นกฎีสากลำ“ ” อย1างเช1น เรัาต(องการัย-มเง�นเพื้-0อนแลัะเรัาบอกเพื้-0อนว1าอ&กไม1ก&0ว นจะใช(ค-นท .งท&0เรัารั' (ว1าเป7นไปไม1ได( ซั�0งเหต+การัณ*เช1นน&.ท1านคงไม1ต(องการัให(ใครัย�ดถ-อเป7นแน1เพื้รัาะรั' (ว1าถ(าม&คนมาย-มเง�น เรัาก6คงไม1ได(ค-นแลัะไม1ให( หรั-ออาจพื้'ดใหม1ว1า จุงปฏิ�บ�ติ�ติ,อมน�ษย�โดยถิอวิ,าเข้าเป3น“

จุ�ดหมายในติ�วิเอง อย,าถิอเข้าเป3นเพ#ยงเคำร�องมอไม,วิ,าจุะเป3นติ�วิที่,านเองหรอเพ�อนมน�ษย�ด(วยก น ” ต วอย1างข(างต(น เรัาย-มเง�นเพื้-0อนท .งท&0รั' (ว1าไม1สำามารัถหามาใช(ได(เท1าก บว1าเรัามองเขาเป7นเครั-0องม-อหรั-อว�ธี&การัเพื้-0อบรัรัลั+ผู้ลัท&0เรัาต(องการัน 0นเอง

ค(านท*เช-0อว1ามน+ษย*ท+กคนม&เหต+ผู้ลัหรั-อป�ญญาท&0จะเข(าใจกฎีสำากลัได( แต1ท&0เขาท!าผู้�ดเน-0องจากอารัมณ* ผู้ลัปรัะโยชน* รัสำน�ยม ฯลัฯต1างก น แต1ถ(าท+กคนใช(เหต+ผู้ลัก6จะสำามารัถเข(าใจเหต+ผู้ลัสำากลัได(

123

อภิ�จุร�ยศาสติร� (Meta-ethics)

ป�ญหาอภิ�จรั�ยศึาสำตรั*เป7นป�ญหาการัว�เครัาะห*ภิาษาจรั�ยะเช1น ค!าว1า ด& หรั-อ ถ'ก ม&การัอธี�บายถ�งความหมายแลัะหน(าท&0ของศึ พื้ท*“ ” “ ”

แลัะข(อความจรั�ยะในรั'ปต1างๆ 3 ทฤษฎี&ด(วยก นค-อ28

1. ที่ฤษฎี#ธิรรมชื่าติ�น�ยม(Naturalism) ทฤษฎี&น&.ม&ท ศึนะว1า เรัาสำามารัถท&0จะน�ยามค!าหรั-อ

ข(อความทางจรั�ยะได( โดยสำ�0งท&0น!า มาเป7นต วน�ยามน&. เป7นค!า หรั-อข(อความท&0บรัรัยายข(อเท6จจรั�งหรั-อปรัากฏการัณ*ท&0ม&อย'1ในโลักของธีรัรัมชาต� เช1น น�ยาม ด& ซั�0งเป7นศึ พื้ท*ทางจรั�ยะว1าค-อ สำ�0งท&0ก1อให(“ ” “

เก�ดมหสำ+ข เป7นต(น ข(อความท&0เอามาน�ยามน&.เป7นข(อความท&0ไม1ใช1”

ข(อความทางจรั�ยะ แต1เป7นข(อความเช�งบรัรัยายท&0เก&0ยวก บเรั-0องมหสำ+ขอ นเป7นปรัากฏการัณ*เรั-0องทางธีรัรัมชาต� ด งน .นท ศึนะน&.จ�งถ-อว1า ข(อความทางจรั�ยะก6ค-อข(อความบรัรัยายข(อเท6จจรั�งอย1างหน�0งน 0นเอง ซั�0งพื้'ดได(อ&กอย1างหน�0งว1า เป7นการัเอาเรั-0องของค+ณค1า หรั-อจรั�ยะไปเท1าก บข(อเท6จจรั�งอย1างเช1น

ที่ฤษฎี#ข้องเปอร�ร#� (Ralph B. Perry)

เขาสำ งเกตเห6นว1า ศึ พื้ท*ทางจรั�ยะเช1น ด&/เลัว ถ'ก/ผู้�ด ม&รัากฐานอย'1ในบรัรัดาข(อเท6จจรั�งทางจ�ตว�ทยาเช1น เม-0อกลั1าวว1า ก ม&ค+ณค1า แสำดงว1าเรัาก!าลั งสำนใจสำ�0งน .น(ก) ด งน .นทฤษฎี&ของเปอรั*รั&0ม กถ'กเรั&ยกว1า ทฤษฎี&ค+ณค1าแบบความสำนใจ เน-0องจากเขาน�ยามค+ณค1าในรั'ป“ ”

ของความสำนใจซั�0งความสำนใจน&.จะปรัากฎีออกมาในรั'ปของเหต+การัณ*หรั-อการักรัะท!า โดยเปอรั*รั&0พื้�จารัณาความสำนใจในสำองแง1ค-อ เช�งบวกก บเช�งลับ ต วอย1างเช1นถ(าบอกว1า เรัาม&ความสำนใจเช�งบวกต1อเสำรั&ภิาพื้ เรัาก6จะให(การัสำน บสำน+นแลัะปกป?องเสำรั&ภิาพื้ แลัะถ(าบอกว1าเรัาม&ความ

28พื้งษ*ศึ กด�C ภิาณ+รั ตน*,“การัศึ�กษาเช�งว�เครัาะห*ทฤษฎี&จรั�ยศึาสำตรั*ของอารั*.เอ6ม.แฮรั*”, ว�ทยาน�พื้นธี*อ กษรั ศึาสำตรัมหาบ ณฑ์�ต จ+ฬาลังกรัณ*มหาว�ทยาลั ย 2523, หน(า 4.

124

สำนใจเช�งลับต1อการัคอรั*รั บช 0น เรัาก6จะท!า ก�จกรัรัมค ดค(านการัคอรั*รั ปช 0นหรั-อข ดขวางไม1ให(เก�ดข�.น

ป�ญหา จรั�ยธีรัรัมเป7นเรั-0องความเห6นสำ1วนบ+คคลั ซั�0งเป7นการัเปAดโอกาสำให(กลั+1มบ+คคลักรัะท!าสำ�0งท&0ผู้�ดจรั�ยธีรัรัมกลัายมาเป7นสำ�0งท&0ถ'กจรั�ยธีรัรัม

ที่ ร ร ศ น ะ ข้ อ ง เ วิ ส เ ติ อ ร� ม า ร� คำ (Edward Westermarck)

เวสำเตอรั*มารั*คพื้ยายามแยกอารัมณ*ท&0เก�ดข�.น ซั�0งเขาเรั&ยกว1า กลั+1มอารัมณ*ตอบแทน ซั�0งย งสำามารัถแยกออกได(เป7น “ ” 2 แบบย1อย

ค-อ (1)กลั+1มอารัมณ*ตอบแทนแบบเป7นศึ ตรั'ปรัะกอบด(วยอารัมณ*โกรัธี, เกลั&ยด, แค(น แลัะอ-0 นๆ ในท!า นองเด&ยวก น แลัะ(2)กลั+1มอารัมณ*ตอบแทนแบบเป7นม�ตรั ซั�0งรัวมการัขอบค+ณ,การัยอมรั บแลัะความรั กเอาไว(ด(วย ซั�0งแต1ลัะแบบย งแบ1งย1อยออกเป7นอารัมณ*แบ สำนใจ แลัะ ไม1สำนใจ อารัมณ*แบบสำนใจเป7นการัท&0ผู้'(กรัะท!าม&สำ1วนได(“ ” “ ”

สำ1วนเสำ&ย แต1อารัมณ*แบบไม1สำนใจเป7นอารัมณ*ของผู้'(ท&0ไม1ได(รั บอ�ทธี�พื้ลัใดๆจากสำ�0งน .น สำามารัถเข&ยนแผู้นผู้ งได(ด งน&.

เวสำเตอรั*มารั*คค�ดว1า อารัมณ*ปรัะเภิทไม1สำนใจค-อ อารัมณ*ทางจรั�ยธีรัรัม เช1น เม-0อกลั1าวว1า ก เป7นสำ�0งท&0ถ'ก แสำดงให(เห6นถ�งการัยอมรั บ เป7นกลั+1มอารัมณ*ตอบแทนแบบเป7นม�ตรั ปรัะเภิทไม1สำนใจ

ป�ญหา เช1นเด&ยวก บแนวค�ดของเปอรั*รั&0

2. ที่ฤษฎี#อธิรรมชื่าติ�น�ยม(Non-Natualism) ทฤษฎี&น&.ม&ท ศึนะว1า ศึ พื้ท*หรั-อข(อความ

ทางจรั�ยะม�อาจบรัรัยายหรั-อน�ยามได(ด(วยข(อความเช�งบรัรัยายท&0เก&0ยวก บสำ�0งในธีรัรัมชาต�อ นรั บรั' (ได(ด(วยปรัะสำาทสำ มผู้ สำของมน+ษย* ค1าทางจรั�ยะไม1เก&0ยวข(องก บค+ณสำมบ ต�ทางธีรัรัมชาต� ด& ก บการั ก1อให(“ ” “

เก�ดมหสำ+ข เป7นคนลัะสำ�0งก น ไม1เก&0ยวข(องซั�0งก นแลัะก น สำ�0งใดเป7นสำ�0งท&0”

ด&แลั(ว ไม1ว1าม นจะก1อให(เก�ดความสำ+ขหรั-อไม1 ก6ย งเรั&ยกว1าเป7นสำ�0งท&0ด&อย'1

125

สำ!าหรั บทฤษฎี&น&.แลั(ว ศึ พื้ท*หรั-อข(อความจรั�ยะใช(เรั&ยกค+ณสำมบ ต�หรั-อลั กษณะอย1างหน�0งท&0อย'1พื้(นขอบเขตของปรัะสำาทสำ มผู้ สำออกไป ค-ออย'1เหน-อธีรัรัมชาต�ออกไป ค+ณสำมบ ต�น&.เรัาไม1สำามารัถน�ยามได(ด(วยค!าอ-0นท&0ม� ใช1ต วม นเอง เช1น หวาน เหลั-อง รั(อน เป7นต(น ผู้�ดก นแต1ว1า ค+ณสำมบ ต�เช�งเด&0ยวทางจรั�ยะน&.อย'1นอกเหน-อปรัะสำบการัณ*ทางธีรัรัมชาต�ออกไป การัจะรั' (ได(ต(องใช(ว�ธี&การัอย1างเด&ยวค-อ การั หย 0ง“

เห6น ด(วยตนเอง โดยไม1ม&การัผู้1านต วกลัางใดๆท .งสำ�.นค-อ โดย”

การัใช(อ ชฌั ต�กญาณ(Intuition)น 0นเองอย1างเช1นแนวิคำ�ดข้องม�วิร�

ม วรั*ม&ความเห6นแย(งก บทฤษฎี&ธีรัรัมชาต�น�ยมท&0ว1าศึ พื้ท*ทางจรั�ยะไม1สำามารัถน�ยามด(วยปรัะสำาทสำ มผู้ สำหรั-อว�ธี&การัทางสำ งคมศึาสำตรั* แต1เขาเห6นว1าเม-0อพื้'ดบางสำ�0งว1าด& เรัาก!าลั งพื้'ดถ�งค+ณสำมบ ต�ของม นท&0ไม1สำามารัถว�เครัาะห*ได( ม วรั*แสำดงความค�ดเห6นในเรั-0องน&.ว1า29

“ถ(าม&ใครัถามข(าพื้เจ(าว1า ด&ค-ออะไรั“ ?” ค!าตอบของข(าพื้เจ(าก6ค-อว1า ด&ก6ค-อด& แลั(วก6จบแค1น .น หรั-อถ(าใครัถามว1า จะน�ยามด&ได(“

อย1างไรั ค!าตอบของข(าพื้เจ(าก6ค-อว1า ม นเป7นสำ�0งท&0ไม1สำามารัถน�ยามได(” แลั(วก6หมดแค1น .น…”

ม&ผู้'(ว�จารัณ*ว1าแนวค�ดของม วรั*จ ดอย'1ในปรัะเภิททฤษฎี&อ ชฌั ต�กญาณน�ยม (intuitionism) ท&0เช-0อว1า คนเรัาม&สำมรัรัถภิาพื้พื้�เศึษท&0จะรั' (ถ�งหรั-อเข(าถ�งสำ จจะได( สำมรัรัถภิาพื้พื้�เศึษน&.เรั&ยกว1า อ ชฌั ต�กญาณ“ ” น กอ ชฌั ต�กญาณท&0ม&ช-0อเสำ&ยงแลัะอย'1ในย+คสำม ยเด&ยวก บม วรั*ม&สำองคนค-อพื้รั�ชารั*ด (H.A.Prichard) ก บรัอสำ (W.D. Ross)

ป�ญหา การัใช(อ ชฌั ต�กญาณเป7นเรั-0องเฉพื้าะบ+คคลั ไม1ม&เกณฑ์*การัต ดสำ�นซั�0งอาจน!าไปสำ'1ความข ดแย(งทางจรั�ยธีรัรัมได(

29 เฉลั�มเก&ยรัต� ผู้�วนวลั, อภิ�จรั�ยศึาสำตรั* (กรั+งเทพื้ฯ : สำ!าน กพื้�มพื้*สำม�ต,

2535), หน(า 45-46.

126

3. ที่ฤษฎี#อารมณ�น�ยม(Emotivism) ม&ความเห6นว1า ศึ พื้ท*หรั-อข(อความจรั�ยะม�ได(ใช(บ1งหรั-อบรัรัยายข(อเท6จจรั�งหรั-อค+ณสำมบ ต�อย1างหน�0งอย1างใด ไม1ว1าจะเป7นค+ณสำมบ ต�ทางธีรัรัมชาต�แบบของทฤษฎี&ธีรัรัมชาต�น�ยม หรั-อค+ณสำมบ ต�เหน-อธีรัรัมชาต�แบบของทฤษฎี&อธีรัรัมชาต�น�ยมก6ตาม แต1ศึ พื้ท*หรั-อข(อความจรั�ยะม&หน(าท&0หลั กอย'1ท&0การัแสำดงอารัมณ*ความรั' (สำ�ก หรั-อท ศึนคต�ท&0เรัาม&ต1อสำ�0งน .น เช1น ศึ พื้ท*ทางจรั�ยะพื้วก ด& ควรั ถ'ก ใช(สำ!าหรั บแสำดงความรั' (สำ�กของผู้'(พื้'ดว1า เห6นด(วย หรั-อชอบสำ�0งน .น ถ(าไม1เห6นชอบด(วยก6ใช(ศึ พื้ท*พื้วก เลัว ผู้�ด เป7นต(น โดยท&0ค!า จรั�ยะเหลั1าน&.ม�ได(เป7นค!า ท&0 ใช(แทนสำ�0งใดเลัย นอกจากแสำดงความรั' (สำ�กของผู้'(พื้'ดท .งสำ�.น แลัะนอกจากใช(แสำดงอารัมณ*ความรั' (สำ�กของผู้'(พื้'ดแลั(ว ย งใช(กรัะต+(นให(ผู้'(ฟั�งม&ความรั' (สำ�กเช1นเด&ยวก บผู้'(พื้'ด แลัะสำามารัถช กจ'งให(ผู้'(ฟั�งท!าบางอย1างท&0ผู้'(พื้'ดปรัะสำงค*ด(วย เช1น เม-0อพื้'ดว1า การัให(ทานเป7นสำ�0งท&0ด& เท1าก บพื้'ดว1า การัให(“ ” “

ทาน โดยเพื้�0มความรั' (สำ�กของผู้'(พื้'ดว1าเห6นด(วย หรั-อชอบการัให(ทาน ซั�0ง”

ในการัพื้'ดแบบน&.ม&ผู้ลัท!าให(ผู้'(ฟั�งเก�ดความรั' (สำ�กเห6นชอบ แลัะกรัะท!าตามด(วยอย1างเช1น

ที่รรศนะข้องแอร� (A.J. Ayer)

น กปรั ชญาชาวอ งกฤษ จ ดอย'1ในปรัะเภิทน กปฏ�ฐานน�ยมเช�งตรัรัก (Logical Positivist) ท&0ม&ความเห6นว1า ข(อความใดจะม&ความหมายหรั-อไม1น .นจะต(องเป7นสำ�0งท&0สำามารัถตรัวจสำอบได( ถ(าข(อความใดท&0สำ า ม า รั ถ ต รั ว จ สำ อ บ ไ ด( ถ- อ ว1 า เ ป7 น ข( อ ค ว า ม ท&0 ม& ค ว า มหมาย(meaningful) หากข(อความใดไม1สำามารัถตรัวจสำอบได(เป7นข(อความไรั(ความหมาย(meaningless) อย1างเช1น ถ(ากลั1าวว1า ม&“

ช(างอย'1ท&0เม-องเช&ยงใหม1 จ ดได(ว1าเป7นข(อความท&0ม&ความหมายเพื้รัาะว1า”

เรัาสำามารัถจะไปตรัวจสำอบได( แต1ถ(ากลั1าวว1า ความเมตตาเป7นสำ�0งด&“ ” เรัาจะใช(อะไรัเป7นเกณฑ์*ในการัตรัวจสำอบ จ�งเป7นข(อความไรั(ความหมาย การัท&0ผู้'(พื้'ดกลั1าวว1า ความเมตตาเป7นสำ�0งด& “ ” จ�งเป7นเพื้&ยงการั

127

แสำดงอารัมณ*ความรั' (สำ�กของผู้'(พื้'ดเท1าน .น ไม1ได(รัะบ+ถ�งสำ�0งท&0กลั1าวถ�งเลัย

ภิาษาจรั�ยธีรัรัมอาจจะปรัากฏไม1เด1นช ดแต1ก6ม&ความหมายแฝังอย'1เช1น ค+ณควรัพื้'ดความจรั�ง เป7นการัแสำดงความรั' (สำ�กบางอย1าง“ ”

เก&0ยวก บความจรั�งแลัะเป7นการัแสำดงค!า สำ 0งด(วยด งน .นการัท&0 เรัาพื้ยายามไปน�ยามศึ พื้ท*ทางจรั�ยะจ�งเป7นเรั-0องไรั(สำารัะ

ที่รรศนะข้องสติ#เวินส�น (C.L. Stewenson)

ทฤษฎี&อารัมณ*น�ยมแบบท&0สำองน&.ต1างจากของแอรั* บางครั .งเรั&ยกก นว1า ทฤษฎี&ท ศึนคต� “ ” (Attitude theory) เขาสำ งเกตด'การัสำนทนาโต(ตอบก นเรั-0องจรั�ยธีรัรัมในช&ว�ตปรัะจ!าว นว1าม&อย'1สำามลั กษณะค-อ

1. สำต&เวนสำ นสำนใจในเรั-0องท ศึนคต� โดยมองว1าข(อต ดสำ�นทางจรั�ยธีรัรัมเป7นการัแสำดง

ท ศึนคต�ออกมาอย1างเช1น ฉ นยอมรั บสำ�0งน&.“ ,จงท!าตาม ข(อความน&.”

แสำดงให(เห6นว1า ผู้'(พื้'ดคลั(อยตามยอมรั บสำ�0งน&. แต1ถ(ากลั1าวว1า สำ�0งน&.ไม1“

ด& เป7นการัปฏ�เสำธี ไม1เห6นด(วยน 0นเอง”

2. ศึ พื้ท*ทางจรั�ยะแสำดงถ�งกรัะบวนการัทางจ�ตว�ทยาของผู้'(พื้'ดค-อ แรังด�งด'ด แลัะ “ ”

“อ�ทธี�พื้ลั อย1างเช1นเม-0อเรัาพื้'ดว1า ก เป7นสำ�0งด& แสำดงถ�งว1าผู้'(พื้'ดม&”

แนวโน(มท&0จะปฏ�บ ต� ก อย1างแข6งข น นอกจากน&.ย งแสำดงถ�งอ�ทธี�พื้ลัค-อ ผู้'(พื้'ดก!าลั งแสำดง (รัวมถ�งการัปลั+กเรั(า) ให(ผู้'(ฟั�งปฏ�บ ต�ตามอ&กด(วย จากต วอย1างเป7นการัแสำดงให(เห6นถ�งความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างภิาษาแลัะกรัะบวนการัทางจ�ตว�ทยาในต วผู้'(พื้'ดหรั-อผู้'(ฟั�ง ซั�0งม&ช-0อเรั&ยกว1า ท“

ฤษฎี&จ�ตว�ทยาหรั-อทฤษฎี&สำาเหต+ ” (psychological or causal

theory) ต วอย1างท&0เห6นเด1นช ด กรัณ&ก1อมอบ, การัโฆ์ษณาสำ�นค(า หรั-อแม(แต1เม-0ออาจารัย*พื้'ดด(วยท1าทางแลัะน!.าเสำ&ยงข�งข งว1า ใครัท&0ไม1“

128

เข(าช .นเรั&ยน จะไม1ม&สำ�ทธี�Cสำอบ ค!าพื้'ดน&.ก1อให(เก�ดการักรัะท!าบางอย1าง”

ข�.นอย1างท&0พื้'ด

3. สำต&เวนสำ นว�เครัาะห*ศึ พื้ท*ทางจรั�ยะว1าปรัะกอบด(วยความเช�งพื้รัรัณาแลัะเช�งอารัมณ* ซั�0งม&จ+ดม+1งหมายท&0จะเปลั&0ยนท ศึนคต�ของผู้'(อ-0 นตามท&0สำต&เวนสำ นเรั&ยกว1า น�ยามแบบช กจ'ง “ ” (persuasive

definition) ต วอย1างเช1น สำมม+ต�ว1า A ก บ B ได(ถกเถ&ยงก นว1า ผู้'(ท&0พื้วกเขาต1างรั' (จ กค+(นเคยค-อ C น .น เป7นผู้'(ท&0 ม&ว ฒนธีรัรัม หรั-อไม1 “ ” A

บอกว1า C เป7นผู้'(ท&0ไม1ม&ว ฒนธีรัรัมเน-0 องจากม&การัศึ�กษาต!0า, ม กจะแสำดงความค�ดออกมาอย1างไม1น1าปรัะท บใจแลัะขาดความปรัะณ&ตลัะเอ&ยดอ1อนในการัค�ดอ(างเหต+ผู้ลั สำ1วน B เห6นด(วยว1า C ม&ข(อบกพื้รั1องด งกลั1าว แต1ย-นย นว1า C เป7นคนม&ว ฒนธีรัรัม โดยอ(างว1าความหมายท&0แท(จรั�งของการัเป7นคนม&ว ฒนธีรัรัมก6ค-อเป7นผู้'(ท&0ม&จ�นตนาการักว(างไกลั แลัะม&ความค�ดรั�เรั�0ม ซั�0ง C ม&ค+ณสำมบ ต�เหลั1าน&.ในรัะด บท&0เหน-อกว1าคนท&0ม&การัศึ�กษาแลัะอ-0นๆ ด&กว1าเขา ตามต วอย1างน&. B ได(เสำนอ น�ยามแบบช กจ'ง สำ!าหรั บค!าว1า ผู้'(ม&ว ฒนธีรัรัม โดย“ ” “ ”

พื้ยายามช กจ'งท ศึนคต�ของ A ท&0ยอมรั บสำ�0งหน�0ง ให(เปลั&0ยนมายอมรั บอ&กสำ�0งหน�0ง

ป�ญหา

- ถ(าจรั�ยธีรัรัมเป7นเรั-0องของการัแสำดงอารัมณ* เรัาคงไม1ต(องไปสำนใจป�ญหาจรั�ยธีรัรัมท&0เก�ดข�.นเพื้รัาะจะม&ผู้'(เสำนอความเห6นแตกต1างก นมากมายตามรัสำน�ยมของตน

- ไม1สำามารัถต ดสำ�นการักรัะท!าว1าถ'ก-ผู้�ดได( (กรัณ&ของแอรั*)

พ�ที่ธิศาสนาก�บเกณฑ์�ติ�ดส�นคำวิามด# เกณฑ์*ต ดสำ�นความด&ในจรั�ยศึาสำตรั* ท&0ม&ท ศึนะสำ!าค ญท&0ข ดแย(ง

ก น 2 ท ศึนะด งท&0กลั1าวมาแลั(ว ท ศึนะหน�0งค-อ เจตนาแลัะหน(าท&0เป7นเครั-0องต ดสำ�นด& ช 0ว น กปรั ชญาสำ!าค ญซั�0งม&ท ศึนะด งกลั1าวค-อ อ�มมาน'

129

เอลั ค(านท* สำ1วนอ&กท ศึนะหน�0งย�ดหลั กของ จอห*น สำจGวต ม�ลัลั* ถ-อผู้ลัของการักรัะท!าเป7นต วต ดสำ�นว1าการักรัะท!าน .น ๆ ถ'ก หรั-อ ผู้�ด

ท ศึนะท&0ถ-อเจตนาเป7นเครั-0องต ดสำ�นน .น เห6นว1า ด& ช 0ว ถ'ก ผู้�ด ซั�0งเป7นค1าทางศึ&ลัธีรัรัมจะต(องตายต ว สำ�0งใดสำ�0งหน�0ง หรั-อกรัะท!าท&0เรั&ยกก นว1า ด& จะต(องด&อย'1เสำมอโดยไม1เลั-อกเวลัา สำถานท&0 สำ�0งแวดลั(อม หรั-อต วบ+คคลั แต1อย1างใด เช1นถ-อว1าการัพื้'ดความจรั�งเป7นสำ�0งด&ก6จะต(องด&อย'1เสำมอโดยปรัาศึจากเง-0อนไข ไม1ว1าจะพื้'ดเม-0อใด ท&0ไหน ก บใครัแลัะในสำภิาวการัณ*อย1างไรั ท ศึนะน&.จ�งเห6นว1าผู้ลัของการักรัะท!าท&0เก�ดข�.นม�ใช1ต วต ดสำ�นการักรัะท!าว1าถ'กหรั-อผู้�ด เน-0องจากผู้ลัท&0จะเก�ดข�.นเป7นสำ�0งซั�0งไม1แน1นอน ข�.นอย'1ก บเวลัาแลัะสำ�0งแวดลั(อม หากค-อปรัะโยชน*เป7นเครั-0องต ดสำ�น ก6จะท!าให(ความด&กลัายเป7นสำ�0งท&0เปลั&0ยนไปเปลั&0ยนมาได( ท ศึนะด งกลั1าวจ�งเสำนอว1าสำ�0งท&0ตายต วท&0พื้อจะน!ามาใช(เป7นเครั-0องต ดสำ�นค1าทางศึ&ลัธีรัรัมได(ค-อ เจตนา ถ(าการักรัะท!าใดเก�ดจากเจตนา“ ”

ด& ในรั'ปลั กษณะของการักรัะท!าตามหน(าท&0โดยไม1ค!าน�งถ�งต วบ+คคลั เพื้รัาะเห6นว1าหน(าท&0เป7นสำ�0งสำ!าค ญท&0สำ+ดในเรั-0องของจรั�ยธีรัรัม ตลัอดจนกรัะท!าตามเหต+ผู้ลัหรั-อหลั กการั โดยไม1ค!าน�งถ�งผู้ลัซั�0งจะได(รั บ พื้รั(อมน&.ได(วางหลั กกว(าง ๆ ไว(สำ!าหรั บต ดสำ�น ในกรัณ&ท&0ไม1แน1ใจว1าท!าผู้�ดหรั-อถ'กว1า จงท!าตามหลั กซั�0งท1านปรัารัถนาได(ท&0จะให(หลั กน .นเป7น“

หลั กสำากลั”

อ&กท ศึนะหน�0งท&0ถ-อผู้ลัของการักรัะท!าเป7นเครั-0องต ดสำ�น ด& ช 0ว น .นเห6นว1า การักรัะท!าใดก6ตามก1อให(เก�ดผู้ลัปรัะโยชน*หรั-อความสำ+ขมากท&0สำ+ด ต1อคนจ!านวนมากท&0สำ+ด ค-อการักรัะท!าด& การักรัะท!าบางอย1างอาจก1อให(เก�ดท .งสำ+ขแลัะท+กข* แต1ถ(าห กลับก นแลั(วฝัHายข(างสำ+ขมากกว1าก6น บได(ว1าเป7นการักรัะท!าท&0ถ'ก ท ศึนะน&.จ�งเห6นได(ว1า ปรัะโยชน*เป7นด ชน&ว ดความด&ความช 0วของการักรัะท!า แลัะปรัะโยชน*ในท&0น&.ก6ค-อความสำามารัถในอ นท&0จะให(ความสำ+ขแก1มน+ษย*น 0นเอง ท ศึนะด งกลั1าวจ�งไม1ถ-อว1า ศึ&ลัธีรัรัมอย'1ท&0ความรั' (สำ�ก แต1อย'1ท&0ข(อเท6จจรั�ง ฉะน .น ไม1ว1าจะขนบธีรัรัมเน&ยมปรัะเพื้ณ&หรั-อเจตนาจ�งม�ใช1หลั กต ดสำ�นศึ&ลัธีรัรัม

130

เจตนาจะเป7นอย1างไรัก6ตามผู้ลัท&0ได(ก1อให(เก�ดสำ+ขแก1คนสำ1วนใหญ1แลั(ว ท1านถ-อว1าใช(ได( อย1างเช1นการัช1วยให(เด6กคนหน�0งรัอดจากการัถ'กไฟัครัอกตายเพื้รัาะถ-อเป7นหน(าท&0 หรั-อช1วยเพื้รัาะหว งจะได(รัางว ลัตอบแทน ก6เป7นสำ�0งท&0ถ'กเหม-อนๆ ก น ไม1ม&ความด&มากน(อยกว1าก น เพื้รัาะผู้ลัท&0เก�ดจากการักรัะท!าท .งสำองน .นค-อช1วยคนให(พื้(นจากความตายเท1าก น ลั กษณะน&.จ&งถ-อว1าอนาคตสำ!าค ญกว1า ขนบธีรัรัมเน&ยมซั�0งเคยปฏ�บ ต�ก นมาก6ด& ความรั' (สำ�กผู้�ดชอบท&0เรัาได(รั บจากบรัรัพื้บ+รั+ษก6ด& ม�ใช1กฎีเกณฑ์*ซั�0งจะใช(ต ดสำ�นการักรัะท!าในป�จจ+บ น เพื้รัาะการักรัะท!าจะด&หรั-อช 0วข�.นอย'1ท&0ว1าในอนาคต หรั-อผู้ลัจะเป7นอย1างไรั จะให(ความสำ+ขหรั-อความท+กข*แก1คนสำ1วนใหญ1 เช1น สำมม+ต�ว1าเรั-อโดยสำารัลั!าหน�0งม+1งหน(าจะไปย งเกาะแห1งหน�0ง แต1ว1าเรั-อแตกเสำ&ยก1อนกลัางทาง ก. ได(ขอนไม(ท1อนหน�0งพื้อท&0จะพื้าไปสำ'1เกาะน .นได( เผู้อ�ญขอนไม(ด งกลั1าวก6เกาะไปได(คนเด&ยว ก.ต ดสำ�นใจว1าควรัให(ขอนไม(น&.แก1พื้1อของตนหรั-อหมอคนหน�0งซั�0งก!าลั งจะไปรั กษาโรัครัะบาดท&0เกาะน .นด& ถ(าให(พื้1อก6ช1วยพื้1อได(เพื้&ยงคนเด&ยว แต1ถ(าช1วยหมอก6ช1วยได(อ&กหลัายรั(อยช&ว�ต ป�ญหาน&.ถ-อตามท ศึนะหลั งก6ตอบได(ท นท&ว1าเอาขอนไม(น&.ให(แก1หมอ แม(จะปลั1อยให(พื้1อของต วเองเสำ&ยช&ว�ตก6ต(องยอม เพื้รัาะหากช1วยหมอย1อมจะม&ผู้ลัให(หมดได(ม&โอกาสำช1วยช&ว�ตคนอ-0นๆ อ&กหลัายรั(อยช&ว�ต ซั�0งจะเห6นได(ว1าถ(าย�ดหน กการัน&.โดยไม1ม&ข(อแม(แลั(ว บางครั .งอาจข ดก บความรั' (สำ�กของคนโดยท 0วไปได(

น�พพานก�บพ�ที่ธิศาสนาเม-0อม'ลับทของพื้+ทธีศึาสำนาอย'1ท&0เรั-0องท+กข* ค!าสำอนต1างๆ จ�ง

เป7นไปเพื้-0อความพื้(นท+กข*ท .งสำ�.น การัพื้(นท+กข*โดยสำ�.นเช�งก6ค-อการัถ�งสำภิาวะท&0เรั&ยกว1าน�พื้พื้าน ฉะน .นจ�งกลั1าวได(ว1า น�พื้พื้านเป7นจ+ดหมายสำ'งสำ+ด หรั-อเป7นความด&สำ'งสำ+ดของพื้+ทธีศึาสำนา การักรัะท!าใดๆ ท&0เป7นไปเพื้-0อเข(าสำ'1จ+ดหมายสำ'งสำ+ดด งกลั1าวจ�งน1าจะเรั&ยกได(ว1าเป7นความด& เม-0อเรัาไปถ�งจ+ดหมายน .นได(ก6เรั&ยกว1าปรัะสำบความสำ!าเรั6จ เพื้รัาะเม-0อจ+ดหมายสำ'งสำ+ดอย'1ท&0น�พื้พื้าน การักรัะท!าอะไรัก6ตามท&0เป7นไปเพื้-0อเข(าใกลั(

131

น�พื้พื้านก6น1าจะเรั&ยกได(ว1าเป7นการักรัะท!าความด& ย�0งเข(าใกลั(ได(มากเท1าไรั ก6ย�0งด&ข�.นมากเท1าน .น ถ(าเข(าสำ'1ภิาวะท&0เรั&ยกว1าน�พื้พื้านได(ก6เรั&ยกว1าเป7นความด&สำ'งสำ+ดในทางกลั บก นถ(าหากการักรัะท!าใดๆ ก6ตามท&0เป7นไปเพื้-0อออกห1างจากจ+ดหมายสำ'งสำ+ดหรั-อน�พื้พื้าน ก6น1าจะเรั&ยกได(ว1าเป7นการักรัะท!าท&0ไม1ด& ย�0งออกห1างมากเท1าใดก6ไม1ด&มากข�.นเท1าน .น การัถ-อหลั กน�พื้พื้านเช1นน&.เป7นการัถ-อหลั กความด&ในแง1ของจ+ดม+1งหมายสำ'งสำ+ดของพื้+ทธีศึาสำนา

อรห�นติภิาวิะ ก�บคำวิามด#อรัห นตภิาวะ ค-อสำภิาวะท&0จ�ตปรัาศึจากก�เลัสำ แลัะไม1ย�ดต�ดในอา

รัมณ*ใดๆ การัไม1ต�ดในอารัมณ*ต1างๆ โดยสำ�.นเช�งเรั&ยกได(ว1าเข(าสำ'1น�พื้พื้าน น�พื้านจ�งเปรั&ยบเสำม-อนเป7นความสำ!าเรั6จ ค-อถ(าบ+คคลัท!าจ�ตให(ปรัาศึจากก�เลัสำาสำวะแลัะไม1ย�ดต�ดในอารัมณ*ได( ก6เรั&ยกว1าปรัะสำบความสำ!าเรั6จ การักรัะท!าต1างๆ ย1อมไม1เป7นไปเพื้-0อให(เก�ดความท+กข* เพื้รัาะเม-0อจ�ตก!าหนดรั' (อย'1ตลัอดเวลัา แลัะไม1ต�ดในอารัมณ*เหลั1าน .น ท+กข*ก6ไม1เก�ด แต1ถ(าท!าจ�ตให(ไม1ต�ดในอารัมณ*ได(เพื้&ยงช 0วขณะใดขณะหน�0งเท1าน .น ไม1สำามารัถท!าได(ตลัอดเวลัา อย1างน&.เรั&ยกได(ว1าจ�ตสำ มผู้ สำก บน�พื้พื้านเพื้&ยงช 0วขณะ ขณะใดสำ มผู้ สำน�พื้พื้าน ขณะน .นจ�ตก6สำงบ

จรั�ยศึาสำตรั*พื้ยายามแสำดงหาว�ถ&ช&ว�ตท&0ปรัะเสำรั�ฐแลัะถ'กต(องให(แก1มน+ษย* พื้+ทธีธีรัรัมจ�งเป7น จรั�ยศึาสำตรั*แลัะศึาสำนาในแง1ท&0ว1าน&. ค-อเป7นจรั�ยศึาสำตรั*ในแง1ท&0เสำนออ+ดมการัณ*ของช&ว�ต ซั�0งอ+ดมการัณ*ของช&ว�ตตามความหมายของพื้+ทธีธีรัรัมก6ค-อน�พื้พื้านน 0นเอง แลัะค+ณค1าของพื้+ทธีธีรัรัมปรัะการัหน�0งท&0จะท!า ให(เก�ดปรัะโยชน*แท(จรั�งในทางจรั�ยศึาสำตรั*น .น ม�ใช1อย'1ท&0การัม&ความรั' (ความเข(าใจในอ+ดมการัณ*ของช&ว�ตแต1เพื้&ยงอย1างเด&ยว แต1อย'1ท&0การัปฏ�บ ต�ตนให(บรัรัลั+ความสำ!าเรั6จแห1งอ+ดมการัณ*น .นด(วย ด งท&0เรั&ยกว1าเป7นการัถ�งพื้รั(อมท .งว�ชชาแลัะจรัณะ

132

ฉะน .นในการัพื้�จารัณาเรั-0องการักรัะท!า ด& ช 0ว จ�งจะพื้�จารัณาการักรัะท!า ในลั กษณะท&0อย'1ในรัะหว1างทางท&0จะถ�งน�พื้พื้าน เพื้รัาะขอบเขตของจรั�ยศึาสำตรั*น .นไม1ถ�งข .นน�พื้พื้าน แต1อย'1ในข .นสำมม+ต�หรั-อในเรั-0องเลั6กๆ หรั-อในรัะด บท&0ย งคงต(องม&อ ตตา ม&ต วเรัา ม&ของเรัา ม&ต วเขา ม&ของเขาอย'1 ซั�0งเป7นความจรั�งรัะด บหน�0งท&0พื้+ทธีศึาสำนารั บรัอง

กรรมก�บเจุตินาค!าว1ากรัรัม แปลัตามต วว1าการักรัะท!า ม&ความหมายเก&0ยวเน-0อง

ก บค!าว1าว�บาก ซั�0งแปลัตามต วว1าผู้ลัท&0เก�ดข�.น ฉะน .นเม-0อม&การักรัะท!า (กรัรัม) ก6ย1อมม&ผู้ลั(ว�บาก) อย1างใดอย1างหน�0งเก�ดข�.น ผู้ลัน .นอาจเป7นก+ศึลัหรั-ออก+ศึลั ค-อด&หรั-อช 0วได( กรัรัมด&ย1อมก1อให(เก�ดว�บากท&0เป7นก+ศึลั กรัรัมช 0วย1อมก1อให(เก�ดว�บากท&0เป7นอก+ศึลั เช1นน&.จ�งแสำดงว1า ด& หรั-อช 0วน .นอย'1ท&0กรัรัมหรั-อการักรัะท!า

ต1อมาป�ญหาท&0ว1าการักรัะท!าอย1างไรัเรั&ยกว1าด& การักรัะท!าอย1างไรัเรั&ยกว1าช 0ว เม-0อพื้�จารัณาตามหลั พื้+ทธีศึาสำนาท&0ถ-อเจตนาเป7นต วช&.ขาดลั กษณะของการักรัะท!าแลั(ว เรัาจ�งตอบได(ว1า กรัรัมด&หรั-ออก+ศึลักรัรัมก6ค-อการักรัะท!าท&0เก�ดจากเจตนาด& กรัรัมช 0วหรั-ออก+ศึลัธีรัรัมค-อการักรัะท!าท&0เก�ดจากเจตนาช 0ว การักรัะท!าปรัะการัแรักก1อให(เก�ดผู้ลัท&0เป7นก+ศึลั การักรัะท!าปรัะการัหลั งก1อให(เก�ดผู้ลัท&0เป7นอก+ศึลั 1

ป�ญหาต1อมาค-อ เจตนาอย1างไรัจ�งจะเป7นก+ศึลั เจตนาอย1างไรัเป7นอก+ศึลั พื้+ทธีศึาสำนาให(ค!าตอบสำ!าหรั บป�ญหาน&.ไว(อย1างช ดเจนว1า เจตนาท&0เก�ดจากก+ศึลัม'ลั (ต(นตอของความด&) อ นได(แก1อโลัภิะ อโทสำะ อโมหะ ค-อ เจตนาช 0ว ด งม&หลั กฐานปรัากฎีในพื้รัะสำ'ตรัว1า

ภิ�กษ+ท .งหลัายลั กษณะ 3 ปรัะการัน&. เป7นเหต+ให(เก�ดกรัรัม ค-อโลัภิะ โทสำะ โมหะ กรัรัมใดท&0ปรัะกอบด(วยโลัภิะ เก�ดจากโลัภิะ ม&โลัภิะเป7นเหต+ ม&โลัภิะเป7นท&0เก�ด กรัรัมน .นเป7นอก+ศึลั กรัรัมน .นเป7นโทษ

1 สำ+พื้จน* จ�ตสำ+ทธี�ญาณ, “เกณฑ์*ต ดสำ�นความด&ของพื้+ทธีศึาสำนา”,

ว�ทยาน�พื้นธี*อ กษรัศึาสำตรั*มหาบ ณฑ์�ต จ+ฬาลังกรัณ*มหาว�ทยาลั ย 2519, หน(า 24.

133

กรัรัมน .นก1อให(เก�ดท+กข* กรัรัมน .นน!าไปสำ'1การัเก�ดกรัรัม กรัรัมน .นไม1น!าไปเพื้-0อความด บกรัรัม กรัรัมใดท&0กรัะท!าด(วยโทสำะ กรัรัมใดท&0กรัะท!าด(วยโมหะ กรัรัมน .นเป7นอก+ศึลั กรัรัมน .นเป7นโทษ กรัรัมน .นก1อให(เก�ดท+กข*

ภิ�กษ+ท .งหลัาย ลั กษณะ 3 ปรัะการัน&.เป7นเหต+ให(เก�ดกรัรัม ค-ออโลัภิะ อโทสำะ อโมหะ กรัรัมใดกรัะท!าด(วยอโลัภิะ เก�ดจากอโลัภิะ ม&อโลัภิะเป7นเหต+ ม&อโลัภิะเป7นท&0เก�ด กรัรัมน .นเป7นก+ศึลั กรัรัมน .นไม1เป7นโทษ กรัรัมน .นก1อให(เก�ดสำ+ข กรัรัมน .นน!าไปสำ'1การัด บกรัรัม กรัรัมน .นไม1น!าไปสำ'1การัเก�ดกรัรัม กรัรัมใดกรัะท!าด(วยอโทสำะ กรัรัมใดกรัะท!าด(วยอโมหะ กรัรัมน .นเป7นก+ศึลั กรัรัมน .นไม1เป7นโทษ กรัรัมน .นก1อให(เก�ดสำ+ข

ค!าว1า กรัรัม ใช(ในความหมายเป7นกลัางๆ ไม1ใช1 ด& หรั-อ ช 0ว แต1“ ”

เพื้&ยงอย1างเด&ยว ถ(าเจตนาด& กรัรัมน .นก6เป7นกรัรัมด& ถ(าเจตนาช 0ว กรัรัมน .นก6เป7นกรัรัมช 0ว

การติ�ดส�นคำวิามด#ถิอหลำ�กเจุตินาการัท&0พื้รัะพื้+ทธีองค*ทรังเห6นว1า เจตนาท&0เก�ดจากอโลัภิะ อโทสำะ อ

โมหะ เป7นเจตนาด& เพื้รัาะพื้รัะพื้+ทธีองค*ทรังม&จ+ดม+1งหมายเพื้-0 อต(องการัให(ม&บ+คคลัม&ความเบ&ยดเบ&ยนน 0นเอง เหต+ท&0ผู้'(เข&ยนกลั1าวเช1นน&.เพื้รัาะว1า เม-0อพื้�จารัณาการักรัะท!าท&0เก�ดจากเจตนาด&แลั(ว เห6นได(ว1า เจตนาท&0เก�ดจากอโลัภิะ อโทสำะ อโมหะ น .น เป7นเหต+ท&0ท!า ให(บ+คคลักรัะท!าการัอ นไม1ปรัะกอบด(วยความเบ&ยดเบ&ยน เพื้รัาะถ(าบ+คคลัม&ความโลัภิ อยากได(ของผู้'(อ-0 นหรั-อหย�บของผู้'(อ-0 นมากเป7นของตน ก6เท1าก บเป7นการัเบ&ยดเบ&ยนผู้'(อ-0 น หรั-อบ+คคลัม&ความโกรัธีก6อาจจะท!ารั(ายผู้'(อ-0 นด(วยความโกรัธี การัท!ารั(ายผู้'(อ-0 นก6เป7นการัเบ&ยดเบ&ยนน 0นเอง ผู้ลัท&0เก�ดจากการัเบ&ยดเบ&ยนย1อมเป7นท+กข*ท .งตนเองแลัะผู้'(อ-0น ซั�0งท+กข*เก�ดเพื้รัาะจ�ตของผู้'(น .นย�ดอย'1ในอารัมณ*อย1างหน�0ง ค-อ ความโกรัธี ความโกรัธีท&0เก�ดข�.นด งกลั1าวน&.เป7นท+กข*ใจ เป7นการัเบ&ยดเบ&ยนตนเอง สำ1วนการัท!ารั(ายรั1างกายผู้'(อ-0นให(ได(รั บความเจ6บปวด เป7นการั

134

เบ&ยดเบ&ยนผู้'(อ-0น เป7นการัท+กข*ทางกายท&0เห6นได(ช ด แลัะการักรัะท!าท&0ก1อให(เก�ดท+กข*น .น ทางพื้+ทธีศึาสำนาค-อ ว1าเป7นสำ�0งท&0ไม1ควรัท!า ด งม&พื้รัะสำ'ตรัรั บรัองในเรั-0องน&.ว1า

เรัาปรัารัถนาจะท!ากรัรัมใดด(วยกาย วาจา ใจ กายกรัรัม วจ&กรัรัม มโนกรัรัม ของเรัาน&.พื้�งเป7นไปเพื้-0 อเบ&ยดเบ&ยนตน เพื้-0 อเบ&ยดเบ&ยนผู้'(อ-0น เพื้-0อเบ&ยดเบ&ยนท .งตนท .งผู้'(อ-0น กรัรัมน&.เป7นอก+ศึลั ม&ท+กข*เป7นก!าไรั ม&ท+กข* เป7นว�บากด งน&.ไซัรั( กรัรัมเห6นปานน&. เธีอไม1พื้�0งท!าด(วยกาย วาจา ใจ โดยสำ1วนเด&ยว แต1ถ(าเม-0อเธีอพื้�จารัณาอย'1พื้�งรั' (อย1างน&.ว1า เรัาปรัารัถนาจะท!ากรัรัมใดด(วยกาย วาจา ใจ กายกรัรัม วจ&กรัรัม มโนกรัรัมของเรัาน&. ไม1พื้�0 งเป7นไปเพื้-0 อเบ&ยดเบ&ยนตน เบ&ยดเบ&ยนผู้'(อ-0น เพื้-0อเบ&ยดเบ&ยนท .งตน ท .งผู้'(อ-0น กายกรัรัม วจ&กรัรัม มโนกรัรัมน&.เป7นก+ศึลั ม&สำ+ขเป7นก!าไรั ม& สำ+ขเป7นว�บากด งน&.ไซัรั( กรัรัมเห6นปานน .น เธีอพื้�งท!าด(วยกาย วาจา ใจ

แต1อย1างไรัก6ตามการัพื้�จารัณาการักรัะท!าว1า ด& หรั-อช 0วน .น ทางพื้+ทธีศึาสำนาถ-อว1าเจตนาเป7นสำ!าค ญ เพื้รัาะถ-อว1าเจตนาน .นค-อกรัรัม แลัะเจตนาน .นเป7นมโนกรัรัม ย1อมเก�ดก1อนผู้ลั ค-อกายกรัรัม หรั-อวจ&กรัรัม ฉะน .นการัต ดสำ�นการักรัะท!าจ�งถ-อเจตนาเป7นหลั ก สำ1วนผู้ลัท&0จะเก�ดข�.นน .นเป7นสำ�0งท&0ไม1แน1นอน ไม1สำามารัถจะน!ามาเป7นเกณฑ์*ในการัต ดสำ�นการักรัะท!าว1า ด&หรั-อช 0วได( เม-0อเจตนาเป7นสำ�0งท&0สำ!าค ญกว1าผู้ลัท&0เก�ดข�.น พื้+ทธีศึาสำนาจ�งถ-อเจตนาเป7นเกณฑ์*ในการัต ดสำ�นการักรัะท!า2

การัถ-อหลั กเจตนาเป7นเกณฑ์*ในการัต ดสำ�นการักรัะท!า อาจจะเก�ดป�ญหาได(ว1า เรัาจะทรัาบได(อย1างไรัว1า ผู้'(ใดผู้'(หน�0งกรัะท!าอย1างใดอย1างหน�0งน .น ม&เจตนาอย1างไรัว1า ผู้'(ใดผู้'(หน�0งท&0กรัะท!าการัอย1างใดอย1างหน�0งน .นม&เจตนาอย1างไรั ป�ญหาน&.ตอบได(ว1าด'จากการักรัะท!า เพื้รัาะกรัรัมเป7นเครั-0องสำ1อเจตนา แต1ว1าการัท&0บ+คคลักรัะท!าด&หรั-อกรัะท!าช 0วน .น ต วเองเท1าน .นท&0จะเป7นผู้'(รั' (เอง แม(จะหลัอกผู้'(อ-0 นได( แต1

2 เรั-0องเด&ยวก น,หน(า 33.

135

ตอนเองก6ย1อมรั' (ว1า ความจรั�งเป7นอย1างไรั ด งม&พื้รัะพื้+ทธีศึาสำนากลั1าวว1า

ธีรัรัม 3 อย1างน&. เป7นของอ นบ+คคลัพื้�งเห6นเอง หากความทรั+ดโทรัมม�ได( ไม1ปรัะกอบด(วยกาลั ควรัเรั&ยกให(มาด' ควรัน(อมเข(ามาในตน อ นว�ญญู'ชนจะถ�งรั' (เฉพื้าะตน ค-อการัท&0บ+คคลัเป7นผู้'(ก!าหน ด ต .งใจท&0จะเบ&ยดเบ&ยนตนเองบ(าง ต .งใจท&0จะเบ&ยดเบ&ยนผู้'(อ-0 นบ(าง ต .งใจท&0จะเบ&ยดเบ&ยนท .งตนเองท .งผู้'(อ-0นบ(าง เพื้รัาะ รัาคะ โทสำะ โมหะ เป7นเหต+ เม-0อลัะรัาคะ โทสำะ โมหะได(แลั(ว ย1อมไม1ต .งใจท&0จะเบ&ยดเบ&ยนตนเองบ(าง ย1อมไม1ต .งใจท&0จะเบ&ยดเบ&ยนผู้'(อ-0 นบ(าง ย1อมไม1ต .งใจท&0จะเบ&ยดเบ&ยนท .งตนเองท .งผู้'(อ-0นบ(าง น&.เป7นธีรัรัมอ นบ+คคลัพื้�งเห6นเอง

การักลั1าวเช1นน&.แสำดงว1า พื้+ทธีศึาสำนาให(ความสำ!าค ญก บป�จเจกชน เพื้รัาะเน(นป�จเจกชน หรั-อ บ+คคลัเป7นสำ!าค ญ หรั-ออาจกลั1าวได(อ&กอย1างหน�0งว1า ป�จเจกชนน .นจะต(องด&ก1อนผู้'(อ-0นหรั-อสำ1วนรัวม จ�งจะด&ได( เรั-0องน&.ม&พื้รัะพื้+ทธีพื้จน*สำน บสำน+นว1า

ด'กรัจ+นทะ ผู้'(ท&0ตนเองจมอย'1ในเปลั-อกตมอ นลั�กแลั(ว จ บยกข .นซั�0งบ+คคลัอ-0นท&0จมอย'1ในเปลั-อกตมอ นลั�ก ข(อน&.เป7นฐานะท&0จะม&ไม1ได( ฯ

ผู้'(ท&0ตนเองไม1จมอย'1ในเปLอกตมอ นลั�ก จ กยกข�.นซั�0งบ+คคลัอ-0นท&0จมอย'1ในเปลั-อกตมอ นลั�กข(อน&.เป7นฐานะท&0จะม&ได(

ผู้'(ท&0ไม1ฝัKกตน ไม1แนะน!าตน ไม1ด บสำน�ทด(วยตนเอง จ กฝัKกสำอน จ กแนะน!าผู้'(อ-0น จ กให(ผู้'(อ-0นด บสำน�ท ข(อน&.เป7นฐานะท&0จะม&ไม1ได( ฯ

ผู้'(ท&0ฝัKกตน แนะน!าตน ด บสำน�ทด(วยตนเอง จ กฝัKกฝัน จ กแนะน!าผู้'(อ-0น จ กให(ผู้'(อ-0นด บสำน�ท ข(อน&.เป7นฐานะท&0จะม&ได(ฉ นใด ฯ

ด'กรัจ+นทะ ความไม1เบ&ยดเบ&ยนก6ฉ นน .นแลั ย1อมเป7นทางสำ!าหรั บด บสำน�ทของบ+คคลัผู้'(เบ&ยดเบ&ยน

ข(อน&.แสำดงให(เห6นว1า เรั-0องของความด& เป7นสำ�0งท&0สำ 0งสำอนรัวมก นได( แต1ว1าผู้'(ท&0จะสำอนคนอ-0นให(เป7นคนด&น .น ต วเองจะต(องเป7นคนด&ก1อน ซั�0งแสำดงให(เห6นถ�งค+ณค1าทางจรั�ยธีรัรัมของพื้+ทธีศึาสำนาอย1างหน�0งว1า ค+ณค1าทางจรั�ยศึาสำตรั*ของพื้+ทธีศึาสำนาน .นอย'1ท&0การัปฏ�บ ต� ม�ใช1เป7น

136

ความรั' (เพื้-0อคามรั' (แต1เพื้&ยงอย1างเด&ยว แต1ต(องปฏ�บ ต�ด(วยจ�งจะเป7นปรัะโยชน*อย1างแท(จรั�ง

อย1างไรัก6ตาม เท1าท&0ได(พื้�จารัณาหลั กต ดสำ�นการักรัะท!าด งกลั1าวมาแลั(ว พื้อสำรั+ปเป7นกฎีเกณฑ์*ได(ว1า

เกณฑ์*ต ดสำ�นการักรัะท!าท&0ด&หรั-อช 0วน .นถ-อเจตนาเป7นสำ!าค ญ แลัะการักรัะท!าท&0ด& ค-อ การักรัะท!าท&0เก�ดจากเจตนาด& เจตนาด& ค-อเจตนาท&0ไม1ม&ความโลัภิ ความโกรัธี ความหลังเจอปน ซั�0งเจตนาด งกลั1าวม&ผู้ลัค-อ การัไม1เบ&ยดเบ&ยนท .งตนเองแลัะผู้'(อ-0 น จ�งอาจกลั1าวได(อ&กอย1างหน�0งว1า เจตนาด& ค-อ เจตนาท&0ไม1เป7นไปเพื้-0อเบ&ยดเบ&ยนท .งตนเองแลัะผู้'(อ-0น

แต1ในการักรัะท!าท&0เรั&ยกว1าด&แลัะควรัท!าน .น ย งม&ข(อก!าหนดท&0ให(การักรัะท!าน .นด&พื้รั(อมตามท&0พื้+ทธีศึาสำนารั บรัองอ&กปรัะการัหน�0ง กลั1าวไว(ในเกสำป+ตตสำ'ตรัว1า

เม-0อใดท1านท .งหลัายพื้�งรั' (ด(วยตนเองว1า ธีรัรัมเน&ยมน&.เป7นก+ศึลั ธีรัรัมเหลั1าน&.ไม1ม&โทษ ธีรัรัมเหลั1าน&.ท1านผู้'(รั' (สำรัรัเสำรั�ญ ธีรัรัมเหลั1าน&.ใครัสำมาทานให(บรั�บ'รัณ*แลั(ว เป7นไปเพื้-0อปรัะโยชน*เก-.อก'ลั เพื้-0อความสำ+ข เม-0อน .นท1านท .งหลัายควรัเข(าถ�งธีรัรัมเหลั1าน .นอย'1

หมายความว1า การักรัะท!าท&0ไม1เป7นไปเพื้-0อการัเบ&ยดเบ&ยน อ นเป7นสำ�0งท&0ด&เพื้รัาะไม1ม&โทษเป7นไปเพื้-0อปรัะโยชน* เพื้-0อความสำ+ขแลั(ว ย งต(องเป7นสำ�0งท&0บ+คคลัไม1ถ'กต�เต&ยนด(วย จ�งจะเรั&ยกว1าด&พื้รั(อม ซั�0งม'ลัเหต+แห1งการัต�เต&ยนน .น อาจเก�ดจากการักรัะท!าข ดก บปรัะเพื้ณ&น�ยมของบ+คคลัในสำ งคม เช1น การัฆ์1าพื้1อ ก บมด แม(ผู้ลัท&0เก�ดข�.นค-อการัตายเหม-อนก น แต1การัฆ์1าพื้1อน .น บ+คคลัท 0วไปย1อมต�เต&ยน แม(ในศึาสำนาท+กศึาสำนาก6ต!าหน�การักรัะท!าด งกลั1าวน&. ซั�0งหลั กธีรัรัมในพื้+ทธีศึาสำนาก6ถ-อหลั กอน+ว ตรัตามโลักเช1นเด&ยวก น หมายความว1าชาวโลักเขาถ-อปรัะเพื้ณ&น�ยมว1าการัฆ์1าพื้1อ เป7นสำ�0งท&0ไม1ม&ใครัสำรัรัเสำรั�ญ ทางศึาสำนาก6ถ-อหลั กน .นด(วย

137

ป?ญหาจุร�ยธิรรมย�คำร,วิมสม�ย

ป?ญหาจุร�ยธิรรมการที่�าสงคำราม

ความหมายของสำงครัาม

ลัอเตอรั*แพื้ชท* ออพื้เพื้นไฮม* (Lauterpacht Oppenheim)

น�ยามไว(ว1า

สำงครัามค-อ การัต1อสำ'(รัะหว1างรั ฐต .งแต1สำองรั ฐข�.นไปโดยทางกองท พื้เพื้-0 อจ+ดม+1งหมายท&0จะลั(มลั(างอ!า นาจของก น แลัะก!า หนดเง-0อนไขแห1งสำ นต�ภิาพื้ตามท&0ผู้'(ชนะปรัารัถนา

ลั กษณะของสำงครัาม

1. สำงครัามจะต(องม&ลั กษณะเป7นการัต1อสำ'(ก นท .งสำองฝัHาย โดยฝัHายหน�0งอาจเป7นผู้'(รั+กรัานอ&กฝัHายหน�0ง

ก1อนแลัะอ&กฝัHายก6ท!าการัตอบโต( แต1ถ(าอ&กฝัHายไม1ตอบโต(ไม1อาจเรั&ยกได(ว1า เป7นสำงครัาม ซั�0 งสำงครัามเป7นเรั-0 องของสำ งคมมากกว1าป�จเจกบ+คคลั

2. สำงครัามไม1จ!าเป7นต(องเป7นสำงครัามท&0เก�ดข�.นรัะหว1างรั ฐต1อรั ฐ แต1อาจเป7นสำงครัามภิายในรั ฐหรั-อ

ปรัะเทศึก6ได(เช1น สำงครัามกลัางเม-อง

3. สำงครัามจะต(องเป7นการัปะทะต1อสำ'(ก นโดยใช(ก!าลั งความรั+นแรังด(วยอาว+ธี แต1ถ(าไม1ได(ใช(อาว+ธีซั�0ง

เป7นว�ธี&การัท&0รั+นแรังเช1น ความข ดแย(งทางเศึรัษฐก�จไม1อาจเรั&ยกได(ว1าเป7นสำงครัาม

138

4. สำงครัามม&จ+ดม+1งหมายเพื้-0อลั(มลั(างอ!านาจอ&กฝัHายหน�0งแลัะได(มาซั�0งผู้ลัปรัะโยชน*ท&0ตนต(องการั

ปรัะเด6นป�ญหา

1. การัฆ์1ามน+ษย*2. เป?าหมาย3. ว�ธี&การั

ที่รรศนะข้องการติ�ดส�นคำ,าจุร�ยธิรรม

1. สำ นต�น�ยมสำ มบ'รัณ* (Absolute pacifism) ถ-อว1าการัท!าสำงครัามผู้�ดท+กรัณ& เพื้รัาะว1าการัท!า

สำงครัามเป7นการักรัะท!าท&0ผู้�ดในต วม นเองแลัะผู้�ดในท+กกรัณ&อย1างไม1ม&เง-0อนไข โดยม กอ(างกฎีเกณฑ์*ทางศึาสำนามาสำน บสำน+นเช1น ศึาสำนาครั�สำต* ในค มภิ&รั*พื้ นธีสำ ญญาเก1า (The Old Testaments) ปรัากฏในค มภิ&รั*ว1า อย1าฆ์1าคน ฉะน .นการัท!าสำงครัามเป7นการัฆ์1ามน+ษย*“ ”

จ�งเป7นสำ�0งท&0ผู้�ด, ศึาสำนาพื้+ทธีถ-อว1า การัท!าลัายช&ว�ตเป7นบาป ฉะน .นการัท!าสำงครัามเป7นการัท!าลัายช&ว�ตจ�งเป7นสำ�0งท&0ไม1ควรักรัะท!าท ศึนะของฝัHายสำ นต�น�ยมท&0เห6นว1าการัท!าสำงครัามเป7นการักรัะท!าท&0ผู้�ดโดยใช(ข(ออ(างค ดค(านการัท!าสำงครัามจากกฎีเกณฑ์*ศึ&ลัธีรัรัมทางศึาสำนามาเป7นมาตรัฐานต ดสำ�นค1าทางจรั�ยธีรัรัมว1าการัฆ์1าคนน .นเป7นข(อห(ามในท+กๆ ศึาสำนา ด งน .นการัฆ์1าคนท+กกรัณ&เป7นการักรัะท!าท&0ผู้�ด การัท!าสำงครัามเป7นการัฆ์1าคนเพื้รัาะฉะน .นการัท!าสำงครัามเป7นการักรัะท!าท&0ผู้�ด

2. อน+รั กษ*น�ยม (Conservativism) ถ-อว1าสำงครัามเป7นสำ�0งท&0ไม1อาจหลั&กเลั&0ยงได( บางท&กลั บเป7นสำ�0งท&0พื้�งกรัะท!า ฉะน .นการัท!าสำงครัามจ�งเป7นสำ�0งท&0ถ'ก ป�ญหา ค-อ ถ(าฝัHายหน�0งถ'กรั+กรัานก6เป7นการัเปAดโอกาสำให(ป?องก นต วเองท ศึนะของฝัHายอน+รั กษ*น�ยมกลั บเห6นว1าการัท!าสำงครัามเป7นสำ�0งท&0ไม1อาจหลั&กเลั&0ยงได(เพื้รัาะความแตกต1างอย1างมากในหม'1มน+ษย* ท .งเรั-0อง สำ งคม เศึรัษฐก�จ การัเม-อง ท .งใน

139

ปรัะเทศึ แลัะรัะหว1างปรัะเทศึ ต1างฝัHายต1างเช-0อในความค�ดของตน ด งน .นการัท!าสำงครัามเพื้-0อจ+ดม+1งหมายอ นถ'กต(อง โดยอ(างเรั-0องของกฎีหมายรัะหว1างปรัะเทศึท&0ยอมรั บว1า การัท!าสำงครัามค-ออ!านาจของรั ฐท&0ม&สำ�ทธี�ป?องก นตนเอง เพื้รัาะฉะน .นการัท!าสำงครัามจ�งไม1ใช1สำ�0งท&0ผู้�ดแต1อย1างใด

3. ทรัรัศึนะแบบกลัางๆ เห6นว1าการัท!าสำงครัามไม1น1าจะผู้�ดหรั-อถ'กโดยสำมบ'รัณ* โดยยอมรั บบางกรัณ& การัฆ์1าอาจเป7นการักรัะท!าท&0สำามารัถยอมรั บได( ด งน .นบางสำถานการัณ*การัท!าสำงครัามอาจเป7นสำ�0งท&0สำามารัถยอมรั บได(ฝัHายท&0ม&ท ศึนะแบบกลัางๆ ท&0เก�ดข�.นเพื้-0อค ดค(านสำองฝัHายแรัก เห6นว1า ถ(าปฏ�เสำธีสำงครัามอย1างสำ�(นเช�งของฝัHายแรักก6เท1าก บว1า เป7นการัไม1เปAดโอกาสำให(ป?องก นต วเองเม-0อถ'กรั+กรัานหรั-ออ&กฝัHายท&0เปAดโอกาสำให(ท!าสำงครัามก6เท1าก บเปAดโอกาสำให(ท!าสำงครัามโดยว�ธี&อ นปHาเถ-0อน โหดรั(ายทารั+ณได( ด งน .น ในฝัHายน&.ม&ความเช-0อว1า ป�ญหาเรั-0องการัต ดสำ�นค1าทางจรั�ยธีรัรัมเก&0ยวก บการัท!าสำงครัามไม1น1าจะ ผู้�ด หรั-อ ถ'ก โดยสำมบ'รัณ* น 0นก6ค-อ การัยอมรั บว1าการัท!าสำงครัามสำามารัถท!าได(ในบางสำถานการัณ*หรั-อบางเง-0อนไขน 0นเอง

การัพื้�จารัณาการัท!าสำงครัามว1าเป7นสำงครัาม ย+ต�ธีรัรัม หรั-อ อ“ ” “

ย+ต�ธีรัรัม”

1. สำงครัามใด ย+ต�ธีรัรัม หรั-อ อย+ต�ธีรัรัม“ ” “ ”

สำงครัามอย+ต�ธีรัรัมก6ค-อสำงครัามรั+กรัาน แลัะสำงครัามย+ต�ธีรัรัมค-อสำงครัามป?องก นหรั-อสำงครัามต1อสำ'(ผู้'(รั+กรัาน แต1หากฝัHายหน�0งรั' (แน1ว1าอ&กฝัHายหน�0งจะโจมต& อาจท!าการัป?องก นโดยการัต1อสำ'(ก1อนก6ได(ก6ย งถ-อว1าเป7นสำงครัามย+ต�ธีรัรัม

2. ว�ธี&การัท!าสำงครัาม ปรัะเด6นสำ!าค ญค-อ บ+คคลัฐานะใดท&0ควรัยอมให(ถ'กสำ งหารัได(แลัะ

บ+ ค ค ลั ฐ า น ะ ใ ด สำ ม ค ว รั ย ก เ ว( น เ ช1 น ก รั ณ& ข อ ง ผู้'( ท!า ก า รั รั บ (combatant) แลัะผู้'(ไม1ท!าการัรับ (noncombatant) พื้วกสำ นต�

140

น�ยมเห6นว1า การัฆ์1าผู้�ดท+กกรัณ& สำ1วนพื้วกอน+รั กษ*น�ยมเห6นว1าการัสำ งหารัผู้'(ท&0ท!าการัรับไม1ว1าจะเป7นทหารัหรั-อพื้ลัเรั-อนย1อมท!าได( สำ1วนทฤษฎี&แบบกลัางๆ เห6นว1าการัฆ์1าต(องแยกแยะเฉพื้าะทหารั

สำรั+ปการัศึ�กษาว�จ ยเรั-0องป�ญหาทางจรั�ยธีรัรัมท&0เก&0ยวข(องก บการัท!าสำงครัามเป7นการัศึ�กษาป�ญหาการัท!าสำงครัามในแง1จรั�ยธีรัรัมเพื้-0อพื้�จารัณาถ�งลั กษณะของการัท!าสำงครัามว1าเก&0ยวข(องก บป�ญหาทางจรั�ยธีรัรัมอย1างไรั การัต ดสำ�นใจความถ'กผู้�ดของการัท!าสำงครัามของแต1ลัะฝัHายว1าย�ดหลั กอะไรัเป7นม'ลัฐานในการัเสำนอข(ออ(างสำน บสำน+นหรั-อข(ออ(างค ดค(านในการัท!าสำงครัามตลัอดจนความเก&0ยวข(องก นรัะหว1างเป?าหมายแลัะว�ธี&ท!าสำงครัามอ นจะเป7นแนวทางในการัพื้�จารัณาว1าควรัต ดสำ�นค1าทางจรั�ยธีรัรัมของการัท!าสำงครัามว1าควรัเป7นไปในลั กษณะเช1นไรั โดยม&สำมมต�ฐานว1าการัท!าสำงครัามน1าจะสำามารัถหาข(ออ(างทางศึ&ลัธีรัรัมมาสำน บสำน+นได(แลัะในขณะเด&ยวก นการัท!าสำงครัามก6น1าจะม&ข(อจ!าก ดทางศึ&ลัธีรัรัมบางปรัะการัเป7นเหต+ผู้ลัเฉพื้าะในแต1ลัะสำถานการัณ*ของการัท!าสำงครัามด(วย

การัท!าสำงครัามเป7นปรัากฏการัณ* ท&0เก�ดข�.นตลัอดเวลัาในความเป7นมน+ษยชาต�สำากลั ท ศึนคต�ของมน+ษย*ม&ความแตกต1างก นออกไปตามสำภิาพื้สำ งคม ย+คสำม ย แลัะสำภิาพื้สำ งคม ในโลักท&0มน+ษย*ต(องเผู้ช�ญหน(าก นด(วยความข ดแย(งไม1ว1าจะเป7นป�ญหาทางการัเม-อง เศึรัษฐก�จ การัทหารั อ+ดมการัณ*แลัะเรั-0องของผู้ลัปรัะโยชน* ความข ดแย(งต1างๆ เหลั1าน&.ถ(าไม1อาจหาข(อย+ต�ด(วยว�ธี&การัสำ นต�ได(แลั(วก6ต(องลังเอยด(วยการัท!าสำงครัามแม(ว1ารั'ปแบบการัท!าสำงครัามจะม&อย1างหลัากหลัายแต1หน�0งในลั กษณะรั1วมของการัท!าสำงครัามก6ค-อ การัฆ์1ามน+ษย*ด(วยก น อ นท!าให(คนโดยท 0วไปเห6นว1าการัฆ์1ามน+ษย*ด(วยก นเป7นการัท!าผู้�ดศึ&ลัธีรัรัมแต1ในขณะเด&ยวก นฝัHายท&0ท!าสำงครัามก6อ(างว1าการัฆ์1าคนท&0ม+1งเอาช&ว�ตเรัา หรั-อการัฆ์1าคนท&0ท!าผู้�ดรั(ายแรัง ก6ม&ความชอบธีรัรัม

141

เพื้รัาะฉะน .นเม-0อสำงครัามสำามารัถเก�ดข�.นได(ก6จะเก�ดป�ญหาทางจรั�ยธีรัรัมในแง1เก&0ยวก บเรั-0อง เป?าหมาย แลัะว�ธี&ท!าสำงครัาม ว1าจะหาเหต+ผู้ลัใดมาอ(างอ�งเพื้-0อต ดสำ�นว1าสำงครัามน .น ย+ต�ธีรัรัม หรั-อ อ“ ” “

ย+ต�ธีรัรัม อย1างไรั ซั�0งการัอ(างเหต+ผู้ลัของความแตกต1างก6ค-อ”

กฎีหมายรัะหว1างปรัะเทศึ แลัะองค*การัสำหปรัะชาชาต�ท&0ว1า สำงครัามรั+กรัานค-อสำงครัาม อย+ต�ธีรัรัม แลัะการัท!าสำงครัามป?องก นหรั-อต1อต(านผู้'(รั+กรัานค-อสำงครัาม ย+ต�ธีรัรัม แลัะป�ญหาท&0ตามมาก6ค-อ เม-0อเหต+ผู้ลัท&0สำน บสำน+นความย+ต�ธีรัรัมของฝัHายป?องก นค-ออะไรั ค!าตอบก6เป7นการัอ(างเหต+ผู้ลัในหลั กสำ�ทธี�มน+ษยชนในเสำรั&ภิาพื้การัม&สำ�ทธี�ป?องก นตนเองน 0นเอง

แต1อย1างไรัก6ตามปรัะเด6นท&0สำ!าค ญของการัท!าสำงครัามก6ค-อการัพื้ยายามท&0จะหาเหต+ผู้ลัมาสำน บสำน+นหรั-อค ดค(านว1าการัฆ์1าก นด(วยรั'ปแบบการัท!าสำงครัามเป7นการักรัะท!าท&0ถ'กหรั-อผู้�ดด(วยเหต+ผู้ลัอย1างไรัในปรั ชญาจรั�ยศึาสำตรั*ของ 2 สำ!าน ก สำ!าค ญท&0ม&ความเห6นแตกต1างก นในเรั-0องน&.

1. สำ!าน กลั ทธี�ของค(านท* ซั�0งเห6นว1าศึ&ลัธีรัรัมเป7นเรั-0องแน1นอนตายต วค(านท*เห6นว1าอย1างใช(เพื้-0อมน+ษย*เป7นเครั-0องม-อเพื้-0อการัใดเพื้-0อตนเองก6ผู้�ด เพื้-0อผู้'(อ-0นก6ผู้�ด คนท+กคนม&ค1าเท1าก นการัท!าลัายช&ว�ตเป7นสำ�0งผู้�ดศึ&ลัธีรัรัม เขาเห6นว1าหลั กการัสำ!าค ญกว1าเหต+ผู้ลัท&0ได(

2. สำ!าน กลั ทธี�ปรัะโยชน*น�ยม เห6นว1า ผู้ลัท&0ได(น1าจะสำ!าค ญกว1าหลั กเกณฑ์* ผู้ลัท&0ได(จากการักรัะท!าหน�0งๆ จะเป7นเกณฑ์*ต ดสำ�นการักรัะท!าหน�0งๆ ว1าผู้�ดหรั-อถ'ก การักรัะท!าท&0ถ'กค-อการักรัะท!าท&0เป7นปรัะโยชน*ต1อคนสำ1วนมากท&0สำ+ดในเรั-0องของการัท!าสำงครัาม การัยอมฆ์1า หรั-อการัท!าลัายคนสำ1วนน(อยเพื้-0อย+ต�ธีรัรัมสำงครัามสำ1วนใหญ1น .น จ�งเป7นสำ�0งท&0สำามารัถท!าได(

สำรั+ปแนวทางการัพื้�จารัณาต ดสำ�นค1าทางจรั�ยธีรัรัมของการัท!าสำงครัามก6ค-อ การัท!าสำงครัามสำามารัถอ(างเหต+ผู้ลัทางศึ&ลัธีรัรัมมาสำ

142

น บสำน+นได(ว1า บางกรัณ&การัท!าสำงครัามอาจต ดสำ�นได(ว1าเป7นการักรัะท!าท&0ถ'กหรั-อผู้�ดก6ได( ท .งน&.ต(องค!าน�งถ�งเหต+ผู้ลัเง-0อนไขของการักรัะท!าในแต1ลัะกรัณ&แม(ว1าในการัอ(างเหต+ผู้ลัสำน บสำน+นหรั-อค ดค(านจะแยกพื้�จารัณาไว(แต1ความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างเป?าหมายก บว�ธี&การัท!าสำงครัามก6ควรัม&ความชอบธีรัรัมควบค'1ด(วย

อย1างไรัก6ตามปรัะเด6นป�ญหาการัท!าสำงครัามก6ย งเป7นข(อโต(แย(งก นอย'1 แต1แสำดงให(เห6นว1าไม1ได(ม&ทางเลั-อกเด&ยวเท1าน .น เพื้รัาะแม(จะม&การัยอมรั บว1าการัท!าสำงครัามเป7นการักรัะท!าท&0ถ'กแต1การัยอมรั บก6ไม1ได(หมายความว1าจะปฏ�เสำธีสำ นต�ภิาพื้แลัะสำ นต�ว�ธี&โดยสำ�.นเช�ง แลัะการัยอมรั บสำ นต�ว�ธี&ก6ไม1ใช1การัปฏ�เสำธีสำงครัามความเป7นไปได(ก6ค-อควรัเลั-อกท!าสำงครัามในฐานะท&0เป7นว�ธี&การัสำ+ดท(ายในบรัรัดาสำ นต�ว�ธี&ท .งหลัาย

ส�ที่ธิ�ส�ติวิ� (Animal Right)

ถ(าพื้�จารัณาจากปรัะว ต�ความค�ดทางจรั�ยศึาสำตรั* จะเห6นว1าม&การัเคลั-0อนไหว จากการัเห6นค+ณค1าของมน+ษย*ในหม'1ของตน ขยายกว(างออกไปครัอบคลั+มมน+ษยชาต�ท .งหมด ในรัะยะแรักๆ น .น คนเผู้1าหน�0งมองคนอ&กเผู้1าหน�0งในลั กษณะเป7นศึ ตรั' หรั-อด(อยกว1าทางค+ณค1าเหมาะจะเป7นทาสำ ต1อมาความค�ดทางศึาสำนา เช1น ครั�สำต*ศึาสำนาก6ท!าให(มน+ษย*ท+กคนม&ค+ณค1าเท1าก น เพื้รัาะเป7นผู้ลังานของพื้รัะเจ(าองค*เด&ยวก น แลัะแลั(วอาณาจ กรัของศึ&ลัธีรัรัมก6ขยายครัอบคลั+มไปถ�งการัเห6นค+ณค1า แลัะสำ�ทธี�ของมน+ษย*ซั�0งในอด&ตถ'กลัะเลัย เช1น การัยกย1องสำถานสำตรั&เพื้ศึว1าเท1าเท&ยมบ+รั+ษเพื้ศึ การัยอมรั บของมน+ษย*ม�ได(หย+ดย .งเพื้&ยงเท1าน .น สำ�ทธี�ของคนท+พื้พื้ลัภิาพื้ (ทางสำต�ป�ญญาแลัะกาย)

สำ�ทธี�ของเด6กอ1อนแลัะเด6กในครัรัภิ* ก6เรั�0มได(รั บการัพื้�จารัณา แลัะเป7นท&0ยอมรั บของคนสำ1วนมาก แต1ถ�งกรัะน .นอาณาจ กรัของศึ&ลัธีรัรัมก6ย งถ'กจ!าก ดอย'1ในสำ งคมมน+ษย*อย'1ด& ในป�จจ+บ นการัถกเถ&ยงเรั-0องสำ�ทธี�สำตรั& แลัะสำ�ทธี�ของคนผู้�วด!าก!าลั งเป7นจ+ดสำนใจของคนท 0วไป ในขณะ

143

เด&ยวก นการัถกเถ&ยงเรั-0องสำ�ทธี�ของสำ ตว*ก6เรั�0มเป7นท&0สำนใจของน กปรัาชญ*บางพื้วก สำาเหต+หน�0งซั�0งท!าให(เก�ดความสำนใจในเรั-0องน&.ก6ค-อ การัขยายก�จการัโรังงานเลั&.ยงสำ ตว* (factory farming) ซั�0งเป7นสำาเหต+ท!าให(สำ ตว*ต(องถ'กก กข งในท&0จ!าก ด ถ'กเลั&.ยงโดยการับ งค บให(ก�นอาหารัปรัะหลัาดๆ ฯลัฯ อ นย งผู้ลัมาสำ'1ความท+กข*ทรัมานของสำ ตว*เป7นจ!านวนมาก น กปรัาชญ*สำ1วนใหญ1ให(ความสำนใจในเรั-0องความเจ6บปวดของสำ ตว*เป7นเรั-0องสำ!าค ญ

น กปรั ชญาผู้'(ซั�0งเสำนอความค�ดในเรั-0องน&.ค1อนข(างช ดเจนแลัะลัะเอ&ยด ได(แก1 ปEเตอรั* ซั�งเงอรั* (Peter Singer) ในงานช-0อ Animal Liberation ซั�0งท!าให(เก�ดการัถกเถ&ยงในเรั-0องการัขยายอาณาจ กรัของศึ&ลัธีรัรัมออกไปถ�งสำ ตว* ซั�งเงอรั*พื้ยายามท&0จะแสำดงให(เห6นถ�งสำถานภิาพื้ทางจรั�ยธีรัรัมของสำ ตว*ว1า ม&สำ�ทธี�ท&0จะเรั&ยกรั(องให(เรัาท!าหน(าท&0บางปรัะการั เช1น หน(าท&0ไม1ฆ์1าสำ ตว* โดยใช(ข(อโต(แย(งในเรั-0องความเสำมอภิาค

“นอกจากความเห6นแก1ต วของเรัาท&0จะรั กษาอภิ�สำ�ทธี�ในการักดข&0ข1มเหงแลั(ว ไม1ม&เหต+ผู้ลัอ-0นใดอ&กเลัยท&0เรัาปฏ�เสำธีการัขยายหลั กความเสำมอภิาคให(ครัอบคลั+มไปถ�งสำมาช�กพื้ นธี+*อ-0น”

สำ ตว*ม&ความเสำมอภิาคทางจรั�ยธีรัรัมก บเรัา หลั กแห1งความเสำมอภิาคน&.ค-อ

“แต1ลัะหน1วยลั(วนแต1ม&ค1าเป7นหน�0ง แลัะไม1มากกว1าหน�0ง . . . พื้'ดอ&กน ยหน�0ง ผู้ลัปรัะโยชน*ของท+กช&ว�ตซั�0งถ'กกรัะทบโดย การักรัะท!าหน�0งๆ จะต(องได(รั บการัพื้�จารัณา แลัะให(น!.าหน กเท1าๆ ก บผู้ลัปรัะโยชน*ในลั กษณะเด&ยวก นของสำ�0งม&ช&ว�ตอ&กชน�ดหน�0ง”

เขาพื้ยายามจะแสำดงให(เห6น ค-อ ผู้ลัปรัะโยชน*ของสำ ตว* ควรัจะได(รั บการัพื้�จารัณาจากเรัาในน!.าหน กท&0เท1าก บผู้ลัปรัะโยชน*ของเรัา สำาเหต+ซั�0งซั�งเงอรั*เช-0อว1า สำ ตว*ม&สำ�ทธี�ท&0จะได(รั บการัพื้�จารัณาผู้ลัปรัะโยชน*ในน!.าหน กเท1าๆ ก บมน+ษย*ก6เพื้รัาะเขาค�ดว1าสำ ตว*ม&ลั กษณะสำ!าค ญ ซั�0งเก&0ยวข(องโดยตรังก บการัม&ความรั' (สำ�ก ความปรัารัถนา (ถ�งแม(สำ ตว*จะ

144

ม&ความปรัารัถนาในข .นพื้-.นฐานก6ตาม) ความต(องการัแลัะสำ�0งเหลั1าน&.ไม1ว1าจะม&ในใครัหรั-ออะไรัก6ม&ความสำ!าค ญพื้อๆ ก นท .งน .น ซั�งเงอรั*โต(แย(งโดยเปรั&ยบเท&ยบกรัณ&สำ�ทธี�ของสำตรั& แลัะคนผู้�วด!า ถ(าเรัาเช-0อว1าคนพื้วกน&.สำมควรัท&0จะได(รั บการัพื้�จารัณาผู้ลัปรัะโยชน*เหม-อนๆ ก น บ+รั+ษ หรั-อคนผู้�วขาวแลั(ว สำ ตว*ก6เช1นก น เน-0องจากเรัาเช-0อว1า ความสำามารัถทางป�ญญา เหต+ผู้ลั สำ&ผู้�ว ลั กษณะต1างทางเพื้ศึม�ได(ท!าให(คนเหลั1าน&.ม&สำถานภิาพื้ทางจรั�ยธีรัรัมต1างๆ ไปจากมน+ษย*ผู้'(อ-0น สำ�0งหน�0งท&0พื้วกเขาม&ค-อความสำามารัถท&0จะรั' (สำ�กถ�งความเจ6บปวด สำามารัถม&ความสำ+ขความท+กข*ได( แลัะค+ณสำมบ ต�เหลั1าน&.เอง ซั�0งท!าให(พื้วกเขาม&ค+ณค1าในต วเอง ม&สำ�ทธี�ซั�0งจะได(รั บการัปฏ�บ ต�ต1อเย&0ยงจ+ดหมาย (end) หาใช1ว�ถ&ไปสำ'1จ+ดหมาย (means to an end) ในท!านองเด&ยวก น สำ ตว*ซั�0งม&ค+ณสำมบ ต�เช1นน&.ก6ควรัได(รั บการัพื้�จารัณาเช1นก น แต1ก6ไม1ได(หมายความว1าช&ว�ตสำ ตว*เหลั1าน&.ม&ค1าเท1าก บช&ว�ตมน+ษย* ซั�งเงอรั*เช-0อว1ารัะด บของค+ณค1าน .นข�.นอย'1ก บค+ณสำมบ ต�อ-0น น .นค-อ ความสำ!าน�กในตนเอง (self-awareness) น 0นก6ค-อปรัะสำบการัณ*เก&0ยวก บตนเอง (ซั�0งเป7นคนลัะอย1างก บความสำามารัถในความรั' (สำ�ก เพื้รัาะความสำ!าน�กในต วตนน .น จะต(องม&ความรั' (สำ�ก ซั�0งม&ความต1อเน-0องม&ความจ!า ม&การัค�ดลั1วงหน(า ด งน .น สำ�0งซั�0งม&ความรั' (สำ�กเจ6บปวดอาจไม1ม&ความสำ!าน�กในตนเองก6ได() แลัะความสำามารัถในการัต ดสำ�นใจอย1างม&เหต+ผู้ลั (rational self-determination) ด งน .น

“การัฆ์1ามน+ษย*ผู้'(ใหญ1 ซั�0งม&อาการัครับสำามสำ�บสำอง ผู้'(ซั�0งม&ความสำามารัถในการัสำ!าน กในต วตน ในการัวางแผู้นในอนาคตแลัะในการัม&ความสำ มพื้ นธี*อย1างม&ความหมายก บผู้'(อ-0น เป7นความผู้�ดท&0เลัวรั(ายกว1าการัฆ์1าหน'ซั�0งไม1ม&ลั กษณะท .งหมด . . . ลั�งซั�มแฟันซั& สำ+น ข หรั-อสำ+กรัน .นม&ความสำ!าน�กในต วตน ม&ความสำามารัถท&0จะม&ความสำ มพื้ นธี* ซั�0งม&ความหมายก บสำ�0งม&ช&ว�ตอ-0นได(ในรัะด บสำ'งกว1าเด6กทารักผู้'(ม&ความพื้�การัทางสำมองอย1างรั(ายแรัง หรั-อคนชรัามากๆ ซั�0งหลังแลั(ว

145

ด งน .นจะเห6นว1าตามความค�ดของซั�งเงอรั* ถ(าเรัาตกอย'1ในสำถานการัณ*ท&0จะต(องเลั-อกรัะหว1างช&ว�ตของคนท&0ม&ลั กษณะทางจ�ตใจแลัะสำมองท&0ปกต�ก บสำ ตว* เรัาก6ควรัเลั-อกรั กษาช&ว�ตของคนมากกว1า เพื้รัาะถ�งแม(สำ ตว*บางพื้วก เช1น ลั�งกอรั�ลัลัา อาจม&ความสำามารัถต1างๆ ท&0ได(กลั1าวมาแลั(ว ซั�0งเป7นค+ณสำมบ ต�ซั�0งซั�งเงอรั*เช-0อว1าเป7นสำ�0งบอกค+ณค1าของช&ว�ต แต1ก6อาจเช-0อได(ว1าลั�งม&ความสำามารัถน&.ในรัะด บท&0น(อยกว1า อย1างไรัก6ตามเม-0อห นกลั บมาพื้�จารัณาในเรั-0องของการัท!าให(เก�ดความเจ6บปวดแลั(ว ซั�งเงอรั*ค�ดว1า เรั-0องใครัม&ค1ามากกว1าก นไม1ได(เข(ามาเก&0ยวข(องด(วย เพื้รัาะ

“ความช 0วรั(ายของความเจ6บปวดน .น ในต วม นเองไม1เก&0ยวข(องก บค+ณลั กษณะอ-0นของสำ�0งซั�0งม&ความรั' (สำ�กเจ6บปวดน .นๆ ค+ณค1าของช&ว�ตต1างหากท&0เก&0ยวข(องก บค+ณลั กษณะอ-0นๆ เหลั1าน .นจะเห6นได(ว1าซั�งเงอรั*น .นม&ความค�ดในลั กษณะของพื้วกสำ+ขน�ยม (Hedonism) ในแง1ท&0เขาเช-0อว1า ความเจ6บปวดเป7นสำ�0งท&0ช 0วรั(ายในต วเอง ไม1ว1าจะเป7นความเจ6บปวดในมน+ษย*หรั-อในสำ ตว*ก6ตาม แลัะในฐานะท&0เรัาเป7นมน+ษย*ผู้'(ซั�0งม&ความสำ!าน�กในเรั-0องของค+ณงามความด& เรัาก6ควรัจะพื้ยายามสำ1งเสำรั�มให(เก�ดความสำ+ขให(มากท&0สำ+ดเท1าท&0จะมากได( แลัะหลั&กเลั&0ยงการัท!าให(เก�ดความท+กข*หรั-อความเจ6บปวด แม(จะเป7นความท+กข*ท&0เก�ดก บสำ ตว*ก6ตาม ความท+กข* ความเจ6บปวดไม1ว1าจะเก�ดก บใครั หรั-ออะไรัก6เป7นสำ�0งท&0ช 0วรั(ายเหม-อนๆ ก น แลัะในขณะเด&ยวก นซั�งเงอรั*ก6เป7นน กปรัะโยชน*น�ยม (Utilitarianism) ซั�0งให(พื้�จารัณาผู้ลัปรัะโยชน*ของแต1ลัะฝัHายเท1าๆ ก น ด งน .นถ(าจะพื้�จารัณาให(ถ&0ถ(วนแลั(วจะเห6นว1า ตามความค�ดของซั�งเงอรั*น .นการัท!าทารั+ณต1อสำ ตว* เป7นสำ�0งท&0ผู้�ดทางศึ&ลัธีรัรัม แต1ซั�งเงอรั*ม�ได(หย+ดย .งแค1น&.จากความค�ดของเขาใน Animal

Liberation การัฆ์1าสำ ตว*ไม1ว1าจะเป7นลั กษณะของการัฆ์1าเพื้-0อเป7นอาหารัหรั-อเพื้-0อความสำน+กสำนานโดยท&0ม�ได(ก1อให(เก�ดความเจ6บปวดแก1สำ ตว* ก6เป7นสำ�0งท&0ผู้�ดทางจรั�ยธีรัรัมเช1นก น เน-0องจากสำ ตว*สำ1วนใหญ1 เช1น ว ว ควาย สำ+กรั ฯลัฯ ม&ความรั' (สำ�ก ม&ความอยากกรัะหาย ฯลัฯ สำ�0งเหลั1าน&.

146

เองซั�0งเขาเช-0อว1าเป7นเครั-0องช&.ให(เห6นถ�งปรัะโยชน*ท&0สำ ตว*ม& อ นเน-0องมาจากค+ณสำมบ ต�ของการัม&ความรั' (สำ�กน&0เอง ซั�0งท!าให(สำ ตว*ม&สำ�ทธี�พื้-.นฐานอย1างหน�0งเหม-อนก บมน+ษย*ค-อ สำ�ทธี�ในช&ว�ต (right to life)

นอกจากปEเตอรั* ซั�งเงอรั* แลั(ว น กค�ดอ&กหลัายท1านซั�0งเห6นด(วยก บสำ�ทธี�แห1งช&ว�ตของสำ ตว* สำ1วนมากก6ยกเรั-0องของความสำามารัถในเรั-0องความรั' (สำ�ก ความปรัารัถนาต1างๆ แลัะผู้ลัปรัะโยชน*ข�.นมาเป7นข(อสำน บสำน+นความค�ดท .งสำ�.น คนเหลั1าน&.เช-0อว1าตามตรัรักแลั(วสำ�0งซั�0งจะม&สำ�ทธี�ได(จะต(องม&ผู้ลัปรัะโยชน*ในแง1ท&0ถ(าสำ�0งน .นสำามารัถท&0จะได(รั บปรัะโยชน* หรั-อผู้ลัรั(าย จากการักรัะท!าหน�0งๆ แลัะผู้ลัปรัะโยชน*ท&0ว1าน&.อาจแสำดงออกให(เห6นได(โดยปฏ�ก�รั�ยาต1างๆ ของสำ ตว* เช1น ความเจ6บปวด หรั-อความพื้ยายามท&0จะหลั&กเลั&0ยงภิ ยอ นตรัายท&0จะมาถ�งต ว น .นค-อสำ�0งซั�0งจะม&ผู้ลัปรัะโยชน*ได(น .นอย1างน(อยท&0สำ+ดจะต(องม&ความสำามารัถในการัรั บรั' (ข .นพื้-.นฐาน สำ�0งน&.เองซั�0งช&.ถ�งความผู้�ดถ'กในการักรัะท!า ช&.ให(เห6นว1าอย1างน(อยท&0สำ+ดสำ�0งม&ช&ว�ตเหลั1าน&.ม&ค+ณค1า ซั�0งเหน-อไปกว1าค+ณค1าภิายนอก (extrinsic value)

ท1านม&ความค�ดเห6นอย1างไรัก บการัปฏ�บ ต�ต1อสำ ตว*ในฐานะเป7นว�ถ&ไปสำ'1จ+ดหมายของมน+ษย* ไม1ว1าจะใช(สำ ตว*เป7นต วทดลัองยา ท!าให(สำ ตว*น .นต(องได(รั บความเจ6บปวด ทนท+กข*ทรัมาน หรั-อการัจ บสำ ตว*มาใสำ1ไว(ในกรังแสำดง การับ งค บให(สำ ตว*ก�นอาหารัแปลักๆเพื้-0อให(เน-.อของม นน+1มถ'กปากมน+ษย* หรั-อแม(แต1ป�ญหาของเม-องเช&ยงใหม1ท&0ใช(ช(างเด�นเรั1รัอนหาอาหารั เพื้-0อหาเลั&.ยงช&พื้มน+ษย*อ&กหลัายช&ว�ต

อ�มมาน'เอลั ค(านท* (Immanuel Kant) กลั1าวว1า มน+ษย*ท+กคนม&ค1าในต วเอง เป7นจ+ดหมายในต วเอง แลัะด(วยเหต+น&.จ�งท!าให(มน+ษย*ท+กคนม&สำ�ทธี�ตามธีรัรัมชาต�เท1าเท&ยมก น แต1การัพื้'ดเช1นน&.ม&ป�ญหาว1า อะไรัท!าให(มน+ษย*ท+กคนม&ค1าหรั-อเป7นจ+ดหมายในต วเอง ซั�0งการัอ(างแบบน&.เท1าก บเป7นการัอ(างแบบก!าป�. นท+บด�นเพื้รัาะมน+ษย*เป7นมน+ษย* จ�งม&ค1าในต วเอง ว1าไปแลั(วการัอ(างเหต+ผู้ลัแบบน&.ได(รั บการัว�จารัณ*ว1า

147

เป7นการัอ(างเหต+ผู้ลัเข(าข(างต วเอง หรั-อเป7นการัอ(างเหต+ผู้ลัแบบเผู้1าพื้ นธี+*น�ยม (speciesism)

เอช เจ แมคคลัอสำก&. (H.J.McClosky)กลั1 าวถ�งสำ�ทธี� ในลั กษณะท&0เป7นสำ�0งซั�0งต(องควบค'1ไปก บผู้ลัปรัะโยชน* หรั-อกลั1าวอ&กน ยหน�0งค-อ สำ�0งซั�0งม&ผู้ลัปรัะโยชน*เท1าน .นท&0จะม&สำ�ทธี�ได( แต1มโนท ศึน*เรั-0องผู้ลัปรัะโยชน*ย งก!ากวม ไม1แน1ช ดอย'1 แต1ก6สำามารัถสำรั+ปแนวค�ดของแมคคลัอสำก&.ได(ว1า สำ ตว*ขาดลั กษณะอะไรับางอย1างซั�0งท!าให(การัพื้'ดถ�ง

ผู้ลัปรัะโยชน* เป7นสำ�0งไรั(ความหมาย ซั�0งรัวมถ�ง ผู้ลัปรัะโยชน* ท&0“ ” “ ”

เรัาใช(ก บมน+ษย*รัวมไปถ�งค!าสำ 0งทางค+ณค1าหรั-อ ควรั อย'1ด(วย เช1น“ ”

ไอ(ด!า“ (สำ+น ข)ควรัรั กษาโรัคเรั-.อนของม นเสำ&ย เพื้รัาะน 0นเป7นผู้ลัปรัะโยชน*ของม น หรั-อ ไอ(ด!าไม1ควรัก ดเจ(าของเพื้รัาะน 0นเป7นผู้ลั” “

ปรัะโยชน*ของม นเอง น 0นค-อสำ ตว*ไม1ใช1ปรัะเภิทของสำ�0งท&0จะควรัหรั-อไม1”

ควรักรัะท!าการัใดๆท .งสำ�.น สำ ตว*ไม1ม&ความสำ!าน�กทางศึ&ลัธีรัรัมหรั-อจรั�ยธีรัรัม ในแง1น&.สำ ตว*ไม1อาจม&สำ�ทธี�ได(เพื้รัาะไม1ม& ผู้ลัปรัะโยชน* “ ”

รั�ชารั*ด ว ทสำ น(Richard A. Watson) ด�งมโนท ศึน*ของหน(าท&0เข(ามาโยงก บสำ�ทธี�โดยอ(างว1าสำ�0งหน�0งจะม&สำ�ทธี�ได(ก6ต1อเม-0อสำ�0งน .นสำามารัถท!าหน(าท&0ตอบแทนได( ซั�0งความค�ดน&.มาจากกฎีของครั�สำต*ศึาสำนาท&0ว1า จงปฏ�บ ต�ต1อผู้'(อ-0นอย1างท&0ท1านต(องการัให(ผู้'(อ-0นปฏ�บ ต�ต1อ“

ท1าน ตามความค�ดของว ทสำ นแลั(ว สำ�0งท&0จะม&ค+ณค1าทางจรั�” ยธีรัรัมได(จะต(องเป7นสำ�0งซั�0งสำามารัถกรัะท!าหน(าท&0ทางจรั�ยธีรัรัมได(หรั-อเรั&ยกสำ�0งน&.ว1า สำ ตว*ศึ&ลัธีรัรัม ลั กษณะสำ!าค ญของสำ�0งท&0จะท!าหน(าท&0ทางจรั�ยธีรัรัม“ ”

ได(ก6ค-อ1. จะต(องม&สำ!าน�กในต วตน (self-consciousness)

2. ม&ความสำามารัถท&0จะเข(าใจในหลั กความถ'กผู้�ดทางจรั�ยธีรัรัม3. ม&เจตจ!านงเสำรั& ความสำามารัถในการัจงใจท!าตามหรั-อข ดก บ

หลั กจรั�ยธีรัรัม4. ม&ความสำามารัถทางสำรั&รัะ (หรั-อศึ กยภิาพื้) ท&0จะกรัะท!าการั

ต1างๆ ตามหน(าท&0ทางจรั�ยธีรัรัมได(

148

ข(อสำ งเกต ลั กษณะพื้-.นฐานท&0สำ!าค ญอ�งลั กษณะของมน+ษย* แต1ต(องเข(าใจว1าเรัาไม1สำามารัถลัะ

ท�.งลั กษณะของมน+ษย* เพื้รัาะมน+ษย*เท1าน .นท&0พื้'ดถ�งเรั-0องน&. แต1ถ(าถามว1า กรัณ&ของคนพื้�การัทางสำมองหรั-อเด6กอ1อน บ+คคลัพื้วกน&.จะม&สำ�ทธี�ไหม?

น กปรั ชญาสำม ยป�จจ+บ นท&0เช-0อว1า สำ ตว*ม&ค+ณค1าทางจรั�ยธีรัรัมหรั-อม&ค+ณค1าในต วเอง สำ1วนใหญ1ม กจะแสำดงให(เห6นถ�งความผู้�ดของการัท!าให(เก�ดความเจ6บปวดต1อสำ ตว* หรั-อความผู้�ดของการัฆ์1าสำ ตว* เช1น ไฟัน*เบ�รั*ก (Joel Feinberg) เช-0อว1าสำ ตว*ม&สำ�ทธี�ท&0จะไม1ถ'กทรัมานให(เจ6บปวดแลัะม&สำ�ทธี�ในอ�สำรัภิาพื้หรั-อ ทอม เรัแกน (Tom Regan)

เช-0อว1าสำ ตว*ม&สำ�ทธี�ในช&ว�ต แต1เน-0องจากความย+1งยากทางมโนท ศึน*ในเรั-0องสำ�ทธี� ท!าให(น กปรัาชญ*ค-อ ปEเตอรั* ซั�งเงอรั* (Peter Singer)เลั&0ยงการัพื้'ดถ�งสำ�ทธี�ของสำ ตว*แต1ไปพื้'ดถ�งมโนท ศึน*เรั-0องความเสำมอภิาคแทน ซั�0งหลั กความเสำมอภิาคน&.ม&พื้-. นฐานมาจากความเช-0 อแบบปรัะโยชน*น�ยม โดยเขามองว1า ความรั' (สำ�กสำ+ข ท+กข* เจ6บปวดฯลัฯ ไม1ว1าจะเก�ดข�.นก บใครัหรั-ออะไรั ก6ควรัจะม&ค1าเท1าก นไม1ว1าจะเก�ดข�.นก บคนหรั-อก บสำ ตว*ก6ตาม แม(ว1าการัฆ์1าสำ ตว*โดยว�ธี&ท&0ปรัาศึจากความเจ6บปวดก6ตาม แต1การักรัะท!าน .นก6ผู้�ดเช1นก น เพื้รัาะสำ ตว*ก6เช1นเด&ยวก บมน+ษย*ค-อ รั กช&ว�ตตนเอง เม-0อถ�งตรังจ+ดน&. เรัาเคยค�ดม .ยว1าเรัาควรัทานม งสำว�รั ต�เพื้รัาะไม1ก1อความท+กข*ให(แก1สำ ตว* เม-0อเปรั&ยบเท&ยบรัะหว1างความสำ+ขจากการัก�นเน-.อสำ ตว*ก บความท+กข*ทรัมานของสำ ตว*ท&0ได(รั บ เรัาควรัจะเลั-อกกรัะท!าอย1างใด? แต1ถ(าถามว1า ถ(าท+กคนในสำ งคมห นมาทานม งสำว� รั ต� ท นท& ใน เวลัาอ นรัวดเรั6วแลั( วอ ะ ไ รั จ ะ เก� ดข�. น?

อ+ตสำาหกรัรัมเน-. อสำ ตว*คงต(องลั(มเลั�กอย1างท นคว น คนท!างานในอ+ตสำาหกรัรัมเน-.อสำ ตว*จะตกงานอย1างรัวดเรั6ว แต1ถ(าคนในสำ งคมลัดบรั�โภิคเน-.อสำ ตว*อย1างค1อยเป7นค1อยไป ปรั บว�ถ&การับรั�โภิคใหม1 ห นมาบรั�โภิคพื้-ชผู้ ก เมลั6ดถ 0ว เพื้-0อรั บว�ตาม�นท&0ม&ปรัะโยชน*ต1อรั1างกาย ขณะ

149

เด&ยวก นคนในอ+ตสำาหกรัรัมเน-.อสำ ตว*ก6ค1อยๆทยอยหางานใหม1 ว�ธี&การัด งกลั1าวน1าจะเป7นทางออกท&0ด&กว1า!

ป?ญหาจุร�ยธิรรมการที่�าแที่%งเม-0อเรั6วๆมาน&.ม&ข1าวการัท!าแท(งเถ-0อนแลัะพื้บว1าม&บ+คคลัจ!านวน

มากได(เข(ารั บการัท!าแท(ง ซั�0งเป7นเรั-0องท&0น1าสำลัดใจว1า ก!าลั งเก�ดอะไรัข�.นก บสำ งคมไทยท&0 เป7นด�นแดนแห1งพื้รัะพื้+ทธีศึาสำนา สำมควรัไหมท&0กฎีหมายจะรั บรัองการัท!าแท(งว1าเป7นสำ�0งท&0ไม1ผู้�ดกฎีหมาย แลัะจะท!าให(หญ�งผู้'(ตกอย'1ในเครัาะห*กรัรัมไม1ต(องเสำ&0ยงช&ว�ตก บการัท!าแท(งโดยหมอเถ-0อน ป�ญหาเหลั1าน&.ได(รั บการัถกเถ&ยงก นมานานแลัะม&ผู้'(ม&ความเห6นแตกต1างก นไป ในท&0น&.จะหย�บยกเฉพื้าะแกนป?ญหามาว�พื้ากษ*พื้อจะแยกออกได(เป7นปรัะเด6นหลั กๆด งน&.

1.การที่�าแที่%งเป3นการฆ่,าชื่#วิ�ติหรอไม,2.สติร#เจุ%าข้องคำรรภิ�คำวิรจุะม#ส�ที่ธิ�ในคำวิามเป3นเจุ%าข้องร,างกายในข้อบเข้ติแคำ,ไหน

1.การที่�าแที่%งเป3นการฆ่,าชื่#วิ�ติมน�ษย�หรอไม,ก1อนจะตอบค!าถามน&. ควรัจะตอบค!าถามพื้-.นฐานให(ได(ก1อนว1า

การัต .งครัรัภิ*เรั�0มต(นต .งแต1เม-0อไรั? : ควรัจะเรั�0มน บต .งแต1อสำ+จ�ของฝัHายชายผู้สำมก บไข1ของฝัHายหญ�งตามท&0เรั&ยกก นว1า การัปฏ�สำนธี� หรั-อควรัจะน บต .งแต1อสำ+จ�ของฝัHาย“ ”

ชายผู้สำมก บไข1ของฝัHายหญ�งแลัะเข(าไปฝั�งต วในผู้น งมดลั'กได(แลั(วเท1าน .น

ถ(าพื้�จารัณาด(วยหลั กแห1งกฎีหมายจะเห6นได(ว1า ทารักในครัรัภิ*ม�ได(ม&ฐานะเป7นบ+คคลัตามกฎีหมาย ท .งน&.เพื้รัาะกฎีหมายถ-อว1าสำภิาพื้บ+คคลัจะเรั�0มต(นเม-0อคลัอดแลัะม&ช&ว�ตอย'1รัอด แลัะสำภิาพื้บ+คคลัสำ�.นสำ+ดลังเม-0อตาย ด(วยเหต+น&.ทารักในครัรัภิ*จ�งไม1ใช1บ+คคลัตามกฎีหมาย การั

150

ท!าลัายทารักในครัรัภิ*จ�งม�ใช1เป7นการัฆ์1าผู้'(อ-0น หากแต1จะม&ความผู้�ดฐานท!าให(แท(งลั'ก ซั�0งม&โทษเบากว1าการัฆ์1าผู้'(อ-0นเป7นอย1างมาก ฉะน .นเม-0อไม1สำามารัถให(ค!าตอบท&0แน1นอนตายต วได( จ�งขอน!าเสำนอท ศึนะของพื้วกอน+รั กษ*น�ยม, เสำรั&น�ยม แลัะท ศึนะของพื้วกท&0ม&แนวค�ดแบบสำายกลัาง

1.ที่�ศนะข้องพวิกอน�ร�กษ�น�ยมแนวค�ดของพื้วกอน+รั กษ*น�ยมค1อนข(างจะสำอดคลั(องก บหลั กการัของศึาสำนาหรั-อกลั1าว

อ&กอย1างหน�0งว1า พื้วกน&.ใช(หลั กของศึาสำนามาเป7นบรัรัท ดฐานในการัต ดสำ�นค1าทางจรั�ยธีรัรัม ซั�0งจะถ-อเอาค1าทางจรั�ยธีรัรัมแบบสำ มบ'รัณ* (ethical absolutism) ค-อถ-อว1าการัท!าแท(งเป7นสำ�0งผู้�ดท+กกรัณ& ผู้�ดอย1างเป7นสำากลัแลัะผู้�ดโดยไม1ม&เง-0อนไข

2.ที่�ศนะข้องพวิกเสร#น�ยมพื้ ฒนาการัของแนวค�ดสำายน&.ก1อต วมาจากกรัะแสำความค�ดสำม ยใหม1ท&0ม กจะสำงสำ ยแลัะ

ต .งค!าถามเก&0ยวก บแบบแผู้นจรั�ยธีรัรัมแบบเด�มท&0อ�งอย'1ก บหลั กศึ&ลัธีรัรัมของศึาสำนาว1าเป7นค1าจรั�ยธีรัรัมท&0ถ'กต(องแน1นอนจรั�งหรั-อ?

ปรัะกอบก บการัต-0 นต วของปรั ชญาสำายเอกซั�สำเทนเช&ยลัลั�สำม* (Existentialism) ได(ก1อให(เก�ดการัเรั&ยกรั(องสำ�ทธี�เท1าเท&ยมก นรัะหว1างเพื้ศึ จ�งท!าให(สำตรั&ลั+กข�.นเรั&ยกรั(องสำ�ทธี�ในความเป7นเจ(าของรั1างกายว1า เธีอย1อมม&สำ�ทธี�โดยสำมบ'รัณ*ท&0จะจ ดการัก บครัรัภิ*ของเธีอเอง โดยท&0สำ งคมไม1พื้�งเข(ามากะเกณฑ์* บ งค บหรั-อแทรักแซังใดๆ

3.ที่�ศนะข้องพวิกที่#�ม#แนวิคำ�ดแบบสายกลำางพื้วกน&.จะไม1ต ดสำ�นลังไปอย1างเด6ดขาด แต1จะม&ลั กษณะปรัะน&ปรัะนอม โดยมองว1า

การัท!าแท(งในกรัณ&ใดจะผู้�ดแลัะบาปหรั-อไม1 ข�.นอย'1ก บเง-0อนไขสำ!าค ญสำองปรัะการัค-อ

ก. ทารักในครัรัภิ*ได(พื้ ฒนาการัถ�งข .นท&0เรั&ยกได(ว1าเป7นมน+ษย*แลั(วหรั-อย ง?

151

ข. การัท!าแท(งกรัณ&น .นๆม&ความจ!าเป7นมากน(อยแค1ไหน?

2.สติร#เจุ%าข้องคำรรภิ�คำวิรจุะม#ส�ที่ธิ�ในคำวิามเป3นเจุ%าข้องร,างกายในข้อบเข้ติแคำ,ไหน

1.ม�มมองจุากฝ่C ายศาสนาแลำะแนวิร,วิม ม&ความเห6นคลั(ายคลั�งก บฝัHายอน+รั กษ*น�ยม

2.ม�มมองจุากฝ่Cายน�กส�ที่ธิ�สติร#แลำะแนวิร,วิม ถ-อว1าม+มมองจากฝัHายศึาสำนาแลัะแนวรั1วม

เป7นการัมองโดยท&0ไม1ค!าน�งถ�งห วอกของผู้'(หญ�งแต1อย1างใด จ�งถ-อได(ว1าเป7นการัลัะเม�ดสำ�ทธี�สำตรั&เป7นอย1างย�0ง

ป?ญหาจุร�ยศาสติร�สภิาวิะแวิดลำ%อมป�ญหาจรั�ยศึาสำตรั*สำ�0งแวดลั(อมเป7นท1าท&ท&0มน+ษย*ควรัปฏ�บ ต�

อย1างไรัก บธีรัรัมชาต� พื้-ช สำ ตว* รัวมท .งสำ�0งไม1ม&ช&ว�ตที่,าที่#ที่างปร�ชื่ญา1.ที่,าที่#ที่รราชื่ (Despotic Position)

เป7นการัมองความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างมน+ษย*ก บโลักธีรัรัมชาต�เป7นเสำม-อนความสำ มพื้ นธี*

รัะหว1างเจ(า ทรัรัาช “ ” (มน+ษย*) ก บ บ1าว โลักธีรัรัมชาต� ในท1าท&น&.“ ”

มน+ษย*ม&อ!านาจอ นชอบธีรัรัมท&0จะด'ดซั บถ-อเอาปรัะโยชน*จากโลักธีรัรัมชาต�เช1น โลักท ศึน*ของศึาสำนาครั�สำต*แลัะศึาสำนาย�ว ด งปรัากฎีในปฐมกาลัด งน&.

“พื้รัะเจ(าทรังวางแผู้นการัท .งหมดเพื้-0อปรัะโยชน*ของมน+ษย*แลัะเพื้-0อให(มน+ษย*ปกครัองสำ�0งสำรั(างทางกายภิาพื้ท&0พื้รัะเจ(าทรังสำรั(าง ม�ได(ม&จ+ดหมายอ-0นใดนอกเหน-อไปจากจ+ดหมายในการัรั บใช(มน+ษย* ครั�สำต*…

152

ศึาสำนาเป7นศึาสำนาท&0ม&มน+ษย*เป7นจ+ดศึ'นย*กลัางอย1างสำ+ดโต1งท&0สำ+ดเท1าท&0ม&ศึาสำนาเก�ดข�.นมาในโลัก”

นอกจากน&.น กปรั ชญากรั&ก โสำเครัต&สำ เปลัโต อรั�สำโตเต�ลั ย งเห6นว1ามน+ษย*แตกต1างจากสำ�0งอ-0 นเน-0 องจากมน+ษย*ม&ป�ญญา ม&เหต+ผู้ลั มน+ษย*เป7นสำ�0งสำมบ'รัณ*มากกว1า จ�งม&สำ�ทธี�ท&0จะต กตวงผู้ลัปรัะโยชน*จากโลักธีรัรัมชาต� ซั�0งเป7นสำ�0งท&0ม&ความสำมบ'รัณ*น(อยกว1า 2.ที่,าที่#น�เวิศน�ส�าน<ก (Ecological Conscience)

เป7นการัมองโลักแลัะมน+ษย*แบบองค*รัวม อ นม&พื้-.นฐานมาจากว�ทยาศึาสำตรั*สำาขาน�เวศึว�ทยา

ในโลักท ศึน*ด งกลั1าว มน+ษย*แลัะโลักธีรัรัมชาต�ม&ความสำ มพื้ นธี*ก น อ�งอาศึ ยซั�0งก นแลัะก น ด งน .นมน+ษย*จะต(องม&สำ!าน�กรั บผู้�ดชอบต1อน�เวศึน*โดยรัวม อ�ติวิ�น�บาติกรรม (Suicide)

การัท!าอ ตว�น�บาตกรัรัม (Suicide) โดยรัวมๆ แลั(วหมายถ�ง การักรัะท!าให(ต วเองตายโดยเจตนา ซั�0งม&น กค�ดน กทฤษฎี&หลัายท1าน“ ”

ได(ให(ทรัรัศึนะไว(ในหลัายๆ ด(าน บ(างก6เห6นด(วยบ(างก6ไม1เห6นด(วย บ(างก6แบ1งรั บแบ1งสำ'(รัะหว1างเห6นด(วยก บไม1เห6นด(วย ท .งน&.ข�.นอย'1ก บพื้-.นฐานความค�ด ความเช-0อถ-อ แรังศึรั ทธีาต1างๆ รั1วมด(วย จะเห6นได(ว1าถ(าเช-0อในเรั-0องพื้รัะเจ(าหรั-อเทพื้เจ(าว1าเป7นผู้'(ให(ก!าเน�ดหรั-อเป7นผู้'(สำรั(างสำรัรัพื้สำ�0งแลั(ว ก6จะไม1เห6นด(วยก บการัท!าอ ตว�น�บาตกรัรัม ถ-อว1าเป7นสำ�0งท&0ผู้�ดแลัะช 0วรั(ายในท+กกรัณ& ข ดต1อเจตนารัมณ*ของพื้รัะเจ(า แต1สำ!าหรั บบางกลั+1มท&0เห6นด(วยถ-อว1าการัท!าอ ตว�น�บาตกรัรัมไม1ใช1เรั-0องผู้�ดอะไรัก6จะม&พื้-.นฐานความค�ดท&0ว1า การัท!าอ ตว�น�บาตกรัรัมน .น เป7นการัแสำดงถ�งเสำรั&ภิาพื้ ความสำง1างามแลัะความสำมเหต+สำมผู้ลัของมน+ษย*ท&0เป7นผู้'(ม&สำ�ทธี�เสำรั&ภิาพื้ในการัเลั-อกสำ�0งต1างๆ ให(เป7นของตน ด งค!ากลั1าวของ Seneca ซั�0งเป7นสำมาช�กของพื้วกสำโตอ�ก ได(กลั1าวไว(ว1า ในฐานะท&0ฉ น“

เลั-อกเรั-อท&0จะแลั1นไปในบ(านท&0จะพื้ กพื้�ง ด งน .นฉ นจะเลั-อกความตายโดยการัลัะท�.งช&ว�ตฉ นไม1ม&อะไรัมากไปกว1าความตายท&0ท!าโดยแรัง

153

ปรัารัถนาของตน สำ1วนพื้วกท&0ยอมรั บได(ในบางกรัณ&น .นก6จะค�ดหลั ก”

เกณฑ์*ในการัต ดสำ�นการักรัะท!าข�.นมาเอง ซั�0งอาจจะเป7นท&0ยอมรั บหรั-อไม1ยอมรั บจากคนอ-0นก6ได( แต1พื้วกเขาก6ค�ดว1าพื้วกเขาได(แก(ป�ญหาได(ในรัะด บหน�0ง เช1น John Stuart Mill ท&0ได(ใช(หลั กของปรัะโยชน*น�ยมโดยถ-อว1าเกณฑ์*ท&0ว ดความถ'กต(องของศึ&ลัธีรัรัมจ!าเป7นต(องเป7นไปเพื้-0อความสำ+ขท&0มากท&0สำ+ด สำ!าหรั บคนจ!านวนมากท&0สำ+ด เม-0อคนๆ น .นเห6นว1าการัท!าอ ตว�น�บาตกรัรัมของตนน!ามาซั�0งความสำ+ขก บผู้'(อ-0นเขาก6ย1อมม&สำ�ทธี�ท&0จะกรัะท!าอ ตว�น�บาตกรัรัมแลัะยอมรั บได( ซั�0งท&0กลั1าวมาข(างต(นจะเห6นได(ว1า ในสำม ยโบรัาณอ นได(แก1 กรั&ก โรัม น ทรัรัศึนะท&0ม&จะแบ1งเป7น 3 ทรัรัศึนะ ค-อ ท .งเห6นด(วย ไม1เห6นด(วย แลัะปรัะน&ปรัะนอมโดยอาจจะยอมรั บได(ในบางสำ1วน บางกรัณ& พื้อถ�งย+คกลัางครั�สำต*ศึาสำนาม&อ�ทธี�พื้ลัครัอบง!าความเช-0อของคนในย+คน .น แลัะได(ปฏ�เสำธีการัท!าอ ตว�น�บาตกรัรัมในท+กกรัณ& จนถ�งป�จจ+บ นการัท!าอ ตว�น�บาตกรัรัมก6ย งไม1ได(ถ'กก!าหนดความถ'กต(องด(วยแบบหรั-อว�ธี&การัใดว�ธี&การัหน�0ง

อ ตว�น�บาตกรัรัมม&สำ1วนเก&0ยวข(องสำ มพื้ นธี*ก บสำ�0งต1างๆ โดยม&มน+ษย*เป7นต วเช-0อมแลัะจะแบ1งออกเป7น 3 ทางค-อ อ ตว�น�บาตกรัรัมก บความสำ มพื้ นธี*ท&0มน+ษย*ม&ต1อพื้รัะเจ(า ต1อสำ งคม แลัะต1อตนเอง ซั�0งอย1างแรักน .นก6จะเน(นไปท&0ความเช-0อความศึรั ทธีาในฐานะท&0เป7นทรั พื้ย*สำมบ ต�ของพื้รัะเจ(า มน+ษย*จ�งไม1ม&สำ�ทธี�จะท!าอ ตว�น�บาตกรัรัมโดยขาดความย�นยอมจากพื้รัะองค* ท!าอ ตว�น�บาตกรัรัมจ�งเป7นเรั-0องผู้�ดท+กกรัณ&เพื้รัาะข ดต1อเจตจ!านงของพื้รัะเจ(า อย1างท&0สำองค-อ อ ตว�น�บาตกรัรัมก บความสำ มพื้ นธี*ท&0มน+ษย*ม&ต1อสำ งคมซั�0งโดยเน-.อหาจะกลั1าวถ�งผู้ลักรัะทบท&0เก�ดจากการัท!าอ ตว�น�บาตกรัรัมซั�0งจะม&อย'1 2

ทรัรัศึนะ ค-อทรัรัศึนะแรักถ-อว1าท+กๆ สำ�0งเป7นท+กๆ สำ1วนของท .งหมด ซั�0งก6หมายถ�งว1ามน+ษย*ท+กคนเป7นสำ1วนหน�0งของช+มชนหรั-อสำ งคม ด งน .นการัท!าอ ตว�น�บาตกรัรัมน .นมน+ษย*ย1อมท!าความเสำ&ยหายให(ก บสำ งคม ด งน .นการัท!าอ ตว�น�บาตกรัรัมจ�งถ-อว1าเป7นการัท!ารั(ายสำ งคม ก1อให(เก�ดความเสำ&ยหายแก1สำ งคม ซั�0งก6สำรั+ปไม1ได(ว1าจะต(องท+กกรัณ&ไปเพื้รัาะบาง

154

ครั .งก6อาจก1อให(เก�ดผู้ลัด&แก1สำ งคม ตามทรัรัศึนะท&0สำองท&0ถ-อว1า การัท!าอ ตว�น�บาตกรัรัมน .นถ(าหากว1าได(พื้�จารัณาอย1างถ&0ถ(วนแลั(ว แลัะเป7นสำ�0งท&0ยอมรั บได(แลัะถ-อได(ว1าไม1ผู้�ดจรั�ยธีรัรัมบนข(ออ(างท&0เป7นไปเพื้-0อสำ งคมแลัะไม1ท!าให(ผู้'(อ-0นเสำ&ยหาย เด-อดรั(อน ก6จะถ-อว1ายอมรั บได(หรั-อไม1ได(น .นก6ข�.นอย'1ท&0ผู้ลั ถ(าก1อผู้ลัเสำ&ยให(ก บสำ งคมก6ถ-อว1าผู้�ดแต1ถ(าเก�ดปรัะโยชน*แก1สำ งคมไม1เก&0ยวข(องให(ใครัเด-อดรั(อนก6จะถ-อว1าไม1ผู้�ดยอมรั บได( น 0นเองอย1างสำ+ดท(ายค-อ อ ตว�น�บาตกรัรัมก บความสำ มพื้ นธี*ท&0มน+ษย*ม&ต1อตนเองก6จะม&แนวค�ดใน 2 แง1ท&0ข ดแย(งก นอย'1รัะหว1างฝัHายท&0เห6นด(วยแลัะไม1เห6นด(วยก บการัท!าอ ตว�น�บาตกรัรัม ฝัHายหน�0งก6ค-อสำ!าน กทางปรั ชญา อ�พื้�ค�วรั สำ (Epicurus) แลัะสำ!าน กสำโตอ�ก (Stoic) ซั�0งท .งสำองสำ!าน กม&พื้-.นฐานการัยอมรั บอ ตว�น�บาตกรัรัม บนสำ�ทธี�ท&0เขาม&ต1อตนเอง พื้วกเขาเห6นว1ามน+ษย*เป7นผู้'(ม&สำ�ทธี�ท&0จะเลั-อกสำรัรัความสำ+ข เลั&0ยงความท+กข* ม&สำ�ทธี�ท&0จะเลั-อกม&ช&ว�ตอย'1หรั-อจบช&ว�ตเม-0อไหรั1ก6ได( เม-0อเรัาไม1ต(องการัจะม&ช&ว�ตอย'1 เม-0อม&ท+กข*มากกว1าสำ+ข ทรัรัศึนะของสำโตอ�ก ค-อเห6นว1าการัท!าอ ตว�น�บาตกรัรัมน .น เปรั&ยบได(ก บการับอกเลั�กจ(างคนใช(น 0นอง เพื้-0อรั1างกายม&หน(าท&0ตอบสำนองความต(องการัของจ�ต เป7นอย'1ในฐานคนรั บใช(ของจ�ตแลัะจ�ตเป7นสำ�0งไม1ตาย เม-0อรั1างกายหมดปรัะโยชน* ไม1ม&ความจ!าเป7นอ&กต1อไป จ�ตก6ควรัท&0จะลัะท�.งม นเสำ&ย การัท!าอ ตว�น�บาตกรัรัม เช1น ค(านท* (Kant) เขาเห6นว1า ความเข(มแข6งของจ�ตซั�0งได(แก1ความไม1กลั วตาย แลัะการัรั' (ว1าจะได(สำ�0งท&0ม&ค+ณค1ามากกว1าช&ว�ต ซั�0งย งไม1เพื้&ยงพื้อน กท&0จะเป7นแรังกรัะต+(นให(เขาท!าลัายช&ว�ตถอดถอนต วเองออกจากช&ว�ต เขาเห6นว1ามน+ษย*ม&สำ�ทธี�ท&0จะม&ช&ว�ตอย'1 มน+ษย*เป7นสำ ตท&0ม&จรั�ยธีรัรัม การัท!าลัายต วเองถ-อว1าเป7นการัท!าลัายความม&อย'1ของจรั�ยธีรัรัม แลัะเป7นการัด'ถ'กมน+ษยชาต� ซั�0งจากห วข(อน&.ต1างก6จะอ(างก นถ�งความม&สำ�ทธี� ซั�0งสำ�ทธี�ในท&0น&.น1าจะหมายถ�งสำ�ทธี�ในช&ว�ตซั�0งเขาถ-อว1าเป7นสำ�ทธี�ทางศึ&ลัธีรัรัม มน+ษย*ม&สำ�ทธี�ในการัม&ช&ว�ต แลัะไม1ถ'กฆ์1าหรั-อถ'กปลั1อยให(ตายไป (สำ�ทธี�ท&0จะได(รั บการัช1วยเหลั-อจากความตายท&0ใกลั(เข(ามา) แลัะในทางกลั บก น มน+ษย*ก6ม&สำ�ทธี�ท&0จะตายได(

155

น 0นก6ค-อมน+ษย*ม&สำ�ทธี�ท&0จะท!าให(ต วเองตายไม1ว1าจะด(วยว�ธี&การัใดก6ตาม ซั�0งถ-อว1า มน+ษย*ม&สำ�ทธี�ท&0เป7นนายของต วเอง ท&0จะจ ดการัก บช&ว�ตของตนเองตามท&0เลั-อก แลัะการัเลั-อกน .นได(ไตรั1ตรัองเป7นอย1างด&แลั(วแลัะไม1ถ'กบ งค บ สำ�ทธี�ท&0จะตายก6เปรั&ยบเหม-อนคนลัะข(างของเหรั&ยญเด&ยวก นก บสำ�ทธี�ท&0จะม&ช&ว�ตอย'1 ด งน .นการักรัะท!าในสำ�ทธี�ท&0จะตายก6ไม1ได(เป7นการัลัะท�.งสำ�ทธี�ในช&ว�ตแต1เป7นการัใช(สำ�ทธี�ในลั กษณะท&0แตกต1างออกไป

แต1อย1างไรัก6ตาม ค!าว1า สำ�ทธี� น .นก6ไม1ม&ความช ดเจนเพื้&ยง“ ”

พื้อการัต ดสำ�นป�ญหาทางจรั�ยธีรัรัมในรั'ปแบบของสำ�ทธี�น .น จ�งเป7นการัอ(างสำ�ทธี�ในขอบข1ายของจรั�ยธีรัรัม สำ�ทธี�ท&0มน+ษย*ม&อาจข ดแย(งก นได(แลัะสำ�ทธี�บางอย1างสำามารัถกลับลั(างก นได( แลัะสำ!าหรั บสำ�ทธี�ในช&ว�ตน .น เน-0องจากเรัาไม1สำามารัถพื้�สำ'จน*ได(อย1างช ดเจนว1าเป7นสำ�ทธี�เด6ดขาดท&0ไม1ม&สำ�ทธี�ใดลับลั(างได(หรั-อปรัาศึจากข(อยกเว(น ด งน .นเม-0อเก�ดการัข ดแย(งก บสำ�ทธี�อ-0นสำ�ทธี�ในช&ว�ตก6สำามารัถท&0จะถ'กลับลั(างด(วยสำ�ทธี�อ-0นได( แลัะป�ญหาต1างๆ ท&0เก�ดข�.นก6อาจน!ามาพื้�จารัณาป�ญหาบนพื้-.นฐานของหลั กการั 2 ทรัรัศึนะได(ซั�0งก6ค-อหลั กการัของปรัะโยชน*น�ยม (Utilitarian) ท&0ค!าน�งถ�งผู้ลัลั พื้ธี*ท&0เก�ดข�.น แลัะหลั กการัของค(านท* (Kant) ท&0ถ-อว1าท+กคนม&ความเท1าเท&ยมก นในสำ�ทธี�ทางศึ&ลัธีรัรัม ด งน .นจ�งต(องกรัะท!าก บท+กคน ด(วยความเคารัพื้แลัะย+ต�ธีรัรัมในฐานะท&0เป7นเป?าหมายในต วเองม�ใช1ฐานะเครั-0องม-อท&0จะต(องเสำ&ยสำลัะเพื้-0อความสำะดวกสำบายหรั-อความผู้าสำ+ขแลัะการัม&ช&ว�ตอย'1ของผู้'(อ-0น ซั�0งในป�จจ+บ นก6ย งไม1ได(ย�ดแบบใดแบบหน�0งเป7นหลั ก แต1ก6สำามารัถแสำดงให(เห6นได(ว1าม& 2 หลั กการัเด1นๆ ค-อ หลั กการัของพื้วกปรัะโยชน*น�ยม (Utilitarian) ก บหลั กการัของค(านท* (Kant) ซั�0งข ดแย(งก นอย1างเห6นได(ช ดเจน

บที่ที่#� 6ส�นที่ร#ยศาสติร�

156

แผนการสอน

จุ�ดประสงคำ�เชื่�งพฤติ�กรรม

1. สำามารัถบอกความหมายแลัะขอบข1ายของสำ+นทรั&ยศึาสำตรั*ในฐานะท&0เป7นสำาขาหน�0งของปรั ชญาได(

2. สำามารัถอธี�บายความหมายของความงามได(3. สำามารัถอธี�บายทรัรัศึนะของลั ทธี�อ ตว�สำ ยแลัะลั ทธี�ว ตถ+ว�สำ ย

ในเรั-0องท&0เก&0ยวก บความงามได(4. สำามารัถอธี�บายความหมายแลัะขอบข1ายของศึ�ลัปะได(5. สำามารัถอธี�บายความงามในทรัรัศึนะของน กปรั ชญาต1างๆ

ได(6. สำามารัถเข(าใจทรัรัศึนะของตนเก&0ยวก บความงามว1าม&

ลั กษณะเป7นอ ตว�สำ ยหรั-อว ตถ+ว�สำ ย

บที่ที่#� 6

157

ส�นที่ร#ยศาสติร�

แนวิคำ�ดเบ องติ%นในส�นที่ร#ยศาสติร�สำ+นทรั&ยศึาสำตรั* จ ดอย'1ในปรั ชญาบรั�สำ+ทธี�C สำาขาค+ณว�ทยา เป7น

ศึาสำตรั* หรั-อหมวดความรั' ( ท&0ว1าด(วย ความงาม แลัะสำ�0งงาม ท .งสำ�0งธีรัรัมชาต� แลัะสำ�0งท&0มน+ษย*สำรั(างสำรัรัค*ข�.น สำ�0งธีรัรัมชาต� เช1น ก(อนห�น สำ ตว* พื้-ช สำ�0งท&0มน+ษย*สำรั(างสำรัรัค*ข�.น ก6ค-อ ศึ�ลัปะ

ค!าว1า สำ+นทรั&ย หมายถ�งเก&0ยวก บความน�ยมความงาม ศึาสำตรั* แปลัว1า ว�ชา สำ+นทรั&ยศึาสำตรั*จ�งแปลัว1า ว�ชาว1าด(วยความน�ยมความงาม ค!า ว1า Aesthetics มาจากค!า ว1า Aistheton ท&0แปลัว1า ความสำามารัถรั บรั' (โดยผู้ สำสำะ ถ'กน!ามาใช( โดย บวมการัเด(นท* (A.G.

Baumgarten ) ซั�0งใช(เรั&ยกศึาสำตรั* ท&0เป7นความรั' (ทางปรัะสำาทสำ มผู้ สำ เข(าถ�งได(ด(วยปรัะสำาทสำ มผู้ สำ แลัะน!าไปสำ'1 ค+ณค1าทางความงาม ซั�0งต1างจากตรัรักศึาสำตรั* ซั�0งเป7นความรั' (ทางป�ญญาบรั�สำ+ทธี�C เข(าถ�งได(ด(วยเหต+ผู้ลั แลัะน!าไปสำ'1ค+ณค1าทางความจรั�ง

ข้อบข้,ายข้องส�นที่ร#ยศาสติร�สำ+นทรั&ยศึาสำตรั* เป7นศึาสำตรั*ท&0เรั�0มต(นจากค!าถามท&0ว1า ความงาม

ค-ออะไรั สำ�0งท&0งามค-ออะไรั ในบางครั .งสำ+นทรั&ยศึาสำตรั*จ�ง หมายถ�ง ปร�ชื่ญาคำวิามงาม (Philosophy of beauty) แลัะเม-0 อกลั1าวถ�งสำ�0งงามท&0มน+ษย*สำรั(างข�.น ซั�0งได(แกศึ�ลัปะ สำ+นทรั&ยศึาสำตรั*จ�งหมายถ�ง ปร�ชื่ญาศ�ลำปะ (Philosophy of art )

ขอบข1ายของสำ+นทรั&ยศึาสำตรั* จ�งแบ1งกว(างๆได(ด งน&. 1. เป7นศึาสำตรั*ท&0พื้�จารัณา ธีรัรัมชาต�ของความงาม สำ�0งงาม แลัะ

ศึ�ลัปะ ซั�0งเน-.อหาในสำ1วนน&.ก6จะม+1งไปท&0 การัน�ยามความงาม การัน�ยามศึ�ลัปะ การัต ดสำ�นปรัะเม�นค1า ความงาม แลัะศึ�ลัปะ

158

2. พื้�จารัณา ปรัะสำบการัณ*ทางสำ+นทรั&ยะท&0ได(จากความงาม สำ�0งงาม แลัะศึ�ลัปะ เพื้-0ออธี�บาย

ถ�งปรัะสำบการัณ*ทางสำ+นทรั&ยะท&0ได( จากว ตถ+สำ+นทรั&ยะ เช1น การัเก�ดข�.น แลัะการัรั บรั' ( ปรัะสำบการัณ*สำ+นทรั&ยะ ซั�0งอาจจะไม1มองแค1ความงาม แต1อาจจะมองไปถ�งปรัะเด6น เรั-0องความจรั�ง ความรั' (สำ�ก ความด& หรั-อศึ&ลัธีรัรัม ว1าม&ความเก&0ยวข(องก บปรัะสำบการัณ*ทางสำ+นทรั&ยะ หรั-อไม1

แลัะจากการัพื้�จารัณาข(างต(น ท!า ให(เก�ด ปรัะเด6นป�ญหาทางสำ+นทรั&ยศึาสำตรั* มากมาย เช1นป�ญหาการัน�ยามความงาม ป�ญหาค+ณค1าสำ+นทรั&ยะ ป�ญหาเจตคต�เช�งสำ+นทรั&ยภิาพื้ ป�ญหาการัน�ยามศึ�ลัปะ ป�ญหาศึ�ลัปะ ก บความพื้�งพื้อใจ ป�ญหาศึ�ลัปะ ก บ ความจรั�ง ป�ญหาศึ�ลัปะ ก บความเข(าใจ เป7นต(น ในท&0น&.เรัาจะพื้�จารัณาเพื้&ยงป�ญหาค+ณค1าสำ+นทรั&ยะ

คำ�ณคำ,าส�นที่ร#ยะ (Aesthetics value)

ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะ เป7นค+ณค1าท&0เรัาม&ให(ก บสำ�0งหน�0ง หมายถ�งความงาม ค+ณค1าน&.จะแตกต1างจากค+ณค1าทางตรัรักะ ซั�0งได(แก1ความจรั�ง แลัะต1างจากค+ณค1าทางศึ&ลัธีรัรัม ค-อความด& ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะท&0ให(ก บว ตถ+หน�0ง ก6เพื้-0อบอกให(ทรัาบว1าว ตถ+น .น ม&ความงาม ซั�0งก6ข�.นอย'1ก บว1า เรัาน�ยามว1า ความงามค-ออะไรั แต1ปรัะเด6นป�ญหาในเรั-0องค+ณค1าสำ+นทรั&ยะไม1ใช1 ป�ญหาการัน�ยามความงาม แต1เป7นปรัะเด6นว1า

1. ม&ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะ ท&0ต1างจากค1าทางตรัรักะ แลัะ ค1าทางศึ&ลัธีรัรัม หรั-อไม1

2. ถ(าม&ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะด งกลั1าว แลั(ว ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะน .นม&อย'1ในว ตถ+สำ+นทรั&ยะ หรั-ออย'1ใน

ผู้'(รั บรั' (ว ตถ+สำ+นทรั&ยะ 3. เรัาสำามารัถต ดสำ�นค+ณค1าสำ+นทรั&ยะได(หรั-อไม1 หรั-อเป7นเรั-0อง

สำ มพื้ ทธี*ข�.นอย'1ก บรัสำน�ยมของบ+คคลั ต ดสำ�นไม1ได(

159

ทฤษฎี&สำ+นทรั&ยะ ท&0ตอบค!าถามข(างต(น สำามารัถแบ1งค!าตอบได(ด งน&.

1.แนวิคำ�ดคำ�ณคำ,าส�นที่ร#ยะ แบบวิ�ติถิ�วิ�ส�ย (Objective )

ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะ เป7นค+ณสำมบ ต�ของว ตถ+ท&0เป7นว ตถ+ว�สำ ย เป7นค+ณสำมบ ต�ท&0ม&อย'1ในว ตถ+สำ+นทรั&ยะ ไม1ข�.นก บผู้'(รั บรั' ( การัต ดสำ�นค+ณค1าสำามารัถต ดสำ�นได( โดยต ดสำ�นท&0ค+ณสำมบ ต�ในว ตถ+ เช1น แนวค�ดของ เปลัโต( แลัะอารั�สำโตเต�ลั

ทฤษฎี&น&.ค�ดว1าค+ณค1าสำ+นทรั&ยะของงานศึ�ลัปะอย'1ในความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างงานศึ�ลัปะก บผู้'(ชมไม1ใช1อย'1ในต วผู้'(ชมหรั-อในงานศึ�ลัปะ เพื้รัาะเม-0อเรัากลั1าวถ�งค+ณค1าสำ+นทรั&ยะน .น เรัาไม1ได(กลั1าวว1าผู้'(ชมม&ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะ งานศึ�ลัปะต1างหากท&0เรัากลั1าวว1าม&ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะแต1ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะก6ไม1ใช1ค+ณสำมบ ต�ท&0ม&ในงานศึ�ลัปะเพื้รัาะงานศึ�ลัปะโดยลั!าพื้ งน .นไม1สำามารัถม&ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะได( ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะจ�งม&อย'1ในความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างงานศึ�ลัปะก บผู้'(ชม

ทฤษฎี&สำ+นทรั&ยะท&0ม&ความค�ดตามทฤษฎี&น&. ได(แก1 ทฤษฎี&ท&0ค�ดว1าการัให(ค1าสำ+นทรั&ยะก บงานศึ�ลัปะข�.นอย'1ก บท ศึนคต� (attitude)

ของผู้'(ชมท&0ม&ต1องานศึ�ลัปะซั�0งก6ค-อทฤษฎี&การัแสำดงออกท .งหลัายเช1นทฤษฎี&การัแสำดงออกของด'แคสำ

การัให(ค1าสำ+นทรั&ยะก บงานศึ�ลัปะในทฤษฎี&ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะท&0เป7นอ ตว�สำ ยน&.ข�.นอย'1ก บท ศึนคต� (attitude ) ของผู้'(ชม ท&0ม&ต1องานศึ�ลัปะ ด'แคสำ ได(กลั1าวไว(ในหน งสำ-อ The philosophy of art ว1า

“ความงามของว ตถ+ซั�0งผู้'(ชมได(รั บโดยตรัง (immediate goodness) น&.ไม1สำามารัถพื้�สำ'จน*ได(ว1าความค�ดเรั-0องความด&ในว ตถ+ของใครัเป7นสำ�0งท&0ว ตถ+น .นม&จรั�ง ๆ ความงามของว ตถ+ซั�0งผู้'(ชมได(รั บโดยตรังเช1นน&. เป7นความพื้�งพื้อใจเป7นปรัะสำบการัณ*ในต วตนของผู้'(ชมท&0ได(จากความสำ มพื้ นธี*ท&0เขาม&ก บ

160

ว ตถ+น .นโดยตรัง จ�งม&เพื้&ยงเขาเท1าน .นท&0สำามารัถต ดสำ�นได( เพื้รัาะความพื้�งพื้อใจสำ�0งท&0ปรัากฏต1อเขาแลัะความเป7นจรั�งน .นเป7นสำ�0งเด&ยวก น”1

หมายความว1า ค+ณค1าท&0ปรัากฏต1อผู้'(ชมความพื้&งพื้อใจท&0เขาได(จากงานศึ�ลัปะแลัะความเป7นจรั�งจากการัท&0เขาม&ความสำ มพื้ นธี*ก บว ตถ+หรั-องานศึ�ลัปะเป7นสำ�0งเด&ยวก นแลัะเป7นสำ�0งท&0เขาเท1าน .นท&0ต ดสำ�นม นได( เพื้รัาะม นอย'1ท&0ท ศึนคต�ในการัมองงานศึ�ลัปะน .นของเขา คนอ-0นไม1ได(ย-นอย'1 ณ จ+ดท&0เขามองคนอ-0นไม1ได(ม&ความสำ มพื้ นธี*ก บว ตถ+อย1างท&0เขาม& จ�งม&เพื้&ยงเขาเท1าน .นท&0ต ดสำ�นค1าม นได( แลัะการัต ดสำ�นของเขาก6ไม1ใช1ว1าเป7นการัต ดสำ�นใจท&0ถ'กต(องหรั-อไม1ถ'กต(อง ม นเป7นเพื้&ยงการัให(ค1าในม+มมองของเขาเท1าน .น

เม-0อเป7นเช1นน&.ผู้'(ชมคนหน�0งอาจจะม&ความสำ มพื้ นธี*อย1างหน�0งต1องานศึ�ลัปะ ขณะท&0ผู้'(ชมคนอ-0นไม1ม& จ�งอาจม&ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะเก�ดก บคนหน�0ง แต1อ&กคนไม1ม& ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะท&0ม&ได( จ�งเก�ดข�.นได(ก บเธีอ ก บฉ น เหม-อนก บการัอย'1ขวาหรั-อซั(ายของบางสำ�0ง เช1น เธีออาจจะอย'1ขวาของว ตถ+ ฉ นอาจจะอย'1ซั(ายของว ตถ+ ด งน .นการัต ดสำ�นในค+ณค1าของงานศึ�ลัปะจ�งข�.นก บม+มมองของคนน .นซั�0งแต1ลัะคนก6จะม&ม+มมองไปคนลัะอย1าง การัให(ค1าจ�งต1างก น แลัะเม-0อเป7นม+มมองจ�งไม1สำามารัถต ดสำ�นได(ว1าการัต ดสำ�นของใครัถ'กต(อง เพื้รัาะแต1ลัะคนก6มองในงานช�.นเด&ยวก น แต1มองก นคนลัะม+มเท1าน .นเรัาจ�งไม1สำามารัถต ดสำ�นค+ณค1าของงานศึ�ลัปะได(ว1างานช�.นใดด&กว1างานช�.นใด การัให(ค1าสำ+นทรั&ยะจ�งเป7นเพื้&ยงการัชอบหรั-อไม1ชอบของผู้'(ชมเท1าน .น

จะเห6นได(ว1า การัให(ค1าสำ+นทรั&ยะเป7นเรั-0องของรัสำน�ยมสำ1วนบ+คคลัท!าให(ไม1สำามารัถต ดสำ�นความถ'กต(องของค+ณค1าสำ+นทรั&ยะได( เม-0อเป7นเช1นน&. ในการัต ดสำ�นว1างานศึ�ลัปะช�.นใดด&กว1าจะท!า อย1างไรั ด'แคสำ กลั1าวว1า

1 Curt John Ducasse, The philosophy of art (New York : Dover publication, inc., 1996), p. 268.

161

"แทนท&0เรัาจะถามว1างานศึ�ลัปะหรั-อว ตถ+สำ+นทรั&ยะช�.นน&. งามหรั-อน1าเกลั&ยด ฯลัฯ หรั-อถามว1า ความรั' (สำ�กสำ+นทรั&ยะท&0ได(จากการัซัาบซั�.งก บม นน .นน1าพื้�งพื้อใจหรั-อไม1 เรัาน1าจะถามว1า ความรั' (สำ�กซั�0งผู้'(ชมได(รั บน .น ม&ความเช-0อมโยงก บช&ว�ตท&0จะด!าเน�นต1อไปของเขาหรั-อไม1 แลัะผู้ลักรัะทบของม นน .นม&ผู้ลัด& หรั-อเลัว "2

น 0นค-อหากจะต ดสำ�นว1างานศึ�ลัปะใดด&ก6น1าจะใช(เกณฑ์*ต ดสำ�นในแง1ท&0ว1าม นให(อะไรัก บช&ว�ตแต1การัต ดสำ�นเช1นน&.ก6จะเป7นการัให(ค1านอกปรั�บทของศึ�ลัปะ

2.แนวิคำ�ดคำ�ณคำ,าส�นที่ร#ยะ แบบอ�ติวิ�ส�ย (Subjective)

ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะไม1ใช1ค+ณสำมบ ต�ท&0ม&อย'1ในว ตถ+ แต1ม&อย'1ในความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างผู้'(รั บรั' (แลัะว ตถ+ เป7นปรัะสำบการัณ*สำ+นทรั&ยะท&0ม&อย'1ในความสำ มพื้ นธี*รัะหว1าง ว ตถ+แลัะผู้'(รั บรั' ( การัต ดสำ�นค+ณค1า เป7นเรั-0องของม+มมอง ความชอบ รัสำน�ยม ต ดสำ�นไม1ได( เช1น แนวค�ดของ เบเนเด6ทโต( โครัเช1 แลัะ เค�รั*ท จอห*น ด'แคสำ

ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะของงานศึ�ลัปะ ค-อ ค+ณสำมบ ต�ท&0เป7นว ตถ+ว�สำ ยของงานศึ�ลัปะท&0ม&ค+ณสำมบ ต�น .นอย'1แลัะการัต ดสำ�นค+ณค1าสำ+นทรั&ยะของงานศึ�ลัปะจะต(องท!าอย'1ในปรั�บทของศึ�ลัปะไม1เก&0ยวก บศึ&ลัธีรัรัม ทฤษฎี&สำ+นทรั&ยะท&0ม&ความค�ดตามทฤษฎี&น&. ได(แก1 ทฤษฎี&รั'ปแบบท .งหลัาย

ท& อ& เจสำซัอฟั (T. E.Jessop) ได(กลั1าวถ�งการัต ดสำ�นค+ ณ ค1 า สำ+ น ท รั& ย ะ ไ ว( ใ น บ ท ค ว า ม " The difinition of

beauty"ว1า

"สำ�0งซั�0งเรัาต(องการัในปฏ�บ ต�การัสำ+นทรั&ยะศึาสำตรั* ค-อ มาตรัการัในการัต ดสำ�นแลัะหลั กเกณฑ์*

2 Ibid. ,p. 289.

162

เด&ยวท&0ใช(ในการัต ดสำ�นเช�งสำ+นทรั&ยะได(ก6ค-อ ความงาม แลัะน�ยามของความงามซั�0งย งคงการัต ดสำ�นสำ+นทรั&ยะ ไว(ในบรั�บทสำ+นทรั&ยะอย1างสำ ตย*ซั-0อ ก6ค-อ น�ยามท&0กลั1าวถ�งค+ณสำมบ ต�ของว ตถ+"3

เขาค�ดว1าในการัการัต ดสำ�นค+ณค1าสำ+นทรั&ยะของงานศึ�ลัปะน .นจะต(องต ดสำ�นอย'1ในปรั�บทของศึ�ลัปะค-อจะต(องต ดสำ�นท&0ค+ณสำมบ ต�ท&0ม&อย'1ในต วงานศึ�ลัปะ ไม1ใช1ใช(เกณฑ์*อ-0นท&0ไม1ได(อย'1ในอาณาจ กรัของศึ�ลัปะมาเป7นมาตรัว ด แลัะน�ยามท&0แท(จรั�งของว ตถ+สำ+นทรั&ยะท .งหลัาย ก6ค-อ น�ยามในเรั-0องความงามซั�0งเป7นค+ณสำมบ ต�ในว ตถ+ สำ!าหรั บน�ยามท&0เก&0ยวก บกรัะบวนการัสำรั(างงานศึ�ลัปะจากแรังบ นดาลัใจภิายในหรั-อท&0เก&0ยวข(องก บความรั' (สำ�กท .งหลัายน .นไม1ใช1น�ยามท&0แท(จรั�ง เขากลั1าวว1า

"งานศึ�ลัปะอาจจะท!าให(รั' (ตรัะหน กถ�งแรังจ'งใจบางอย1าง แต1 ไม1ใช1ลั กษณะท&0เป7นน�ยามของศึ�ลัปะ น�ยามท&0ฉ นค�ดไว(ในใจก6ค-อ น�ยามซั�0งบอกเก&0ยวก บสำ�0งซั�0งม&อย'1ในศึ�ลัปะ ไม1ใช1สำ�0งท&0อย'1เบ-.องหลั งของศึ�ลัปะ ค!าอธี�บายท&0บอกสำาเหต+ของความงามน .น ไม1ใช1น�ยามท&0เป7นธีรัรัมชาต�ท&0แท(จรั�งของศึ�ลัปะ ….ภิายใต(อ�ทธี�พื้ลัของอารัมณ* รัสำชาต�ของความงามอาจะขาดหายไปแต1ความงามของศึ�ลัปะจะย งคงอย'1 การัต ดสำ�นจะย งคงเด�มตรัาบเท1าท&0ว ตถ+ย งเหม-อนเด�ม เหต+ผู้ลัท&0ใช(ใน…

การัต ดสำ�นจะต(องไม1ใช1เหต+ผู้ลัซั�0งเป7นสำาเหต+ท&0ท!าให(ศึ� ลั ป ะ เ ก� ด ข�. น แ ต1 เ ป7 น เ ห ต+ ผู้ ลั ท&0 ม& ค ว า ม เ ป7 นตรัรักะ...เกณฑ์*การัต ดสำ�น หรั-อมาตรัการัทางความ

3T. E. Jessop, “The objectivity of aesthetic value,” in Introductory reading in aesthetics, ed. John Hospers (New York : The freePress, 1969), p. 276.

163

รั' (สำ�กท .งหลัายน .นเป7นเกณฑ์*ทางจรั�ยศึาสำตรั* ไม1ใช1สำ+นทรั&ยศึาสำตรั*"4

หากเรัาต(องการัต ดสำ�นค+ณค1าสำ+นทรั&ยะก6ต(องใช(เกณฑ์*ท&0เก�ดจากการัน�ยามท&0บอกถ�งค+ณสำมบ ต�ในงานศึ�ลัปะน .น เพื้รัาะน�ยามท&0เก&0ยวก บท ศึนคต�ไม1ใช1น�ยามท&0บอกถ�งธีรัรัมชาต�ท&0แท(จรั�งของงานศึ�ลัปะ เป7นเพื้&ยงการับอกถ�งสำาเหต+ของม นเท1าน .น แลัะท ศึนคต�ก6ไม1สำามารัถต ดสำ�นได(ว1าถ'กหรั-อผู้�ด เพื้รัาะเป7นเรั-0 องความชอบหรั-อไม1ชอบ นอกจากน&. เกณฑ์*ท&0ต(องใช(ความรั' (สำ�กท .งหลัาย ก6เป7นเกณฑ์*ในเช�งจรั�ยศึาสำตรั* ไม1ใช1สำ+นทรั&ยศึาสำตรั*จ�งไม1ควรัเอามาต ดสำ�นงานศึ�ลัปะ

อย1างไรัก6ตาม การัต ดสำ�นค+ณค1าสำ+นทรั&ยะของงานศึ�ลัปะ ว1าม&ค+ณสำมบ ต�ท&0ให(ค1าสำ+นทรั&ยะหรั-อไม1 ก6บอกไม1ได(ว1า ค+ณสำมบ ต�ใดของว ตถ+ท&0ให(ค+ณค1าทางสำ+นทรั&ยะ เพื้รัาะการัน�ยามในลั กษณะเช1นน&.ก6ม&ป�ญหาเหม-อนก บพื้วกทฤษฎี&รั'ปแบบท .งหลัายในแง1ท&0วนเป7นวงกลัม ซั�0งก6สำามารัถโต(แย(งได(

3.แ น วิ คำ� ด คำ� ณ คำ, า ส� น ที่ ร# ย ะ แ บ บ ธิ ร ร ม ชื่ า ติ�วิ�ส�ย(Naturalist)

แนวค�ดน&. เป7นการัปรัะน&ปรัะนอมรัะหว1าง สำองแนวค�ดแรัก บางครั .งอาจจะเรั&ยกช-0อต1างๆไปตามแต1แนวค�ด เช1น แนวค�ดแบบอ�นสำตรั'เมนทอลัรั�สำ(Instrmentalist) แนวค�ดน&.ค�ดว1า ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะเป7นความสำามารัถของว ตถ+สำ+นทรั&ยะ ท&0ผู้ลั�ตปรัะสำบการัณ*สำ+นทรั&ยะในผู้' (รั บรั' ( เป7นความสำามารัถท&0ม&อย'1ในว ตถ+ แต1การัรั บรั' ( ปรัะสำบการัณ*สำ+นทรั&ยะในแต1ลัะคนอาจจะต1างก นไปตามช1วงเวลัา แลัะสำถานการัณ* แต1หากจ!าก ดสำถานการัณ*ได(ก6จะสำามารัถท!าการัต ดสำ�นได( เช1นแนวค�ดของมอนโรั ซั& เบ&ยรัสำ*ดเลัย* (Monroe C. Beardsley)

ทฤษฎี&น&.เป7นทฤษฎี&ท&0ขยายมาจากทฤษฎี&ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะท&0เป7นอ ตว�สำ ย ทฤษฎี&สำ+นทรั&ยะท&0ม&ความค�ดตามทฤษฎี&น&. ได(แก1 ทฤษฎี&การั

4 Ibid. ,p. 272-276.

164

แสำดงออกบางทฤษฎี& เช1น ทฤษฎี&การัแสำดงออก ของด�วอ&. แลัะ มอนโรั ซั& เบ&ยรั*ดสำเลัย* ( Monroe C. Beardsley ) เบ&ยรั*สำเลัย*ได(กลั1าวถ�งค+ณค1าสำ+นทรั&ยะไว(ในหน งสำ-อ Aesthetics ว1า

“เม-0 อกลั1าวว1าว ตถ+ม&ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะค-อการักลั1าวว1าม นม&ความสำามารัถท&0จะผู้ลั�ต ผู้ลักรัะทบทางสำ+นทรั&ยะ แลัะเป7นการักลั1าวว1า ผู้ลักรัะทบทางสำ+นทรั&ยะน .นม&ค+ณค1าด(วยต วของม นเอง จรั�ง ๆ แลั(วม นก6เหม-อนก บการักลั1าวว1า "เพื้นน�ซั�ลั�น ม&ค+ณค1าในเช�งการัแพื้ทย*" ซั�0งหมายความว1า เพื้นน�ซั�ลั�นม&ความสำามารัถท&0จะผู้ลั�ตผู้ลักรัะทบในเช�งการัแพื้ทย* ค-อม นสำามารัถรั กษาโรัคบางโรัคได( ผู้ลัท&0ม นสำามารัถรั กษาโรัคได(น&.เองท&0ท!าให(ม นม&ค+ณค1า”5

ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะของงานศึ�ลัปะน .นข�.นอย'1ก บความสำามารัถในการัผู้ลั�ตปรัะสำบการัณ*สำ+นทรั&ยะ ย�0งม&ความสำามารัถในการัผู้ลั�ตมากเท1าใด ก6ย�0งม&ค+ณค1ามากเท1าน .น ความสำามารัถน&.อย'1ท&0งานศึ�ลัปะ ไม1ได(อย'1ท&0ผู้'(ชม ขอบเขตของความสำามารัถข�.นอย'1ก บช1วงเวลัา แลัะสำถานการัณ*ของผู้'(ชมในการัชมงานศึ�ลัปะด(วย เช1นคนท&0ก!าลั งง1วงอาจจะชมศึ�ลัปะไม1รั' (เรั-0อง ท!าให(ความสำามารัถในการัสำรั(างปรัะสำบการัณ*สำ+นทรั&ยะของงานศึ�ลัปะม&น(อยลัง ด งน .นในการัต ดสำ�นจะต(องค!าน�งถ�งกาลัะแลัะเทศึะในการัชมงานด(วย แลัะเม-0อได(ให(เง-0อนไขกรัะต+(นท&0เหมาะสำมแลั(ว ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะของงานศึ�ลัปะก6จะถ'กต ดสำ�นได(โดยใช(เกณฑ์*การัเป7นเครั-0องม-อสำ!าหรั บการัผู้ลั�ตปรัะสำบการัณ*สำ+นทรั&ยะได(มากหรั-อน(อย ซั�0งก6จะเป7นเกณฑ์*ต ดสำ�นว1างานช�.นใดด&กว1าได(

5 Monroe C. Beardsley, “The instrumentalist of aesthetic value,” in Introductory reading in aesthetics, ed. John Hospers (New York : The freepress ,1969), p. 318.

165

ทฤษฎี&น&.ท!าให(ความเป7นว ตถ+ว�สำ ยไม1ข�.นก บม+มมองของแต1ลัะคน เพื้รัาะค+ณค1าสำ+นทรั&ยะน .นเป7นความสำามารัถของงานศึ�ลัปะ ไม1ใช1ความสำามารัถท&0จะเลั-อกมองของผู้'(ชม ผู้'(ชมจ�งเห6นงานศึ�ลัปะในม+มมองเด&ยวก นท!าให(การัต ดสำ�นงานศึ�ลัปะย งสำามารัถท!าได(ในปรั�บทท&0เป7นศึ�ลัปะไม1ต(องใช(เกณฑ์*จากภิายนอกอย1างท&0ทฤษฎี&ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะท&0เป7นอ ตว�สำ ยในแบบเด�มปรัะสำบป�ญหา

อย1างไรัก6ตาม เม-0อพื้�จารัณาในความสำามารัถในการัผู้ลั�ตผู้ลักรัะทบสำ+นทรั&ยะแลั(ว ผู้ลักรัะทบด งกลั1าวน .นเก�ดท&0ต วผู้'(ชม ในการัรั กษาโรัค ผู้ลักรัะทบจากเพื้นน�ซั�ลั�นด'ได(ช ดเจน ค-อการัหายจากโรัคซั�0งด'ได(จากอาการัเจ6บปHวยของโรัคน .นหายไป แต1ในศึ�ลัปะผู้ลักรัะทบสำ+นทรั&ยะในต วผู้'(ชมไม1สำามารัถท&0จะเห6นได(ช ดเจนเหม-อนก บการัหายปHวย ในการัต ดสำ�นก6ย งคงม&ป�ญหาว1าผู้'(ชมได(ผู้ลักรัะทบสำ+นทรั&ยะด งกลั1าวหรั-อไม1 แม(ว1าจะจ!าก ดม+มมองของผู้'(ชมให(อย'1ในกาลัะเทศึะเด&ยวก นก6ตาม

เรัาจะเห6นได(ว1าในการัต ดสำ�นค+ณค1าสำ+นทรั&ยะของงานศึ�ลัปะน&. ย งม&ข(อโต(แย(งซั�0งย งไม1สำามารัถสำรั+ปได(ช ดเจนว1าความค�ดใดถ'กต(องท&0สำ+ด เพื้รัาะในแต1ลัะความค�ด ก6ม&ท .งเหต+ผู้ลัท&0น1าเป7นไปได(แลัะเหต+ผู้ลัท&0ไม1อาจยอมรั บได( ในการัต ดสำ�นว1างานใดเป7นงานศึ�ลัปะท&0ด&แลัะด&กว1างานอ-0น แลัะสำ�0งท&0เรัาม+1งหว งก6ค-อ เกณฑ์*ท&0จะสำามารัถต ดสำ�นงานศึ�ลัปะได( แลัะต ดสำ�นได(ในปรั�บทท&0เป7นศึ�ลัปะด(วย ซั�0งหากท!าได(ป�ญหาก6จะหมดไป

เจุติคำติ�เชื่�งส�นที่ร#ยภิาพ ( Aesthetic Attitude)

เจุติคำติ� หรอที่�ศนคำติ� คำออะไรถ(าพื้�จารัณาการัรั บรั' (สำ�0งต1างๆของเรัา จะเห6นได(ว1า เรัาไม1เคยรั บรั' (

สำ�0งต1างๆ โดยท&0ไม1ม&การัจ!าแนก เรัาจะให(ความสำนใจก บบางสำ�0ง แลัะลัะเลัยบางสำ�0ง การัให(ความสำนใจก6เท1าก บ การัเลั-อกรั บรั' ( โดยท 0วไป เรัากรัะท!าสำ�0งหน�0งๆ เพื้-0อจ+ดม+1งหมายบางอย1าง เรัาจ�งให(ความสำนใจก บสำ�0ง

166

ท&0จะช1วยพื้าไปสำ'1เป?าหมายท&0เรัาวางไว( แลัะสำ�0งท&0อาจท!าลัายเป?าหมายของเรัา แลัะเม-0อแต1ลัะคนก6ต1างม&จ+ดม+1งหมายคนลัะอย1าง ความสำนใจท&0ม+1งไปต1อสำ�0งใดสำ�0งหน�0งก6ย1อมต1างก น ท!า ให(เรัารั บรั' (โลักต1างก น จ+ดม+1งหมายของเรัาในช1วงเวลัาน .นเองท&0เป7นต ว สำ 0งแลัะ บงการัให(เรัาม&ความสำนใจก บสำ�0 ง ใดสำ�0 งหน�0 ง เรัา ไม1 ใช1ผู้'( รั บท&0 น�0 ง เฉยก บสำ�0 งท&0 เ รัารั บรั' ((PASSIVE RECEPTOR) ท ศึนคต�จ�งเป7นการัก!าหนดไว(ลั1วงหน(าเพื้-0อช&.น!าความสำนใจให(ไปในท�ศึทางท&0สำ มพื้ นธี*ก บเป?าหมายของเรัา ท ศึนคต� จ�งเป7น ท1าท&ท&0ใช(ช&.น!า แลัะควบค+มการัรั บรั' (ของเรัา6

เจตคต�เช�งสำ+นทรั&ยภิาพื้ค-อ ม+มมองทางจ�ตใจของผู้'(รั บรั' (ว ตถ+สำ+นทรั&ยะ ซั�0งจ!าเป7นสำ!าหรั บการัเก�ดปรัะสำบการัณ*สำ+นทรั&ยะ เจตคต�เช�งสำ+นทรั&ยภิาพื้ เป7นม+มมองพื้�เศึษ หรั-อเป7นว�ธี&พื้�เศึษในการัรั บรั' ( ว ตถ+สำ+นทรั&ยะ ซั�0งเม-0 อมองตามว�ธี&ด งกลั1าวแลั(วจะท!า ให( สำามารัถรั บรั' (ปรัะสำบการัณ*สำ+นทรั&ยะได( แต1หากไม1ม&ม+มมองพื้�เศึษน&. ก6ไม1สำามารัถรั บรั' (ปรัะสำบการัณ*สำ+นทรั&ยะได(

ปรัะเด6นป�ญหาก6ค-อ 1. การัรั บรั' (บางสำ�0งอย1างม&สำ+นทรั&ยะน .นค-ออะไรั2. ม&ว�ธี&พื้�เศึษในการัรั บรั' ( (มอง ฟั�ง รั' (สำ�ก จ�นตนาการั) ว ตถ+

อย1างม&สำ+นทรั&ยภิาพื้หรั-อไม13. ถ(าม&ม+มมองพื้�เศึษด งกลั1าว เจตคต�ช�งสำ+นทรั&ยภิาพื้จะม&

ลั กษณะอย1างไรัม&น กปรั ชญาท&0ให(ค!าตอบแตกต1างก นไป ท .งท&0ค�ดว1าม& ก บท&0ค�ดว1า

ไม1ม& สำ!าหรั บแนวค�ดท&0ค�ดว1าม&เจตคต�เช�งสำ+นทรั&ยภิาพื้น .น สำ1วนใหญ1 จะอธี�บายถ�งลำ�กษณะข้องเจุติคำติ�เชื่�งส�นที่ร#ยภิาพว1าม&ลั กษณะด งน&.

6Jarome Stolnitz. “The Aesthetic Attitude”.In John Hospers(Ed) .Introductory reading. In aesthetics. (The free press,1969),p 17.

167

ลำ�กษณะข้องเจุติคำติ�เชื่�งส�นที่ร#ยภิาพ 1.การร�บร:%ประสบการณ�ส�นที่ร#ยะจุะติ%องไม,เก#�ยวิก�บการน�า

ไปใชื่% (Non - practical)

การัรั บรั' (บางสำ�0งอย1างสำ+นทรั&ยะค-อการัรั บรั' (เพื้-0อสำ+นทรั&ยะ ไม1ใช1เพื้-0อเป?าหมายอ-0น เช1น เรัาก!าลั งเด�นอย'1 แลัะเห6นสำ�0งหน�0งอย'1ข(างหน(า หลั งจากจ ดปรัะเภิท เรัาก6รัะลั�กได(ว1า ม นค-อต(นไม( เรัาค�ดได(ว1า ม นขวางทางเรัาอย'1 แลัะเรัารั' (ว1าม นเป7นของแข6ง เรัาจ�งเด�นอ(อมม นไป การัท&0มองเห6นต(นไม(ในลั กษณะเช1นน&. ไม1อาจเรั&ยกได(ว1าเป7นการัมองอย1างม&สำ+นทรั&ยะ แต1หากเรัาเด�นๆไป แลั(วอย'1 เรัาหย+ดมองต(นไม( เห6นม นอย'1บนพื้-.นหญ(าสำ&เข&ยว แลั(วเรัารั' (สำ�กพื้อใจท&0จะมองม นอย'1อย1างน .น รั' (สำ�กเหม-อนก บได(ลั�.มรัสำบางอย1างจากการัท&0ได(มองม นมองม นเพื้-0อเป?าหมายใด เรัาแค1มองเพื้รัาะรั' (สำ�กพื้อใจท&0จะมอง เม-0อน .นแสำดงว1าเรัาก!าลั งมองม นอย1างม&เจตคต�สำ+นทรั&ยภิาพื้

2.การร�บร:%ประสบการณ�ส�นที่ร#ยะจุะติ%องไม,เก#�ยวิก�บการคำ�ดการเข้%าใจุ (Non - cognitive)

การัรั บรั' (บางสำ�0งอย1างสำ+นทรั&ยะ เรัาจะต(องไม1รั บรั' (เพื้-0อเพื้�0มพื้'นให(เก�ดความรั' (ความเข(าใจ

ของเรัา เช1น การัมองวงปEของต(นไม(เพื้-0 อจะได(รั' (ว1า ช1วงใดอ+ดมสำมบ'รัณ* ช1วงใดแห(งแลั(ง หรั-อ การัมองปรัะต�มากรัรัมเพื้-0อแยกแยะย+คสำม ย ว1าเป7นศึ�ลัปะแบบใด การัมองเช1นน&.ไม1ใช1การัมองแบบม&เจตคต�เช�งสำ+นทรั&ยภิาพื้

3.การร�บร:%ประสบการณ�ส�นที่ร#ยะจุะติ%องไม,เก#�ยวิก�บข้%อม:ลำส,วินบ�คำคำลำ ( Non - personal)

การัรั บรั' (บางสำ�0งอย1างสำ+นทรั&ยะ จะต(องต ดความเก&0ยวพื้ นสำ1วนต วรัะหว1างว ตถ+สำ+นทรั&ยะ

168

ก บผู้'(มองออกไป การัซัาบซั�.งในว ตถ+สำ+นทรั&ยะน .นจะต(องไม1เก�ดจาก การัท&0ว ตถ+สำ+นทรั&ยะน .นม&ความสำ มพื้ นธี*ก บเรัา เช1น หากเรัาเลั-อกสำนใจต(นไม(ต(นน&. เพื้รัาะท&0บ(านเรัาก6ม&ต(นไม(ชน�ดน&. หรั-อ เรัาช-0นชมเพื้ลังบทหน�0งเพื้รัาะ ม&เน-.อหาคลั(ายก บช&ว�ตเรัา การัมองเช1นน&.ไม1ใช1การัมองแบบม&เจตคต�เช�งสำ+นทรั&ยภิาพื้

น 0นค-อ การัซัาบซั�.งก บว ตถ+สำ+นทรั&ยะอย1างม&เจตคต�เช�งสำ+นทรั&ยภิาพื้ เรัาจะต(องมองว ตถ+

สำ+นทรั&ยะ โดยม&ม+มมองท&0เป7นเจตคต�สำ+นทรั&ยภิาพื้ ไม1เก&0ยวก บ การัน!าไปใช( การัค�ดการัเข(าใจ แลัะข(อม'ลัสำ1วนบ+คคลั ซั�0งก6จะสำามารัถท!าให(เรัาได(รั บปรัะสำบการัณ*สำ+นทรั&ยะอย1างแท(จรั�ง

อย1างไรัก6ตาม ก6ม&แนวค�ดท&0ไม1ค�ดว1าม&เจตคต�เช�งสำ+นทรั&ยภิาพื้ แลัะมองว1า ความงาม หรั-อศึ�ลัปะ น .นเก&0ยวข(องก บ ความจรั�ง หรั-อ ความพื้�งพื้อใจ หรั-อศึ&ลัธีรัรัม ความงาม หรั-อศึ�ลัปะน .นแยกออกจากสำ�0งอ-0 นไม1ได( ไม1ได(ม& ค+ณค1าสำ+นทรั&ยะท&0พื้�เศึษ หรั-อม&ม+มมองเจตคต�สำ+นทรั&ยภิาพื้ ท&0พื้�เศึษแต1อย1างใด บางแนวค�ดก6มองว1า ม นก6ค-อความรั' (สำ�กท 0วไป ไม1แตกต1างจากความรั' (สำ�กท&0เรัาม& บางแนวค�ดก6มองว1า เป7นความงามก บความพื้�งพื้อใจเป7นสำ�0งเด&ยวก น บางแนวค�ด ก6มองว1า ความงามก บความจรั�งเป7นสำ�0งท&0แยกก นไม1ออก แลัะบางแนวค�ดก6มองว1า ความด&น .นแยกไม1ออกจากความงาม ซั�0งก6ท!า ให(ขอบข1ายสำ+นทรั&ยศึาสำตรั*แยกออกไปอ&กในการัพื้�จารัณาปรัะเด6นป�ญหา

จากข(างต(นเป7นปรัะเด6นป�ญหา แลัะแนวค�ดทางสำ+นทรั&ยศึาสำตรั* ท&0สำ!าค ญ ซั�0งจะเห6นได(ว1า เน-.อหาจะเรั�0มจากค!าถามเก&0ยวก บ การัน�ยามความงาม แลัะศึ�ลัปะ แลัะการัอธี�บายเก&0ยวก บปรัะสำบการัณ*สำ+นทรั&ยะ ในแง1ม+มต1างๆ รัวมไปถ�งการัพื้ยายามอธี�บายแนวค�ดเรั-0องความงาม แลัะศึ�ลัปะ ก บ สำ�0งอ-0นท&0อย'1นอกเหน-อบรั�บทของศึ�ลัปะด(วย

169

บที่ที่#� 7

มน�ษย�ก�บศาสนา

แผนการสอนจ+ดปรัะสำงค*เช�งพื้ฤต�กรัรัม

1. เข(าใจความหมายของน�ยามค!าว1าศึาสำนา2. อธี�บายท&0มาของความเช-0อทางศึาสำนา

170

3. อธี�บายความแตกต1างรัะหว1างศึาสำนาท&0เช-0อในพื้รัะเจ(าแลัะศึาสำนาท&0ไม1เช-0อในพื้รัะเจ(า

4. สำามารัถอธี�บายองค*ปรัะกอบของศึาสำนาท&0สำ!าค ญ 5

ปรัะการั5. สำามารัถอธี�บายความสำ!าค ญของศึาสำนาท&0ม&ในรัะด บต1างๆ

ต .งแต1ต วบ+คคลัไปจนถ�งสำ งคม6. เข(าใจถ�งการัปรัะย+กต*หลั กการัทางศึาสำนาในการัด!าเน�น

ช&ว�ต

บที่ที่#� 7

มน�ษย�ก�บศาสนา

คำวิามหมายข้องศาสนาพื้จนาน+กรัมอธี�บายความหมายของศึาสำนาว1า ลั ทธี�ความเช-0อ“

ถ-อของมน+ษย*อ นม&หลั ก ค-อแสำดงก!าเน�ดแลัะความสำ�.นสำ+ดของโลัก

171

เป7นต(น อ นเป7นไปในฝัHายปรัม ตถ*ปรัะการัหน�0ง แสำดงหลั กธีรัรัมเก&0ยวก บบ+ญบาป อ นเป7นไปในฝัHายศึ&ลัธีรัรัมปรัะการัหน�0ง พื้รั(อมท .งลั ทธี�พื้�ธี&ท&0กรัะท!าตามความเห6นหรั-อตามค!าสำ 0งสำอนในความเช-0อถ-อน .นๆ”1

ที่#�มาข้องศาสนามน+ษย*ก บศึาสำนาไม1อาจแยกออกจากก นได(อย1างสำ�.นเช�ง ด งจะ

เห6นจากการัเก�ด การัตายแลัะการัด!ารังอย'1ในสำ งคม ต(องม&ศึาสำนาเข(ามาม&บทบาทสำ!าค ญต1อการัด!าเน�นช&ว�ต หากสำ-บค(นถ�งท&0มาของศึาสำนาแลั(วจะพื้บว1า ม&ท&0มาจากมน+ษย* อ นได(แก1 ความกลั ว ความไม1รั' ( ต1อปรัากฏการัณ*ทางธีรัรัมชาต�ท&0พื้บเห6น คนสำม ยโบรัาณเห6นฟั?ารั(อง ฟั?าแลับ ด(วยความกลั วแลัะความไม1รั' (ท!าให(เช-0อมโยงปรัากฏการัณ*เหลั1าน .นว1าจะต(องม&อ!านาจลั&.ลั บท&0อย'1เบ-.องหลั งปรัากฏการัณ* จ�งพื้าก นจ ดท!าพื้�ธี&เซั1นไหว(หรั-อเม-0อเข(าไปในปHาพื้บเห6นต(นไม(ขนาดใหญ1 ด'น1ากลั วแลัะน1าเกรังขาม ด(วยความไม1รั' (จ�งน!าผู้(าแดง ดอกไม( ธี'ปเท&ยน ไปกรัาบไหว(บ'ชา เป7นต(น ซั�0งการักรัาบไหว( แม(ว1าจะไม1ได(ม&ความรั' (ท&0แน1ช ดแต1เป7นการัช1วยให(เขารั' (สำ�กปลัอดภิ ยไว(ก1อน ซั�0งความกลั วแลัะความไม1รั' (เป7นสำ�0งท&0ท!าให(มน+ษย*หาช1องทางเพื้-0อท!าให(ตนเองหายจากความกลั วด งกลั1าว หากศึ�กษาค!าสำอนของศึาสำนาท+กศึาสำนาแลั(วจะพื้บว1าม&ลั กษณะอ นหน�0งคลั(ายคลั�งก นค-อม กจะสำอนว1าม&ม�ต�ท&0เรั(นลั บบางม�ต�ท&0ถ-อได(ว1าเป7นเป?าหมายสำ'งสำ+ดของช&ว�ตทางศึาสำนา ศึาสำนาท&0ไม1สำอนเรั-0องพื้รัะเจ(าเช1น ศึาสำนาพื้+ทธีแลัะศึาสำนาเชนเรั&ยกสำ�0งน&.ว1าน�พื้พื้าน (พื้+ทธี)

สำ1วนศึาสำนาเชนเรั&ยกสำ�0งน&.ว1าสำ+ทธีศึ�ลัา (เชน) หรั-อศึาสำนาท&0สำอนเรั-0องพื้รัะเจ(าเช1น ศึาสำนาครั�สำต*แลัะศึาสำนาฮ�นด'ก6เช-0อว1าม&พื้รัะเจ(า เป7นต(น

นอกจากน&.น กมาน+ษยว�ทยาแลัะสำ งคมว�ทยาย งม&ความเห6นต1อศึาสำนาท&0เช-0อเรั-0องพื้รัะเจ(าว1า เก�ดจากการัชดเชยทางจ�ตว�ทยา พื้รัะเจ(าท&0ศึาสำนาต1างๆน บถ-อน .นม&ลั กษณะคลั(ายก นค-อ เป7นผู้'(ม&อ!านาจ แข6งแรัง เด6ดขาด สำามารัถให(ค+ณให(โทษแก1มน+ษย*ได( ขณะเด&ยวก นก6ม&

1 รัาชบ ณฑ์�ตยสำถาน, พื้จนาน+กรัม ฉบ บรัาชบ ณฑ์�ตยสำถาน พื้.ศึ. 2525

(กรั+งเทพื้ฯ : สำ!าน กพื้�มพื้*อ กษรัเจรั�ญท ศึน*, 2530), หน(า 758 ขวา.

172

ความเมตตา สำามารัถปกป?องค+(มครัองมน+ษย*ได( น กจ�ตว�ทยาอย1างเช1น ฟัรัอยด*ได(ว�เครัาะห*รัากฐานของศึาสำนาว1าเก�ดจาก จ�ตไรั(“ สำ!าน�ก” ท&0ถ'กเก6บกดหรั-อจ!าก ดไว(จ�งเก�ดการัแสำดงออกในรั'ปของอาการัทางจ�ต ใจ (obsessional neurosis) ซั�0 ง เป7นสำา เหต+ท!า ให(มน+ษย*ต(องการัม&ศึาสำนา นอกจากน .นศึาสำนาย งเป7นผู้ลัของสำ ญชาตญาณทางเพื้ศึแลัะปมช&ว�ต เช1น ปมเก&0ยวก บบ�ดา (Oedipus Complex)

ด งจะเห6นจากความเช-0อเรั-0องพื้รัะเจ(าหรั-อสำ�0งศึ กด�Cสำ�ทธี�Cสำ'งสำ+ดเก�ดจากจ�นตนาการัเป7นภิาพื้พื้จน*ของพื้1อ ซั�0งจ�นตนาการัของพื้รัะเจ(าในรั'ปแบบของภิาพื้พื้จน*ของพื้1อสำะท(อนให(เห6นถ�งความน�กค�ดเก&0ยวก บพื้1อ ในฐานะผู้'(ม&อ!านาจค+(มครัองเมตตาท&0มน+ษย*เรัาต(องพื้�0งพื้าอาศึ ยแลัะเกรังกลั ว ด งน .นพื้รัะเจ(าจ�งเป7นเพื้&ยงภิาพื้ลัวงตา (as illusion) ท&0ม&พื้-. น ฐ า น อ ย'1 บ น ก า รั บ รั รั ลั+ ค ว า ม ป รั า รั ถ น า ข อ ง ต น (wish

fulfillment) เท1าน .น

ประเภิที่ข้องศาสนาศึาสำนาสำามารัถแบ1งออกเป7น 2 แบบใหญ1ๆ ค-อ 1. ศึาสำนาแบบ

เทวน�ยม 2. ศึาสำนาแบบ อเทวน�ยม 1. ศาสนาแบบเที่วิน�ยมเป7นศึาสำนาท&0เช-0อเรั-0องพื้รัะเจ(า ซั�0งแต1ลัะศึาสำนาก6ม&ความเช-0อเรั-0อง

พื้รัะเจ(าแตกต1างออกไป เช1นบางศึาสำนาเช-0อว1าม&พื้รัะเจ(าหลัายองค* บางศึาสำนาเช-0อว1าม&พื้รัะเจ(าเพื้&ยงองค*เด&ยว บางศึาสำนาเช-0อว1าม&พื้รัะเจ(าเป7นนามธีรัรัมท&0บรั�สำ+ทธี�Cท&0มน+ษย*ไม1อาจสำ มผู้ สำได( ความเช-0 อท&0ว1าม&พื้รัะเจ(าสำามารัถสำ-บหาสำาเหต+ได(ว1า มน+ษย*สำ งเกตสำ�0งธีรัรัมชาต�รัอบต ว พื้บว1าม&ดวงดาวตอนท(องฟั?าม-ด ม&ดวงอาท�ตย*ตอนรั+ 1งอรั+ณ ม&ธีรัรัมชาต�อ นสำวยงามปรัะกอบด(วย ท+1งหญ(าเข&ยวขจ& ทะเลัสำ&ครัาม ดอกไม(นานาพื้รัรัณ ม&สำ&สำ นสำวยงามแลัะม&กลั�0นหอม ปรัะสำบการัณ*ท&0ก!าลั งปรัากฏอย'1น&.น1าอ ศึจรัรัย*เหลั-อเก�น ด(วยธีรัรัมชาต�ของมน+ษย*ม&สำ ญชาตญาณอย1างหน�0งในการัค�ดเช-0อมโยงสำ�0งท&0ตนเองมองเห6นไปหาสำ�0งท&0มองไม1เห6น ท!าให(เห6นถ�งความเช-0อมโยงความงดงามซั บซั(อนของ

173

จ กรัวาลัไปหาสำ�0งบางอย1างท&0เช-0อว1าน1าจะเป7นท&0มาของปรัากฏการัณ*อ นน1าอ ศึจรัรัย*เหลั1าน&. ซั�0งม&ช-0อเรั&ยกต1อมาว1าพื้รัะเจ(าหรั-ออะไรัท!านองน&.

2. ศาสนาแบบอเที่วิน�ยมเป7นศึาสำนาท&0ไม1เช-0อเรั-0องพื้รัะเจ(า อย1างไรัก6ตามศึาสำนาแบบอ

เทวน�ยมน .นก6สำามารัถรั บรั' (ความอ ศึจรัรัย*ในธีรัรัมชาต�ได(เหม-อนก บศึาสำนาแบบเทวน�ยม แต1เม-0อรั บรั' (สำ�0งน&.แลั(วกลั บมองแตกต1างออกไป กลั1าวค-อมองว1า เบ-.องหลั งความงดงามแลัะความเป7นรัะเบ&ยบของสำรัรัพื้สำ�0งในจ กรัวาลัไม1จ!าเป7นต(องม&สำ�0งเรั(นลั บเหน-อธีรัรัมชาต�แอบซั1อนอย'1ในฐานะสำ�0งบงการัหรั-อผู้'(ดลับ นดาลัให(เป7นไป ตรังก นข(ามกลั บมองว1า ความงดงามแลัะความเป7นรัะเบ&ยบท&0ปรัากฏในสำ�0งต1างๆน .น แท(จรั�งแลั(วก6เป7นกรัะบวนการัท&0จบสำ�.นภิายในสำ�0งต1างๆน 0นเอง ด งจะเห6นจากว�ทยาศึาสำตรั*ก6เป7นความพื้ยายามหาความจรั�งเก&0ยวก บสำ�0งต1างๆท&0อย'1เบ-.องหลั งปรัากฏการัณ*เหลั1าน&.ซั�0งก6ค-อกฎีธีรัรัมชาต�น 0นเอง ศึาสำนาแบบอเทวน�ยมเช1น ศึาสำนาเตMาท&0เช-0อว1าพื้ลั งสำ'งสำ+ดท&0ควบค+มสำรัรัพื้สำ�0งในจ กรัวาลัน .นม&อย'1จรั�งแลัะเรั&ยกสำ�0งน&.ว1า เตMา ขณะท&0ศึาสำนาพื้+ทธีเช-0อว1าความจรั�งสำ'งสำ+ดของศึาสำนาค-อ น�พื้พื้าน เป7นต(น องคำ�ประกอบข้องศาสนา

1. ม&ศึาสำดา ค-อผู้'(สำอนหลั กการัแลัะผู้'(ปรัะกาศึศึาสำนาซั�0งเป7นบ+คคลัในปรัะว ต�ศึาสำตรั* เช1นพื้รัะพื้+ทธีเจ(าพื้รัะสำมณโคดมในพื้+ทธีศึาสำนา พื้รัะนบ&ม+ฮ มม ดในศึาสำนาอ�สำลัาม เป7นต(น แต1ม&กรัณ&ยกเว(นอ&กเหม-อนก นค-อศึาสำนาพื้รัาหมณ*ซั�0งเป7นศึาสำนาเต6มรั'ปแบบ แต1ไม1ม&ศึาสำดาท&0เป7นบ+คคลัปรัะว ต�ศึาสำตรั* ค!าสำอนของศึาสำนาพื้รัาหมณ*ได(รั บมาจากพื้รัะเจ(า แต1ถ1ายทอดผู้1านฤษ&ในช1วงสำม ยต1างๆ ก น รัวบรัวมเข(าเจ�มเป7นค มภิ&รั*พื้รัะเวทของศึาสำนาพื้รัาหมณ* เป7นต(น

2. ม&หลั กธีรัรัมค!าสำอนท&0ม&การัรัะบ+ช ดเจนเก&0ยวก บศึ&ลัธีรัรัมจรัรัยาแลัะกฎีเกณฑ์*การัปฏ�บ ต�เช1น ในศึาสำนาพื้+ทธีม&การัจารั�กค!าสำอนลังเป7นหมวดหม'1เรั&ยกว1า พื้รัะไตรัปAฎีก ศึาสำนาม&ค มภิ&รั*ไบเบ�ลั เป7นต(นม&หลั กความเช-0อเป7นปรัม ตถ* เช1น ศึาสำนาครั�สำต*แลัะศึาสำนา

174

อ�สำลัามสำอนเรั-0องพื้รัะเจ(า ศึาสำนาพื้รัาหมณ*-ฮ�นด'สำอนเรั-0องปรัมาตม น ศึาสำนาพื้+ทธีสำอนเรั-0องพื้รัะน�พื้พื้าน เป7นต(นม&พื้�ธี&กรัรัม ค-อพื้�ธี&ปฏ�บ ต�เพื้-0อให(เข(าถ�งหลั กการัของศึาสำนา เช1น ศึาสำนาครั�สำต*ม&พื้�ธี&รั บศึ&ลัมหาสำน�ท ศึาสำนาพื้+ทธีม&พื้�ธี&บรัรัพื้ชาอ+ปสำมบท เป7นต(น

3. ม&สำถาบ นทางศึาสำนา หมายถ�งศึาสำนสำถาน ค-อท&0ต .งอ นเป7นสำถานท&0ท&0ศึาสำน�กมาพื้บปะก นเพื้-0อปรัะกอบพื้�ธี&ทางศึาสำนา เช1น โบสำถ*ว�หารัในพื้+ทธีศึาสำนา สำ+เหรั1าในศึาสำนาอ�สำลัาม เป7นต(น ศึาสำนสำถานเหลั1าน&.จะไม1ม&ความหมายหากขาดผู้'(ปรัะกอบพื้�ธี&กรัรัม ด งน&.จ�งต(องม&องค*กรัของศึาสำนา ค-อ พื้รัะภิ�กษ+ฝัHายหน�0งก บฆ์รัาวาสำอ&กฝัHายหน�0ง (ในพื้+ทธีศึาสำนา) แต1สำ!าหรั บศึาสำนาอ�สำลัามแม(ไม1เน(นวามแตกต1างรัะหว1างน กบวชก บฆ์รัาวาสำ แต1ก6ม&โตGะครั' โตGะอ�หม1าม ซั�0งเป7นผู้'(รั' (ในศึาสำนา เป7นองค*กรัในศึาสำนาเช1นก น2

คำวิามส�าคำ�ญข้องศาสนาศึาสำนาม&ความสำ!าค ญในท+กๆรัะด บ ต .งแต1รัะด บต วบ+คคลั สำ งคม

ต .งแต1กลั+1มเลั6กน บแต1ภิายในครัอบครั วออกไปจนถ�งสำ งคมภิายนอก ไปจนถ�งสำ งคมรัะด บชาต� แลัะรัะด บโลักในท&0สำ+ด

1. ความสำ!าค ญรัะด บบ+คคลั ศึาสำนาม&ความสำ!าค ญในรัะด บป�จเจกเป7นอย1างมาก เพื้รัาะเป7นเครั-0องย�ดเหน&0ยวจ�ตใจ ท!าให(เก�ดความอบอ+1น ผู้1อนคลัายความกลั ว ความว�ตกก งวลั ลัดทอนความท+กข*โศึก แลัะเป7นเครั-0องน!าทางช&ว�ต หากศึาสำนาไม1สำามารัถช&.น!าในรัะด บบ+คคลัได(ก6จะไม1ม&ผู้ลัท&0แท(จรั�งต1อสำ งคมหรั-อชาต�บ(านเม-อง เพื้รัาะแท(จรั�งแลั(วชาต�บ(านเม-องก6ค-อท&0รัวมของป�จเจกบ+คคลัน 0นเอง ศึาสำนาบางศึาสำนาจะเน(นในการัปฏ�บ ต�ธีรัรัมเฉพื้าะบ+คคลัมากกว1าศึาสำนาอ-0น แต1ศึาสำนาท+กศึาสำนาจะเห6นพื้(องต(องก นว1าศึาสำนาม&ความสำ!าค ญย�0งต1อการัพื้ ฒนาทางจ�ตใจของบ+คคลั

2 ฉ ตรัสำ+มาลัย* กบ�ลัสำ�งห* แลัะคณะ, ความรั' (พื้-.นฐานทางศึาสำนา (กรั+งเทพื้ฯ : โรังพื้�มพื้*มหาว�ทยาลั ย ธีรัรัมศึาสำตรั*, 2537), หน(า 4-5.

175

2. ความสำ!าค ญรัะด บสำ งคม ศึาสำนาเป7นเครั-0องย�ดเหน&0ยวจ�ตใจของบ+คคลัในสำ งคมให(เข(า

มารั1วมก นเป7นสำ งคม พื้�ธี&ห จญ*ของศึาสำนาอ�สำลัามน .นนอกจากจะรัวมศึาสำน�กแลั(วย งสำรั(างความเสำมอภิาคแลัะเอกภิาพื้แห1งภิรัาดรัภิาพื้ให(เก�ดข�.นในสำ งคมม+สำลั�มอ&กด(วย พื้�ธี&กรัรัมต1างๆในศึาสำนาลั(วนม&จ+ดปรัะสำงค*ท&0จะกรัะช บความกลัมเกลั&ยวแลัะการัท!างานของสำมาช�กในสำ งคม เพื้-0อปรัะโยชน*สำ+ขแก1สำ งคมสำ1วนรัวม

3. ความสำ!า ค ญในรัะด บปรัะเทศึ ศึาสำนาเป7นม�0งขว ญแลัะเอกลั กษณ*ของปรัะเทศึ เป7น

พื้-. นฐานของขนบธีรัรัมเน&ยมปรัะเพื้ณ&ของชาต� ยกต วอย1างเช1น ปรัะเทศึไทยม&ศึาสำนาพื้+ทธีเป7นพื้-.นฐานความเช-0ออ นน!าไปสำ'1ปรัะเพื้ณ& ขนบธีรัรัมเน&ยมแลัะว ฒนธีรัรัมไทย เรัาจะไม1สำามารัถเข(าใจคนไทยหรั-อว ฒนธีรัรัมไทยได(เลัยหากไม1ท!าความเข(าใจก บพื้+ทธีศึาสำนาเสำ&ยก1อน

4. ความสำ!าค ญในรัะด บสำากลั ศึาสำนาเป7นมรัดกอ นลั!.าค1าของมน+ษยชาต� ศึาสำนาท!าให(

ศึาสำน�กเคารัพื้ซั�0งก นแลัะก น มน+ษย*ท+กคนควรัม&สำ�ทธี�ในการัน บถ-อศึาสำนา แลัะศึาสำนาแต1ลัะศึาสำนาพื้�งให(ความเคารัพื้ในสำ�ทธี�ข .นพื้-.นฐานน&.3

การประย�กติ�ศาสนาในการด�าเน�นชื่#วิ�ติในสำ งคมของความเจรั�ญทางเทคโนโลัย&แลัะเศึรัษฐก�จท&0เป7นไป

อย1างรัวดเรั6วในป�จจ+บ น บางครั .งความเรั1งรั&บของมน+ษย*ในช&ว�ตปรัะจ!าว นเพื้-0อให(ท นต1อกรัะแสำของบรั�โภิคน�ยมหรั-อว ตถ+น�ยมท&0รั+มเรั(าอย'1ท+กเม-0อเช-0อว นก6ท!าให(มน+ษย*ลั-มจ�ตว�ญญาณของตนเองไปบ(างไม1มากก6น(อย จ+ดน&.จะเป7นสำ1วนท&0ศึาสำนาสำามารัถให(ค+ณปรัะโยชน*แก1มน+ษย* ในสำ งคมท&0เจรั�ญด(วยว ตถ+ ศึาสำนาอาจจะเป7นเพื้&ยงเรั-0องของพื้�ธี&กรัรัมใน

3 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 5.

176

สำ งคมเท1าน .น อาท�เช1นเรั-0องของการัท!าบ+ญ หรั-อการัสำวดพื้รัะอภิ�ธีรัรัมศึพื้ท&0คนจ!า เป7นต(องไปรั1วมเพื้รัาะเป7นมารัยาททางสำ งคม ในจ+ดน&.ศึาสำนาไม1ได(ม&อ�ทธี�พื้ลัต1อการัด!าเน�นช&ว�ตของมน+ษย*แต1อย1างใด จ�ตใจของมน+ษย*เลั-0 อนไหลัไปตามกรัะแสำของว ตถ+ซั�0งแลั(วแต1ค1าน�ยมทางว ตถ+ในสำ งคมน .นๆ จะเป7นต วก!าหนดว1าจะเป7นไปในทางใด อาจจะเป7นไปได(ว1ามน+ษย*ลั-มศึาสำนาหรั-อไม1เอาใจใสำ1ในค!าสำอนของศึาสำนาเท1าท&0ควรั ซั�0งเท1าก บขาดหลั กใจหรั-อขาดแนวทางในการัด!าเน�นช&ว�ตตามท&0มน+ษย*ควรัจะเป7นหรั-อควรัจะด!าเน�นช&ว�ตตาม

มน+ษย*ท&0ไม1ใสำ1ใจในค!าสำอนของศึาสำนาหรั-อลั-มศึาสำนาน .น หากเขาเก�ดปรัะสำบก บป�ญหาในการัด!าเน�นช&ว�ตข�.น จ�ตใจของเขาผู้'(น .นจะเก�ดความหว 0นไหวมาก อาจจะต�ดอย'1ในว งวนของห(วงท+กข* ไม1อาจจะให(ค!าตอบหรั-อทางออกของป�ญหาช&ว�ตน .นๆ ได( เม-0อความท+กข*หรั-อป�ญหาท&0ไม1อาจจะแก(ไขน .นท บถมมากๆ เข(ามน+ษย*จ�งม&อาการัแสำดงออกทางรั1างกายต1างๆ นานา เช1น เป7นโรัคปรัะสำาท หรั-อในกรัณ&ท&0รั+นแรังอาจจะฆ์1าต วตายเพื้-0อเป7นการัปรัะชดช&ว�ตหรั-อเป7นการัหน&จากป�ญหาต1างๆท&0รั+มเรั(าในช&ว�ตของตน น บว1าเป7นทางออกท&0ไม1ถ'กต(องเหมาะสำม จะเห6นได(ว1าในสำ งคมม&ความเจรั�ญก(าวหน(าทางว ตถ+หรั-อทางเศึรัษฐก�จแลัะเทคโนโลัย&มากข�.นเท1าใด สำถ�ต�ของคนท&0เป7นโรัคปรัะสำาทหรั-อฆ์1าต วตายก6ม&มากข�.นเป7นเงาตามต ว ในบางครั .งจ�งท!า ให(สำ งคมสำ'ญเสำ&ยบ+คลัากรัท&0อาจท!าปรัะโยชน*ให(แก1สำ งคมไปอย1างน1าเสำ&ยดาย

ถ(าหากบ+คคลัผู้'(น .นได(ม&หลั กใจหรั-อม&ค!าสำอนทางศึาสำนาเป7นพื้-.นฐานแลั(วก6อาจใช(ค!าสำอนทางศึาสำนาเป7นเครั-0องปรัะโลัมใจเม-0อม&ความท+กข* หรั-ออาจจะปรัะย+กต*ค!าสำอนของศึาสำนาให(เข(าก บช&ว�ตปรัะจ!าว นของตนเพื้-0ออาศึ ยเป7นแนวทางในการัแก(ป�ญหาต1างๆท&0เก�ดข�.น ตลัอดจนท!าให(จ�ตใจม 0นคงไม1หว 0นไหวไปตามกรัะแสำของสำ+ขท+กข*ท&0หลั 0งไหลัอย'1อย1างต1อเน-0องในสำ งคมมน+ษย* โดยท&0ค!าสำอนของแต1ลัะศึาสำนาจะก�นความกว(างขวาง ม&ค!าสำอนในเรั-0องต1างๆอย1างมากมาย จ�งเป7นหน(าท&0ของศึาสำน�กชนของศึาสำนาน .นๆจะต(องพื้ยายามท!าความเข(าใจใน

177

ศึาสำนาของตนให(ด&ท&0สำ+ด ให(ม&ความเข(าใจถ1องแท(จนอาจปรัะย+กต*ค!าสำอนของศึาสำนาน .นๆมาเป7นแนวทางในการัด!า เน�นช&ว�ตแลัะเป7นแนวทางในการัแก(ไขป�ญหาท&0เก�ดข�.น ตลัอดจนบ!า เพื้6ญตนให(เป7นปรัะโยชน*แก1ผู้'(อ-0น แม(จะเป7นสำ งคมหน1วยท&0เลั6กท&0สำ+ดก6ตาม อ นจะท!าให(การัม&ช&ว�ตอย'1ของแต1ลัะคนจะได(ม&ค+ณค1าสำมก บท&0ได(เก�ดมาเป7นมน+ษย*

บที่ที่#� 8ปร�ชื่ญาการเมอง

แผนการสอนจ+ดปรัะสำงค*เช�งพื้ฤต�กรัรัม

1. สำามารัถอธี�บายปรัะเด6นหลั กในปรั ชญาการัเม-อง เช1น ธีรัรัมชาต�ของรั ฐ พื้ นธีทางการัเม-อง ความย+ต�ธีรัรัม สำ�ทธี�แลัะเสำรั&ภิาพื้ทางการั

เม-อง

178

2. สำามารัถอธี�บายความค�ดทางการัเม-องของน กปรั ชญาสำ!าค ญๆ ต .งแต1สำม ยกรั&กจนถ�งสำม ยใหม1

3. เข(าใจถ�งกรัะบวนการัในการัอธี�บายความหมายของอ+ดมการัณ*แลัะแนวค�ดในการัอธี�บายปรัากฏการัณ*ทางการัเม-องของน กปรั ชญาทางการัเม-อง

4. สำามารัถอธี�บายโครังสำรั(างแลัะหน(าท&0ของสำถาบ นทางการัเม-อง

5. อธี�บายทฤษฎี&แลัะว�เครัาะห*ความข ดแย(งแลัะการัต1อสำ'(ทางชนช .น

6. อธี�บายบทบาทของรั ฐในการัครัอบง!าทางการัเม-องแลัะผู้ลักรัะทบต1อการัต1อสำ'(ทางชนช .น กลั+1มผู้ลัปรัะโยชน* การัแข1งข นเพื้-0ออ!านาจ

บที่ที่#� 8

ปร�ชื่ญาการเมอง

179

ปรั ชญาการัเม-อง ค-อสำาขาของปรั ชญาปรัะย+กต*ท&0ศึ�กษาถ�งช&ว�ตทางสำ งคมหรั-อช&ว�ตทางการัเม-องของมน+ษย* ป�ญหาท&0ปรั ชญาการัเม-องศึ�กษาจ�งเป7นเรั-0องของสำ งคม (Society) แลัะรั ฐ (The

State) ในแง1ของธีรัรัมชาต� (essence) บ1อเก�ด (origin) แลัะค+ณค1า (value) ของรั ฐแลัะสำ งคม หรั-ออาจกลั1าวได(ง1ายๆ ว1า น กปรั ชญาการัเม-องเป7นกลั+1มของน กปรั ชญาท&0ต(องการัเสำนอความค�ดเก&0ยวก บองค*กรัท&0เหมาะสำมสำ!าหรั บมน+ษย*ในการัรัวมต วก นเป7นกลั+1มหรั-อสำ งคม น กปรั ชญาการัเม-องไม1ลั-มท&0จะกลั1าวถ�งเรั-0องความย+ต�ธีรัรัม (Justice) แลัะว�ถ&ท&0จะน!าไปสำ'1ความย+ต�ธีรัรัมของสำ งคม การัออกกฎีแลัะการัเคารัพื้กฎีด งน .น ถ(าจะกลั1าวให(กรัะช บย�0งข�.นก6ค-อ ในขอบข1ายของปรั ชญาการัเม-องน .น น กปรั ชญาพื้ยายามเสำนออ+ดมการัณ*เก&0ยวก บสำ งคมแลัะรั ฐท&0เขาค�ดว1าควรัจะเป7นน 0นเอง ม�ได(กลั1าวถ�งการัเม-องการัปกครัองท&0เป7นจรั�งท&0ได(ปรัากฎีหรั-อก!าลั งปรัากฎีให(เห6นในปรัะว ต�ศึาสำตรั*การัปกครัองของปรัะเทศึต1าง ๆ จรั�งๆ

สำ�0งท&0ต(องการัเสำนอเก&0ยวก บปรั ชญาการัเม-องในเอกสำารัน&. ค-อปรัะว ต�ความค�ดของน กปรั ชญาการัเม-องตะว นตก ในลั กษณะเป7นความค�ดกว(าง ๆ เก&0ยวก บรั ฐ แลัะสำ งคมอ+ดมคต�ของเขาเหลั1าน .นเท1าน .น

ปร�ชื่ญาการเมองกร#กนครัรั ฐ (City-State) หรั-อ โปลั& (Poli) ของกรั&กเป7นท&0มา

ของศึ พื้ท* “Political” หรั-อ การัเม-อง แลัะนครัรั ฐน&.เองท&0เป7น“ ”

เง-0 อนไขท&0หลั1อหลัอมให(เก�ดปรั ชญาการัเม-องของมน+ษยชาต�ข�.นมาต .งแต1กรั&กโบรัาณแลั(ว น กปรั ชญาการัเม-องท&0สำ!าค ญของกรั&กม&ด งต1อไปน&.

โ ส เ คำ ร ติ# ส แ ลำ ะ เ พ ลำ โ ติ (Socrates 470 - 399 ก, อ น คำ.ศ.428 – 348 ก,อน คำ.ศ.)

180

โสำครัาต&สำเป7นน กปรัาชญ*ชาวกรั&กท&0ม&อ�ทธี�พื้ลัต1อวงการัปรั ชญาของโลักตะว นตก แลัะเป7นผู้'(ท&0ได(รั บความสำนใจอย1างมากโดยเฉพื้าะในช1วงศึตวรัรัษท&0 5 โสำครัาต&สำไม1ได(ม&ผู้ลังานเป7นหน งสำ-อแต1หากเป7นบทสำนทนาซั�0งถ'กถ1ายทอดโดยเหลั1าลั'กศึ�ษย*ของเขา โดยเฉพื้าะเพื้ลัโต โดยเพื้ลัโตได(เข&ยนถ1ายทอดออกมาในลั กษณะของบทสำนทนารัะหว1างโสำเครัต&สำก บบ+คคลัอ-0น ทว1าบ1อยครั .งท&0เพื้ลัโตได(สำอดแทรักความค�ดสำ1วนต วเข(าไปด(วย อย1างไรัก6ตามในงานช�.นแรักๆของเพื้ลัโตน .น สำามารัถท!าให(เรัารั บรั' (ได(ถ�งต วตนของโสำครัาต&สำในช1วง 399 ปEก1อนครั�สำตกาลั โสำครัาต&สำถ'กต ดสำ�นปรัะหารัช&ว�ตด(วยการัด-0 มยาพื้�ษ เน-0องจากปฏ�เสำธีท&0จะกรัะท!าตามค!าสำ 0งของรั ฐลำ�กษณะข้องโสคำราติ#ส

โสำครัาต&สำม&ลั กษณะเป7นคนถ1อมต ว ช1างซั กช1างถาม ซั�0งลั กษณะของการัซั กถามน&.เป7นการักรัะท!าท&0ต(องการัทรัาบจ+ดย-นบนความรั' (เรั-0องต1างๆของบ+คคลัอ-0นแลัะเขาก6เช-0อว1าการัซั กถามน&.ย งสำามารัถน!าไปสำ'1ความจรั�งต1างๆได(อ&กด(วย เขาเป7นบ+คคลัท&0อาจกลั1าวได(ว1าอ+ท�ศึตนเพื้-0อความเป7นจรั�ง โสำครัาต&สำม กจะให(เหต+ผู้ลัต1อเรั-0องรัาวต1างๆ โดยปรัาศึจากอคต�แลัะเช-0 อว1าความรั' (ท .งหลัายน .นม&ช&ว�ต สำามารัถเปลั&0ยนแปลังได(ตลัอดเวลัา

โสำครัาต&สำพื้ยายามค(นหาแก1นความรั' ( ความจรั�งมากกว1าการัท&0จะไปถกเถ&ยงก บผู้'(อ-0นเพื้&ยงแค1ต(องการัท&0จะชนะ เขายอมรั บในเหต+ผู้ลัท&0ด&ของผู้'(อ-0 นในเรั-0องท&0เป7นลั กษณะธีรัรัมชาต� เขาม กจะใช(ค!าถามง1ายๆ แลัะเป7นไปในลั กษณะเด�มม&โครังสำรั(างม&0เหม-อนเด�มSocratic Method

1. การัต .งข(อสำงสำ ย (Skeptical) บนพื้-.นฐานของการัแสำวงหาความรั' (น .นจะต(องม&ข(อสำงสำ ยของสำ�0งต1างๆ เพื้รัาะจะเป7นต วช&.น!าให(เรัาเด�นเข(าไปใกลั(ก บสำ�0งน .นมากท&0สำ+ด

2. การัพื้'ดค+ยซั กถาม (Conversational) เม-0อเรัาม&ค!าถามอย'1ในใจให(น!าสำ�0งน .นไปถกก นเพื้-0อค(นหาแนวค�ด ม+มมองท&0แตกต1างก น

181

3. การัให(ค!าน�ยาม (Definitional) ถ-อเป7นแก1นของการัค(นหาความรั' ( เพื้รัาะหลั งจากท&0เรัาได(รั บม+มมองต1างๆท&0แตกต1างออกไปแลั(ว เรัาต(องพื้ยายามให(ค!าจ!าก ดความ ความหมายให(ก บสำ�0งท&0เรัาค(นหาอย'1ได(

4. ว�ธี&อ+ปน ย (Inductive) เป7นการัเรั&ยนรั' (ได(โดยอาศึ ยปรัะสำบการัณ*หลัายๆอย1างมาปรัะกอบก นเพื้-0 อให(เก�ดความรั' (ท&0ม&ความเป7นไปได(แลัะน1าเช-0อถ-อ

5. ว�ธี&น�รัน ย (Deductive) เป7นการัน!า แก1นความรั' (ท&0 ได(มาศึ�กษาในม�ต�ของความเก&0ยวข(องโดยอาศึ ยการัอน+มานถ�งผู้ลัสำ-บเน-0องของสำ�0งต1างๆท&0เก&0ยวข(อง

โสำครัาต&สำเป7นชาวเอเธีนสำ* ใช(ช&ว�ตสำ1วนใหญ1อย'1ก บการัสำนทนาทางปรั ชญาก บบ+คคลัท&0เขาม&โอกาสำพื้บ โสำครัาต&สำสำนทนาอย1างเปAดเผู้ยก บคนอ-0นๆ ตามท&0สำาธีารัณะของนครัเอเธีนสำ* คนหน+1มต1างพื้อใจก บว�ธี&การัสำนทนาท&0ง1ายๆ ของเขา แต1ในท&0สำ+ด โสำเครัต&สำถ'กน!าต วข�.นศึาลัปรัะชาชนของนครัเอเธีนสำ*ในข(อหาไม1เครั1งศึาสำนาแลัะม&อ นตรัายต1อรั ฐ เขาถ'กต ดสำ�นว1าม&ความผู้�ดจรั�ง แลัะถ'กลังโทษให(ด-0มยาพื้�ษ โสำครัาต&สำชอบสำนทนาทางปรั ชญา แต1เขาก6ไม1เคยเข&ยนอะไรัไว(เลัย การัศึ�กษาความค�ดของโสำครัาต&สำต(องศึ�กษาผู้1านข(อเข&ยนของเพื้ลัโตศึ�ษย*ของเขา เพื้รัาะเพื้ลัโตเป7นผู้'(บ นท�กบทสำนทนาของโสำครัาต&สำไว( อย1างไรัก6ตาม เน-0องจากเพื้ลัโตยกย1องโสำครัาต&สำอย1างมาก แลัะอาจเป7นไปได(ท&0เขากลั1าวถ�งปรั ชญาของโสำครัาต&สำค1อนข(างเก�นเลัยความค�ดท&0แท(จรั�งของโสำครัาต&สำก6เป7นไปได( ด งน .น จ�งควรักลั1าวถ�งปรั ชญาการัเม-องของโสำครัาต&สำควบค'1ก นไปก บปรั ชญาการัเม-องของเพื้ลัโต เพื้รัาะไม1อาจแยกได(เด6ดขาดว1า ความค�ดใดเป7นความค�ดของโสำครัาต&สำ แลัะความค�ดใดเป7นความค�ดของ เพื้ลัโต ปรั ชญาการัเม-องท&0จะกลั1าวถ�งต1อไปน&.จ�งเป7นปรั ชญาการัเม-อง โสำกรัาต&สำ เ– พื้ลัโต (Socratic – Platonic political philosophy)

182

ปรัะเด6นป�ญหาสำ!าค ญท&0โสำครัาต&สำแลัะเพื้ลัโตสำนใจเก&0ยวก บเรั-0องของสำ งคมแลัะรั ฐ ก6ค-อป�ญหาเรั-0องความย+ต�ธีรัรัม (justice) กลั1าวค-อความย+ต�ธีรัรัมสำ!าหรั บมน+ษย*จะเก�ดข�.นได(อย1างไรั

เพื้ลัโตได(ให(ค!าตอบไว(ว1าความย+ต�ธีรัรัมในสำ งคมจะเก�ดข�.นได(ถ(าสำมาช�กของสำ งคมได(ปฏ�บ ต�สำ�0งท&0เหมาะสำมท&0สำ+ดสำ!าหรั บเขา ท .งน&.การัจะเข(าใจถ�งความหมายแห1งค!าตอบด งกลั1าวของเพื้ลัโตก6ต(องอาศึ ยความเขาใจท ศึนะทางอภิ�ปรั ชญาของเพื้ลัโตเข(าเช-0อมโยงก น ท ศึนะของเพื้ลัโตท&0สำามารัถน!าไปสำ'1ความเข(าใจค!าตอบของเพื้ลัโตต1อเรั-0องความย+ต�ธีรัรัมของสำ งคมค-อ ธีรัรัมชาต�ของมน+ษย*ซั�0งแบ1งเป7น

1. ภิาคต ณหา ต ณหาในท&0น&.หมายถ�งความต(องการัความสำ+ขทางกาย ด งน .นบ+คคลัท&0ม&จ�ตภิาคน&.เหน-อภิาคอ-0นๆ จ�งเป7นบ+คคลัท&0ลั+1มหลังในโลัก&ยสำ+ขแลัะไม1สำนใจท&0จะแสำวงหาสำ จจะ ต วอย1างเช1น พื้อใจท&0จะได(เป7นเจ(าต วของว ตถ+งาม แต1ไม1สำนใจท&0จะสำ-บค(นถ�งความงามท&0สำมบ'รัณ*ท&1เป7นแม1แบบของว ตถ+ท&0ตนเป7นเจ(าของ บ+คคลัพื้วกน&.สำนใจเรั-0องค+ณธีรัรัมน(อย หรั-ออาจกลั1าวได(ว1า คนเหลั1าน&.ม&สำภิาพื้ท&0ไม1แตกต1างจากสำ ตว*

2. ภิาคน!.าใจ น!.า ใจหมายถ�งความรั' (สำ�กทางใจ เช1น ความกลั(าหาญ ความเสำ&ยสำลัะ ความเมตตา แลัะการัรั กรัะเบ&ยบว�น ย บ+คคลัท&0ม&จ�ตภิาคน!.าใจหรั-อภิาคอ-0น ๆ ก6ย งคงม&ความปรัารัถนาในโลัก&ยสำ+ขอย'1น 0นเอง แต1ความสำ+ขทางกายไม1เท1าก บความสำ+ขทางใจท&0เขาได(รั บจากการัได(แสำดงความกลั(าหาญ ได(ช1วยเหลั-อผู้'(ถ'กรั งแก เพื้รัาะฉะน .นกลั+1มคนเหลั1าน&.สำามารัถตายเพื้-0อรั กษาเก&ยรัต�ยศึของตน

3. ภิาคป�ญญา ป�ญญาหมายถ�งการัใช(เหต+ผู้ลั ด งน .น จ�ตสำ1วนน&.จ�งเป7นสำ1วนของจ�ตท&0ท!าให(มน+ษย*ต1างจากสำ ตว* เน-0องจากเป7นป�ญญา จ�ตสำ1วนน&.จ�งม�ได(ลั+1มหลังในโลัก&ยสำ+ขม�ได(ใฝัHใจก บเก&ยรัต�ยศึช-0อเสำ&ยง แต1ใฝัHใจในสำ จจะ ด งน .น จ�ตสำ1วนน&.จ�งสำามารัถเข(าใจในโลักแห1งแบบหรั-อโลักแห1งสำ จจะ ด(วยเหต+ด งกลั1าว คนม&จ�ตภิาคป�ญญาเหน-อภิาคอ-0น ๆ

183

จ�งท+1มเทช&ว�ตเพื้-0 อสำ จจะค-อรั' (จ กสำ�0งท&0สำมบ'รัณ* แลัะท+1มเทช&ว�ตเพื้-0 อค+ณธีรัรัม

จากท ศึนะเรั-0องจ�ตด งกลั1าวของเพื้ลัโต ก6สำามารัถน!าไปสำ'1ความเข(าใจในค!าตอบของเพื้ลัโตเก&0ยวก บเรั-0องความย+ต�ธีรัรัมของสำ งคม ซั�0งเป7นอ+ดมการัณ*ต1อเรั-0องรั ฐแลัะสำ งคมของเพื้ลัโตท&0ปรัากฏในหน งสำ-อ อ+ตมรั ฐ (The Republic) ของเพื้ลัโต หน งสำ-อเลั1มน&.เพื้ลัโตได(เข&ยนข�.นรัาว 365 ว น ก1อน ค.ศึ. ซั�0งจ ดว1าเป7นวรัรัณกรัรัมทางปรั ชญาการัเม-อง สำม ยโบรัาณท&0สำ!าค ญท&0สำ+ดเลั1มหน�0ง จากท ศึนะเรั-0องของจ�ต 3 ภิาคของเพื้ลัโต เพื้ลัโตจ�งแบ1งเป7นมน+ษย*ในสำ งคมออกได(เป7น 3

ชนช .น หรั-อ 3 ปรัะเภิทด งน&.1. รัาชาปรัาชญ* (The Philosopher-kings) หมายถ�งกลั+1ม

บ+คคลัท&0จ�ตภิาคป�ญญาเหน-อภิาคอ-0 นๆ ด งน .นจ�งเป7นบ+คคลัท&0ม+1งแสำวงหาสำ จจะ แสำวงหาความงามแลัะแสำวงหาค+ณธีรัรัม บ+คคลักลั+1มน&.เป7นบ+คคลัท&0เหมาะสำมท&0สำ+ดแลัะด&ท&0สำ+ดสำ!าหรั บการัเป7นผู้'(ปกครัอง เพื้รัาะไม1ลั+1มหลังในโลัก&ยสำ+ขแต1แสำวงหาสำ จจะ แสำวงหาความงาม แลัะแสำวงหาค+ณธีรัรัมซั�0งเป7นสำ�0งสำ'งกว1าโลัก&ยว�สำ ย รัาชาปรัาชญ*น&.เป7นคนกลั+1มน(อยของสำ งคม

2. ทหารั (Soldiers) หมายถ�งกลั+1มบ+คคลัท&0ม&จ�ตภิาคน!.า ใจเหน-อภิาคอ-0นๆ พื้วกเขาม&ความกลั(าหาญ รั' (จ กเสำ&ยสำลัะ ด งน .น จ�งม&ความสำ+ขอย'1ท&0การัได(แสำดงความกลั(าหาญ ด งน .น กลั+1มบ+คคลัน&.จ�งควรัปฏ�บ ต�หน(าท&0เป7นทหารัเพื้-0อค+(มครัองป?องก นสำมาช�กของสำ งคม

3. สำาม ญชน (common men) หมายถ�งกลั+1มบ+คคลัท&0ม&จ�ตภิาคต ณหาเหน-อภิาคอ-0นๆ พื้วกเขาพื้อใจในโลัก&ยสำ+ข ม&ความอดทน แลัะม&ความสำามารัถในการัท!างานผู้�ตแลัะค(าขาย จ�งเหมาะสำมท&0จะท!างานผู้ลั�ตให(ก บสำ งคม แลัะกลั+1มคนกลั+1มน&.ม&อย'1จ!านวนมาก เช1น พื้1อค(า ชนช .นแรังงาน

ด งน .นจะเป7นได(ว1า ตามท ศึนะของเพื้ลัโตน .น บ+คคลัในสำ งคมสำามารัถแบ1งได(เป7น 3 ปรัะเภิท ตามความเด1นของจ�ตภิาคใดภิาคหน�0ง

184

แลัะหน(าท&0ท&0เหมาะสำมสำ!าหรั บคนท .ง 3 ปรัะเภิทน .นต1างก นไป ด(วยเหต+ด งกลั1าวเพื้ลัโตจ�งม&ความเห6นว1า ถ(าคนท .ง 3 ปรัะเภิทของสำ งคมสำามารัถท!าหน(าท&0ท&0เหมาะสำมท&0สำ+ดสำ!าหรั บเขา เม-0อน .นความย+ต�ธีรัรัมก6จะปรัากฎีข .นในสำ งคมน .น ๆ แลัะสำ งคมด งกลั1าวย1อมเป7นสำ งคมท&0ด&ท&0สำ+ดสำ!าหรั บช&ว�ตท&0ด&ท&0สำ+ดของมน+ษย*ผู้'(จ!าเป7นต(องอย'1ในสำ งคม

อาร�สโติเติ�ลำ (Aristotle 384 – 322 ก,อน คำ.ศ.)

เก�ดก1อนครั�สำต*ศึ กรัาช 384 ปE ท&0สำตาก�รัา (Stagira) อย'1ทางชายฝั�0 งของมาซั�โดเน&ย (Macedonia) บ�ดาช-0อน�โคมาค สำเป7นแพื้ทย*ปรัะจ!ารัาชสำ!าน กของกษ ตรั�ย*อน�นต สำแห1งมาซั�โดเน&ย อาช&พื้ของบ�ดาม&อ�ทธี�พื้ลัต1อรั�สำโตเต�ลัในขณะว ยเยาว* ท!าให(เก�ดความสำนใจด(านช&วว�ทยาแลัะใรันท&0สำ+ดจ�งได(ค�ดค(นว�ธี&การัแบบว�ทยาศึาสำตรั*เป7นเครั-0องช1วยในการัจ ดการัแบ1งปรัะเภิทแลัะเปรั&ยบเท&ยบ บ�ดาของอรั�สำโตเต�ลัสำ�.นช&พื้ต .งแต1เขาย งเด6ก โปรัเซัน สำผู้'(ปกครัองของเขาจ�งได(สำ1งเขาไปย งเอเธีนสำ* ในขณะน .นม&อาย+ได( 17 ปE แลัะได(เข(าศึ�กษาในสำ!าน กอะคาเดม& (Academy) ของเพื้ลัโต เป7นเวลัาถ�ง 20 ปE ในข .นแรักม&ฐานะเป7นเพื้&ยงน กศึ�กษา แลัะต1อมาเป7นผู้'(ช1วยของเพื้ลัโตจนกรัะท 0งเพื้ลัโตสำ�.นช&พื้ลังก1อนครั�สำตกาลั 347 ปE

ภิายหลั งการัถ�งแก1กรัรัมของเพื้ลัโต อารั�สำโตเต�ลัเด�นทางไปย งเอเช&ยไมเนอรั*พื้บก บเฮอรั*ม�อ สำ สำหายแลัะเพื้-0อนรั1วมสำ!าน ก ซั�0งเพื้�0งจะได(เป7นกษ ตรั�ย*ของเม-องอ ลัตารั*น�อ สำในอ&โอลั�สำ อารั�สำโตเต�ลัสำมรัสำก บพื้�ธี�อ สำหลัานสำาวของเฮอรั*ม�อ สำ แลัะใช(ช&ว�ตศึ�กษาช&ว�ตสำ ตว*ทะเลัตามชายฝั�0 งของอ&โอลั�สำ แต1ในปE 345 ก1อนครั�สำตกาลั เฮอรั*ม�อ สำถ'กลัอบปลังพื้รัะชนม*โดยแผู้นของเปอรั*เซั&ย อรั�สำโตเต�ลัหน&ไปไบต�ลั�น&แลัะพื้ กอย'1ท&0น 0นหลัายปE จนได(รั บค!าเช�ญจากพื้รัะเจ(าฟัAสำ�ปแห1งมาซั�โดเน&ยให(ไปเป7นอาจารัย*ของอเลั6กซัาสำเดอรั* ผู้'(ซั�0งต1อมาภิายหลั งกลัายเป7นอเลั6กซัานเดอรั*มหารัาช แลัะได(ถวายการัศึ�กษาอย'1ห(าปE จนกรัะท 0งพื้รัะเจ(าฟัAลั�ปถ'กลัอบปลังพื้รัะชนม* (ในปE 336 ก1อนครั�สำตกาลั) แลัะอเลั6กซัานเดอรั*ได(ข�.นครัองรัาชย*แทน อารั�สำโตเต�ลัได(กลั บไปย งเอเธีนสำ*

185

อารั�สำโตเต�ลัได(ต .งสำ!าน กปรั ชญาของตนท&0ม&ช-0 อว1า ไลัเซั&ยม (Lyceum) เม-0 ออ เลั6กซัานเดอรั*สำ�. นพื้รัะชนม* ในปE 323 ก1อนครั�สำตกาลั ในเอเธีนสำ*เต6มไปด(วยปฏ�ก�รั�ยาต1อต(านมาซั�โดเน&ย อารั�สำโตเต�ลัถ'กกลั1าวหาว1ากรัะท!าการัอ นผู้�ดต1อศึาสำนา แต1เพื้-0อให(พื้(นจากการัถ'กด!าเน�นคด& เขาหน&ไปย งแคลัซั&สำในย'เปEย เขากลั1าวว1าท&0หน&ไปก6เพื้-0อว1า ชาวเอเธีนสำ*จะได(ไม1ม&โอกาสำกรัะท!าช 0วต1อปรั ชญาอ&กครั .งด งได(เคยกรัะท!าต1อโสำเครัต&สำมาแลั(ว อารั�สำโตเต�ลัสำ�.นช&พื้เม-0ออาย+ 63 ปE ถ�ง 322 ปEก1อนครั�สำตกาลั

ผู้ลังานท&0สำ!า ค ญของอารั�สำโตเต�ลั ได(แก1 Metaphysics, Politics, De Anima, Physics, Poetics, Prior Analytics แลัะ Posterior Analytics อาจกลั1าวได(ว1า อารั�สำโตเต�ลัเป7นศึ�ษย*ท&0ย�0งใหญ1กว1าเพื้ลัโต เพื้รัาะรัะบบของเขาย งคงย�ดเรั-0องแบบแลัะพื้ยายามสำรั(างจ�ตน�ยม (idealism) ท&0ไม1ม&ข(อบกพื้รั1องอย1างรัะบบปรั ชญาของเพื้ลัโต ซั�0งแท(จรั�งแลั(วเป7นการัปรั บปรั+งปรั ชญาของเพื้ลัโต จ�งอาจกลั1าวได(ว1า ความค�ดของอารั�สำโตเต�ลัข ดแย(งก บความค�ดของเพื้ลัโต ความจรั�งก6ค-อว1าท .งสำองคนเห6นตรังก นข(ามอย'1หลัายด(าน แต1ก6ม&ข(อท&0เห6นพื้(องต(องก นเป7นรัากฐานสำ!าค ญอย'1เรั-0องผู้�วๆเท1าน .นท&0แตกต1างก น สำ1วนท&0เห6นพื้(องก นน .นลั�งลังไป

แนวค�ดจ�ตน�ยมของเพื้ลัโตเป7นแบบหยาบแลัะไม1อาจต(านทานค!าโจมต&ท&0ปรัะด งเข(ามาหลัายด(านได( หน(าท&0ของอารั�สำโตเต�ลัค-อขจ ดความหยาบแลัะปรั บปรั+งลั ทธี�ปรั ชญาของเพื้ลัโตให(เป7นปรั ชญาท&0ม 0นคงได(

แต1สำ!าหรั บความแตกต1างรัะหว1างเมตาฟัAสำ�กสำ*ของเพื้ลัโตก บอารั�สำโตเต�ลัน .น กลั1าวสำรั+ปได(ว1าเมตาฟัAสำ�กสำ*ของอารั�สำโตเต�ลัเป7นเพื้&ยงความพื้ยายามท&0จะจ!าก ดข(อบกพื้รั1องท&0พื้บในรัะบบปรั ชญาของเพื้ลัโต ข(อค�ดด(านท&0สำ!าค ญท&0สำ+ดของอารั�สำโตเต�ลัเก&0ยวก บทฤษฎี&แบบของเพื้ลัโต ค-อ การัท&0ถ-อว1าแบบเป7นแก1นสำารัของสำ�0งต1างๆ แต1แก1นสำารัเหลั1าน&.อย'1นอกสำ�0งเหลั1าน .น อ นท&0จรั�งแก1นสำารัของสำ�0งหน�0งสำ�0งใดต(องอย'1ภิายใน

186

ต ว ไม1ใช1ข(างนอกแต1เพื้ลัโตกลั บแยกแบบออกจากสำ�0งต1างๆแลัะกางแบบไว(ในท&0เรั(นลั บแห1งหน�0ง

ในด(านฟัAสำ�กสำ*หรั-อปรั ชญาเก&0ยวก บธีรัรัมชาต� อารั�สำโตเต�ลัถ-อว1าจ กรัวาลัเป7นสำ�0งท&0อย'1รัะหว1างภิาวะสำ+ดยอมสำองอย1างค-อ สำสำารัไรั(แบบแลัะแบบไรั(สำสำารั แต1เรัาต(องไม1พื้'ดถ�งเพื้&ยงเรั-0องน&.เป7นหลั กการัท 0วๆไปเท1าน .น ต(องม&การัแจกแจงรัายลัะเอ&ยดการัเปลั&0ยนจากสำสำารัเป7นแบบ ก6ต(องม&การัแสำดงให(เห6นข .นตอนต1างๆท&0ปรัากฏอย'1ในธีรัรัมชาต�

อารั�สำโตเต�ลัได(รั บการัยกย1องให(เป7นบ�ดาแห1งรั ฐศึาสำตรั*จาก Politics เขาเห6นด(วยก บเปลัโต(ว1า รั ฐบ+รั+ษควรัสำรั(างรั ฐสำมบ'รัณ*แบบได( บรัรัดากฎีหลั กการัแลัะกฎีหมายซั�0งช1วยให(บรัรัลั+ข .นสำมบ'รัณ*เป7นสำ�0งสำ!าค ญ แต1เม-0อคนด งท&0เป7นอย'1จะไม1ม&ว นสำามารัถเช-0อมสำ1วนปรัะกอบท .งมวลัของความย+ต�ธีรัรัมให(เข(าก บปรัะชาคมของตนได( จ+ดม+1งหมายใหญ1ของน กศึ�กษาทางการัเม-องแลัะรั ฐบ+รั+ษจ�งอย'1ท&0จะต(องสำรั(างรั ฐท&0ด&ท&0สำ+ดท&0ใช(ปฏ�บ ต�ได( อ นเป7นรั ฐซั�0งไม1ได(ถ-อเอาค+ณธีรัรัมแลัะความสำามารัถเก�นไปกว1าท&0คนม&อย'1จรั�งๆ เพื้รัาะฉะน .นควรัปรั บปรั+งรั ฐท&0ม&อย'1มากกว1าท&0จะสำรั(างรั ฐใหม1

อารั�สำโตเต�ลัเห6นว1ามน+ษย*เป7นสำ ตว*ใฝัHสำ งคม คนจ�งก1อรั ฐข�.นมา รั ฐหรั-อโพื้ลั�สำ (Polis) เป7นรัะเบ&ยบองค*กรัข .นสำ'งสำ+ดของปรัะชาคม ซั�0งคนใช(แสำวงหาความสำมบ'รัณ*ทางจ�ตใจ แม(รั ฐจะเป7นรัะบ&ยบองค*การัท&0คนสำรั(างข�. นเพื้-0 อปรัะโยชน*ของตนเอง แต1รั ฐก6ย งเป7นสำถาบ นธีรัรัมชาต�อ&กด(วย รั ฐเป7นเครั-0องแสำดงถ�งข .นสำมบ'รัณ*ของความเป7นมาทางสำถาบ น แต1รั ฐเป7นสำ�0งท&0มาก1อนบ+คคลัแลัะก1อนรัะเบ&ยบองค*การั

อารั�สำโตเต�ลัพื้'ดถ�งรั ฐในอ+ดมคต�ค-อ รั ฐท&0ปรัะสำบผู้ลัอย1างสำมบ'รัณ*ในภิารัก�จ แลัะสำรั(างความสำมบ'รัณ*ทางจ�ตใจในหม'1รัาษฎีรัของตน ซั�0งเครั-0องว ดความด&หรั-อความย+ต�ธีรัรัมของรั ฐหน�0งๆค-อความสำามารัถท&0จะรั บใช(ผู้ลัปรัะโยชน*ท 0วไป ตามท ศึนะของอารั�สำโตเต�ลั ความย+ต�ธีรัรัมค-อการัแบ1งสำรัรัแลัะการัใช(อ!านาจรั ฐท&0อ!านวยปรัะชาคมให(ม&ความสำ+ขตามหลั กการัจ ดสำรัรัตามสำ1วน

187

อารั�สำโตเต�ลัม&ความเห6นแตกต1างก บเพื้ลัโตในเรั-0องรัาชาปรัาชญ* เพื้รัาะไม1ม&คนท&0สำมบ'รัณ*แบบ ด(วยเหต+น&. เม-0อไม1ม&ชนช .นใดม&สำ�ทธี�ในอ!า นาจสำ'งสำ+ดแลั(ว ฐานะทางอ!า นาจสำ'งสำ+ดก6ย1อมต(องมอบให(ก บกฎีหมาย โดยเขาได(เสำนอว1า ควรัใช(กฎีท 0วไปเป7นสำ!าค ญ แต1กฎีหมายพื้�เศึษก6ด& หลั กน�ต�ธีรัรัมก6ด& แลัะการัปรัะน&ปรัะนอมซั�0งเป7นผู้ลัแลัะหลั กน�ต�ธีรัรัมก6ด& ก6ควรัน!ามาใช(ท .งหมดเพื้-0อปรัะโยชน*แห1งความย+ต�ธีรัรัม

ภิารัก�จของรั ฐบ+รั+ษแลัะน กรั ฐศึาสำตรั*ม& 4 อย1างค-อ การัต(องศึ�กษารั ฐธีรัรัมน'ญแบบสำมบ'รัณ*จะต(องรั' (ว1ารั ฐธีรัรัมน'ญชน�ดใดท&0ใช(ปฏ�บ ต�ได(ในสำภิาพื้แวดลั(อมหน�0งๆโดยยอมเสำ&ยว1าสำถานการัณ*จะไม1เข(าลั กษณะสำมบ'รัณ*แบบจรั�งๆจะต(องศึ�กษารั ฐธีรัรัมน'ญซั�0งท .งไม1สำมบ'รัณ*แลัะก6ไม1ด&ท&0สำ+ดเท1าท&0ใช(ปฏ�บ ต�ได(แลั(วต(องเข(าใจว1าจะสำงวนรั กษารั ฐธีรัรัมน'ญไว(ได(อย1างไรั แลัะจะต(องค�ดค(นก!าหนดลั กษณะปรัะกอบของรั ฐธีรัรัมน'ญท&0ด&ท&0สำ+ดเท1าท&0ใช(ปฏ�บ ต�ได(โดยท 0วไปสำ!าหรั บรั ฐท .งปวง

สำ!าหรั บอารั�สำโตเต�ลั ป�ญหารัากฐานไม1ว1าจะเป7นปรัะชาธี�ปไตยใดๆ อย'1ท&0การัปรัะสำานอ!านาจสำ'งสำ+ดของปรัะชาชนก บการับรั�หารัท&0ด& ด(วยเหต+น&.รั ฐท&0ด&ท&0สำ+ดท&0อาจใช(ปฏ�บ ต�ได( ต(องอาศึ ยด+ลัรัะหว1างหลั กการัปรัะชาธี�ปไตยแลัะหลั กการัคณาธี�ปไตย รั ฐเช1นว1าน&.ก บโพื้ลั�ต&.โดยให(อ!านาจอย'1ก บชนช .นกลัาง ซั�0งเป7นชนช .นท&0 เป7นฐานรัองรั บอ!านาจรัะหว1 างคนรัวยก บคนจน ในสำ1วนของป�ญหาเรั-0 องทรั พื้ย*สำ�น อรั�สำโตเต�ลัเสำนอว1า ทรั พื้ย*สำ�นจะต(องแบ1งสำรัรัอย1างเป7นธีรัรัมพื้อเพื้-0อว1า การัโต(แย(งเรั-0องกรัรัมสำ�ทธี�Cจะได(ลัดน(อยลังไปได(มากท&เด&ยว ในด(านการัธี!ารังเสำถ&ยรัภิาพื้ของรั ฐธีรัรัมน'ญ โดยว�ธี&การัค-อป?องก นการัลั(มเลั�กด(วยการัค+(มครัองตามสำ1วนท&0ท!าปรัะโยชน*ให(สำ งคม รั กษาด+ลัย*โดยการัปกป?องท+กชนช .น ไม1ลัะเลัยสำ1วนใดสำ1วนหน�0ง ปฏ�บ ต�ตามกฎีหมายท&0ก!าหนดแลัะสำรั(างรัาษฎีรัท&0ฉลัาด อดกลั .น ม&ค+ณภิาพื้ เพื้รัาะรัาษฎีรัท&0สำ+ข+มรัอบคอบไม1เพื้&ยงแต1จะเคารัพื้กฎีหมาย หากจะย งด!าเน�นช&ว�ตของตนในลั กษณะเพื้-0อสำงวนรั กษารั ฐธีรัรัมน'ญด(วย

188

อารั�สำโตเต�ลัเป7นศึ�ษย*ของเพื้ลัโต แต1ก6ม&ความค�ดท&0แตกต1างจากเพื้ลัโตหลัายปรัะการั อย1างไรัก6ตาม สำ1วนท&0เหม-อนก นรัะหว1างเพื้ลัโตแลัะอารั�สำโตเต�ลัค-อ รั ฐแลัะสำ งคม เป7นธีรัรัมชาต� กลั1าวค-อเม-0อเก�ดเป7นมน+ษย*ก6ต(องอย'1ในสำ งคม ด งน .น อารั�สำโตเต�ลัจ�งม&อ+ดมการัณ*ทางการัเม-องแลัะสำ งคมว1า เม-0อมน+ษย*จ!าเป7นต(นอย'1ในสำ งคมแลัะอย'1ภิายใต(รั ฐเพื้รัาะเป7นธีรัรัมชาต�ของมน+ษย* สำ งคมแลัะรั ฐท&0ด&ท&0สำ+ดจ�งเป7นสำ งคมแลัะรั ฐท&0ช1วยให(มน+ษย*ม&ช&ว�ตท&0ด&ท&0สำ+ด หรั-อเรัาสำามารัถต ดสำ�นได(ว1าสำ งคมแลัะรั ฐใดด&ก6ด'จากมาตรัฐานท&0ว1าสำ งคมแลัะรั ฐน .นช1วยให(มน+ษย*ม&ช&ว�ตท&0ด&หรั-อไม1 เรัาสำามารัถเข(าใจอ+ดมการัณ*ด งกลั1าวของอารั�สำโตเต�ลัได(ก6ต(องอาศึ ยความเข(าใจในท ศึนะอ-0 นๆ ของอารั�สำโตเต�ลัท&0สำามารัถโยงใยไปสำ'1อ+ดมการัณ*ด งกลั1าวของเขาได( ท ศึนะด งกลั1าวค-อท ศึนะในเรั-0องโลักแห1งปรัะสำบการัณ*ของเขาน 0นเอง

อารั�สำโตเต�ลัไม1เห6นด(วยก บความค�ดในเรั-0องโลักแห1งแบบของเพื้ลัโต อารั�สำโตเต�ลัจ�งเช-0อเฉพื้าะความเป7นจรั�งหรั-อเช-0อในสำ จจะของโลักแห1งปรัะสำบการัณ*เท1าน .นอย1างไรัก6ตาม อารั�สำโตเต�ลัย งคงเช-0อความเป7นจรั�งของแบบอย'1 เช1น ความงามเป7นต(น แบบของว ตถ+งามท .งหลัาย หรั-อว ตถ+งามม&แบบรั1วมก นค-อความงามแต1เขาไม1เช-0อว1า แบบค-อแบบของความงามด งกลั1าวอย'1แยกต1างหากจากว ตถ+ แลัะว ตถ+เพื้&ยงเป7นสำ�0งเลั&ยนแบบเท1าน .น แท(จรั�งแลั(วแบบของความงามอย'1รั 1วมก บว ตถ+งามน 0นเอง หรั-ออาจกลั1าวได(ว1า ความค�ดของอารั�สำโตเต�ลัน .น ว ตถ+งามค-อว ตถ+ท&0ม&แบบของความงามอย'1ในต วของว ตถ+น .น ม�ใช1ว1าว ตถ+น .นเลั&ยนแบบของความงามในโลักอ-0นซั�0งอย'1แยกต1างหากออกไปจากว ตถ+แลัะนอกจากน&.เขาย งเช-0อว1ามน+ษย*ม&จ�ตแลัะ จ�ตมน+ษย*ม&ลั กษณะท&0แตกต1างจากสำ ตว*ท .งหลัายค-อค�ดหาเหต+ผู้ลัหรั-อม&เหต+ผู้ลัเหม-อนก บท ศึนะของเพื้ลัโต ด งน .นจากการัท&0มน+ษย*ม&จ�ตท&0ม&เหต+ผู้ลัเป7นแบบน&.เอง มน+ษย*จ�งม�ใช1เป7นเพื้&ยงสำ ตว*ท&0เต�บโตแลัะม&ความรั' (สำ�กได(เท1าน .น ด งน .นการัม&เหต+ผู้ลัจ�งเป7นแบบท&0มน+ษย*ต(องพื้ยามยามบรัรัลั+

189

ถ�งใจท&0สำ+ด เหม-อนก บสำ�0งอ-0นๆ พื้ยายามเปลั&0ยนแปลังไปสำ'1แบบเฉพื้าะของตนน 0นเอง

เม-0อเหต+ผู้ลัค-อแบบของมน+ษย* ช&ว�ตท&0ด&ของมน+ษย*ค-อการับ!ารั+งเลั&.ยงจ�ตสำ1วนท&0ม&เหต+ผู้ลั ว�ถ&ช&ว�ตท&0แสำดงถ�งความสำ!าเรั6จของมน+ษย*ในแง1ของการับ!ารั+งเลั&.ยงจ�ตแห1งเหต+ผู้ลัม& 2 รั'ปแบบ ด งน&.

1. ช&ว�ตท&0ม&เหต+ผู้ลั ช&ว�ตท&0ม&เหต+ผู้ลัหมายถ�งช&ว�ตท&0สำามารัถปรัะพื้ฤต�ทางสำายกลัาง (The mean) ซั�0งหมายถ�งความปรัะพื้ฤต�ท&0เหมาะสำมเป7นการัปฏ�บ ต�กลัาง ๆท&0ไม1มากเก�นไปแลัะไม1น(อยเก�นไป หรั-อไม1สำ+ดโต1งไปข(างใดข(างหน�0ง เช1น ความกลั(าหาญเป7นความปรัะพื้ฤต�ทางสำายกลัาง หรั-อเป7นความปรัะพื้ฤต�ท&0ม&เหต+ผู้ลั หรั-อความเป7นความปรัะพื้ฤต�ท&0เหมาะสำมก6เพื้รัาะเป7นความปรัะพื้ฤต�กลัาง ๆ รัะหว1างความข&.ขลัาดก บความบ(าบ�0น เป7นต(น ความปรัะพื้ฤต�ทางสำายกลัางเก�ดข�.นได(เพื้รัาะมน+ษย*ใช(เหต+ผู้ลัน!าช&ว�ตน 0นเอง การัท&0มน+ษย*สำามารัถใช(เหต+ผู้ลัน!า ช&ว�ตจนสำามารัถม&ความปรัะพื้ฤต�ทางสำายกลัางซั�0งเป7นความปรัะพื้ฤต�ท&0เหมาะสำมได( เรั&ยกว1า มน+ษย*ม&ค+ณธีรัรัมทางศึ&ลัธีรัรัม (moral virtues)

2. ช&ว�ตท&0 ไตรั1ตองถ�งสำ จจะ ช&ว�ตลั กษณะน&.ม�ใช1เพื้&ยงแต1ใช(เหต+ผู้ลัเพื้-0อเลั-อกปรัะพื้ฤต�ทางสำายกลัางเท1าน .น แต1หมายถ�งการัใช(ช&ว�ตในลั กษณะท&0ไตรั1ตรัองถ�งสำ จจะซั�0งเป7นเอกลั กษณะท&0เหน-อกว1าการัแสำวงหาความเหมาะสำมเท1าน น อารั�สำโตเต�ลัม&ความเห6นว1า ความสำ+ขท&0แท(จรั�งของมน+ษย*อย'1ท&0การัแสำวงหาสำ จจะ ผู้'(ท&0ม&ช&ว�ตเพื้-0อการัแสำวงหาสำ จจะเรั&ยกว1าม&ค+ณธีรัรัมทางป�ญญา (Intellectual virtues)

จากท ศึนะด งกลั1าวของอารั�สำโตเต�ลัสำรั+ปได(ว1า ช&ว�ตท&0ด&สำ!าหรั บมน+ษย*ก6ค-อช&ว�ตท&0ม&ค+ณธีรัรัมทางศึ&ลัธีรัรัม ค-อม&ความปรัะพื้ฤต�ท&0เหมาะสำม แลัะช&ว�ตท&0ม&ค+ณธีรัรัมทางป�ญญา ค-อการัไตรั1ตรัองถ�งสำ จจะ ด งน .น อารั�สำโตเต�ลัจ�งม&อ+ดมการัณ*ท&0เก&0ยวก บสำ งคมแลัะรั ฐว1า สำ งคมแลัะรั ฐท&0ด&ค-อสำ งคมแลัะรั ฐท&0สำามารัถท!า ให(มน+ษย*ม&ช&ว�ตท&0ด& ค-อ ม&ค+ณธีรัรัมทางศึ&ลัธีรัรัม แลัะม&ค+ณธีรัรัมทางป�ญญาน 0นเอง

190

ปร�ชื่ญาการเมองติะวิ�นติกสม�ยกลำางปรั ชญาการัเม-องตะว นตกอย'1ภิายใต(อ�ทธี�พื้ลัของครั�สำต*ศึาสำนา

อย1างสำ�.นเช�ง

มาซ�ลำ�โอแห,งปาติ�วิมาซั�ลั� โอเก�ดรัะหว1างปE ค.ศึ.1275 แลัะถ�งตายเม-0 อรัาวปE

ค.ศึ.1342 เป7นบ+ตรัของบอนแมตต ว เด เมนการั�น& พื้น กงานทะเบ&ยนปรัะจ!ามหาว�ทยาลั ยแห1งปาต ว ในรัะหว1างท&0เป7นน กศึ�กษาในมหาว�ทยาลั ยแห1งปาต ว เป7นช1วงท&0แนวค!าสำอนของอรั�สำโตเต�ลัก!าลั งได(รั บการัรั-.อฟัL. นอ&กครั .งหน�0ง นอกจากน&.ย งสำนใจศึ�กษาเวชกรัรัมแลัะปรั ชญาแลัะต1อมาภิายหลั งได(เป7นอธี�การับด&มหาว�ทยาลั ยแห1งปารั&สำ

ในปE ค.ศึ.1326 มาซั�ลั�โอแลัะสำหายรั1วมงานของเขา จอห*นแห1งจ า ง ด+ ง (John of Jandun) ซั�0 ง เ ป7 น พื้ ว ก อ า แ ว รั* โ รั อ� สำ ต* (Averroism) ถ'กปรัะณามว1าเป7นพื้วกนอกรั&ต ท .งค'1ลั&.ภิ ยไปย งรัาชสำ!าน กของลั�วสำ*แห1งบาวาเรั&ย มาซั�ลั�โออย'1ก บลั�วสำ*ด(วยในขณะท&0ม&การัรัณรังค*ในอ�ตาลั&ปE ค.ศึ. 1327 ท&0ลั�วสำ*ต .งตนเป7นจ กรัพื้รัรัด�แลัะจ ดต .งผู้'(ต1อต(านสำ นตะปาปาข�.น

อย1างไรัก6ตามสำ นตะปาปาจอห*นท&0 22 (John XXII) ซั�0งอย'1ในรัะหว1างการัลั&.ภิ ยท&0เม-องอาว&ญอง ได(ปรัะณามการักรัะท!าท .งหมดแลัะข บมาซั�ลั�โอออกจากศึาสำนจ กรั ม&หลั กฐานท&0เช-0อถ-อไม1ได(ว1าในรัะหว1างปE ค.ศึ. 1328 เม-0อลั�วสำ*แต1งต .งให(มาซั�ลั�โอเป7นพื้รัะรัาชาคณะ มาซั�ลั�โอปฏ�บ ต�ต1อน กบวชท&0ซั-0อสำ ตย*ต1อสำ นตะปาปาอย1างทารั+ณโหดรั(าย แต1ม&ผู้'(แย(งว1าเขาได(รั บการัแต1งต .งเป7น กบวชปรัะจ!าสำ!าน กปาด วจากสำ นตะปาปาจอห*นท&0 22

แนวิคำ�ดที่างปร�ชื่ญากลั1าวได(ว1าจากการัท&0มาซั�ลั�โอเข(ารั1วมในขบวนการัอาแวรั*โรัอ�สำต*

(Averroism) ซั�0งเป7นค!าสำอนของน กค�ดอาหรั บชาวสำเปน ช-0อ อาแวรั*โรัสำ* (Averroses) ท&0ปฏ�เสำธีว1าการัด!ารังอย'1ต1างจากสำารัะสำ!าค ญ

191

การัพื้'ดว1าการัด!า รังอย'1ในแง1นามธีรัรัมเป7นสำ�0งไรั(จ+ดหมาย มองว�ญญาณมน+ษย*ว1าเป7นความสำามารัถอย1างหน�0ง ในการัรั บรั' (ข(อม'ลัต1างๆ การัท&0จะเก�ดความกรัะจ1างได(จะต(องพื้�0งหลั กเกณฑ์*ของสำต�ป�ญญา ซั�0งสำ�0งเหลั1าน .นท&0เป7นอมตะ

ขบวนการัด งกลั1าวปฏ�เสำธีการัออมชอมรัะหว1างศึรั ทธีาแลัะเหต+ผู้ลั รัะหว1างทางโลักก บทางธีรัรัม ซั�0งเป7นการัรั-.อฟัL. นปรั ชญาของอารั�สำโตเต�ลัแลัะเซันต*อไควน สำ แลัะปฏ�เสำธีความค�ดของสำม ยกลัางท&0ว1ารั ฐท&0ด&รั ฐเด&ยวค-อ รั ฐครั�สำต* ซั�0งสำะท(อนแนวความค�ดของอารั�สำโตเต�ลัท&0ว1า รั ฐฝัHายโลักอาจอ!านวยท+กสำ�0งท+กอย1างท&0จ!าเป7นต1อการัด!ารังช&ว�ตทางธีรัรัมแลัะช&ว�ตท&0ผู้าสำ+ก

งาน เ ข&ยน ท&0 สำ!า ค ญของมา ซั�ลั� โ อ ค- อ ผู้'( ปกป? องสำ นต� สำ+ ข (Defensor Pacis หรั-อ Defender of the Peace) ท&0 ม& จ+ ดปรัะสำงค*อย'1ท&0การัลับลั(างของสำ นตะปาปาท&0ว1า ความเป7นใหญ1เหน-อสำากลั (plenitude potesatis) ของตนอย'1เหน-ออ!านาจทางโลัก

สำ!าหรั บมาซั�ลั�โอ การัม&ช&ว�ตอย'1แลัะม&ช&ว�ตอย'1อย1างด& ตามแบบ“

ของอารั�สำโตเต�ลั หมายถ�ง การัม&ช&ว�ตอย'1อย1างด&ในแง1ของฆ์รัาวาสำหรั-อในทางโลัก ไม1ใช1ในแง1ของความเป7นน�รั นดรัหรั-อในทางสำวรัรัค*” เรั-0องทางธีรัรัมไม1ได(เสำ-0อมลัง เพื้&ยงแต1ว1าถ'กแยกออกจากการัเม-อง เป7นการัท!าให(การัเม-องเป7นเรั-0องของทางโลักท&0สำ!าค ญ

ด(วยเหต+น&. หน(าท&0ขององค*กรัครั�สำต*แลัะของรั ฐ จ�งแตกต1างก นอย1างแจ(งช ดแลัะรัากฐานหน(าท&0ของแต1ลัะฝัHายก6เป7นในลั กษณะเด&ยวก น ความรั บผู้�ดชอบขององค*กรัครั�สำต* ค-อ ช1วยให(จ�ตใจรัอดพื้(นด(วยการัสำอนสำ จธีรัรัม ทางศึาสำนา สำ1วนความรั บผู้�ดชอบของรั ฐ ค-อ อ!านวยสำ1งเสำรั�มช&ว�ตท&0ด& ท .งรั ฐแลัะองค*กรัครั�สำต*เก&0ยวข(องก บการัท!าให(ช&ว�ตท&0ด&เป7นไปได( แต1องค*กรัครั�สำต*ควรัม+1งเฉพื้าะก บช&ว�ตในโลักหน(าเท1าน .น

แนวค�ดเรั-0องโครังสำรั(างรั ฐ รัากฐานการัปกครัองท&0ด&อย'1ท&0อ!านาจสำ'งสำ+ดของปรัะชาชน อ!านาจการัเม-องบ .นปลัายจะต(องอย'1ก บปรัะชาชน

192

หรั-อเรั&ยกรัวมๆว1า ผู้'(บ ญญ ต�กฎีหมาย กรัะบวนการับ ญญ ต�“ ”

กฎีหมายเป7นสำ�0งสำ!าค ญย�0ง ถ(ากฎีหมายไม1เข(าก บความเห6นชอบของปรัะชาชนแลั(ว การัแข1งด&แลัะการัแตกแยกจะเก�ดข�.นอย1างแน1นอน ปรัะชากรัเองไม1ได(ก!าหนดรั'ปมาตรัการัทางน�ต�บ ญญ ต�เรั-0องน .นเรั-0องน&.โดยเฉพื้าะ ซั�0งเป7นหน(าท&0ของกลั+1มผู้'(เช&0ยวชาญกลั+1มเลั6กๆกลั+1มหน�0งเท1าน .น ซั�0งม&ค+ณสำมบ ต�เหมาะสำมด(วยความรั' (สำ�กอ นเหน-อกว1าท&0จะก!าหนดรั'ปของกฎีหมาย ผู้'(เช&0ยวชาญเหลั1าน&.ค(นพื้บกฎีหมายจากการัศึ�กษาแลัะพื้�จารัณาอย1างถ&0ถ(วน แลั(วจ�งจ ดท!าข(อเสำนอปรัะชาชนผู้'(จะท!าการัต ดสำ�นใจไปตามท&0ตนเลั-อก ปรัะชาชนท .งมวลัสำามารัถมากกว1าคนๆเด&ยว หรั-อกลั+1มเด&ยวท&0จะท!าการัว�น�จฉ ยเสำนอแนะแลัะต ดสำ�นเลั-อก เพื้รัาะว1าคนต1างม&ช&ว�ตอย'1ภิายใต(กฎีหมาย แลัะได(รั บผู้ลัจากกฎีหมาย

เรัาอาจกลั1าวได(ว1า มาซั�ลั�โอเป7นน กปรัะชาธี�ปไตยแบบอ!านาจปกครัองโดยเสำ&ยงสำ1วนใหญ1 เพื้รัาะตามความค�ดของเขา การัปกครัองท&0ด&โดยคนๆเด&ยว หรั-อคนย+ต�ธีรัรัมไม1ก&0คนเป7นไปไม1ได( ในรัะยะยาวม นจะเสำ-0อมลังเป7นทรัรัาชย*หรั-อทรัชนาธี�ปไตยในไม1ช(า ซั�0งความไว(วางใจจะต(องให(ก บคนสำ1วนใหญ1 คนท .งปวงโดยปกต�แลั(วจะแสำวงหาช&ว�ตท&0ด& แลัะกฎีหมายท&0จะก1อให(เก�ดช&ว�ตท&0ด& ด งน .นภิารัะหน(าท&0สำ!า ค ญของผู้'(ปกครัอง ค-อ ต(องท!า การัปกครัองให(เป7นไปตามกฎีหมายของปรัะชาชน เพื้รัาะปรัะชาชนเป7นผู้'(ทรังอ!านาจสำ'งสำ+ด ไม1ใช1กฎีหมายธีรัรัมชาต�

หากพื้�จารัณาแนวค�ดของมาซั�ลั�โอจะพื้บว1า เขาได(เสำนอเค(าโครังรัากฐานรัะบอบการั ปกครัองแบบสำาธีารัณรั ฐ ท&0เช-0อว1าถ�งแม(คนท .งหมดไม1เท1าเท&ยมก นในความสำามารัถ แต1คนท .งหมดก6จะต(องได(รั บสำ1วนรั1วมเท1าเท&ยมก นในกรัะบวนการัทางการัเม-อง แลัะผู้'(ปกครัองควรัได(รั บเลั-อกต .งโดยปรัะชาชนแลัะรั บผู้�ดชอบต1อปรัะชาชน อ!านาจของผู้'(ปกครัองถ'กจ!าก ดโดยกฎีหมาย ซั�0งจ ดท!าโดยผู้'(ท&0เลั-อกต .งตน อ!านาจของปรัะชาชนเองไม1ม&ข&ดจ!าก ด

193

ท .งน&.ในความค�ดของมาซั�ลั�โอ คนท .งหมดเสำมอเท1าเท&ยมก นในสำายตาของพื้รัะเจ(า ซั�0งน กบวชไม1ม&ฐานะท&0เหน-อกว1า ด(วยเหต+น&.องค*กรัครั�สำต*ความท&0ถ'กต(องจ�งควรัปรัะกอบด(วย ปวงชนผู้'(ศึรั ทธีาท .ง“

มวลั”4 (Whole body of the faithful) เม-0อองค*กรัครั�สำต*เป7นปวงชนผู้'(ศึรั ทธีาท .งมวลัแลั(ว สำมาช�กท .งหมดก6ย1อมม&สำ�ทธี�ม&เสำ&ยง แต1ลั กษณะของความเป7นสำากลัในการัจ ดรัะเบ&ยบองค*กรัครั�สำต* ท!าให(ม&สำ1วนรั1วมในก�จการัของตน ท!าให(เก�ดความย+1งยาก มาซั�ลั�โอจ�งเสำนอให(ต .งสำภิาใหญ1ข�.น ท&0ปรัะกอบด(วยน กบวชแลัะคนสำาม ญท&0ได(รั บเลั-อกโดยปรัะชาชนท .งมวลัของชาต�แลัะด�นแดนต1างๆแห1งอาณาจ กรัครั�สำต* ตามสำ1วนคะแนนเสำ&ยง (on proportional basis) ท!าหน(าท&0เลั-อกต .งสำ นตะปาปา รัวมท .งว�น�จฉ ยต ดสำ�นเก&0ยวก บการัแปลัความพื้รัะค มภิ&รั* แต1อย1างไรัก6ตาม มาซั�ลั�โอไม1ได(เสำนอให(ม&การัแยกรัะหว1างองค*กรัครั�สำต*แลัะรั ฐ แต1ตามความค�ดของเขา พื้รัะผู้'(เป7นเจ(าเท1าน .นท&0สำามารัถไถ1บาปให(ก บมน+ษย*ได(

วิ�ลำเลำ#ยมอ>อคำคำ�มเรัาทรัาบปรัะว ต�ว�ลัเลั&ยมแห1งอGอคค มไม1มากน ก ทรัาบเพื้&ยงแต1

ว1าเก�ดในปE ค.ศึ. 1280 แลัะตายในปE ค.ศึ. 1349 เป7นบ+คคลัรั1วมสำม ยก บมาซั�ลั�โอแลัะเคยเข(ารั1วมในขบวนการัต1อต(านอ!านาจของสำ นตะปาปา

แนวิคำ�ดที่างปร�ชื่ญากลั1าวได(ว1าว�เลั&ยมพื้ยายามยกเหต+ผู้ลัออกจากศึรั ทธีาอย1างเด6ด

ขาด แลัะมองอภิ�ปรั ชญาว1าเป7นการัเสำ&ยเวลัา สำ�0งเฉพื้าะเท1าน .นท&0ม&อย'1จรั�ง แลัะอาจรั' (ได(จากปรัะสำบการัณ*ซั�0งเป7นทางออกเด&ยวของการัรั' ( นอกจากน&.ความรั' (เก�ดข�.นโดยตรัง ไม1ม&อะไรัเข(าค 0นกลัาง ต วอย1างวาทะ

4 เสำน1ห* จามรั�ก,ความค�ดทางการัเม-องจากเปลัโต(ถ�งป�จจ+บ น(กรั+งเทพื้ฯ:โรังพื้�มพื้*มหาว�ทยาลั ย ธีรัรัมศึาสำตรั*, 2519), 164-179

194

อ นม&ช-0อของเขาค-อ อะไรัท&0ม&จรั�งไม1จ!าเป7นต(องขยายความน ก “ ”(entities should not be needlessly multiplied)

จากการัท&0ว�ลัเลั&ยมมองว1าสำ�0งเฉพื้าะเท1าน .นท&0เป7นจรั�ง ทฤษฎี&ของเขาจ�งเป7นแบบนามน�ยม ความค�ดท 0วไปมาจากการัเก�ดในจ�ตแลัะเป7นสำ ญลั กษณ*โดยธีรัรัมชาต� ท .งน&.ธีรัรัมชาต�น!าเรัาให(สำรั(างสำ ญลั กษณ*ธีรัรัมชาต�น .นได( อย1างไรัเป7นสำ�0งท&0ถ'กซั1อนเรั(นจากเรัา แต1ถ(าสำ ญลั กษณ*ธีรัรัมชาต�ได(แสำดงออกมาในรั'ปของค!าต1างๆม นก6กลัายเป7นสำ ญลั กษณ*ตามแบบแผู้น (conventional signs) คลั(ายก บค!าพื้'ดท&0เป7นต วแทนสำ�0งเฉพื้าะท .งหลัาย

ด งน .นในการัสำนทนาเม-0อใช(สำ ญลั กษณ*ตามแบบแผู้น เรัาจ!าต(องสำรั(างความแตกต1างรัะหว1างค!าพื้'ดท&0เป7นต วแทนสำ�0งเฉพื้าะ แลัะค!าพื้'ดท&0เป7นต วแทนสำ�0งท 0วไป หรั-ออาจกลั1าวได(ว1าเรัาไม1อาจเข(าถ�งพื้รัะเจ(าได(จากปรัะสำาทสำ มผู้ สำหรั-อด(วยเหต+ผู้ลั เรัาอาจท!าได(โดยความเช-0อท&0ม&ต1อพื้รัะองค*

ผลำงานในหน งสำ-อ Octo Quaestiones แลัะ Dialogus ว�ลัเลั&ยม

เสำนอว1าควรัโอนอ!านาจทางองค*กรัครั�สำต*ให(ก บรั ฐ โดยเฉพื้าะอ!านาจท&0เก&0ยวข(องในเรั-0องทางฆ์รัาวาสำ ท .งองค*กรัครั�สำต*แลัะรั ฐไม1ควรัปลั1อยให(อ&กฝัHายใดฝัHายหน�0งข�.นมาม&อ!านาจเหน-อกว1า แต1ลัะฝัHายควรัปฏ�บ ต�หน(าท&0จ!าเป7นของตน แลัะควรัเป7นอ�สำรัะในเรั-0องของตน แม(ว1าควรัจะช1วยอ&กฝัHายหน�0งแลัะย บย .งการักรัะท!าท&0ไม1เหมาะสำมเม-0อจ!าเป7น

ว�ลัเลั&ยมยอมรั บทฤษฎี&รัาชาธี�ปไตยท .งในองค*กรัครั�สำต*แลัะรั ฐ ท .งน&.เขาเช-0อว1าการัน!าโดยคนๆเด&ยวย1อมน!าไปสำ'1เอกภิาพื้แลัะการับรัรัลั+ตามจ+ดม+1งหมาย

ตามความค�ดของมาซั�ลั�โอท&0เสำนอองค*กรัครั�สำต*ของปวงชนผู้'(ศึรั ทธีาท .งมวลั แต1สำ!าหรั บว�ลัเลั&ยมเขาเสำนอให(สำตรั&แลัะเด6กเข(าไปเป7นสำมาช�กกลั+1ม เพื้รัาะในเรั-0องศึรั ทธีาคนสำาม ญเสำมอเท1าเท&ยมก นก บ

195

น กบวชแลัะม&สำ�ทธี�ท&0จะว�น�จฉ ยแลัะแม(กรัะท 0วถอดถอนพื้รัะสำ นตะปาปา หากถ'กกลั1าวหาว1ากรัะท!าผู้�ดนอกรั&ต

จากแนวความค�ดอ!านาจย1อมถ'กจ!าก ดอย'1เสำมอด(วยจ+ดม+1งหมาย ซั�0งก!าหนดให(บรัรัลั+ถ�งท!าให(อ!านาจของสำ นตะปาปาถ'กจ!าก ดอย'1ท&0การัช1วยให(จ�ตใจของคนรัอดพื้(นจากบาป แลัะอ!านาจของจ กรัพื้รัรัด�อย'1ท&0ความรั บผู้�ดชอบต1อการัม&การัปกครัองท&0ด& แลัะช1วยให(ปรัะชาชนม&ความเป7นอย'1ท&0ด&ข�.น

อ!านาจของผู้'(ปกครัองฝัHายฆ์รัาวาสำไม1ได(มาจากสำ นตะปาปา แต1มาจากความย�นยอมของคนในบ งค บ ซั�0งเลั-อกตนข�.นโดยผู้1านการักรัะท!าของบรัรัดาผู้'(ใหญ1ในอาณาจ กรั แลัะอ!านาจน .นจะต(องไม1ถ'กใช(โดยพื้ลัการั หากถ'กจ!าก ดด(วยหลั กของกฎีหมาย

แนวความค�ดเรั-0 องกฎีหมาย โดยเฉพื้าะกฎีหมายท 0ว ไป (Jusgentium) แม(จะเป7นสำ1วนหน�0งของกฎีหมายธีรัรัมชาต� แต1สำมบ'รัณ*น(อยกว1ากฎีหมายธีรัรัมชาต�แท(ๆ แต1อย1างไรัเสำ&ยก6ย งเป7นกฎีหมายท&0ด&เท1าท&0จะพื้�งหว งได(จากคนเรัา ซั�0งไม1สำมบ'รัณ*เต6มท&0

ท .งน&.แม(ว�ลัเลั&ยมต(องการัให(ปรัะชาชนเป7นแหลั1งสำ+ดท(ายของอ!า นาจ แต1ก6ถ'กจ!า ก ดด(วยอ!า นาจของกฎีหมาย เม-0 อตนเลั-อกผู้'(ปกครัองควรัให(โอกาสำท&0จะท!าการัปกครัอง แต1ปรัะชาชนไม1จ!าต(องทนตามผู้'(ปกครัองท&0ลัะเลัยข(อก!าหนดของกฎีหมาย แลัะผู้'(ปกครัองม&สำ�ทธี-ได(รั บความเคารัพื้แลัะเช-0 อฟั�งจากคนในบ งค บของตนตรัาบเท1าท&0ท!าการัปกครัองตามกฎีหมาย

กลั1าวโดยสำรั+ปแลั(ว ท .งมาซั�ลั�โอแลัะว�ลัเลั&ยมต1างม&แนวความค�ดในการัต1อต(านอ!านาจจ กรัวรัรัด�น�ยมของสำ นตะปาปา ซั�0งแนวความค�ดของท .งสำองต1างเป7นพื้-. นฐานของแนวค�ดแบบมหาชนรั ฐหรั-อสำาธีารัณรั ฐในกาลัต1อมา ท&0ปรัะชาชนม&อ!านาสำ'งสำ+ดแลัะการัใช(หลั กกฎีหมายในการัจ!าก ดอ!านาจของผู้'(ปกครัอง แม(ว1าแนวค�ดของท .งสำองจะได(ม&อ�ทธี�พื้ลัต1อการัเคลั-0อนไหวเปลั&0ยนแปลังในช1วงเวลัาน .นมากน ก แต1เรัาพื้อเข(าใจได(ว1า แนวค�ดของท .งสำองได(สำ 0นคลัอนต1ออ!านาจของ

196

สำ นตะปาปา แลัะท(าทายต1อค!าสำอนหลั กท .งทางศึาสำนาแลัะการัเม-องท&0ฝั�งรัากลั�กในย+คกลัาง อย1างไรัก6ตามตรัาบใดท&0ปรัะชาชนสำ1วนมากรั' (สำ�กว1า รัะบบอ!านาจเด6ดขาดทางการัเม-องรั บใช(ตนได(ด&อย'1ปรัะชาชนก6จะไม1เก�ดความข ดเค-องถ�งข .นข ดข-นต1อต(านด(วยก!าลั ง ต1อมาเม-0อม&การัใช(อ!านาจไปในทางท&0ผู้�ด ก6ย1อมจะเผู้ช�ญหน(าก บข(อกลั1าวหาของการัใช(อ!านาจท&0เก�นขอบเขตแลัะการัต1อต(านอ!านาจด งกลั1าวก6ย1อมจะม&ข�.นใหม1

เซนติ� ออก�สติ�น (St. Augustine คำ.ศ. 354 – 430 )

เซันต* ออก สำต�น เป7นบ�ชอบแห1งเม-อง ฮ�ปโป (Bishop of

Hippo) ในอ ฟัรั�กาเหน-อ เซันต* ออก สำต�น เป7นผู้'(น!าปรั ชญาของเพื้ลัโตมาอธี�บายค!าสำอนของศึาสำนาครั�สำต* อาท�เช1น จากท ศึนะของเปลัโต(ท&0ว1าโลักแห1งปรัะสำบการัณ*เป7นโลักท&0เลั&ยนแบบ โดย เซันต* ออก สำต�น น!ามาเป7นท ศึนะท&0สำ1งเสำรั�มพื้รัะเจ(าทรังสำรั(างโลักแลัะมน+ษย*ข�.นตามแบบเหม-อนก น แต1แบบของโลักแห1งปรัะสำบการัณ*ท&0พื้รัะเจ(าทรังสำรั(าง ค-อ แบบท&0พื้รัะองค*ทรังก!าหนดไว(ในพื้รัะป�ญญาของพื้รัะองค*น 0นเอง (Divine Ideas) น 0นหมายความว1า ก1อนท&0พื้รัะเจ(าทรังสำรั(างโลักแลัะมน+ษย* พื้รัะเจ(าทรังสำรั(างแบบในพื้รัะป�ญญาของพื้รัะองค*แลั(ว สำ�0งท&0พื้รัะองค*ทรังสำรั(างข�.นจ�งเป7นไปตามแบบท&0พื้รัะองค*ทรังก!าหนด

อะไรัค-อแบบของมน+ษย*ท&0พื้รัะเจ(าทรังก!าหนดข�.น? เซันต* ออก สำต�น ม&ความเห6นว1ามน+ษย*ต(องเป7นสำ�0งท&0แสำวงหาพื้รัะองค*หรั-อรั กพื้รัะองค* อย1างไรัก6ตาม เซันต* ออก สำต�น ย งเช-0อว1ามน+ษย*ม&เสำรั&ภิาพื้ หมายความว1า มน+ษย*น .นถ�งแม(ตามแบบท&0พื้รัะเจ(าทรังก!าหนดไว( มน+ษย*ต(องแสำวงหาพื้รัะเจ(าแลัะรั กพื้รัะองค* แต1มน+ษย*ก6สำามารัถปฏ�เสำธีพื้รัะเจ(าได( แลัะเลั-อกท&0จะรั กต วเองแลัะรั กโลักใบน&.แทน แต1ทว1าขณะท&0มน+ษย*ห นเหจากพื้รัะเจ(า เขาก6อดสำ!าน�กถ�งกฎีศึ&ลัธีรัรัมท&0แฝังเรั(นในต วเองไม1ได( ด(วยเหต+ผู้ลัด งกลั1าว เซันต* ออก สำต�น จ�งม&ความเห6นว1าในต วมน+ษย*ได(เก�ดการัต1อสำ'(รัะหว1างความรั ก 2 แบบ ค-อ การัรั กพื้รัะเจ(า หรั-อการัท!าตามกฎีศึ&ลัธีรัรัม การัรั กกรัะองค*แลัะรั กโลักน&. ด งน .น เซันต* ออก สำต�น จ�งแบ1งมน+ษย*ออกเป7น 2 ค1าย ค-อกลั+1มหรั-อค1าย

197

ท&0ต ดสำ�นใจรั กพื้รัะองค* ก บกลั+1มคนท&0ต ดสำ�นในเลั-อกรั กพื้รัะองค* ก บกลั+1มหรั-อค1ายท&0ต ดสำ�นในปฏ�เสำธีพื้รัะเจ(าแลัะรั กต วเองแลัะรั กโลักแทน กลั+1มคนท&0ต ดสำ�นใจเลั-อกรั กพื้รัะเจ(าเป7นพื้ลัเม-องของนครัแห1งพื้รัะเจ(า (The City of God) ซั�0งม�ใช1หมายถ�งนครัท&0ม&อาณาเขตจรั�ง ๆ เป7นเพื้&ยงนครัของจ�ตใจของมน+ษย*เท1าน .น

จากท ศึนด งกลั1าวข(างต(นอขงเซันต* ออก สำต�น ท!าให(เซันต* ออก สำต�น ม&ท ศึนะต1อเรั-0องสำ งคมแลัะรั ฐด งต1อไปน&. รั ฐ (state) สำ!าค ญน(อยกว1าศึาสำนจ กรั (Church) ท .งน&.เพื้รัาะเซันต* ออก สำต�น ม&ความเห6นว1าศึาสำนจ กรัเป7นนครัแห1งพื้รัะเจ(า โดยเฉพื้าะอย1างย�0งพื้วกรั ฐนอกศึาสำนาหรั-อรั ฐท&0ไม1น บถ-อศึาสำนาครั�สำต*เป7นรั ฐท&0ไม1สำามารัถท!าให(เก�ดความย+ต�ธีรัรัมในสำ งคมได(เลัย เพื้รัาะความย+ต�ธีรัรัมจะเก�ดเฉพื้าะในรั ฐแลัะในสำ งคมท&0เคารัพื้บ'ชาพื้รัะเจ(าเท1าน .น ด(วยเหต+ด งกลั1าว เซันต* ออก สำต�น จ�งสำรั+ปว1ารั ฐเป7นสำ�0งไม1จ!าเป7น รั ฐเป7นสำ�0งท&0ไม1ม&ความสำ!าค ญเท1าศึาสำนจ กรั โดยเฉพื้าะอย1างย�0งรั ฐท&0ไม1น บถ-อพื้รัะเจ(าก6ไม1ต1างอะไรัจากซั1องโจรั ด งน .น รั ฐท&0จ ดว1าเป7นรั ฐท&0ด&หน1อยก6ต(องเป7นรั ฐท&0น บถ-อพื้รัะเจ(า แลัะรั ฐท&0อย'1ในความด'แลัควบค+มของศึาสำนจ กรั ท .งน&.เพื้รัาะศึาสำนจ กรัสำมบ'รัณ*กว1าเน-0องจากเป7นต วแทนของนครัแห1งพื้รัะเจ(า

ท ศึนะต1อรั ฐด งกลั1าวของเซันต* ออก สำต�น ก1อให(เก�ดห วข(อสำ!าค ญท&0น กปรั ญชาการัเม-องตะว นตกสำม ยกลัางกลั1าวถ�งโดยตลัอดค-อความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างศึาสำนจ กรัก บรั ฐจวบจนกรัะท 0งถ�งย+คหลั งฟัL. นฟั'ศึ�ลัปว�ทยาการัของย+โรัปท&0น กปรั ชญาการัเม-องตะว นตกสำม ยกลัางเรั�0มตรัะหน กถ�งค+ณค1าในต วของรั ฐ แลัะรั ฐไม1ควรัอย'1ภิายใต(อ�ทธี�พื้ลัจากภิายนอกใด ๆ ท .งสำ�.น

มาเคำ#ยเวิลำลำ#� (Nicolo Machiavelli คำ.ศ. 146 – 1527)

มาเค&ยเวลัลั&0 ได(รั บสำม ญญาว1า บ�ดาปรั ชญาการัเม-องสำม ยใหม1 เก�ดท&0เม-องฟัอเรันซั*ในปE 1469

บ�ดาช-0อ เบอรั*นาโด เป7นน กกฎีหมาย สำ1วนมารัดาเป7นกว&ทางศึาสำนา เขาเรั�0มเรั&ยนหน งสำ-อเม-0ออาย+ได( 7 ปE โดยเรั�0มศึ�กษาภิาษาลัะต�นก1อน

198

เม-0ออาย+ได( 12 ปE จ�งได(ไปศึ�กษาอย'1ก บครั'ผู้'(ม&ช-0อเสำ&ยงค-อ เปาโลั ดา รัอนซั�กลั&โอน& (Paolo Da Ronciglioni) แลัะในท&0สำ+ดมาค�อาเลัลั&ก6ได(ไปศึ�กษาท&0มหาว�ทยาลั ยฟัลัอเรันซั*

ผู้ลังานท&0สำ!าค ญของมาค�อาเวลัลั&ได(แก1 The Prince, The Discourses on the Firstten books of Titus Livius, The Art of War เป7นต(น แต1มาค�อาเลัลั&ก6ไม1ปรัะสำบผู้ลัสำ!าเรั6จในการักลั บไปรั บรัาชการัใหม1แลัะได(ถ�งแก1กรัรัมในเด-อนพื้ฤษภิาคม ค.ศึ.

1527 เป7นน กปรั ชญาการัเม-องชาวอ�ตาลั&0 งานเข&ยนทางปรั ชญาการัเม-องท&0สำ!าค ญเพื้รัาะได(รั บการัอ1านแลัะการัแปลัอย1างกว(างขวางค-องานเข&ยนเรั-0องเจ(า (The Prince) ซั�0งเขาเข&ยนข�.นเม-0 อปE ค.ศึ.

1513 แต1ได(รั บการัต&พื้�มพื้*เผู้ยแพื้รั1เป7นครั .งแรักเม-0อปE ค.ศึ. 1532

หลั กปรั ชญาการัเม-องของมาเค&ยเวลัลั&0ค-อ รั ฐเป7นสำ�0งท&0ม&ความสำ!าค ญในต วเอง แลัะการัเม-องอน+ญาตให(ผู้'(ปกครัองท!าได(ท+กอย1างเพื้-0อผู้ลัปรัะโยชน*ของรั ฐ น 0นหมายความว1า บางครั .งผู้'(ปกครัองต(องใช(ว�ธี&รั+นแรัง เช1นการัก!าจ ดฝัHายตรังข(ามให(หมดโดยท นท&เพื้-0อเสำถ&ยรัภิาพื้ของรั ฐแนวไม1 แลัะสำามารัถท!าให(ผู้'(ปกครัองบรั�หารังานใหม1โดยไม1ม&ความหวาดรัะแวง บางครั .งผู้'(ปกครัองต(องใช(การัโกหกหลัอกลัวง บางครั .งผู้'(ปกครัองให(สำ ญญาแต1ไม1รั กษาสำ ญญา น 0นหมายความว1าจรั�ยธีรัรัมท&0คนท 0วไปยอมรั บก น เช1นการัไม1พื้'ดปดแลัะการัรั กษาความพื้'ดเป7นสำ�0งท&0ไม1สำามารัถน!ามาใช(ก บการับรั�หารัรั ฐ เพื้รัาะจ+ดหมายของรั ฐม&อย1างเด&ยวค-อความอย'1รัอดแลัะม&สำ นต�สำ+ขด งน .น ผู้'(ปกครัองต(องใช(ว�ถ&ท+กว�ถ&ท&0น!าไปสำ'1จ+ดหมายด งกลั1าว

จากท ศึนะด งกลั1าวของมาเค&ยเวลัลั&0 ท!าให(มาเค&ยเวลัลั&0ถ'กมองว1า เป7นผู้'(เสำนอทฤษฎี&การัเม-องแบบใช(อ!านาจ แลัะเป7นผู้'(ลัะเลัยจรั�ยธีรัรัม

แนวิคำ�ดที่างปร�ชื่ญาการเมองแนวค�ดของเขาเป7นเรั-0องเก&0ยวก บทางโลักแท(ๆ ศึาสำนาก บ

องค*การัครั�สำต*จะได(รั บการักลั1าวถ�งเฉพื้าะเท1าท&0เก&0ยวก บเรั-0องเอกภิาพื้ในทางโลักเท1าน .น มาเค&ยเวลัลั&ปฏ�เสำธีแนวค�ดพื้-.นฐานทางศึาสำนาใน

199

การัปกครัองซั�0งเคยเป7นสำ1วนหน�0งของความค�ดในย+คสำม ยกลัาง เขาลัะเลัยเรั-0องของกฎีหมายธีรัรัมชาต�แลัะไม1ใสำ1ใจก บเรั-0องความรั บผู้�ดชอบของผู้'(ปกครัองต1อปรัะชาชน เขาแยกทฤษฎี&ทางการัเม-องก บศึาสำนาออกจากก นแลัะมาค�อาเวลัลั&ก6ไม1ได(สำนใจก บการัพื้ยายามสำรั(างรั ฐท&0สำมบ'รัณ*แบบ เพื้รัาะเขามองการัเม-องแลัะสำ�0งต1างๆในสำภิาพื้ท&0เป7นจรั�งมากกว1า ซั�0งในหน งสำ-อ The Prince หรั-อเจ(าผู้'(ปกครัองซั�0งเป7นหน งสำ-อท&0มาค�อาเวลัลั&ต(องการัให(เป7นค'1ม-อต1อผู้'(ปกครัองน .น มาค�อาเวลัลั&ได(พื้'ดถ�งรัะบบอ!านาจเด6ดขาดต1างๆ แลัะว�ธี&การัก1อต .งแลัะการัแนะน!าหรั-อสำอนให(ผู้'(ปกครัองแสำวงหาอ!านาจท+กว�ถ&ทางเพื้-0อรั กษารั ฐแลัะอ!านาจของตนร�ฐในที่างคำวิามคำ�ดข้องมาคำ�อาเวิลำลำ#

รั ฐหมายถ�ง สำ�0งท&0ถ'กได(มา ถ'กย�ด ถ'กครัอบครัอง ถ'กท!าลัาย “

ถ'กแย1งเอาไปแลัะถ'กสำ'ญหายไป”5 รั ฐในแบบมาค�อาเวลัลั&น .นค-อ สำ�0งท&0ถ'กจ ดรัะเบ&ยบแลัะท!าให(ไรั(รัะเบ&ยบ ถ'กสำรั(างข�.น ถ'กจ ดต .งหรั-อถ'กปกครัอง รั ฐในแบบของมาค�อาเวลัลั&ไม1ม&ขอบเขตแต1ข�.นอย'1ก บอ!านาจแลัะความสำามารัถของผู้'(ปกครัอง ซั�0งในบทท&0 1-11 มาค�อาเวลัลั&ได(แบ1งรั ฐในความหมายของเขาในแบบต1างๆ ไม1ว1าจะเป7นรั ฐท&0ม&การัสำ-บเช-.อสำายก นมา รั ฐโดยเจ(าผู้'(ปกครัองซั�0งเป7นรั ฐผู้สำม รั ฐโดยเจ(าผู้'(ปกครัองรั ฐใหม1ท&0ได(มาด(วยก!าลั งของตนแลัะโดยค+ณธีรัรัม รั ฐโดยเจ(าผู้'(ปกครัองรั ฐใหม1 ซั�0งได(มาด(วยก!าลั งของผู้'(อ-0นแลัะโดยโชคชะตา รั ฐท&0มหาชนสำน บสำน+นแลัะรั ฐโดยเจ(าผู้'(ปกครัองทางศึาสำนา ซั�0งรั ฐในแบบต1างๆ ของมาค�อาเวลัลั&ในหน งสำ-อเจ(าผู้'(ปกครัองน .น ขอบเขตของรั ฐแลัะลั กษณะของรั ฐจะข�.นอย'1ก บเจ(าผู้'(ปกครัองเป7นสำ!าค ญ ซั�0งว�ธี&การัในการัรั กษาอ!านาจของผู้'(ปกครัองในรั ฐแบบต1างๆ ก6จะต1างก น เช1นในบทท&0 9 ท&0ว1าด(วยรั ฐโดยเจ(าผู้'(ปกครัองท&0มหาชนสำน บสำน+น รั ฐแบบน&.ถ(าไม1ถ'กจ ดต .งโดยปรัะชาชนก6จะถ'กจ ดต .งโดยคนช .นสำ'ง ซั�0งรั ฐแบบน&.น .น

5 สำมบ ต� จ นทรัวงค*, เจ(าผู้'(ปกครัอง (กรั+งเทพื้ฯ : สำ!าน กพื้�มพื้*จ+ฬาลังกรัณ*มหาว�ทยาลั ย, 2538), หน(า 25.

200

มาค�อาเวลัลั&มองว1า ผู้'(ท&0ข�.นมาเป7นเจ(าผู้'(ปกครัองโดยความน�ยมชม“

ชอบของปรัะชาชน จ�งควรัจะเอาพื้วกเขาไว(เป7นม�ตรั น&0เป7นสำ�0งท&0เขาท!าได(ง1าย เพื้รัาะพื้วกเขาจะขอจากเขาแต1เพื้&ยงว1าอย1าให(พื้วกเขาถ'กกดข&0”6 ซั�0งน .นก6ค-อ ว�ธี&การัรั กษาอ!านาจท&0มาค�อาเวลัลั&สำให(ค!าแนะน!าสำ!าหรั บผู้'(ปกครัองในรั ฐแบบน&. แต1ข(อจ!าก ดของรั ฐน .นก6อาจม&ได(ซั�0งข�.นอย'1ก บโชคชะตา ซั�0งโชคชะตาด งกลั1าวน .น มาค�อาเวลัลั&ได(พื้'ดถ�งในบทท&0 25 มาค�อาเวลัลั&เปรั&ยบโชคชะตาเป7นเทพื้&ว1า ข(าพื้เจ(าขอเปรั&ยบนาง“

เหม-อนก บหน�0งในบรัรัดาแม1น!.าท&0เช&0ยวกรัาก ซั�0งเม-0อม นเกรั&.ยวกรัาดข�.นมาก6ท1วมท(นท&0รัาบท!าลัายต(นไม(แลัะสำ�0งก1อสำรั(างพื้ ดพื้าด�น จากท&0หน�0งไปถมย งอ&กท&0หน�0ง ท+กๆคนจะหน&การัถาโถมไปข(างหน(าของม น ท+กๆคนจะยอมแพื้(ต1อแรังเช&0ยวกรัาดของม น โดยไม1สำามารัถต(านทานม นในทางใดได(เลัย ” 7 แต1น .นก6ไม1ได(หมายความว1าเรัาจะควบค+มโชคชะตาไม1ได(เลัย เพื้รัาะ อาจเป7นจรั�งท&0เทพื้&แห1งโชคชะตาเป7นผู้'(ก!าหนดครั�0งหน�0งของการักรัะท!าของเรัา แต1ก6อาจเป7นจรั�งด(วยเช1นก น ว1านางปลั1อยให(อ&กครั�0งหน�0งอย'1ในความควบค+มของเรัา ” 8 ด งน .นแม(มาค�อาเวลัลั&จะบอกเรัาว1าโชคชะตาเป7นต วท&0จ!าก ดขอบเขตของรั ฐหรั-อความสำามารัถของเจ(าผู้'(ปกครัอง แต1ก6ไม1ได(หมายความว1าเรัาจะท!าการัป?องก นหรั-อควบค+มโชคชะตาไม1ได( เหม-อนก บการัสำรั(างเข-0อนก .นน!.าแม1น!.าเป7นการัป?องก นการัไหลับ1าของแม1น!.าแลัะเปลั&0ยนท�ศึทางของกรัะแสำน!.า

วิ,าด%วิยเร�องคำ�ณธิรรมในคำวิามคำ�ดข้องมาคำ�อาเวิลำลำ#ค+ณธีรัรัมไม1ได(ม&ความหายตามท&0เข(าใจก นโดยท 0วไปเช1น การั

ปฏ�บ ต�ตนให(สำอดคลั(องก บความด&งามหรั-อความย+ต�ธีรัรัม แต1หมายถ�งค+ณธีรัรัมท&0ไม1ได(บ1งบอกว1าด&หรั-อเลัว ซั�0งความโหดรั(ายทารั+ณก6อาจเป7นค+ณธีรัรัมก6ได( ถ(าการักรัะท!าด งกลั1าวเป7นไปเพื้-0อการัรั กษารั ฐ ท .งน&.เพื้รัาะเขามองอย1างแยกแยะรัะหว1าง การัม&ช&ว�ตอย'1จรั�ง ก บการัท&0“ ”

6 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 169.7 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 297-298.8 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 297.

201

เรัาควรัม&ช&ว�ตอย1างไรั ออกจากก น เพื้รัาะการัควรัม&ช&ว�ตอย'1อย1างไรั“ ”

น .นเป7นเรั-0องของจ�นตนาการั เช1น การัจ�นตนาการัถ�งค+ณธีรัรัมท&0พื้�งปรัารัถนา อย1างเช1นความโอบอ(อมอารั& ความเมตตากรั+ณา การัซั-0อสำ ตย* เป7นต(น ซั�0งสำ�0งเหลั1าน&.มาค�อาเวลัลั&เห6นว1าไม1ม&ปรัะโยชน*แลัะไม1เป7นจรั�งแลัะเขามองว1าใครัก6ตามท&0ม&ช&ว�ตอย'1อย1างน .นก6จะพื้บก บความพื้�นาศึ ด งน .นมาค�อาเวลัลั&จ�งเสำนอให(ผู้'(ปกครัองกรัะท!าค+ณธีรัรัมตามสำ�0งท&0ม&อย'1จรั�ง ค-อ เจ(าผู้'(ปกครัองท&0ปรัารัถนาจะคงรั กษาตนเองไว(“

จ!าเป7นท&0จะต(องเรั&ยนรั' (ให(สำามารัถเป7นคนไม1ด&แลัะจะไม1ใช(หรั-อไม1ใช(ม นสำ+ดแลั(วแต1ความจ!าเป7น ซั�0งมาค�อาเวลัลั&มองว1าการัม&ค+ณธีรัรัมอย1างท&0ควรัจะเป7นน .นเป7นไปไม1ได( เพื้รัาะอาจจะข ดขวางการัได(มาซั�0งรั ฐหรั-อการัสำ'ญเสำ&ยรั ฐไป ซั�0งท!าให(มาค�อาเวลัลั&มองว1าการัท&0จะด!ารังช&ว�ตอย1างด&น .น ตามค+ณธีรัรัมท&0จ�นตนาการัน .นไม1จ!าเนว1าจะต(องด&แลัะสำ�0งท&0คนจ�นตนาการัว1าช 0วน .น ก6ไม1จ!าเป7นต(องเลัว เช1น ในบทท&0 17 ท&0ว1าด(วยความทารั+ณโหดรั(ายแลัะความสำงสำารัแลัะการัเป7นท&0รั กน .นด&กว1าการัเป7นท&0หวาดกลั วหรั-อกลั บตรังก นข(ามก น ในบทน&.มาค�อาเวลัลั&ยกต วอย1างของซั&ซัารั* บอรั*เจ&ย ผู้'(ท&0ถ'กถ-อว1าเป7นคนทารั+ณโหดรั(าย อย1างไรัก6ตามเพื้รัาะความทารั+ณโหดรั(ายของเขาท!าให(สำามารัถรัวมโรัม นเข(าเป7นหน�0งเด&ยวได(แลัะน!า ไปสำ'1สำ นต�สำ+ขได( ท .งน&.เพื้รัาะความทารั+ณโหดรั(ายจะท!าให(ปรัะชาชนม&ความเป7นอ นหน�0งอ นเด&ยวก น ม&รัะเบ&ยบแลัะม&ความจงรั กภิ กด& สำ1วนความสำงสำารัจะน!ามาซั�0งความไรั(รัะเบ&ยบในรั ฐ ด งน .นมาค�อาเวลัลั&จ�งมองเรั-0องค+ณธีรัรัม ในความเป7นจรั�งมากกว1าท&0เป7นอ+ดมคต�หรั-อจ�ตน�ยม

จุ�ง จุาคำส� ร�สโซเก�ดเม-0อปE 1712 ท&0นครัเจน&วา นครัรั ฐท&0ปกครัองตนเองแลัะ

พื้ลัเม-องม&ความภิ'ม�ใจในเอกรัาช รั+สำโซัน .นช-0 นชมในรั'ปแบบการัปกครัองตนเองของเจน&วามากแลัะน�ยมการัใช(ช&ว�ตอ�สำรัะ รั+สำโซัม&น�สำ ยเข(มงวดแบบเพื้&ยวรั�แตน ซั�0งสำ นน�ษฐานว1าเป7นเพื้รัาะศึ&ลัธีรัรัมอ นเครั1งครั ด ตามท&0ย�ดถ-ออก นท&0บ(านเก�ดของเขา

202

รั+สำโซัได(ม&โอกาสำเข(าไปเรั&ยนท&0 Bossey ภิายหลั งปรัะมาณปE 1742 เขาได(ท!างานในต!าแหน1งเลั6กๆต!าแหน1งในสำถานอ ครัาชท'ตฝัรั 0งเศึสำปรัะจ!าเวน�สำ รัะหว1างน .นเอง รั+สำโซัได(ม&งานเข&ยนของต วเขาข�.นมาค-อ ลัา น'แวลัลั* เอลั วซั*, สำ ญญาปรัะชาคม แลัะเอม�ลั ต1อมาในปE 1676 เขาได(เด�นทางกลั บมาย งฝัรั 0งเศึสำแลัะอาศึ ยอย'1ในปารั&สำ ขณะน .นเขาม&จ�ตใจไม1สำมปรัะกอบแลัะบางครั .งเสำ&ยสำต�จรั�งๆ แต1ก6ได(เข&ยนเรั-0องค!าสำารัภิาพื้, บทสำนทนา แลัะฝั�นถ�งน กท1องเท&0ยวผู้'(เปลั1าเปลั&0ยว

ใ น เ ด- อ น พื้ ฤ ษ ภิ า ค ม ปE ค .ศึ . 1778 เ ข า ไ ด( อ อ ก แ บ บรั ฐธีรัรัมน'ญของโปแลันด*แลัะคอรั*ซั�กาแลัะถ�งแก1กรัรัมในเด-อนกรักฎีาคมของปEเด&ยวก น

คำวิามคำ�ดที่างปร�ชื่ญาการเมองหากกลั1าวถ�งผู้ลังานท&0ม&ม+มมองในด(านของการัเม-องแลั(ว จะม&

ในลั กษณะของบทความได(แก1 บทความเรั-0องแรัก แลัะบทความเรั-0องท&0สำอง สำ1วนผู้ลังานสำ!าค ญอ&กช�.นหน�0งของเขาค-อ สำ ญญาสำ งคม

บทความเรั-0องแรัก เป7นผู้ลังานในลั กษณะของการัโต(คารัมซั�0งม&อารัมณ*ปนอย'1ด(วยในสำ งคมสำม ยน .น ม&หลั กการัว1า คนได(ใช(เหต+ผู้ลัของตนเพื้-0อค(นหากฎีแห1งธีรัรัมชาต� ซั�0งช1วยให(ช&ว�ตมน+ษย*ได(อาศึ ยใช(แก(ไขปรั บปรั+งให(ด&ข�.น ความเจรั�ญก(าวหน(าได(จากว�ทยาศึาสำตรั*แลัะศึ�ลัปะ ซั�0 ง เป7นแก1นของย+ครั' (แจ(ง แต1รั+สำ โซัมองว1า ศึ� ลัปะแลัะว�ทยาศึาสำตรั*ท!าให(คนเสำ-0อมเสำ&ยแลัะท!าให(สำ งคมอ1อนแอ เพื้รัาะสำ�0งเหลั1าน&.ได(ให(ความสำะดวก สำรั(างท ศึนะว ตถ+น�ยม บ 0นทอนค+ณธีรัรัมแลัะศึ&ลัธีรัรัม เรัาควรัต(องย-นหย ดค+ณค1าของศึรั ทธีา ความรั กชาต� แลัะความเป7นรัาษฎีรัท&0ด&

สำ1วนของบทความเรั-0องท&0สำอง เป7นการัพื้ยายามใช(ค!าอธี�บายถ�งก!าเน�ดของความไม1เสำมอภิาคในหม'1คน เป7นบทเรั&ยงความว1าด(วยการัเก�ดของสำ งคมการัเม-อง สำภิาวะธีรัรัมชาต� เป7นเกณฑ์*ท&0อาจใช(ว�น�จฉ ยธีรัรัมชาต�ของคนได( ซั�0งในงานเข&ยนน&.ย งได(แสำดงเก&0ยวก บเรั-0องความ

203

ไม1เสำมอภิาคไว(ด(วย โดยบอกว1าความไม1เสำมอภิาคในหม'1คนน .นม& 2

อย1าง1. ความไม1เสำมอภิาคตามธีรัรัมชาต� ม&อย'1ในธีรัรัมชาต� ได(แก1

อาย+ สำ+ขภิาพื้ ก!าลั งกาย ค+ณภิาพื้ของจ�ตใจ2. ความไม1เสำมอภิาคทางจ�ตใจหรั-อการัเม-อง เก�ดข�.นในสำ งคม

ได(แก1 ความรั!0ารัวยกว1า ม&เก&ยรัต�มากกว1า ม&อ!านาจมากกว1า ม&ฐานะสำ'งกว1า

งานเข&ยนท&0สำ!าค ญอ&กงานหน�0งค-อ สำ ญญาปรัะชาคมหรั-อหลั กว1าด(วยสำ�ทธี�ทางการัเม-อง กลั1าวถ�งความเป7นรัาษฎีรัท&0ด&ต(องการัให(บ+คคลัมอบเจตจ!านงของตนเองให(อย'1ภิายใต(เจตจ!านงของปรัะชาคม โดยท&0ปรัะชาคมน .นม&ช&ว�ต เป7นบ+คคลัสำ1วนรัวม อย'1ในความควบค+มของเจตจ!านงท 0วไป ไม1ใช1เจตจ!านงเฉพื้าะต ว บ+คคลัจะสำามารัถม&หลั กธีรัรัมก6เฉพื้าะในฐานะเป7นสำมาช�กขององค*กรัน&.เท1าน .น หากอย'1ภิายนอกก6กลั1าวได(ว1า ไรั(ความหมาย ไม1ม&ช&ว�ตท&0ด&อย'1ภิายนอกรั ฐ สำ�ทธี�บ+คคลัไม1ได(ม&ในธีรัรัมชาต� แต1ม&อย'1ในสำ งคม เพื้รัาะก1อนหน(าน .น เขาไม1ม&สำ�ทธี�อะไรัเลัย ความสำ+ขสำมบ'รัณ*น .นข�.นอย'1ก บความสำมบ'รัณ*ของหม'1คณะ หม'1คณะจ�งสำ!าค ญกว1าบ+คคลั

จากจ+ดน&.รั+สำโซัย งให(ความเห6นเก&0ยวก บความชอบธีรัรัมในสำ ญญาสำ งคมอ&กว1า ก!าลั งหรั-อ

อ!านาจไม1ใช1รัากฐานสำ!าหรั บความชอบธีรัรัม อ!านาจไม1ใช1สำ�ทธี�เพื้รัาะอ!านาจข�.นอย'1ก บหลั กการัของก!าลั ง ไม1ใช1หลั กธีรัรัม หากอ!านาจเป7นสำ�ทธี�แลั(วน .น เม-0อใดเรัาอาจข ดข-นโดยไม1ม&โทษแลั(ว การัข ดข-นย1อมกลัายเป7นสำ�0งชอบธีรัรัมไป ฐานะอ นชอบธีรัรัมทางการัเม-อง จ�งไม1อาจข�.นอย'1ก บก!าลั งหรั-อสำ ญญาแลักเปลั&0ยนเสำรั&ภิาพื้ก บความปลัอดภิ ย เสำรั&ภิาพื้ภิายใต(อ!านาจ ท&0อาจค+(มครัองความปลัอดภิ ยของบ+คคลัน .น อาจบรัรัลั+ผู้ลัได(เม-0อคนเรัาเคารัพื้เฉพื้าะกฎีหมายท&0ตนเองจ ดท!าข�.น

นอกจากน&.รั+สำโซัม&ความเห6นเก&0ยวก บเจตจ!านงว1า เจตจ!านงท 0วไปก!าหนดข�.นจากปรัะชาคม

204

ปฏ�บ ต�การัในฐานะองค*อธี�ป�ตย*แลัะจะต(องแยกความแตกต1างจากเจตจ!านงท .งหมด ต วแทนท&0ปฏ�บ ต�การัตามเจตจ!านงท 0วไปค-อ องค*กรับรั�หารั องค*กรับรั�หารัค-อรั ฐบาลั องค*กรัน�ต�บ ญญ ต�ค-อปรัะชาชน ผู้'(ม&อ!านาจสำ'งสำ+ดม&สำ�ทธี�ในการัลั(มเลั�กกฎีหมายท&0ต .งรั ฐบาลัแลัะด งน .นจ�งถอนรั ฐบาลัได(ตามใจชอบ จ+ดม+1 งหมายท&0ความพื้ยายามทางน�ต�บ ญญ ต�ควรัม+1งถ�งค-อ อ�สำรัภิาพื้แลัะความเสำมอภิาค

จุอห�น ลำ>อคำเก�ดเม-0อว นท&0 29 สำ�งหาคม 1632 ท&0รั �งต น (Wrington) โซัเมอรั*เซัทเชอรั* (Somersetshire) บ�ดา

เป7นน กกฎีหมาย แลัะผู้'(พื้�พื้ากษาปรัะจ!าต!าบลั เม-0ออาย+ครับ 15 ปE ได(เข(าศึ�กษาในโรังเรั&ยนเวสำต*ม�นเตอรั* แลัะในปE 1652 เม-0ออาย+ 19 ปE ได(รั บเลั-อกท+นไปศึ�กษาท&0ว�ทยาลั ยไครัGชเช�Sช (Christ Church

College) มหาว�ทยาลั ยออกซั*ฟัอรั*ด (Oxford University) โดยสำนใจศึ�กษาในว�ชาแพื้ทย*แลัะว�ทยาศึาสำตรั* ต1อมาภิายหลั งได(รั บเลั-อกให(เป7นครั'ท&0ว�ทยาลั ยด งกลั1าว ให(เป7นผู้'(บรัรัยายว�ชากรั&ก แต1ความสำนใจของเขาย งคงอย'1ในว�ชาแพื้ทย*แลัะว�ทยาศึาสำตรั* ในปE 1665 ออกจากออกซั*ฟัอรั*ดเพื้-0อไปเป7นเลัขาน+การั คณะท'ต ลัGอคกลั บไปสำ'1ออกซั*ฟัอรั*ด ในปE 1667 แลัะได(รั บเช�ญของเอ�รั*ลัท&0หน�0งแห1งชาฟัสำเบอรั& (Earl of Shaftesburry) ในฐานะแพื้ทย*ปรัะจ!าต วข+นนาง ความข ดแย(งรัะหว1างท1านลัอรั*ดก บกษ ตรั�ย*อ งกฤษ ท!าให(ท1านลัอรั*ดต(องหน&ไปปรัะเทศึฮอลัแลันด*ในปE 1683 สำ1งผู้ลัให(ลัอคต(องหน&ไปฮอลัแลันด*ด(วยในฤด'ใบไม(รั1วงของปEเด&ยวก นแลัะเด�นทางกลั บอ งกฤษในปE 1689 ลัGอคถ�งแก1อน�จกรัรัมท&0โอGตสำ* (Oates) เม-0อว นท&0 24 ต+ลัาคม 1704

หน งสำ-อสำ!า ค ญท&0แสำดงความค�ดทางปรั ชญาการัเม-องค-อ หน งสำ-อสำองเลั1มว1าด(วยการั

ปกครัอง (Two Treatises of Government) โดยหน งสำ-อเลั1มท&0หน�0ง (The First Treatise of Government) ลัGอคเข&ยนข�.น

205

เพื้-0อโต(ตอบความค�ดของลั ทธี�เทวน�ยมตามทฤษฎี&ของเซัอรั*โรัเบ�รั*ต ฟัAลัเมอรั* (Sir Robert Filmer) ท&0เสำนอไว(ในหน งสำ-อ Patriarcha

แ ต1 ใ น ห น ง สำ- อ เ ลั1 ม สำ อ ง (The Second Treatise of

Government) ท&0ลัGอคอธี�บายเหต+ผู้ลัของการัจ ดต .งรั ฐบาลั หน(าท&0ของรั ฐบาลั รัวมท .งลั กษณะโดยท 0วไปของรั ฐบาลัท&0ด& ซั�0งลัGอคให(ความหมายของอ!านาจทางการัเม-องว1าเป7น สำ�ทธี�ในการัจ ดท!ากฎีหมาย“ พื้ รั( อ ม ด( ว ย บ ท ลั ง โ ท ษ ถ� ง ช& ว� ต แ ลั ะ โ ท ษ ท&0 เ บ า บ า ง ลั ง ไ ปท .งหมด...สำ!าหรั บวางรัะเบ&ยบควบค+มแลัะสำงวนรั กษาทรั พื้ย*สำ�น แลัะสำ�ทธี�ในการัใช(พื้ลั งของปรัะชาคมเพื้-0อบรั�หารัให(เป7นไปตามกฎีหมายน .นๆ เพื้-0อปกป?องจ กรัภิพื้ให(พื้(นจากการัปรัะท+ษรั(ายของภิายนอก แลัะท .งหมดน&.เพื้-0อปรัะโยชน*สำ1วนรัวมเท1าน .น”

ในหน งสำ-อเลั1มน&. ลัGอคเรั�0มต(นด(วยการัถกเถ&ยงเรั-0องธีรัรัมชาต�ของคนแลัะสำภิาวธีรัรัมชาต�

สำภิาวะธีรัรัมชาต�ม&ลั กษณะสำองอย1าง ปรัะการัแรักหมายถ�ง สำภิาวะ“

แห1งเสำรั&ภิาพื้อ นสำมบ'รัณ* โดยคนกรัะท!า ตามท&0ตนเลั-อกภิายใน”

ขอบเขตท&0กฎีแห1งธีรัรัมชาต�วางไว( ปรัะการัท&0สำอง หมายถ�ง สำภิาวะแห1งความเสำมอภิาคสำ!าหรั บคนของสำภิาวะน .นๆ ไม1ม&ผู้'(ใดม&สำ�ทธี� ม&อ!านาจมากกว1าผู้'(ใด คนเก�ดมาเสำมอก นในแง1น&. ไม1ใช1เสำมอก นในความสำามารัถ หากเสำมอก นในสำ�ทธี�ต1างๆท&0ตนม&อย'1 ท .งน&.ความเสำมอภิาคแลัะเสำรั&ภิาพื้ของคนในสำภิาวธีรัรัมชาต�ไม1น!าไปสำ'1สำภิาวะสำงครัาม ลั กษณะสำ1วนท&0ช1วยไม1ให(เก�ดสำงครัามก6อย'1ท&0ว1าม&กฎีแห1งธีรัรัมชาต�อย'1

คนในสำภิาวะธีรัรัมชาต�จ�งถ'กควบค+มด(วยกฎีแห1งธีรัรัมชาต� อย1างไรัก6ตาม ข(อบกพื้รั1องสำาม

ปรัะการัของสำภิาวะธีรัรัมชาต� บ งค บให(คนพื้�จารัณาสำถานการัณ*หาทางแก(ไข ปรัะการัแรักไม1ม& กฎีหมายท&0ตกลังยอมรั บแลัะเป7นท&0รั' (ก น“ ” ปรัะการัท&0สำอง สำภิาวะธีรัรัมชาต�ขาด ต+ลัาการัท&0รั' (ก นแน1นอนแลัะเท&0ยง“

ธีรัรัม ปรัะการัท&0สำาม ในสำภิาวธีรัรัมชาต� ไม1ม&อ!านาจบรั�หารัท&0จะ”

บ งค บการัให(เป7นไปตามค!าต ดสำ�นต1างๆ ลัGอคแน1ใจว1าการัท&0จะม&สำ งคมท&0

206

ด&จ!าเป7นจะต(องมาสำ'1หลั กเห6นพื้(องต(องก นอ นหน�0งเก&0ยวก บความเช-0อทางศึ&ลัธีรัรัม ลัGอคเช-0อว1าคนไม1ได(ม&ช&ว�ตอย'1ด(วยก นอย1างสำ นต� เว(นเสำ&ยแต1ว1าจะตกลังก นโดยสำารัะในป�ญหาว1าอะไรัเป7นแลัะไม1เป7นความปรัะพื้ฤต�ท&0ต(องด(วยศึ&ลัธีรัรัม

สำ!าหรั บลัGอค การัแก(ไขปรั บปรั+งสำภิาวธีรัรัมชาต�อาจเป7นผู้ลัได(จากการัจ ดรัะเบ&ยบ

สำ งคมการัเม-อง แลัะสำรั(างเครั-0องม-อท&0จะแก(ไขข(อบกพื้รั1องด งกลั1าว การัจ ดรัะเบ&ยบแบบแผู้นก�จการับรัรัลั+ผู้ลัด(วยการัท!าความตกลังในหม'1คนท&0เป7นอ�สำรัะเสำมอก น ยอมสำลัะเสำรั&ภิาพื้ ธีรัรัมชาต�ท&0จะแปลัความ ท&0จะว�น�จฉ ยแลัะบ งค บใช(กฎีแห1งธีรัรัมชาต� แลัะรัวมเข(าเป7นปรัะชาคม เพื้-0อการัด!ารังช&ว�ตอ นสำะดวกสำบาย ปลัอดภิ ย แลัะสำงบสำ+ขรัะหว1างก น ในการัใช(ทรั พื้ย*สำ�นของตนอย1างปลัอดภิ ยแลัะม&ความปลัอดภิ ยย�0งข�.นจากผู้'(ท&0ไม1อย'1ในปรัะชาคม ความตกลังน&.ท!าข�.นด(วยความย�นยอมเป7นเอกฉ นท*ของบรัรัดาผู้'(ท&0เข(ามาท!ารั1วมก น ไม1ม&ผู้'(ใดถ'กบ งค บให(เป7นภิาค&ความตกลังน .น ผู้'(ไม1ปรัารัถนาจะก1อต .งปรัะชาคมก6เพื้&ยงอย'1ในสำภิาวะธีรัรัมชาต�ต1อไปเท1าน .น อย1างไรัก6ด&ผู้'(ท&0ท!าการัตกลังย�นยอมต .งแต1บ ดน .นไปจะถ'กปกครัองด(วยมต�เสำ&ยงข(างมาก

เม-0อสำ งคมได(จ ดต .งข�.นมาแลั(ว คนจะห นไปสำนใจก บการัสำรั(างเครั-0องม-ออ นอาจใช(แก(ป�ญหาท&0

ปรัะสำบก นในสำภิาวธีรัรัมชาต� กลั1าวโดยย1อ คนสำรั(างรั ฐบาลัข�.นในตอนน&.แลัะลั กษณะว�ธี&การัท&0รั ฐบาลัถ'กก1อต .งข�.นเป7นสำ�0งสำ!าค ญ รั ฐบาลัถ'กก1อต .งข�.นมาโดยอาศึ ยการัจ ดรัะเบ&ยบในรั'ปทรั สำต* (Trust) ฐานะสำ มพื้ นธี*รัะหว1างรั ฐบาลัก บรัาษฏรัม&อย'1ในท!านองเด&ยวก น รัะหว1างค'1ภิาค&ในทรั สำต*ต& รั ฐบาลัเป7นทรั สำต* ท!าหน(าท&0แทนแลัะรั บผู้�ดชอบต1อปรัะชาชนผู้'(ก1อต .งทรั สำต* สำ!าหรั บปรัะเภิทของรั ฐบาลัท&0ด&ท&0สำ+ด ค-อ ปรัะเภิทท&0อ!านาจน�ต�บ ญญ ต�มอบให(อย'1ในม-อของบ+คคลัต1างๆก น ซั�0งเม-0อรัวมเข(าด(วยก นอย1างเหมาะสำมจะม&อ!านาจจ ดท!ากฎีหมายด(วยต วเขาเองหรั-อโดยรั1วมก บคนอ-0นๆ

207

ถ(ารั ฐบาลัลัะเม�ดทรั สำต*โดยการัลัะเลัยจ+ดปรัะสำงค*ของทรั สำต*โดยใช(อ!านาจท&0ได(รั บ

มอบหมายมา เพื้-0อจ+ดปรัะสำงค*อ นเห6นแก1สำ1วนต วแลั(ว ปรัะชาชนย1อมม&สำ�ทธี�ถอดถอนรั ฐบาลัได( อาจด(วยการัใช(ก!าลั งถ(าจ!าเป7น อย1างไรัก6ด&ปรัะชาชนไม1ม&สำ�ทธี�แข6งข(อต1อต(านรั ฐบาลัท&0ไม1ได(ลัะเม�ดทรั สำต*ของตน

ตามหลั กของลัGอค คนในสำภิาวธีรัรัมชาต�ม&สำ�ทธี�บางอย1างท&0รัวมอย'1ในกฎีแห1งธีรัรัมชาต�

ข(อเท6จจรั�งท&0ว1าสำ�ทธี�เหลั1าน&.ม�ได(ก!าหนด แลัะได(รั บความค+(มครัองอย1างเหมาะสำมในสำภิาวธีรัรัมชาต� จ�งเป7นการับ งค บให(คนเข(าท!าสำ ญญารัะหว1างก นเพื้-0อก1อต .งสำมาคมทางการัเม-องแลัะต .งรั ฐบาลัข�.น หลั กสำ-บเน-0องท&0เห6นได(ช ดค-อสำ�ทธี�ม&อย'1ก1อนรั ฐบาลัแลั(ว แลัะรั ฐบาลัม&อย'1เพื้-0อค+(มครัองสำ�ทธี�เหลั1าน .น สำ�ทธี�ธีรัรัมชาต�กลัายเป7นสำ�ทธี�ทางกฎีหมายซั�0งรั ฐบาลัจ!าต(องบ งค บใช( ลัGอครัะบ+ถ�งสำ�0งท&0เป7นสำ�ทธี�ธีรัรัมชาต�ซั�0งตนม&อย'1แลัะรั ฐบาลัผู้'กพื้ นท&0จะต(องค+(มครัอง ค-อ ช&ว�ต อ�สำรัภิาพื้ แลัะทรั พื้ย* เรั&ยกรัวมๆว1า ทรั พื้ย*สำ�น

ลัGอคอ(างว1า ท .งความรั' (ท&0ค(นพื้บแลัะเหต+ผู้ลัธีรัรัมชาต� (กฎีแห1งธีรัรัมชาต�) บอกเรัาว1า ใน

สำภิาวธีรัรัมชาต� ทรั พื้ย*สำ�นถ'กครัอบครัองรั1วมก น แต1พื้รัะผู้'(เป7นเจ(าเท1าน .นท&0ปรัะทานสำ�0งต1างๆบนโลักให(แก1มน+ษย* แลัะย งให(เหต+ผู้ลัแก1มน+ษย*ด(วย เพื้-0อว1าคนจะได(ใช(สำ�0งต1างๆ ให(เป7นปรัะโยชน*ท&0สำ+ด ก1อนท&0ทรั พื้ย*สำ�0งของซั�0งครัอบครัองรั1วมก นจะถ'กน!ามาใช(ได( ก6จะต(องม&บ+คคลัมาย�ดถ-อเอากลัายเป7นสำ1วนหน�0งของเขาไป อาจกลั1าวโดยย1อว1า สำ�0งของท&0เป7นเจ(าของรั1วมก น จะต(องเป7นทรั พื้ย*สำ�นสำ1วนต วเสำ&ยก1อนท&0จะน!ามาใช(ได(

ในจดหมายว1าด(วยข นต�ธีรัรัม (Letter on Teleration)

ของลัGอค ท&0กลั1าวว1า หน(าท&0แลัะอ!านาจต1างๆของรั ฐบาลัม&อย'1อย1างจ!าก ด รั ฐบาลัม&อย'1เพื้-0 อค+(มครัองช&ว�ต อ�สำรัภิาพื้ แลัะทรั พื้ย*สำ�น สำ งคมการัเม-องม&หน(าท&0ทางการัเม-อง ไม1ได(ม&

208

อย'1เพื้-0อบ งค บให(คนเช-0อถ-อลั ทธี�ศึาสำนาน .นศึาสำนาน&.โดยเฉพื้าะ หรั-อว1าให(เข(ารั1วมกลั+1มศึาสำนาต1างๆ องค*การัศึาสำนาเป7นองค*การัท&0อาศึ ยความสำม ครัใจ แลัะควรัม+1งต1อการัปลัดเปลั-.องบาปแห1งจ�ตใจ แต1ไม1ม&สำ�ทธี�ท&0จะได(รั บความสำน บสำน+นจากรั ฐในการัสำรั(างสำมาช�กภิาพื้ หรั-อในการัลังโทษสำมาช�กท&0ลัะเม�ดฝัHาฝัLนกฎีข(อบ งค บของตน การัใช(ก!าลั งเพื้-0อให(เก�ดการัคลั(อยตาม ไม1สำามารัถท!าได(แลัะข ดต1อหลั กธีรัรัมทางศึาสำนา สำ�ทธี�ของคนท&0จะเช-0อถ-อตามท&0ต(องการัเป7นสำ�ทธี�ท&0คนไม1อาจสำลัะได( ท .งน&.อาจกลั1าวได(ว1า พื้รัะเจ(าต ดสำ�นมน+ษย*จากความจรั�งใจของ“

เขา ไม1ใช1ต ดสำ�นจากความเช-0อทางศึาสำนาของเขา”

โธิม�ส ฮอบส�เก�ดท&0เม-องมาลัสำ*เบอรั&0 (Masmesbury) เม-0อว นท&0 5 เมษายน

ค.ศึ. 1588 เป7นบ+ตรัคนท&0สำองของครัอบครั ว บ�ดาเป7นน กบวชซั�0งม&น�สำ ยต�ดสำ+รัา เม-0อม&อาย+ได( 4 ขวบ บ�ดาของเขาถ'กบ งค บให(ต(องออกจากมาลัสำ*เบอรั&อย1างเรั1งด1วนหลั งจากได(ท+กต&ชายคนหน�0งจนบาดเจ6บหลั งเก�ดเหต+ว�วาท ฟัรัานซั�สำ ฮอบสำ* พื้&0ชายได(รั บโธีม สำ ฮอบสำ*ไปเลั&.ยงด'แลัะสำ1งฮอบสำ*ไปโรังเรั&ยนว ดแห1งหน�0งเม-0ออาย+ 4 ขวบแลัะเม-0ออาย+ได( 15 ปE ได(เข(าศึ�กษาท&0ม6อดแลัน ฮอลั (Mogdalan Hall) แห1งมหาว�ทยาลั ยออกซั*ฟัอรั*ด ฮอบสำ*ได(ปรั�ญญา B.A. ในปE 1608 แลัะรั บต!าแหน1งเป7นครั'สำอนปรัะจ!าตรัะก'ลัเคเวนด�ช (Cavendish) ศึ�ษย*ของเขาค-อ ว�ลัเลั&ยม เคเวนด�ช เป7นเอ�ลัท&0สำองแห1งเดวอนเซัอรั* (Earl

of Devonshire) ซั�0งฮอบสำ*ได(เด�นทางตามไปด(วยในย+โรัปในปE 1640 ท&0น 0นฮอบสำ*รั' (สำ�กปรัะท บใจในการัโต(แย(งในทางป�ญญาความค�ดต1อหลั กธีรัรัมศึ�กษาแลัะเม-0 อกลั บอ งกฤษ ฮอบสำ*ก6เรั�0มศึ�กษางานคลัาสำสำ�ค แลัะม&งานแปลัเรั-0องธี'ซั�ด�ด�สำ ต&พื้�ม*ปE 1629 ต1อมาในปE 1640 ฮอบสำ*ออกจากอ งกฤษเพื้-0อลั&.ภิ ยอย'1ในย+โรัป ซั�0งในรัะหว1างน .นเขาได(เป7นครั'สำอนคณ�ตศึาสำตรั*ให(แก1เจ(าชายแห1งเวลัสำ* แลัะได(ใช(เวลัาสำ1วนใหญ1ในการัเข&ยนเรั-0 อง เดซั�เว (De Cive) แลัะรั ฐาธี�ป�ตย* (Leviathan) ซั�0งม&แนวค�ดท&0เป7นปฏ�ป�กษ*รั+นแรังต1อคาทอลั�กกลั+1ม

209

น กบวชฝัรั 0งเศึสำ ฮอบสำ*จ�งเด�นทางกลั บอ งกฤษเพื้-0อขอสำงบศึ�กก บรัะบอบจ กรัภิพื้แลัะใช(ช&ว�ตอย'1เง&ยบๆ ซั�0งเขาก6ได(ห นกลั บไปสำนใจศึ�กษาด(านปรัะว ต�ศึาสำตรั*การัเม-องแลัะเข&ยนเรั-0อง Behemoth เก&0ยวก บปรัะว ต�ศึาสำตรั*ของสำงครัามการัเม-องในอ งกฤษ เขาเรั�0มเข&ยนว�จารัณ*เ ก&0 ย ว ก บ ก ฎี ห ม า ย ใ น เ รั-0 อ ง Dialogues between a Philosopher and a student of the Common Laws of England ซั�0งต&พื้�มพื้*ในปE 1681 หลั งจากฮอบสำ*ตาย ฮอบสำ*สำ�.นช&พื้ลังในว นท&0 4 ธี นวาคม 1679

แนวิคำ�ดที่างปร�ชื่ญาการเมองฮ อ บ สำ* ใ ช( ว� ธี& ท&0 เ รั& ย ก ว1 า “ Compostitive-resolutive

Method” หรั-อการัรัวมก นแลัะแยกก น ซั�0งหลั กการัของว�ธี&การัศึ�กษาแบบน&.ค-อ การัช!าแหลัะสำ�0งท&0อยากเข(าใจศึ�กษาออกเป7นสำ1วนแลัะพื้ยายามศึ�กษาธีรัรัมชาต�ของแต1ลัะสำ1วนแลั(วค1อยเอาช�.นสำ1วนท&0แยกออกจากก นน .นมาปรัะกอบก นใหม1 ว�ธี&การัแบบน&.จะท!าให(ผู้'(ท&0ศึ�กษาเข(าใจถ�งหลั กการัข .นพื้-.นฐานท&0อธี�บายการัก1อต ว การัรัวมต วก นเป7นสำ�0งน .นๆซั�0ง ป�ญหาท&0ฮอบสำ*สำนใจค-อ ป�ญหาของธีรัรัมชาต�แลัะการัก1อต ว“

ทางการัเม-องของรั ฐ ซั�0งฮอบสำ*เรั&ยกว1า Leviathan ฮอบสำ*ได(ช!าแหลัะ Leviathan น&.ออกเป7นองค*ปรัะกอบข .นพื้-.นฐานค-อมน+ษย* ซั�0งถ'กควบค+มโดยการัเคลั-0 อนไหวของจ�ตใจ ฮอบสำ*สำรั+ปว1าหลั กการัทางการัเม-องก6ค-อการัเข(าใจถ�งว�ถ&ทางการัเคลั-0อนไหวของจ�ตใจมน+ษย* ซั�0งบ+คคลัภิายนอกอาจจะไม1สำามารัถรั' (สำ�กได( แต1ผู้'(ท&0อาศึ ยอย'1ในรั ฐน .นๆสำามารัถรั' (ได(โดยการัศึ�กษาการัเคลั-0อนไหวของจ�ตใจตนเอง

ธิรรมชื่าติ�ข้องคำนแลำะสภิาวิธิรรมชื่าติ�ฮอบสำ*มองว1ามน+ษย*ถ'กผู้ลั กด นโดยพื้ลั งรัากฐานสำองอย1างของ

ธีรัรัมชาต�มน+ษย*ค-อ ความพื้ยายามม+1งในสำ�0งใดก6ตามท&0เห6นว1าพื้�งปรัารัถนา ค-อ ด&แลัะการัหลั&กเลั&0ยงสำ�0งท&0ไม1พื้�งปรัารัถนา ค-อช 0ว ซั�0งการัผู้สำมผู้สำานต1างๆ ของพื้ลั งท .งสำองน&.ท!าให(เก�ดความรั' (สำ�กแลัะการักรัะ

210

ท!าของมน+ษย*ท .งปวง ว ตถ+ปรัะสำงค*ใหญ1ของความต(องการัของคนค-อ การัสำงวนรั กษาตนเองแลัะสำ�0งท&0หลั&กเลั&0ยงอย1างท&0สำ+ดค-อการัสำ'ญเสำ&ยช&ว�ต ด งน .นความปลัอดภิ ยจ�งเป7นสำ�0งด&ย�0งใหญ1ท&0สำ+ดแลัะความไม1ปลัอดภิ ยเป7นสำ�0งช 0วใหญ1ท&0สำ+ด ซั�0งความปลัอดภิ ยจะบรัรัลั+ถ�งได(ก6แต1ด(วยการัม&อ!านาจเท1าน .น ไม1ม&ใครัจะได(อ!านาจอย1างเพื้&ยงพื้อ เพื้รัาะเขาจะแสำวงหาอ!านาจให(มากข�.นเสำมอเพื้-0อค+(มครัองสำ�0งท&0ตนม&อย'1แลั(ว ด งน .นความปรัารัถนาอ!านาจจ�งไม1ม&ขอบเขตจ!าก ด แม(ว1าอ!านาจจะจ!าก ดแลัะน&0เองเป7นสำาเหต+ของป�ญหาข ดก นในหม'1คน น 0นค-อธีรัรัมชาต�ค-อของคนท&0แสำวงหาผู้ลัปรัะโยชน*สำ1วนตน ข&.กลั วแลัะแข1งด&ก นจนถ�งข .นต1อสำ'( ถ(าหากเขาเป7นอ�สำรัะโดยสำมบ'รัณ*ท&0จะกรัะท!าตามใจตนเองก6จะหลั&กเลั&0ยงไม1ได(ในการัเข(าสำ'1สำภิาวะสำงครัาม เพื้รัาะการัขาดรัะเบ&ยบบ งค บในสำภิาวธีรัรัมชาต�

ส�ที่ธิ�ธิรรมชื่าติ�แลำะกฎีธิรรมชื่าติ�ฮอบสำ*มองว1าธีรัรัมชาต�ของมน+ษย*เปลั&0ยนแปลังไม1ได( ซั�0งการัจะ

น!า เอาสำ นต�ภิาพื้แลัะความปลัอดภิ ยมาได(น .นจะต(องอาศึ ยสำภิาวธีรัรัมชาต�ของมน+ษย*ท&0เห6นแก1ต ว เพื้รัาะถ�งแม(มน+ษย*จะเห6นแก1ต วแต1มน+ษย*ก6ม&เหต+ผู้ลัอย'1 จ+ดม+1งหมายของมน+ษย*ค-อ การัรั กษาช&ว�ต ความกลั วสำ!าค ญของมน+ษย*ค-อความกลั วตาย ด งน .นเพื้-0อความปลัอดภิ ยของช&ว�ตมน+ษย*แลัะทรั พื้ย*สำ�น มน+ษย*จ�งสำม ครัใจยอมรั บรัะเบ&ยบบ งค บซั�0งผู้'(ทรังอ!านาจเหน-อก!าหนดให( แต1ฮอบสำ*มองว1าในสำภิาวธีรัรัมชาต�ม&ท .งสำ�ทธี�แลัะกฎีหมาย ในสำภิาวธีรัรัมชาต� มน+ษย*ม&สำ�ทธี�ท&0จะท!าอะไรัก6ได(ในขอบเขตอ!านาจหรั-อความสำามารัถของเขา เพื้-0อบรัรัลั+ว ตถ+ปรัะสำงค*ของการัป?องก นตนเอง สำ1วนกฎีธีรัรัมชาต� ฮอบสำ*มองว1าม&บ1อเก�ดจากเหต+ผู้ลัภิายในต วของมน+ษย*ซั�0งต�ดต วมน+ษย*มาแต1ก!าเน�ด เหต+ผู้ลัในต วมน+ษย*จะออกค!าสำ 0งหรั-อค(นพื้บโดยปรัะสำบการัณ*ถ�งกฎีสำากลับางอย1างท&0จะต(องปฏ�บ ต�ตาม ถ(าอยากม&ช&ว�ตรัอด ข(อแตกต1างรัะหว1างสำ�ทธี�ตามธีรัรัมชาต�ก บกฎีธีรัรัมชาต�ก6ค-อ สำ�ทธี�ตามธีรัรัมชาต�ม&ลั กษณะอน+ญาตให(บ+คคลักรัะท!าการัอะไรัก6ได( ในขณะท&0กฎีธีรัรัมชาต�ม&

211

ลั กษณะย บย .งหรั-อห(ามปรัามป�จเจกบ+คคลัหลั&กเลั&0ยงการักรัะท!าบางอย1างท&0อยากกรัะท!าในสำภิาวธีรัรัมชาต� ด งน .นในสำภิาวธีรัรัมชาต�จ�งไม1ม&ความม 0นคงสำ!าหรั บมน+ษย*เลัย ซั�0งฮอบสำ*ก6มองว1ามน+ษย*ได(ค(นพื้บกฎีธีรัรัมชาตาด(วยเหต+ผู้ลัของตนเอง แลัะฮอบสำ*เช-0อว1ากฎีเหลั1าน&.ปรัะกอบด(วย

1. การัแสำวงหาแลัะย�ดม 0นก บสำ นต�ภิาพื้ เพื้รัาะมน+ษย*ท+กคนย1อมอยากจะหลั&กเลั&0ยงจากสำภิาวะ

อ นช 0วรั(ายของสำงครัามตลัอดเวลัาในสำภิาวธีรัรัมชาต�2. การัท&0ท+กคนจะโอนสำ�ทธี�ตามธีรัรัมชาต�ท&0ไม1ม&ข&ดจ!าก ดโดยข(อ

ตกลังรั1วมก น ซั�0งสำ ญญาปรัะชาคมหรั-อข(อตกลังรั1วมก นน&.ค-อ การังดเว(นรั1วมก นหรั-อการัโอนสำ�ทธี� เม-0อบ+คคลัได(โอนสำ�ทธี�ของตนให(บ+คคลัอ-0นไปแลั(ว ก6จะต(องไม1ข(องแวะก บกรัรัมสำ�ทธี�Cของบ+คคลัอ-0 นอ&ก เพื้รัาะถ(าเป7นเช1นน .นก6จะเป7นการัข ดก บสำ ญญาท&0เขาได(ตกลังใจท!าข�.นด(วยต วของเขาเอง ซั�0งเม-0อโอนสำ�ทธี�ไปแลั(วมน+ษย*ก6จะย งคงเหลั-อสำ�ทธี�เพื้&ยงแค1สำ�ทธี�ป?องก นตนเอง

3. มน+ษย*จะย�ดม 0นในสำ ญญาท&0ท!าไว(แลั(ว เพื้รัาะถ(าท+กคนไม1ย�ดม 0นสำ ญญาปรัะชาคมก6จะหมด

ความหมายแลัะจะผู้ลั กด นให(มน+ษย*เข(าสำ'1สำภิาวะสำงครัามอ&ก ซั�0งฮอบสำ*ค�ดว1าน&. เป7นจ+ดเรั�0มต(นของความย+ต�ธีรัรัม ซั�0งก6ค-อการัย�ดม 0นในสำ ญญาน 0นเอง

การก,อติ� งร�ฐาธิ�ป?ติย�ฮอบสำ*ปฏ�เสำธีทฤษฎี&เทวสำ�ทธี�Cแลัะใช(ทฤษฎี&สำ ญญาปรัะชาคมแทน

ซั�0งเขามองว1าการัจะบรัรัลั+ถ�งสำ นต�ภิาพื้แลัะความปลัอดภิ ย มน+ษย*จ!า“

ต(องม&อ!านาจรั1วมอย'1เหน-อพื้วกเขาท .งปวง เพื้-0อท!าให(พื้วกเขากลั วแลัะบ&บบ งค บโดยความกลั วต1อการัถ'กลังโทษให(กรัะท!าตามค!าม 0นสำ ญญาของพื้วกเขา เพื้รัาะความย+ต�ธีรัรัมแลัะการัเคารัพื้ธีรัรัมชาต�น .น เป7นสำ�0งท&0ข ดแย(งก บธีรัรัมชาต�ของมน+ษย*ซั�0งเคลั-0อนไหวตลัอดเวลัา ซั�0งฮ

212

อบสำ*มองว1าถ(ามน+ษย*โดยธีรัรัมชาต�ไรั(เสำ&ยซั�0งอธี�ป�ตย*แลั(ว ก6จะม&แต1สำภิาวะสำงครัาม

ด งน .นว�ธี&การัสำรั(างอ!านาจรั1วมข�.นมาสำ!าหรั บค+(มก นป�จเจกบ+คคลัน .น เขาเสำนอให(สำมาช�กในสำ งคมเสำนออ!านาจของเขาแก1บ+คคลัหรั-อกลั+1มบ+คคลั ซั�0งบ+คคลัหรั-อป�จเจกบ+คคลัท&0ได(รั บเลั-อกน&.จะพื้'ดในนามของสำมาช�กท .งหมด ต ดสำ�นว1าอะไรัด&หรั-อไม1ด& ซั�0งท+กคนจะสำลัะสำ�ทธี�ในการัปกครัองตนเองต1อองค*อธี�ป�ตย* แลั(วจะท!า ให(เก�ดปรัะชาคมทางการัเม-อง ซั�0งฮอบสำ*เห6นว1าเป7นเอกภิาพื้ท&0แท(จรั�ง

ในรั ฐแบบน&.อธี�ป�ตย*ถ-อก!าเน�ดข�.นจากสำ ญญาปรัะชาคม โดยม&สำ�ทธี�แลัะอภิ�สำ�ทธี�Cบางอย1างเป7นขององค*อธี�ป�ตย*แลัะไม1อาจจะเพื้�กถอนสำ�ทธี�เหลั1าน&.ไปจากต วบ+คคลัหรั-อสำถาบ นขององค*อธี�ป�ตย*ได(ค-อ

1. องค*อธี�ป�ตย*ไม1อาจสำ'ญเสำ&ยอธี�ปไตยไปได(แลัะไม1อาจเลั-อกองค*อธี�ป�ตย*ใหม1ได( โดย

ปรัาศึจากความย�นยอมขององค*อธี�ป�ตย* เพื้รัาะการัยกเลั�กองค*อธี�ป�ตย*เท1าก บว1าได(กรัะท!าผู้�ดสำ ญญาท&0ได(ท!าไว(เพื้รัาะ องค*อธี�ป�ตย*ไม1ใช1ค'1สำ ญญาของปรัะชาชนแลัะอย'1เหน-อกฎีหมายแลัะการัลั(มองค*อธี�ป�ตย*จะท!าให(มน+ษย*ต(องกลั บค-นสำภิาวธีรัรัมชาต�

2. องค*อธี�ป�ตย*ไม1อาจจะถ'กกลั1าวหาว1าลัะเม�ดสำ ญญาปรัะชาคมได( เน-0องจากองค*อธี�ป�ตย*

ไม1ใช1ค'1สำ ญญาแลัะไม1ได(ถ-อก!าเน�ดจากผู้ลัของสำ ญญาน .น ไม1ใช1ผู้'(รั 1วมสำ ญญา เพื้รัาะถ(าองค*อธี�ป�ตย*อย'1ในข&ดจ!าก ดของสำ ญญาปรัะชาคมแลั(ว ก6จะม&การักลั1 าวหาองค*อธี�ป�ตย*อย'1รั !0า ไป ท!า ให(เก�ดความรัะสำ!0ารัะสำายในบ(านเม-องแลัะกลั บไปสำ'1สำภิาวะแห1งสำงครัามอ&ก ด งน .นอ!านาจอธี�ป�ตย*ท&0ถ'กจ!าก ดจ�งไม1ม&ปรัะโยชน*

3. คนท 0วไปยอมรั บแลัะเช-0อฟั�งองค*อธี�ป�ตย* ไม1เช1นน .นก6จะกลั บเข(าสำ'1สำภิาวธีรัรัมชาต�อ&ก

น .นค-อแก1นสำารัของขอบเขตอ!านาจขององค*อธี�ป�ตย*ครั1าวๆ ซั�0งสำ!าหรั บทฤษฎี&ของฮอบสำ*น .นถ-อได(ว1าเป7นการัท!าให(แนวค�ดทางการั

213

เม-องม&ความเป7นศึาสำตรั*ข�.นมาโดยการัรั บว�ธี&ค�ดแบบว�ทยาศึาสำตรั*มาอธี�บายธีรัรัมชาต�ของมน+ษย*เป7นครั .งแรัก ที่ฤษฏิ#วิ,าด%วิยธิรรมชื่าติ�ร�ฐ

1.อ�านาจุ กลำ�,มผลำประโยชื่น� แลำะองคำ�กรผ:กข้าดข้นาดใหญ,

ที่ฤษฎี#ร�ฐแนวิ PLURALIST แลำะแนวิ CORPORATIST

ในป�จจ+บ นถ�งแม(การัว�เครัาะห*เรั-0อง รั ฐ จะอย'1ในวงการัขอ“ ”

งมารั*กซั�สำต*เสำ&ยเป7นสำ1วนใหญ1ก6ตาม แต1เรัาอย1าลั-มว1าก1อนท&0พื้วกมารั*กซั�สำต*จะครัอบง!าการัว�เครัาะห*เรั-0องรั ฐ น กรั ฐศึาสำตรั*ของสำหรั ฐอเมรั�กาแนว Pluralist ได(ผู้'กขาดเรั-0องน&.ไว(เป7นเวลัานานแลัะปรัะเม�นผู้ลัตนเองว1า ทฤษฎี&ของตนม&พื้ลั งการัว�เครัาะห*เรั-0องรั ฐแลัะการัเม-องเหน-อกว1าทฤษฎี&มารั*กซั�สำต*มากน ก ในรัะยะหลั งๆ ความสำนใจทางด(านทฤษฎี& Pluralism ค1อยๆ จางหายไป ในขณะเด&ยวก นแนวคดของ Corporatism ก6ได(รั บความสำนใจมากข�.นซั�0งเป7นการัท(าทายท .งแนว Pluralist แลัะแนวมารั*กซั�สำต* ในท&0น&.เรัาจะสำรั+ปสำ .นๆ ถ�งแนวค�ดท .ง 2

แนว

ที่ฤษฎี#เก#�ยวิก�บอ�านาจุ แลำะร�ฐแนวิ Pluralist

ในทศึวรัรัษท&0 1950 เรัาจะพื้บว1าทฤษฎี&ท&0ครัอบง!ามหาว�ทยาลั ยของสำหรั ฐฯ เก&0ยวก บการัศึ�กษาเรั-0องการัเม-อง ค-อ ทฤษฎี&ของสำ!าน ก Empirical Democratic Theory (หรั-อกลั1าวอย1างกว(างๆ Pluralism) แต1ในป�จจ+บ นน&. ไม1ค1อยจะม&ใครักลั1าวถ�งต1อไปแลั(ว ม&หลัายคนกลั1าวว1า ทฤษฎี&น&.ม&ลั กษณะค1อนข(างไรั(เด&ยงสำา แฝังไว(ด(วยอ+ดมการัณ*ท&0ยกย1องสำ งคมอเมรั�ก นว1าเป7นสำ งคมปรัะชาธี�ปไตยท&0เลั�ศึลัอย น กทฤษฎี&ท&0เด1นช ดในสำ!าน กน&.ค-อ R.A. DAHL

อย1างไรัก6ตาม สำ!าน ก Pluralist ได(เสำนอข(อค�ดท&0น1าสำนใจ 2 ข(อเก&0ยวก บการัมองป�ญหารั ฐน 0นค-อ9

9 D. Held and J. Krieger, Theories of the State : Some Competing Claims (London : S. Bornstein, D. Held and J.

214

1. มองว1า รัะบบการัเม-องของตะว นตกเช1น สำหรั ฐฯ เป7นรัะบบท&0เปAดโอกาสำให(กลั+1มพื้ลั งต1างๆ เข(ามาม&สำ1วนรั1วมในการัต ดสำ�นใจได(อย1างกว(างขวาง ในปรัะชาธี�ปไตยแบบ Pluralist ไม1ม&ใครัรัวบอ!านาจ ไม1ม&ใครัสำะสำมอ!านาจ อ!านาจจะถ'กแบ1งกรัะจายไปย งกลั+1มต1างๆ ท 0วสำ งคมแลัะแต1ลัะกลั+1มก6ม&ผู้ลัปรัะโยชน*แตกต1างก น แลัะแข1งข นก นเพื้-0อเข(าสำ'1รัะบบการัต ดสำ�นใจทางการัเม-อง

2. การัแข1งข นเพื้-0ออ!านาจแลัะความแตกต1างด(านผู้ลัปรัะโยชน* ย1อมก1อให(เก�ดความ ข ดแย(ง แต1กรัะบวนการัแลักเปลั&0ยนผู้ลัปรัะโยชน*ของกลั+1มต1างๆ จะก1อให(เก�ดแนวโน(มท&0น!าไปสำ'1 ด+ลัภิาพื้ทางปรัะชาธี�ปไตย ซั�0งในท&0สำ+ดจะเป7นหลั กปรัะก นอย1างด&ในการัก1อให(เก�ดการัวางนโยบายท&0ให(ผู้ลัปรัะโยชน*แก1กลั+1มชนท .งหมดในสำ งคม

3. ในแนวค�ด Pluralist รั ฐไม1ได(ถ'กก!าหนดหรั-อถ'กครัอบง!าโดยชนช .น แต1รั ฐจะตอบสำนองต1อกลั+1มผู้ลัปรัะโยชน*ท&0กรัะจ ดกรัะจายแลัะแข1งข นก นท 0วรัะบบสำ งคม น บว1าแนว Pluralist ปฏ�เสำธีความเช-0อมโยงรัะหว1างอ!านาจรั ฐแลัะชนช .นแลัะขณะเด&ยวก นก6เน(นว1า อ!านาจเป7นเรั-0องของการัควบค+มโดยท&0คน (กลั+1ม) หน�0งพื้ยายามท!าการัห กลั(างการัต1อต(านของคน (กลั+1ม อ&กฝัHายหน�0ง)

ในรัะยะหลั งม&น กค�ดแนว Pluralist หลัายคนพื้ยายามน!าทฤษฎี&น&.มาใช(ว�เครัาะห*ปรัากฏการัณ*ของรั ฐท+นน�ยมสำม ยใหม1ซั�0งได(ผู้ลัพื้อท&0สำรั+ปได(ว1า การัจ ดองค*กรัแลัะการัแข1งข นของกลั+1มผู้ลัปรัะโยชน*หลัายกลั+1มเก�ดข�.นอย1างมากมายในรัะบบท+นน�ยมสำม ยใหม1 กลั+1มเหลั1าน&.ต1างก6เรั&ยกรั(องมากข�.นเพื้-0อรั ฐบาลัจ ดการัแก(ไขป�ญหาของตน ท!าให(รั ฐบาลัอย'1ในสำภิาพื้ท&0ม&งานลั(นม-อ (แนวค�ด overloaded

government) การัเรั&ยกรั(องมากมายก1อให(เก�ดความต�งเครั&ยดรัะหว1างรั ฐก บกลั+1มผู้ลัปรัะโยชน*ต1างๆ รั ฐไม1สำามารัถจะตอบสำนองความต(องการัเหลั1าน&.ได(เต6มท&0 เพื้รัาะเศึรัษฐก�จท .งรัะบบไม1อย'1ในลั กษณะท&0ขยายต วอย1างน1าพื้อใจ แนวค�ด Pluralist เสำนอป�ญหา

Krieger, eds. The State in Capitalist Europe, 1984), p. 47.

215

ค1อนข(างจะถ'กต(องในแง1น&. แต1ก6ไม1สำามารัถช&.ให(เห6นถ�งแนวทางต1างๆ ท&0รั ฐสำม ยใหม1พื้ยายามแก(ไขป�ญหาเหลั1าน&.ได(หรั-อไม1สำามารัถช&.ให(เห6นว1าท!าไมรั ฐสำม ยใหม1จ�งอย'1ท1ามกลัางความข ดแย(งของป�ญหาอย1างไม1ม&ทางออก

การปรากฏิติ�วิข้องร�ฐแนวิ Corporatism

ในรัะยะหลั งๆ การัตกต!0าทางเศึรัษฐก�จ การัขยายต วบทบาทของรั ฐในการัแทรักแซังเศึรัษฐก�จ รัวมท .งป�ญหาข(อข ดแย(งรัะหว1างท+นแลัะแรังงานเป7นป�จจ ยสำ!าค ญท&0ท!าให(แนวค�ดเก&0ยวก บ Corporatist State ม&ช&ว�ตช&วาข�.นอ&ก ป�จจ ยด งกลั1าวซั�0งครัอบคลั+มไปถ�งการัเปลั&0ยนแปลังด+ลัอ!านาจทางพื้ลั งชนช .นในรัะบบท+นน�ยม ได(น!าไปสำ'1การัเสำ-0อมสำลัายของรัะบบ pluralism ในขณะเด&ยวก นรัะบบ societal corporatism

Corporatism หมายความว1า เรัาจะมองว1าสำ งคมปรัะกอบด(วยผู้ลัปรัะโยชน*มากมายหลัายปรัะเภิทหลัายกลั+1ม ป�จจ ยท .งหมดน&.จะผู้สำมผู้สำานรัวมก นเข(าเป7นรั'ปรั1างเด&ยวก น (corpus) ในรัะยะเรั�0มต(น ถ(ากลั1าวถ�ง corporatism แลั(วม กจะหมายถ�ง state

corporatism (การัพื้ ฒนาองค*กรัจากข(างบน) น 0นค-อ รั'ปแบบของรั ฐฟัาสำซั�สำต* เช1น อ�ตาลั& แลัะเยอม นนาซั& แต1ในป�จจ+บ น เรัาจะหมายถ�ง societal หรั-อ Liberal Corporatism ซั�0งเป7นโครังสำรั(างทางการัเม-องรั'ปแบบหน�0ง เก�ดข�.นท1ามกลัางรั ฐสำว สำด�การัสำม ยใหม1 ย+คท&0ม&การัจ ดต .งองค*กรัผู้ลัปรัะโยชน*ขนาดใหญ1ท&0ม&ลั กษณะผู้'กขาดแบบปรัะชาธี�ปไตย (representational monopoly) การัพื้ ฒนาองค*กรัน&.เก�ดข�.นอย1างอ�สำรัะจากป�จเจกชน เช1น ในเยอรัม นตะว นตกแลัะอ งกฤษป�จจ+บ น

น กทฤษฎี&ท&0ว�เครัาะห*แนว Corporatist น&. ได(หลั กการับางอย1างมาจาก ทฤษฎี&แนว Pluralist แลัะ มารั*กซั�สำต* ค-อ

216

1. จากแนว Pluralist ม&การัเน(นว1า นโยบายของรั ฐจะถ'กก!าหนดโดยกลั+1มผู้ลัปรัะโยชน*ท&0แข1งข นก นในการัเรั&ยกรั(อง แต1กลั+1มผู้ลัปรัะโยชน*น&.จะม&ลั กษณะเป7นกลั+1มผู้'กขาดขนาดใหญ1 (แทนท&0จะเป7นกลั+1มเลั6กตามแนว Pluralist)

2. จากแนว Pluralist เช1นก น น กทฤษฎี& Corporatist ม&ความเห6นว1า การัแข1งข นรัะหว1างกลั+1มเหลั1าน&. จะม&แนวโน(มท&0ก1อให(เก�ดด+ลัยภิาพื้ ในการัวางนโยบายของรั ฐ ค-อ ไม1เปลั&0ยนแปลังโครังสำรั(างอ!านาจท&0ม&ความโน(มเอ&ยงไปทางท+นหรั-อแรังงาน ซั�0งจะเป7นเหต+ให(ต(องม&การัปรั บรัะบบท+นน�ยมอย1างกว(างขวาง

3. จากแนวมารั*กซั�สำต* น กทฤษฎี& Corporatist ยอมรั บว1า ภิายใต(การัปรัะสำานผู้ลัปรัะโยชน*รัะหว1างกลั+1มย1อมแฝังไปด(วยความข ดแย(งทางชนช .น แลัะนโยบายของรั ฐในความเป7นจรั�งแลั(ว ม&ผู้ลักรัะทบต1อการัรั กษารัะบบของชนช .นเอาไว(

ในแบบจ!าลัองทางทฤษฎี& Corporatist เรัาจะเห6นได(ว1าม&การัเน(นแนวค�ดทางชนช .นอย1างเด1นช ด โดยเฉพื้าะอย1างย�0ง น กทฤษฎี&น&.จะมองว1า ท+นน�ยมสำม ยใหม1ต(องการัรั'ปแบบใหม1ของการัควบค+มแรังงานแลัะท+นในลั กษณะท&0ม&การัจ ดต .ง ม&การัรัวมศึ'นย*ม&รัะบบการัปกครัองจากข(างบนลังสำ'1ข(างลั1าง การัควบค+มโดยผู้1านองค*กรัแบบใหม1น&.สำามารัถท!าได(โดยอ!านาจรั ฐเท1าน .น

การัควบค+มโดยองค*กรัจะม+1งไปย งแรังงานโดยเฉพื้าะ น&0ค-อลั กษณะพื้�เศึษของรั ฐสำม ยใหม1 แต1การัควบค+มจะปรัากฏในรั'ปรั1างของแบบจ!าลัองไตรัภิาค& ซั�0งม&รั ฐบาลั กลั+1มท+นแลัะกลั+1มแรังงานเข(ามาเสำวนา เจรัจาแลัะตกลังก น โดยไม1ค!าน�งถ�งชนช .น โดยม&เป?าหมายท&0จะรั กษาเสำถ&ยรัภิาพื้ของรัะบบแลัะความผู้าสำ+กของสำ งคมเป7นใหญ1 แต1โดยเน-.อแท(การัจ ดการัแบบน&.ก6ค-อ การัปAดบ งความ ข ดแย(ง

217

ทางชนช .นน 0นเอง การัปรัะน&ปรัะนอมในไตรัภิาค&ม&หน(าท&0รั กษาด+ลัอ!านาจทางชนช .นให(อย'1ในลั กษณะเด�มเท1าน .นเอง10

น กทฤษฎี&แนว Corporatist ม&หลัายกลั+1มด(วยก น เช1น WINKLER จะมองว1า Corporatism เป7นรัะบบเศึรัษฐก�จท&0รั ฐช&.น!าแลัะควบค+มธี+รัก�จของเอกชน อ+ตสำาหกรัรัมเป7นสำมบ ต�ของเอกชน แต1ถ'กควบค+มโดยรั ฐ (ม&การัแยกเรั-0องความเป7นเจ(าของก บการัควบค+ม)

สำ1วน SCHMITTER มองว1า Corporatism เป7นรัะบบของการัจ ดองค*กรัเพื้-0อปรัะสำานผู้ลัปรัะโยชน*โดยใช(ว�ธี&การัเจรัจาต1อรัองแลัะไกลั1เกลั&0ย อย1างไรัก6ตามทฤษฎี&น&.ม&ความสำ!าค ญสำ'ง ในการัช&.ให(เห6นถ�งการัเปลั&0ยนแปลังของรัะบบเศึรัษฐก�จท+นน�ยมสำม ยใหม1 พื้รั(อมๆ ก บการัเปลั&0ยนแปลังหน(าท&0แลัะบทบาทของรั ฐในการัสำนองตอบต1อการัเปลั&0ยนแปลังน&. โดยเฉพื้าะอย1างย�0งการัจ ดการัป�ญหาข(อข ดแย(งต1างๆ ของสำ งคมเก�ดข�.นโดยไม1ได(ใช(รัะบบเก1าของ State Bureaucracy

แลัะอย'1นอกรัะบบรั ฐสำภิาด(วย จ+ดอ1อนของทฤษฎี&น&.ค-อ ย งไม1สำามารัถอธี�บายได(ช ดเจนว1า ท!าไม Corporatist State จ�งสำนองความต(องการัของกลั+1มท+นมากกว1าแรังงานหรั-อ (กลั+1มพื้ลั งสำ งคมอ-0นๆ)

2.อ�านาจุร�ฐ แลำะอ�านาจุชื่นชื่� น

ร�ฐ ในที่ฤษฎี#มาร�กซ�สติ�แบบคำลำาสส�คำ

การัว�เครัาะห*ท .งหมดเก&0ยวก บรั'ปแบบของรั ฐท+นน�ยมจะเรั�0มต�.นจากการัมองเรั-0องต(นก!าเน�ดแลัะพื้ ฒนาการัของรั ฐ โดยเช-0อมโยงก บความสำ มพื้ นธี*ทางสำ งคมท&0เก&0ยวพื้ นก บการัว�เครัาะห*แนวน&. (historical-materialist incthoclology) จะเน(นเรั-0องความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างรั ฐท+นน�ยมก บรั'ปแบบของการัผู้ลั�ตในสำ งคมท+นน�ยม น กว�เครัาะห*แนวน&.ค1อนข(างจะม&ข(อสำรั+ปท&0ช ดเจน ด งท&0เรัาจะพื้บใน Communist Manifesto มารั*กซั* เองเกลัสำ* กลั1าวปรัะโยคท&0–

ม&ช-0อเสำ&ยงไว(ว1า

10 Ibid, p. 65.

218

“The executive of the modern state is but a committee for managing the common affairs of the whole bourgeoisic.”

ในการัว�เครัาะห*ของมารั*กซั�สำต*แบบโบรัาณ เรัาม กจะพื้บแนวค�ดหลั กท!านองน&.อย'1ตลัอดเวลัา ซั�0งพื้อจะสำรั+ปได(ว1า รั ฐท+นน�ยมโดยข .นพื้-.นฐานแลั(วเป7นเครั-0องม-อบ&บบ งค บของชนช .นปกครัองแลัะรั ฐเป7นผู้ลัผู้ลั�ตของความข ดแย(งทางชนช .นท&0หลั&กเลั&0ยงไม1ได(

ในความเป7นจรั�งแลั(ว น กว�เครัาะห*บางคนพื้บว1า มารั*กซัม&แนวค�ดเก&0ยวก บรั ฐแลัะชนช .น 2 แนวท&0แตกต1างก นพื้อสำมควรั ค-อ

1. แนวค�ดท&0หน�0ง มารั*กซั มองว1า รั ฐแลัะสำถาบ นของรั ฐ (เช1นรัะบบ burcaucracy) จะม&ปรั�มณฑ์ลัของตนเองท&0เป7นอ�สำรัะ เป7นพื้ลั งอ!านาจของสำ งคมท&0ไม1เช-0อมโยงก บผู้ลัปรัะโยชน*ของใครัหรั-ออย'1ภิายใต(การัควบค+มของชนช .นใด ในแนวค�ดน&. รั ฐม&บทบาทเป7นศึ'นย*กลัางของสำ งคม รั'ปแบบสำถาบ นของรั บแลัะการัท!างานของรั ฐไม1อาจจะอธี�บายได(จากด+ลัอ!านาจแลัะโครังสำรั(างทางชนช .น

2. แนวค�ดท&0สำอง มารั*กซั มองว1ารั ฐแลัะกลัไกรั ฐค-อ เครั-0องม-อทางชนช .นม&ไว(สำ!าหรั บจ ดการัก บป�ญหา เศึรัษฐก�จสำ งคมเพื้-0อผู้ลัปรัะโยชน*ของชนช .นปกครัอง ซั�0งแนวค�ดท&0สำองน&.เป7นท&0รั' (จ กก นแพื้รั1หลัายมากกว1าแนวค�ดท&0 1

เก&0ยวก บผู้ลักรัะทบทางภิาคปฏ�บ ต� น กปฏ�รั'ปสำ งคมแนว Social

dlemocratic ค1อนข(างจะน�ยมแนวค�ดท&0 1 ของมารั*กซัมากกว1า โดยมองว1ารั ฐเป7นเวท&ท&0อ�สำรัะซั�0งพื้ลั งต1างๆ สำามารัถเข(ามาม&บทบาทได( แลัะอาจจะใช(สำถาบ นของรั ฐเพื้-0อควบค+มอ!านาจของกลั+1มท+นก6ได( เม-0อเป7นเช1นน&. รัะบบเศึรัษฐก�จจะสำามารัถพื้ ฒนาไปในทางท&0เป7นปรัะโยชน*ต1อสำ งคมสำ1วนรัวมได( สำ1วนแนวค�ดท&0สำองน .น เป7นท&0แน1นอนว1า น กปฏ�ว ต�อย1างเลัน�นแลัะน กปฏ�ว ต�แนวใช(ความรั+นแรังจะต(องถ-อว1าเป7นหลั กการัท&0สำ!าค ญท&0สำ+ด น 0นค-อการัท!าลัายรัะบบเศึรัษฐก�จท+นน�ยมจะเก�ดข�.นได(ก6ต(องม&การัท!าลัายลั(างกลัไกของรั ฐเก1าเสำ&ยก1อน รั ฐในฐานะ

219

ท&0เป7นเครั-0องม-อของชนช .นจะต(องถ'กลั(มลั(างไป รั ฐของชนช .นกรัรัมาช&พื้จะเข(ามาแทนท&0

เก&0ยวก บแนวค�ดท&0หน�0งของมารั*กซั เรัาอาจม&ข(อสำ งเกตเพื้�0มเต�มว1า บางครั .งมารั*กซับอกว1า รั ฐเป7นอ�สำรัะจากชนช .นอย'1เหน-อชนช .นแลัะเป7นพื้ลั งน!าของสำ งคมมากกว1าท&0จะเป7นเครั-0องม-อทางชนช .น เช1น รั ฐในแนว Bonarpartist State แต1ถ(าจะพื้�จารัณาให(ลั�กซั�.งแลั(ว มารั*กซัสำรั+ปว1า ถ�งเป7นอ�สำรัะทางการัเม-องก6จรั�งแต1รั ฐก6ย งคงปกป?องผู้ลัปรัะโยชน*ทางเศึรัษฐก�จสำ งคมของชนช .นปกครัองอย'1น 0นเอง

อย1างไรัก6ตาม มารั*กซัเองไม1ได(เสำนอทฤษฎี&เก&0ยวก บรั ฐท+นน�ยมอย1างเป7นรัะบบเหม-อนก บท&0เสำนอเรั-0อง Das Kapital แลัะน กค�ดแนวมารั*กซั�สำต*รั+ 1นคลัาสำต�คก6ไม1ได(ท!าการัว�เครัาะห*เรั-0องกลัไกรั ฐ อ!านาจรั ฐ การัสำะสำมท+นแลัะเง-0อนไขทางสำ งคมอย1างลัะเอ&ยดเช1นก น เพื้&ยงแต1เอ1ยถ�งท 0วๆ ไปในผู้ลังานต1างๆ เท1าน .น ซั�0งม&ลั กษณะกรัะจ ดกรัะจายมาก แลัะม&การัสำรั+ปเรั-0องของรั ฐไว(หลัายแนวด(วยก น น กว�เครัาะห*บางคนช&.ว1า เรัาพื้อจะแยกการัว�เครัาะห*แบบ classical

Marxism ออกเป7น 6 แนวด(วยก นค-อ11

1. รั ฐเป7นสำถาบ นท&0เหม-อนกาฝัาก ไม1ม&ความหมายแต1อย1างใดต1อการัผู้ลั�ตหรั-อการัสำะสำมท+น

2. รั ฐแลัะอ!านาจรั ฐเป7นเพื้&ยงสำ�0งท&0สำะท(อนให(เห6นถ�งรัะบบกรัรัมสำ�ทธี�Cเอกชน แลัะการัต1อสำ'(ทางชนช .น (epiphenomena = simple surface reflections)

3. รั ฐเป7นสำถาบ นท&0ม&ไว(สำ!าหรั บควบค+มการัต1อสำ'(ทางชนช .น ท!าให(ความข ดแย(งลัดความ รั+นแรังลังได(

4. รั ฐเป7นเครั-0องม-อของการัปกครัองทางชนช .น ท .งน&.เพื้รัาะชนช .นผู้'(ครัอบง!า (dominant class) เข(าไปควบค+มรั ฐเอาไว(

11 B. Jfssop, Recent theories of the capitalist state (London : Cambridge Journal of Economics 1977,),p. 34.

220

5. รั ฐเป7นอ!านาจทางสำ งคมซั�0งถ'กผู้'กขาดโดยเจ(าหน(าท&0ท&0ม&ความเช&0ยวชาญในการับรั�หารัแลัะการักดข&0

6. รั ฐเป7นรัะบบการัครัอบง!าทางการัเม-องซั�0งม&ผู้ลักรัะทบต1อการัต1อสำ'(ทางชนช .น

ถ�งแม(ว1าท .ง 6 แนวน&.จะแตกต1างก นบ(างก6ตาม แต1สำ�0งท&0สำ!าค ญค-อ เป7นการัว�เครัาะห*ท&0ม&ข(อสำรั+ปอย1างช ดเจน บางแนวถ-อได(ว1า เป7นการัวางรัากฐานสำ!าหรั บการัว�เครัาะห*เรั-0องรั ฐในรัะยะต1อๆ มา โดยเฉพื้าะอย1างย�0งแนวท&0 6 ซั�0งเลัน�นเคยสำรั+ปไว(ว1า การัปกครัองแบบสำาธีารัณรั ฐปรัะชาธี�ปไตยเป7นรั'ปแบบท&0เหมาะท&0สำ+ดก บรัะบบท+นน�ยม เม-0อม&การัสำถาปนาในรั'ปแบบน&.ข�.นมาแลั(ว ไม1ว1าจะม&การัเปลั&0ยนต วบ+คคลั สำถาบ นหรั-อพื้รัรัคแค1ไหนก6ตาม รัะบบการัครัอบง!าของท+นไม1อาจถ'กสำ 0นสำะเท-อนได( (เลัน�น : รั ฐแลัะการัปฏ�ว ต�) เช1นเด&ยวก น ชนช .นกรัรัมาช&พื้ก6ต(องม&รัะบบการัครัอบง!าทางการัเม-องของคน น 0นค-อ แบบจ!าลัองปารัาคอมม'นน 0นเอง

เป7นท&0แน1นอนว1า ท+กว นน&.คงไม1ม&ใครัสำรั+ปต1อไปแลั(วว1ารั ฐเป7นสำถาบ นกาฝัากหรั-อรั ฐเป7นเพื้&ยงสำ�0งสำะท(อนฐานเศึรัษฐก�จโดยท&0รั ฐไม1ม&อ!านาจอ�ทธี�พื้ลัใด ๆ เลัย (แนวท&0 1 แลัะ 2)

3.อ�ดมการณ�แลำะการติ,อส:%ที่างชื่นชื่� น

ที่ฤษฎี#มาร�กซ�สติ�สม�ยใหม,เก#�ยวิก�บร�ฐ

การัว�เครัาะห*แนวมารั*กซั�สำต*ย+คป�จจ+บ นได(ขยายออกไปอย1างกว(างขวางท!าให(เรัารั บรั' (เก&0ยวก บเรั-0องของรั ฐในท+นน�ยมอย1างเป7นรัะบบมากข�.น เรัาอาจจ!าแนกการัว�เครัาะห*ออกเป7น 3 แนวด(วยก นค-อ12

12 ปรั&ชา เปE0 ยมพื้งศึ*สำานต*, “เศึรัษฐศึาสำตรั*การัเม-อง : โลักท ศึน*ก บการัว�เครัาะห*รัะบบการัเปลั&0ยนแปลัง”,วารัสำารัสำ งคมศึาสำตรั*มน+ษยศึาสำตรั* (2538) : 23-29.

221

1. แนว Instrumentalist ม+1งท&0จะว�เครัาะห*ความเช-0อมโยงรัะหว1างชนช .นปกครัองก บกลั+1มผู้'(น!าของรั ฐ

2. แนว Structuralist ว�เครัาะห*บทบาทหน(าท&0ของรั ฐโดยเช-0อมโยงก บป�ญหาความข ดแย(งทางชนช .นแลัะความข ดแย(งภิายในรัะบบท+นน�ยม

3. แนว Ideologist เน(นเรั-0องจ�ตสำ!าน�กแลัะอ+ดมการัณ*ท&0รั ฐใช(เป7นเครั-0องม-อในการัข'ดรั&ดแลัะควบค+มชนชน

การัว�เครัาะห*ท .ง 3 แนวไม1ค1อยจะข ดแย(งก นเท1าใดน ก เพื้&ยงแต1ว1าท .ง 3 แนวต(องการัเน(น

บทบาทของรั ฐบางแง1ม+มให(เด1นช ดออกมาเท1าน .น

การวิ�เคำราะห�แนวิ Instrumentalist

ผู้ลังานท&0เป7นต วอย1างสำ!าค ญของแนวน&.ค-อ The State in

Capitalist Society ของ R. MILIBAND (1969) ซั�0งม&การัเน(นเรั-0องความเช-0อมโยงปรัะสำานก นรัะหว1างชนช .นปกครัองก บกลั+1มผู้'(น!าในกลัไกอ!านาจรั ฐ การัปรัะสำานก นม&ว ตถ+ปรัะสำงค*เพื้-0อรั กษารัะบบแลัะเพื้-0อพื้ ฒนาสำถาบ นให(อย'1ภิายใต(การัรั บใช(ผู้ลัปรัะโยชน*ท+นน�ยม จ+ดหน กของการัว�เครัาะห*แนวน&.จะม+1งไปท&0การัเสำนอความเช-0อมโยงรัะหว1างรั ฐก บท+น (ด'แผู้นภิ'ม�ท&0 1) แต1แนวน&.ไม1ได(บอกช ดเจนว1า การัท&0ชนช .นนายท+นเข(าไปในรัะบบอ!านาจรั ฐโดยตรังเป7นต(นตอหรั-อว1าเป7นผู้ลักรัะทบของความเช-0อมโยง

ผู้ลังานของ MILIBAND น บว1า เป7นการักรัะต+(นให(เก�ดการัอภิ�ปรัายอย1างกว(างขวางเก&0ยวก บทฤษฎี&รั ฐ ในแง1หน�0งม&ความพื้ยายามท&0จะว�เครัาะห*ความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างรั ฐแลัะชนช .นอ&กแง1หน�0งพื้ยายามปรัะเม�นทฤษฎี&แนว pluralist เก&0ยวก บรั ฐแลัะสำ งคมซั�0งเป7นกรัะแสำหลั กของการัว�เครัาะห*รั ฐในช1วงหลั งสำงครัาม เรัาพื้อท&0จะสำรั+ปแนวค�ดของเขาได(ด งน&.

222

ความข ด

แผู้นภิ'ม�ท&0 1 : การัว�เครัาะห*ในรัะบบท+นน�ยมแนว Instrumentalist

แผู้นภิ'ม�ท&0 2 การัว�เครัาะห*รั ฐท+นน�ยมแนว Structuralist

แผู้นภิ'ม�น&.เก&0ยวก บเรั-0องท&0กลั1าวก นว1ารั ฐเป7นต วกลัางท&0ไม1เข(าข(างใครัท1ามกลัางความข ดแย(งของผู้ลัปรัะโยชน*ของกลั+1มต1างๆ น .น MILIBAND ไม1เห6นด(วยแลัะให(เหต+ผู้ลัว1า

1. ในสำ งคมของตะว นตก เรัาจะพื้บว1าม&ชนช .นน!า (dominant

หรั-อ ruling class) ได(เป7นเจ(าของแลัะเข(าควบค+มป�จจ ยการัผู้ลั�ต

2. ชนช .นน&.ม&ความเก&0ยวพื้ นอย1างใกลั(ช�ดก บสำถาบ นท&0ม&อ!านาจ เช1น พื้รัรัคการัเม-อง ทหารั มหาว�ทยาลั ย สำ-0อมวลัชนฯ

3. ชนช .นน&.ม&ต วแทนท&0ครัอบง!ากลัไกของรั ฐท+กรัะด บ โดยเฉพื้าะในรัะด บสำ'ง ข(ารัาชการัม กจะมาจากวงการัของท+นน�ยมแลัะชนช .นกลัางท&0ม&ความรั' (สำ'ง แนวค�ดแลัะอ+ดมการัณ*ของบ+คคลัเหลั1าน&.เป7นป�จจ ยสำ!าค ญท&0ท!าให(รัะบบเจ(าหน(าท&0ของรั ฐกลัายเป7นองค*กรั ซั�0งม&หน(าท&0ปกป?องแลัะค+(มครัองโครังสำรั(างอ!านาจแลัะรัะบบอภิ�สำ�ทธี�ของท+นน�ยม

MILIBAND ได(แยกก�จกรัรัม governing (การัต ดสำ�นใจทางการับรั�หารัรั ฐก�จปรัะจ!าว น) ออกจาก ruling (การัใช(อ!านาจการั

223

แรังงาน ท+น

รั ฐ

บ&บบ งค บกดข&0 ควบค+ม-

แรังงาน ความข ด ท+นว�ธี&การัผู้ลั�ตแลัะ

รั ฐ + กลัไก

ความข ด

ควบค+ม) ถ�งแม(ว1าสำมาช�กของชนช .นน!าทางเศึรัษฐก�จจะไม1เข(าไปอย'1ในรั ฐบาลัก6ตาม แต1รั ฐบาลัก6ย งคงเป7นเครั-0องม-อสำ!าหรั บการัครัอบง!าสำ งคมท&0ท!าเพื้-0อผู้ลัปรัะโยชน*ของชนช .นนายท+นแลัะรัะบบตลัาดเสำรั& น&0ค-อลั กษณะทางชนช .นของรั ฐแลัะกลัไกรั ฐ

แต1อย1างไรัก6ตาม MILIBAND เช-0อว1าการัท&0รั ฐจะม&ปรัะสำ�ทธี�ภิาพื้ทางการัเม-องได(รั ฐจะต(องแยกต วเองออกจากอ!านาจของท+น นโยบายของรั ฐบาลัอาจจะต(องสำวนทางก บผู้ลัปรัะโยชน*รัะยะสำ .นของท+นน�ยม จะเห6นว1าในยามท&0เก�ดว�กฤต�การัณ*หรั-อสำงครัาม รั ฐสำามารัถเป7นอ�สำรัะหลั+ดพื้(นจากการัครัอบง!าของท+นได(

การวิ�เคำราะห�แนวิ Structuralist

แนวค�ดน&.เห6นว1า บทบาทแลัะหน(าท&0ของรั ฐโดยท 0วไปถ'กก!าหนดโดยโครังสำรั(างของสำ งคมเองมากกว1าถ'กก!าหนดโดยผู้'(คนท&0ม&อ!านาจ รั ฐจะพื้ยายามแสำวงหาหนทางเพื้-0อลัดความข ดแย(งทาง ชนช .น ในขณะเด&ยวก นก6สำ1งเสำรั�มการัสำะสำมท+นไปด(วย เม-0อด+ลัอ!านาจรัะหว1างชนช .นเปลั&0ยนไป รั ฐจะพื้ยายามปรั บต วให(เข(าก บความข ดแย(งรั'ปแบบใหม1ได( มองในแง1น&.แลั(วรั ฐไม1ใช1เป7นสำถาบ นอ�สำรัะ หากแต1สำะท(อนให(เห6นถ�งด+ลัอ!านาจรัะหว1างชนช .นต1างๆ ในสำ งคม 13(ด'แผู้นภิ'ม�ท&0 2)

ต วอย1างท&0สำ!าค ญในแนวน&.ค-อ งานหลัายช�.นของ NICOS

POULANTZAS ซั�0งเรัาอาจสำรั+ปได(ด งน&.ค-อ

1. POULANTZAS ปฏ�เสำธีแนวค�ดท&0บอกว1า รั ฐค-อ เครั-0องม-อสำ!าหรั บการัครัอบง!าสำ งคม รัวมท .งการัว�เครัาะห*ป�ญหารั ฐแลัะชนช .นโดยอธี�บายจาก ความสำ มพื้ นธี*รัะหว1างบ+คคลั การัท&0สำมาช�กของ“ ”

ชนช .นนายท+นเข(าไปม&สำ1วนรั1วมในกลัไกของรั ฐแลัะรั ฐบาลั ไม1ใช1เป7นเรั-0องสำ!าค ญแต1อย1างใดเลัย ถ(าหน(าท&0ของรั ฐแลัะการักรัะท!าของรั ฐเก�ดไปสำอดคลั(องก บผู้ลัปรัะโยชน*ของท+น ควรัจะถ-อได(ว1าเป7นเรั-0องของ

13 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 23-29.

224

ความจ!าเป7นทางโครังสำรั(าง มากกว1าเป7นเรั-0องของความสำ มพื้ นธี*“ ”

ทางบ+คคลั

2. เพื้-0อเข(าใจเรั-0อง ความจ!าเป7นทางโครังสำรั(างเช1นว1าน&. เรัาจะต(องมองว1า รั ฐเป7นป�จจ ยหลั กท&0ม&ภิารัก�จในการัสำรั(างความปKกแผู้1นให(แก1ท+นน�ยมโดยเฉพื้าะอย1างย�0งรั ฐม&หน(าท&0

- เป7นหลั กปรัะก นของการัจ ดองค*กรัทางการัเม-องของกลั+1มท+นท&0แข1งข นก น

- เป7นต วการัแยกสำลัายแรังงานไม1ให(ม&การัจ ดต .ง

- เป7นต วการัในการัปลั1อยพื้�ษรั(ายของอ+ดมการัณ*เพื้-0อครัอบง!าทางชนช .น

เม-0อเป7นเช1นน&. ผู้ลัปรัะโยชน*รัะยะยาวของท+นน�ยมจะได(รั บการัปกป?องค+(มครัองเป7นอย1างด&โดยรั ฐ รั ฐจะสำามารัถท!าเช1นน&.ได(ก6ต1อเม-0อรั ฐเป7นอ�สำรัะจากกลั+1มผู้ลัปรัะโยชน*ต1างๆ ท&0กรัะจ ดกรัะจาย (น&0ค-อแนวค�ด relative autonomy)

3. POULANTZAS ปฏ�เสำธีแนวค�ด Instrumentalist

ท .งหมด (ท&0บอกว1ารั ฐเป7นเพื้&ยงเครั-0องม-อของกลั+1มท+น) โดยสำรั+ปว1า รั ฐค-อ คอมเพื้ลั6กสำของความสำ มพื้ นธี*ทางสำ งคมซั�0งหมายความถ�ง 2

ด(านค-อ

- เรัาไม1อาจมองว1าชนช .นเป7นพื้ลั งทางเศึรัษฐก�จท&0อย'1นอกรัะบบของรั ฐ เป7นอ�สำรัะจากรั ฐ ม&หน(าท&0คอยแต1จะใช(รั ฐเป7นเครั-0องม-อ การัท&0ชนช .นจะม&อ�ทธี�พื้ลัทางการัเม-องน .นก6ย1อมข�.นอย'1ก บโครังสำรั(างของรั ฐแลัะผู้ลักรัะทบของอ!านาจรั ฐด(วย

- การัต1อสำ'(ทางชนช .นไม1ได(ม&อย'1แต1ในรัะบบเศึรัษฐก�จท+นน�ยมเท1าน .น หากแต1ย งปรัากฏในใจกลัางของกลัไกรั ฐด(วย

225

อย1างไรัก6ตาม ได(ม&การัโต(ตอบเก�ดข�.นรัะหว1าง POULANTZAS แลัะ MILIBAND ในเรั-0องท&0เก&0ยวก บ relative

autonomy ของรั ฐ ซั�0งม&ผู้'(กลั1าวว1า ไม1ได(ม&สำ1วนช1วยพื้ ฒนาให(ทฤษฎี&ของรั ฐก(าวหน(าไปเท1าใดน ก

การวิ�เคำราะห�แนวิ Ideologist

การัว�เครัาะห*แนวน&.จะเน(นเรั-0องอ+ดมการัณ* โดยท&0รั ฐจะเป7นองค*กรัสำ!าค ญท&0แพื้รั1เช-.อรั(ายทางอ+ดมการัณ*ครัอบง!าสำ งคม (dominant ideology) ท!าให(ผู้'(คนมองไม1เห6นความเป7นจรั�งของรัะบบท+นน�ยม น กว�เครัาะห*จะถามว1า รั ฐค-ออะไรั ค!าตอบง1ายๆ ค-อ“ ” 14

รั ฐเป7นสำถาบ นท&0รั บใช(ผู้ลัปรัะโยชน*ของชนช .นผู้'(ครัอบง!า แต1พื้ยายามวาดภิาพื้ตนเองว1า รั บใช(ชาต�แลัะปรัะชาชน ด งน .นรั ฐจ�งรั กษารัะบบชนช .นแลัะความไม1เท1าเท&ยมก นเอาไว(แลัะพื้ยายามลั(มลั(างความใฝัHฝั�นของชนช .นต1างๆ โดยการัน!าเอาอ+ดมการัณ* ผู้ลัปรัะโยชน*ของ“

ชาต� แลัะ ช+มชนท&0ม&ความรั กใครั1สำาม คค&ก น มาปลั'กฝั�งให(แก1” “ ”

สำมาช�กของสำ งคม

ผู้ลังานท&0สำ!าค ญในการัว�เครัาะห*แนวน&. ค-องานของน กทฤษฎี& สำ!าน ก Nco-Gramscian น กทฤษฎี&เหลั1าน&.เน(นการัามองป�ญหา hegemony ทางด(านการัเม-องแลัะอ+ดมการัณ*แลัะพื้ยายามว�เครัาะห*เรั-0องการัต1อสำ'(ทางชนช .น เรัาอาจสำรั+ปแนวค�ดน&.ได( ด งต1อไปน&.

1. น กทฤษฎี& Ideologist ไม1ได(มองอย1างง1ายๆ ว1า รั ฐค-อเครั-0องม-อท&0ชนช .นนายท+นเอาไปครัอบครัองแลัะใช(งานได(ตามความต(องการัของท+น แนวค�ดน&.บอกว1า รั ฐม&บทบาทสำ!าค ญในการัสำรั(างความสำาม คค&ให(แก1กลั+1มท+นแลัะรั ฐสำรั(างรัะบบการัครัอบง!าทางด(านอ+ดมการัณ*แลัะการัเม-องของกลั+1มท+น ป�ญหาท&0สำ!าค ญท&0สำ+ดในการัวางเง-0อนไขสำ!าหรั บการัสำะสำมท+นอย'1ท&0เรั-0องของชนช .นน 0นเอง ท!าอย1างไรัจ�งจะจ ดต .งชนช .นท&0ครัอบง!าได( แลัะท!าอย1างไรัจ�งจะท!าให(ชนช .นท&0ถ'ก

14 เรั-0องเด&ยวก น, หน(า 23-29.

226

ครัอบง!าไม1ม&การัจ ดต .ง การัแข1งข นของกลั+1มท+นจะท!าให(เก�ดการัแยกสำลัายของท+น ซั�0งในขณะเด&ยวก นก6จะท!าให(แรังงานรัวมต วก นหนาแน1นข�.นได( เพื้-0อป?องก นสำ�0งน&.จ!าเป7นต(องม&รั ฐแลัะการัครัอบง!าทางอ+ดมการัณ*แลัะการัเม-อง

2. สำ!าน กน&.ม&ความเห6นว1า power bloc ของกลั+1มท+นไม1ได(มองผู้ลัปรัะโยชน*ของท+นอย1างเด&ยว แต1ย งม&ภิารัก�จท&0จะเป7นผู้'(น!าของปรัะชาชนด(วย น 0นค-อ ต(องค!าน�งถ�งผู้ลัปรัะโยชน*ของสำ งคมสำ1วนรัวมด(วย รั ฐจ�งต(องม&หน(าท&0สำ!าค ญในการัให(สำว สำด�การัสำ งคมแก1แรังงานรัวมท .งสำนองตอบข(อเรั&ยกรั(องของปรัะชาชน เม-0อเป7นเช1นน&.การัสำะสำมท+นท&0รัาบรั-0นอย1างต1อเน-0องจ�งเก�ดข�.นได(

2. สำ!าน กน&.ให(ความสำนใจแก1เรั-0องการัเปลั&0ยนแปลังรั'ปแบบของรั ฐ โดยเฉพื้าะอย1างย�0ง เม-0อเก�ดว�กฤต�การัณ*ทางเศึรัษฐก�จซั�0งจะม&ผู้ลักรัะทบต1อรัะบบการัครัอบง!าโดยท 0วไปว�กฤตการัณ*ของการัสำะสำมท+นจะเก�ดข�.นพื้รั(อมก บว�กฤตการัณ*ของ Ideological

hegemony ซั�0งท!าให(มวลัชนไม1ยอม รั บการัน!าของกลั+1มท+นต1อไปอ&กแลั(ว พื้ลั งสำ งคมหลัายกลั+1มก6จะม&ย+ทธีศึาสำตรั*การัเม-องของตนเอง แลัะอาจม&การัแสำวงหารั'ปแบบใหม1ๆ เก&0ยวก บรั ฐก6ได( ถ(าหากรั'ปแบบของรั ฐในป�จจ+บ นไม1สำามารัถจะเป7นหลั กปรัะก นของการัสำะสำมท+นท&0ต1อเน-0องได(

สำรั+ปแลั(ว ในแนวค�ดของกลั+1ม Ideologist รั ฐค-อ ด+ลัภิาพื้รัะหว1างรัะบบการัเม-อง (กลัไกบ&บบ งค บเพื้-0อผู้นวกมวลัชนให(เข(าไปในรัะบบเศึรัษฐก�จท&0ด!ารังอย'1) ก บรัะบบสำ งคม (hegemony ของพื้ลั งสำ งคมบางกลั+1มท&0ม&อ!านาจเหน-อสำ งคมท .งหมด) ภิารัก�จหลั กของรั ฐค-อการัรัะดม hegemanic resources ท .งหมดเพื้-0อรั กษารัะบบการัครัอบง!าแลัะเพื้-0อเอาชนะจ�ตใจของมวลัชนท&0ถ'กครัอบง!าให(เห6นด(วยก บรัะบบ

227

บรรณาน�กรม

หน�งสอภิาษาไที่ยก&รัต� บ+ญเจ-อ. แก,นปร�ชื่ญาป?จุจุ�บ�น. กรั+งเทพื้ฯ : ไทยว ฒนาพื้าน�ช, 2532.ก&รัต� บ+ญเจ-อ. จุร�ยศาสติร�ส�าหร�บผ:%เร��มเร#ยน. กรั+งเทพื้ฯ:ไทยว ฒนาพื้าน�ช, 2538.

ก&รัต� บ+ญเจ-อ. ติรรกวิ�ที่ยาที่��วิไป. กรั+งเทพื้ฯ : ไทยว ฒนาพื้าน�ช, 2516.กอรั*เดอรั*, โยสำไตน*. โลำกข้องโซฟีE : เส%นที่างจุ�นตินาการส:,ประวิ�ติ�ศาสติร�ปร�ชื่ญา. แปลัโดยสำายพื้�ณ

ศึ+พื้+ทธีมงคลั. กรั+งเทพื้ฯ : คบไฟั, 2545.

จ!านง ทองปรัะเสำรั�ฐ. ปร�ชื่ญาประย�กติ� : ชื่�ดอ�นเด#ย. กรั+งเทพื้ฯ:

ต(นอ(อ แกรัมม&0, 2539.

จรั'ญ โกม+ทรั ตนานนท*. ศ�ลำปะคำออะไร. กรั+งเทพื้ฯ : บรั�ษ ทต(นอ(อ แกรัมม&0จ!าก ด, 2539.

เฉลั�มเก&ยรัต� ผู้�วนวลั. อภิ�จุร�ยศาสติร�. กรั+งเทพื้ฯ : สำ!าน กพื้�มพื้*สำม�ต, 2535.ช ยว ฒน* อ ตพื้ ฒน*. ปร�ชื่ญาติะวิ�นติกร,วิมสม�ย. กรั+งเทพื้ฯ: สำ!าน กพื้�มพื้*มหาว�ทยาลั ยรัามค!าแหง, 2533.

ช ยว ฒน* อ ตพื้ ฒน* . จุร�ยศาสติร�. กรั+งเทพื้ฯ : มหาว�ทยาลั ยรัามค!าแหง, 2530.

ช ชช ย ค+(มทว&พื้รั. จุร�ยศาสติร�:ที่ฤษฎี#แลำะการวิ�เคำราะห�ป?ญหาจุร�ยธิรรม. กรั+งเทพื้ฯ : บรั�ษ ทเคลั6ด

228

ไทย, 2540.

เด-อน ค!าด&. ป?ญหาปร�ชื่ญา. กรั+งเทพื้ฯ : โอเด&ยนสำโตรั*, 2530.

เดโช สำวนานนท*. ปที่าน�กรมจุ�ติวิ�ที่ยา. กรั+งเทพื้ฯ : สำ!าน กพื้�มพื้*โอเด&ยนสำโตรั*, 2520.

ทองหลั1อ วงษ*ธีรัรัมา. ปร�ชื่ญาติะวิ�นออก. กรั+งเทพื้ฯ : โอเด&ยนสำโตรั*, 2536.

น(อย พื้งษ*สำน�ท. จุร�ยศาสติร� เลำ,ม 1. เช&ยงใหม1 : มหาว�ทยาลั ยเช&ยงใหม1, 2520.

บรัรัพื้ต ว&รัะสำ ย. ลำ�ที่ธิ�การเมอง. กรั+งเทพื้ฯ : ไทยว ฒนาพื้าน�ช, 2533.ปานท�พื้ย* ปรัะเสำรั�ฐสำ+ข. ปร�ชื่ญาเอกซ�สเตินเชื่#ยลำลำ�สติ� : ปร�ชื่ญาอ�ติถิ�ภิาวิน�ยม. กรั+งเทพื้ฯ:

มหาว�ทยาลั ยรัามค!าแหง, 2524.

ปรั&ชา ช(างขว ญย-น. การใชื่%เหติ�ผลำ : ติรรกวิ�ที่ยาเชื่�งปฏิ�บ�ติ�. กรั+งเทพื้ฯ : สำ!าน กพื้�มพื้*จ+ฬาลังกรัณ*

มหาว�ทยาลั ย, 2533.

ปรั&ชา ช(างขว ญย-นแลัะสำมภิารั พื้รัมทา. มน�ษย�ก�บศาสนา. กรั+งเทพื้ฯ : โครังการัต!ารัาคณะอ กษรั

ศึาสำตรั* จ+ฬาลังกรัณ*มหาว�ทยาลั ย, 2543.

ปรั&ชา เปE0 ยมพื้งศึ*สำานต*. “เศึรัษฐศึาสำตรั*การัเม-อง โลักท ศึน*ก บการัว�เครัาะห*รัะบบการัเปลั&0ยนแปลัง”.

วิารสารมน�ษยศาสติร�แลำะส�งคำมศาสติร�, (2538) : 23-29.พื้�พื้ ฒน* พื้สำ+ธีารัชาต�. ร�ฐก�บศาสนา บที่คำวิามวิ,าด%วิยอาณาจุ�กร

ศาสนจุ�กร แลำะเสร#ภิาพ. กรั+งเทพื้ฯ :

ศึยาม, 2545.

พื้รัะเมธี&ธีรัรัมาภิรัณ* (ปรัะย'รั ธีมมจ�ตโต). ปร�ชื่ญากร#ก:บ,อเก�ดภิ:ม�ป?ญญาติะวิ�นติก. กรั+งเทพื้ฯ:สำ!าน ก

พื้�มพื้*ศึยาม, 2537.

229

พื้รัะมหาไพื้รั ชน* เข&ยนวงศึ*. พ�ที่ธิจุร�ยศาสติร�เถิรวิาที่เป3นอ�ติน�ยมหรอไม,. ว�ทยาน�พื้นธี*อ กษรั

ศึาสำตรั*มหาบ ณฑ์�ต จ+ฬาลังกรัณ*มหาว�ทยาลั ย, 2539.

ไพื้ลั�น เตชะว�ว ฒนาการั. การศ<กษาเปร#ยบเที่#ยบเกณฑ์�ติ�ดส�นคำวิามด#ในพ�ที่ธิปร�ชื่ญาเถิรวิาที่ก�บใน

ปร�ชื่ญาข้องคำ%านที่�. ว�ทยาน�พื้นธี*อ กษรัศึาสำตรั*มหาบ ณฑ์�ต จ+ฬาลังกรัณ*มหาว�ทยาลั ย, 2533.

พื้งษ*ศึ กด�C ภิาณ+รั ตน*. การศ<กษาเชื่�งวิ�เคำราะห�ที่ฤษฎี#จุร�ยศาสติร�ข้องอาร�.เอ=ม.แฮร�. ว�ทยาน�พื้นธี*อ กษรั

ศึาสำตรั*มหาบ ณฑ์�ต จ+ฬาลังกรัณ*มหาว�ทยาลั ย, 2523.

ฟัL. น ดอกบ ว. ปวิงปร�ชื่ญาจุ#น. กรั+งเทพื้ฯ : โอเด&ยนสำโตรั*, 2532.

มหาว�ทยาลั ยสำ+โขท ยธีรัรัมาธี�รัาช. เอกสารการสอนชื่�ดวิ�ชื่าปร�ชื่ญาการเมอง. นนทบ+รั& : สำ!าน กพื้�มพื้*

มหาว�ทยาลั ยสำ+โขท ยธีรัรัมาธี�รัาช, 2535.

มหาว�ทยาลั ยสำ+โขท ยธีรัรัมาธี�รัาช. ปร�ชื่ญาการเมอง. นนทบ+รั& : มหาว�ทยาลั ยสำ+โขท ยธีรัรัมาธี�รัาช,

2530.ลั&โอ ตอลัสำตอย. ศ�ลำปะคำออะไร .แปลัโดย สำ�ทธี�ช ย แสำงกรัะจ1าง.

กรั+งเทพื้ฯ : สำ!าน กพื้�มพื้*คมบาง, 2538.

ว�ทย* ว�ศึทเวทย*. ปร�ชื่ญาที่��วิไป : มน�ษย� โลำก แลำะคำวิามหมายข้องชื่#วิ�ติ. กรั+งเทพื้ฯ : อ กษรัเจรั�ญท ศึน*,

2540.ว�ทย* ว�ศึทเวทย*. จุร�ยศาสติร�เบ องติ%น:มน�ษย�ก�บป?ญหาจุร�ยธิรรม.

กรั+งเทพื้ฯ:อ กษรัเจรั�ญท ศึน*,2525.

ว�ทยา เศึรัษฐวงศึ*. ปร�ชื่ญาเอ=กซ�สเที่นเชื่#ยลำลำ�สม�ก=คำอมน�ษยน�ยม.

กรั+งเทพื้ฯ : ธีรัรัมชาต�, 2540.

วรัรัณว�สำาข* ไชยโย. คำวิามหมายข้องชื่#วิ�ติในที่ฤษฎี#น�ยบ�า บ�ด.

ว�ทยาน�พื้นธี*ศึ�ลัปศึาสำตรั*มหาบ ณฑ์�ต

230

มหาว�ทยาลั ยเช&ยงใหม1, 2544.

เสำน1ห* จามรั�ก. คำวิามคำ�ดที่างการเมองจุากเพลำโติถิ<งป?จุจุ�บ�น.

กรั+งเทพื้ฯ : โรังพื้�มพื้*มหาว�ทยาลั ยธีรัรัมศึาสำตรั*, 2522.

สำมบ ต� จ นทรัวงศึ*. เจุ%าผ:%ปกคำรอง. กรั+งเทพื้ฯ : สำ!าน กพื้�มพื้*จ+ฬาลังกรัณ*มหาว�ทยาลั ย, 2538.

สำ+วรัรัณา สำถาอาน นท*. มน�ษย�ที่�ศน�ในปร�ชื่ญาติะวิ�นออก. กรั+งเทพื้ฯ : สำ!าน กพื้�มพื้*จ+ฬาลังกรัณ*

มหาว�ทยาลั ย, 2533.

สำมบ ต� จ นทรัวงศึ*. ปร�ชื่ญาการเมองเบ องติ%น : บที่วิ�เคำราะห�โสเกรติ#ส. กรั+งเทพื้ฯ : โครังการัต!ารัา

สำ งคมศึาสำตรั*แลัะมน+ษยศึาสำตรั* มหาว�ทยาลั ยธีรัรัมศึาสำตรั*, 2524.สำ+ข+ม นวลัสำก+ลั. ที่ฤษฎี#การเมองสองที่ฤษฎี#การเมองแห,งนวิสม�ย.

กรั+งเทพื้ฯ: คณะรั ฐศึาสำตรั* มหาว�ทยาลั ยรัามค!าแหง, 2533.

สำ+จ�ตรัา รัณรั-0น. ปร�ชื่ญาเบ องติ%น. กรั+งเทพื้ฯ : บรั�ษ ทอ กษรัาพื้�พื้ ฒน*, 2532.

สำ�รั�วรัรัณ ต .งจ�ตตาภิรัณ*. การศ<กษาเปร#ยบเที่#ยบแนวิคำ�ดเร�องเจุติจุ�านงด#ข้องคำ%านที่�ก�บแนวิคำ�ดในพ�ที่ธิ

ปร�ชื่ญา. ว�ทยาน�พื้นธี*ศึ�ลัปศึาสำตรัมหาบ ณฑ์�ต มหาว�ทยาลั ยเช&ยงใหม1, 2543.

แอลั ซั& แมโดน ลัด*. ที่ฤษฎี#การเมองติะวิ�นติก. แปลัโดยสำมบ ต� จ นทรัวงศึ*. กรั+งเทพื้ฯ : ไทยว ฒนา

พื้าน�ช, 2520.

อด�ศึ กด�C ทองบ+ญ. ปร�ชื่ญาอ�นเด#ย. กรั+งเทพื้ฯ: รัาชบ ณฑ์�ตยสำถาน, 2524.

231

อด�ศึ กด�C ทองบ+ญ. คำ:,มออภิ�ปร�ชื่ญา. กรั+งเทพื้ฯ : รัาชบ ณฑ์�ตสำถาน, 2540.ฮารั*มอน, เอ6ม. เจ. เสำน1ห* จามรั�ก แปลั. คำวิามคำ�ดที่างการเมอง จุากเพลำโติ%ถิ<งป?จุจุ�บ�น. กรั+งเทพื้ฯ :

โรังพื้�มพื้*มหาว�ทยาลั ยธีรัรัมศึาสำตรั*, 2515.

ฮารั*มอนด*, เอ6ม. เจ. เสำน1ห* จามรั�ก แปลั. คำวิามคำ�ดที่างการเมองจุากเพลำโติถิ<งป?จุจุ�บ�น. กรั+งเทพื้ฯ :

สำ!าน กพื้�มพื้*มหาว�ทยาลั ยธีรัรัมศึาสำตรั*, 2522.

ฮ กซั*ลั&ย*,จ'เลั&ยน บรัรัณาธี�การั. จ+ฑ์าท�พื้ย* อ+มะว�ชชน& แปลั.

วิ�วิ�ฒนาการแห,งคำวิามคำ�ดภิาคำมน�ษย�แลำะโลำก. กรั+งเทพื้ฯ : สำ!าน กพื้�มพื้*มหาว�ทยาลั ยธีรัรัมศึาสำตรั*,

2544.

หน�งสอภิาษาอ�งกฤษBeardsley,Monroe,C. Aesthetics from classical Greece to the present : A short history .

New York :The Macmillan Company, 1966.Beardsley,Monroe,C. Introductory reading in aesthetics. New York : The freepress,1969.Bradley, Francis Herbert. Ethical studies. London : Oxford University Press, 1967.Barbara Mackinnon. Ethics : theory and contemporary issues. Belmont, Calif : Wadsworth,

1995.Bell.Clive. Introductory reading in aesthetics .The Free Press,1969.Bender,John. W. and Blocker,H., Gere (Ed) . Contemporary philosophy of art : readings in

Analytic aesthetics. New Jersey : Prentice Hall, ,1993.Carritt,E,F. What is Beauty? . Oxford : The Clarendon Press, 1932.

232

Charlton, W. Aesthetic : An introduction . London : Hutchison & Co Ltd.,1970.Collingwood,Robin,G. “The poetic expression of emotion”..In David Goldblatt and Lee

B.Brown (Eds) . Aesthetics:a reader in philosophy of the arts, Prentice-Hall,Inc,1997.Croce,Benedetto. Reading in Philosophy of art and aesthetics. New Jersey : Prentice-Hall, inc,

1975.Carritt, E.F. Ethical and Political Thinking. Westpart, Com. : Greenwood Press, 1973.

Ducasse, Curt,John. The philosophy of art . New York : Dover publication,1966.Glen, Paul J. An Introduction to Philosophy. St. Louis : B. Herder Book, 1944.Graham,Gordon. Philosophy of the art : An introduction to Aesthetics. London : Routledge ,

1997.Hosper, John. Introduction to Philosophical Analysis. London : Routledge & K. Paul, 1967.Hanslick, Eduard .“A musical theory of sound and motion :From On the Musically Beautiful ”. In

George Dickie ,Richard Scalafani and Ronald Robin (eds). Aesthetics : A critical

antrology, New York : St.Matin’s press, 1989 .Hospers,John (Ed) . Introductory reading in aesthetics . The free press, 1969.Hume ,David “Of tragedy” . In Alex Neill ,Aaron Ridley (eds.) Arguing about art :

Contemporary philosophical debates, New York : Mc Graw-Hill .inc.,1995.John Watson. Hedonistic theories:from Aristippus to spencer. Britol, England :Thoemmes

press, 1993.

233

Jessop,T. E. “The objectivity lf aesthetic value” .Introductory resding in aesthetics . The free

Press,1969.Knowles, Dodley. Political philosophy. London : Routledge, 2001.Kenneth Pahel & Marvin Schiller. Reading in

contemporary ethical theory. N.J. : Prentice

Hall, 1976.Louis P. Pojman. Ethics Discovering Right and Wrong. Third Edition U.S.A : Wadsworth

Publishing Company, 1999.Langer,Susanne, K. “The work of art as a symbol”.In John Hospers(Ed) .Introductory reading

In aesthetics . The free press, 1969.Melden, A. I. Ethical theories : a book of reading. New York : Prentice-Hall, 1967.Nakhnikian, George. An Introduction to Philosophy. New York : Knapf, 1967.Nahm,Milton, C.(ed),Reading in Philosophy of art and aestheics . New York : rentice-hall, inc,

1975Neill ,Alex and Ridley ,Aaron . eds. Arguing about art : Contemporary philosophical

debates, New York : Mc Graw-Hill inc.,1995 .Osborne,Harold. “What is a work of art?”. in Contemporary philosophy of art : readings. in

analytic aesthetics.,New Jersey : Prentice Hall, 1993.

Patrick M. O’Neil. International Encyclopedia of Ethics. London : Salem Press Inc., 1995.Plato. The world’s classic: classical Literary criticism. London : Oxford University

234

press,1989.Roger Crisp. Concise Routledge Encyclopedia of Philosophy. New York : Routledge, 2000. Sheppard, Ann. Aesthetic:An introduction to philosophy of art . New York : Oxford

university, 1987.Vaughan, Charles Eawjn. Studies in the history of political philosophy before and after

Rousseau . New York : Russellt Russell, 1960.Weitz,Morris. Aesthetics:a reader om philosophy of the arts. New York : Prentice-

Hall Inc.,1997.

235