ΟΔΗΓΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

1. Συνοπτική Παρουσίαση Σεναρίου

1.1. Τίτλος διδακτικού Σεναρίου «Τα σχήματα γύρω μας»

1.2.Εμπλεκόμενες Γνωστικές ΠεριοχέςΤο σενάριο αυτό περιλαμβάνει δραστηριότητες που καλύπτουν το γνωστικό

αντικείμενο των μαθηματικών όπως προβλέπει το ΔΕΠΠΣ για το νηπιαγωγείο.

1.3. Τάξεις στις οποίες μπορεί να απευθύνεταιΤο εκπαιδευτικό σενάριο απευθύνεται στην προσχολική αγωγή

1.4. Συμβατότητα με το Αναλυτικό πρόγραμμα Το σενάριο είναι συμβατό με το ΔΕΠΠΣ για το Νηπιαγωγείο (2003) καθώς οι

δραστηριότητες και τα λογισμικά που χρησιμοποιούνται σ΄αυτό παρέχουν

κατάλληλες ευκαιρίες στα παιδιά, να αναγνωρίζουν να ονομάζουν και να

χρησιμοποιούν απλά γεωμετρικά σχήματα. Να διατυπώνουν συλλογισμούς, να

περιγράφουν σχέσεις και διαδικασίες, να συζητούν και να επιχειρηματολογούν.

1.5. Οργάνωση της διδασκαλίας και Απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή

Η απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή είναι ένας ή περισσότεροι υπολογιστές Οι

υπολογιστές θα πρέπει επίσης να διαθέτουν τα προγράμματα: Πρόγραμμα

εννοιολογικής χαρτογράφησης Kidspiration, Πρόγραμμα MikroWorlds Pro και το

εκπαιδευτικό λογισμικό «η Τάξη μου»

1.6. Εκτιμώμενη διάρκειαΗ εκτιμώμενη διάρκεια του σεναρίου είναι τρία δίωρα. Οι δραστηριότητες που

περιέχει όσον αφορά την εφαρμογή τους μέσα στην τάξη του νηπιαγωγείου έχουν

διάρκεια περίπου είκοσι λεπτά. Η διάρκεια τους ωστόσο μπορεί να μειωθεί ή να

αυξηθεί ανάλογα με το ενδιαφέρον που θα επιδείξουν τα νήπια κατά τη συμμετοχή

τους.

1.7. Χώρος, τρόπος δουλειάς (σε ομάδες, ατομικά, κλπ.)Όλες οι δραστηριότητες θα λάβουν χώρα στη γωνία του υπολογιστή και τα παιδιά θα δουλέψουν σε ομάδες των δυο ατόμων.

1.8. Προαπαιτούμενες γνώσεις

1

Ενδεχομένως επειδή το λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης Kidspiration είναι

ένα ανοιχτό περιβάλλον μάθησης, με αρκετά σύνθετη δομή και αρκετό υλικό, να

πρέπει τα παιδιά να έχουν εξοικειωθεί με το περιβάλλον και τη χρήση του.

Παράλληλα θα πρέπει να έχουν ένα σχετικό βαθμό εξοικείωσης με την επιλογή και τη

μετακίνηση (drag and drop) αντικειμένων μέσα σε ένα υπολογιστή για τη συμμετοχή

τους και στις δραστηριότητες των άλλων λογισμικών.

2. Το διδακτικό αντικείμενο

2.1. Διδακτικό Περιεχόμενο

Η σύγχρονη έρευνα στη Διδακτική των μαθηματικών τονίζει ότι πολλές από τις

μαθηματικές έννοιες συγκροτούνται και αναπτύσσονται σε ηλικίες πριν από την

πρώτη σχολική βαθμίδα. Τα παιδιά, της προσχολικής ηλικίας, έχουν την ικανότητα να

απαριθμούν μικρές ποσότητες αντικειμένων να διακρίνουν γεωμετρικά σχήματα, να

ταξινομούν αντικείμενα, ως προς ένα ή δυο χαρακτηριστικά τους, να προσθέτουν και

να αφαιρούν μικρές ποσότητες αντικειμένων.

Δεδομένης λοιπόν αυτής της ικανότητας των παιδιών να χειρίζονται με σχετική άνεση

κάποιες από τις απλές έννοιες των μαθηματικών αποφασίσαμε να οργανώσουμε

δραστηριότητες σχετικά με τα γεωμετρικά σχήματα ώστε να αποκτήσουν τα παιδιά

όσο μεγαλύτερη εξοικείωση γίνεται με τη μορφή και τη σχεδίαση τους αλλά να

αντιληφθούν και την ύπαρξή τους στον κόσμο που τα περιβάλλει

2.2. Επιδιωκόμενοι στόχοι Μαθηματικά/Σχήματα

να αναγνωρίζουν να αναπαράγουν και να ονομάζουν απλά στερεά και

ευθύγραμμα σχήματα

να εντοπίζουν αντικείμενα στον εγγύτερο τους περιβάλλον και να τα

συσχετίζουν με τα απλά γεωμετρικά σχήματα που γνωρίζουν

να «ερμηνεύουν» γενικά στοιχεία του κόσμου που τα περιβάλλει μέσα από

διαδικασίες ομαδοποίησης

Να αναγνωρίζουν συμμετρικά σχήματα ως προς τον άξονα

Να αντιλαμβάνονται και να αναπαράγουν δεδομένα μοτίβα

Να εμπλουτίζουν τη γλώσσα και με λέξεις που συνδέονται με τα μαθηματικά

2

3. Περιγραφή των δραστηριoτήτων.

1 ο διδακτικό δίωρο Εκμεταλλευόμενοι τις λειτουργίες του λογισμικού εννοιολογικής χαρτογράφησης

Kidspiration οργανώνουμε ένα περιβάλλον ώστε τα παιδιά να πραγματοποιήσουν

μια δραστηριότητα μαθηματικών σχετικά με τα σχήματα, σε δυο επίπεδα.

Περιγραφή δραστηριότητας

Α΄ Επίπεδο

Αναλυτικότερα, τα παιδιά στην πρώτη

φάση της δραστηριότητας θα πρέπει

βλέποντας το σχήμα που έχουμε εμείς

εισάγει στην επιφάνεια εργασίας του

λογισμικού, να χρησιμοποιήσουν τη

λειτουργία της

ελεύθερης σχεδίασης ώστε

να προσπαθήσουν να σχεδιάσουν τα

σχήματα μόνα τους.

Τα σχήματα που έχουμε εμείς τοποθετήσει στην επιφάνεια εργασίας είναι:

ένας κύκλος

3

ένα τετράγωνο και

ένα τρίγωνο .

Αφού τα παιδιά ολοκληρώσουν την πρώτη αυτή φάση και όλοι μαζί ονομάσουμε τα

τρία αυτά σχήματα εξακολουθούμε στη δεύτερη φάση της.

Β΄ Επίπεδο

Σε αυτό το σημείο τα παιδιά θα πρέπει μέσα στο αντίστοιχο πλαίσιο ομαδοποίησης

(super grouper) για το κάθε σχήμα, να συμπεριλάβουν όσα περισσότερα αντικείμενα

–έννοιες βρουν μέσα στις βιβλιοθήκες του λογισμικού (αυτά μπορεί να είναι για τον

κύκλο, μπάλες, ο ήλιος κ.α, για το τετράγωνο τηλεόραση, οθόνη ηλεκτρονικού

υπολογιστή κ.α, για το τρίγωνο το μουσικό όργανο, τρίγωνο κ.α). Σημειώνουμε σε

αυτό το σημείο ότι η λογική οργάνωσης του λογισμικού σε σχέση με το περιεχόμενο

που διαθέτει στα παιδιά είναι σε βιβλιοθήκες ανά θεματική κατηγορία (π.χ

γεωγραφία, τροφές, κτήρια, μεταφορικά μέσα, μουσικά όργανα, ένδυση, γεωμετρικά

σχήματα, επαγγέλματα, αριθμοί κ.α)

2 ο διδακτικό δίωρο

Οι επόμενες δραστηριότητες που επιλέξαμε αφορούν στο εκπαιδευτικό λογισμικό «Η

τάξη μου». Η συγκεκριμένη εφαρμογή αποτελεί ουσιαστικά ένα εκπαιδευτικό

λογισμικό κλειστού τύπου, του οποίου οι βασικές αρχές οργάνωσης υλικού και

υλοποίησης δραστηριοτήτων βασίζονται στις θεωρίες του συμπεριφορισμού.

Ειδικότερα, σε ότι αφορά την υποκατηγορία λογισμικών κλειστού τύπου, το

4

λογισμικό αυτό αποτελεί ουσιαστικά μια εφαρμογή πρακτικής και εξάσκησης.

Αναφορικά με το περιεχόμενό του σε σχέση πάντα με το ΔΕΠΠΣ περιέχει

δραστηριότητες

Γλώσσας

o Γραφή

Δημιουργία λέξεων

o Ορθογραφία

Ανάγνωση

Αλφαβήτα

Φωνήματα

Ανάγνωση απλών λέξεων

και Μαθηματικών

Αριθμούς

Πράξεις

Σχήματα

Αναλυτικότερα σε ότι αφορά τις

δραστηριότητες των μαθηματικών, αφού τα

παιδιά επιλέξουν από την κεντρική οθόνη των

δραστηριοτήτων το αρκουδάκι που τα

παραπέμπει σε αυτές, μεταφέρονται στην

διπλανή οθόνη από την οποία επιλέγουν ένα

κουτάκι κάθε φορά ώστε να απασχοληθούν με

κάθε μία δραστηριότητα ξεχωριστά. Συνολικά οι δραστηριότητες αυτές είναι 18, όσα

και τα κουτάκια που φαίνονται στην οθόνη αυτή

Οι επόμενες τέσσερις δραστηριότητες που επιλέξαμε αφορούν τα σχήματα και

συγκεκριμένα την αναγνώριση και ονομασία των σχημάτων από τα παιδιά. Οι στόχοι

από το ΔΕΠΠΣ είναι κοινοί και για τις τέσσερις περιπτώσεις,

να αναγνωρίζουν και να ονομάζουν απλά στερεά και ευθύγραμμα σχήματα,

ενώ οι δραστηριότητες προσφέρονται στα παιδιά με μικρές παραλλαγές

Περιγραφή δραστηριοτήτων

1η δραστηριότητα

Σ΄ αυτή την περίπτωση έχουμε ένα παιχνίδι μνήμης με σχήματα,

5

2η δραστηριότητα

Εδώ τα παιδιά πρέπει ανάλογα με το σωστό χρώμα να επιλέξουν κάποιο από τα τρία

παρόμοια σχήματα.

3η δραστηριότητα

6

Στις παρακάτω δυο δραστηριότητες, πρέπει τα παιδιά να τοποθετήσουν το σχήμα

στην αντίστοιχη κενή θέση στην οποία ανήκει.

7

4η δραστηριότητα

Εξακολουθώντας με την επόμενη δραστηριότητα, διαπιστώνουμε ότι

πρόκειται για μια πιο σύνθετη κατάσταση η οποία ουσιαστικά απαιτεί μεγαλύτερη

προσοχή και ενδιαφέρον από τα παιδιά. Το περιεχόμενό της αφορά τα συμμετρικά ως

προς τον άξονα σχήματα και η εντολή που δίνεται στα παιδιά είναι «Κοίταξε την

εικόνα και συνέχισε την κοιτάζοντας το παράδειγμα». Οι στόχοι σύμφωνα με το

ΔΕΠΠΣ είναι:

8

να αναγνωρίζουν συμμετρικά σχήματα ως προς άξονα:

3 ο διδακτικό δίωρο

Οι παρακάτω δραστηριότητες έχουν σχεδιαστεί στο προγραμματιστικό περιβάλλον της MikroWorlds Pro και αποτελούν ασκήσεις διαβαθμισμένης δυσκολίας. Αρχικά όμως θα πρέπει τα παιδιά να έχουν εξοικειωθεί με το περιβάλλον του συγκεκριμένου λογισμικού και τη χρήση του. Εκμεταλλευόμενοι τις λειτουργίες του λογισμικού αυτού οργανώνουμε ένα περιβάλλον ώστε τα παιδιά να πραγματοποιήσουν μια δραστηριότητα μαθηματικών σχετικά με τα σχήματα, σε τρία επίπεδα δυσκολίας. Η συγκεκριμένη εφαρμογή αποτελεί ουσιαστικά ένα εκπαιδευτικό λογισμικό κλειστού τύπου, του οποίου η βασικές αρχές οργάνωσης υλικού και υλοποίησης δραστηριοτήτων βασίζονται στις θεωρίες του συμπεριφορισμού. Οι επόμενες τέσσερις δραστηριότητες που σχεδιάσαμε αφορούν τα σχήματα και

έχουν ως στόχο α) την αναπαραγωγή δεδομένων παραστάσεων και μοτίβων και β)

τον εμπλουτισμό της γλώσσας και με λέξεις που συνδέονται με τα μαθηματικά. Οι

στόχοι από το ΔΕΠΠΣ είναι κοινοί και για τα τρία επίπεδα.

Περιγραφή δραστηριότητας

Α΄επίπεδο

Στο πρώτο επίπεδο τα παιδιά καλούνται να αναπαράγουν δεδομένες σχέσεις και σχήματα όπως τα βλέπουν.

9

Β΄Επίπεδο Στο δεύτερο επίπεδο τα παιδιά καλούνται να αναπαράγουν δεδομένες σχέσεις και σχήματα από μνήμης.

10

Γ΄Επίπεδο

11

Σ΄αυτό το επίπεδο τα παιδιά ενθαρρύνονται να περιγράφουν σχέσεις και διαδικασίες,

να δίνουν εξηγήσεις για τις επιλογές τους, να διατυπώνουν συλλογισμούς και να

συζητούν και να επιχειρηματολογούν στο πλαίσιο πάντα των δυνατοτήτων τους.

4. Διευθέτηση τάξης – διδακτικό συμβόλαιο

12

Τα παιδιά θα πρέπει να δουλέψουν σε ομάδες των δυο ατόμων και να περιμένουν

υπομονετικά τη σειρά τους ώστε να χρησιμοποιήσουν τον ηλεκτρονικό υπολογιστή

Ανάλογα με τις ανάγκες των παιδιών προσαρμόζουμε το βαθμό βοήθειας που τους

προσφέρουμε.

5. Η Διδακτική παρέμβαση

Η σχεδίαση των συγκεκριμένων δραστηριοτήτων, βασίστηκε σε τρία διαφορετικά

λογισμικά. Συγκεκριμένα σε ένα λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης, σ΄ένα

λογισμικό συμπεριφοριστικού τύπου και σ΄ ένα λογισμικό προγραμματιστικού

περιβάλλοντος τα οποία δεν ακολουθούν ξεκάθαρα τις βασικές θεωρήσεις του

εποικοδομισμού, για τη μάθηση. Χρησιμοποιήσαμε δηλαδή τα περιβάλλοντα αυτά

μάθησης με τρόπο ώστε να οργανώσουμε μια διδακτική παρέμβαση η οποία έχει

επίπεδα διαβάθμισης δυσκολίας, με διαφορετική διδακτική προσέγγιση στο κάθε

επίπεδο. Στο πρώτο επίπεδο οι δραστηριότητες έχουν συμπεριφοριστικό χαρακτήρα

και στο δεύτερο και τρίτο επίπεδο οργανώνονται με τέτοιο τρόπο ώστε τα παιδιά θα

πρέπει να δουλέψουν λίγο πιο διερευνητικά χρησιμοποιώντας στην πρώτη εφαρμογή

τις διαθέσιμες λειτουργίες του λογισμικού που αφορούν την αναζήτηση υλικού στις

βιβλιοθήκες του και ομαδοποίησης του και στην τρίτη εφαρμογή αναπαραγωγή

μοτίβων και ομαδοποίηση των σχημάτων ανάλογα με κάποια βασικά

χαρακτηριστικά τους.

Ειδικότερα, στην πρώτη φάση της δραστηριότητας δώσαμε στα παιδιά έτοιμα

σχήματα και περιμέναμε από αυτά να τα αναπαράγουν, χρησιμοποιώντας εργαλεία

ελεύθερης σχεδίασης, οπότε και περιμέναμε από ένα απλό ερέθισμα που τους

προσφέραμε να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους και να αποκτήσουν τη δεξιότητα να

αναπαράγουν τα τρία γεωμετρικά σχήματα, κύκλο, τρίγωνο και τετράγωνο, όπως

επίσης και ένα δεδομένο μοτίβο.

Συμπληρωματικά, στο δεύτερο επίπεδο της πρώτης εφαρμογής βασισμένοι στον

εποικοδομισμό, προτρέπουμε τα παιδιά να αναζητήσουν ελεύθερα μέσα στο

λογισμικό να βρουν αντικείμενα από τη καθημερινότητά τους και να τα συνδυάσουν

με τα σχήματα που χρησιμοποίησαν προηγουμένως στην δραστηριότητά τους.

Η διδακτική στρατηγική η οποία ακολουθήθηκε είναι: α) η Εκθετική διδασκαλία ή καθοδήγηση (συμπεριφοριστική προσέγγιση εφόσον αναμένουμε τα παιδιά να σχεδιάσουν τα γεωμετρικά σχήματα, επειδή τα βλέπουν) β) η ανακαλυπτική – διερευνητική προσέγγιση με έρευνα και πειραματισμό αφού προτρέπουμε τα παιδιά

13

να αναζητήσουν ελεύθερα μέσα στο λογισμικό να βρουν αντικείμενα από τη καθημερινότητά τους που να έχουν κοινά χαρακτηριστικά με τα γεωμετρικά σχήματα. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι Καθοδηγητικός. Όπου κρίνουμε βέβαια απαραίτητο κατά την διδακτική διαδικασία βοηθάμε τα παιδιά σε σχέση με τη χρήση του λογισμικούΟ υπολογιστής στη διδακτική μας παρέμβαση αποτελεί εργαλείο πρακτικής και εξάσκησης.

6. Αξιολόγηση Σε μια άλλη δραστηριότητα που οργανώνουμε με τα παιδιά τα παροτρύνουμε να

αναζητήσουν αντικείμενα μέσα στο χώρο της τάξης που να έχουν κοινά

χαρακτηριστικά με τα γεωμετρικά σχήματα

7. Τεκμηρίωση χρήσης ΤΠΕΌσον αφορά στην προστιθέμενη αξία από τη χρήση ΤΠΕ είναι γεγονός ότι σε ότι

αφορά στις περισσότερες δραστηριότητες, δεν θα ήταν δυνατό να έρθουν τα παιδιά

σε επαφή με τόσο πλούσιο υλικό και ερεθίσματα ώστε να αναστοχαστούν σε

ικανοποιητικό βαθμό σε σχέση με το περιβάλλον τους και τα σχήματα, χωρίς το

υλικό που περιέχουν τα παραπάνω λογισμικά. Ειδικότερα το λογισμικό της

εννοιολογικής χαρτογράφησης, δίνει μεγάλη δυνατότητα για διερεύνηση και

ανακάλυψη με το πλούσιο υλικό που παρέχει.

ΒιβλιογραφίαΔιαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο(2003)Κόμης, Β. 2004, Εισαγωγή στις εκπαιδευτικές εφαρμογές των Τεχνολογιών τηςΠληροφορίας και των Επικοινωνιών, Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών, Αθήνα.

Κόμης, Β. 2005, Εισαγωγή στη &ιδακτική της Πληροφορικής, ΕκδόσειςΚλειδάριθμος, Αθήνα.

Ράπτης, Α., & Ράπτη, Α. (1997). Πληροφορική και Εκπαίδευση-Συνολικήπροσέγγιση, εκδ.: Τελέθριον, Αθήνα.

Ράπτης, Α., & Ράπτη, Α. (2002). «Μάθηση και διδασκαλία στην εποχή τηςπληροφορίας, ολική προσέγγιση», τ.: Α΄, εκδ.: Αρ. Ράπτης, Αθήνα.

Σολομωνίδου, Χ., & Καβαλάρη, Ε. (2001). Αποτελεσματική εισαγωγή του υπολογιστή στην προσχολική εκπαίδευση: μια πιλοτική μελέτη περίπτωσης.

Πρακτικά του πανελλήνιου συνεδρίου με διεθνή συμμετοχή Νέες τεχνολογίες στην εκπαίδευση και εκπαίδευση από απόσταση, (επιμ.: Μακράκης, Β.), Ρέθυμνο, 689-704.

14

ΥΠΕΠΘ, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (2006), Οδηγός Νηπιαγωγού: Εκπαιδευτικοίσχεδιασμοί- δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης, Αθήνα.

15