™Ù· ÓÂfiÙÂÚ· Î·È Û‡Á¯ÚÔÓ· ¯ÚfiÓÈ·

ª·Ú›· ƒÂÔ‡ÛË

÷ڿ ∞Ó‰Ú¿‰Ô˘ ∞ÚÈÛÙ›‰Ë˜ ¶Ô˘Ù·¯›‰Ë˜ ∞ÚÌfi‰ÈÔ˜ ∆Û›‚·˜

πÛÙÔÚ›· ™∆’¢ËÌÔÙÈÎÔ‡

™Ù· ÓÂfiÙÂÚ· Î·È Û‡Á¯ÚÔÓ· ¯ÚfiÓÈ·

πÛÙÔÚ›· ™∆’¢ËÌÔÙÈÎÔ‡

TÂÙÚ¿‰ÈÔ ∂ÚÁ·ÛÈÒÓTÂÙÚ¿‰ÈÔ ∂ÚÁ·ÛÈÒÓ

ISBN 960-06-1822-4

À¶√Àƒ°∂π√ ¶∞π¢∂π∞™ ∫∞𠣃∏™∫∂Àª∞∆ø¡¶∞π¢∞°ø°π∫√ π¡™∆π∆√À∆√

√ƒ°∞¡π™ª√™ ∂∫¢√™∂ø™ ¢π¢∞∫∆π∫ø¡ µπµ§πø¡∞£∏¡∞

∂ƒ°√ ™À°Ãƒ∏ª∞∆√¢√∆√Àª∂¡√ 75% ∞¶√ ∆√ ∂Àƒø¶∞´∫√ ∫√π¡ø¡π∫√ ∆∞ª∂π√∫∞π 25% ∞¶√ ∂£¡π∫√À™ ¶√ƒ√À™

IÛÙÔÚ›· ™∆′ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡

™Ù· ÓÂfiÙÂÚ· Î·È Û‡Á¯ÚÔÓ· ¯ÚfiÓÈ·

∆ÂÙÚ¿‰ÈÔ ∂ÚÁ·ÛÈÒÓ

001-003_new 1-11-05 13:06 ™ÂÏ›‰· 1

™À°°ƒ∞º∂π™ ª·Ú›· ƒÂÔ‡ÛË ∂›Î. ∫·ıËÁ‹ÙÚÈ· ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÂÈÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢÷ڛÎÏÂÈ· ∞Ó‰Ú¿‰Ô˘ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ¶.∂.∞ÚÈÛÙ›‰Ë˜ ¶Ô˘Ù·¯›‰Ë˜ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ¶.∂.∞ÚÌfi‰ÈÔ˜ ∆ÛÈ‚¿˜ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ¶.∂.

∫ƒπ∆∂™-∞•π√§√°∏∆∂™ ∞ı·Ó·Û›· °Ï˘ÎÔÊÚ‡‰Ë-§ÂÔÓÙÛ›ÓË ∫·ı. ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ∞fiÛÙÔÏÔ˜ ∫·Ú··¿˜ Ù. ™¯ÔÏÈÎfi˜ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜¢¤ÛÔÈÓ· ªÔ˘˙·Ï¿ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ¶.∂.

∂π∫√¡√°ƒ∞º∏™∏ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∞ÚÒÓ˘ ™ÎÈÙÛÔÁÚ¿ÊÔ˜ - ∂ÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊÔ˜

ºπ§√§√°π∫∏ ∂¶πª∂§∂π∞ °ÈˆÚÁ›· ƒÔÁ¿Ú˺ÈÏfiÏÔÁÔ˜

À¶∂À£À¡√™ ∆√À ª∞£∏ª∞∆√™ °È¿ÓÓ˘ ¶··ÁÚËÁÔÚ›Ô˘ ∫∞∆∞ ∆∏ ™À°°ƒ∞º∏ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ¶.π.

À¶∂À£À¡√™ ∆√À À¶√∂ƒ°√À °È¿ÓÓ˘ ¶··ÁÚËÁÔÚ›Ô˘ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ¶.π.

∂•øºÀ§§√ °ÈÒÚÁÔ˜ §·˙fiÁη˜∂ÈηÛÙÈÎfi˜ ∫·ÏÏÈÙ¤¯Ó˘

¶ƒ√∂∫∆À¶ø∆π∫∂™ “∂§§∏¡π∫∞ °ƒ∞ªª∞∆∞ - MULTIMEDIA A.E.”∂ƒ°∞™π∂™

°’ ∫.¶.™. / ∂¶∂∞∂∫ ππ / ∂Ó¤ÚÁÂÈ· 2.2.1 / ∫·ÙËÁÔÚ›· ¶Ú¿ÍÂˆÓ 2.2.1.·: «∞Ó·ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÛÔ˘‰ÒÓ Î·È Û˘ÁÁÚ·Ê‹ Ó¤ˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ·Î¤ÙˆÓ»

¶∞π¢∞°ø°π∫√ π¡™∆π∆√À∆√ªÈ¯¿Ï˘ ∞Á. ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜√ÌfiÙÈÌÔ˜ ∫·ıËÁËÙ‹˜ ÙÔ˘ ∞.¶.£¶Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘

¶Ú¿ÍË Ì ٛÙÏÔ: «™˘ÁÁÚ·Ê‹ Ó¤ˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ Î·È ·Ú·ÁˆÁ‹˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎÔ‡ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ Ì ‚¿ÛË ÙÔ ¢∂¶¶™ Î·È Ù· ∞¶™ ÁÈ· ÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi Î·È ÙÔ ¡ËÈ·ÁˆÁ›Ի

∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎfi˜ À‡ı˘ÓÔ˜ ŒÚÁÔ˘°ÂÒÚÁÈÔ˜ ∆‡·˜™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘

∞Ó·ÏËÚˆÙ‹˜ ∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎfi˜ À‡ı˘ÓÔ˜ ŒÚÁÔ˘°ÂÒÚÁÈÔ˜ √ÈÎÔÓfiÌÔ˘™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘

ŒÚÁÔ Û˘Á¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡ÌÂÓÔ 75% ·fi ÙÔ ∂˘Úˆ·˚Îfi ∫ÔÈÓˆÓÈÎfi ∆·ÌÂ›Ô Î·È 25% ·fi ÂıÓÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜

001-003_new 1-11-05 13:06 ™ÂÏ›‰· 2

À¶√Àƒ°∂π√ ∂£¡π∫∏™ ¶∞π¢∂π∞™ ∫∞𠣃∏™∫∂Àª∞∆ø¡¶∞π¢∞°ø°π∫√ π¡™∆π∆√À∆√

ª·Ú›· ƒÂÔ‡ÛË

÷ڛÎÏÂÈ· ∞Ó‰Ú¿‰Ô˘ ∞ÚÈÛÙ›‰Ë˜ ¶Ô˘Ù·¯›‰Ë˜ ∞ÚÌfi‰ÈÔ˜ ∆ÛÈ‚¿˜

πÛÙÔÚ›· ™∆′ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡

™Ù· ÓÂfiÙÂÚ· Î·È Û‡Á¯ÚÔÓ· ¯ÚfiÓÈ·

√ƒ°∞¡π™ª√™ ∂∫¢√™∂ø™ ¢π¢∞∫∆π∫ø¡ µπµ§πø¡

∞£∏¡∞

∆ÂÙÚ¿‰ÈÔ ∂ÚÁ·ÛÈÒÓ

001-003_new 1-11-05 13:06 ™ÂÏ›‰· 3

περιβαλλοντική εκπαίδευση

ιστορία

πολυθεµατική

γλώσσα

καλλιτεχνικά

τοπική ιστορία

µαθηµατικά

γεωγραφία

κοινωνική & πολιτική αγωγή

θρησκευτικά

φυσική αγωγή

5

Πού συνάντησα για πρώτη φορά την Ευρώπη; Σε ποιο µάθηµα, τι ήταν εκεί η Ευρώπη και ποια ήταν η περιπέτειά της;

Τι έχω µάθει για την Ευρώπη στο µάθηµα ιστορίας αλλά και στα άλλα µαθή-µατα της προηγούµενης τάξης;

Αναζητώ και καταγράφω στον τόπο µου ονόµατα, κτίρια, µνηµεία που µου θυµίζουν την υπόλοιπη Ευρώπη. Περιγράφω ή ζωγραφίζω κάποιο απ’ αυτά.

Η Ευρώπη στα νεότερα χρόνια

1

3

2

6

Παρατηρώ τα έργα αυτών των σηµαντικών ζωγράφων της Αναγέννησης και αναζητώ στο διαδίκτυο πληροφορίες γι’ αυτούς:

Σκέπτοµαι έργα της Αναγέννησης που έχω δει σε βιβλία ή σε εκθέσεις. Κατα-γράφω τις σκέψεις µου:

Εντοπίζω και καταγράφω ποιες περιοχές της γης είναι γνωστές στους Ευρω-παίους το 1480 µ.Χ. και το 1600 µ.Χ. αντίστοιχα.

περιοχές που εξε-ρευνούνται µετά το 1600 µ.Χ.

γνωστές πε-ριοχές µέχρι το 1600 µ.Χ.

γνωστές πε-ριοχές µέχρι το 1480 µ.Χ.

5

4

Η Παναγία µε την καρδερίνα Έργο του Ραφαήλ (1506)

Φλωρεντία, Πινακοθήκη Ουφίτσι

Μόνα Λίζα (Τζοκόντα) Έργο του Λεονάρντο ντα Βίντσι (περ.1505)

Παρίσι, Μουσείο Λούβρου

Ραφαήλ:

Λεονάρντο ντα Βίντσι:

7

Βρίσκω στο µάθηµα των φυσικών επιστηµών πού και πώς χρησιµοποιούν οι άνθρωποι τις παρακάτω εφευρέσεις.

Υπολογίζω το ποσοστό(%) των θυµάτων ευλογιάς κατά το 18ο αιώνα, σύµφωνα µε τις πληροφορίες που δίνει ο Βολταίρος στην πηγή [1.15].

Αναζητώ στο βιβλιάριο υγείας µου τα εµβόλια που έχω κάνει, τα καταγράφω και συζητώ για την πολιτική υγείας, στη σηµερινή εποχή, στη χώρα µου.

∆ιατυπώνω τα δικαιώµατα του µαθητή και της µαθήτριας της τάξης µου. Τα καταγράφω πρώτα χειρόγραφα και µετά σε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Σχολιάζω τα πλεονεκτήµατα και τα µειονεκτήµατα του χειρόγραφου και του ηλεκτρονι-κού κειµένου.

9

6

7

8

8

Κατατάσσω τις πηγές της ενότητας σε γραπτές και οπτικές.

Είδος πηγής Πηγές

γραπτές

οπτικές

Κατηγοριοποιώ τις οπτικές πηγές σε:

χάρτες

έργα τέχνης

στατιστικοί πίνακες

Γράφω µε δικά µου λόγια ποιες είναι οι σηµαντικές αλλαγές στην Ευρώπη των νεότερων χρόνων.

Γράφω τι άλλο θα ήθελα να µάθω για την Ευρώπη στα νεότερα χρόνια.

11

10

9

Εντοπίζω τον τόπο µου στο χάρτη και σηµειώνω τα µνηµεία που µαρτυρούν την παρουσία των Λατίνων ή και των Οθωµανών σ’ αυτόν.

Τοποθετώ τους παρακάτω ιστορικούς όρους στη στήλη που ταιριάζει ο καθέ-νας: ραγιάς, ευγενής, σουλτάνος, αστός, ποπολάρος, ρωµιός, κολίγος, τσιφλικάς Ερµηνεύω τους όρους:

λατινική κυριαρχία

οθωµανική κυριαρχία

Οι Έλληνες κάτω από ξένη κυριαρχία

1

2

10

Συναντώ κάποιους από τους όρους, που αναφέρονται στη δραστηριότητα [2], στη σηµερινή εποχή; Χρησιµοποιούνται και ερµηνεύονται µε τον ίδιο τρόπο;

Συµβουλεύοµαι το βιβλίο της γεωγραφίας και συµπληρώνω τον πίνακα. Υπολο-γίζω την αντίστοιχη αύξηση ή µείωση του πληθυσµού σήµερα.

πόλη πληθυσµός έτος σήµερα Αθήνα 12.000 1805 Άνδρος 16.000 1820 Βοδενά (Έδεσσα) 12.000 1797 Θεσσαλονίκη 65.000 1806 Θήρα 17.000 1820 Ιωάννινα 30.000 1809 Λάρισα 25.000 1803 Λιβαδειά 10.000 1805 Μιστράς 20.000 1805 Νάξος 13.000 1820 Πάτρα 10.000 1805 Σέρρες 20.000 1806 Τρίκαλα 12-15.000 1805 Τριπολιτσά 20.000 1805 Ύδρα 28.190 1821 Χαλκίδα 12.000 1805 Χίος 20.000 1811

3

4

11

Συγκεντρώνω στοιχεία για τον πληθυσµό του τόπου µου και γράφω τις παρα-τηρήσεις µου για την εξέλιξη του πληθυσµού του στη διάρκεια του 20ού αιώνα.

χρονολογία πληθυσµός παρατηρήσεις

Καταγράφω τα επαγγέλµατα των υπόδουλων Ελλήνων την περίοδο της οθωµα-νικής κυριαρχίας, όπως προκύπτουν από τις πηγές [2.13-2.16].

Ποια από τα παραπάνω επαγγέλµατα ασκούνται και στις µέρες µας και ποια όχι;

5

6

12

Αντιστοιχίζω τους όρους: σχολείο των κοινών γραµµάτων i σχολείο των ελληνικών γραµµάτων i

Αναζητώ πληροφορίες για την ιστορία του σχολείου µου: όνοµα σχολείου: τύπος σχολείου: χρόνος ίδρυσης: τάξεις: εκπαιδευτικοί:

Μελετώ την πηγή [2.25] και αναφέρω τις κυριότερες σηµερινές θρησκευτικές γιορτές.

Περιγράφω τα έθιµα του τόπου µου που συνδέονται µε τις παρακάτω γιορτές:

7

8

Χριστούγεννα Αποκριές Πάσχα

γυµνάσιο - λύκειο

δηµοτικό

13

Συγκεντρώνω λέξεις, που χρησιµοποιούνται στο σηµερινό λεξιλόγιο, που έχουν ξενόγλωσση ρίζα και προέρχονται από την περίοδο της ξένης κυριαρχίας. Γράφω τη σηµασία τους.

π.χ.

ντιβάνι: πόρτα:

βερεσέ:

………… ……….

Αναζητώ ένα δηµοτικό τραγούδι που αναφέρεται στην εποχή της ξένης κυ-ριαρχίας. Σηµειώνω τα λόγια του:

Τραγουδιέται ακόµα;

Ναι Όχι

9

10

14

Βρίσκω στο µάθηµα των φυσικών επιστηµών µε ποια µορφή ενέργειας κινείται το ιστιοφόρο.

Ποιους άλλους τύπους καραβιών έχω συναντήσει στα µαθήµατα ιστορίας των προηγούµενων τάξεων; Ποια µορφή ενέργειας χρησιµοποιούσαν για την κίνη-σή τους;

Σηµειώνω στο χάρτη µερικές πόλεις στις οποίες δηµιουργούνται, στην αρχή του 19ου αιώνα, σηµαντικές ελληνικές παροικίες (συµβουλεύοµαι και το χάρτη [2.34]). Συνδέω τις πόλεις αυτές µε την εκδοτική τους δραστηριότητα, όπως καταγράφεται στον παρακάτω πίνακα και σκέπτοµαι τη συµβολή τους στην πνευµατική ανάπτυξη των Ελλήνων.

Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ

ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΚΑΤΑ ΠΟΛΕΙΣ (1801-1820)

Πόλεις Τίτλοι βιβλίων Τόµοι

Βενετία 742 838 Βιέννη 268 381 Κωνσταντινούπολη 82 83 Κέρκυρα 50 50 Παρίσι 44 57 Μόσχα 29 35 Λειψία 23 26 Ιάσι 22 26 Τεργέστη 20 20 Πετρούπολη 12 14 Βουκουρέστι 12 13 Πέστη 12 12 Βούδα 11 12 Άλλες 52 55 ΣΥΝΟΛΟ 1373 1623 Πηγή: Ηλιού Φ., Ελληνική Βιβλιογρα-φία του 19ου αιώνα, τ. Α', 1801-1818, Αθήνα 1997, σσ. λη, νζ

11

ιστιοφόρο µορφή ενέργειας: ……………………..

………………….. µορφή ενέργειας: ……………………..

……………….. µορφή ενέργειας: ……………………

12

15

∆ιαβάζω τις προτάσεις, επιλέγω και αντιγράφω αυτές που αναφέρονται στους λόγους παρακµής της οθωµανικής αυτοκρατορίας.

Ο πόλεµος σταµατά να φέρνει έσοδα στην Οθωµανική Αυτοκρατορία. Η µεγάλη επέκταση δυσκολεύει τη συνοχή του οθωµανικού κράτους. Ο λαός σέβεται και υπακούει το σουλτάνο. Οι Ευρωπαίοι εκµεταλλεύονται την Οθωµανική Αυτοκρατορία. Η Υψηλή Πύλη αναθέτει την είσπραξη των φόρων σε ιδιώτες. Οι ραγιάδες πληρώνουν φόρους. Οι Οθωµανοί είναι µουσουλµάνοι. Τα ταµεία του οθωµανικού κράτους αδειάζουν.

Χρωµατίζω τις εικόνες:

13

Έλληνας πολεµιστής Σχέδιο του Λ. Ντυπρέ

Σουλιώτισσες

Λεπτοµέρεια από έργο του Ντενεβίλ

14

16

Μελετώ την πηγή [2.40] και καταγράφω όσα από τα εδέσµατα γνωρίζω:

Καταγράφω τις υπαίθριες αγορές του τόπου µου. Τι είδους προϊόντα διακινού-νται σ’ αυτές;

Συλλέγω παλιές συνταγές και δηµιουργώ έναν οδηγό µαγειρικής πολίτικης κουζίνας. Σχεδιάζω το εξώφυλλό του.

15

17

Ξαναγράφω τους στίχους του Θούριου του Ρήγα Φεραίου [2.48] στη γλώσσα που µιλάµε σήµερα.

Γράφω για τη ζωή του Ρήγα Φεραίου:

16

17

Στίχοι από το Θούριο του Ρήγα Φεραίου (1797) «Ως πότε, παλικάρια, να ζούµεν στα στενά, µονάχοι σαν λιοντάρια, σταις ράχες, στα βουνά, σπηλαίς να κατοικούµεν, να βλέποµεν κλαδιά, να φεύγωµ’ απ’ τον Κόσµον, για την πικρή σκλαβιά να χάνοµεν αδέλφια, Πατρίδα και Γονείς, τους φίλους, τα παιδιά µας κι όλους τους συγγενείς. καλλιώ ΄ναι µιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνοι σκλαβιά και φυλακή.»

18

Κατατάσσω τις πηγές της ενότητας σε πρωτογενείς και δευτερογενείς:

είδος πηγής πηγές

πρωτογενείς

δευτερογενείς

Γράφω µε δικά µου λόγια για τις συνθήκες ζωής των Ελλήνων κάτω από την ξένη κυριαρχία.

Γράφω τι άλλο θα ήθελα να µάθω για τη ζωή στα χρόνια της ξένης κυριαρχίας.

19

18

Πρωτογενής είναι η πηγή, όταν δηµιουργείται ταυτόχρονα µε τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται. ∆ευτερογενής είναι η πηγή όταν δηµιουργείται µετά (υστερό-τερα) από τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται.

19

Αντιστοιχίζω τα µυθολογικά και τα ιστορικά πρόσωπα της πηγής [3.4] µε την ιδιότητά τους, σύµφωνα µε αυτά που έχω µάθει στο µάθηµα της ιστορίας των προηγούµενων τάξεων.

όνοµα ιδιότητα

Βασιλιάς της Ιθάκης Αθηναίος στρατηγός Μούσα της αρχαιότητας Βασιλιάς της Σπάρτης Αθηναίος στρατηγός Αρχηγός της Αργοναυτικής εκστρατείας Αθηναίος πολιτικός Μυθικός ήρωας Στρατηγός της Θήβας Ήρωας του Τρωικού πολέµου Αθηναίος, πολιτικός και ρήτορας Θεός του πολέµου Θεός των ανέµων Θεά της Σοφίας Βασιλιάς των Μυκηνών

Ελληνική αρχαιότητα: Τι θυµάµαι από την ιστορία της ∆΄ τάξης στα αρχαία xρόνια; Υπάρχουν αρχαία ελληνικά µνηµεία στην περιοχή του σχολείου µου; Αν ναι, σηµειώνω τα ονόµατά τους.

Η Μεγάλη Επανάσταση

1

2

Αγαµέµνων, Αθηνά, Αίολος, Άρης, Αριστείδης, Αχιλλέας, Επαµεινώνδας, Ηρα-κλής, Θεµιστοκλής, Ιάσων, Κίµων, Λεωνίδας, Μελποµένη, Μιλτιάδης, Οδυσσέας

20

Συµβουλεύοµαι το κρυπτογραφικό αλφάβητο της Φιλικής Εταιρείας και …

γράφω στον κρυπτογραφικό κώδικα τη φράση:

Ελευθερία ή Θάνατος …………………………………………………….

αποκρυπτογραφώ τη φράση:

……………………………………………………

γ35343 ωβη3οω3η

Συµπληρώνω τα στοιχεία της ταυτότητας του µέλους της Φιλικής Εταιρείας, όπως αναγράφονται στο «Εφοδιαστικό» µέλους, στην πηγή [3.11].

Υπολογίζω το ποσοστό (%) συµµετοχής κάθε νησιού σε πλοία, κατά την έναρξη της Επανάστασης, σύµφωνα µε την πηγή [3.15].

∆ηµιουργώ το αντίστοιχο ραβδόγραµµα του ποσοστού συµµετοχής για κάθε νησί.

όνοµα επάγγελµα ηλικία τόπος µύησης χρόνος µύησης

5

3

4

6

Κρυπτογραφικό αλφάβητο της Φιλικής Εταιρείας

α β γ δ ε ζ θ ι κ λ µ ν ξ ο π ρ σ τ φ χ ψ ω

η ξ υ ψ ω 1 2 3 4 5 6 7 4α 8 9 ο α β γ δ 9α ε

21

Αντιστοιχίζω τα αποσπάσµατα των δηµοτικών τραγουδιών µε τις πολεµικές επι-χειρήσεις στις οποίες αναφέρονται.

Συµβουλεύοµαι τα κεφάλαια 3 και 4 της ενότητας και τοποθετώ τις παραπάνω πολεµικές επιχειρήσεις σε χρονολογική σειρά.

7

Παίρνουνε τ’ αλαφριά σπαθιά και τα βαριά τουφέκια, Στην Αλαµάνα φτάνουνε και πιάνουν τα ταµπούρια. «Καρδιά, παιδιά µου», φώναξε. «Παιδιά, µη φοβηθείτε, σταθείτ’ αντρείοι σαν Έλληνες και σαν Γραικοί σταθείτε».

δηµοτικό

Φύσα, µαΐστρο δροσερέ κι αέρα του πελάγου, να πας τα χαιρετίσµατα στου ∆ράµαλη τη µάνα. Της Ρούµελης οι µπέηδες, του ∆ράµαλη οι αγάδες στο ∆ερβενάκι κείτονται, στο χώµα ξαπλωµένοι. …. Κι ένα πουλάκι πέρασε και το συχνορωτάνε: - Πουλί, πώς πάει ο πόλεµος, το κλέφτικο ντουφέκι; - Μπροστά πάει ο Νικηταράς, πίσω ο Κολοκοτρώνης και παραπίσω οι Έλληνες µε τα σπαθιά στα χέρια.

δηµοτικό

Ποιος θε ν’ ακούσει κλάηµατα, γυναίκεια µοιρολόγια; Ας πάει ν’ από τη Ρούµελη κι από το Μισολόγγι, Κι εκεί ν’ ακούσει κλάηµατα, γυναίκεια µοιρολόγια, Πώς κλαιν οι µάνες για παιδιά και τα παιδιά για µάνες. ∆εν κλαίνε για το σκοτωµό, που θε να σκοτωθούνε, Μον κλαίνε για το σκλαβωµό, που θε να σκλαβωθούνε.

δηµοτικό

Σαράντα παλικάρια από τη Λεβαδιά Πάνε για να πατήσουνε την Τριπολιτσά Στο δρόµο που πηγαίνουνε γέροντα απαντούν - Που πάτε παλικάρια, που πάτε ορέ παιδιά - Πάµε για να πατήσουµε την Τροπολιτσά.

δηµοτικό

Έξοδος του Μεσολογγίου

Ο Ιµπραήµ στην Πελοπόννησο

Κατάληψη της Τρίπολης

Μάχη στα ∆ερβενάκια

.

22

Συζητώ στην τάξη και αναφέρω µορφές του 1821 που έδρασαν στην περιοχή µου. Γράφω ένα σύντοµο βιογραφικό σηµείωµα για µία από αυτές.

Αναζητώ και καταγράφω στην περιοχή µου ονόµατα οδών, πλατειών και µνη-µεία, που σχετίζονται µε την Ελληνική Επανάσταση. Επιλέγω ένα απ’ αυτά και γράφω την ιστορία του.

9

Οδοί - πλατείες – µνηµεία….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Η ιστορία του/της… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

……………………………………………………………………………………

εικόνα

8

χρόνος γέννησης – θανάτου σπουδές (πιθανές) συµµετοχή στον Αγώνα στιγµές της ζωής τους

βιογραφικό

23

Τοποθετώ τα ιστορικά πρόσωπα στη σωστή περίοδο:

∆ιακρίνω σε πολιτικούς, στρατιωτικούς και διπλωµατικούς τους παρακάτω ιστορικούς όρους και τους χρωµατίζω αντίστοιχα.

10

Αρχαία χρόνια

Περικλής, ∆ράµαλης, Ιουστινιανός, Μπουµπουλίνα, Μέγας Αλέξανδρος, Ρήγας Φεραίος, Παλαιών Πατρών Γερµανός, Κολοκοτρώνης, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Κύριλλος & Μεθόδιος, Μέγας Κωνσταντίνος, Ξέρξης, Σόλων, Βιτσέντζος Κορνάρος, Κοσµάς ο Αιτω-λός, Σουλεϊµάν ο Μεγαλοπρεπής

Βυζαντινά χρόνια

Λατινοκρατία- Τουρκοκρατία

Ελληνική Επανάσταση

11

οπλαρχηγός

Πρωτόκολλο Λονδίνου εθνοσυνέλευση

Σύνταγµα παραστάτης

Ιουλιανή Σύµβαση

πολιορκία τακτικός στρατός πυρπολικά

πολιτικός διπλωµατικός στρατιωτικός

24

Αντιστοιχίζω τα Συντάγµατα του Αγώνα µε τις Εθνοσυνελεύσεις ψήφισής τους και τις ρυθµίσεις τους. Συγκρίνω τις περιοχές που στέλνουν αντιπροσώπους στην Α΄ Εθνοσυνέλευση του Αγώνα, σύµφωνα µε την πηγή [3.25], µε τις σηµερινές εκλογικές περιφέ-ρειες της χώρας. Σηµειώνω τις κοινές και τις διαφορετικές περιοχές.

13

κοινές περιοχές

εκλογικές περιφέρειες Ανατολική Μακεδονία - Θράκη Κεντρική Μακεδονία ∆υτική Μακεδονία Ήπειρος Θεσσαλία Στερεά Ελλάδα ∆υτική Ελλάδα Αττική Πελοπόννησος Νησιά Ιονίου Νησιά Βόρειου Αιγαίου Νησιά Νότιου Αιγαίου Κρήτη

Πόσοι είναι οι αντι-πρόσωποι του σηµερι-νού Ελληνικού Κοινο-βουλίου; Πόσους βουλευτές εκλέγει ο νοµός όπου κατοικώ;

Σύνταγµα Α΄ Σύνταγµα Β΄ Σύνταγµα Γ΄

Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου

Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας Εθνοσυνέλευση του Άστρους

Πηγή όλων των εξουσιών είναι το έθνος. Η Εκτελεστική εξουσία ανατίθεται στον Κυβερνήτη. Η Κεντρική ∆ιοίκηση ασκείται από το Βουλευτικό και το Εκτε-λεστικό σώµα. Καταργούνται τα τοπικά κέντρα εξουσίας.

διαφορετικές περιοχές

12

η ελληνική επικράτεια χωρίζεται σήµερα σε δεκατρείς εκλογικές περιφέρειες

25

Συµπληρώνω το διάγραµµα µε λέξεις και φράσεις σχετικές µε τον «πόλεµο»: ∆ίνω µια πρώτη ερµηνεία του όρου «πόλεµος».

∆ίνω επίσης την ερµηνεία του όρου «εµφύλιος πόλεµος». Σε τι διαφέρουν οι δυο ερµηνείες και ποια είναι τα κοινά σηµεία τους;

14

διαφορές κοινά στοιχεία

πόλεµος

26

Ξαναγράφω το κείµενο της πηγής [3.37] στη σηµερινή ελληνική γλώσσα.

Ποια σύµβολα, φράσεις και συνήθειες της θρησκευτικής µας παράδοσης δια-κρίνω στις πηγές [3.7], [3.11], [3.14], [3.23] και [3.27];

15

«Τα Βέρβαινα ανεστατώθησαν µόλις εγνώσθη ότι έφυγεν ο Υ-ψηλάντης. […] Πλήθος πολύ ε-ξεχύθη εις τους δρόµους, αποτε-λούµενον από στρατιώτας και ανθρώπους του λαού, και ήρχισε να κραυγάζη κατά των προκρί-των. […] Αι κραυγαί του πλή-θους ήσαν φοβεραί. - Θέλουµε τον αφέντη µας. Ήλθε να µας σώση και αυτοί τον διώχνουν. Σκότωµα στους κο-τσαµπάσηδες.

Και έτρεχαν να εύρουν το σπίτι όπου ευρίσκοντο οι πρόκριτοι». Κόκκινος ∆., Η Ελληνική Επανά-στασις, Μέλισσα, Αθήνα 1957, τ.Β΄, σ.236

16

27

Σηµειώνω τις ηπείρους από τις οποίες προέρχονται οι Φιλέλληνες:

Σηµειώνω στο χάρτη της Ευρώπης τις χώρες από τις οποίες προέρχονται οι Φι-λέλληνες.

Γράφω λέξεις µε το πρώτο και το δεύτερο συνθετικό της λέξης Φιλελληνι-σµός.

17

Φιλελληνισµός

18

Αριθµός Φιλελλήνων κατά εθνικότητα που πήραν µέρος σε πολεµικές συ-γκρούσεις της Ελληνικής Επανάστασης

εθνικότητα αριθµός νεκροίΓερµανοί 342 142Γάλλοι 196 60Ιταλοί 137 42Άγγλοι 99 21Ελβετοί 35 11Πολωνοί 30 11Ολλανδοί & Βέλγοι 17 3

Αµερικανοί 16 3Ούγγροι 9 6Σουηδοί 9 4∆ανοί 8 3Ισπανοί 9 4Άγνωστης εθνικότητος 33 3

Σύνολο 940 313Πηγή: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1977, τ.ΙΒ΄, σ. 323

Ασία Ευρώπη Αµερική Αφρική Ωκεανία

28

Μελετώ την πηγή [3.45] και γράφω τις πιθανές αντιδράσεις των Οθωµανών και των επαναστατηµένων Ελλήνων στην προτεινόµενη επέµβαση των Μεγάλων ∆υνάµεων υπέρ των Ελλήνων.

Σηµειώνω στο χάρτη τις περιοχές από όπου προέρχονται οι κάτοικοι του προ-σφυγικού οικισµού της Ερµούπολης. Σχεδιάζω πιθανές διαδροµές των προ-σφύγων προς την Ερµούπολη της Σύρου.

20

Πληθυσµός κατοίκων της Ερµούπολης (1828)

Τόποι καταγωγής Άτοµα Χίος 4.500 Ρούµελη 1.000 Σµύρνη 1.500 Κυδωνιές & Μοσχονήσια 2.000 Ψαρά 250 Επτάνησα 500 Άλλα έθνη 200 Κωνσταντινούπολη 1.000 Πελοπόννησος 1.000 Ύδρα 200 Νησιά του Αιγαίου Πελά-γους

3.100

Σύνολο 15.000 Πηγή: Αµπελάς Τ., Ιστορία της Νή-σου Σύρου, 1874, σ. 600 – 601

19

29

Περιγράφω την τοποθεσία του οικισµού µου (χωριό – πόλη). Αναζητώ πότε, από ποιους και µε ποια κριτήρια επιλέγεται να κατοικηθεί η συγκεκριµένη τοποθεσία.

Αριθµώ τις φράσεις, µε βάση τη χρονολογική σειρά τους, για να συνθέσω το βιογραφικό του Ι. Καποδίστρια.

21

Γεννιέται στην Κέρκυρα και σπουδάζει ιατρική στην Πάντοβα.

Μετά το 1809 αναλαµβάνει υψηλά αξιώµατα στη ρωσική κυβέρνηση.

∆ολοφονείται από τους Κωνσταντίνο και Γεώργιο Μαυροµιχάλη στο Ναύπλιο το 1831.

Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του αγωνίζεται για την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους και την διεύρυνση των συνόρων του.

Το 1827 ανακηρύσσεται ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας.

Ιωάννης Καποδίστριας (1776-1831)

22

εικόνα: χρόνος:

ποιοι:

κριτήρια:

περιγραφή:

30

Φωτογραφίζω και εγώ το σχολείο µου και γράφω λίγα λόγια για την ιστορία του.

Μελετώ το πρόγραµµα σπουδών του αλληλοδιδακτικού σχολείου κατά την πε-ρίοδο του Ι. Καποδίστρια και το συγκρίνω µε το πρόγραµµα του δηµοτικού σχολείου σήµερα. Καταγράφω τα κοινά µαθήµατα.

23

Ορφανοτροφείο της Αίγινας Οικοδοµείται από τον Ι. Κα-ποδίστρια, το 1829, για τη περίθαλψη και εκπαίδευση των ορφανών της Επανάστα-σης. Εγκαταλείπεται µετά τη δολοφονία του Καποδίστρια και αλλάζει πολλές χρήσεις. Από το 1880 το κτίριο χρησι-µοποιείται για φυλακές µέχρι το 1984.

24

φωτογραφία του σχολείου µου

…… ∆ηµοτικό Σχολείο ……………………………….

Μαθήµατα 4ης περιόδου Μαθήµατα Στ΄ ∆ηµοτικού

Τα µαθήµατα του αλληλοδιδακτικού διαιρούνται σε τέσσαρις περιόδους: Η πρώτη: ανάγνωση και γραφή Η δευτέρα: αρχές αριθµητικής, γραµµατική της απλής γλώσσας, καλλι-γραφία, γυµναστική Η τρίτη: διδασκαλία αριθµητικής, εξάσκηση γραφής στην απλή γλώσσα, γεωγραφία, κατήχηση, ανάγνωση καλών βιβλίων, γυµναστική, σκιαγραφία Η τετάρτη: πρακτική γεωµετρία, δηµώδης λογική, ιστορία Ελλάδος, επι-στολογραφία, ανάγνωση και εξήγηση των Αγίων Γραφών, γυµναστική και σκιαγραφία, ξυλουργική, τορνευτική, γεωργία, αρχιτεκτονική Πηγή: Κούκου Ε., Ο Καποδίστριας και η παιδεία 1827 – 1832 Β΄ τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα της Αιγίνης, Αθήνα 1972, σ. 75

31

Αντιστοιχίζω τις Συνθήκες µε τις ρυθµίσεις τους:

Συµβουλεύοµαι τα κεφάλαια της ενότητας και σηµειώνω τη χρονολογία στο α-ντίστοιχο γεγονός.

Τοποθετώ τα γεγονότα σε χρονολογική σειρά.

26

Η µάχη στο ∆ραγατσάνι ∆ολοφονία του Ι. Καποδίστρια

Ο Ιµπραήµ στην Πελοπόννησο

Η ναυµαχία στο Ναβαρίνο

Συνθήκη του Λονδίνου

ανεξάρτητο ελληνικό κράτος σύνορα Παγασητικού - Αµβρακικού αυτονοµία µε τουρκική επικυριαρχία ο Όθωνας βασιλιάς της Ελλάδας

Πρωτόκολλο του Λονδίνου

1929

Πρωτόκολλο του Λονδίνου

1830

Πρωτόκολλο του Λονδίνου

1932

25

32

Συµβουλεύοµαι τα χρονολόγια των κεφαλαίων και δηµιουργώ ένα δικό µου χρονολόγιο µε τα σηµαντικά, κατά την κρίση µου, γεγονότα του Αγώνα της Α-νεξαρτησίας.

Με ποια σηµασία συναντώ τον όρο «σύστηµα» στα µαθήµατα: γλώσσα, µαθη-µατικά, φυσικές επιστήµες, κοινωνική και πολιτική αγωγή;

Γράφω µε δικά µου λόγια ποιες είναι οι βασικές εξελίξεις και ποια η έκβαση της Επανάστασης του 1821;

Γράφω τι άλλο θα ήθελα να µάθω για τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας.

29

28

σύστηµα

σύστηµα

σύστηµα

σύστηµα

27

33

Το πολίτευµα της Ελλάδας είναι:

1833:

1844:

1864: ∆ιακρίνω τους αγώνες σε εξεγέρσεις, επαναστάσεις, κινήµατα και συµπληρώνω.

Τα Ορλωφικά (1769-1770) Ο Αγώνας της Ανεξαρτησίας (1821 - 1828)

Ο αγώνας για την έξωση του Όθωνα (1859-1862)

Ο αγώνας για την απόκτηση Συντάγµατος (1844)

Η πρωτοβουλία του Στρατιωτικού Συνδέσµου (1909)

Καταγράφω τις σηµερινές ελληνικές πόλεις που µένουν εκτός ελληνικών συνόρων το 1833, το 1864 και το 1881.

1

2

3

1833 1864 1881

………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………

……………………………………………………

σύνορα του ελληνικού κράτους 1833 σύνορα του ελληνικού κράτους 1864 σύνορα του ελληνικού κράτους 1881

Η Ελλάδα ανεξάρτητο κράτος

34

Υπολογίζω το ποσοστό (%) των κατοίκων του ελληνικού κράτους και το ποσοστό του ελληνικού πληθυσµού εκτός των ελληνικών συνόρων (%) στο συνολικό αριθµό των ελληνικών πληθυσµών.

Πληθυσµός ελληνικού κράτους

Ελληνικός πληθυσµός εκτός των ελληνικών συνόρων

≈ 750.000 ≈ 3.000.000

Η λύση του Ανατολικού Ζητήµατος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Επιλέγω τους παράγοντες που περιπλέκουν το Ανατολικό Ζήτηµα και συµπληρώνω.

τα ανταγωνιστικά συµφέροντα των Μεγάλων ∆υνάµεων στην περιοχή οι επεκτατικές ρωσικές βλέψεις στα Βαλκάνια η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου οι ανταγωνιστικές εθνικές επιδιώξεις βαλκανικών λαών η αγροτική µεταρρύθµιση η δηµογραφική σύνθεση των οθωµανικών εδαφών η αδυναµία της οθωµανικής διοίκησης η ένωση των Επτανήσων µε την Ελλάδα η επιρροή των Μεγάλων ∆υνάµεων και η κηδεµονία της περιοχής

4

5

35

Σηµειώνω µε ποια σηµασία συναντώ τον όρο «αλληλεξάρτηση» στα µαθή-µατα: γλώσσα, µαθηµατικά, φυσικές επιστήµες, κοινωνική και πολιτική αγωγή.

Γράφω στη σχολική ή τοπική εφηµερίδα ένα άρθρο για την παιδική εργασία κατά το 19ο αιώνα.

6

7

τίτλος

άρθρο εικόνα

36

Υπολογίζω το µηνιαίο µισθό του παιδιού που αναφέρεται στην πηγή [4.35]. Συµβουλεύοµαι τον παρακάτω πίνακα τιµών των προϊόντων της εποχής και βρίσκω πόσες οκάδες ψωµί µπορεί να αγοράσει µε το µισθό του. Καταγράφω το συµπέρασµά µου.

Τιµές προϊόντων

Τιµές αγοράς σε δραχµές ανά οκά (µία οκά = 1.282 γραµ.)

έτος ψωµί κρέας λάδι

1898 0,45 1,50 1,80

Πηγή: Πιζάνιας Π., Μισθοί και εισοδήµατα στην Ελλάδα (1842-1923), το παράδειγµα των υπαλλήλων της Εθνικής Τράπεζας, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1985, σ. 69

∆ηµιουργώ κατηγορίες προϊόντων, σύµφωνα µε τα στοιχεία του πίνακα [4.30]. .

8

9

37

Παρατηρώ τις φωτογραφίες και καταγράφω οµοιότητες και διαφορές.

∆ιατυπώνω ερωτήµατα σχετικά µε την καθηµερινή ζωή στην Ελλάδα κατά το 19ο αιώνα.

10

11

κατοικία

διατροφή

ελεύθερος χρόνος

ενδυµασία

συγκοινωνίες

π.χ. Πώς ήταν τα σπίτια;

Πλατεία Γεωργίου Α΄ Πάτρα, αρχές του 20ού αιώνα

Πλατεία Γεωργίου Α΄ Πάτρα, τέλη του 20ού αιώνα

οµοιότητες διαφορές

38

Βρίσκω την ταυτότητα της ιστορικής πηγής [4.49].

Ταυτότητα της πηγής

Ποιος/ποια είναι ο/η δηµιουργός της πηγής;

………………………………………. ……………………………………….

Πότε δηµιουργήθηκε; ………………………………………. ……………………………………….

Πού δηµιουργήθηκε; ………………………………………. ……………………………………….

Ποιος είναι ο σκοπός της δηµιουργίας της πηγής;

………………………………………. ………………………………………. ……………………………………….

Σε ποιον απευθύνεται ο/η δηµιουργός;

………………………………………. ……………………………………….

Ποιο είναι το είδος της πηγής; ………………………………………. ……………………………………….

Αναζητώ τα ίχνη του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα στην περιοχή µου και τα καταγράφω.

Περιγράφω ή ζωγραφίζω κάποιο απ’ αυτά.

12

∆έλτα Π.Σ., Πρώτες Ενθυµήσεις, …

13

14

39

Συµβουλεύοµαι τα χρονολόγια των κεφαλαίων της Ενότητας και δηµιουργώ ένα δικό µου µε τα σηµαντικά, κατά την κρίση µου, γεγονότα του 19ου αιώνα.

Ποια είναι τα κυριότερα ζητήµατα που αντιµετωπίζει το ελληνικό κράτος κατά το 19ο αιώνα;

Γράφω τι άλλο θα ήθελα να µάθω για την Ελλάδα του 19ου αιώνα.

15

16

40

Κατατάσσω τα µέτρα εκσυγχρονισµού του ελληνικού κράτους, στις αρχές του 20ού αιώνα, στους παρακάτω διαφορετικούς τοµείς.

Αναζητώ στον τόπο µου την ιστορία ενός εργοστασίου και συγκεντρώνω πλη-ροφορίες σχετικά µε τη λειτουργία του.

Η Ελλάδα στον 20ό αιώνα

1

2

αναδιοργάνωση του

στρατού ενίσχυση της δικαι-

οσύνης ψήφιση εργατικών

νόµων καθιέρωση της Κυ-

ριακής ως αργίας ρύθµιση του ωραρί-

ου εργασίας ίδρυση αγροτικών

συνεταιρισµών κατοχύρωση των α-

τοµικών ελευθεριών βελτίωση των οικο-

νοµικών του κρά-τους

ονοµασία: έτος ίδρυσης: ιδιοκτήτης/ες: είδος εργοστασίου: αριθµός εργαζοµένων: παραγόµενα προϊόντα: σηµερινή κατάσταση/χρήση:

41

Συµβουλεύοµαι το σηµερινό χάρτη της Ελλάδας και καταγράφω τις πόλεις που ενσωµατώνονται στο ελληνικό κράτος µετά τους Βαλκανικούς πολέµους.

Κατατάσσω τις πόλεις, οι οποίες ενσωµατώνονται στο ελληνικό κράτος µετά τους Βαλκανικούς πολέµους, σύµφωνα µε τον πληθυσµό τους.

3

4

Πόλεις που ενσωµατώνονται στην Ελλάδα µε τη Συνθήκη του

Βουκουρεστίου Βέροια 13.812 ∆ράµα 12.903 Έδεσσα 8.846 Ηράκλειο 25.185 Θεσσαλονίκη 157.889 Ιωάννινα 16.804 Καβάλα 23.378 Καστοριά 7.800 Κατερίνη 7.393 Κοζάνη 9.408 Νάουσα 9.681 Ρέθυµνο 9.086 Σέρρες 18.668 Φλώρινα 10.155 Χανιά 24.399 Πηγή: Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώ-να. Οι απαρχές 1900-1922, Αθήνα 2002, τ.Β΄1, σ. 136-1377

α/α πόλη πληθυσµός

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………………………….…………………

42

∆ιακρίνω και καταγράφω τα αίτια του Α΄ Παγκόσµιου πολέµου.

Καταγράφω τις περιοχές που διεκδικεί η Ελλάδα στο Συνέδριο της Ειρήνης στο Παρίσι, το 1919. Συµβουλεύοµαι και τις πηγές [5.26] και [5.27].

Παρατηρώ την πηγή [5.26] και καταγράφω ό,τι γνωρίζω σχετικά µε τις χρονο-λογίες.

6

5

7

αναζήτηση νέων ζω-νών επιρροής

οικονοµική πολιτική των Η.Π.Α.

σύγκρουση οικονο-µικών συµφερόντων

διαµάχη του Ε. Βε-νιζέλου µε το βασι-λιά Κωνσταντίνο

οικονοµικός ανταγωνισµός

οικονοµική πολιτική της Γερµανίας

οι Βαλκανικοί πόλε-µοι

43

Σηµειώνω τις χώρες οι οποίες διεκδικούν, µετά το τέλος του Α΄ Παγκοσµίου πολέµου, τα µικρασιατικά παράλια.

Μελετώ το χάρτη της Μικράς Ασίας, καταγράφω τα ελληνικά ονόµατα πόλεων και τα αντιστοιχίζω µε τα τουρκικά.

∆ηµιουργώ το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειάς µου.

10

8

9

Αγγλία

Γαλλία

Ιταλία

Ελλάδα

Ισπανία

………………………………………………………………..……………………………………………………

………………………………………………………………..……………………………………………………

γέννηση

διαµονή

44

Αντιστοιχίζω ονόµατα πόλεων και συνοικιών του ελληνικού κράτους µε αντί-στοιχα ονόµατα στη Μικρά Ασία. Ποιο είναι το συµπέρασµά µου;

Μελετώ τον πίνακα της πληθυσµιακής σύνθεσης των µεγάλων αστικών κέντρων της Ελλάδας, σύµφωνα µε την απογραφή του 1928. Καταγράφω τις πέντε πό-λεις όπου εγκαθίσταται ο µεγαλύτερος αριθµός προσφύγων.

11

Πληθυσµός των µεγάλων πόλεων σύµφωνα µε την απογραφή του 1928

πόλεις σύνολο πρόσφυγες Αθήνα 459.211 129.380 Βόλος 47.892 13.773 ∆ράµα 32.186 22.601 Ερµούπολη 21,416 3.032 Ηράκλειο 39.231 14.069 Θεσσαλονίκη 244.680 117.041 Ιωάννινα 21.503 3.117 Καβάλα 50.852 28.927 Καλαµάτα 28.961 3.587 Κέρκυρα 34.193 1.064 Κοµοτηνή 31.551 10.745 Λάρισα 25.861 4.400 Μυτιλήνη 31.661 14.820 Ξάνθη 35.912 14.867 Πάτρα 64.636 6.967 Πειραιάς 251.659 101.185 Σέρρες 29.640 14.950 Χανιά 32.239 6.925 Χίος 26.167 9.357 Πηγή: Kayser B., Ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδος, ΕΚΚΕ, Αθήνα

12

Νέα Ιωνία

Νέα Αρτάκη

Νέα Κίος

Νέα Φώκαια

Νέα Μουδανιά

Νέα Σµύρνη

45

Μελετώ το χάρτη [5.50] και διακρίνω τις χώρες της Ευρώπης, σ’ αυτές που έ-χουν δηµοκρατικό πολίτευµα και σε αυτές που έχουν φασιστικό - δικτατορικό καθεστώς, κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέµου.

Μελετώ τον αριθµό των γυναικών βουλευτών στο Ελληνικό Κοινοβούλιο µετά την αποκατάσταση της ∆ηµοκρατίας, το 1974. Καταγράφω το συµπέρασµά µου για τη συµµετοχή των γυναικών στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.

Καταγράφω τις οµάδες εργαζοµένων, που αναφέρονται στις πηγές [5.55-5.57].

13

1974 1977 1981 1985 1989 1993 1996 2000 2004

6 12 11 12 20 17 19 31 38

14

294 288 289 288 280 283 281 269 262

15

1990

15

285

γυναίκες

άνδρες

εκλογές

………………………………………………………………..……………………………………………………

………………………………………………………………..……………………………………………………

46

Μελετώ το χάρτη, καταγράφω τις ∆υνάµεις Κατοχής και τις περιοχές που ε-λέγχει η κάθε ∆ύναµη στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσµιου πολέµου.

Με βάση τα στοιχεία της πηγής [5.65] υπολογίζω ξεχωριστά το σύνολο των αν-θρώπινων απωλειών των Συµµαχικών ∆υνάµεων και των ∆υνάµεων του Άξονα. Έπειτα υπολογίζω το γενικό σύνολο των ανθρώπινων απωλειών, κατά τη διάρ-κεια του Β΄Παγκόσµιου πολέµου.

16

17

47

Καταγράφω τις αντιµαχόµενες πλευρές στις παρακάτω πολεµικές συγκρού-σεις.

Σκέπτοµαι και αιτιολογώ την αύξηση των θανάτων και τη µείωση των γεννήσεων στην Αθήνα κατά το 1942.

Μελετώ τον πίνακα του πληθυσµού των µεγάλων αστικών κέντρων της Ελλά-δας, στο δεύτερο µισό του 20ού αιώνα και καταγράφω την αύξηση του πληθυ-σµού ενός απ’ αυτά ανά δεκαετία.

18

19

20

Α΄ Βαλκανικός πόλεµος (1912-1913)

Β΄ Βαλκανικός πόλεµος (1913)

Α΄ Παγκόσµιος πόλεµος

Ελληνοϊταλικός πόλεµος (1940-1941)

Εµφύλιος πόλεµος (1946-1949)

Γεννήσεις και θάνατοι Αθήνα – Πειραιάς, 1941-1944

έτος γεννήσεις θάνατοι

1941 13.152 27.205

1942 11.250 45.650

1943 17.950 15.073

1944 22.352 16.853

Μεταβολές πληθυσµού των µεγάλων αστικών κέντρων της Ελλάδας πόλεις 1951 1961 1971 1981 1991 Αθήνα 1.378.586 1.852.709 2.540.241 3.027.331 3.072.921 Θεσσαλονίκη 302.124 380.654 557.360 706.180 749.048 Πάτρα 86.267 103.941 120.847 154.596 170.452 Ηράκλειο 54.758 69.983 84.710 110.958 126.907 Βόλος 73.817 80.846 88.096 107.407 116.031 Λάρισα 41.016 55.391 72.336 102.048 113.090 Πηγή: Clogg R., Συνοπτική ιστορία της Ελλάδας 1770, Κάτοπτρο, Αθήνα 2003, σ. 296

1951-1961 1961-1971 1971-1981 1981-1991

48

Συµβουλεύοµαι τον πίνακα και καταγράφω τις χώρες προορισµού των Ελλή-νων/Ελληνίδων µεταναστών/µεταναστριών.

Καταγράφω συγγενικά ή φιλικά πρόσωπα που κατοικούν στο εξωτερικό. Μα-θαίνω τους λόγους της εγκατάστασής τους εκεί.

Ελληνική µετανάστευση 1955-1967 Σύνολο

µεταναστών Υπερπόντιες

χώρες Αυστραλία ΗΠΑ Καναδάς Ευρωπαϊκέςχώρες Γερµανία

657.234 222.295 108.533 45.811 47.403 408.386 328.709 Πηγή : Ματζουράνης Γ., Έλληνες εργάτες στη Γερµανία, Αθήνα 1974, σ. 37

21

22

………………………………………………………………………………………………………………………………

49

Καταγράφω τους τρόπους µε τους οποίους το στρατιωτικό καθεστώς επιβάλλει τη δικτατορία στην Ελλάδα κατά την περίοδο 1967-1974.

Καταγράφω τους τρόπους µε τους οποίους συµµετέχουν οι Έλληνες στο εξωτε-ρικό, στον Αγώνα εναντίον της δικτατορίας στην Ελλάδα.

23

24

∆ιαδήλωση στο Μόναχο εναντίον της στρατιωτι-κής δικτατορίας στην Ελλάδα

Επιστολικό δελτάριο Αντιδικτατορική αφί-σα που κυκλοφόρησε στο εξωτερικό

λογοκρισία ελευθεροτυπία συλλήψεις βασανιστήρια εξορίες διαδηλώσεις εκλογές

50

Συµπληρώνω το χρονολόγιο της ιστορίας της Κύπρου, στο β΄ µισό του 20ού αιώνα.

Καταγράφω τους παράγοντες που εµπλέκονται στη λύση του κυπριακού ζητή-µατος.

Σηµειώνω ποια πρόσωπα εικονίζονται στα κέρµατα του ευρώ. Με ποια περίοδο της ελληνικής ιστορίας συνδέεται το καθένα;

25

27

κυπριακό ζήτηµα

1960

1955

1974

2004

26

∆ιεθνής κοινότητα – Ελλάδα – Σουηδία – Τουρκία – Ιταλία – Αγγλία - Αίγυπτος

51

Αντιστοιχίζω τα κέρµατα του ευρώ µε τη χώρα κυκλοφορίας τους.

Καταγράφω ποια από τα επιτεύγµατα της τεχνολογίας χρησιµοποιώ καθηµερινά.

28

Μιγκέλ ντε Θερβάντες, ο συγ-γραφέας του ∆ον Κιχώτη

Η Μαριάννα, προσωποποίηση της Γαλλικής ∆ηµοκρατίας

Λεπτοµέρεια από τη «Γέννηση της Αφροδίτης» του Μποτιτσέλι

Η κουκουβάγια από αρχαίο αθηναϊκό νόµισµα

1

2

3

4

29

……………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………..……………………

52

Καταγράφω τις µετακινήσεις που κάνω µε τα πόδια και τις µετακινήσεις που κάνω µε το αυτοκίνητο.

Καταγράφω για ποιους λόγους χρησιµοποιώ το αυτοκίνητο.

Καταγράφω τις εκποµπές που παρακολουθώ στην τηλεόραση.

Καταγράφω αρνητικά και θετικά στοιχεία από τη χρήση της τεχνολογίας.

30

31

32

33

53

Μελετώ το χρονολόγιο των σύγχρονων Ολυµπιακών Αγώνων και συζητώ τους λόγους για τους οποίους δεν διεξάγονται Ολυµπιακοί Αγώνες το 1916, το 1940 και το 1944.

Σηµειώνω ποια από τα παρακάτω αγωνίσµατα των αρχαίων Ολυµπιακών Αγώ-νων διεξάγονται και στους σύγχρονους Ολυµπιακούς Αγώνες.

Αναφέρω σε ποιο ιστορικό γεγονός οφείλει την ονοµασία του ο Μαραθώνιος δρόµος.

Σηµειώνω πολιτιστικές εκδηλώσεις που έχω παρακολουθήσει.

1896: Αθήνα (Ελλάδα) 1900: Παρίσι (Γαλλία) 1904: Σεν Λούις (Η.Π.Α.) 1908: Λονδίνο (Μ. Βρετανία) 1912: Στοκχόλµη (Σουηδία) 1916: - 1920: Αµβέρσα (Βέλγιο) 1924: Παρίσι (Γαλλία) 1928: Άµστερνταµ (Ολλανδία) 1932: Λ. Άντζελες (Η.Π.Α.) 1936: Βερολίνο (Γερµανία) 1940: - 1944: - 1948: Λονδίνο (Μ. Βρετανία)

34

35

36

37

1952: Ελσίνκι (Φιλανδία) 1956: Μελβούρνη (Αυστραλία) 1960: Ρώµη (Ιταλία) 1964: Τόκιο (Ιαπωνία) 1968: Μεξικό (Μεξικό) 1972: Μόναχο (Γερµανία) 1976: Μόντρεαλ (Καναδάς) 1980: Μόσχα (Ε.Σ.Σ.∆.) 1984: Λ. Άντζελες (Η.Π.Α.) 1988: Σεούλ (Ν. Κορέα) 1992: Βαρκελώνη (Ισπανία) 1996: Ατλάντα (ΗΠΑ) 2000: Σίδνευ (Αυστραλία) 2004: Αθήνα (Ελλάδα)

αγώνας δρόµου ιπποδροµίες άλµα σε µήκος παγκράτιο

συναυλία ελληνικού τραγουδιού συναυλία συµφωνικής ορχήστρας παράσταση λυρικού θεάτρου θεατρική παράσταση προβολή κινηµατογραφικής ταινίας έκθεση φωτογραφίας έκθεση ζωγραφικής παράσταση χορού έκθεση γλυπτικής

54

Καταγράφω χώρους πολιτισµού στον τόπο µου. Σηµειώνω εκδηλώσεις που πραγµατοποιούνται σ’ αυτούς.

Γράφω, µε δικά µου λόγια, ποιες είναι οι σηµαντικές αλλαγές στην Ελλάδα και στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα.

Γράφω τι άλλο θα ήθελα να µάθω για την Ελλάδα στον 20ό αιώνα.

39

38

055-056 1-11-05 13:09 ™ÂÏ›‰· 55

ªÂ ·fiÊ·ÛË Ù˘ ∂ÏÏËÓÈ΋˜ ∫˘‚¤ÚÓËÛ˘ Ù· ‰È‰·ÎÙÈο ‚È‚Ï›· ÙÔ˘ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡,ÙÔ˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ §˘Î›Ԣ Ù˘ÒÓÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ √ÚÁ·ÓÈÛÌfi ∂ΉfiÛˆ˜¢È‰·ÎÙÈÎÒÓ µÈ‚Ï›ˆÓ Î·È ‰È·Ó¤ÌÔÓÙ·È ‰ˆÚÂ¿Ó ÛÙ· ¢ËÌfiÛÈ· ™¯ÔÏ›·. ∆· ‚È‚Ï›· ÌÔÚ› Ó· ‰È·Ù›ıÂÓÙ·È ÚÔ˜ ÒÏËÛË, fiÙ·Ó Ê¤ÚÔ˘Ó ‚È‚ÏÈfiÛËÌÔÚÔ˜ ·fi‰ÂÈÍË Ù˘ ÁÓËÛÈfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜. ∫¿ı ·ÓÙ›Ù˘Ô Ô˘ ‰È·Ù›ıÂÙ·È ÚÔ˜ ÒÏËÛË Î·È ‰ÂÓ Ê¤ÚÂÈ ‚È‚ÏÈfiÛËÌÔ, ıˆÚÂ›Ù·È ÎÏ„›Ù˘Ô Î·È Ô ·Ú·‚¿Ù˘‰ÈÒÎÂÙ·È Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ‰È·Ù¿ÍÂȘ ÙÔ˘ ¿ÚıÚÔ˘ 7 ÙÔ˘ ¡fiÌÔ˘ 1129 Ù˘ 15/21ª·ÚÙ›Ô˘ 1946 (º∂∫ 1946, 108, ∞¢)

∞·ÁÔÚ‡ÂÙ·È Ë ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ÔÔÈÔ˘‰‹ÔÙ ÙÌ‹Ì·ÙÔ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, Ô˘ ηχÙÂÙ·È·fi ‰ÈηÈÒÌ·Ù· (copyright), ‹ Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ Û ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ÌÔÚÊ‹, ¯ˆÚ›˜ ÙË ÁÚ·Ù‹ ¿‰ÂÈ· ÙÔ˘¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘.

µπµ§π√™∏ª√

055-056 1-11-05 13:09 ™ÂÏ›‰· 56