1

อาหารบาบดในผปวยโรคไตเรอรงระยะกอนลางไต ร.ศ. ชวลต รตนกล

อาจารยทปรกษาดานโภชนการ รพ.ตารวจ อาจารยพเศษ หนวยไต รพ.จฬาลงกรณ

บทนา ไตเปนอวยวะสาคญอยางยง (Vital organ) จะปลอยใหเสอมเสยหมดหรอตดออกหมดไมได ถาหนาทของไตเสยหมด (หนาทขบถายของเสยออกมาเปนปสสาวะ รกษาดลกรด-ดาง เกลอ-นา สงเคราะหฮอรโมนหลายชนด) และไมมสงทจะมาทาหนาททดแทน เราจะถงแกความตาย สงทจะมาทาหนาททดแทนไตในปจจบนกคอ เครองไตเทยม-ใช “ฟอกเลอด” (Hemodialysis-HD) หรออปกรณทใชฟอกเลอด “ลางไต” ทางชองทอง (Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis-CAPD) ดวยการใชเยอบชองทองเปนตวกรอง (dialyzer) ใหของเสยและนาผานออกไปสนายาทใสไวในชองทอง (ประมาณ 2 ลตร) – dialysate และเปลยนนายาวนละ 4 ครง หรอการปลกถายไต (Kidney Transplantation-KT) รปราง ตาแหนง และขนาดของไต - ไตของคนเราม 2 อน แตละอนมรปรางคลายเมลดถวแดงหลวง - ตาแหนงหลงชองทอง สองขางกระดกสนหลงบรเวณบนเอว - ขนาด 12x5 ซม. - นาหนกขางละประมาณ 150 กรม - ขบปสสาวะ 1-2 ลตรตอวน

2

กายวภาคของไต - ภาพหนาตดตามยาวของไต - ชนนอกเรยก cortex ประกอบดวยหลอดเลอดฝอยมากมาย - ชนในเรยก Medulla ประกอบดวยทอไตและกรวยไต

หนาทของไต ในไตแตละขางประกอบดวยหนวยไต (Nephron) เลกๆ ประมาณ 1 ลานหนวย ซงทาหนาทเกอบจะทงหมดของไตกลาวคอ - ขบถายของเสยพวกสารประกอบของไนโทรเจน เชน ยเรย (urea) และกรดยรค (uric acid) ออกมาในปสสาวะ - ปรบสมดลของนา อเลคโทรไลท และกรดดางในเลอดใหเปนปกต - สรางฮอรโมน renin, erythropoietin และ vitamin D รวมทงสารอนๆ อกมากมายทจาเปนแกรางกาย

3

โรคของไต โรคไตมอยมากมายหลายชนด ทงชนดเฉยบพลน รกษาใหหายขาดได เชน โรคไตอกเสบชนดเฉยบพลน (Acute glomerulonephritis) โรคกลมอาการเนโฟรตค (Nephrotic syndrome) อนเปนโรคทมการสญเสยโปรตนอลบวมนออกมามากในปสสาวะ โรคดงกลาวมผลใหหนาทของไตเสยไปบางแตเพยงบางสวน เชน โรคกลมอาการเนโฟรตคนน ผปวยสวนใหญ ไตยงคงทาหนาทขบถายของเสย เชน ยเรย (urea) ทงรกษาดลกรด-ดางของรางกายไดตามปกต แตเมอเกดโรคไตเรอรง (chronic kidney disease) อนเปนโรคทหนวยไตถกทาลายลงเรอยๆ อยางตอเนอง เรวชาสดแตโรคอนเปนสาเหต (เชน DM และ HT) จะเปนการสญเสยหนาท

ดาน (ขบถายของเสย รกษาดลของนาและอเลคโทรไลท สงเคราะหฮอรโมน) ยอมมของไตในทกๆผลกระทบตอรางกายอยางรนแรง อาทมของเสยเชน ยเรย และกรดยรค คงในรางกาย ในเลอดจงมสารดงกลาวในระดบสงกวาปกต (BUN >20 มก./ดล.) มการเสยดลของกรด-ดาง (เลอดมภาวะเปนกรด) เสยดลของนาและอเลคโทรไลท (ตวบวมเพราะมนาและโซเดยมง) มภ

ค าวะเลอดจาง (เพราะไตสรางฮอรโมน erythropoietin ไดนอยลง) ฯลฯ โรคไตเรอรงอนเปนโรคทหนวยไตถกทาลายไปเรอยๆ เปนโรคทไมอาจรกษาใหหายขาดได

มากมายหลายชนด) และดวยอาหาร (ควบคมสารอาหารหลายชนด) กเพยงการบาบดทงดวยยา (ชะลอความเสอมของไตไวไดบางเทานน กลาวคอมผลใหหนวยไตถกทาลายชาลง ยดเวลาทจะตองเขาสระยะทตองใชอปกรณทดแทนไต เชน ฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมใหยาวออกไป อาจชวยใหชวตยนยาวขนไดบาง * คาจากดความ โรคไตเรอรง (Chronic Kidney Disease) หมายถง ภาวะทไตถกทาลาย (ซงมการตรวจยนยนโดยการทา Kidney biopsy และพบวาไตผดปกต หรอมการตรวจพบสงทแสดงวาไตผดปกต เชน มไขขาวรวออกมาเลกนอยในปสสาวะ) รอสมร

ห รถภาพของไต – glomerular filtration rate (GFR) ลดลงเหลอ < 60 มล./นาท/1.73 ม2 เปนเวลานานกวา 3 เดอน (K/DOQI 2002)

4

โรคของไต

ตอกเสบ ไ โรคไตเรอรง หนวยไตอกเสบเฉยบพลน หนวยไตถกทาลาย*

สาเหตจากโรคบางอยาง เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง โรคภมคมกน ขาดเลอด สารพษ ตดเชอ โรคพนธกรรม ฯลฯ

รกษาใหหายขาดไมได

รกษาใหหายได

โรคกลมอาการเนโฟรตค

รกษาใหหายได

* หนวยไตทถกทาลายไปแลว นดไมไดรกษาใหกลบค

โรคไ Disease-CKD)

ใหญของประเทศเพราะน ท เพราะอเป ไดประการหนง กบอกประกน D นมากอยางตอเนอง

ตองเสยคาใชจายสงมาก สงทสดคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจ ฯลฯ จงมผลก เทศ ตองใชบประมาณจานวนมาก ตองการอปกรณ (เชน เครองฟอกเ ตองการ

บตอเศรษฐกจของรอบครว (คายา คาฟอกเลอด ฯ) และคณภาพชวตของผปวย (ฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมปดาหละ 2-3 วน วนละ 4-5 ชวโมง) รวมทงครอบครวอกดวย

ตเรอรง (Chronic Kidney งเปนปญหา * เปนโรคทกาล

นแลวรกษาใหหาบวนจะมผปวยเพมมากขนทการหนงโรคทเปนสาเหตใหเกด CKD

ในบรรดาโรคเรอรง เชน ระ

เม ยขาดไมM และ HT กมผปวยเพมขเช

การบาบดโรค CKD โร ระทบตอเศรษฐกจของป

ลอด-HD) ซงมราคาแพงงบคลากรทมความชานาญเปนพเศษ (Nephro-nurse) ทงยงมผลกระทคส หมายเหต การตรวจพบวามไขขาวรวออกมาในปสสาวะกด การพบวามเมดเลอดแดง เมดเลอดขาวฯ ในปสสาวะ รวมทงการตรวจพบวาไตมขนาดผดไปจากปกต (ปกต 12x5 cm) กด ลวนเปนเครองแสดงวา เนอไตถกทาลายไป มโรคไตเรอรงเกดขนแลว ถาไมรบตงตนใหการรกษา ไตกะถกทาจ ลายไปเรอยๆ อยางตอเนอง

5

ตารางแสดงคาตาสด สงสด และคาเฉลยของคาใชจายในการดแลสขภาพของผสงอทปวยดวยโรคเรอรงตลอดป จาแนกตามโร

าย ค (หนวย บาท)

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) 2543 โรค ตาสด สงสด คาเฉลย

1. ความดนโลหตสง 2. เบาหวาน 3. หวใจ . ไตวายเรอรง4

216 1,500

5. ไขมนในเลอดสง . กระดกและขอเสอม

8. หลอดเลอดใน

540 12,000

67. แผลในกระเพาะอาหาร

สมอง

200

1,500

45,960 585,984

200 360

69,000 13,320

43,200 13,320

7,947.00 278,137.00

7,644 74,040

5,372.78 5,605.00

10,508.50 4,992.80

19,678.00 4,992.80

ความจรงทควรทราบเกยวกบโรคไตเรอรง

ทาลายอยางถาวร ทางานของไตเสอมลง คา creat เลอดเรมส atinine 1 dl

ธรรมชาตของโรคจะทาใหไตเสอมลง รกรองของเสยโดยไตจะลดลงประมาณ 10% ต นไปในประการ เชน โรคทเปนเห

- หนวยไตถก - การ inine ใน งขน cre .5-2.0 mg/ - เรอยๆ - อตรากา อป (ตางก แตละคน) ขนอยกบปจจยหลาย ตใหเกดโรคไตเรอร T)

ลงเรอยๆ จาก 120 60 5 ไป มผลใหไตเสอม ไมอาจบาบ ได แตการ

ทาลาย

ง (DM, H

- คา GFR จะลด 90 30 1 - เนอไตทถกทาลาย ลงนน ดใหคนด บาบดทถกตองอาจชะลอการถก ของเนอไตได

- การบาบดโรคไตเรอรงทงดวยยาและอาหารบาบด ยงเรมตนเรวตงแตไตเสอมนอย เทาไร เทานนกจะยงไดผลชวยชะลอความเสอมของไตไวไดด ชวยใหเขาสระยะฟอกเลอดชาลง มหวงท

จะมชวตยนยาว - โรคไตเรอรงระยะเรมแรกจะไมมอาการ กวาจะปรากฏอาการ เชน ซด เพลย กตอเมอไตเสอมไปมากแลว จงคอยดอาการไมได จาเปนตองหมนตรวจคนใหพบวาเปนโรคโดยเรวทสด (ผท

- มความดนโลหตสงตดตอกนหลายป - เปนโรคเบาหวาน และมไดควบคม (uncontrolled DM)

มความเสยงตอการเกดโรคไตเรอรง ควรตรวจอยางนอยทก 6 เดอน) ผทมความเสยงสงตอการเกดโรคไตเรอรง

6

- มการตดเชอในทางเดนปสสาวะอยบอยๆ - มโรคหลอดเลอด เชน atherosclerosis ทหวใจ, สมองขาดเลอด

ome โรคไตอกเสบ มโปรตน (ไขขาว) ออกมาในปสสาวะมาก

งเรอยๆ อยางตอเนอง ความสามารถในการขจดความสามารถในการขจดของ

ายทผปวยจะอยไดโดยไมฟอกเลอดนน ไต

nce (CCr) หรอ glomerulo filtration rate (GFR) เปน

- มโรคถงนาของไตทงสองขาง - เคยเปนโรค glomerulonephritis (โรคหลอดเลอดฝอยไตอกเสบ) เพราะตดเชอ, nephrotic syndr - สมาชกในครอบครวเปนโรคไตวาย ผทมความเสยงสงเหลาน หากตรวจ (หาโรคไตเรอรง) ครงแรก ไดผลเปน – (ลบ) ควรตรวจซาทก 6 เดอน ระยะตางๆ ของโรคไตเรอรง ในโรคไตเรอรง เมอหนวยไตถกทาลายลของเสยของไตกจะลดลงเรอยๆ ยงโรคมความรนแรงมากขนเทาใด เสยของไตกจะยงลดลงมากเทานน จนเมอถงระยะสดททาหนาทขจดของเสยไดนอยเหลอเกน เราอาจใชคา creatinine clearaเครองบอกความรนแรงของโรค โดยแบงเปน 5 ระยะดงภาพ

ร

1

ะยะ ของโรค

2

3

4

5

น มลลลตร/นาท

>

อตราการขจดของเสยทไตซงในทนใหใชคา Ccr แท ความชกใน

ประช

ากร > 20 ป

64%

ไตเรอรงระยะสดทาย เตรยมตวฟอกเลอด

การทางานของไตลดลงอยางมาก เหลอตากวารอยละ 30

การทางานของไตลดลงบาง ประมาณครง

ไตผดปกตและมการทางานลดลง

90

ไตเรมเสอมแตยงทางานเปนปกต

31%

4.3%

0.2%

60 – 89

30 – 59

15 – 29

< 150.2%

< 10 ฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม หรอ ดวยวธลางไตทางชองทอง

โรคไตเรอรง

(0.1%)

Stage 3 – 5 CKD = 4.5% x 40 M. = 2 ลานคน

7

โรคไตเรอรง (CKD) ระยะกอนฟอกเลอด (Pre-dialysis) ระยะ 1-5 การดาเนนของโรค (1) จนถงระยะสดทาย ฟอกเ ฟอกเลอด (Pre-dialysis) ช งเวล ดขอ วยจานวนมโรคไต (ปจจบนประเทศ ประมาณ 6 ลานคน) 1-2 น ะเรม มากนกเพยงวนจฉยโรคไดในระย มต ในเชงชไดดทสด ระยะ 3-5 น ะทไตสญ ลว (> 50%) ไทยมผป ประมาณ น หากเรม ดวยยาและอาหามา รชะลอความเสอม เพราะไต ว แตจะมผลชวยลดปรมาณของเสยในเลอด บรรเทาอาการยรเมย ชวยให ายขนบางเตอนใหผทมความเสยงสงตอการเกดโรคไตเรอรงไปรบการตรวจว (อยางนอยทก 6 เดอน) ห รบการบาบดทงดวยยาและ

นจะยงผลใหชะลอความอมขอ

UN) จะสงมากอาจ 100 มก./ดล. ปวยเต -

us Ambulatory Peritoneal Dialysis-CAPD) รอรบก

ระยะเวลาตงแตเรมตนม ทผปวยจะอยได ดยไโ มลอด (5) เรยกวา ระยะกอนเปน ว าทยาวทส งการดาเนนโรค และมผป ากทสดในบรรดาผปวย

ไทยมระยะ บเป ระยน ตน ไตสญเสยหนาทไปไม ไมถง 40% าก ห

ะน และเร นบาบดอยางเครงครด จะไดผล ะลอความเสอมของไตไว

บเป ระยน เสยหนาทไปมากแ ปจจบนสาห ประเทศรบวย 2 ลานค ตนการบาบดทง รในระยะนจะไมไดผล

กนกในกา เสอมไปมากแลผปวยสบ เทานน จงควรเผยแพรความรและกระตน

นจฉยโรคบอยๆากวาเปนโรคกจะไดรเสยตงแตระยะแรกๆ จะไดเรมตน

อาหารอยางจรงจงเสย ตงแตโรคอยในระยะ 1-2 (ไตยงเสอมไปไมมาก) อเส งไตไวไดดทสด เมอถงระยะ 5 ไตเสอมมากแลว ของเสยในเลอด (Bผ รยมตวรบการบาบดทดแทนไต เชน รบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม (HemodialysisHD) หรอใชนายาฟอกเลอดทางชองทอง (Continuoห ารปลกถายไต (Kidney Transplantation) ผปวยสวนใหญอยากชะลอใหถงเวลาฟอกเลอดชาทสดคอ อยใน Pre-dialysis stage ใหนานทสด จะบงเกดผลดงกลาวได ผปวยจานวนมากเหลาน จาเปนจะตองไดรบความร เพอใหเกดวามเขค าใจและความพยายามทจะปฏบตตนทงในดานยาบาบดและอาหารบาบดอยางถกตองสมาเสมอ เพอวาจะไดชะลอเวลาทจะเขาสระยะรบการบาบดทดแทนไต (HD หรอ CAPD หรอ KT) อนเปนระยะเวลาทตองเสยคาใชจายสงมาก ทงยงมความเสยงสงตอการเกดโรคแทรก (อนอาจเปนเหตใหเสยชวตไดงาย) ใหชาทสด

8

บทบาทของอาหารบาบดในโรคไตเรอรงระยะกอนฟอกเลอด 1. สาคญทสดคอ ชะลอความเสอมของไต ใหดาเนนไปชาทสด กลาวคอ ชวยใหหนวยไตสวนทยงเหลออย ถกทาลายลงอยางชาๆ การบาบดดวยยาและอาหารอยางถกตองตงแตระยะแรกๆ ของโรค จะไดผลดยงกวาในะยะทโร รครนแรงแลว หนวยไตถกทาลายไปมากแลว

อยางไรกตามปรากฏวาผปวยทปฏบตตนอยางถกตองสมาเสมอ สามารถชะลอความเสอมของไตไวไดเปนปๆ ทเดยว อาหารทจะชะลอความเสอมของไตไวได ประการแรกตองมโปรตนตา ซงกจะมผลใหของเสย (เชน ยเรย) มปรมาณนอยลง ไตสวนทเหลอกจะไดทางานเบาลง มปจจยอกหลายประการทอาจมสวนเรงใหไตเสอม การจดอาหารกจะมเปาหมายเพอลดปจจยเหลานนดวย เชน ภาวะฟอสเฟตสง โคเลสเตอรอลในเลอดสง กรดยรคสง นาตาลสง ความนโลหตสง

2. ควบคมดลของนาและเกลอแร (ดวยการจากดโซเดยม, โพแทสเซยม และนา) ไตปกตาหนาทควบคมดลของนาและเกลอแรใหเปนปกตอยเสมอ เมอไตเสอมลงขบถายเกลอแรบางนด (เชน Na, K) ไมไดดงปกต เกดการเสยดล ระดบของเกลอแรดงกลาวในเลอดสงขน ผปวยจง

ด ทชตองกนอาหารจากดเกลอแรดงกลาว และอาจตองจากดนาดวย 3. ควบคมความดนโลหตใหเปนปกต หรอใกลเคยงปกตตลอดเวลา (BP < 130/80 หรอ 125/75 มม.ปรอท) ดวยยาลดความดนโลหต (แพทยสง) และดวยอาหารจากดโซเดยม ประกอบบขอปฏก บตอนๆ เชน งดบหร เหลา กาแฟ ฯลฯ

ระดบจากดโซเดยม 2000-3000 มลลกรม/วน ผทมภาวะความดนโลหตสงหรอบวม ตองจากดโซเดยมให < 2000 มลลกรม/วน ภาวะความดนโลหตสง (HT) เปนปจจยสาคญททาใหไตเสอม ผปวย CKD ควรใหวามสา

วามดนโลหตไวใชเองทาน)

หาร

ค คญในการบาบด ทงดวยยาลดความดน (ไมควรขาด) และอาหารจากดโซเดยม และควรหมนตรวจสอบ B.P เปนประจาสมาเสมอ (ผทเปน HT ควรมเครองวดคบ 4. ผปวยทมโรคเบาหวานรวมดวย (ผปวยทมโรคเบาหวานเปนเหตใหเกดโรคไตเรอรง) จะตองจดอา เพอบาบดภาวะนาตาลในเลอดสง (คอ รกษาระดบนาตาลในเลอดใหเปนปกต หรอใกลปกตตลอดเวลา) ระดบนาตาลในเลอดปกต FPG < 120 มก./ดล. HbA1C < 6.5% * ภาวะนาตาลในเลอดสงกเปนเหตปจจยใหไตเสอมอกประการหนง

9

5. บาบดหรอบรรเทาความแปรปรวนในดานเมตาบอลซม เชน ภาวะไขมนแปรปรวน (dyslipidemia) เพอควบคมระดบไขมนในเลอดใหเปนปกต ระดบไขมนในเลอดปกต Total cholesterol (CHOL) < 200 มลลกรม/เดซลตร

150 มลลกรม/เดซลตร

LDL-cholesterol (LDL-C) สงกวาปกต (> 100 หรอ 130 มลลกรม/เดซลตร)

รวนทกอยางหรอมเพยงบางอยาง ยงมความผดปกตมากเทาใด

Triglyceride (TG) < LDL-cholesterol (LDL-C) < 100 มลลกรม/เดซลตร HDL-cholesterol (HDL-C) > 50 มลลกรม/เดซลตร ภาวะ dyslipidemia คอ ภาวะทระดบไขมนในเลอดแปรปรวนผดไปจากปกตกลาวคอ ม Total cholesterol (TC) สงกวาปกต (> 200 มลลกรม/เดซลตร) Triglyceride (TG) สงกวาปกต (> 150 มลลกรม/เดซลตร) HDL-cholesterol (HDL-C) ตากวาปกต (< 45 มลลกรม/เดซลตร) อาจมความแปรป ปจจยยงตอ cardiovascular เส การเกด atherosclerosis และดงนนกเทากบมปจจยเสยงตอการเกด

diseases ซงรวมถงภาวะไตเสอมกยงมากขนเทานน การจดอาหารจงตองมเปาหมายทจะแกไข บาบดภาวะ dyslipidemia ใหได ดวยการรจกเลอกอาหารหมเนอสตวและหมไขมน ภาวะ dyslipidemia ทไมไดรบการบาบดอาจเปนเหตให atherosclerosis รนแรงขน เพม

KD ทงยงมผลใหความเสยงตอ cardio vascular accident ซงเปนสาเหตการตายอนดบ 1 ของ Cไตเสอมยงขนอกดวย 6. แกไขบรรเทาภาวะ hyperphosphatemia ทเกดรวมกบโรคไตเรอรง ภาวะฟอสเฟตสง

4.8 ม(> ลลกรม/เดซลตร) ทมไดรบการบาบด กอใหเกดผลเสยหลายประการ อาท เปนเหตสาคญทาใหไตเสอม ทงยงเปนเหตใหเกดโรคแทรกรายแรง เชน ภาวะกระดกพรนเพราะโรคไต (Renal

ลงใกลปกตทสด (2-รดยรก ผปวย

านวนม

รตน และพลงงาน-PCM และอนๆ) ผปวย KD หา

osteodystrophy) และ secondary hyperparathyroidism 7. แกไขบรรเทาภาวะกรดยรกในเลอดสง ใหระดบกรดยรกในเลอดลด7 มลลกรม/เดซลตร) ดวยการใหยาลดระดบกรดยรก (แพทยสงเทานน เพราะยาลดกจ ากแพยา) ประกอบกบอาหารพวรนตาและไขมนตาดวย ระดบกรดยรกทสงอาจทาใหเกดนว และอาจทาใหไตเสอม 8. ปองกนหรอบรรเทาภาวะทพโภชนาการ (โปC กม PCM จะเพมความเสยงตอการเกดโรคแทรก และเปนเหตใหอตราตายสงขน จะตองาระวง มโปรตนในระดบทเหมาะสม (0.6-0.8

กรม/กก. IBW/วน) และใหพลงงานอยางพอเพยงหรอเกนพอเลกนอย เฝ มใหเกด เมอเกดตองรบบาบด ดวยการจดอาหารท

10

เพอใหบรรลเปาหมายของการจดอาหารบาบด จะขอกลาวถงรายละเอยดดงตอไปน พลงงาน ความเพยงพอในดานพลงงานนบวาเปนสงสาคญทสด อาหารทใหพลงงานพอเพยง หรอเกนพอเลกนอย จะชวยใหรางกายใชโปรตนปรมาณนอยไดอยางคมคา กลาวคอใช

รม Ideal Body WT/วน ผปวยท

กตวลด (โดยไมมเหตทางพยาธ) นาจะสนนษฐานวา อาหารทผปวย

rate (นาตาล)

ากวาคนปกต (< 0.8 กรม แตตองไมตากวา 0.6 กรม/กโลกรม IBW/วน ากนอย

ซอมและสรางรางกาย สรางสารทจาเปนตางๆ เชน ฮอรโมน สารภมคมกนโรค ฯลฯ ไมตองนามาเผาผลาญใหเกดพลงงาน จะจดอาหารใหพลงงานมากนอยเทาไร ตองคานงถงเพศ อาย และกจกรรมของผปวย ระดบของพลงงานควรจะประมาณ 30-35 กโลแคลอร 1/กโลกอายตากวา 60 ป กให 35 กโลแคลอร สวนผปวยทอายสงกวา 60 ป กให 30 กโลแคลอร เราจะรวาอาหารทจดใหผปวยนน ชวยใหผปวยไดรบพลงงานเพยงพอหรอไม กโดยดจากนาหนกตว หากนาหนกตวคงทไมเพม ไมลด กแสดงวาอาหารทผปวยไดรบใหพลงงานพอเพยง (พอด) หากผปวยมนาหนไดรบใหพลงงานไมเพยงพอ จะตองใหเพม แหลงของพลงงาน สวนใหญควรไดรบจากคารโบไฮเดรท (55-60% ของพลงงานทควรไดรบทงวน) ควรไดรบจาก complex carbohydrate (พวกแปง) มากกวา simple carbohyd จากไขมนประมาณ 30-35% ของพลงงานทควรไดรบทงวน สวนนอยจากโปรตน (< 10%) จะไดกลาวถงการเลอกแหลงอาหารทเหมาะสมในตอนตอไป โปรตน ตองใหตม ตามระดบความรนแรงของโรค ผปวยทมคา CCr < 60 ml/min; Cr > 1.5 mg/dl ใหโปรตน 0.8 กรม/กโลกรม IBW/วน ผปวยทมคา CCr < 30 ml/min; Cr > 2.5 mg/dl ใหโปรตน 0.6 กรม/กโลกรม IBW/วน อยางนอย 50% ของโปรตนทไดรบควรเปนโปรตนทม high Biological Value อนไดแกโปรตนจากสตว เชน เนอสตวตางๆ ไข และนม (ใหมากกวา 50% กยงด) ถาจะใหโปรตนตากวา 0.6 กรม/กโลกรม IBW/วน จะตองใหกรดอะมโน (Amino acid mixture) เสรม

11

แ าหารโปรตนทเหมาะสม (อาหหลงอ ารหลก 5 หม) ยง

เนอปลา เหมาะทสดในบรรดาเนอสตว เพราะมไขมนอยนอยจนเกอบไมม (ทงยงเปนรตนท

มมไขมน และไมมโคเลสเตอรอลเลย ทงยงมฟอสเฟตตาากเมอ

เนอปลา และไขขาว เปนผลตผลจากสตวเปนโปรตนทมคณคาทางโภชนาการด โป ม high BV) ไขขาว เหมาะกวาไขแดง เพราะไม เทยบกบไขแดง (1/25 ของในไขแดงเทานน) (และไขขาวกเปนโปรตนทม high BV) งด ไขแดง นม (ฟอสเฟตสง) ถว (ฟอสเฟตสง) เครองในสตว เชน ตบ ไต ฯลฯ (โ ตอรอลและพวรนสง) เนอปลา และไขขาวจงเหมาะทจะใชเมอตองจากดทงโคเลสเตอรอคเลสเ

ล ฟอสเฟต และพวรน 1 สวนอาหารหลกหมนคออาหารทใหโปรตน 7 กรม ไดแกเนอสตว เชน เนอปลาสกแลวประมาณ 30 กรม ซง = 2 ชอนโตะ หรอไขขาว 2 ฟอง (ดรายละเอยดในภาคผนวก)

มายเหต 1) การเลอกเนอปลาและไขขาว ชวยใหไดไขมน “ไมด”

ห (เพราะมกรดไขมนอมตวอยมาก) ากหมเนอสตวนอยจ ทาใหมโอกาสไดรบไขมนจากหมนามน ซงเราเลอกใชไขมนดไดมาก ซงจะไดรบกรดไขมนในสวนสดทหมาะสม ทจะไมไปทาใหระดบโคเลสเตอรอลในเลอดเพม ทงยงจะชวยลดโคเลสเตอรอลทสงอยใหเปนปกต 2) การเลอกเนอปลาและไขขาว ชวยลดปรมาณกรดไขมนอมตวและโคเลสเตอรอลในอาหารไปดวยพรอมๆ กน

เลอดดดอกด

อาหารงหมดใน 1 วน

ไปจากใหพลงงาน ไขมนยงมความสาคญอกหลายประการกลาวคอ เปนแหลงใหกรด

3) ถาเลอกเนอปลาทะเลนาลก เชน ปลาซาบะ ปลาทนา ปลาท ปลาโอ ฯลฯ ยงมขอดคอ ไดรบกรดไขมนชนด PUFA ทมโอเมกา 3 (EPA และ DHA) ซงชวยลดระดบไตรกลเซอไรดในไ วย ไขมน เปนแหลงสาคญอกแหลงหนงทใหพลงงาน นอกไปจากคารโบไฮเดรท ไขมนใหพลงงานไดมากทสดกลาวคอ 1 กรมใหพลงงานได 9 กโลแคลอร เราควรไดรบไขมนในปรมาณทใหพลงงาน 30-35% ของพลงงานทไดรบจากท นอกไขมนทจาเปน (Essential Fatty Acid) ซงไดแกกรดไขมนชนด Polyunsaturated Fatty Acid (PUFA) ทงโอเมกา 6 และโอเมกา 3 ไขมนจงเปนสวนประกอบสาคญของอาหารทจะขาดเสยมได

12

และควรไดรบในอาหารทกมอ เพราะไขมนชวยในการละลายและดดซมของวตามนหลายชนด เชน เอ ด อ เค บตาแคโรทนฯ เพยงแตตองไดรบในปรมาณทเหมาะสม ไขมนเปนสวนประกอบสาคญในอาหารทมผลตอระดบไขมนในเลอด ทงโคเลสเตอรอลและไตรกลเซอไรด ระดบไขมนในเลอดทนบวาปกตคอ

TG < 150 มก./ดล. HDL-C > 45 มก./ดล.

Total Cholesterol (TC) < 200 มก./ดล. LDL-C < 100 มก./ดล. กรดไขมนอมตว (Saturated Fatty Acid-SFA) ปรมาณมากมผลให LDL-C สงขน (มผลแรงกวาการไดรบโคเลสเตอรอลในอาหาร เชน ไขแดงเสยอก) Monounsaturated Fatty Acid (MUFA) มผลให LDL-C ลด โดยไมทาให HDL-C ล Polyuns

ด aturated Fatty Acid (PUFA) ชนดโอเมกา 6 (มมากในนามนดอกคาฝอยและ

ามนถวน เหลอง) ปรมาณมากมผลให LDL-C ลด และ HDL-C ลดลงดวย อาหารทม PUFA โอเมกา 6 มาก จงไมเหมาะกบผปวยทมภาวะโคเลสเตอรอลสง (LDL-C สง) และม HDL-C ตา การเลอกไขมนจงควรมจดมงหมายใหไดไขมนหรอนามนทมผลดตอสขภาพคอ ลด LDL-C โดยไมลด HDL-C และลด TG (แกไขภาวะ dyslipidemia) ปรมาณไขมนทไดรบในแตละวนกมความสาคญ ถาไดรบมากไป นอกจากจะทาใหอวนไดายแลวง ยงมผลเสยตอระดบไขมนในเลอด อาจทาใหทงโคเลสเตอรอลและไตรกลเซอไรดสงขน

ข ตในการปองกนและบาบดภาวะ dyslipอปฏบ idemia ในผปวย CKD จากดปรมาณไขมนในอาหารทไดรบในแตละวน (ใหไดรบ 30-35% ของพลงงานทไดรบ

00 กโลแคลอร ควรมไขมน 60-70 กรมจากอาหาร) ตวอยางอาหารทใหพลงงานวนละ 18 มากเกนกวานน) ควรปฏบตดงน เพอใหไดรบไขมนในปรมาณดงกลาว (ไม

หลกเลยงอาหารทมไขมนมาก เชน - เนอสตวตดมน เชน หมสามชน, ไกทมหนงและมน ฯลฯ

นมาก อก

- อาหารทอดอมนามน เชน ไขฟ ปาทองโก ขาวเมาทอด ฯลฯ - อาหารผดทใสนามนมาก เชน ผดผกไฟแดง อาหารผดในชด “โตะจน” มกจะม - อาหารใสเนย เนยเทยมมาก เชน เคก คกก ครวซองก พฟ พายและอาหารอบมากมายหลายชนด (ถางดไดจะลดไดทงปรมาณไขมนและไขมนชนดอมตวดวย)

ใชวธประกอบอาหารทไมใชไขมนเสยบาง เชน ตม นง ยาง อบ ฯ เชน ปลานงกบผก ไกอบ ทอดอาหารบนกะทะ non-stick ฯลฯ

13

เลอกอาหารทไมมไขมนเปนสวนประกอบเชน แกงสม แกงเหลอง แกงแค ยาชนดตางๆ เชน สมตา ยาผกกระเฉด ยาผกบง ยามะเขอเผา ยาแตงกวา ยาโปะแตก ฯ ในดานคณภาพของไขมน กลาวโดยสรปกคอ เลอกไขมน “ด” งดหรอหลกเลยงไขมน “ไม

เพอใหบรรล

ด” ทงนโดยมเปาหมายเพอใหไดรบสวนประกอบคอ กรดไขมนในสวนสดดงน SFA < 7% Cal; Trans FA < 1% Kcal MUFA > 10% (10-15%) Kcal PUFA : โอเมกา 6 และโอเมกา 3 < 10% Kcal CHOL < 300 mg/วน ดดแปลงจาก AHA 2001 Dietary Recommendation of in take จดมงหมายดงกลาวในทางปฏบตควรทาดงน

เลอกอาหารหมเนอสตวทมไขมนนอย เชน เลอกเนอปลา และไขขาว เลอกนมไขมนตา หรอขาดไขมน (เพอหลกเลยง SFA)

งดอาหารทมโคเลสเตอรอลมาก เชน สมองสตว ตบ ไต เนอสตวทะเลบางชนด เชน หอยนางรม ปลาหมก งดไขแดง (ของไขไก ไขเปด ไขนกกระทา) ไขปลาทกชนด (โคเลสเตอรอลในอาหารมผลใหโคเลสเตอรอลในเลอดสง)

เลอกบรโภคปลาทะเลนาลก เชน ปลาท ปลาโอ ปลาซาบะ บาง เพอไดรบกรดไขมน

PUFA โอเมกา 3 ชนด EPA และ DHA ซงมคณสมบตชวยลด TG ไดด (ดกวา linolenic acid-เมกา โอ 3 ในนามนถวเหลอง)

เลอกนามนทใชประกอบอาหาร คอ ใชนามนราขาวเปนหลกในการผด ทอดอาหารโดยอผดก ชนามน นามน เชน ทอดไขดาว แตไมทอดไขฟ

วมเปนสวนนอย เม ใ นอย เมอทอดกทอดชนดไมใหอาหารอมจะใชนามนอน เชน นามนถวลสง นามนงา บาง กควรใชร

งดกะท (และนามนมะพราว) ทงในอาหารคาว (เชน ตมขาไก แกงเขยวหวาน) และาหารห นมไขมนอ ว น แกงบวด กลวยบวดชาน (เช ขนมปลากรมไขเตา ขาวเหนยวมน ฯลฯ) กะทขมาก ทงยงเปนไขมนไมดเพราะมกรดไขมนอมตว (SFA) 2 ตวคอ lauric acid และ my-risอยมาก ซงกรด 2 ชนดนเปนเหตใหโคเลสเตอรอ

tic acid ลในเลอดสงขนไดมาก ทาใหเกด atherosclerosis

VA แลC ะ CHD ไดงาย

งดอาหารทใสเนยแท (Butter) เชน ขนมปงทาเนย เคก คกก และอาหารฝรงอกมากมาย อหลกเพ เลยงไขมนทม SFA เนยคอไขมนหนานม มกรดไขมนคอ Myristic acid ซงเปน SFA ต

มผลใหโคเลสเตอรอลในเลอดสงขนได จงถอวา เนย เปน ไขมน “ไมด” วท

14

งดอาหารทใชเนยเทยมชนดแขง เนยขาว เชน พวกขนมอบ เคก คกก พฟ พาย ครวซองก เนยเทยมและเนยขาวมทงกรดไขมนอมตวและกรดไขมนทรานส ซงมผลใหโคเลสเตอรอลในเลอดสงขน (เนย 2 ชนดน จงเปนไขมน “ไมด” ยงกวาเนยแท (better) เพราะมทง SFA และ Trans-

A

ะม

ะทขน อาจมผลใหโคเลสเตอรอลในเลอดขนไดยงกวากนไขแดง

โบไฮเดรท ไดแก แปงและนาตาลใหพลงงานสวนทยงขาด (จากโปรตนและไขมน)

F หมายเหต 1. โคเลสเตอรอล เปนสารทมแตในสตว ไมมในพช นามนพชทจดวา “ไมด” ไมใชเพราโคเลสเตอรอล แตเพราะมกรดไขมนอมตว (SFA) 2. กรดไขมนอมตว SFA มมากทงในสตว (ไขมนสตว) และในพช เชน มะพราว ปาลม 3. กรดไขมนอมตวอาจมผลใหโคเลสเตอรอลในเลอดสงขนไดยงกวาสารโคเลสเตอรอลเสยอก ตวอยางเชน กนก 4. กรดไขมนชนดทรานส ซงมในนามนทผานกระบวนการเตมไฮโดรเจน เชน เนยเทยม (margarine) ชนดแขง และเนยขาว (ซงใชทาพวกขนมอบและใชทอดอาหาร) มผลใหโคเลสเตอรอลในเลอดสงขนได เนยเทยมและเนยขาว จงเปนไขมนทมทงกรดไขมนอมตว และกรดไขมนทรานสไมเหมาะสมอยางยงสาหรบผปวยทมภาวะโคเลสเตอรอลในเลอดสง 5. ไขมนมมากในอาหารหลก 2 หมเทานนคอ หมเนอสตว อนไดแก เนอสตว ไข และนม และหมไขมนอนไดแก นามนทกชนดทใชประกอบอาหาร รวมทงกะท เนย เนยเทยมและเนยขาว คาร

คอประมาณ 55-60% ของพลงงานทควรไดรบในวนหนง จงนบวาเปนแหลงใหพลงงานทสาคญทสด แหลงของคารโบไฮเดรท 1. อาหารหลกหมขาว ก. ขาวสวย ขาวเหนยวนง ขนมจน เสนกวยเตยว ฯลฯ ข. ขนมปงปอนด บะหม แปงเกยว มกกะโรน หมานโถว แปงซาลาเปา ฯลฯ คารโบไฮเดรททไดคอแปง นอกไปจากคารโบไฮเดรท ทงพวกขาวเจา ขาวเหนยว ขาวสาลฯลฯ ยงมโปรตน (ขาวเจามโปรตน 7% ขาวสาลมโปรตนประมาณ 14%)

15

หมายเหต 1) หมขาว ก. มโปรตนตากวาหม ข. ทงยงไมมสารปรงแตง หมขาว ข. มโปรตนมากกวา ก. และมกจะมสารปรงแตง เชน บะหม มสารทเปนดาง ซงเปนสารประกอบของโพแทสเซยม (ชวยใหเสนเหนยว) แปงซาลาเปา หมานโถว นมปงปข อนด มยสตทใชหมกใหขนฟ ยสตมฟอสเฟตอยมาก

เมอจดอาหารโปรตนตามาก เชน วนละ 20-25 กรม และ/หรอ จดอาหารทตองจากดโพแทสเซยม จากดฟอสเฟต ควรเลอกใชหมขาว ก. จะเหมาะสมกวา ข.

ง ก. และ ข. ยงมโปรตนอยบาง เมออาหารจากดโปรตนขา

หมายเหต 2) โดยเหตทหมขาวทตามาก จงยงตองจากดปรมาณ ว จะใหมากนกไมได ในกรณเชนนใหใชอาหารหมแปงปลอดโปรตน เชน วนเสน กวยเตยวเซยงไฮ เพมเตมจากขาว และใหขนมททาจากแปงปลอดโปรตน (เชน

จะชวยใหไดพลงงานอยางพอเพยง

1 สวนของอาหารหมขาวใหคารโบไฮเดรท 15 กรม (หม ก.) – 18 กรม (หม ข.) ใหโปรตน .3 กรม (1.ก) – 2 กรม (1.ข)

ในวนหนงควรไดรบประมาณ 6-7 สวน (มากนอยตามความตองการพลงงาน) คอเปนขาวก 6-7 2- นเสน วยเตยวเซยงไฮ

ซาหรม สาคเปยก) กบนาตาล เปนของหวาน ใหมากเทาท ไมมขอจากด (เพราะไมมโปรตน และเกลอแร) จะตองจากดตอเมอตองจากดพลงงาน เชน เมอผปวยมนาหนกตวเกน 1 ส ทพพ/วน หรอประมาณ 3 ทพพ/มอ ควรไดรบหมแปงปลอดโปรตน เชน วก แทนขาวบางประกอบกบกนสาค ซาหรม ครองแครงแกว รวมมตร เปนของหวานเพอชวยใหอม และไดรบพลงงานพอเพยง

2. หมผก ประเภทผล เชน ฟกทอง ประเภทหว เชน เผอก มน แครอท มปงเปนแ สวนใหญและอาจมนาตาลอยบาง หมผกใหพลงงานไดไมมากเทาผลไม

3. หมผลไม ใหนาตาลเปนสวนใหญ (อาจมแปงบาง เชน มะมวงดบ ลวยดบก มแปงอยบาง พอสกกเปลยนเปนนาตาล) หมผลไมมโอกาสใหพลงงานไดมากกวาผก ผปวยโรคเบาหวานควรเลอกบรโภคผลไมทไมหวานจด งดผลไมรสหวานจด เชน ทเรยน ลาไย นอยหนา ละมด ฯลฯ เพอควบคมระดบนาตาลในเลอด

ผกและผลไมกมโปรตนอยบางแตไมมาก 1 สวนของหมผกใหโปรตน กรม 1

ทงผกและผลไมมเกลอแรโพแทสเซยมอยมากดวย อาจตองจากด1 สวนของผลไมใหโปรตน 0.5 กรม

เมอผปวยมระดบโพแทสเซยมในเลอดสง

4. หมแปงปลอดโปรตนและนาตาล เปนอาหารทจดแยกเปนหมเพมขน าหรบอส าหารโรคไต อาหารหมนจะมแตคารโบไฮเดรทลวนๆ ไมมโปรตน และสารอาหารอน จงเปนแหลงใหพลงงานทสาคญอกแหลงหนง

16

แปงปลอดโปรตน เชน แปงถวเขยว ใชทาวนเสน กวยเตยวเซยงไฮ ซาหรม ตวตะโก หรอขนมลมกลน ฯลฯ

แปงมนสาปะหลง ใชทาสาคเมดเลก เมดใหญ ครองแครงแกว รวมมตร ลอดชองสงคโปร ฯลฯ

อาหารหมนใชปรมาณมากจนไดรบพลงงานอยางพอเพยงได เพราไมมโปรตน (อาจใหพลงงานไดมากทเดยว เชน 300-500 กโลแคลอร/พลงงานทงหมด 1800 กโลแคลอร) ทงยงเปน complex carbohydrate อกดวย

สรปไดวา อาหารหมขาว แ

ะ

ละหมแปงปลอดโปรตน เปนแหลงสาคญทใหคารโบไฮเดรท ในรปของแปง (complex carbohydrate)

นาตาล เปน simple carbohydrate เชน นาตาลทราย นาเชอม นาหวาน นาออย นาผง ฯล

รคเบาหวานรวมดวยไมควรใช

ทมไดขดจนขาว และแปงสาลชนด whole grain ดกวาขาวทขดจนขาว และ

รกมใยอาหารและเกลอแร วตามนอยบาง สวนพวกหลงมแตแปงลวนๆ

แคลเซยม ฟอสฟอรส แ

ฯ ไมควรใชมาก ผปวยทเปนโ ผปวยทมระดบไตรกลเซอไรดในเลอดสงกควรหลกเลยง (ทงนาตาล

และแอลกอฮอล) เพราะมผลใหไตรกลเซอไรดในเลอดสงขนได หมายเหต อาหารทใหแปง เชน ขาว

พวกแปงทผานกระบวนการทาใหขาว เชน แปงมนสาปะหลง แปงทาวยายมอม แปงถวเขยว ฯลฯ เพราะพวกแ

ละวตามนด

แคลเซยม ผปวย CKD ระยะรนแรง มกมระดบแคลเซยมในเลอดตา เนองจากแคลเซยมในอาหารถกดดซมไดนอยลง จงควรเพม calcium intake ฟอสฟอรส ผปวย CKD ระยะรนแรง มกมระดบฟอสฟอรส (ฟอสเฟต) ในเลอดสง (> 4.8 มก./ดล.) เนองจากไตขบถายไดนอยลง ภาวะฟอสฟอรสใน

y) และมผลตอตอมพาราไธรอยด ทาใหเกด secondary hyperparathy จงควรเฝาระวงเพ

เลอดสงกอใหเกดผลเสยหลายประการ อาทเชน มผลตอกระดก ทาใหเปนโรคกระดกพรน (Renal Osteodystroph

roidism ทงยงมผลใหไตเสอมอกดวย อรบแกไข

17

แหลงอาหารทใหแคลเซยม นม เปนแหลงทมแคลเซยมมาก และแคลเซยมในนมอยในรปทรางกายนาไปใชไดดดวย high bioavailability) (ม

ขณะเดยวกน นม กมฟอสฟอรสมากดวย มากพอๆ กบแคลเซยมทเดยวคอ Ca:P ในนมประมาณ 1:1 ฉะนนจะใชนมเปนแหลงใหแคลเซยมไมได เพราะผปวยทมระดบแคลเซยมตา มกจะมะดบฟอร สฟอรสในเลอดสง ควรจะตองงดเวนนม จงจาเปนตองใหแคลเซยมเสรม (calcium

supplement) ในรปของยา เชน ให calcium carbonate, calcium citrate, ในปรมาณทคดเปนาตแคล

สฟอรสบการงดเวนอาหารทม

ไขแดง เมลดพช เมลดถว ฯลฯ) กมกจะชวยใหจากดอสฟอรสระดบตาดงกลาวได แตหากตองการจากดฟอสฟอรสตากวาน จะใชวธจากดอาหารยางเดยวไมพอ จะตองใชยา “จบ” ฟอสฟอรสหรอฟอสเฟต (Phosphate binder) ซงกมกจะใชารประกอบแคลเซยม เชน Calcium carbonate รวมกบการจากดอาหาร

ธ เซยมอยางนอยวนละ 1 กรม เพอแกไขภาวะแคลเซยมตา สวนภาวะฟอสฟอรสในเลอดสง (> 4.8 มก./ดล.) จะตองแกไขโดยจดอาหารมฟอตาในระดบ 700-800 มก./วน อาหารทใหโปรตนตา เมอปฏบตรวมกฟอสฟอรสมาก (เชน งดนมทกรปแบบฟอส ดงทกลาวมา หากแพทย

นตว “เสรม” แคลเซยม และกสง calcium carbonate เปนตว “จบ” อสเฟต

phosphate binder จะตองกนโดยเคยว และกนพรอมกบอาหาร

งสงเกตและกนยาใหถกตองตามวตถประสงคดงกลาว

นมน D3 เมอเปนโรคไตเรอรง

ะยะรน)

า

สง calcium carbonate เพอเปฟ ดวย สารนจงทาหนาท 2 อยาง ผปวยจะตองระวงในการใชยาน เพอทาหนาทเปน เพอจะทาหนาทเปน calcium supplement ไมควรกน พรอมอาหาร จะตองแยกกนกน ผปวยพ วตามนด วตามนดรปทรางกายนาไปใชไดด (active vitamin D) คอ 1,25(OH)2D3-calcitriol ไตเปอวยวะทสงเคราะห 1,(OH)D3 (ตบสงเคราะห 25,(OH)D3) จากวตาร แรง ไตไมอาจสงเคราะหวตามนดงกลาวคอ 1,(OH)D3 ไดหรอไดไมพอเพยง จงตองใหเสรมในรปของ 1,(OH)D3 หรอ 1,25(OH)2D3-Calcitriol ปรมาณตามแพทยสง (เชน 0.5 g/dวตามนนควรกนตอเมอแพทยสง และกนปรมาณตามทแพทยกาหนดอยางเครงครด การขาดวตามนนมผลเสยตอกระดกคอ ทาใหเกดโรคกระดกพรน และมผลตอตอมพารไธรอยด ทาใหเกด secondary hyperparathyroidism

18

สรป Ca, P และ Vit D มความสาคญอยางยงตอโครงสรางของกระดก โรคไตเรอรงระยะรนแรงผลกระ

ตกจะสง งทาใหเกด secondary yperparathyroidism

ารใชย

ม ทบตอการดดซม การขบถายของเกลอแรทงสองและการสงเคราะหวตามนด ผปวย CKD ในระยะดงกลาว ระดบ Ca ในเลอดมกจะตากวาปกต ขณะทระดบฟอสเฟม เปนเหตใหเกดผลเสยตอกระดกคอ เกดภาวะกระดกพรนและยh ก าและอาหารบาบด กลาวคอ อาหารทมฟอสเฟตตาประกอบกบการใช calcium salt (เชน carbonate) เปน phosphate binder จะสามารถแกไขภาวะ hyperphosphatemia ได และการให calcium supplement ในรปของยาประกอบกบการให calcitriol-1,25(OH)2D3 supplement จะปองกนภาวะกระดกเปราะ (Renal Osteodystrophy) และปองกน

วอยางใบสงอาหาร ใหจดอาหารใหผปวยซงเปนโรคไตเรอรงระยะกอนฟอกเลอด ผปวยเปนชาย อาย 65 ป

8 กโลกรม ม Ideal Body Weight 60 กโลกรม กาหนดใหไดรบพลงงาน 30 Kcal/Kg

ารคาน

โปรตน 36 กรม/วน ไขมน 60-70 กรม/วน

70 กรม/วน

หมคดปรมาณเปนสวน

secondary hyperparathyroidism ในผปวยโรคไตเรอรงได ต หนก 5I.B.W./วน ใหไดรบโปรตน 0.6 กรม/Kg I.B.W./วน ใหไดรบโซเดยม 2000 mg/วน ก วณ ผปวยผนควรไดรบพลงงาน 1800 Kcal/วน กาหนดใหไดรบ

ผปวยควรไดรบคารโบไฮเดรท 256 กรม/วน คานวณเปลยนปรมาณสารอาหารออกมาเปนอาหารหลก 5 หม แตละ(Exchange) ทกาหนดขนใชสาหรบโรคไต ปรากฏวา:- ผปวยควรไดรบอาหารหมเนอสตว (เนอสตว เชน เนอปลา ไข เชน ไขขาว หรอไขทงฟอง) = 3.5 สวน

19

ปรมาณ 1 สวนแลกเปลยนเนอสตวคอ เนอสตว เชน เนอปลาทสกแลว 2 ชอนโตะ หรอไขขาว (ของไขไกขนาดกลาง) 2 ฟอง (ไข 1 ฟอง จงเทยบเทากบเนอสตว 1 ชอนโตะ)

อาหารหลกหมเนอสตวตอ 1 วน = 3.5 สวน จงเทากบเนอสตว 7 ชอนโตะ อาหารหลกหมขาว (ควรไดสมภาษณผปวยเพอกาหนดใหเหมาะกบความตองการของผปวย)

าว 6 ส หรอ กหรอเสนกวยเตยวเสนใหญสก 6 ในทน ผปวยควรไดรบหมข วน ( คดเปนขาวสทพพ (ทพพรปไขขนาดทนยมใชตกแ กบขาวขายหรอตกขกงตก าวสกใสบาตร) หรอคดเปนขนมจนประมาณ 6 จบ ขนาดกลาง (หนกจบละ 0 กรม) 9 โดยแบงรบประทาน 2 มอ มอละ 3 สวน าวสกมอล (ข ะ 3 ทพพ) เชาและเยน สวนมอกลางวนจะใชวนเสนหรอกวยเตยวเซยงไฮแทนขาว ประมาณ 2 สวน คดเปนวนเสนกาเลก (ขนา1 กาคอ วนเสนแหง 40 กรม) 1 กา หรอ

ด 2 แผนกลมกวยเตยวเซยงไฮ (1 แผนกลม = 1 สวน)

หมไขมน วนละ 12 สวน = 12 ชอนชาหรอ 4 ชอนโตะ พลงงานทไดรบจากอาหารหลก 5 หม ไดเพยง 1500 Kcal

พลงงานสวนน ควรไดจากหมแปงปลอดโปรตนเทานน (ไมมโปรตนเลย) คดเปนคารโบไฮ

าตาลทราย 3 ชอนโตะ) แลวทาขนม เชน สาคยกใส ล

หมผก วนละ 2 สวน หมผลไม วนละ 3 สวน ยงขาดพลงงานอยอก 300 Kcal จะตองไดรบจากอาหารหมแปงปลอดโปรตน (เชน สาค ซาหรม ฯลฯ) และนาตาล รวมใหพลงงาน 300 Kcal เดรท 75 กรม ควรไดจากแปงมาก นาตาลนอย ในทนใหใชสาค 5 ชอนโตะ (1 ชอนโตะใหคารโบไฮเดรท 8 กรม) สาคใหคารโบไฮเดรท 40 กรม

ควรใชนาตาลทราย 35 กรม (คดเปนนเป ใบเตย แลวแบงกนเปนของหวานตลอดวน ขนมททาจากแปงปลอดโปรตนและนาตาควรทาใหตางๆ กนไป ผปวยจะไดไมเบอ

20

ต ขนมททาจากแปงปลอดโปรตนและนาตาล :- วอยางนรบประทานขน) ซาหรมใส

าเชอม กว ครองแครง

มายเหต ถาไมกนขนมททาจากหมแปงปลอดโปรตนกบนาตาล จะไดรบพลงงานไมเพยงพอ

เนอสตว 3.5 สวน ขาว 6 สวน แปงปลอดโปรตน เชน วนเสน 1 กาเลก (มคารโบไฮเดรทเทยบเทากบขาว 2 สวน) หมผก 2 สวน

ปรมา ปนสวน และกระจายออกไปใน 3 มอ เชา ลางวน และเยนไดดงน :-

กลางวน เยน

สาคเปยก (อาจแบงผลไมจากสวนทกาหนดใหมาใสกจะชวน (งดกะทเพราะตองการหลกเลยงกรดไขมนอมตว) สาคเมดใหญลอยแแกวลอยแกว รวมมตรใสนาเชอม ตวกะโก (ไมมหนา) ใสใบเตย ห

(คอขาดไป 300 กโลแคลอร/วน) ปรมาณอาหารหลกทควรไดรบใน 1 วนๆ ละ 3 มอ เพอใหไดรบพลงงาน 1800 กโลแคลอร โปรตน 36 กรม ไขมน 70 กรม มดงน หมผลไม 3 สวน หมไขมน 12 สวน ขนมทาจากแปงปลอดโปรตน 5 ชอนโตะ กบนาตาลทราย 3 ชอนโตะ การกระจายอาหารหลกหมตางๆ ไปใน 3 มอ เชา กลางวน เยน

ณอาหารหลกทไดรบใน 1 วน คดเก เชา ห ตว 3.5 สวน มเนอส 1 1 1.5 ห 6 สวน มขาว 3 - 3 ห วนเสน 2 สวน (1 กาเลก) มปลอดโปรตน - 2 - ห มผก 2 สวน - 1 1 หมผลไม 3 สวน 1 1 1 หมไขมน 12 ส 4 วน 4 4 ขนมจากหมแปงปลอดโปรตน ใชแปงปลอดโปรตน 5 ชอนโตะ ใชนาตาลทราย 3 ชอนโตะ

21

* ถาผปวยเปนเบาหวาน จะก ขนมทใสน นาตาลไมไดตองใชนาตาลเทยมแทน พลงงานทไดจาก

ตาลทราย ไมมขนาดมาตรฐานตายตวเพราะจะมากจะน

หมขาว 3 สวน (ขาวสก 3 ทพพ) หมผก (ใชผกท เลกนอย

ไมตองคานวณคณคา) ผลไม 1 สวน (ปรมาณแตกตางกนส

ชนดของผลไม) ไขมน 4 สวน (นาม ชอนโตะกบ 1 อนชา)

นมทาจากแปงปลอดโปรตนกบนาตาล ถวย เนอสตว เชน เนอป 1 สวน (2 ชอ ะ)

ก 2 ทพพ)

หมผลไม 1 สวน า)

ากแปงปลอดโปรตนกบนาตาล 1 ถวย มอเยน ควรได หมเนอสตว เชน เนอปลา 1.5 สวน (คดเปนเนอสตว 3 ชอนโตะ)

3 สวน (ขาวสก 3 ทพพ)

บ 1 ชอนชา)

ขนมจะตาลงมาก ** ขนมททาจากหมแปงปลอดโปรตน กบนา

อยขนอยกบพลงงานทยงขาดอย สรป ปรมาณอาหารหลกทควรไดรบในแตละมอ มอเชา ควรได หมเนอสตว เชน เนอปลา 1 สวน (2 ชอนโตะ) - ใหกลนรส หม ดแต หม น 1 ช ข 1 มอกลางวน ควรได หม ลา นโต หมแปงปลอดโปรตน วนเสน 1 กาเลก (เทยบเทากบขาวส หมผก 1 สวน

หมไขมน 4 สวน (นามน 1 ชอนโตะกบ 1 ชอนช ขนมทาจ

หมขาว หมผก 1 สวน หมผลไม 1 สวน หมไขมน 4 สวน (คอนามน 1 ชอนโตะก ตวอยางการทาเมนอาหารจากอาหารหลกทกาหนดแลว อาหารมอเชา ขาวไกผดกระเพรา ขนม มะละกอ อาหารมอกลางวน วนเสนผด ขนม ผลไม อาหารมอเยน ขาวสวย แกงสม ไขเจยว ผลไม

22

หมายเหต การปรงอาหารใหผปวยโรคไตเรอรงทมขอจากดมากมาย จะตองดดแปลงสตรอาหาร เชน นาพรกแกงสม ตองงดกะป ซาหรม ตองไมใสกะท ใสนาเชอม ถาเปน DM ตองใชนาตาลเทยม ฯลฯ

ตวอยางการทาเมนอาหารจากอาหารหลกทกาหนดแลว

รายการอาหารมอเชา อาหารมอเชา ขาวไกผดกระเพรา ขนม มะละกอ ขาวผดกระเพรา ประกอบดวย ขาว 3 สวน = ขาวสก 3 ทพพ

เนอไก 2 ชอนโตะ

ผก - สวน ตองคดคานวณ)

ใช ชอนชา = 1 ชอนโตะ + 1 ชอนชา

ะนาตาลตามทคานวณได

า ละกอ

เนอสตว คอ เนอไก 1 สวน = ใชผกสมนไพรคอ กระเพราเลกนอย (ไม นามนราขาว 4 สวน = 4 ขนม 1 ถวย มะละกอสก 100 กรม

ขนม 1 ถวย หมายถง ขนมททาจากแปงปลอดโปรตนกบนาตาล ใชปรมาณแปงแล

รายการอาหารมอเชขาวไกผดกระเพรา ขนม และมะ

หมเนอสตว 1 สวน

(เน ไก 2 ช

อ อนโตะ)

หม ขาว 3 สวน ขาวสก 3 ทพพ)

หม ผก - สวน หมไขมน 4 สวน (ใชนามนราขาว

บ( (ใชผกสมนไพร เลกนอย)

1 ชอนชา) 1 ชอนโตะก

ขนม ตน

และนาตาล

ผลไม 1 สวน มะละกอสก (8

ทาจากแปงปลอดโปร ชนคา)

23

รายการอาหารมอกลางวน อาหารมอกลางวน วนเสนผด ขนม ผลไม วนเสนผด ประกอบดวย วนเส กาเลก(ประมาณ 40 กรม) ดตวขนาดกลาง 3 ตว (1 ช.ต.)

วของไขไก 1 ฟอง ผก = ผกกาดขาว, คนไช, แครอทเลกนอย นาม = 4 ชอนชา (1 ชอนโตะ + 1 ชอนชา ขนม 1 ถวย ผลไม สบปะรด

วนเสนผด ขนม, สบปะรด

นแหง 2 สวน = 1 ด 1/2 สวน = กงส กงส

ไขขาว 1/2 สวน = ไขขา 1 สวน

นรา = 4 สวน

รายการอาหารมอกลางวน

หม เนอสตว 1 สวน กงสด 3 ตว ไขขาว 1 ฟ

อง

วนเสน 2 สวน ~ ม 40 กร(1 กาเลก)

หมผก 1/2 สวน ผกกาดขาว, คนไช, แครอท

ไขมน 4 สวน นามนราขาว

1 ชอนโตะ + 1 ชอนชา

ขนมจากแปงปลอดโปร ตนและนาตาล

ผลไม 1 สวน สบปะรด (6 ชนคา)

24

รายการอาหารมอเยน าหารมอเยนอ ขาวสวย *แกงสม ไขเจยว** ผลไม

ขาวสก 3 สวน = 3 ทพพ เนอสตว เนอปลา 1/2 สวน = 1 ชอนโตะ (ทาแกงสม) ไขขาว 1 สวน = เทากบไขขาว 2 ฟอง (ทาไขเจยว) ผก 1 สวน ใชผก 3 ชนด ดอกแค, มะละกอดบ ใสแกงสม ฟกทอง (ใสไขเจยว) นามนราขาว ใช 4 สวน = 4 ชอนชา (ทาไขเจยว) ผลไม แตงหอม * แกงสมไมใสกะป ปรงรสเปรยวๆ หวานๆ (เตมนาตาลเลกนอย) ** ปรงรสไขเจยวดวยซอวขาว 1 ชอนชา

รายการอาหารมอเยน ขาว แ

* ใชนามนราขาว ในการผด ทอด โดยไ

กงสม (นานอย) ไขเจยว ผลไม

หมเนอสตว 1.5 สวน เนอปลา 1/2 สวน ไขขาว 1 สวน

ะ ) ( 2 ฟอง )( 1ชอนโต

มใชไฟแรง

ขาว 3 สวน ขาวสก 3 ทพพ)

หมผก 1 สวน อดบ ฟกทอง ดอกแค มะละก

ผลไม 1 สวน แตงหอม ( 6 ชนคา)

(

ไขมน 4 สวน นามนราขาว

1 ชอนโตะ + 1 ชอนชา

25

วธคดปรมาณเกลอทใชปรงรสในอาหาร 1 วน าไดรบโซเดยมจาก

1) อาหารธรรมชาต เชน2) จากเครองปรงรสเคม เช ฯลฯ

บสงอาหารกาหนดใหผปวยไดรบโซเดยมวนละ 2000 มลลกรม จากอาหารธรรมชาต มวธานวณโ งจะไมขอกลาวในท งการเกบขอมลจ โดยะเอย

เมอจดอาหารใหมโปรตนวนละ 20 กรม คานวณปรมาณโซเดยมโดยล าหารลกธรรมชาต จะพบวามโซเดยมประมาณ 150 mg./วน

หากจดอาหารใหมโปรตนวนละ 4 ปรมาณโซเดยมโดยละเอยดในอาหารลกธรรมชาต จะพบวามโซเดยมประมาณ

และหากจดอาหารใหมโซเดยมวนละ 60 กรม คานวณปรมาณโซเดยมโดยละเอยดในาหารหลกธรรมชาต จะพบวามโซเดยมประมาณ 450 มลลกรม

ซเดยมในอาหารทมโปรตน 40 กรมคอ 350 ลลกรม

จงเทากบ 2000 – 350 มลลกรม

ทาๆ กน

ปรงรสในอาหาร 3 มอ

เร ขาว ปลา ไข ผก ผลไม น เกลอปน นาปลา ซอวขาวใ

น แตจะขอกลาวถ ากการคานวณค ดยละเอยด ซล ดกลาวคอ ะเอยดในอห 0 กรม คานวณห 350 มลลกรม อ อาหารตามใบสง มโปรตน 36 g. จงใชคาโม โซเดยมจากเครองปรงรส = 1650 มลลกรม เกลอ NaCl มโซเดยมอยรอยละ 40

โซเดยม 1650 มลลกรม ยอมจะอยใน NaCl 1650 x 100 มลลกรม 40 = 16500 มลลกรม

รม 4 = 4125 มลลก คอ เกลอ 4 กรม หรอเกลอปนประมาณ 4 ชอนชา 5 วธใชเกลอปน ตวงมา 4 ชอนชา แลวแบงออกเปน 3 สวนเ 5 ใช

26

ถาใชซอสทมเกลออยประมาณ 30-35% จะใชไดปรมาณประมาณ 3 เทาของเกลอปนนนมอ

5

ๆ มอ จะใหผประกอบอาหารใชในโภค ควรตกลงกนใหด เพอปองกน

หลกเลยงการไดรบโซเดยมจากแหลงง รส ซงอาจมาในรปของผงปรงรส ซป

อในอกมอหนง าใหผบรโภคได ย นมอนน

ไมรปรมาณโซเดยม เพราะยอมไมอาจคานวณปรมาณทควรใชยางถก

ารจดอาหารเพอแกไขสภาวะทเกดรวมกบ CKD อผปวยมอาการบวม (Edema) หรอม HT

ง ควรจากดในระดบ 2000 มก.โซเดยม/วน ทงนใชรวมกบยาลดความดน

คอใชซอสดงกลาว (เชน นาปลา) ไดมอละ 4 ชอนชา 3 ขอควรทราบในการปรงรส 1. ใชเกลอหรอนาปลาตามปรมาณทคานวณไดในทกเวลาประกอบอาหาร หรอจะใหผบรโภคใชปรงอาหารเมอจะบรการเตมเกลอซาซอน 2. ผประกอบอาหารและผบรโภคจะตองพยายามอนๆ เชน จากการดองเคม หรอไดจากสารปรงแต เชน ผงชกอน ซปผง ฯลฯ 3. ไมเกบเกลอทควรใชปรงรสในมอหนงมอใดไว แลวนาไปใชรวมกบเกลท รบโซเด มมากใ 4. ไมควรใชเครองปรงรสทอ ตองได (ดรายละเอยดในภาคผนวก เรองอาหารลดเคม) ก1. การจดอาหารจากดโซเดยมเม ระดบการจากดโซเดยม ผปวย CKD ควรจากดในระดบ 2000-3000 มก.โซเดยม/วน แตเมอมอาการบวม และ/หรอ มความดนโลหตสโลหต ซงแพทยเปนผสง อาหารจากดโซเดยมทเหมาะสมจะชวยใหยาลดความดนไดผลด และอาจชวยใหลดขนายาทใชลงไดดวย

ด

ขอปฏบตเมอจดอาหารจากดโซเดยม 1. กนอาหารหลกธรรมชาตทไมผานการแปรรป เชน ไมดองเคม ดองเปรยว ฯลฯ ตวอยางอาหารดองเคม ทงเคมจดและเคมไมจด และดองเปรยว (มเกลออยดวย)

ไขเคม ปลาเคม ปเคม หอยดองเคม

ปลาเคมไมจด (แดดเดยว)

หมแฮม - หมเบคอน

27

ไสกรอก – ไสอว – กนเชยง

ผกดองเคม เชน ตงฉาย หวไชโปว

ผลไมดองเคม (เชน ลกบวยเคม ลกหนาเลยบ)

อาหารดองเปรยว (รสเปรยวนา แตมรสเคมแฝง) เชน แหนม, ปลาสม, ปลาเจ กระเทยมดอง, หนอไมดอง ผกเสยนดอง ตนหอมดอง ถวงอกดอง ฯลฯ

า,

ผปวยทตองจากดโซเดยมควรงดอาหารดงกลาวและบรโภคขาว เนอสตว ผก ผลไมในรปทเปนธรรมชาต ปรมาณโซเดยมในอาหารธรรมชาตเหลานนอยมาก เมอเทยบกบโซเดยมในเครองปรงรส เชน เกลอปน นาปลา นาซอส นาพรกนานาชนด 2. งดเครองปรงรสทมเกลอมาก (รสเคมจด) และเครองปรงหลายรสทมเกลออยดวย

าว, ซอวขาวเจ

เมลดถวอยดวย

นาพรกแกง (เชน แกงสม แกงเผด ฯลฯ)

ตวอยางเครองปรงรสทมเกลอมาก (ตองงด) :-

เกลอเมด เกลอปน

นาปลา

ซอสหอย, นามนหอย, ซอวข

เตาเจยว

เตาหยทกชนด: แทงสแดง, แทงสขาว (สนวล), ม

นาบด, นาปลารา, นากะป, ถวเนา

ผงปรงรส รสทพย รสด ซปกอน ซปผง

นาพรกสาเรจรป (ใชคลกขาว เชน นาพรกแมงดา, นาพรกเผา)

นาพรกแจว, นาพรกหนม, นาพรกปลารา ฯลฯ ตวอยางเครองปรงทมหลายรส แตมเกลออยดวย (ตองงด)

ด เคม)

ยาก

ซอสตรากระตาย (Worcestersauce)

ซอสตราไกงวง (เปรยวเคม)

ซอสพรก (เปรยว เผ

นาจมสก

นาจม ไกยาง ฯลฯ

28

3. ใชซอสปรงรสเคมอยางใดอยางหนง ตามทแพทยหรอนกกาหนดอาหารแนะนา เชน ให 1 ชอนชา โดยวางแผนใหดวางดนาปลา แตใหใชซอวขาว ในปรมาณทกาหนดให เชน มอละ

ผบรโภคจะเปนผเตมเอง ผประกอบอาหารกตองงดใชเครองปรงรสเคมในเวลาประกอบอาหาร เพอมใหใชซาซอนกน 4. ปรบนสยการกนเพอใหบรรลเปาหมายคอ อาหารมโซเดยมตา โดยกนอาหารบางอยางทไมใสเกลอ อาหารทควรงดเตมเกลอ

กนผลไมสด เชน สบปะรส ฝร

ง สมโอ สมเชง ฯลฯ ไมตองจม “พรกกะเกลอ”

อ ขาวโพดตม ไมตองชบนาเกล

อ ตองพรมนาเกลขาวโพดเผา ไม

เตมเกลอ กลวยบวดช ไมตอง

งดเตมเกลอ นากะทหยอดขนม

อาหารคาว ปรงรส ออนเคมและงดผงชรส 5. จดอาหารทออนเคมใหชวนกนโดย 5.1 จดรายการอาหารทมหลายรส แทนทจะมรสเคมรสเดยว ซงเมอออนเคมกหมดรส ตวอยางเชน ผดเปรยวหวาน (ดกวาผดผกกบเนอสตว เชน ผดแตงกวากบกง) ผด

องเดยวกน จดแกงตมยาเปรยวหวานทออนเคม เพราะใสซอวขาวไดเพยง 1 ชอนชา กยงมรสเปรยวและหวานเปนเครองชดเชย ทาน ตมโคลง ตมสม แกงสม กจะดกวาแกงจด จดอาหารยา 3 ส เชน ยาใหญ ยาผกบง ยาผกกระเฉด ฯลฯ ร สมตา ยาหมยาง ยากงเผา

5.2 ใชสมนไพรและเครองเทศ แตงกลนอาหาร ดงตวอยาง

สมนไพรทใชเปนสารแตงกลนอาหาร ชวยใหอาหารทปรงรสออนเคมชวนกน

ก หน

หอมแดง ใบมะกรด พา กระเทยม ใบโหระ

ขา ใบแมงล ตะไคร ใบสะระแ กระชาย รากผกช ขง ผกช

29

เครองเทศทใชเปนสารแตงกลนอาหาร ชวยใหอาหารชวนกน พรกไทยดา ลกจนทน พรกไทยสด ดอกจนทน ลกผกช ลกกระวาน ยหรา ใบกระวาน อบเชย กานพล หมายเหต

1. สมนไพรและเครองเท ลาว วนมโซเดยมนศทก มา ล อย โพแทสเซยมสง2. สมนไพรบางชนดม เชน

- ใบแมงลก ควรใชปรมาณนอย น เมอทเช าขนมจนนายา ใชใบแมงลกเพยง 3-4 ยอดกพอ - ผกช กมโพแทสเซยมสงมาก แตเมอใชแตงกลนใชปรมาณเลกนอยเทานน

ควรกนปรมาณมากแบบเปนผกจม เครองจม นาพรก นาปลาหวาน)

ตรวมกบการใชยาลดความดนจะไดผลวย ลงดวย)

ความ ต าว ประชากรทไดรบโซเดยมนอย (คอจด ใชโลหต ระชากรทไดรบโซเดยมมาก

าบดอาการตว วยดวยโรคหวใจ, โรคไต ชเปนอาหารบาบดในผปวยโรคไตบางระยะ

อ ทองมาน

mEq/L ถอวาสงวาปกต ตองบาบด เพราะภาวะดงกลาวมผลเสยรายแรงตอการทางานของหวใจ กลาวคอ ทาให

(cardiac arrest) ซงทาใหเสยชวต

(ไม ประโยชนของการบรโภค อาหารออนเคมและงดผงชรส 1. ชวยบรรเทาอาการความดนโลหตสง (ปฏบดกวาการใชแตเพยงยาบาบด และอาจช ใหใชยานอย 2. ปองกนไมใหเกด ดนโลห สงในระยะยเกลอนอย) มอบตการณ โรคความดน สง ตากวาป 3. เปนวธปองกน/บ บวมในผป 4. ใ

5. ใชเปนอาหารบาบดโรคตบ ทมอาการบวม และ/หร

2. ขอปฏบตเมอผปวยมระดบโพแทสเซยมในเลอดสง ภาวะโพแทสเซยมในเลอดสง (Hyperkalemia) ระดบโพแทสเซยมในเลอดปกต 3.5-5.0 mEq/L หากมระดบสงกวา 5.0กเกด arrhythmia คอเตนไมเปนจงหวะ และในทสดอาจหยดเตนเปนสาเหตประการหนงของการเสยชวตในผปวยโรคไตเรอรง (ทงในระยะ predialysis และ dialysis) การใชอาหารบาบด อาหารตองมโพแทสเซยมตา

30

วธปฏบต อาหารหลกหมทจะตองงดหรอลดปรมาณเพอลดปรมาณโพแทสเซยมกไดแก หมผกและ

แพทยอาจอนญาตใหนไดเฉพาะตอนเชาตรกอนฟอกเลอด)

ม ควรปฏบตตามอยางเครงครด

หมผลไม แพทยอาจสงงดผลไมชวคราว (ผปวย CKD ทใช Hemodialysis ก ผปวย predialysis ทไดรบคาสงจากแพทยใหงดผลไ หรออาจไดรบคาแนะนาให งด ผลไมทมโพแทสเซยมสง กนได เฉพาะผลไมทมโพแทสเซยมตาในปรมาณจากด งด ผกทมโพแทสเซยมสง กนได เฉพาะผกทมโพแทสเซยมตาในปรมาณจากด งด นาคน นาปน ทงจากผลไมและผก เพราะจะไดรบโพแทสเซยมมากยงกวากนผลไผกในอาหา

มและรปกต

“จบ” โพแทสเซยม (ลดการดดซมจากาไส) ใหกนไปพรอมกบอาหาร

อควรก

าลกยอระกอบสาคญของเกลอเทยม (KCl-potassium chloride) ซงมผ

สง ฯลฯ

ยม ควรอานฉลากบนภาชนะบรรจอาหารใหด หากอาหารมสารประกอบ

ประกอบในสารปรงแตงอาหารหลายชนด เชน - “ดาง” ทใชใสในแปงบะหม แปงเกยว เพอใหแปงมลกษณะ “เหนยว” ดกคอ

rbonate (K2CO3) ผปวย CKD ทมภาวะโพแทสเซยมในเลอดสง จงควรงดพวก

หากปฏบตดงกลาวแลวยงไมไดผล แพทยจะสงยาล ข ระวง 1. ผปวยทมระดบโพแทสเซยมในเลอดสง ควรระวงมใหทองผก เพราะโพแทสเซยมอาจถดดซมเขาสรางกายไดมากขน 2. โพแทสเซยมเปนธาตทมมากในพช จงควรระวงอาหารจากพช เชน นาสมนไพร (เชน น นาใบบวบก ฯลฯ) ผปวย CKD ไมควรบรโภค 3. โพแทสเซยมเปนสวนปนามาใชแทนเกลอโซเดยมคลอไรด (NaCl) เมออยในภาวะตองจากดโซเดยม เชน ในโรคไตเรอรง โรคความดนโลหต ผปวย CKD ทมภาวะโพแทสเซยมในเลอดสงจงไมควรใชเกลอเทยม และอาหารทปรงรสใหเคมดวยเกลอเทโพแทสเซยม ควรงดอาหารดงกลาว 4. โพแทสเซยมเปนสวน Potassium caบะหม แปงเกยว รวมทงบะหมกงสาเรจรปบรรจซอง เชน มามา ไวไว ฯลฯ

31

- เกลอฟอสเฟตของโพแทสเซยม อาจใชเปนสารปรงแตงในผลตผลพวกนมผง ครมผง และไอศกรม ผปวย CKD ทมภาวะฟอสเฟตและโพแทสเซยมสงอยางรนแรง ควรงดอาหารดงกลาว - เกลอไบทารเทรตของโพแทสเซยม อาจใชเปนสวนประกอบของผงฟในขนมอบ ในบทบาททใหความเปนกรด รวมกบโซเดยมไบคารบอเนตเพอทาใหเกดแกสคารบอนไดออกไซด ปวย C

าจทาใหหวใจหยด

าะหวามโพแทสเซยม

ผ KD ทมภาวะโพแทสเซยมในเลอดสง จงควรงดขนมทใสผงฟ

ขอจากดในเรองโพแทสเซยม เนองจากภาวะโพแทสเซยมในเลอดสง กอใหเกดผลเสยอยางรายแรง อโดยกระทนหน ผมภาวะโพแทสเซยมในเลอดสงจงควรระมดระวงทจะงดเวนอาหาร เครองดมทมโพแทสเซยมมากอยางเครงครด ในกรณทมขอสงสยไมแนใจ เชน อาหารจากพชทยงมไดมการวเครมากนอยเพยงไร ควรงดไวกอน เพอความปลอดภย อาหารดงกลาว เชน นาใบบวบก นามะพราวนาจบเลยง เฉากวย รวมทงนาสกดเขมขนจากสมนไพรนานาชนด 3. ขอปฏบตเมอผปวยมระดบฟอสเฟตในเลอดสง ระดบฟอสเฟตในเลอด ปกต 2.5 – 4.8 มลลกรม/เดซลตร เมอผปวยมระดบฟอสเฟตสงกคอ > 4.8 มลลกรม/เดซลตร จะตองจากดฟอสเฟตในอาหารใหตากวา 800 มลลกรม/วน ขอปฏบต อาหารจากดโปรตนระดบตา (0.6 กรมโปรตน/I.B.W. 1 Kg/วน) ประกอบกบการงดเวนอาหารทมฟอสเฟตมาก กมกจะชวยใหจากดฟอสเฟตในปรมาณดงกลาว < 800 มลลกรม/วน ได แตหากตองการจากดฟอสเฟตในระดบตากวา 700-800 มลลกรม/วน จะใชมาตรการงกลาวด ไมเปนการเพยงพอ จะตองใชยา (แพทยเปนผสง) “จบ” ฟอสเฟต (phosphate binder) ใหกนรวมกบการจากดอาหารดงกลาว (เพอลดการดดซมของฟอสเฟต) phosphate binder ทแพทยมกจะใชกคอ สารประกอบของแคลเซยมอาจจะเปน carbonate หรอ citrate, (ไมควรใชารประกอบของ aluminium เพราะใชไปนานๆ อาจเกดพษจาก aluminium)

supplement) ในกรณทผปวยมระดบ

ดรบในลาตางกน

ส เมอแพทยตองการจะใหแคลเซยมเสรม (calciumของแคลเซยมในเลอดตา กจะใช calcium compound ซงถาหากใช calcium carbonate เชนเดยวกบ phosphate binder กจะตองระวงการใชยาดงกลาว จะตองสงแยกใหผปวยไเว

32

เมอใช calcium carbonate เปน phosphate binder ผปวยจะตองเคยวยาไปพรอมกบอาหาร เมอใช calcium carbonate เปน supplement จะตองใหผปวยกนยานในชวงทมไดกนอาหาร แหลงอาหารทมฟอสเฟตมากและควรงด (ดรายละเอยดในภาคผนวก) งด ไขแดง (ควรกนแตสวนไขขาว) นมทกรปแบบ ผลตภณฑจากนม เชน โยเกรต เนยแขง ลดพช

ง

ฟอสเฟตอยมาก)

ฏบตเมอผปวยมระดบกรดยรคในเลอดสง

หากผปวย CKD มระดบกรดยรคในเลอดสง (> 7 มก./ดล.) ตองจากด purine ในอาหารยงดอาหารทม purine มาก และกนอาหารไขมนตา

เม เชน เมลดแตงโม เมลดดอกทานตะวน ฯลฯ ลกนท เชน เมลดมะมวงหมพานต ถวเมลดแหง เชน ถวเหลอง ถวแดง ถวเขยว ฯลฯ ผลตภณฑจากถว เชน นมถวเหลอง เตาห ฟอเตาห ถวกวน ถวตด ฯลฯ งดอาหารทใชยสต เชน ขนมปงปอนด แปงซาลาเปา หมานโถว โดนท (เพราะยสตม 4. ขอป พวรน (purine) ในอาหารทาใหเกดกรดยรคในรางกาย ระดบกรดยรคในเลอดปกต 2-7 มก./ดล. โด ไปพรอมๆ กน เพราะอาหารทมไขมนสง ทาใหกรดยรคขบถายไมไดด

แหลงอาหารทม purine มากและควรงด งด ตบ ไต ตบออน ปกสตว (เชน ปกไก) ปลาซารดน ปลากะตก (นาปลา) ปลาเคมของฝรง (แอนโชว) กะป นาตมเนอ นาสกดจากเนอสตว ซปใส ฯลฯ ยอดผกออนๆ เชน ยอดตาลง ยอดฟกแมว หนอไมฝรง หนอไมไทย ใบขเหลก ฯลฯ (ดรายละเอยดในภาคผนวก) จากดไขมนในอาหารโดย งดอาหารทอดอมนามน (ควรเลอกชนดไมอมนามน) อาหารผดใสนามนมาก (ควรผดใสนามนนอย) อาหารพวกพฟ หรอพาย เคก คกก ฯลฯ ทใสเนยหรอเนยเทยม เนยขาว กนอาหารทไมใสนามนบาง เชน พวกยา สมตา ฯลฯ แกงเลยง แกงสม แกงเหลอง แกงปา อาหารทหงตมดวยวธ ตม นง (เชน ปลานงกบผก) ยางเผา (เชน ปลาเผา มะเขอเผา ฯลฯ) (ในแตะมอตองมนามนอยดวย ล เชน 2-3 ชอนชา)

33

5. ขอปน

อปฏบต

ฏบตเมอผปวยมระดบโคเลสเตอรอลในเลอดสง โคเลสเตอรอลสงกวา 200 มลลกรม/เลอด 100 เดซลตร (อาจม HDL ตารวมดวย) (ถาใเลอดมระดบสง ทาใหเกด Atherosclerosis ได)

ข 1. จากดโคเลสเตอรอลในอาหารให < 300 มลลกรม/วน 2. จากดไขมนทงหมด และจากดไขมนอมตวโดยใชนามนราขาว (60-70 กรม/วน) จะชวยใหไดสดสวนของกรดไขมนทด ชวยลด LDL โดยไมลด HDL

แหลงอาหารทมโคเลสเตอรอลมาก และควรงด งด มนสมองสตว ไขแดง (สงทง CHO -L ทง PO4 ) ไขปลา ตบ ไต ปลาหมก ป กง หอย น หอยนางรม) ฯลฯ

จากด(เช ไขมนอมตวในอาหารโดย :

จากด SFA จากพช โดยงด กะท นามนมะพราว นามนปาลม ฯลฯ จากด SFA จากสตว โดยงดมนหม (ใตหนงหม เชน หมสามชน) มนไก (เชน ใตหนงไก) ฯลฯ เนยแท (จากนม) งด ไขมนทมกรดไขมนชนดทรานซ เชน เนยเทยม เนยขาว และอาหารททาจากเนยเทยม

(คกก เคก แปงพายกรอบ ครวซองก) และเนยขาว 6. ขอปฏบตเมอผปวยมระดบไตรกลเซอไรดในเลอดสง ไตรกลเซอไรด (TG) ถาระดบไตรกลเซอไรดในเลอดสงมากกวา 150 มลลกรม/100 เดซลต

กนอาหารมไขมนตา (ใหพลงงานไมเกนรอยละ 30) โดยลด

ร

ปรมาณนามนทใชประกอบและ

ทงน

กบาง เชน ปลาท ปลาซาบะ ปลาทนา ปลาโอ ฯลฯ มกรดไขมน PUFA ชนด จะชวยลดไตรกลเซอไรดในเลอดได

เลอกเนอสตวทไมตดมน ามนและไขมนทแทรกในเนอสตว เชน มนหม ลวนเปนไตรกลเซอไรดทงสน

กนเนอปลาทะเลนาลโอเมกา 3 (EPA และ DHA) อยมาก

กนนาตาลใหนอย (ปฏบตคอนขางยากเพราะเปนแหลงของพลงงานเสรม)

งดแอลกอฮอล เพราะเปนเหตใหไตรกลเซอไรดสงได ภาวะไตรกลเซอไรดในเลอดสง กเปนปจจยเสยงใหเกด ATHEROSCLEROSIS

EROSIS เกด cardiovascular disease เชน หวใจ และ

สมองขาดเลอด

ถาสงทง CHOL และ TG จะยงเพมความเสยงตอการเกด ATHEROSCLอนเปนเหตอยางหนงใหไตเสอม ทงยงเปนเหตให

34

ภาคผนวก

35

36

ปรมาณโซเดยมในอาหาร

37

ปรมาณโซเดยมในอาหารปรงรส อาหาร ปรมาณ โซเดยม-มลลกรม นาปลา ซอวขาว ซอสปรงรส ซอสหอยนางรม นาจมไก ซอสพรก ผงชรส ผงฟ

1 ชอนชา 1 ชอนโตะ 1 ชอนโตะ 1 ชอนโตะ 1 ชอนโตะ 1 ชอนโตะ 1 ชอนชา

465-600 960-1,420

1,150 420-490 202-227

220 492

9 1 ชอนชา 33 รมาณโซเดยมในอาหารตางๆป

อาหาร ปรมาณ นาหนก-กรม ปรมาณโซเดยม-มก. ปลาสลดหมกเกลอ อปลาททอด าพรกกะป าปลาหวาน าหย าพรกเผา ดผกบงใสเตาเจยว อเปยะสด าพรกกลบางดง ะหมสาเรจรปพรอมเครองปรง ะหมนาหมแดง าวผดหม าวตมหม วยเตยวผดซอว ะหมราดหนาไก อเปยะทอด ดผกบงนามนหอย ลากระพงขาวนง

1 ตว 1/2 ตวกลาง 4 ชอนโตะ 1 ชอนโตะ

2 อน 1 ชอนโตะ

1 จาน 1จาน

2 ชอนโตะ 1 หอ 1 ชาม 1 จาน 1 ชาม 1 จาน 1 จาน 2 อน

1 จานเลก 1 ชน

40 100 60 10 15 16

150 150 15 50

350 295 390 354 300 60

110 50

1,288 1,081 1,100 191 560 275 894 562 170 977

1,480 416 881

1,352 1,819 235 426 110

เนนนเตนผปนบบขขกบปผป

38

อาหาร ปรมาณ นาหนก-กรม ปรมาณโซเดยม-มก. แกงสมสมตาซาลามไสกรอไสกรอโบโลนแซนวเบคอนแฮม วยเตยวหมสบ

แฮมเบอรเกอ

1 1

11 ช

111 จาน 1 จาน

1

100 100 30 45 16 30 15 6 30

300 240

6

4

52 01 95

1,450 1,117

ผกรวม อสาน ก กเวยนนา า ชสเปรด

กขาวราดปลาผดฉา

ร ขนมปง ขาวโพดแผนอบ

ถวย จาน

1 ชน 1 อน 1 อน แผน อนโตะ ชน ชน

1 ชน แผน

15 ชน

98 25 30

1,130 1,00303 50152305113

463 105 177

ทมา: สถาบนวจยโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล

39

อาห อโซเดมเกลอมาก (รสเคมจด)

อเมด เกลอปน - นาปลา ซอสหอย นามนหอย ซอวขาว ซอ

ว เตาหย ทกชนด (แทงสแดง แทง นวล) มเมลด ยดวย)

นาปลารา นากะป ถวเน- ผงปรงรส รสทพย รสด ซปกอน ซ- นาพรกสาเรจรป (ใชคลกขาว เชน กแมงดา)

แกง (เชน แกงสม แกงเผว นาพรกหนม นาพรก ฯลฯ

แตมเกลออยดว ซอสตรากระตาย (Worcestersa

าไกงวง (เปรยวเคม)

- นาจมสกยาก - นาจมไกยาง ฯลฯ

าหารดองเคม ทงเคมจด และเคมไมจด (กตองงด) - ไขเคม ปลาเคม ปเคม หอยดองเคม - ปลาเคมไมจด (แดดเดยว) - หมแฮม - หมเบคอน - ไสกรอก – ไสอว – กนเชยง - ผกดองเคม เชน ตงฉาย หวไชโป - ผลไมดองเคม (เชน ลกบวย ลกหนาเลยบ) - อาหารดองเปรยว (รสเปรยวนา แตมรสเคมแฝง) เชน แหนม ปลาสม ปลาเจา

ระเทยมดอง หนอไมดอง ผกเสยนดอง ตนหอมดอง ถวงอกดอง ฯลฯ าหารทงหมดน ผปวยทแพทยสงจากดโซเดยมหรอลดความเคมควรหลกเลยง มายเหต

ารทมเกล ยม เครองปรงรสท - เกล - วขาวเจ - เตาเจย - สขาว (ส ถวอ - นาบด า ปผง นาพร - นาพรก ด ฯลฯ) - นาพรกแจ ปลารา เครองปรงทมหลายรส ย - uce) - ซอสตร - ซอสพรก (เปรยว เผด เคม) อ กอห ผงชรส (คอ Monosodium glutamate หรอ MSG) มโซเดยมอยดวย เมอจดอาหาร ดเกลอ หรอลดความเคมกคอตองการจากดโซเดยม จะตองงดผงชรสดวย แมจะไมมรสเคม ล

40

อาหารทควรงดเตมเกลอ สมเชง ฯลฯ ไมตองจม “พรกกะเกลอ”

บนาเกลอ ผา ไมตองพรมนาเกลอ

ปรงรส ออนเคมและงดผงชรส

ง (ปฏบตรวมกบการใชยาลดความดน จะไดผลดกวาลงดวย)

ปวยดวยโรคหวใจ โรคไต

รบวมและ/หรอทองมาน อาหารทปรงรสออนเคมชวนกน

กรด ระพา

ใบแมงลก

- กนผลไมสด เชน สบปะรด ฝรง สมโอ - ขาวโพดตม ไมตองช - ขาวโพดเ - นากะทหยอดขนม งดเตมเกลอ - อาหารคาวประโยชนของการบรโภคอาหารออนเคมและงดผงชรส ชวยบรรเทาอาการความดนโลหตสการใชแตเพยงยาบาบด และอาจชวยใหใชยานอย 1. ปองกนไมใหเกดความดนโลหตสง ในระยะยาว 2. เปนวธปองกน/บาบดอาการตวบวมในผ 3. ใชเปนอาหารบาบดในผปวยโรคไตบางระยะ 4. ใชเปนอาหารบาบดโรคตบทมอากาสมนไพรทใชเปนสารแตงกลนอาหารชวยให หอมแดง ใบมะ กระเทยม ใบโห ขา

ใบสะระแหน กระชาย รากผกช

ตะไคร ขง ผกช เครองเทศทใชเปนสารแตงกลนอาหารชวยใหอาหารชวนกน

นทน ดอกจนทน

ระวาน น

พรกไทยดา ลกจ พรกไทยสด ลกผกช ลกก ยหรา ใบกระวา อบเชย กานพล สมนไพรบางชนดมโพแทสเซยมสง ใบแมงลกมโพแทสเซยมมากควรใชปรมาณนอย เชน เมอทาขนมจนนายาใชใบแมงลกเพยง 3-4 ยอด ผกชมโพแทสเซยมสงมาก เมอใชแตงกลนใชปรมาณเลกนอยเทานน ไมควรกนปรมาณมากแบบเปนผกจม เครองจม นาพรกหรอนาปลาหวาน

41

ขอสงเกต 1) การทาอาหารใหผปวยโรคไตเรอรงทตองจากดโซเดยม จะตองดดแปลงสตรอาหาร เชน

าหนด หากเปนอาหารโปรตนตา หรอคอนขางตา เชน หารหลกทมไดแปรรปจะไมเกน 300 มลลกรม (โซเดยม

กดโปรตน อาหารหมเนอสตวกถกจากดลง

นาพรกแกงสม ตองดกะป 2) ปรมาณโซเดยมในอาหารหลกทกไมเกนวนละ 40 กรม ปรมาณโซเดยมในอามในอาหารหลกหมเนอสตวมากกวาในพวกพชเมอจาโซเดยมจงตา)

42

ปรมาณโพแทสเซยมในอาหาร

43

โพแทสเซยมในอาหาร ผปวยทมระดบโพแทสเซยมในเลอดสงควรงดอาหารทมโพแทสเซยมมาก

กทมโพแทสเซยมระดบตางๆ - ผกทมมากทสด (447-544 มก./100 กรม) เหดกระดม เหดโคน ผกชทกชนด ผกโขม

ชะอม หวปล ตนกระเทยม ใบขเหลก ใบชะพล ผกกระโดน ผกกระถน เหดเปาฮอ - ผกทมมาก (200-400 มก./100 กรม) ยอดขเหลก แขนงกะหลา ผกหวาน ฟกทอง

ยอดฟกทอง ยอดกระถน กะหลาดอก กะหลาปล ดอกและใบกยชาย คะนา (ทงตน) ขนฉาย บรอคโคล แครอท เหดตบเตา เหดฟาง เหดนางรม เหดหอมสด ถวฝกยาว ผกกะเฉด ผกกาดหอม ผกกวางตง มะเขอพวก ผกบงไทย ผกบงจน

- ผกทมปานกลาง (100-200 มก./100 กรม) เหดนางฟา เหดเผาะ แตงกวา ฟกเขยว พรกฝรง (พรกหวาน) มะระจน หวผกกาดขาว มะเขอยาว มะละกอดบ มะเขอเทศ มะเขอเทศสดา ตาลง ผกกาดขาวชนดใบเขยว ผกกาดขาวชนดหอ ตนหอม ถวงอก ถว

- หวใหญ - ผกทมนอย (< 50 มก./100 กรม) เหดหหน

ทมระดบโพแทสเซยมในเลอดสงควรงดผก 2 กลมแรก หรอกนปรมาณนอย กนผก 3 กลมหลงรมาณทกาหนด เชน มอละ 1 สวน

ลไมทมโพแทสเซยมระดบตางๆ - ผลไมทมมากทสด (437-442 มก./100 กรม) ทเรยนทกชนด (โดยเฉพาะกานยาว) ขนน

แหว - ผลไมทมมาก (200-300 มก./100 กรม) กลวยไข กลวยหอม กลวยนาวา ลาไยพนธ

ตางๆ มะละกอสก นอยหนา - ผลไมทมปานกลาง (100-200 มก./100 กรม) สมเขยวหวาน สมเชง ฝรง ชมพ มะมวง

ละมด ลนจ เงาะ สบปะรด องน แอปเปล สาล - ผลไมทมนอย (นอยกวา 100 มก./100 กรม) แตงโม ลกทอสด

มายเหต

ผ

ลนเตา บวบหอม ผกทมคอนขางนอย (ไมเกน 100 มก./100 กรม) บวบเหลยม ถวพ ถวพม หอม

ผป ผ

ห * ผลไมแหงทกชนด เชน กลวยตาก ลาไยแหง ลกเกด ลกพรน มะขาม มโพแทสเซยมมาก ผทมระดบโพแทสเซยมในเลอดสง ควรงด ผทมระดบโพแทสเซยมสงควรงด 2 กลมแรกหรอกนปรมาณนอยๆ กนผลไม 2 กลมหลง ปรมาณทกาหนด เชน มอละ 1 สวน

44

ปรมาณฟอสเฟตในอาหาร

45

อาหารทมฟอสเฟตมาก (ผปวยโรคไตเรอรงทมระดบฟอสเฟตในเลอดสงควรงด) ไดแกอาหารงตอไปน

อาหารหลกธรรมชาต (ทมฟอสเฟตมาก) นมทกรปแบบ - นมจด นมหวาน นมเปรยว นมมไขมนครบสวน นมพรองมนเนย (นม

ขมนตา) นมขาดมนเนย นมธรรมดา (นมสด) นมขนจด นมขนหวาน นมผง ผลตผลจากนม - ไอศกรม เนยแขง

ด

ไ (มรสเคมมโซเดยมมากดวย)

ไขแดง ของไขไกและไขเปด (มฟอสเฟตมากประมาณ 25 เทาของไขขาว) ถวและเมลดพชแหง เชน เมลดแตงโม เมลดดอกทานตะวน เมลดฟกทอง ผลตผลจากถว เชน ถวเมลดแหงอบ คว กวน ถวตด และงาตด ถวเหลอง นาเตาห

าฮวย เตาหทกชนด

เต ฟองเตาห ฯลฯ

ลกนท เชน เมลดมะมวงหมพานต

อาหารแปรร อาหาร แทนยสต)

อาหารทมยสตเปนสวนประกอบ เชน ขนมปง แปงซาลาเปา หมานโถว อาหารทะเลแชแขง เชน กง ปลาทะเล แลเปนชนแลวแชแขง (ผผลตอาหารแชแขงอาจ

บนายาทมสารประกอบฟอสเฟต) อาหารเนอสตวแปรรป เชน ไสกรอก ลกชน ฯลฯ (ใสฟอสเฟตเพอใหมลกษณะหยนๆ) เครองดมประเภท นาหวาน นาอดลม โดยเฉพาะอยางยงพวกโคลา (ใชฟอสเฟตเปนสาร

นบด) อาหารเบดเตลด เชน นาสลดอยางขน ซปกอน อาหารทมลกษณะเปนผง เชน นาตาล

น นมผง เกลอปน ครมผง ไอศกรม (ทาจากนมผง ฯลฯ) (ใสฟอสเฟตเพอมใหจบตวกนเปนกอน)

ป (ทมฟอสเฟตมาก) ทมผงฟเปนสวนประกอบ เชน เคก คกก แปงซาลาเปา (ชนดใชผงฟ

ช ก ป

46

ปรมาณ purine ในอาหาร

47

อาหารทม purine (จากด purine เมอม hyperurecemia หรอ gout)

ปรมาณพวรนในอาหารสวนทกนได 100 กรม อาหารกลมท 1 มมากทสด (มากกวา 150 มลลกรม)

อาหารกลมท 2 มมากปานกลาง (50-150 มลลกรม)

อาหารกลมท 3 มนอย (0-15 มลลกรม)

- ตบ, ไต ตบออน สมอง ปลาซารดน ปลาแอนโชว ปลากระตก (นาปลา) กะป, นาพรก นาสกดจากเนอ (Meat-extract) นาตมเนอ ซปเนอ ใบขเหลก

- ยอดผกตางๆ, หนหนอไมทกชนด ไขปลา

- เนอหม เนอวว - เนอไก โดยเฉพาะสวนปกไกซงมหนง

- เนอปลา - เนอสตวทะเล - เมลดถวแหง, ถวลนเตาแหง - ขาวโอต - ขาวซอมมอ, ขาวทไมขดจนขาว - ผกชะอม ผกโขม - เหด

- ไข (ทงไขขาวและไขแดง) - นานม, เนยแขง, เนย - นามนทใชประกอบอาหาร - ธญพช (ทขดเอาเปลอกออก) - ขนมปง - ผก (สวนใหญ ยกเวนบางชนด

และสวนยอดของผกซงมมาก) - ลกนท เกาลด เมลดมะมวง หมพานต - ลกกวาด นาตาล

- - - - - - - - -

อไมฝรง และ - วน

-

ทมา : Robinson, H-Normal and Therapeutic Nutrition 1972

ารพวรนเมอเขาสรางกายจะเปลยนเปนกรดยรค ผทมระดบกรดยรคในเลอดสง (รวมทงผทเปนคเกาท) ควรงดอาหารกลมท 1 ซงมพวรนมากทสด

อสงเกต นาปลาทาจากปลากะตก ซงมสารพวรนมาก ผปวยทมระดบกรดยรคในเลอดสง และผทเปนโรคเกาท จงอาจไดรบคาแนะนาใหงดใชนาปลาเปนเครองปรงรสเคม ใหใชเกลอปน (ซงไมมสารพวรนเลย) หรอใหใชนาซอวขาว ซงทาจากถวเมลดแหง ซงมพวรนอยบาง แตมนอยกวาปลากะตก

สโร ข

48

คเลสเตอรอลใ าหาร

ปรมาณโ นอ

49

ปรมาณโคเลสเตอรอลในอาหาร

ปรมาณโคเลสเตอรอลในอาหาร

อาหาร ปรมาณ คดเปนกรม

โคเลสเตอรอล คดเปนมลลกรม

รองในสตว (สก) บไก (สก) 4 อน บไก (สก) 1 อน บหม (13 ชน) บหม (10 ชน) บออน

100 100 25 100 80 100

800 748 187 301 240 466

เคไตตตตตต เนอสตวบก อวว (ไมมมน)

(เนอววสกเนอหม (ไอหมสกแล

กไกมหนงดวย สกแลว ½ อก)

กไกไมมหนง สกแลว ½ อก)

องไกมหนงดวย องไกสกแลว ½ นอง) องไกไมมหนง กแลว ½ นอง)

100

92

80

52

43

90

80

63

47

39

อสตวทะเล อกง อป อยนางรม อยแครง

100 100 100 100

150 101 300 50

เนแลว) มมมน)

ว)

100

86

(เนอ(อกไกอ(อกไกน(นน(ส เนเนเนหห

50

ปรมาณโคเลสเตอรอลในอาหาร

อาหาร ค

โคเลสเตอรอล

ไข อง

ง 50 252

ปรมาณ ดเปนกรม คดเปนมลลกรม

ไขไกทงฟอง 1 ฟสวนไขแดสวนไขขาว

17 33

252 0

นม นมววสด 1 ถวยตวง มขาดไขมน

240

ม

) 100

12.5

4

ยเทยมจากพช

100

100 100 100

2000 3300

95 0

น1 ถวยตวง

240

34

5

ผลตภณฑจากนเนยแท (butter) 1 ชอนชา เนยแขง (cheeseไอศกรม

100

5 100

250

100 0

เบดเตลด มนสมอง ไขปลา หอยนางรม นามนหม เนนามนพชทกชนด

100

100

300

0

ทมา : จากโภชนาการเพอสขภาพ โดย ศ.นพ.วชย พจตร 2530 โรงพมพอกษรสเหต 1. ผทมโคเลสเตอรอลในเลอดสง ละเวนอาหารทมโคเลสเตอรอลมาก (เชน

สมอง ไขปลา ไขแดง หอยนา2. โคเลสเตอรอลมในอาหารจาก านน ไมมเลยในพช

ตนไ มย หมาย ควร งรม) สตวเท

51

เรองนารเกยวกบไขมนและระดบไขมนในเลอด 1. ไขมนในอาหารมผลกระทบตอระดบไขมน บรโภค และระดบ

ปวย CKD มผลตอการดาเนนของโรคไตเรอรง ผปวย CKD จงควรรจกเลอกบร คทงชนดมนใหเหมาะแกภาวะไขมนในเล องตน

ละไขมนแตละชนด ประกอบดวย กรดไ ชนดอยรวมกนทงอม ละไมไดมอยางใดอยางหนง นามนมกรดไขม นดอมตวอยนอยกกลาววาเปน นด

ามนมกรดไขมนอมตวอยมากกกลาววาเปนนามนไมด CKD ทมภาวะไขมนในเลอดแปรปรวน (dyslipidemia) เชน มโคเลสเตอรอล และ/หรอ

สง แตม HDL-C ตา ควรบรโภค ในปรมาณทใหพลงงาน 30-35% ของไดจากอาหาร 1 วน

นควรมกรดไขมนอมตว (Saturated Fatty Acids – SFA) < 10% กรดไขมนไมอมตวตาแหนงเดยว (Monounsaturated Fatty Acid – MUFA) > 10%

มกรดไขมนไมอมตวหลายตาแ Polyunsaturated Fatty Acid – PUFA) < 10% พวกไขมนทมผลใหโคเลสเตอรอล (LDL-C) ในเลอดสงขนมหลายชน วคอ

มตว

ในเลอดของผ ไขมนในเลอดของผ โภและปรมาณไข อดข

2. นามนแ ขมนหลายๆ ตวแอมตว ม นช นามน

3. ผปวยไตรกลเซอไรด ไขมนพลงงานท

ปรมาณ หนง (4. สารอาหาร ดกลา

4.1 กรดไขมนอ SFA (มผลกระทบมากทกรดไขมนชนดทรานส (Trans-fatty acid

4.3 โคเลสเตอรอลในอาหาร (เชน ในสมองสตว ตบ ไต หอยนางรม ไขแดง ฯลฯ) มภาวะโคเลสเตอรอล (LDL-C) ในเลอ งควรหลกเลยง อาหารทมสารอาหาร

าว ซงมในอาหารหลก 2 หม คอ หมเนอส ละหมไขมน (นามนทใชผด เนยทยม เนยขาว)

บตเพอใหบรรลเปาหมายในขอ 3 คอให กรดไขมนชนดทดในปรมาณพ มาะคอ ใหไดไขมนจากหมเนอสตวใหนอ

สด) 4.2 )

ผปวยท ด งจสดงกล ตวแ ทอดอาหารแท เนยเ

5. วธปฏ ไดรบ อเหควรพยายาม ยทสดคอ เลอกเนอสตวไมตดมน ห ตดนอย

รเลอกเนอปลาและไขขาว เมอจะ มกดมนมขาดไขมน) เพอจะ ใชนามนทรอ

ทสด (เชน กา ดมน ไดด (จากหมไขมน) ไดมากเทาทคานวณได เชน ใชนามนราขาว ผด ทอดอาหาร มอละประมาณ

ะ (ซเหมาะสม (ด ปรมาณนอยนก เชน มอละเพยง 1 ชอน

. กรดไขมน PUFA โอเมกา 3 (EPA และ DHA) ทมในนามนปลา ซงอาจไดจากการบรโภคเนอปลาทะเลนาลก (ปลาท ปลารง ปลาโอ ปลาทนา ปลาซาบะ ฯลฯ) สปดาหละ 2 ครงเปนอยาง

1 ชอนโต งจะทาใหอาหารมรสชาตดและอยทองดวย) จงจะไดรบกรดไขมนในสดสวนทงในขอ 3) นามนราขาว (นามน “ด”) ถาใช

ชา กจะไมชวยใหสวนสดของกรดไขมนเหมาะแกการทจะลด LDL-C 6

52

นอย มผลให ic acid) ในนามนถวเหลอง

ะ DH

ปร

ไตรกลเซอไรดในเลอดลดลงไดดกวา PUFA โอเมกา 3 - ( linolen

7. ความรเรองนามนและไขมนในปจจบนพบวา นามนถวเหลองม PUFA โอเมกา 6 – linoleic

acid มาก (มากเกนไป) PUFA โอเมกา 3 – linolenic acid กมาก (มากกวานามนชนดอนๆ)

PUFA โอเมกา 6 มผลให LDL-C ลด แตปรมาณมากกทาให HDL-C ลดลงดวย อกทง PUFA โอเมกา 3 กมผลให TG ในเลอดลดไมไดดเทา PUFA โอเมกา 3 (EPA แล

A) ในนามนปลา นามนถวเหลองจงเปนนามนทใหกรดไขมนทจาเปนทง 2 ชนดกจรง แตกไมควรบรโภคมาณมาก เพราะจะมผลให HDL-C ลด (ควรกนเสรมนามนราขาว)

นามนทม PUFA โอเมกา 6 – linoleic acid ปรมาณมากมหลายชนด เชน นามนดอกา oil

วจย

ค ฝอย (Safflower oil) มมากทสด Sunflower oil, Cottonseed oil และ Corn งาน เรองไขมนในอาหาร รวมทงงานวจยในดานภาวะความแปรปรวนของระดบไขมนในเลอด ทาใหมขอมลใหมๆ ทมประโยชนในดานการบาบดโรค ผปวยและผบรโภคทวไปควรคดตามความกาวหนาเหลาน เพอนามาใชใหเปนประโยชนในการบาบด

53

ขอ

ปฏบตเมอตองการลดไขมนอมตวในอาหาร (เชน เมอมระดบ LDL-C ในเลอดสง)

ขอปฏบตในการบรโภคอาหาร 1. ลดปรมาณไขมนทตดมากบเนอสตวใหนอยทสด ควรงดการรบประทานเนอทมไขม

ก เชน หมน

มา สามชน หมเบคอน แคบหม หนงหม หมหน หนงเปด หนงไก กนไก กนเปด และหาน ฯลฯ เปนตน เนองจากไขมนในสตวเปนไขมนชนดอมตวเปนสวนมาก ควรเลอกสวนทเปนเนอลวนๆ เชน เนอสวนสนใน สวนสะโพก สวนนอง เปนตน ทลอกเอาหนงและแลเอาไขมนออกหมด เนอปลาเปนเนอสตวทมไขมนนอยทสด ไขขาวไมมไขมนเลย

0 มลลกรมตอไข 1 ฟอง วรกนไ

ทานกควรบประท

2. การงดรบประทานไขแดง จะลดปรมาณไขมนทบรโภคเพยงเลกนอยคอ ประมาณ 5 กรมตอไข 1 ฟอง แตสามารถลดปรมาณโคเลสเตอรอลไดประมาณ 25ค ขขาว ซงมไขมน = 0 และมโคเลสเตอรอล = 0 3. หากตองการดมนมสดควรปรกษาแพทยโรคไตผดแลกอน หากจะรบประร านนมสดพรองมนเนย หรอนมขาดมนเนย เนองจากไขมนหนานมเปนไขมนอมตว 4. งดการรบประทานเนย เนยเทยม ครมเทยม (งดขนมพวกแปงพายรวนกรอบ ขนมเปยโรต รวมทงเคก และคกก)

ะ

5. งด การรบประทานไขมนจากมะพราว คอ งดการใชกะทในอาหารทงคาวและหวาน งดอศกรมกะท งดไ นามนมะพราว นามนปาลม

6. งด การใชนามนหมในการทอด ผด อาหาร 7. ใชนามนทมกรดไขมนอมตว (SFA) อยนอย ม Polyunsaturated Fatty acid (PUFA)

ยพอสมควรอ (โดยเฉพาะอยางยงชนดโอเมกา-6 คอ linoleic acid ซงชวยลด LDL-C ณะเดยวกนกลด HDL-Cข ดวย) ม Monounsaturated Fatty acid (MUFA) อยมาก (ชวยลด DL-C โดยไมลด HDL-C)

นามนทมคณสมบตดงกลาว เปนนามน “ด” เชน นามนมะกอก (Olive oil) และนามนคาลา (Canola oil)

แตนามนทงสองชนด เปนนามนนาเขาจากตางประเทศ นามนราขาว ซงผลตไดในประเทศจดวาด ควรใชเปน “หลก” ในการผด

L โน และทอดโดยไมใชฟแรงนก และใชนามนถวเหลองนามนถวลสง ประกอบบาง (นามนถวเหลองมแอลฟาลโนเลนค

อซด – linolenic acid อนเปนกรดไขมนไมอมตว (PUFA) โอเมกา-3 ซงเปนกรดไขมนจาเปน

ไ

แอยมาก นบเปนขอด แตมขอเสย ทาใหไมควรใชมากกคอ ม PUFA ชนดโอเมกา 6 อยมาก)