1  

                                          2ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΙΑΤΟΥ 

PROJECT Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ 

 

 

 

 

 

ΘΕΜΑ : « ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ »: ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ 

ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ 

…Την Πόλη, την είπαν Πόλη, γιατί ήταν η πιο 

όμορφη πόλη του κόσμου… 

 

2  

 

                                                      ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 

1) ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

2) ΠΡΟΛΟΓΟΣ 

3)ΣΤΟΧΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑΣ‐ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΑ ΓΝΩΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ‐ΜΕΘΟΔΟΣ 

4) ΙΣΤΟΡΙΑ‐ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: 

     α. Σεπτεμβριανά 1955 

     β. Το Κυπριακό ζήτημα  

5) ΘΡΗΣΚΕΙΑ: 

  α. Συγκριτική παρουσίαση των δυο θρησκειών‐ Συμπεράσματα 

  β.  Ισλάμ 

6) ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ –ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ: 

α) Γλώσσα  

β) Καταγραφή ηθών και εθίμων της Μικράς Ασίας 

γ)  Μαγειρική ( Βότανα, μπαχαρικά, φαγητά με μικρασιατική ή τουρκική προέλευση, 

παρουσίαση κάποιων συνταγών από τα φαγητά της πολίτικης κουζίνας) 

δ)  ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ( Π. Βυζάντιος, Φώτης Κόντογλου, Ηλίας Βενέζης, Γ. 

Σεφέρης, Δ. Σωτηρίου ) 

ε)  ΜΟΥΣΙΚΗ:  

  α .Επιρροές από ανατολίτικη μουσική 

  β. Το ρεμπέτικο τραγούδι  

  γ. Παρουσίαση μουσικών οργάνων της μικρασιατικής μουσικής 

  δ. Ρεμπέτες τραγουδιστές   

στ) ΕΥΑΝΘΙΑ ΡΕΜΠΟΥΤΣΙΚΑ 

 

 

 

 

3  

7)ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ –ΤΕΧΝΕΣ: 

Η ΠΟΛΗ ΣΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ 

  Μνημεία : Αγία Σοφία, Αγία Ειρήνη, Μονή της Χώρας, Αγορά Μπαχαρικών, Οικουμενικό 

Πατριαρχείο, Τείχη,   Μπλε Τζαμί, Τοπ Καπί, Ντολμά Μπαχτσέ, Παναγία Μπαλουκλί, , Μονή 

Ζωοδόχου Πηγής, Μονή του Χριστού Παντοκράτορος, Μεγάλη Αγορά. 

8) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 

9) ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                        

 

4  

  ΕΙΣΑΓΩΓΗ 

Η Πόλη, η Κωνσταντινούπολη, η  Ιστανμπούλ… Όπως και να την πεις, τη νιώθεις με τον ίδιο 

τρόπο, επιβλητική πάνω στο χρόνο. Η  « ερωμένη της ιστορίας », όπως ονομάστηκε. 

Κοιτώντας τα μνημεία της, παρατηρώντας τους ανθρώπους της, μυρίζοντας τα μπαχαρικά 

της, ατενίζοντας το Βόσπορο, περπατώντας στην παλιά συνοικία του Πέραν,  με τη βοή των 

ανθρώπων, τη μουσική των πολιτισμών, τη διαφορετικότητα των θρησκειών 

καταλαβαίνεις…αναπολείς…συγκινείσαι..  

Οι διαταραγμένες σχέσεις Ελλάδας‐ Τουρκίας μετά τη μικρασιατική καταστροφή δεν 

επηρέασαν την ανάπτυξη των Ελλήνων της Πόλης, που αποτελούσε ισχυρή κοινότητα με 

πνευματική και κοινωνική εξέλιξη, πιο ισχυρή πολλές φορές από τις στρατιωτικές απειλές. 

Στους σχεδιασμούς του κεμαλικού κράτους οι μειονότητες φάνταζαν πάντοτε ως μια απειλή 

για το τουρκικό κράτος. Η ελληνική μειονότητα δεχόταν πιέσεις με νόμους και κρατικές 

αποφάσεις. Η πολιτική εκτουρκισμού ήταν σε εφαρμογή από το 1930. 

Σήμερα ζουν 12.000.000 άνθρωποι, μεταφερμένοι από τα βάθη της Ανατολής, το τελευταίο 

μισό του αιώνα. Η παλιά Κωνσταντινούπολη των Ελλήνων, των Τούρκων, των Εβραίων, των 

Αρμενίων έχει χαθεί πια..Αν είσαι τυχερός μπορεί να συναντήσεις κάτι από αυτά που 

κάποτε συνέθεταν την « πόλη των εθνών»… 

…Πραγματικά ένιωσα ζωηρή συγκίνηση, όταν διαπίστωσα πως τα πάθη της προσφυγιάς, 

του ξεριζωμού των Ελλήνων από την Μικρά Ασία, συνεχίζουν να κινούν το ενδιαφέρον των 

παιδιών σε μια δύσκολη εποχή. Και όλα αυτά με αφορμή μια ταινία, την «ΠΟΛΙΤΙΚΗ 

κουζίνα» (πολίτικη ή πολιτική ;) .Συζητήσαμε  και καταλήξαμε στην ωφελιμότητα που θα 

προέκυπτε από την πολλαπλή «ανάγνωση»  της ταινίας καθώς και στις προεκτάσεις που θα 

μπορούσαν να γίνουν με αφορμή την ταινία. Και έτσι ξεκινήσαμε το ταξίδι μας στο χώρο και 

το χρόνο…  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5  

 

                                      ΠΡΟΛΟΓΟΣ 

Παρακολουθούμε, μέσα στο χώρο και στον χρόνο, το ταξίδι του μικρού Φάνη και της 

οικογένειάς του, από την Πόλη, την πιο όμορφη πόλη στον κόσμο, όπως λένε οι ίδιοι, 

έπειτα απ` την απέλασή τους, στην Αθήνα, μια πόλη πολύ διαφορετική και λιγότερο 

φιλόξενη απ` όσο πίστευαν. Συνοδοιπόρος του Φάνη σ` αυτό το μακρύ ταξίδι είναι τα 

λόγια του παππού του και οι αναμνήσεις που κράτησε καλά φυλαγμένες στο μυαλό του, 

αναμνήσεις και λόγια πλημμυρισμένα από χρώμα, ήχους, γεύσεις και κυρίως, αρώματα 

και μυρωδιές. Πράγματι... μπορείς σχεδόν σε όλη τη διάρκεια του έργου  να μυρίσεις τα 

αρώματα των μπαχαρικών, που δεν είναι απλά ένα υλικό, αλλά σύμβολα της κουλτούρας 

και της φιλοσοφίας ενός λαού, να γευτείς τα φαγητά και τα γλυκά, που με ιεροτελεστία 

φτιάχνουν οι γυναίκες στην Πόλη.   

Πέρα όμως από αυτά τα χαρακτηριστικά της, η ταινία ασχολείται με μια ιστορική 

περίοδο και με τις κοινωνικές της προεκτάσεις ρίχνοντας φως στις συνθήκες που 

επικρατούσαν στη ζωή όσων απελάθηκαν από  τον τόπο τους, στα προβλήματα 

προσαρμογής που αντιμετώπισαν και κυρίως στην πίκρα των ανθρώπων εκείνων που 

«έφυγαν από την Τουρκία γιατί ήταν Έλληνες και στην Ελλάδα αντιμετωπίστηκαν σαν 

Τούρκοι». Παράλληλα, κάνει αναφορά στα πολιτικά παιχνίδια που συχνά παίζονται πίσω 

απ ’τις πλάτες των λαών στα παρασκήνια της διπλωματίας, με θύματα κάθε φορά τους 

ίδιους τους ανυποψίαστους λαούς που δεν ενδιαφέρονται για τα πολιτικά συμφέροντα 

και επιθυμούν την ειρηνική τους συνύπαρξη απλά και μόνο! Λαοί  με διαφορετική 

γλώσσα, ήθη , έθιμα, θρησκεία, κουλτούρα αλλά με αληθινές μεταξύ τους σχέσεις, του 

έρωτα, της αγάπης, της φιλίας, της συνεργασίας. Οι άνθρωποι, ο έρωτας, η ζωή 

τακτοποιούσαν με τον τρόπο τους όσα απαγόρευαν προκαταλήψεις, θρησκείες και 

πολιτικές. 

Το όμορφο αισθητικό αποτέλεσμα βοηθά και η μουσική της Ευανθίας Ρεμπούτσικα που 

μας ταξιδεύει σε τόπους μακρινούς της Ανατολής! Μόνον ανιστόρητος δεν θα μπορούσε 

έστω να βουρκώσει βλέποντας τις τρεις φιγούρες με της βαλίτσες να απομακρύνονται για 

τελευταία φορά από την λατρευτή τους εστία, παίρνοντας τον δρόμο δίχως γυρισμό. Και 

πόσο σημαντικό ρόλο παίζει σε αυτό το σημείο η τόσο μελετημένη μουσική της Ευανθίας 

Ρεμπούτσικα..Ο χορός της Αϊσέ μας φέρνει στο νου την έντονη παρουσία της 

ανατολίτικης μουσικής στη σύγχρονη.  Τα μικρασιάτικα μουσικά όργανα καθώς και το 

ρεμπέτικο τραγούδι με τους χαρακτηριστικούς αντιπροσώπους του δε θα μπορούσαν να 

μη μας εμπνεύσουν. 

Πέραν όμως  όλων αυτών ,  η ταινία θέλει να μας κάνει να  ταξιδέψουμε κι εμείς με τους 

πρωταγωνιστές και μαζί τους να γνωρίσουμε την ιστορία της Πόλης, να δούμε τα μνημεία 

της ,που χιλιάδες τουρίστες επισκέπτονται κάθε χρόνο και οι Τούρκοι επιδεικνύουν στα 

δημοφιλή σήριαλ ,που προβάλλονται από την ελληνική τηλεόραση. 

 

 

6  

                                                             ΣΤΟΧΟΙ 

Με το συγκεκριμένο σχέδιο εργασίας επιδιώκεται οι μαθητές : 

1)Να ενδυναμώσουν την αισθητική αντίληψή τους ,να διευρύνουν τη φαντασία τους και 

να καλλιεργήσουν τις δεξιότητες τους (αισθητικές, γλωσσικές κ.ά.) μέσα από την 

ενασχόλησή τους με ένα σύγχρονο είδος τέχνης. 

2)Ν α συμμετέχουν ελεύθερα, συλλογικά και ενεργητικά στην όλη διαδικασία του 

σχεδίου εργασίας. 

3)Να κατανοήσουν την πολυπολιτισμικότητα, στοιχείο της ταινίας και φαινόμενο του 

σύγχρονου πολιτισμού και τις παραμέτρους της αρμονικής συμβίωσης ομάδων με 

διαφορετικά εθνολογικά χαρακτηριστικά. 

4)Να μελετήσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των δυο θρησκειών και να 

συνειδητοποιήσουν ό, τι παρά τις διαφορές τους οι λαοί συνυπάρχουν αρμονικά. 

5)Να ερευνήσουν σε βάθος τα ιστορικά γεγονότα καθώς και το ρόλο της διπλωματίας και 

της πολιτικής εις βάρος των απλών ανθρώπων. 

6)Να έρθουν σε επαφή με την ιδιαίτερη κουζίνα , τις συνταγές της πολίτικης κουζίνας  , 

να διακρίνουν τη σύνδεσή της με την ελληνική κουζίνα, να παρασκευάσουν και να 

δοκιμάσουν  τις μικρασιατικές γεύσεις.  

7)Να  γνωρίσουν   το ρεμπέτικο τραγούδι και τους βασικότερους εκπροσώπους του, να 

ακούσουν ρεμπέτικα τραγούδια και να μελετήσουν την ιδιαιτερότητά του ως μουσικό 

είδος, απαγορευμένο για κάποια χρόνια.   

8)Να ασχοληθούν   με τους Μικρασιάτες καλλιτέχνες καθώς και με την επιρροή τους στον 

ελληνικό πολιτισμό. 

9)Να  έρθουν σε επαφή   με τα μουσικά όργανα ,που προέρχονται από τη Μικρά Ασία και 

εμπλούτισαν την ελληνική μουσική σκηνή. 

10)Να  γνωρίσουν  τα έργα τέχνης της Κωνσταντινούπολης, που αποτελούν πόλο έλξης 

τουριστικού κοινού. 

11)Να μελετήσουν   την ιδιωματική γλώσσα των Μικρασιατών και την επίδρασή της στην 

νεοελληνική γλώσσα.   

12)Να νιώσουν τη συγκίνηση μέσα από τη μουσική της Ευανθίας Ρεμπούτσικα  και τον 

ιδιαίτερο ρόλο της σε καίρια σημεία της ταινίας.  

13)Ν α ενεργοποιήσουν την κριτική τους ικανότητα απέναντι σε ένα έργο τέχνης καθώς 

και στην επεξεργασία των πηγών, ελέγχοντας την αξιοπιστία τους και επιλέγοντας τις 

πληροφορίες που θα χρησιμοποιήσουν. 

 

7  

14)Να προβληματιστούν, να συγκινηθούν και να βιώσουν την αισθητική απόλαυση που 

προσφέρει η τέχνη του κινηματογράφου. 

15)Να ανακαλύψουν τη διαθεματική διάσταση του κινηματογράφου. 

16)Να ασκηθούν στην παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου. 

17)Να εξοικειωθούν με τη χρήση του υπολογιστή, δημιουργώντας τις παρουσιάσεις τους 

σε μορφή power point. 

 

 

ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΑ ΓΝΩΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ: 

Αισθητική αγωγή 

Λογοτεχνία 

Ιστορία 

Μουσική 

Οικιακή οικονομία 

Κοινωνιολογία 

Θρησκευτικά 

Κοινωνική και πολιτική αγωγή 

Πληροφορική 

 

 

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: 

Η εκπόνηση του σχεδίου εργασίας στηρίχθηκε στην ομαδοσυνεργατική μέθοδο. Κάθε 

ομάδα μαθητών ανέλαβε μια διαθεματική δραστηριότητα, την οποία επεξεργάστηκε  

και, στο τέλος, όλες οι ομάδες παρουσίασαν  τη συνολική εικόνα του σχεδίου εργασίας. 

Τα μέλη των ομάδων πραγματοποίησαν  μικρά διαλείμματα ενημέρωσης και ανταλλαγής 

πληροφοριών, γεγονός που επέτρεψε  την ανατροφοδότηση και τον αποτελεσματικό 

συντονισμό από τον εκπαιδευτικό. 

 

                                                                            

 

 

8  

                         ΙΣΤΟΡΙΑ‐ΠΟΛΙΤΙΚΗ 

                                                   ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΑΝΑ 

       Με την ονομασία «Σεπτεμβριανά» έμεινε στην ιστορία το οργανωμένο πογκρόμ  της 

νύκτας της 6ης Σεπτεμβρίου  1955, που συνέβη στη Κωνσταντινούπολη, όπου 

καθοδηγούμενος τουρκικός  όχλος προκάλεσε βίαια επεισόδια κατά των περιουσιών 

των Ελλήνων ομογενών, πλην όμως Τούρκων υπηκόων, καθώς και άλλων μη 

μουσουλμανικών μειονοτήτων, λεηλατώντας και πυρπολώντας ελληνικά καταστήματα, 

σπίτια, σχολεία και βεβηλώνοντας εκκλησίες ακόμα και νεκροταφεία δημιουργώντας 

τρομοκρατία και ανασφάλεια για τις  μειονότητες. Αφορμή έδωσε μια βομβιστική επίθεση 

στο πατρικό σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ στην Θεσσαλονίκη, που αποδείχτηκε στην συνέχεια 

ότι ήταν σκηνοθετημένη προβοκάτσια από την ίδια τη τουρκική κυβέρνηση. 

     Πραγματική αιτία του πογκρόμ αυτού ήταν η εξέλιξη του Κυπριακού ζητήματος, η 

συγκυρία του οποίου μεθόδευσε την προβοκάτσια. Η κατάσταση έγινε ακόμη πιο δύσκολη 

για τους Έλληνες με την έναρξη του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. την 1η 

Απριλίου 1955. Ο τύπος δημοσίευε εμπρηστικά άρθρα, κατηγορούσε  τον Πατριάρχη 

Αθηναγόρα, επειδή δεν καταδίκαζε δημοσίως τον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α., διέσπειρε ψευδείς 

ειδήσεις περί δήθεν εράνων που διεξήγαν οι ομογενείς υπέρ των αγωνιζομένων Ελλήνων 

της Κύπρου και περί επικειμένης γενικής σφαγής που περίμενε τους Τουρκοκυπρίους στις 

28 Αυγούστου 1955. 

     Στις 3 Σεπτεμβρίου η γυναίκα του Τούρκου Προξένου στην Θεσσαλονίκη κάλεσε Έλληνα 

φωτογράφο και του ζήτησε να φωτογραφήσει τον περίβολο του Προξενείου, το οποίο 

στεγάζεται δίπλα σε παλιό σπίτι, στο οποίο υποτίθεται ότι γεννήθηκε ο Μουσταφά Κεμάλ. 

Τις φωτογραφίες τις ζήτησε ως ‘ενθύμιο’, διότι την επομένη επρόκειτο να αναχωρήσει για 

την Τουρκία.Τα μεσάνυκτα της 5ης προς 6η Σεπτεμβρίου εξερράγη βόμβα στον κήπο του 

τουρκικού Προξενείο, η οποία προκάλεσε μικρές μόνον ζημιές στα παράθυρα της  

παρακείμενης ‘οικίας του Κεμάλ’. Η βόμβα, όπως εξακριβώθηκε από τις έρευνες που 

διεξήγαγαν οι ελληνικές αρχές και όπως απεδείχθη αργότερα στην δίκη των πρωταιτίων 

των γεγονότων το 1961 , μεταφέρθηκε από την Τουρκία από Τούρκο πράκτορα (Έλληνα 

υπήκοο από την Κομοτηνή) και τοποθετήθηκε από τον Τούρκο κλητήρα του Προξενείου. 

       Στις 4:00 το απόγευμα η τουρκική εφημερίδα  Ιστανμπούλ  Εξπρές  κυκλοφόρησε σε 

έκτακτη έκδοση και δημοσίευσε τις φωτογραφίες της συζύγου του Τούρκου Προξένου 

φρικτά παραποιημένες, με τρόπο ώστε να δίνεται η εντύπωση ότι στο σπίτι του πατέρα των 

Τούρκων είχε σημειωθεί μια τεράστια έκρηξη από βόμβα που είχαν τοποθετήσει οι 

Έλληνες. Το γεγονός αυτό έδωσε το έναυσμα για την έναρξη των πρωτοφανούς αγριότητας 

οργανωμένων ανθελληνικών ταραχών στην Κωνσταντινούπολη, γνωστών με το όνομα 

«Σεπτεμβριανά του 1955». Οι ελληνικές Αρχές κινητοποιήθηκαν τότε έγκαιρα και 

 

9  

κατάφεραν να βρουν τον ένοχο. Ειδικότερα, ο Τούρκος κλητήρας του Προξενείου 

ομολόγησε ότι αυτός τοποθέτησε τη βόμβα, την οποία του έδωσε ένας μουσουλμάνος από 

την Κομοτηνή, ονόματι Οκτάι Ενγκίν. Ο Ενγκίν συνελήφθη την ίδια μέρα και ομολόγησε την 

τρομοκρατική προβοκατόρικη πράξη του. Ο Οκτάι ήταν φοιτητής στην Νομική Σχολή του 

Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης. Μάλιστα, η Ελληνική Πολιτεία τον είχε βοηθήσει να 

εισαχθεί χωρίς εξετάσεις πλήττοντας συνταγματικές αρχές και εκείνος, για ανταμοιβή, 

αποφάσισε να συνεργαστεί με την Τουρκία σε βάρος της χώρας που τον είχε σαν ένα καλό 

παιδί. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος στη Θράκη στο μουσουλμανικό χωριό Σαλμώνη – και 

υποψήφιος βουλευτής με το ελληνικό Κόμμα των Φιλελευθέρων (1952). 

Εξωφρενικό ήταν επίσης το γεγονός, ότι το διεθνές πρακτορείο του BBC του Λονδίνου, 

ανήγγειλε την έκρηξη… μισή ώρα πριν αυτή γίνει. Πώς. όμως, γνώριζαν οι Άγγλοι τα 

γεγονότα και με τόση σιγουριά ώστε να το προαναγγείλουν δημόσια, και παγκόσμια, μισή 

ώρα πριν; Στην Κύπρο είχαν ήδη ετοιμάσει της κρεμάλες, γι΄ αυτό και έπρεπε να περάσουν 

τη θήλεια και στον Ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης. 

        Μόλις δόθηκε το σύνθημα, ο μαινόμενος τουρκικός όχλος ξεχύθηκε στους δρόμους της 

Πόλης και άρχισε να λεηλατεί κάθε τι το ελληνικό. Ασφαλώς, όμως, οι ‘αγανακτισμένοι’ 

Τούρκοι πολίτες δεν έδρασαν αυθόρμητα. Το σχέδιο είχε σχεδιαστεί προσεκτικότατα και με 

απόλυτη μυστικότητα. Είναι χαρακτηριστικό το ότι, ενώ πολλοί απλοί Τούρκοι ασφαλώς δεν 

ενέκριναν τα όσα διεπράχθησαν εναντίον των Ελλήνων, εν τούτοις, κανένας  Τούρκος δεν  

πρόδωσε λεπτομέρειες του σχεδίου σε Ρωμιό φίλο του, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, όπου 

γενικώς και αορίστως ανέφεραν για «κάτι άσχημο που επρόκειτο να συμβεί εκείνες τις 

ημέρες». Μέσα σε λίγες ώρες η ελληνική οικονομική δραστηριότητα καταστράφηκε σχεδόν 

ολοσχερώς, αφού τα σπίτια και οι περιουσίες των περισσότερων Ελλήνων και τα ιδρύματα 

της ομογένειας λεηλατήθηκαν. Χιλιάδες Έλληνες έμειναν κυριολεκτικώς μόνο με τα ρούχα 

που φορούσαν, αφού στα σπίτια τους καταστράφηκαν με πρωτοφανή μανία ή εκλάπησαν 

τα πάντα από οικιακά σκεύη και τρόφιμα μέχρι κρεβάτια, καναπέδες και ακριβά 

κοσμήματα. 8.700 περίπου άτομα έμειναν άνεργα, αφού οι επιχειρήσεις στις οποίες 

εργάζονταν είχαν καταστραφεί. 

        «Εκείνο το βράδυ, ένας φίλος του πατέρα μου Τούρκος, ήρθε να μας 

ειδοποιήσει ότι θα συμβεί κάτι πολύ κακό. Ήρθε ταραγμένος και έντρομος από το 

σπίτι του, που βρισκόταν σε περιοχή τρεις ώρες μακριά από το δικό μας. Οι φόβοι 

του επαληθεύτηκαν μόλις άρχισε να σουρουπώνει. Ακούστηκαν βουητά και 

φασαρία από μακριά. Όλοι αναρωτιόμασταν για τους θορύβους και δεν θέλαμε να 

πιστέψουμε ότι τα λόγια του φίλου μας θα βγαίναν αληθινά. Μετά από λίγα λεπτά, 

οι βάνδαλοι εισέβαλαν στο σπίτι μας. Άρχισαν να σπάνε, να καίνε και να 

καταστρέφουν ό,τι έβρισκαν μπροστά τους. Στο σπίτι μας έμειναν μόνοι οι τέσσερις 

 

10  

τοίχοι. Κινδύνεψε, όμως, και η ίδιά μας η ζωή. Εμένα και τη μητέρα μου 

αποπειράθηκαν να μας βιάσουν. Μας κυνηγούσαν μέσα στο σπίτι και όταν μας 

έπιασαν άρχισαν να μας σκίζουν τα ρούχα. Φώναζα, «βοήθεια, μάς σκοτώνουν». 

Ευτυχώς, ένας γείτονας από το απέναντι σπίτι μάς έσωσε. Ο αδελφός μου, 

τρομοκρατημένος πήδηξε σε διπλανή οικοδομή από ύψος έξι μέτρων. Την επόμενη 

μέρα το βρήκαμε λιπόθυμο και τραυματισμένο σοβαρά στο κεφάλι. Ο μικρότερος 

αδελφός μου έπαθε ψυχολογικά προβλήματα και πέρασε μια δεκαετία για να 

συνέλθει…»(Δέσποινα Ισαακίδου). 

«Βρισκόμασταν μόνοι στο σπίτι μόλις άρχισαν τα φοβερά γεγονότα. Είχε αρχίσει να 

σουρουπώνει, όταν ξαφνικά ακούσαμε ασυνήθιστο θόρυβο, ιδιαίτερα δυνατό. 

Φοβηθήκαμε, αλλά δεν μπορούσαμε να αντιδράσουμε. Ο θόρυβος δυνάμωνε 

συνεχώς και ο φόβος μας γινόταν εντονότερος. Στην κεντρική είσοδο είχα βάλει μια 

μεγάλη μπάρα, ενώ είχαμε κλείσει τα παράθυρα. Στο διπλανό σπίτι είχαν ήδη 

αρχίσει τη λεηλασία. Ακούσαμε φωνές να ζητάνε βοήθεια. Τελικά, μπήκαν από την 

πόρτα του κήπου. Την είχαν σπάσει με κασμάδες. Μόλις με είδαν, ρώτησαν με 

δυνατή φωνή και απειλητικό ύφος: «Τούρκοι είσαστε εσείς;» Όλοι απαντήσαμε: 

«Είμαστε Ρωμιοί μέχρι τα κεραμίδια». Τον ένα όροφο του σπιτιού τον λεηλάτησαν. 

Δεν άφησαν τίποτε στο πέρασμά τους. Έσπειραν τον πανικό και την καταστροφή. 

Έφυγα με τη γυναίκα μου για να γλιτώσουμε. Είχε πάθει σοκ και έκλαιγε 

ασταμάτητα. Στο δρόμο επικρατούσε πανικός, οι εκκλησίες είχαν λεηλατηθεί, τα 

σπίτια και τα καταστήματα είχαν γίνει κάρβουνο…»(Σωτήρης Μισαηλίδης). 

«Οι δρόμοι της Πόλης είχαν βουλιάξει από τα ελληνικά υπάρχοντα που πέταξαν οι 

Τούρκοι. Όλοι αυτοί οι τύπου που μπήκαν στα σπίτια μας, ήταν μαζεμένοι στις 

γωνιές και μοίραζαν τα «λάφυρα». Έβλεπες αυτούς τους ανθρώπους, με τα 

κουρελιασμένα ρούχα να φορούν κάτι ακριβό: Ένα χρυσό ρολόι, ολοκαίνουργια 

παπούτσια, ένα ακριβό καπέλο. Ο Μεντερές, ο Πρωθυπουργός, είχε βγει για 

επιθεώρηση στους δρόμους και έβλεπες το πλήθος των φανατισμένων Τούρκων να 

του φωνάζει: «Αφέντη, δεν μας έμειναν ρόπαλα»!…(Γιώργος Λεύκαρος). 

                       

  

 ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 

1. Δολοφονήθηκαν 16 Έλληνες μεταξύ των οποίων και ο 90χρονος

ιερομόναχος της μονής Βαλουκλή, Χρύσανθος Μαντάς, που ο όχλος τον

έκαψε ζωντανό μέσα στο κελί του!

 

11  

2. Καταστράφηκαν 4340 καταστήματα, 27 φαρμακεία, 21 εργοστάσια,

110 ξενοδοχεία και κέντρα, 2600 σπίτια, καθώς και 26 σχολεία, όλα

ελληνικά.

3. Ερειπώθηκαν και βεβηλώθηκαν 73 εκκλησίες, με κειμήλια τεραστίας

αξίας, οκτώ αγιάσματα και τρία μοναστήρια.

4. Συλήθηκαν χριστιανικά κοιμητήρια και ξεθάφτηκαν νεκροί. Με

ανατριχίλα περιγράφεται η εικόνα του ξεθαμμένου λειψάνου του Χρ.

Ηλιάσκου στο κοιμητήριο του Σισλή, που είχε ταφεί μόλις προ 2 ημερών.

5. Βεβηλώθηκαν οι τάφοι  Πατριαρχών. 

6. Βασανίστηκαν μέχρι θανάτου κληρικοί και διαπομπεύθηκαν άλλοι.

Συγκεκριμένα, ο Επίσκοπος Παμφίλου Γεράσιμος ξυλοκοπήθηκε μέχρι

θανάτου, ενώ ο Μητροπολίτης Ηλιουπόλεως Γεννάδιος παραφρόνησε και

μετά από λίγο πέθανε. Επίσης, πολλοί ιερείς γυμνώθηκαν και

διαπομπεύθηκαν στους δρόμους, πιεζόμενοι να φωνάζουν πως «Η Κύπρος

είναι τουρκική».

        Άδικη ήταν η εκτίμηση του ποσού για τις καταστροφές που προκλήθηκαν. Το ποσό που 

τελικά παραδόθηκε ήταν λιγότερο απ’το 1% της αξίας των καταστροφών. 

       Η αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης ήταν σχεδόν μηδαμινή.Στην Ελλάδα 

επικρατούσε ένα γενικό αίσθημα πένθους, ταπείνωσης και οργής, η δε ελληνοτουρκική 

συνεργασία μετατρεπόταν σε εχθρότητα, το Βαλκανικό Σύμφωνο, που μόλις υπογράφηκε, 

νεκρωνόταν, η λύση του Κυπριακού εμπλεκόταν και η λειτουργία της ΝΑ πτέρυγας του 

ΝΑΤΟ δυσκολευόταν. Πλέον χαρακτηριστική της αγανάκτησης του ελληνικού λαού, ήταν η 

ομιλία του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδας Σπυρίδωνα από το Εθνικό Ίδρυμα 

Ραδιοφωνίας, ο οποίος κατάγγειλε με δριμύτητα τις βαρβαρότητες των Τούρκων, 

επισημαίνοντας ότι «οι υπαίτιοί τους έτυχον της ανοχής των Μεγάλων, οίτινες απέδειξαν 

εαυτού μικρούς όσον αφορά το ήθος και την ψυχήν». Τόνισε επίσης πως, «όταν η Αγία 

Αυτοκρατορική Ρωσία είχε την προστασίαν των Ορθοδόξων, ποτέ δεν θα ετόλμον οι 

βάρβαροι τοιαύτα ανοσιοουργήματα». Να σημειωθεί ότι, η ομιλία του Αρχιεπισκόπου είχε 

απαγορευθεί από την τότε Κυβέρνηση Αλέξανδρου Παπάγου, αλλά ο Σπυρίδωνας πήγε 

ξαφνικά στην αίθουσα εκπομπής του ΕΙΡ όπου, επιτιμώντας αυστηρά τους χειριστές των 

μηχανημάτων που προσπάθησαν να τον εμποδίσουν, κατόρθωσε να μιλήσει πριν το 

πληροφορηθεί η Κυβέρνηση. Να σημειωθεί, επίσης, ότι με επέμβαση της Κυβέρνησης, 

πολλές εφημερίδες της Ελλάδας δεν δημοσίευσαν την ομιλία!… 

 

12  

         Η οργή της ελληνικής κοινής γνώμης στράφηκε και εναντίον της Αμερικής, η οποία 

περιορίστηκε τότε σε έκφραση μιας ανόητης εκδήλωσης «πολιτικής ίσης φιλίας», που 

δικαιολογημένα έριξε περισσότερο λάδι στη φωτιά. Συγκεκριμένα, ο τότε Αμερικανός 

υπουργός Εξωτερικών Τζον Φόστερ Ντάλλες έστειλε μήνυμα στους Παπάγο και Μεντερές, 

στο οποίο εξέφραζε την ανησυχία του για την επιδείνωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, 

χωρίς να αναφέρεται καν στο τουρκικό όργιο στ«Η αποτελεσματικότης της συνεργασίας 

σας», ανέφερε, ελπίζω να μην κλονισθεί εξαιτίας των διαφωνιών της παρούσης στιγμής. 

Έχω την πεποίθησιν ότι το πνεύμα της στενής συνεργασίας, το οποίον τόσο συχνά 

επέδειξαν εις το παρελθόν η Ελλάς και η Τουρκία, ως μέλη του ΟΗΕ, του ΝΑΤΟ και του 

Συμφώνου της Βαλκανικής Συμμαχίας, θα καταστήσει υμάς ικανούς όπως αρθήτε υπεράνω 

των άμεσων διαφορών, προς το συμφέρον της ενότητος του ελευθέρου κόσμου». 

         Η οργή, όμως, των Ελλήνων εκδηλώθηκε και κατά του ενός των αντιπροέδρων της 

ελληνικής Κυβερνήσεως και υπουργού Εξωτερικών Στέφανου Στεφανόπουλου, γιατί 

εξακολουθούσε να συζητά στο Λονδίνο με τους Τούρκους. Στην αγγλική πρωτεύουσα 

γινόταν τότε η τριμερής διάσκεψη για το Κυπριακό, μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και 

Βρετανίας, που άρχισε στις 28 Αυγούστου ’55.Από την πλευρά του, πάντως, ο άλλος 

αντιπρόεδρος Παναγιώτης Κανελλόπουλος, που αντικαθιστούσε τον πολύ άρρωστο 

Παπάγο, είχε ανακαλέσει τους Έλληνες αξιωματικούς από το στρατηγείο του ΝΑΤΟ στη 

Σμύρνη, είχε ζητήσει την έκτακτη σύγκληση του Συμβουλίου του ΝΑΤΟ και είχε προβεί σε 

εντονότατες διαμαρτυρίες. 

       Παράλληλα, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Κιοπρουλού δήλωνε με αναίδεια στην 

τουρκική Εθνοσυνέλευση ότι: «Οι κύριοι υπεύθυνοι των γεγονότων της 6ης Σεπτεμβρίου 

και τα συμβάντα της Θεσσαλονίκης, αποτελούν θέματα εκμεταλλεύσεως εκ μέρους της 

Ελλάδας προς διατάραξιν των ελληνοτουρκικών σχέσεων.O Κιοπρουλού, όμως, ήταν 

εκείνος, που, επίσης στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση, είχε δηλώσει στις 12 Σεπτεμβρίου ’55: 

«Η τοποθέτησις της δυναμίτιδος εις το τουρκικόν Προξενείον Θεσσαλονίκης δεν είναι 

έργον των Ελλήνων, αλλά των ιδίων ανθρώπων, οι οποίοι εδημιούργησαν και τας 

ταραχάς της Κωνσταντινουπόλεως».  

                       ΕΠΙΛΟΓΟΣ 

       …….Πέντε χρόνια αργότερα , ο πρωθυπουργός των ‘Σεπτεμβριανών’, Αντνάν Μεντερές , 

ο υπουργός εξωτερικών του, Φατίν Ζορλού και ο πρόεδρος Τζελάλ Μπαγιάρ , οδηγήθηκαν 

στο εδώλιο με κατηγορίες μεταξύ των οποίων και ‘η ενθάρρυνση των ταραχών του 

1955’.Για τους βανδαλισμούς τους επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης 6 μηνών, που σημαίνει 

πως η τουρκική κυβέρνηση  αναγνώρισε τη σκηνοθεσία της Θεσσαλονίκης και το έγκλημα 

 

13  

εις βάρος των Ελλήνων της Πόλης.Για τις άλλες κατηγορίες καταδικάστηκαν σε 

απαγχονισμό ,πληρώνοντας έτσι συνολικά για τις αμαρτίες τους.  

         Η ΑΠΕΛΑΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ 1964‐1965 

       Αδιαμφισβήτητα η  Απέλαση  των Ελλήνων Υπηκόων το 1964‐65 υπήρξε μια από τις 

πλέον βάναυσες παραβιάσεις της Συνθήκης της Λωζάννης, που πολύ σωστά τονίζεται από 

τους Τούρκους ιθύνοντες ότι αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της σύγχρονης Τουρκίας. Η 

οποιαδήποτε επίλυση της Συμφωνίας της Αγκύρας του 1930 δεν ισχύει  αφού δεν μπορεί η 

διεθνής σύμβαση της Λωζάννης να αντικατασταθεί από μια διμερή σύμβαση. 

        Αποτελεί μέγιστη πλάνη, που λέγεται  εσκεμμένα ή όχι,  ότι οι Έλληνες υπήκοοι 

στην Κωνσταντινούπολη υπάγονταν στη Συμφωνία Αγκύρας της 30/10/1930 και ότι 

η Τουρκική Κυβέρνηση καταγγέλλοντας μονομερώς την Σύμβαση αυτή, είχε το 

δικαίωμα να απ αγορεύσει την διαμονή των Ελλήνων υπηκόων στην 

Κωνσταντινούπολη. Πρέπει να σημειωθεί ότι στην επίσημη καταμέτρηση των 

πληθυσμών το 1927 σε σύνολο περίπου 120.000 Ελλήνων της Πόλης οι 26.000 ήταν 

Έλληνες υπήκοοι που υπάγονταν στο καθεστώς  «Εταμπλί».  Το 1964 ο αριθμός των 

Ελλήνων υπηκόων ήταν 12.000 σε σύνολο 90.000 Ομογενών στην Πόλη 

 H Σύμβαση «Περί της Ανταλλαγής των Ελληνικών και Μουσουλμανικών Πληθυσμών» που 

αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Διεθνούς Συνθήκης Λωζάννης στο Άρθρο 2 όριζε τους 

 εξαιρούμενους από την ανταλλαγή Έλληνες κατοίκους της Κωνσταντινούπολης ως εξής : 

«Θέλουσι θεωρηθή ως Έλληνες της Κωνσταντινουπόλεως, πάντες οι Έλληνες οι 

εγκατεστημένοι ήδη προ της 30ης Οκτωβρίου 1918, εν τη περιφέρεια της Νομαρχίας 

Κωνσταντινουπόλεως, ως αυτή καθορίζεται δια του νόμου του 1912».  

 

14  

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΑΝΩΝ 

  

  

 

                                             

 

 

 

 

 

 

15  

                          ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΖΗΤΗΜΑ 

ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ , ΠΟΥ ΧΡΟΝΟΛΟΓΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ     20ου αι , ΗΤΑΝ 

ΑΡΧΙΚΑ ΑΠΟΙΚΙΑΚΟ ΖΗΤΗΜΑ, ΠΟΥ ΜΕΤΑΤΡΑΠΗΚΕ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΕ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ 

ΔΙΑΦΟΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΠΕΙΛΗΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΝ 

ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ,ΜΕ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΑΥΤΟΔΙΑΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΛΑΩΝ. ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 

ΠΟΥ Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΖΗΤΟΥΣΕ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΗΤΑΝ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΔΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΤΗΣ ΤΗΣ. 

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ 

Είναι πρόβλημα διεθνούς δικαίου λόγω της παράνομης κατοχής του βόρειου 

τμήματος της κυπριακής δημοκρατίας από την Τουρκία. 

Στην εσωτερική του διάσταση συνίσταται στην εσωτερική διαμάχη ελληνοτουρκικής‐

τουρκοκυπριακής κοινότητας. 

Αντικείμενο διαμάχης: ο ρόλος των κοινοτήτων στο νέο κράτος, η διανομή εξουσίας, 

οι σχέσεις νέου κράτους με Ελλάδα – Τουρκία. 

Παράγοντες: αντιπαλότητα μεταξύ κοινοτήτων, Ελλάδας‐Τουρκιάς, γεωστρατηγική 

θέση του νησιού που εξυπηρετούσε συμφέροντα ξένων δυνάμεων.  

Η Κύπρος ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη Δημοκρατία στις 16 Αυγούστου 1960. Το Σύνταγμα 

του νέου Κράτους, που προβλέφθηκε από τις Συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου, χώρισε το 

λαό της Κύπρου σε δύο κοινότητες επί τη βάσει της εθνικής προέλευσης. Η ανεξαρτησία, η 

εδαφική ακεραιότητα, η ασφάλεια και η συνταγματική τάξη της νεοσύστατης Κυπριακής 

Δημοκρατίας τέθηκε υπό την εγγύηση της Ελλάδας, της Τουρκίας και του Ηνωμένου 

Βασιλείου (Συνθήκη Εγγυήσεως, 1960). 

ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΖΥΡΙΧΗΣ‐ΛΟΝΔΙΝΟΥ 

1959:υπογραφή συνθηκών μεταξύ Μ. Βρετανίας, Ελλάδας, Τουρκίας, για 

δημιουργία κοινοτήτων  ανεξάρτητου κράτους.               Σε ισχύ:1960  

Θεωρήθηκε από τους Eλληνοκυπρίους ως οδυνηρός συμβιβασμός. 

Η προώθηση της διχοτόμησης της Κύπρου από τους Tουρκοκυπρίους, η ίδρυση 

ανεξάρτητου τουρκοκυπριακού κράτους και η εκμετάλλευση των προνομιών των 

συνθηκών για παρεμπόδιση λήψης αποφάσεων.  

 Σκοπός: η μη αποτελεσματικότητα του ενιαίου κράτους. 

Η αρνητική στάση της Μ. Βρετανίας στο ενιαίο ανεξάρτητο κράτος και στη 

διχοτόμηση σε δυο ανεξάρτητα κράτη.  

Παρά την ανεξαρτησία δεν διαλύθηκαν οι ελληνοκυπριακές και τουρκοκυπριακές 

ένοπλες ομάδες συνεχίζοντας τη δράση τους. 

 

16  

Εντούτοις, μέσα σε μικρό διάστημα, οι δύο κοινότητες εγκλωβίσθηκαν σε σοβαρή 

συνταγματική κρίση. Το Νοέμβριο 1963, ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ο πρώτος 

Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, πρότεινε σειρά μεταρρυθμίσεων, ώστε να 

διευκολυνθεί η ομαλή λειτουργία του κράτους. Η Τουρκία απέρριψε αυτές τις 

προτάσεις, προτού καν προλάβει να τις εξετάσει η τουρκοκυπριακή κοινότητα.  

Η ηγεσία της τελευταίας ευθυγραμμίσθηκε με τους αποσχιστικούς σκοπούς της 

Τουρκίας. Τον Δεκέμβριο 1963, ξέσπασαν ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ των δύο 

κοινοτήτων, οι οποίες συνεχίσθηκαν το 1964, με υψηλό ανθρώπινο τίμημα και για 

τις δύο κοινότητες.  

Μετά από τουρκικές απειλές περί εισβολής στην Κύπρο, η Κυβέρνηση της Κυπριακής 

Δημοκρατίας έθεσε το θέμα ενώπιον των Ηνωμένων Εθνών. Τον Μάρτιο του 1964, το 

Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ υιοθέτησε την πρώτη από μία σειράς αποφάσεων για 

το Κυπριακό (186/1964), βάσει της οποίας ξεκίνησε η Αποστολή Καλών Υπηρεσιών του 

Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ και εγκαταστάθηκε Ειρηνευτική Δύναμη του Ο.Η.Ε. 

(UNFICYP) στη νήσο, με την συγκατάθεση της κυπριακής κυβέρνησης.  

Η Απόφαση 186/1964 επιβεβαίωσε την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της 

Κυπριακής Δημοκρατίας καθώς και τη συνέχεια και νομιμότητα της κυβέρνησης της 

Κύπρου, παρά την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων από αυτήν. Η Τουρκία συνέχισε να 

απειλεί με στρατιωτική εισβολή και, τον Αύγουστο 1964, η τουρκική αεροπορία 

βομβάρδισε ανηλεώς περιοχές του νησιού, χρησιμοποιώντας, μεταξύ άλλων, βόμβες 

ναπάλμ. 

ΣΧΕΔΙΟ ΑΚΡΙΤΑΣ 

Δημοσίευση του απορρήτου ‘’σχεδίου Ακρίτας’’ το 1966 σε εφημερίδα, το οποίο 

είχε εκπονηθεί μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου από τον υπουργό εσωτερικών της 

κυπριακής κυβέρνησης Π.Γεωρκάτζη. 

Το κείμενο περιείχε την ανάλυση των στόχων της ελληνοκυπριακής πολιτικής: την 

ένωση με την Ελλάδα με την προϋπόθεση της αποδέσμευσης της Κύπρου από τις 

συνθήκες. Για αποδέσμευση, απαραίτητος ο τονισμός των δυσλειτουργιών του 

συντάγματος και των συνθηκών. 

1ος  στόχος:  η παρουσίαση της επικράτησης  της ελληνοκυπριακής κοινότητας παρά 

την εφικτή συμβίωση των κοινοτήτων.  

 2ος στόχος: η τροποποίηση του συντάγματος χωρίς τη συναίνεση ξένων κρατών.  

Για την πραγματοποίηση αυτού, απαραίτητη η τροποποίηση του συντάγματος ως 

απόρροια του δικαιώματος αυτοδιάθεσης των λαών και η μη σύνδεση της με την 

ένωση για αποφυγή αντιδράσεων.  

Σε 1η φάση: αντικατάσταση των διατάξεων σχετικών με το δικαίωμα βέτο στους 

τουρκοκύπριους από εγγυήσεις για τη μειονότητα.   

 

17  

     Τελική φάση: δημοψήφισμα για ένωση με την Ελλάδα. Αναφορά σχεδίου σε χρήση 

ένοπλης βίας ως άμυνα στις αντιδράσεις τουρκοκύπριων.  

ΣΧΕΔΙΟ ΑΤΣΕΣΟΝ 

Η ανάθεση του πρόεδρου των ΗΠΑ Τζόνσον στον Άτσεσον το 1964 στα μέσα των 

ταραχών ελληνοκύπριων‐τουρκοκύπριων για εξεύρεση λύσης.  

  

 Η απόρριψη των σχεδίων του Άτσεσον για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα από 

τον Μακάριο θεωρώντας το ,διχοτόμηση. 

ΑΝΑΦΟΡΑ ΠΛΑΖΑ 

Η απόφαση του συμβούλιου ασφάλειας του ΟΗΕ μαζί με την αποστολή 

ειρηνευτικής δύναμης για ανάληψη μεσολαβητικής πρωτοβουλίας το 1964.Τελική 

ανάθεση του ρόλου του μεσολαβητή στον Γ. Πλάζα. 

Η έκθεση Πλάζα δεν ικανοποίησε την Τουρκία, η όποια την θεώρησε μεροληπτική 

υπέρ των ελληνοκύπριων και αρνήθηκε περαιτέρω μεσολάβηση του στο κυπριακό. 

Ο λόγος ήταν η πρόταση του για ανεξάρτητο κράτος χωρίς διαχωρισμό των 

κοινοτήτων αλλά με ιδιαίτερες εγγυήσεις για τα δικαιώματα της τουρκοκυπριακής 

μειονότητας και η απόρριψη όλων των άλλων προτεινόμενων λύσεων.  

Το 1968 ξεκίνησε δικοινοτικός διάλογος, ο οποίος τερματίσθηκε βίαια την 20η 

Ιουλίου 1974, όταν η Τουρκία εισέβαλε, τελικά, στην Κύπρο.  

Η ΚΥΠΡΟΣ ΣΗΜΕΡΑ 

Το 37% του εδάφους της βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή. 

1.000.000 αγνοούμενοι 

120.000.000 πρόσφυγες 

3.600.000 νεκροί  

 

 

 

 

 

 

 

 

18  

ΕΙΚΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ 

 

 

 

19  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

20  

                                 ΘΡΗΣΚΕΙΑ 

 

                                      ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ 

Πόσα κοινά μπορούν να βρεθούν ανάμεσα σε δύο θρησκείες που βρίσκονται συνεχώς σε 

αντιπαραθέσεις... Μήπως τελικά δεν υπάρχουν διαφορές; Εμείς που θέλουμε πραγματικά 

την ειρήνη δεν θα ψάξουμε για τις  πολλές διαφορές αλλά για τα πολλά κοινά  που κρύβουν 

αυτές οι  δύο θρησκείες. 

Χριστιανισμός και Ισλάμ 

Κοινά των δύο θρησκειών 

• Όλοι πιστεύουμε σε έναν θεό 

• Ο θεός δημιούργησε τον κόσμο 

• Τα πρόσωπα 

• Οι Νεομάρτυρες 

• Κοινή διαθήκη και Κοράνι 

• Τα θαύματα  

• Και στις δύο θρησκείες υπάρχει ένας θεός ανεξάρτητα το πως τον ονομάζει η κάθε 

θρησκεία. Ο θεός έφτιαξε τον κόσμο και έστειλε όλους τους αγίους για να 

βοηθήσουν τους ανθρώπους και μαζί με αυτούς έστειλε την Παλαιά Διαθήκη και το 

Κοράνι.  

Η Κοινή διαθήκη και το Κοράνι: 

• Διηγούνται γεγονότα για κάποια ιερά πρόσωπα. 

• Και τα δύο ιερά  βιβλία έχουν επίκεντρο τον άνθρωπο. 

• Διηγούνται φυσικά φαινόμενα. 

• Δέκα  εντολές ,που τις δημιούργησε ο θεός για τον άνθρωπο. 

• Τέλος και τα δύο βιβλία αναφέρουν την μεταθανάτια ζωή. 

• Το κοινό καθήκον του πιστού να υπακούει στο θέλημα του Θεού.  

Κοινά πρόσωπα 

• Αδάμ και Εύα από τα πρώτα πρόσωπα που έπλασε ο θεός.  

• Η Αγία Μαρία ,που αναφέρεται ως ιερό πρόσωπο και στις δύο θρησκείες. 

 

21  

• Και οι δύο θρησκείες πιστεύουν στη  σταύρωση του Χριστού.  

•  Κοινό πατέρα τον Αβραάμ. 

• Κοινή αφετηρία και αναφορά, η πίστη του πατριάρχη Αβραάμ στον ένα Θεό.  

Θαύματα του Μωυσή 

• Η Ερυθρά θάλασσα χωρίζεται στα δύο. 

• Το ραβδί μετατρέπεται σε φίδι. 

• Το πικρό νερό της Μερά γίνεται γλυκό. 

• Βγαίνει νερό από το βράχο. 

• Σκοτάδι καλύπτει την Αίγυπτο.  

Σε αυτές τις δύο θρησκείες σίγουρα θα υπάρχουν διαφορές αλλά δεν είναι 

απαραίτητο να διαχωρίζουν τους ανθρώπους μεταξύ τους. Στην τελική, κανείς δεν 

είναι ίδιος!  

 

 

                                             ΙΣΛΑΜ (ISLAM) 

     Μονοθεϊστική ,σημιτική ,θεοκρατική θρησκεία , που  διαμορφώθηκε με το Κήρυγμα και 

τη δράση του Μωάμεθ τον οποίο αναγνωρίζει ως κατ’ εξοχήν Προφήτη. Η λέξη «ισλάμ» 

σημαίνει υποταγή στο Θεό . Όποιος αποδέχεται τη στάση υπακοής ,εξάρτησης και 

ολοκληρωτικής αφοσίωσης στον Αλλάχ ,ονομάζεται μουσλίμ (μουσουλμάνος στα ελληνικά)  

δηλαδή υποταγμένος στον Ύψιστο. 

     Ο όρος Ισλάμ  χρησιμοποιήθηκε αρχικά  για να εκφράσει  μια θρησκευτική στάση   τελικά 

όμως κατέληξε να προσδιορίζει τη συγκεκριμένη  θρησκεία  και τον ευρύτερο πολιτισμό 

που δημιούργησε. Το Ισλάμ  δεν είναι μόνο θρησκευτικό αλλά και πολιτικό μέγεθος. Για τη 

θρησκεία αυτή έχουν χρησιμοποιηθεί επίσης  οι ονομασίες  Ισλαμισμός, μουσουλμανισμός, 

Μωαμεθανισμός.  Η  ειδοποιός διαφορά  της Θρησκείας αυτής από τις άλλες δεν έγκειται 

τόσο στη διδασκαλία της  μοναδικότητας του Θεού ,όσο στον τονισμό ότι       « προφήτης 

αυτού ο Μωάμεθ».    

       Ως θρησκεία  επηρεάστηκε από πλευράς  φιλοσοφικής, από την ελληνική σκέψη τόσο 

την αριστοτελική όσο και την πλατωνική. Στα νομικά θέματα δεν παρέλειψε εκτός από την 

αραβική κληρονομιά να αξιοποιήσει την ρωμαϊκή και την βυζαντινή παράδοση. Κεντρικά 

στηρίγματα της μουσουλμανικής θρησκευτικότητας παραμένουν «το Κοράνιο» και «ο 

Προφήτης». Το πρώτο θεωρείται ο λόγος του θεού ενώ το τελευταίο ενεργεί στο όνομα του 

θεού. Το « Κοράνιο»  έχει 99.464 λέξεις και αποτελείται από 14 κεφάλαια. Το Ισλάμ 

στηρίζεται στο γραπτό λόγο  περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη θρησκεία , το «Κοράνιο» 

 

22  

είναι η ψυχή του. Συμπληρωματική κανονιστική βάση , μετά το «Κοράνιο» , έγινε το 

«Χαντίθ»  δηλ. παράδοση γύρω από τη συμπεριφορά και τη σοφία του Μωάμεθ . 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ 

    Τους 2 βασικούς πόλους της μουσουλμανικής Θεολογίας αποτελούν η έμφαση στο 

μονοθεϊσμό και η πίστη στη μέλλουσα ζωή.  

     Τα «θεμέλια της πίστης» του Ισλάμ είναι :  

    1. Η έμφαση στο μονοθεϊσμό στη απόλυτη μοναδικότητα του Αλλάχ. Διακηρύσσεται το 

ενιαίο του Θεού και αντικρούεται η χριστιανική διδασκαλία για την Αγία Τριάδα. Ο Θεός 

είναι εντελώς άλλος. Σε αυτή τη Θρησκεία χρησιμοποιούνται 99 π.χ. ο Άγιος, ο Πρώτος, ο 

Δημιουργός κλπ.   

    2. Η πίστη στην ύπαρξη Αγγέλων ,που δημιουργήθηκαν από φως και είναι εκτελεστές των 

εντολών του Αλλάχ.  Στον αγγελικό κόσμο ξεχωριστή θέση έχουν ο Μιχαήλ και ο Γαβριήλ. Ο 

τελευταίος με εντολή του Θεού μετέφερε το «Κοράνιο» από τον ουρανό στη γη. Άλλη  

κατηγορία πνευμάτων ,μεταξύ αγγέλων είναι επίσης, τα Τζιν (Jinn). Έχουν δημιουργηθεί 

από φωτιά. Πολλά από αυτά πιστεύουν στο «Κοράνιο» και είναι αγαθά όμως, υπάρχουν και 

τα κακά τζιν. 

    3. Η βεβαιότητα ότι στη διαδρομή της ιστορίας ο Θεός απέστειλε Προφήτες για να 

εξαγγείλουν τις βουλές του και να οδηγήσουν τους ανθρώπους στη σωτηρία. Το «Κοράνιο» 

ανάφερε 26 ονόματα Προφητών , τα περισσότερα από αυτά είναι παρμένα  από την Αγία 

Γραφή. Π.χ. Ενώχ, Ισμαήλ κ.α. .Μεταξύ των Προφητών διακρίνονται και αποκαλούνται 

«απεσταλμένοι», ο Νώε ,  ο Αβραάμ , ο Μωυσής , ο Ιησούς  και τέλος, ο Μωάμεθ                « 

Απόστολος του θεού και η σφραγίς πάντων των Προφητών»  

     4. Η εμπιστοσύνη στα βιβλία των Προφητών, μεταξύ των οποίων θεωρητικά 

αναγνωρίζονται η Πεντάτευχος, οι Ψαλμοί και τα Ευαγγέλια. Σύμφωνα με την ισλαμική 

άποψη, το πρώτο αποκαλύφθηκε στον Μωυσή, το δεύτερο στο Δαυίδ και το τρίτο  στον 

Ιησού. Παρά τη θεωρητική αναγνώριση της αξίας της Αγίας Γραφής, οι Μουσουλμάνοι δεν 

την μελετούν, διότι την θεωρούν αλλοιωμένη.  

     5. Η πίστη στην Ανάσταση των νεκρών , στην αιώνια ζωή, στην έσχατη κρίση,  κατά τη 

οποία οι αμαρτωλοί  θα καταδικαστούν και θα σταλούν στη Κόλαση ,ενώ οι δίκαιοι θα 

ανταμειφθούν με τον Παράδεισο.  

 Στα πέντε βασικά αυτά άρθρα Πίστης του Ισλάμ ορισμένοι θεολόγοι προσθέτουν ως  

  6. Την Πίστη στον προορισμό του ανθρώπου, που καθορίζεται από το Θεό (κισμέτ).  

       Το όλο όμως πρόβλημα της ισλαμικής άποψης  για τον ανθρώπινο προορισμό , το οποίο 

πολλοί απλοποιούν αποδίδοντας στους Μουσουλμάνους μια παθητική μοιρολατρία  , είναι 

περίπλοκο.  Στο «Κοράνιο» υπάρχουν εδάφια που υπογραμμίζουν το τετελεσμένο των 

αποφάσεων του Θεού και άλλα τα οποία δέχονται την ελευθερία  του ανθρώπου , πάνω 

στην οποία στηρίζεται η ανθρώπινη ευθύνη.  

 

23  

ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ 

 Το <<Κοράνιο>> τονίζει ότι ο άνθρωπος είναι εκλεκτό δημιούργημα του Θεού. 

Το Ισλάμ δεν δέχεται ότι ο άνθρωπος γεννιέται μολυσμένος από το αμάρτημα των 

Πρωτόπλαστων. 

     Συχνά γίνεται λόγος για τον Ιησού, αναγνωρίζεται σαφώς ως απόστολος του Θεού με 

πάθος, όμως απορρίπτεται η πίστη στη θεότητά του. Θεωρείται ένας δεύτερος Αδάμ επειδή 

ήρθε στον κόσμο με ιδιαίτερο τρόπο και όχι όπως οι άλλοι θνητοί 

    Το <<Κοράνιο>> αρνείται ότι ο Ιησούς σταυρώθηκε και αναστήθηκε, υποστηρίζοντας ότι 

οι αντίπαλοί του φόνευσαν κάποιον που του έμοιαζε. 

     Οι μουσουλμάνοι σέβονται τη Μαριάμ ως μητέρα του Μεσσία και όχι ως Θεοτόκο.  

ΗΘΙΚΗ 

   Το Ισλάμ αποτελεί τον πληρέστερο ηθικό Θεϊσμό.Το <<Κοράνιο>> είναι κατάμεστο από 

πρακτικές διατάξεις που έχουν νόμιμο χαρακτήρα και αναφέρονται σε θέματα 

οικογενειακού, κληρονομικού, δικονομικού και ποινικού δικαίου. 

     Το <<Κοράνιο>> :  

1) Επιτάσσει σεβασμό στους γονείς. 

2) Καταδικάζει τη μοιχεία. 

3) Απαγορεύει το φόνο. 

4) Θεωρεί θεμιτή την αντεκδίκηση και στόχος της πρέπει να είναι αποκλειστικά ο 

φονευτής.  

        5) Για την κλοπή ορίζει ακρωτηριασμό των χεριών του κλέφτη. 

        6) Το ψεύδος σαφώς δεν απαγορεύεται. 

       7) Καταδικάζει  την τοκογλυφία και τη δωροδοκία και συνιστά την επιείκεια προς τους 

οφειλέτες. 

      8) Απαγορεύει την οινοποσία, τα τυχερά παιχνίδια και τη βρώση του χοιρινού κρέατος. 

      9) Επιμένει στο χρέος της προστασίας ορφανών, και υποστηρίζει ότι οι καλές πράξεις 

είναι κοσμήματα ανώτερα πλούτου και τέκνων. 

    10) Καταδικάζει την υπερηφάνεια αλλά υμνεί την μεγαλοψυχία, την καλοσύνη και την 

ευγένεια. 

    11) Εκδηλώνει τη μονομέρεια υπέρ τον ανδρών και την  υποτίμηση της γυναίκας. 

    12) Συνιστά την πολυγαμία. 

 

24  

    13) Θεσπίζει με εκπληκτική ευκολία το διαζύγιο, το δικαίωμα όμως αυτό το έχει 

αποκλειστικά ο σύζυγος. 

    14) Υπάρχει ο θεσμός της δουλείας. Στη Σαουδική Αραβία η δουλεία καταργήθηκε το 

1962.  

 

ΟΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΥ 

    Οι χώρες που βρίσκονται έξω από την κυριαρχία του Ισλάμ ονομάζονται << Οίκος 

Πολέμου >>. Δύσκολα συμβιβάζονται με την Ανεξιθρησκία.  

 ΛΑΤΡΕΙΑ 

 Η λατρευτική ζωή του Μουσουλμάνου διακρίνεται για λιτότητα και ένταση. 

Οι θεμελιώδεις λατρευτικές υποχρεώσεις του Μουσουλμάνου αποκαλούνται << Πέντε 

Στύλοι Του Ισλάμ >> 

Οι Πέντε Στύλοι Του Ισλάμ 

1) Η ομολογία πίστης, επαναλαμβάνεται πολλές φορές την ημέρα. 

2) Η προσευχή επαναλαμβάνεται τουλάχιστον πέντε φορές την ημέρα τελετουργικά. 

3) Η ελεημοσύνη εκφράζει το ενδιαφέρον και την αγάπη για τον συνάνθρωπο. 

4) 4) Η νηστεία στη διάρκεια του μήνα Ραμαντάν είναι υποχρεωτική για όλους τους 

Μουσουλμάνους. 

5) 5) Ιερή αποδημία, ο Μουσουλμάνος υποχρεούται να πραγματοποιήσει αυτό το 

Προσκύνημα τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του. 

ΕΟΡΤΕΣ 

  Το Εορτολόγιο του Ισλάμ στηρίζεται στο σεληνιακό έτος. Έτσι δεν συνδέονται με σταθερές 

εποχές του γνωστού μας έτους αλλά μετακινούνται διαδοχικά σε όλες τις εποχές. Το 

Ισλαμικό έτος αρχίζει με τον εορτασμό της Εγίρας, δηλαδή της εξόδου του Μωάμεθ από τη 

Μέκκα στη Μεδίνα. 

    Η λατρευτική ζωή εντείνεται τον ένατο μήνα τον Ραμαντάν, οπότε τηρείται η νηστεία. Στη 

περίοδο αυτή δεσπόζει << Η νύχτα της δύναμης >> κατά την οποία σύμφωνα με την 

παράδοση κατέβηκε το Κοράνιο από τον ουρανό. 

     Η σημαντικότερη εορτή είναι η Ιντ αλ‐Καμπίρ ή Ιντ αλ‐Άντα. Τελείται τον δωδέκατο μήνα 

στη διάρκεια του οποίου πραγματοποιείται το μεγάλο προσκύνημα στη Μέκκα.  

     Τα πέντε δάχτυλα του χεριού του Αλί ή της Φατίμα συμβολίζουν τον Προφήτη και τους 

κατά σάρκα συγγενείς του. 

 

25  

      Οι εορτές αυτές τελούνται με επισημότητα στην Περσία, στην Υεμένη και σε πολλά άλλα 

μέρη στο Πακιστάν αλλά στο Ιράκ είναι το επίκεντρο. 

ΚΛΑΔΟΙ 

Διακρίνεται σε δύο σαφείς ομάδες: 

Α) Σουννίτες  

Β) Σιίτες  

Σουννίτες : Άραβες, Τούρκοι 

Σιίτες : Πέρσες 

Κλάδος Σιϊτών 

     Οι Ιμάμιδες είναι το δόγμα που ανακηρύχθηκε το 1572 ως επίσημη θρησκεία της 

Περσίας. Οι Ιμάμιδες έχουν πολλούς οπαδούς στο Ιράκ αλλά και αξιόλογες κοινότητες στο 

Λίβανο, το Πακιστάν και την Α. Αφρική.  

      Οι Ισμαηλίτες δέχονται μόνο επτά Ιμάμιδες, διακρίνονται για την μεγάλη 

προσαρμοστικότητα και συντονίζονται στο ρυθμό ζωής και τα έθιμα των διαφόρων κρατών 

στα οποία ζουν.Στη Δύση έχουν κυρίως γίνει γνωστοί από τη μεγάλη περιουσία την οποία 

αποκτούν οι ηγέτες τους με την υποχρεωτική εισφορά του 1/5 των εισοδημάτων, που 

καταθέτει κάθε οπαδός τους. 

      Στον 3ο σιϊτικό κλάδο ανήκουν όσοι δέχονται μόνο 5 Ιμάμηδες και επικρατούν στην 

Υεμένη. Απαιτούν ο Ιμάμης να εκπληρώνει τρείς όρους:  

Όροι Ιμάμη 

1) Να είναι μέρος του οίκου του Αλή. 

2) Να είναι σε θέση να καταφεύγει στο ξίφος. 

3) Να έχει σοβαρές θεολογικές γνώσεις. 

Διαφορές Σουννιτών και Σιϊτών 

   Οι Σουννίτες θεωρούν ως βασικό ηγέτη τον Χαλίφη.  Οι Σιίτες τονίζουν την εσωτερική 

διάσταση της Θρησκείας και πιστεύουν ότι όλοι οι μεγάλοι Ιμάμηδες υπήρξαν φορείς του 

Θείου Φωτός. 

     Παρόλη την έμφαση στη σημασία του Αλή η λατρευτική ιδιοτυπία της κοινότητας των 

Σιιτών στρέφεται γύρω από το μαρτύριο του Χουσαΐν, ο οποίος θεωρείται 

μεγαλομάρτυρας.   Η ευαισθησία στη σημασία και την αξία που έχει το μαρτύριο και το 

πάθος στη ζωή των εκλεκτών παραμένει χαρακτηριστικό του θρησκευτικού ήθους των 

Σιιτών. 

 

26  

     Τέλος θεμελιώδης αρχή αποτελεί γι’ αυτούς η κεντρική σημασία του Ιμάμη ως θείου 

δίκαιου διαδόχου του Αλή. Η αυθεντία βρίσκεται στο πρόσωπο του ζωντανού θρησκευτικού 

ηγέτη και όχι στην κοινότητα. 

Δημιουργία του Ισλάμ και επιστήμες 

     Το Ισλάμ δημιουργήθηκε αλλά και αναπτύχτηκε σε περιοχές που είχαν ανθίσει και είχαν 

γνωρίσει μεγάλη πολιτισμική αλλά και οικονομική άνθιση . Μερικές από αυτές ήταν ο 

αρχαίος ελληνικός αλλά και βυζαντινός πολιτισμός. Έτσι αναπτύχτηκε ως ένα σπουδαίο 

πνευματικό κέντρο για τον τότε αιώνα. 

     Μετά από μια ανακάλυψη τους για την δημιουργία χαρτιού ασχολήθηκαν με το να 

δημιουργήσουν βιβλία και αυτά τα βιβλία έπαιξαν καθοριστικό ρολό μιας και ιδρύθηκε ο 

«οίκος της σοφίας», ο όποιος περιείχε μεγάλο μεταφραστικό τμήμα, αστεροσκοπείο αλλά 

και επιστημονικά βιβλία. Βέβαια υπήρξαν και πολλοί διδάσκαλοι της ιατρικής ,που 

μετέφρασαν κείμενα και ι βοήθησαν στην ανάπτυξη και εξέλιξη της ιατρικής επιστήμης και 

φιλοσοφίας.  

Ανακάλυψη και βελτίωση επιστημών 

     Οι διανοούμενοι μουσουλμάνοι επηρεάστηκαν από άλλους πολιτισμούς και αυτό 

βοήθησε στο να κάνουν νέες ανακαλύψεις. Για παράδειγμα οι Άραβες έκαναν ως κύριο 

μέλημα τους την αναλυτική γεωμετρία και  την άλγεβρα.  

     Εισχώρησαν και καλλιέργησαν στο να καταλάβουν καλύτερα την έννοια τους πειράματος 

και ανακάλυψαν διαφορές χημικές ουσίες (νιτρικό και θειικό οξύ, διχλωριούχο υδράργυρο 

κλπ). Και αυτά φυσικά συνέβαλαν στην βελτίωση της ιατρικής επιστήμης.  

Η ανάπτυξη της φιλολογίας 

    Την ιδία χρονική στιγμή αναπτύσσονταν και επεκτείνονταν οι διάφοροι κλάδοι της 

φιλολογίας.Και περισσότερο στην Περσία και σε κάποιους κύκλους των Σούφι σε ιδιαίτερη 

εκτίμηση ήταν η ποίηση.Βέβαια είχαν και επιρροές από αριστοτελικά, πλατωνικά και 

ναπολεόντεια στοιχεία με βάση τη λογική αλλά και τη διαίσθηση. 

     Η ναπολεόντεια και αριστοτελική φιλοσοφία ήταν αυτή που τους απασχόλησε αλλά και 

προτίμησαν.  Αυτές οι δυο διδάχτηκαν σε ελληνικές φιλοσοφικές σχολές αλλά δημιούργησε 

αντικρουόμενες απόψεις ανάμεσα σε φιλοσόφους μουσουλμάνους όπως ο αλ‐Κιντί, αλ‐

Ραζί κ.ά. 

Η τέχνη στο Ισλάμ  

    Η τέχνη επηρεάστηκε  σε μεγάλο βαθμό από την θρησκεία των μουσουλμάνων, το 

Κοράνι, μιας και το Κοράνι είχε μια εχθρότητα προς κάθε μορφή ειδωλολατρίας, κι έτσι 

περιορίστηκε στην ενασχόληση με το προσωπικό στοιχείο.Στη τέχνη αναπτύχτηκαν 

περισσότερο τα γεωμετρικά σχήματα και τα κοσμήματα τα οποία ανέδειξαν το 

διακοσμητικό  χαρακτήρα της ισλαμικής τέχνης. Η τέχνη βέβαια δέχτηκε επιρροές από το βυζαντινό , τον  αρχαίο ελληνικό  και τον  περσικό πολιτισμό αλλά ανέπτυξε δικό της 

χαρακτήρα και ύφος .Η μεγάλη ανάπτυξη ήταν στη δημιουργία ταπήτων  δηλαδή ειδικών 

 

27  

χαλιών που κάλυπταν την ανάγκη για προσευχή αλλά και κάλυψη των δαπέδων στα 

τεράστια Τεμένη. 

Αρχιτεκτονική 

     Τα Τζαμιά αποτέλεσαν ένα δημιούργημα της εποχής που όλοι οι μουσουλμάνοι άρχοντες 

φρόντιζαν να κτίζουν για την εξυπηρέτηση της κοινής προσευχής.Η μουσουλμανική 

αρχιτεκτονική είχε ως κύρια βάση της τη βυζαντινή.Αλλά στο εσωτερικό της διάκοσμο 

αναπτύχτηκε η αισθητική και το ήθος και χρησιμοποιήθηκαν τα αραβουργήματα και η 

καλλιγραφία. Μερικά από αυτά τα μεγαλόπρεπη δημιουργήματα που διέπρεψαν είναι το 

Τέμενος του Ομάρ στην Ιερουσαλήμ ,που σχεδιάστηκε από Έλληνα αρχιτέκτονα (687‐691), 

το τεράστιο πλινθόκτιστο Τέμενος της Σαμαράς στο Ιράκ( άρχισε να κτίζεται το 847) . Όλη η 

τέχνη τους μπορούμε να πούμε πως εξυπηρετούσε και τον σκοπό στο να διευκολύνουν την 

ανάταση την πιστών προς το Θεό.  

 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

28  

                    ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ‐ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ 

                                                          ΓΛΩΣΣΑ 

ΣΜΥΡΝΑΙΪΚΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ 

αγλέουρα έφαγε= έφαγε μέχρι να σκάσει 

άλειμμα= πάχος 

ασφάλακας=βάτραχος  

αφάντουρος=απρόσεκτος  

ερίφης = ανθρωπάκος 

καρβούνι= αρρώστια 

μαγαρισιά =ακαθαρσία 

πάσα‐κάσα= δεν έκανε τίποτα 

ρουβέλι= ερείπια 

χασολόγος=φλύαρος  

τσαούσης=λοχίας  

χαζιρέματα=προετοιμασίες  

Ομοιότητες Ελληνικής με την Τουρκική 

            Ομοιότητες  

‐Στο φαγητό πχ. yalanci = ντολμαδάκια  

1. halva=χαλβάς  

2. kaymak = καϊμάκι  

     Πολιτικά και άλλα 

harac = χαράτσι  

karpazi = καρπαζιά  

1. buzuk = μπουζούκι 

 

 

 

 

29  

 

 

                                   ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ 

                                              Ο  ΓΑΜΟΣ 

 

         Για τους Μικρασιάτες ο γάμος αποτελούσε ιερό καθήκον, τόσο για τους ίδιους όσο και 

για την κοινωνία. Αγαπούσαν την οικογένεια και φρόντιζαν να τη δημιουργήσουν όσο το 

δυνατόν γρηγορότερα. Όπως κρατούσαν τις αρχές και την παράδοση στην πατρίδα, έτσι κι 

εδώ τώρα δεν άλλαξαν καμιά από τις όμορφες συνήθειές τους, όπως αυτή του γάμου.  

         Σκοπός του γάμου ήταν η διατήρηση της γενιάς με την  απόκτηση παιδιών, η καλή 

ανατροφή τους, καθώς και η αρμονική συμβίωση του άντρα με τη γυναίκα. «Όμορφο που 

`ναι τ’ όμορφο πέντε φορές και απ’ όλα τ’ ομορφότερο ο άντρας με τη γυναίκα». Όταν οι γονείς έβλεπαν ότι το παιδί μεγάλωνε, το συζητούσαν μεταξύ τους και πάντα με τη 

σύμφωνη γνώμη του νονού, έστελναν προξενιά για να το παντρέψουν. Τα κορίτσια από 10‐

15 χρονών ήταν όλα αρραβωνιασμένα. Για την προίκα τους φρόντιζαν ήδη από την ώρα 

που γεννιόταν κι έλεγαν: «Το κορίτσι στο πεσούκι και η προίκα στο σεντούκι». 

    ΤΟ ΠΡΟΞΕΝΙΟ 

       Οι προξενήτρες ήταν γνωστές και δαχτυλοδεικτούμενες στη μικρή κοινωνία του χωριού 

και τις διέκρινε η καπατσοσύνη και η μαεστρία της πειθούς του συνομιλητή τους. Αυτές 

συνήθως ήταν χήρες μεγαλογυναίκες, που δε χάρηκαν στεφάνι ούτε μια ολοκληρωμένη κι 

ευτυχισμένη οικογένεια. Ίσως αυτός να ήτανε κι ο λόγος, που πάσχιζαν με κάθε τρόπο να 

συμβάλουν στο στήσιμο ενός νέου σπιτικού, γεμάτο με όνειρα για μια χαρούμενη ζωή, 

αφού αυτές είχαν την ατυχία να το στερηθούν.Έβρισκε τρόπο, λοιπόν, η προξενήτρα και 

επισκεπτόταν το σπίτι της υποψήφιας νύφης κάνοντας τη ‘δουλειά’ της συστηματικά. 

Πρώτα πρώτα  φρόντιζε η επίσκεψή της να είναι όσο γίνεται διακριτική και σκαρφιζόταν 

κάτι, ώστε να μη δώσει τροφή για σχόλια στις κουτσομπόλες του χωριού. Αφού 

στρογγυλοκάθονταν και σεργιανούσε την κουβέντα από ‘δω κι από ‘κει, φρόντιζε να τη 

φέρει  στο  θέμα της προξενιάς. Άμα έμπαινε το νερό στ’ αυλάκι, άρχιζε  τα παινέματα και 

τα γλυκόλογα για το ‘λεγάμενο’ αποσπώντας το ποθητό ΝΑΙ κι ορίζονταν η μέρα του λόγου. 

   Ο ΑΡΡΑΒΩΝΑΣ 

         Η μέρα αυτή ήταν συνήθως μια μεγάλη γιορτή, μια σχόλη, έτσι ώστε να επισημοποιεί 

από μόνη της αυτό το μοναδικό γεγονός της ζωής του ζευγαριού. Την ημέρα του λόγου, που 

σήμαινε αυτόματα και τον αρραβώνα ‐ το ‘συνηβασμό’, όπως τον έλεγαν‐ οι γονείς του 

γαμπρού μαζί με το νονό και κάνα δυο πολύ στενά, συγγενικά πρόσωπα πήγαιναν στο σπίτι 

της κοπέλας, για να τη ζητήσουν επίσημα. Εκεί γίνονταν οι σχετικές διευκρινήσεις, όσον 

αφορά στην προίκα, στο ‘τράχωμα’, για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις στο μελλοντικό 

έγγαμο βίο του αντρόγυνου.  

 

30  

 

 

     Η ΠΡΟΙΚΑ 

          Το τράχωμα μπορεί να ήταν ένα βόδι, μια αγελάδα ή χρυσές λίρες. Οι γονείς δίνανε τα 

χέρια και στη συνέχεια ο γαμπρός και η νύφη δώριζαν τα λεγόμενα ‘μανέτια’ στα πεθερικά 

φιλώντας τους το χέρι. Δώρα γίνονταν και σε όλα τα μέλη των δύο οικογενειών, απ’ τη 

γιαγιά και τον παππού μέχρι τον πιο μικρό. Αυτά τα δώρα ήταν συνήθως κάλτσες, μαντήλια, 

προσόψια, μαξιλαροθήκες, πουκάμισα, τα οποία είχαν φροντίσει να προμηθευτούν 

νωρίτερα. Έτσι ο λόγος τους γινότανε συμβόλαιο, σύμφωνα με τον άγραφο νόμο της 

κοινωνίας του χωριού.  

          Εδώ πρέπει να πούμε πως οι Μικρασιάτες δε συνήθιζαν να παντρεύουν τα παιδιά 

τους μακριά στα ξένα. Ένας από τους λόγους ήταν ότι ήθελαν να έχουν τα παιδιά κοντά 

τους, ώστε κάθε ώρα και στιγμή να βλέπουν πως περνούν. Κι εδώ στη δεύτερη, προσωρινή 

πατρίδα ένας λόγος παραπάνω, αφού πίστευαν πως όταν ησύχαζαν τα πράματα και 

γυρνούσαν πίσω στην πατρίδα, δε θα ήθελαν με κανένα τρόπο να αφήσουν πίσω τα παιδιά 

τους. 

          Ύστερα, ακόμη και να ήθελε κάποιος να συμπεθεριάσει με ντόπιους των διπλανών     

χωριών, ήταν αδύνατο να συμβεί, αφού όλοι τους έβλεπαν με μισό μάτι. Γι’ αυτούς ήταν οι 

ματζίρηδες, οι ξενομερίτες. Ήταν οι τουρκόσποροι, που ήρθαν να μοιραστούν τα χωράφια 

μαζί τους. Πώς λοιπόν να συνταιριάξει τούτο το αταίριαστο; Πώς μπορεί μια 

προσφυγοπούλα να γίνει ταίρι μ’ έναν αρχοντογιό; 

    Η ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΤΩΝ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΩΝ 

         Τη Δευτέρα ,μια εβδομάδα πριν από το γάμο, στα σπίτια  των μελλόνυμφων γίνονταν 

γενική καθαριότητα. Ασβέστωναν, έχριζαν με κοκκινόχωμα τα χαγιάτια, τα πεζούλια γύρω 

στις αυλές. Την ίδια μέρα ο γαμπρός με τους φίλους του πήγαιναν στο βουνό και έφερναν 

ξύλα για το τζάκι και το ψήσιμο των φαγητών για τις ημέρες του γάμου.Οι μεζέδες για τα 

κεράσματα ετοιμάζονταν πάνω σε τσίγκινους, μεγάλους και αστραφτερούς δίσκους, με δύο 

χερουλάκια στις άκρες τους. Τους είχαν αγορασμένους επί τούτου για τέτοιες μεγάλες 

μέρες. Τα μεζελίκια αυτά ήταν τα ‘κιοφτούδια’, μικρά μικρά στρόγγυλα κεφτεδάκια μαζί με 

μπόλικα ‘τουβλούδια’, κάτι ζυμαρένιοι, μικροί κύβοι, ζυμωμένοι με μπυρομαγιά και 

διάφορα μπαχαρικά. Στη μέση του δίσκου είχαν την καράφα με το τσίπουρο και τις 

‘δαχτυλήθρες’, εκείνα τα μικρά, ρηχά ποτηράκια, που χωρούσαν τσίπουρο μια ρουγκλιά. 

       Την Τρίτη καλούσαν τους ξένους, δηλαδή αυτούς που δεν ήταν συγγενείς, μ’ ένα κεράκι 

κι ένα κομμάτι κόκκινη ζάχαρη.  

       Την Τετάρτη έστελνε ο γαμπρός τα ‘παλουκούδια’ στο σπίτι της νύφης. Αυτά ήταν δύο 

καρφιά και πάνω τους τυλιγμένος,\ σπάγκος για να κρεμάσουν την προίκα. Η προίκα ήταν 

όλη φτιαγμένη από τα χέρια της νύφης, υφασμένη στον αργαλειό, κεντημένη και ραμμένη 

με πολύχρωμες κλωστές κι ολομέταξα υφάσματα. Συναγωνίζονταν οι κοπέλες ποια θα έχει 

τα καλύτερα και περισσότερα προικιά κρεμασμένα στο γάμο της. Την ημέρα αυτή 

 

31  

μαζεύονταν οι φιλενάδες της νύφης για να κρεμάσουν την προίκα της στην καλή της 

κάμαρα. Αφού τελείωναν το σχολαστικό κρέμασμα, τραγουδούσαν τη νύφη με τραγούδια 

επαινετικά για την  προκοπή της: «Η νύφη μας να χαίρεται τα πέντε δάχτυλά της, που 

έραψε και κέντησε τα ωραία τα προικιά της». Μαζί και με άλλα τραγούδια του γάμου, με 

γέλια και φωνές δημιουργούσαν μια ατμόσφαιρα γιορταστική στη ‘χαρά’, όπως 

αποκαλούσαν το γάμο. 

         Την Πέμπτη ζύμωναν τα πρωτόψωμα. Έβαζαν τη σκάφη σ’ ένα τραπέζι και δυο 

αντικριστές κοπέλες κοσκίνιζαν και ζύμωναν το αλεύρι ενώ άλλες τραγουδούσαν κι άλλες 

χόρευαν χτυπώντας νταερέ. Οι ελεύθερες κι οι νιόπαντρες έπρεπε με τη σειρά τους να 

ζυμώσουν τα πρωτόψωμα. Όλες μαζί βοηθούσαν να γεμίσουν τα ταψιά. Πολλά ταψιά με 

πρωτόψωμα για να φτάσουν στα καλέσματα και να κρατήσουν ένα για να το σπάσουν στο 

κεφάλι της νύφης την ημέρα του γάμου. 

       Την Παρασκευή καλούσαν τους συγγενείς μ’ ένα κομμάτι πρωτόψωμο κι ένα κερί. Για 

τους πολύ κοντινούς συγγενείς το κομμάτι ήταν μεγαλύτερο. Τους αρραβωνιασμένους τους 

καλούσαν μ’ ένα ολόκληρο ταψί και με  τα όργανα να παίζουν.  

         Το Σαββάτο ήταν η μέρα του λουτρού. Τη νύφη συνόδευαν οι φιλενάδες της και το 

γαμπρό οι φίλοι του μέχρι εκεί. Αυτό συνέβαινε και στην πατρίδα. Υπήρχαν δημόσια 

λουτρά σε μια πλατεία της Απολλωνιάδας, χωριστά για τους άντρες και χωριστά για τις 

γυναίκες. Πάντα με τραγούδια και όργανα, όπως το βιολί και το ούτι, που έπαιζαν 

ασταμάτητα. Αφού γύριζαν στο σπίτι του γαμπρού, άρχιζε η διαδικασία του 

μπερμπερίσματος. Στο κέντρο της καλής κάμαρας κάθιζαν το γαμπρό σε μια καρέκλα, με τα 

πόδια του να πατούν μέσα σ’ ένα μεγάλο σινί. Κι αυτό για να `ναι σιδερένιος και γερός. 

Αργά αργά οι φίλοι του τον ξύριζαν τραγουδώντας το τραγούδι του γάμου: 

       «  Ήρθε η ώρα η καλή και η ευλογημένη να πάρει ο νιος την πέρδικα  τη 

χρυσοστολισμένη.» 

        Παράλληλα ετοίμαζαν και τα ‘καβάδια’. Αυτά ήταν το νυφικό μαζί με ένα επίσημο 

φόρεμα, για να το φορέσει η νύφη μετά το γάμο, τα παπούτσια και το καθρεφτάκι για να 

στολιστεί. Τα τακτοποιούσαν επιμελώς πάνω σε δίσκους, για να τα πάνε στο σπίτι της 

νύφης, πάλι με συνοδεία συγγενών και οργάνων.  Στο σπίτι της νύφης επικρατούσε μια 

συγκινητική ατμόσφαιρα, αφού σε λίγες ώρες θα το αποχωριζόταν.Τα τραγούδια, 

μελαγχολικά κι αυτά, βάρυναν λίγο την ατμόσφαιρα:  

       «Χωρίζει η μοίρα τους ανθρώπους  

       τ’ αηδόνια αλλάζουνε φωλιές  

       τα μάτια βλέπουν σ’ άλλους τόπους  

       μα δεν αλλάζουν, φως μου, οι καρδιές.»  

         Ο γαμπρός με τους συγγενείς του πήγαιναν να καλέσουν τον κουμπάρο χορεύοντας 

και τραγουδώντας το «Κέρνα μας‐κέρνα μας»:  

      » Σ’ αυτό το σπίτι που `ρθαμε  κέρνα μας, κέρνα μας  

 

32  

       να φάμε και να πιούμε  άιντε δεν κερνάς, να καλοπερνάς». 

Εκεί τους περιμένουν με έκδηλη χαρά και τους κερνούνε τσίπουρο και μεζέδες. Στα πιάτα 

έχουν σερβιρισμένο και τον απαραίτητο ‘ζερτέ’. Μια σούπα από σιτάρι βρασμένο και 

πασπαλισμένο με κανέλα και λίγη ζάχαρη. Μετά από τα κεράσματα έπαιρναν τον 

κουμπάρο και όλοι μαζί διάβαιναν στο σπίτι της νύφης, όπου γλεντούσαν ως το ξημέρωμα.  

  Η ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ 

Την Κυριακή από το πρωί, στο σπίτι του γαμπρού έπαιζαν τα όργανα. Στο σπίτι της νύφης 

ετοίμαζαν τους τσεβρέδες, δηλαδή τα δώρα για το γαμπρό και τους στενούς συγγενείς του. 

Τα έβαζαν πάλι σε δίσκους και τα πήγαιναν με όργανα στο σπίτι του γαμπρού. Εν τω μεταξύ 

η προίκα της νύφης ξεκρεμάστηκε και ετοιμάστηκε σε δίσκους και μπαούλα, για να `ρθούνε 

από το σόι του γαμπρού να την πάρουνε. 

Όταν έφτανε εκείνη η ώρα, κάποιος συγγενής της νύφης καθόταν επάνω σ’ ένα σεντούκι 

γεμάτο με τα προικιά της και δεν άφηναν να το πάρουν αν δεν έταζαν. Οι συγγενείς του 

γαμπρού έδιναν το μπαξίσι, αφού προηγούνταν ένα υποτιθέμενο παζάρι για να γίνει η 

‘συναλλαγή’. Οι δύο πλευρές διαπραγματεύονταν με μεγάλη δόση χιούμορ, ώσπου 

εικονικά αγόραζε ο γαμπρός την προίκα και κουβαλώντας τη στα χέρια την πήγαιναν στο 

σπίτι του γαμπρού, όπου την έραιναν με ρύζι για να στεριώσει. 

     Τώρα ήταν η ώρα να στολίσουνε τη νύφη τραγουδώντας την οι φίλες της τραγούδια 

επαινετικά για την ομορφιά και τα κάλλη της. Έπειτα την φορούσαν το πέπλο με επιμέλεια.  

      » Άσπρη είσαι κι άσπρα ντύνεσαι    κι άσπρη είν` η φορεσιά σου  

       κι άσπρα λουλούδια πέφτουνε  απ’ την περπατησιά σου.» 

Τραγουδούσαν διάφορα ακόμα τραγούδια όπως:  

    ”  Νύφη μ’ που σ’ είχε η μάνα σου   στην κόλλα διπλωμένη  

      και τώρα σε ξεδίπλωσε  στον κόσμο ξακουσμένη 

       Όταν σε γέννα η μάνα σου   όλα τα δέντρα ανθούσαν   

      και τα πουλάκια στις φωλιές   και `κείνα κελαηδούσαν  

      τριαλαλά λα λα λα λα.» 

     Ύστερα οι κοπέλες έκοβαν το πρωτόψωμο στο κεφάλι της και μοιράζονταν τα κομμάτια 

για να κολλήσουν και να καλοπαντρευτούν. Άλλες το έβαζαν το βράδυ στο προσκεφάλι 

τους για να ονειρευτούν τον καλό τους.   Έτσι φτάνει σιγά σιγά η ώρα, που η νύφη φιλά τα 

χέρια των γονιών της και τους αποχαιρετά.  

      « Κάνε μετάνοια, φίλησε της μάνας σου το χέρι        

       για να σε δώσει την ευχή   να ζήσεις με το ταίρι.»  

 

33  

     Η μάνα έδενε με τρόπο διακριτικό ένα κομμάτι από δίχτυ ψαρά στη μέση της νύφης. 

Αυτό το έβαζαν για να προφυλάξει τη νύφη από κάθε κακό μάτι και σκέψη κάποιου 

πιθανού σατανικού εχθρού. Τώρα πλέον η νύφη ήταν έτοιμη, στολισμένη και καμαρωτή, με 

τα μαλλιά της κότσο και με το αραχνοΰφαντο πέπλο να τον σκεπάζει πεσμένο ως κάτω στη 

μέση της.  

       Το νυφικό στις πιο παλιές εποχές, εκεί στην Απολλωνιάδα, ήταν ραμμένο από 

ολομέταξο ύφασμα, μπουφουρακένιο ατλάζι σε μορφή βράκας. Η μόδα όμως της Ευρώπης 

δεν άφησε ανεπηρέαστα ακόμα κι αυτά τα μικρασιατικά παράλια κι έτσι δειλά δειλά οι πιο 

νέες νύφες φόρεσαν το μακρύ ολόλευκο νυφικό, που δεν το νοίκιαζαν αλλά αγόραζαν 

λευκό, μεταξωτό ύφασμα, το έραβαν μόνες τους και το κρατούσαν για όλη τους τη ζωή. Οι 

δαντελωτές γιρλάντες γύρω στον ποδόγυρο, στη μέση και στα μανίκια μαζί με το 

χειροκέντητο πέπλο αποτελούσαν ένα εργόχειρο μοναδικής τέχνης. 

       Οι στιγμές ήταν γεμάτες συγκίνηση αυτή την ώρα του αποχωρισμού και έξω η μουσική 

από τα όργανα σήμαινε τον ερχομό του γαμπρού και του κουμπάρου. Ο γαμπρός φτάνει 

έξω από την πόρτα της νύφης και τη βρίσκει κλειστή. Από μέσα ακούγονται οι φωνές των 

κοριτσιών, που ζητούν χρήματα, μπαξίσι. Ο γαμπρός πληρώνει, μα οι κοπέλες ζητούν 

περισσότερα γιατί η νύφη είν’ όμορφη και ακριβή. Διασκεδάζουν κι εδώ λίγο τη στιγμή του 

παζαριού και τελικά ανοίγουν την πόρτα, αφού πάρουν πρώτα το απαραίτητο ρεγάλο. Στη 

συνέχεια ο γαμπρός φιλά το χέρι των γονιών της νύφης και ξεκινούν όλοι μαζί για την 

εκκλησία. Η νύφη κατεβαίνοντας τις σκάλες στέκει στην εξώπορτα, γυρνά το πρόσωπο κι 

αντικρίζει το σπίτι. Είναι η ώρα που ο πατέρας της πατάει το κεφάλι τρεις φορές και η νύφη 

σκύβει σε θέση μετάνοιας, ως ένδειξη αποχαιρετισμού.  

        » Πηγαίνω μάνα κι έχε γεια και δώσ’ μου την ευχή σου 

       και πες πως δε με γέννησες    και δε μ’ έχεις παιδί σου.»   

           Ύστερα στεκόταν στην πόρτα κάποιος που γνώριζε ψαλτική  και έψαλε το τροπάριο 

της Παρθένου Παναγίας. Αυτός ο ψαλμός ικανοποιούσε ηθικά τον πατέρα της νύφης, γιατί 

ο ύμνος της Παρθένου ψάλλονταν μονάχα σε νύφες, που παρέμεναν τίμιες ως την ημέρα 

του γάμου τους. Τον γέμιζε υπερηφάνεια, γι’ αυτό και έδινε μπαξίσι σ’ αυτόν που τον 

έψαλε. 

             Τα όργανα έπαιζαν ακούραστα μπροστά, με τα παλικάρια να χορεύουν και τους 

καλεσμένους να ακολουθούν στο διάβα για την εκκλησία. Εκεί στην πόρτα περίμενε ο 

παπάς τους μελλόνυμφους για να τους μεταφέρει έναν έναν μπρος στην ωραία πύλη και ν’ 

αρχίσει το μυστήριο.  Στη συνέχεια ακολουθούσε και η μεταφορά του γαμπρού. Τα 

στέφανα ήταν της εκκλησίας και κοινά για όλους. Καμιά φορά και οι βέρες ήταν δανεικές, 

να τις φορέσουν οι μελλόνυμφοι την ώρα του μυστηρίου και ύστερα να τις επιστρέψουν. 

        Μετά τη στέψη ο δρόμος οδηγούσε στου γαμπρού το σπίτι. Από τα σπίτια που 

περνούσε το ψίκι*, έβγαιναν οι δίσκοι με το ρακί και τα γλυκίσματα. Η νύφη κι ο γαμπρός 

περίμεναν υπομονετικά, ώσπου να κεραστούνε όλοι και συνέχιζαν. Αυτό επαναλαμβανόταν 

τόσες φορές όσα και τα σπίτια που έβγαζαν δίσκο. Ακόμα κι όταν έβρεχε ή χιόνιζε, αυτό δεν 

τους εμπόδιζε να χορεύουν, να πίνουν και να τραγουδούν στο δρόμο.  

 

34  

         Κάποτε έφταναν στο σπίτι του γαμπρού. Εκεί τους περίμεναν με καλωσορίσματα κι 

ευχές, όπως: να ζήσετε στεριωμένοι κλπ. Τους πρόσφεραν το σερμπέτι δηλ. νερό με 

ζάχαρη, όπως επίσης και καρύδια με μέλι. Έβαζαν ένα ψωμί στην αμασχάλη της νύφης και 

την οδηγούσαν στο εσωτερικό του νέου πλέον σπιτιού της. Την ώρα αυτή έπρεπε να 

φιλήσει τα χέρια των γονιών του γαμπρού και όλων των προσκεκλημένων. Έπειτα καθόταν 

στο κρεβάτι και την έφερναν δύο μικρά παιδιά, ένα αγόρι κι ένα κορίτσι. Τα κρατούσε για 

λίγο στα γόνατά της και όλοι την εύχονταν να αποκτήσει παιδιά.  

          Τη Δευτέρα το βράδυ, μετά την Κυριακή του γάμου, μαζεύονταν πάλι οι συγγενείς του 

γαμπρού και της νύφης φέρνοντας δώρα. Στρώνονταν τραπέζια και χόρευαν μέχρι το πρωί. 

Τη μέρα αυτή το έθιμο ήταν να τραγουδήσει η νύφη. Τα όργανα σταματούσαν και όλοι οι 

καλεσμένοι σώπαιναν για ν` ακουστεί το τραγούδι της νύφης, που στέκονταν καταμεσής 

της κάμαρης πλουμιστή και στολισμένη. Το τραγούδι αυτό μπορεί να ήτανε χαρούμενο για 

λυπητερό, ακόμα και μοιρολόι. Μ` αυτό η νύφη έβγαζε μέσα απ` τα σωθικά της τη χαρά, τη 

λύπη, καμιά φορά και το παράπονο, αφού οι άλλοι όριζαν τη ζωή και την τύχη της χωρίς να 

πάρουν τη δικιά της γνώμη. 

    Την Τρίτη ο γαμπρός με τους φίλους του πήγαινε επίσκεψη στο σπίτι της πεθεράς του κι 

ύστερα στου κουμπάρου. Την επόμενη Κυριακή γινόταν η αντίχαρα. Η νύφη έβαζε το 

νυφικό της και στολιζόταν για να δεχτεί τους συγγενείς στο σπίτι της. Πάλι γλέντια, πάλι 

φαγιά, κρασιά και τραπεζώματα. Κι  έπειτα από σαράντα μέρες το ανδρόγυνο πήγαινε στην 

εκκλησία για να πάρει την ευλογία του παπά. 

 

 

                           ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΑΪ ΓΙΑΝΝΙΟΥ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ 

              Ο ΚΛΗΔΟΝΑΣ 

• Προέρχεται από το κλήδων = μάντεμα, προφητεία. 

• Γινόταν 24 Ιουνίου. 

       « Την παραμονή το βράδυ, άναβαν τις φωτιές του Αϊ Γιαννιού. Κάθε νοικοκυρά άναβε 

μπροστά στην πόρτα της το ‘φανό’, με το στεφάνι της Πρωτομαγιάς και  ό,τι είχε για 

κάψιμο.Γύρω από το φανό, μαζεύονταν άνδρες, γυναίκες , παιδιά και  πηδούσαν πάνω από 

τη φωτιά για το καλό. Όταν έσβηνε η φωτιά, έπαιρνε ο καθένας λίγη στάχτη στο σπίτι του 

για να φεύγουν οι ψύλλοι.Ανήμερα, τα κορίτσια της Σμύρνης έκαναν μαντείες, για να δούνε 

το ριζικό τους. »Τραγουδούσαν και συγκεκριμένα τραγούδια, που λέγονται του Κλήδονα. 

              Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ 

       Οι ελεύθερες κοπέλες έβαζαν κάτω από το προσκεφάλι τους έναν καθρέφτη και τα 

μεσάνυχτα κοίταζαν μέσα σε αυτόν για να δουν το πρόσωπο εκείνου ,που θα παντρευτούν. 

    

 

35  

      ΤΟ ΑΣΠΡΑΔΙ ΤΟΥ ΑΒΓΟΥ 

        Την ημέρα του Αϊ Γιαννιού έχυναν σε μια καράφα με νερό, ασπράδι αβγού απο μαύρη 

κότα και το σκέπαζαν με κόκκινο πανί. Ύστερα το ξεσκέπαζαν και από τα σχήματα που 

υπήρχαν μέσα στην καράφα, έκαναν μαντείες για τη μοίρα τους. 

      Ο ΙΣΚΙΟΣ 

      Ανήμερα της γιορτής, το μεσημέρι, τα κορίτσια έτρεχαν στον ήλιο να δούνε τον ίσκιο 

τους. Αν ο ίσκιος δεν είχε κεφάλι, θα πέθαιναν το χρόνο εκείνο. 

      ΠΡΩΤΟΜΑΡΤΙΑ 

       Την παραμονή της Πρωτομαρτιάς, έστριβαν κόκκινο και άσπρο μετάξι και το τύλιγαν σε 

μια τριανταφυλλιά, για να το δει τη νύχτα το άστρο. Το πρωί, πριν βγει ο ήλιος, η 

μεγαλύτερη γυναίκα του σπιτιού,κρατώντας ένα τηγάνι και ένα ξύλινο κουτάλι 

τραγουδούσε: « Μέσα Μάρτης και χαρά , έξω ψύλλοι και κοριοί» Το έλεγε σε κάθε δωμάτιο 

τρεις φορές και έπειτα έβαζε σε όλους το ‘μάρτη’. 

      ΤΟ ΠΕΣΙΜΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ 

      Στο μέρος που έπεφτε το παιδί έχυναν νερό, έφτυναν τρεις φορές και το έβαζαν να 

κάνει την ανάγκη του. 

 

 

 

ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ                                                                                                      

Στην Κωνσταντινούπολη υπάρχουν περίπου 5.Ο00 ελληνορθόδοξοι και 200 νέοι ελλαδίτες 

που ζουν εκεί μόνιμα. Υπάρχει όμως έλλειψη πιστών. Πολλές από τις 83 ελληνικές 

εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης ζωντανεύουν αυτές μόνο τις μέρες, παραμένοντας τον 

υπόλοιπο χρόνο αδειανές.    

     ΟΙ ΕΦΤΑ ΕΠΙΤΑΦΙΟΙ ΚΑΙ Η ΖΟΥΛΟΠΕΤΡΑ                                                                                                  

     Καθαρά πολίτικο έθιμο. Αποτελεί το προσκύνημα των 7 επιταφίων, το πρωί της Μεγάλης 

Παρασκευής. Αποτελεί μάλιστα έθιμο κοινό σε όλες τις χριστιανικές κοινότητες της 

πόλης,καθώς το τηρούσαν και οι καθολικοί και οι Αρμένιοι. Οι πιστοί επισκέπτονται 7 

εκκλησιές και περνούν κάτω από τους επιταφίους τους. Ανάμεσα τους είναι εκείνοι που 

έχουν  συγγενείς τους, θαμμένους στο νεκροταφείο. Τελούν τρισάγια στους τάφους και 

μοιράζουν κόλλυβα, για την ανάπαυση των ψύχων τους. Πολιτικοί σύλλογοι οργανώνουν 

προσκυνήματα με λεωφορεία, που εκκινούν από την όπερα ,στην πλατεία ταξίμ. Στην 

καρδιά του άλλοτε εβραϊκού γκέτο, βρίσκεται ο ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, γνωστός 

και ως Αη Στράτης. Εδώ προσέρχονται οι ρωμιοί τη Μεγάλη Παρασκευή για να περάσουν τη 

ζουλόπετρα, μια στενή οπή στη βάση ενός τοίχου του ναού, που βγάζει σε ένα μικρό 

δωμάτιο. 

 

36  

      Η ΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΠΙΤΑΦΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΡΙΓΚΗΠΟ 

        Η Παναγία της Πριγκήπου, στην πλατεία της πόλης, είναι η μόνη ρωμαϊκή ενορία που 

πραγματοποιεί περιφορά έξω στους δρόμους. Το έθιμο αναβίωσε για πρώτη φορά το 

2004.Η Παναγία της Πριγκήπου, στην πλατεία της πόλης, είναι η μόνη ρωμαϊκή ενορία που 

πραγματοποιεί περιφορά έξω στους δρόμους. Το έθιμο αναβίωσε για πρώτη φορά το 2004.   

Η ακολουθία ξεκινά πολύ νωρίς, λίγο μετά τις 5,και ο επιτάφιος βγαίνει κατά τις 6:30.Καθώς 

η πομπή βγαίνει, οι αμαξάδες παρατάσσονται σοβαροί και αμίλητοι. Προπορεύονται τα 

παιδιά με τις λαμπάδες, ακολουθεί η χορωδία‐νέες ρωμιές από όλη την πόλη, ο 

εσταυρωμένος και οι ιερείς, ενώ ακολουθούν 50 περίπου πιστοί με αναμμένα κεριά.  

                 ΤΟ ΠΑΣΧΑΛΙΝΟ ΤΡΑΠΕΖΙ  

        Την Κυριακή του Πάσχα ρωμιοί και ελλαδίτες, μαζί με τους συγγενείς και τους 

τούρκους φίλους, που τους επισκέπτονται ,μαζεύονται σε κάποιες ενορίες και στήνουν 

πασχαλινά τραπέζια. Προς το μεσημέρι εορτάζεται η δεύτερη ανάσταση και μετά 

σερβίρονται στους πιστούς εδέσματα. Μια από τις κεντρικότερες ενορίες της πόλης, όπου 

προσέρχονται πλήθη για την δεύτερη ανάσταση και το τραπέζι του Πάσχα, είναι η κοιμήση 

της Θεοτόκου Διπλοκιονίου, δίπλα στην αγορά του Μπέσικατς. Εδώ το Ευαγγέλιο 

διαβάζεται σε διάφορες γλώσσες και οι πιστοί μαζεύονται στην αίθουσα τελετών, όπου 

μοιράζονται σοκολατένια αβγά και παιχνίδια στα παιδιά.Έτσι κλείνει ο κύκλος της 

λαμπρότερης εορτής της ορθοδοξίας,σε μια πόλη βαριά με τις μνήμες ενός ευτυχέστερου 

για την ελληνική κοινότητα παρελθόντος. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

37  

                                 ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ 

                                       ΒΟΤΑΝΑ ΚΑΙ ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ 

«Τις ιστορίες του τόπου μας, για να μην τις ξεχνάμε, τις βάζουμε μέσα στα φαγητά μας….» 

ΑΡΜΠΑΡΟΡΙΖΑ 

Aνακουφίζει από τις ημικρανίες και μειώνει την χοληστερόλη.Το άρωμά της φέρνει λίγο 

από λιβάνι.Xρησιμοποιείται στις μαρμελάδες και στα γλυκά του κουταλιού. 

ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ 

Χρησιμοποιήστε το για υπέροχες σάλτσες.Προέρχεται απο το γνωστό φυτό του βασιλικού. 

Χρησιμοποιείται κυρίως για το άρωμα του. 

ΓΑΡΥΦΑΛΛΟ 

Το γαρύφαλλο προέρχεται από το λουλούδι αυτού του φυτού, το οποίο συλλέγεται όσο 

είναι ακόμη μπουμπούκι.Χρησιμοποιείται για τη ναυτία και τον εμετό.Δίνει άρωμα σε 

γλύκα και σάλτες.25% περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο που χρησιμοποιείται στην 

οδοντιατρική.Η γεύση είναι δυνατή και καυστική.Το άρωμα είναι ευχάριστο. 

Χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική, στην αρτοποιία, στην ποτοποιία και στον 

αρωματισμό κρεάτων και ποτών. 

ΓΛΥΚΑΝΙΣΟ 

Μαλακώνει το λαιµό και µας ηρεµεί.Διακριτικό άρωµα σε σούπες, χορτόπιτες και 

σαλάτες.Αρωµατίζει επίσης το ούζο, το τσίπουρο, διάφορα λικέρ και σιρόπια. 

ΔΑΦΝΗ 

Νοστιμίζει σάλτσες, ψαρικά, κρέατα και όσπρια.Καταπολεμά τα φουσκώματα, ανοίγει την 

όρεξη και τονώνει τα τεμπέλικα στομάχια.Τα φύλλα χρησιμοποιούνται ως άρτυμα στη 

μαγειρική και στη συσκευασία ξηρών καρπών.Το αιθέριο έλαιο (δαφνέλαιο) 

χρησιμοποιείται για την παρασκευή εντομοκτόνων και παρασιτοκτόνων.  

ΚΑΝΕΛΛΑ 

Έχει καστανοκόκκινο χρώμα και έντονο άρωμα.Χρησιμοποιείται κυρίως στη μαγειρική και 

τη ζαχαροπλαστική.Συμπεριλαμβάνεται ως κύριο συστατικό σε μίγματα, ποτά, καφέδες, 

γλυκά και κρέατα.Είναι ένα από τα αρχαιότερα μπαχαρικά και προέρχεται από την 

Κεϋλάνη.Διακρίνεται σε γλυκιά και πικρή.Προσθέτει ωραία γεύση και άρωμα σε όλων των 

ειδών τα φαγητά ακόμα και σε ποτά.  

ΚΑΡΔΑΜΟ 

Είναι πλούσιό σε βιταμίνη C.Βοηθάει την πέψη των γαλακτοκομικών προϊόντων.Συνοδεύει 

κυρίως σαλάτες αλλά και μαγειρευτά λαχανικά. 

 

38  

 

ΚΡΕΜΜΥΔΙ 

Δίνει  πικάντικη γεύση στο φαγητό.Αρωματίζει το φαγητό.Ανακουφίζει άμεσα από  τον 

πόνο του εγκαύματος. 

ΚΥΜΙΝΟ 

Έχει ιδιαίτερο έντονο άρωμα.Θεωρείται πως τονώνει την καρδιά.Ταιριάζει πολύ με κρέας 

και ψάρι. Χρησιμοποιείται ως αφέψημα, ως έγχυμα και ως διάλυμα.Μπορούμε να 

μασήσουμε τους σπόρους του. 

ΜΟΣΧΟΚΑΡΥΔΟ 

Το μοσχοκάρυδο προέρχεται από τους σπόρους της μοσχοκαρυδιάς.Το μοσχοκάρυδο 

αρωματίζει μοναδικά σε πολλές συνταγές.Είναι επίσης χρήσιμο στην αντιμετώπιση των 

ρευματικών πόνων.Η γεύση του είναι πικάντικη. (φρεσκοτριμμένο πολύ πιο δυνατό)Σε 

μικρές ποσότητες είναι κατάλληλο για σούπες.Δίνει λεπτή γεύση σε σάλτσες, ζωμούς, 

κρέατα, ομελέτες και γλυκά.  

ΠΑΠΡΙΚΑ 

Προέρχεται από τους καρπούς ορισμένων ποικιλιών πιπεριάς Capsicum Annum.Η γεύση της 

και το άρωμά της κυμαίνεται από γλυκό έως δριμύ.Δίνει ζωηρό και κόκκινο χρώμα σε 

πολλά τρόφιμα.Η γεύση της ποικίλλει από γλυκιά ως δριμεία.Η καψαϊκίνη είναι υπεύθυνη 

για την καυτερή της γεύση. 

ΠΙΠΕΡΙ 

Προέρχεται από τους καρπούς των φυτών της οικογένειας Piperaceae.Το πιπέρι ερεθίζει 

συγκεκριμένους γευστικούς κάλυκες της γλώσσας.Χρησιμοποιείται σχεδόν σε όλα τα 

φαγητά. 

ΡΙΓΑΝΗ 

Προέρχεται από το φυτό Origanum Vulgare. Είναι αρωματικό φυτό που χρησιμοποιείται και 

ως φάρμακο από την αρχαιότητα. Διευκολύνει την πέψη , ανοίγει την όρεξη και φυλάει από 

τα κακά πνεύματα. Στο φαγητό προσθέτει κυρίως άρωμα αλλά και ωραία γεύση. 

ΣΚΟΡΔΟ 

Είναι απο το φυτό Allium sativum.Έχει έντονα καυστική γεύση και δυνατή οσμή.Έχει την 

ιδιότητα να θανατώνει επικίνδυνα βακτηρίδια στο στομάχι. 

 

39  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

40  

                                                ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΦΑΓΗΤΑ                                                                        

Σουτζουκάκια πολίτικα 

 ΥΛΙΚΑ  για σουτζουκάκια 

• ½  κιλό κιμά μοσχαρίσιο 

• ½  κιλό κιμά χοιρινό 

• 2 κρεμμύδια τριμμένα 

• 2 αυγά 

• 2 κουταλιές κόκκινο κρασί 

• 1 κουταλιά ελαιόλαδο 

• ½ ματσάκι μαϊντανό ψιλοκομμένο  

• 1‐2 σκελίδες σκόρδο κοπανισμένο 

• 1 κουτ. του γλυκού κύμινο 

• ¼ κουτ. του γλυκού καυτερό πιπέρι 

• αλάτι,πιπέρι  

• ½ φραντζόλα ψίχα ψωμιού ,βρεγμένη και στιμμένη  

• αλεύρι, για το αλεύρωμα 

• ελαιόλαδο, για το τηγάνισμα 

           Συνταγή για σάλτσα 

• 1 τριμμένο κρεμμύδι 

• ¼ φλιτζανιού ελαιόλαδο 

• αλάτι, πιπέρι 

• 1 φύλλο δάφνης 

• 1 κιλό τοματοπολτό 

• 1 φλιτζάνι κόκκινο κρασί 

• 1 κουταλιά μέλι                                                             

Εκτέλεση για τα σουτζουκάκια  

• 1.Μουσκεύουμε την ψίχα του ψωμιού για 5 λεπτά και τη στίβουμε. 

 

41  

• 2.Τοποθετούμε σε μεγάλο μπωλ τον κιμά, το κρασί, το ψωμί,το κρεμμύδι, το 

σκόρδο, το αυγό, το μαϊντανό, το κύμινο,το καυτερό πιπέρι και το αλατοπίπερο. 

Μετά τα ανακατεύουμε καλά.  

• 3.Βρέχουμε λίγο τα χέρια μας και πλάθουμε όπως τα κεφτεδάκια. 

• 4.Τα αλευρώνουμε και τα τηγανίζουμε σε καυτό λάδι, λίγα‐ λίγα. 

• 5.Τα τοποθετούμε σε μια πιατέλα.                  

 Εκτέλεση για σάλτσα 

• 1.Σε κατσαρόλα βάζουμε λάδι και σωτάρουμε το κρεμμύδι. Προσθέτουμε τον 

τοματοπολτό, το κρασί, το αλάτι, το πιπέρι, τη δάφνη, το μέλι και ένα ποτήρι 

νερό. 

• 2.Βράζουμε τη σάλτσα  και μόλις αρχίσει να δένει τοποθετούμε τα σουτζουκάκια, 

χαμηλώνουμε τη φωτιά και τα αφήνουμε να βράσουν 15 λεπτά, κουνώντας την 

κατσαρόλα  για να μην μας κολλήσουν.    

• Σερβίρουμε με πιλάφι, πατάτες τηγανιτές ή πουρέ. 

                         

 

 

Σουτζουκάκια πολίτικα

 

 

42  

Γιαουρτλού κεμπάπ

 

              ΥΛΙΚΑ 

• 1 κιλό μπούτι  αρνιού 

• 1 αυγό 

• 1 κρεμμύδι ψιλοκομμένο 

• 1 φλιτζανάκι ελαιόλαδοαλάτι  

• Πιπέρι 

• 1/4 κουταλάκι κύμινο 

• 3‐4 φέτες μπαγιάτικο ψωμί (μουσκεμένο)  

 ΓΙΑ ΤΗ ΣΑΛΤΣΑ 

• 3‐4 ντομάτες ώριμες πολτοποιημένες 

• Αλάτι  

• Πιπέρι 

• λίγη κανέλα 

• 1‐2 κόκκους μπαχάρι 

• 1 μικρό κρεμμύδι τριμμένο 

• 1 φλιτζανάκι ελαιόλαδο  

 

43  

 

  ΓΙΑ ΤΟ ΣΕΡΒΙΡΙΣΜΑ 

• 4‐5 μεγάλες πίτες (για σουβλάκια)  

• γιαούρτι 

• ντομάτες (σε φέτες) 

• μαϊντανό ψιλοκομμένο 

• πιπεριά πράσινη (σε λεπτές ροδέλες) 

• Βούτυρο 

• 1 κρεμμύδι  

   ΕΚΤΕΛΕΣΗ 

• Παίρνουμε ένα κιλό κρέας, το κόβουμε σε κυβάκια, το περνάμε από μικρές 

μεταλλικές σούβλες ή καλαμάκια, τοποθετώντας ανάμεσα στα κομμάτια του 

κρέατος ένα κομμάτι πιπεριά και ένα κρεμμύδι. Τα ψήνουμε, όπως τα σουβλάκια 

στη σχάρα.  

• Σοτάρουμε το κρεμμύδι με το λάδι μέχρι να ροδίσει. Ρίχνουμε τις ντομάτες, το 

αλάτι, το πιπέρι, την κανέλα και το μπαχάρι και βράζουμε το μείγμα μέχρι να 

«δέσει» η σάλτσα. 

 

 

 

 

44  

         

Ντολμάδες με αμπελόφυλλα

 

                      

               ΥΛΙΚΑ 

• Φρέσκα, τρυφερά αμπελόφυλλα 

• 1 μπούτι από αρνάκι κιμά μαζί με τα κόκαλα γύρω στα 1.600 γρ.  

• 1 μεγάλο ξερό κρεμμύδι τριμμένο  

• 1 1/2 φλιτζάνι ψιλοκομμένο μαϊντανό     

• 1/2 φλιτζάνι άσπρο ρύζι (Καρολίνα) πλυμένο  

•  αλάτι και πιπέρι  

• 1/2 κρασοπότηρο (70 ml) λάδι 

ΑΥΓΟΛΕΜΟΝΟ 

• 1 αυγό 

• 2 κρόκους 

• Χυμό απο δύο ζουμερά λεμόνια  

ΕΚΤΕΛΕΣΗ 

• Πλένουμε τα αμπελόφυλλα και τα ζεματίζουμε για 2 λεπτά σε νερό που βράζει. 

• Τα βγάζουμε με τρυπητή κουτάλα και τα αφήνουμε να κρυώσουν.  

 

45  

• Σε μια λεκάνη βάζουμε κιμά, κρεμμύδι, μαϊντανό, ρύζι, 2 κουταλιές από το λάδι 

και αλατοπιπερώνουμε.  

• Ζυμώνουμε τα υλικά, να ενωθούν καλά.  

• Πλένουμε καλά το κομματιασμένο κόκαλο και το τοποθετούμε στον πάτο της 

κατσαρόλας. Από πάνω στρώνουμε τα πιο χοντρά από τα φύλλα. 

• Τυλίγουμε τους ντολμάδες και τους τακτοποιούμε στην κατσαρόλα τον έναν πλάι 

στον άλλο, χωρίς να τους σφίγγουμε, σχηματίζοντας στρώσεις. 

• τους καλύπτουμε με ένα αναποδογυρισμένο ρηχό πιάτο για να μην ξετυλιχτούν 

με το βράσιμο.  

• Περιχύνουμε με το λάδι και τους βάζουμε στη φωτιά.  

• Ρίχνουμε αργά‐αργά βραστό νερό (ή το ζουμί των φύλλων, βραστό κι αυτό) μέχρι 

να καλυφθεί σχεδόν το πιάτο.  

• Από τη στιγμή που θα αρχίσουν να κοχλάζουν, χρειάζονται μία ώρα μαγείρεμα. 

Οταν είναι έτοιμοι, το υγρό πρέπει μόλις να διακρίνεται ανάμεσα στους 

ντολμάδες.  

• Τοποθετούμε ένα καπάκι πάνω στους ντολμάδες ‐όχι στην κατσαρόλα‐ και με 

προσοχή τη γέρνουμε, αφήνοντας το ζουμί να πέσει σε μια άλλη κατσαρολίτσα.  

• Το βάζουμε να βράσει, δοκιμάζουμε το αλάτι, χτυπάμε το αυγό και τους κρόκους 

και, όταν γίνουν αφράτοι, τους ανακατεύουμε με το λεμόνι.  

• Ρίχνουμε σιγά‐σιγά ζουμί στο αυγολέμονο μέχρι να κάψει και τότε το αδειάζουμε 

μονομιάς στο κατσαρολάκι.  

• Ανακατεύουμε 1 λεπτό και το αποσύρουμε.  

Σερβίρουμε τους ντολμάδες περιχυμένους στα πιάτα με τη σάλτσα του αυγολέμονου την 

οποία κάνουμε όσο πηχτή θέλουμε χρησιμοποιώντας περισσότερο ή λιγότερο ζουμί.                                            

 

46  

Εκμέκ Κανταΐφι

 

           ΥΛΙΚΑ 

• 500 γρ. Κανταϊφι 

• βούτυρο (μαργαρίνης ή οτιδήποτε άλλο ) 

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΕΜΑ 

• 5 ποτήρια γάλα πλήρες 

• 3/4 ποτηριού ζάχαρη 

• 5 κρόκοι αυγών 

• 3 κ.σ. καλά γεμάτες  

• κορν φλάουρ με αλεύρι 

• 2 βαννίλιες 

• 1 κ.σ. βούτυρο 

λίγα αμύγδαλα ( προαιρετικά ) 

              ΓΙΑ ΤΟ ΣΙΡΟΠΙ 

• 2 1/2 ποτήρια ζάχαρη 

• 2 1/2 ποτήρια νερό 

              λίγες σταγόνες λεμόνι   

 

47  

 

              ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ 

• 500 γρ. κρέμα γάλακτος 

• 3 κ.σ. άχνη 

λίγα φιστίκια Αιγίνης ( προαιρετικά ) 

               ΕΚΤΕΛΕΣΗ 

• Βουτυρώνουμε καλά ένα μεγάλο ορθογώνιο ταψί. 

• Ανοίγουμε το κανταϊφι με τέτοιο τρόπο ώστε να μην είναι οι ίνες του κολλημένες 

μεταξύ τους 

• Το βάζουμε στο ταψί και το ραντίζουμε με βούτυρο. 

• Το ψήνουμε σε μέτριο φούρνο μέχρι να ροδοκοκκινήσει ελαφρώς. 

Όταν το βγάλουμε από το φούρνο το αφήνουμε λίγο και το περιχύνουμε προσεκτικά με 

το ζεστό σιρόπι (όχι καυτά) που ήδη έχουμε δέσει βράζοντας το για 8‐10 λεπτά.. 

• Χτυπάμε τους κρόκους με τη ζάχαρη, το κορν φλάουρ με το αλεύρι και λίγο γάλα, 

όλα μαζί στο μούλτι. 

• Αυτό το μίγμα το ρίχνουμε στο υπόλοιπο γάλα και ανακατεύοντάς το συνέχεια το 

κάνουμε κρέμα. 

• Ρίχνουμε το βούτυρο και τις βανίλιες. 

• Βάζουμε σελοφάν στην επιφάνεια της κρέμας για να μην μας κάνει κρούστα και 

την αφήνουμε να κρυώσει. 

              Την απλώνουμε επάνω από το κανταϊφι. 

• Χτυπάμε τη κρέμα γάλακτος και την απλώνουμε επάνω από τη κρέμα. 

Τοποθετούμε το εκμέκ στο ψυγείο για να κρυώσει σαν σύνολο και... απολαμβάνουμε το 

κόπο μας και τα μπράβο όλων.   

 

48  

Κέσκουλ

 

Σάμαλι

 

        ΥΛΙΚΑ 

• 2 φλ. χονδρό σιμιγδάλι 

• 1 φλ. ψιλό σιμιγδάλι 

• 1 1/2 φλ. ζάχαρη 

• 2 κουταλιές της σούπας γεμάτες baking powder ανακατεμένες σε λίγο χυμό 

πορτοκάλι 

 

49  

• 1 φλ. γάλα 

• 2 φλ. Γιαούρτι 

ΓΙΑ ΤΟ ΣΙΡΟΠΙ 

1 φακελάκι κοπανισμένη μαστίχα 

• 4 φλ. ζάχαρη 

• 3 φλ. νερό 

• φλούδα ενός λεμονιού ή πορτοκαλιού 

• 1 κουταλιά χυμό λεμόνι 

             2 ξυλαράκια κανέλας 

      ΕΚΤΕΛΕΣΗ 

• Σε μπωλ ανακατεύουμε όλα τα υλικά πολύ καλά. 

• Αλείφουμε με βούτυρο ένα ταψάκι 30 cm και απλώνουμε ομοιόμορφα το μείγμα. 

Ραντίζουμε με βούτυρο και ψήνουμε στο 1o ράφι, προθερμασμένο φούρνο 200 βαθμών 

μέχρι να ροδίσει καλά η επιφάνεια. 

• Βράζουμε τα υλικά για το σιρόπι χωρίς να ανακατέψουμε, με μισοσκεπασμένο 

καπάκι 

• Το σιρόπι είναι έτοιμο μόλις αφρίσει 

• Μόλις γίνει το γλυκό, το αλείφουμε με πινέλο με μπόλικο βούτυρο 

• Σιροπιάζουμε όταν κρυώσει λίγο το σιρόπι πρέπει να το πιεί όλο. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

50  

 

 

                                    ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ 

                                        ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ 

Ο Περικλής Βυζάντιος (Αθήνα, 1893‐1972) υπήρξε καλλιτέχνης με έντονη και πολυσχιδή 

δραστηριότητα. Ζωγράφος, σκιτσογράφος, σκηνογράφος, αναδείχθηκε σε μια εξαιρετική 

και ιδιάζουσα φυσιογνωμία της πνευματικής και κοινωνικής ζωής του τόπου.  

1951‐1971 :Είναι η εποχή που ο Βυζάντιος έχει περάσει από τον ρεαλισμό και τον 

ιμπρεσιονισμό σε μια ώριμη προσωπική ζωγραφική όπου το φως έχει οργανωτικό ρόλο, τα 

χρώματα διαχέονται στη ζωγραφική επιφάνεια, οι χρωματικές διαβαθμίσεις δίνουν μια 

ποιητική ερμηνεία της πραγματικότητας. 

 

                                                       ΦΩΤΗΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ 

Ο Φώτης Κόντογλου (πραγματικό όνομα Φώτιος Αποστολέλης: Αϊβαλί Μικράς Ασίας, 8 

Νοεμβρίου 1895 – Αθήνα, 13 Ιουλίου 1965) ήταν έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος.  

     Αναζήτησε την «ελληνικότητα», δηλαδή μία αυθεντική έκφραση, επιστρέφοντας στην 

ελληνική παράδοση, τόσο στο λογοτεχνικό όσο και στο ζωγραφικό του έργο. Είχε ακόμα 

σημαντικότατη συμβολή στον χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας. Σήμερα θεωρείται ως 

ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της «Γενιάς του Τριάντα». Μαθητές του ήταν ο 

Γιάννης Τσαρούχης, ο Νίκος Εγγονόπουλος, κ.ά.  

     Ο Φώτης Κόντογλου, γιος του Νικόλαου Αποστολέλλη και της Δέσπως Κόντογλου, 

γεννήθηκε στο Αϊβαλί το 1895. Ένα χρόνο μετά έχασε τον πατέρα του και την κηδεμονία 

αυτού και τριών μεγαλύτερων αδερφιών του ανέλαβε ο θείος του Στέφανος Κόντογλου, 

ηγούμενος της μονής της Αγίας Παρασκευής, στον οποίο οφείλεται και η χρήση του 

επωνύμου της οικογένειας της μητέρας του. Τα παιδικά και νεανικά του χρόνια τα έζησε 

στο Αϊβαλί. Εκεί τελείωσε το σχολείο το 1912∙ στο Γυμνάσιο ήταν συμμαθητής με τον 

λογοτέχνη και ζωγράφο Στρατή Δούκα και ήταν μέλος μιας ομάδας μαθητών που εξέδιδε το 

περιοδικό Μέλισσα, το οποίο ο Κόντογλου διακοσμούσε με ζωγραφιές.Μετά την 

αποφοίτησή του γράφτηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, από την οποία δεν 

αποφοίτησε ποτέ. Το 1914 εγκατέλειψε τη σχολή του και πήγε στο Παρίσι. Μετά τη 

Μικρασιατική Καταστροφή πήγε αρχικά στη Μυτιλήνη και έπειτα στην Αθήνα, μετά από 

πρόσκληση Ελλήνων λογοτεχνών που διάβασαν το βιβλίο του και ενθουσιάστηκαν, όπως η 

Έλλη Αλεξίου, ο Μάρκος Αυγέρης, η Γαλάτεια Καζαντζάκη και ο Νίκος Καζαντζάκης. Το 1923 

έκανε ταξίδι στο Άγιο Όρος∙ εκεί ανακάλυψε τη βυζαντινή ζωγραφική, αντέγραψε πολλά 

έργα και έγραψε αρκετά κείμενα. Όταν επέστρεψε, εξέδωσε το λεύκωμα Η Τέχνη του Άθω 

και έκανε μια πρώτη έκθεση με έργα ζωγραφικής του. Το 1925 παντρεύτηκε τη Μαρία 

Χατζηκαμπούρη και εγκαταστάθηκε στη Νέα Ιωνία. 

 

51  

       Εργάστηκε ως συντηρητής εικόνων σε μουσεία (στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας, 

στον Μυστρά, στο Κοπτικό Μουσείο στο Κάιρο) και ως αγιογράφος σε ναούς (στην 

Καπνικαρέα, στην Αγία Βαρβάρα του Αιγάλεω, στον Άγιο Ανδρέα της οδού Λευκωσίας στην 

Αθήνα, στον Άγιος Γεώργιο Κυψέλης, στα παρεκκλήσια Ζαΐμη στο Ρίο και Πεσμαζόγλου 

στην Κηφισιά, στη Ζωοδόχο Πηγή στην Παιανία, στη Μητρόπολη της Ρόδου και αλλού), ενώ 

έκανε και την εικονογράφηση του Δημαρχείου Αθηνών.  

  Πέθανε στην Αθήνα στις 13 Ιουλίου 1965, έπειτα από μετεγχειρητική μόλυνση. 

    Τιμήθηκε με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (1961 για το βιβλίο Έκφρασις της 

Ορθοδόξου Εικονογραφίας, με το Βραβείο «Πουρφίνα» της Ομάδας των Δώδεκα (1963) για 

το βιβλίο Το Αϊβαλί, η πατρίδα μου και με το Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών της 

Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου του. 

Εργογραφία  

• Ταξείδια σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και της Ανατολής, περιγραφικά του τί 

ακούμε από τα χρόνια των Βυζαντινών, των Φράγκων, των Βενετσάνων και των 

Τούρκων, 1928. 

• Ὁ θεός Κόνανος καί τό μοναστῆρι του τό λεγόμενο καταβύθιση, Νικολόπουλου, 

1943. 

• Ἱστορίες καί περιστατικά κι' ἄλλα γραψίματα λογῆς λογῆς, Νικολόπουλου, 1944. 

• Ὁ κουρσάρος Πέδρο Καζᾶς, Γλάρος, 1944. 

• Ἓλληνας θαλασσινός στίς θάλασσες τῆς νοτιᾶς, Γλάρος, 1944. 

• Η Αφρική και οι θάλασσες της Νοτιάς, Γλάρος, 1944 

• Οἱ ἀρχαῖοι ἄνθρωποι τῆς Ἀνατολῆς: Ἱστορία ἀληθινή, Νικολόπουλος, 1945. 

• Ἡμερολόγιον παιδικόν τοῦ 1949, Ἀποστολική Διακονία, 1949 

• Το Αϊβαλί, η πατρίδα μου, Παπαδημητρίου, 2000. 

• Παναγία και Υπεραγία: Η μετά τόκον παρθένος και μετά θάνατον ζώσα, Αρμός, 

2000. 

• Γίγαντες ταπεινοί, Ακρίτας, 2000. 

• Το ασάλευτο θεμέλιο, επιμέλεια Κώστας Σαρδελής, Ακρίτας, 2000. 

Μικρό Εορταστικό, Ακρίτας, 2000 

• Ανέστη Χριστός: Η δοκιμασία του λογικού, Αρμός, 2001 

• Μυστικά άνθη: Ήγουν: Κείμενα γύρω από τις αθάνατες αξίες της ορθόδοξης ζωής, 

Παπαδημητρίου, 2001 

• Χριστού γέννησις: Το φοβερόν μυστήριον, Αρμός, 2001 

 

52  

• Για να πάρουμε μια ιδέα περί ζωγραφικής, Αθήνα : Αρμός, 2002. 

• Σκληρό τάμα, εικονογράφηση  Γ. Κόρδη, Αρμός, 2003. 

• Το πάρσιμο της Πόλης, εικονογράφηση Σταμάτης Μπονάτσος, Ακρίτας, 2003. 

Ταξιδευτές κι ονειροπόλοι, επιμέλεια Νίκος Αγνάντος, Ακρίτας, 2005 

 

                                           

 

                                        ΗΛΙΑΣ ΒΕΝΕΖΗΣ 

        Ο Ηλίας Βενέζης (πραγματικό όνομα Ηλίας Μέλλος, 1904 Αϊβαλί ‐ 1973 Αθήνα) ήταν    

έλληνας συγγραφέας, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.  

        Έγινε γνωστός για τα μυθιστορήματά του Αιολική Γη, Το νούμερο 31328 και το θεατρικό 

έργο Μπλοκ C. Έγινε ο πρώτος έλληνας συγγραφέας του οποίου τα έργα μεταφράστηκαν σε 

πολλές γλώσσες, κάνοντας γνωστή την ελληνική λογοτεχνία στο εξωτερικό.  

      Γεννήθηκε στο Αϊβαλί της Μ. Ασίας στις 4 Μαρτίου 1904, σύμφωνα με αυτοβιογραφικό 

του σημείωμα, σύμφωνα όμως με άλλες πληροφορίες από επίσημα έγγραφα πρέπει να είχε 

γεννηθεί το 1898. Ο πατέρας του, Μιχαήλ Μέλλος, καταγόταν από την Κεφαλλονιά και η 

μητέρα του από τη Λέσβο. Βενέζης λεγόταν ο παππούς του Δημήτριος (από την πλευρά του 

πατέρα του).  

     Τα πρώτα χρόνια της ζωής του τα έζησε στο Αϊβαλί, μέχρι τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, το 

1914, όταν και εγκαταστάθηκε με τη μητέρα και τα αδέρφια του στη Μυτιλήνη μέχρι το 

1919. Το 1922 η οικογένειά του εγκατέλειψε οριστικά πλέον τη Μικρά Ασία, ο ίδιος όμως 

δεν πρόλαβε να επιβιβαστεί στο πλοίο: αιχμαλωτίστηκε και εστάλη στα εργατικά τάγματα 

για 14 μήνες. Οι εμπειρίες του από τα εργατικά τάγματα περιέχονται στο πρώτο 

μυθιστόρημά του, Το νούμερο 31328. Το 1923 απελευθερώθηκε και επέστρεψε στη 

Μυτιλήνη. Εκεί υπήρχε αξιόλογη λογοτεχνική κίνηση με πρωτεργάτη τον Στράτη Μυριβήλη. 

Αυτός μάλιστα τον παρακίνησε να καταγράψει την αιχμαλωσία του και έλεγε 

χαρακτηριστικά ότι "του έμαθε πώς να κρατάει το μολύβι στο χέρι". Το Νούμερο 31328 

δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες το 1924 στην εφημερίδα Καμπάνα της 

Μυτιλήνης, διευθυντής της οποίας ήταν ο Μυριβήλης.  

Στη Μυτιλήνη εργαζόταν στην Τράπεζα της Ελλάδος και το 1932 πήρε μετάθεση και 

εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα. Διώχθηκε για τις πολιτικές του ιδέες από τον νόμο του 

 

53  

"Ιδιωνύμου", από τη δικτατορία του Μεταξά και κατά τη διάρκεια της Κατοχής συνελήφθη 

με την κατηγορία ότι σε συγκέντρωση του προσωπικού της Τράπεζας είχε μιλήσει για 

ελευθερία. Φυλακίστηκε στο "Μπλοκ C" των φυλακών Αβέρωφ και η εκτέλεσή του 

απετράπη έπειτα από αντιδράσεις του πνευματικού κόσμου.Μετά τον πόλεμο 

διαδραμάτισε ενεργό ρόλο στην πνευματική ζωή της χώρας με επίσημες θέσεις όπως του 

Διευθύνοντος συμβούλου του Εθνικού Θεάτρου, Αντιπροέδρου του διοικητικού 

συμβουλίου της Εθνικής Λυρικής Σκηνή. Το 1957 εξελέγη μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. 

Παράλληλα το έργο του γνώριζε πολύ μεγάλη επιτυχία στην Ελλάδα με συνεχείς 

επανεκδόσεις και στο εξωτερικό με πολλές μεταφράσεις. Τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής 

του (1971‐1973) υπέφερε από σοβαρό πρόβλημα υγείας. Πέθανε στις 3 Αυγούστου 1973 

στην Αθήνα, από καρκίνο του λάρυγγα. Κηδεύτηκε και τάφηκε στη Μήθυμνα (Μόλυβο) της 

Λέσβου.  

• Διηγήματα 

• Μανώλης Λέκας (συλλογή, 1927) 

• Αιγαίο (συλλογή, 1941) 

• Ακήφ (διήγημα, 1944) 

• Άνεμοι (συλλογή, 1944) 

• Ώρα Πολέμου (συλλογή, 1946) 

• Οι νικημένοι (συλλογή, 1954) 

• Αρχιπέλαγος (συλλογή, 1969)  

• Ταξιδιωτικά και αφηγήσεις 

• Φθινόπωρο στην Ιταλία (ταξιδιωτικό, 1950) 

• Αμερικανική Γη (ταξιδιωτικό, 1955) 

• Αργοναύτες (χρονικά και ταξίδια, 1962) 

• Εφταλού (αφηγήσεις, 1972) 

• Περιηγήσεις (ταξιδιωτικό, 1973) 

• Στις ελληνικές θάλασσες (αφηγήσεις, 1973) 

• Μικρασία Χαίρε (αφηγήσεις, 1974)  

• Εργογραφία  

 Μυθιστορήματα 

• Το νούμερο 31328 (1931) 

• Γαλήνη (1939) 

 

54  

• Αιολική Γη (1943) 

• Ωκεανός (1956) 

• Το Μυθιστόρημα των Τεσσάρων, μαζί με τους Μυριβήλη, Καραγάτση, Τερζάκη 

• (1958)  

• Θέατρο 

• Μπλοκ C (θεατρικό, 1963) 

• Άλλα έργα 

• Έξοδος (χρονικό της κατοχής, 1950) 

• Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός (ιστορικό, 1952) 

• Χρονικόν της Τραπέζης της Ελλάδος (ιστορικό, 1955) 

• Εμμανουήλ Τσουδερός (ιστορικό, 1966)  

 

                                      

 

 

                                       ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ 

Η ζωή του: 

       Ο Γιώργος Σεφέρης (φιλολογικό όνομα του Γεωργίου Σεφεριάδη) γεννήθηκε το 1900 

στη Σμύρνη, στη μικρασιατική, ελληνική πέρα ως πέρα μεγαλούπολη. Οι Σεφεριάδηδες 

έφυγαν το 1914 για την Αθήνα, όπου ο ποιητής τελείωσε το γυμνάσιο και εξακολούθησε τις 

νομικές του σπουδές στο Παρίσι (1918‐24).  

       Τα γόνιμα χρόνια λοιπόν, από τα 18 ως τα 25 του, τα ζει σε άμεση επαφή με τα 

πνευματικά και ποιητικά ρεύματα που αλλάζουν την υφή της λογοτεχνίας στα χρόνια 

αμέσως μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο. Εκεί τον φτάνει και ο αντίχτυπος της Μικρασιατικής 

καταστροφής ( και της καταστροφής της Σμύρνης, της γενέθλιας πόλης του), και η μνήμη 

αυτή θα μείνει έμμονα ριζωμένη μέσα του. 

 

55  

    Ακολουθεί το διπλωματικό στάδιο και εργάζεται σαν Ακόλουθος της Ελληνικής 

Κυβέρνησης, Πρόξενος, Πρέσβης, Σύμβουλος πρεσβειών, Διευθυντής Τύπου, κ.λ.π. Το1963 

Τιμήθηκε με το βραβείο NOBEL Λογοτεχνίας. Ανακηρύσσεται επίτιμος διδάκτωρ 

Πανεπιστημίων του εξωτερικού. Το 1969 κυκλοφορεί στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό η 

"διακήρυξή " του εναντίον της δικτατορίας.  

      Ο Σεφέρης δεν είναι εύκολος ποιητής αλλά δεν είναι σκοτεινός. Η γλώσσα που μιλά 

είναι δύσκολη , στη γλώσσα όμως αυτή η φωνή του είναι καθαρή και απερίφραστη. Εχεις 

την εντύπωση πως πέτυχε την καίρια έκφραση, που δεν μπορεί να ειπωθεί αλλιώς. Αυτό 

είναι το πιο αξιαγάπητο στην ποίησή του, η απλότητα που φτάνει στη θερμότητα μιας 

εξομολόγησης.  

    Η ποίηση του Σεφέρη δεν είναι βέβαια χαρούμενη. Είναι απαισιόδοξη και μελαγχολική. 

Έχει τη θλίψη του ανθρώπου που συλλογίζεται πολύ πάνω στα ανθρώπινα, κι ακόμα του 

Έλληνα με το κατακάθι της πίκρας από τη σκλαβιά και τις εθνικές περιπέτειες. Ωστόσο η 

διάθεση αυτή δεν οδηγεί στην άρνηση ή στην καταστροφή. Από την άλλη πλευρά του 

σκοταδιού είναι το φως, «μαύρο και αγγελικό,  από το μέρος του ήλιου». Στο κάστρο της 

Ασίνης θα ανεβεί στο τέλος "ασπιδοφόρος ο ήλιος πολεμώντας". Κάτω από την άρνηση 

υπάρχει μια πίστη που προστατεύει από την απελπισία, και μια στιβαρή αίσθηση των 

πραγμάτων που προφυλάσσει από τη διάλυση και το μηδενισμό. Πέθανε το Σεπτέμβριο του 

1971.  

• Ποιητικές Συλλογές: 

1932 "Στροφή"   

1932 "Η Στέρνα" 

1935 "Το μυθιστόρημα" 

1940 " Τετράδιο Γυμνασμάτων" ( Μέσα στις θαλασσινές σπηλιές)  

1940 "Ημερολόγιο καταστρώματος Α' " 

1944 "Ημερολόγιο καταστρώματος Β' " 

1947 "Κίχλη" 

1955 " ...Κύπρον, ου μ' εθέσπισεν" 

1966 "Τρία κρυφά Ποιήματα" 

 

• Δοκίμια 

1939 "Διάλογος πάνω στην ποίηση" 

1944 "Δοκιμές" 

1946 "Ερωτόκριτος" 

Ταξιδιωτικά 

1953 "Τρεις μέρες στα μοναστήρια της Καππαδοκίας" 

• Μεταφράσεις: 

1936 Τ.Σ.'Ελιοτ 

1940 "Η έρημη χώρα" του Τ.Σ. ΄Ελιοτ 

1965 "Αντιγραφές" (Yeats, Gide, Valery, κ,ά) 

1965 "Ασμα Ασμάτων" 

1966"Η Αποκάλυψη του Ιωάννη" Μετά το θάνατό του εκδόθηκαν τα εξής έργα: 

 

56  

1973 "Οι ώρες της κυρίας Ερσης" (δοκίμιο για το ομώνυνυμο έργο του Ν.Γ.Πεντζίκη 

με το ψευδώνυμο Ιγνάτης Τρελός) 

1973 "Εξι νύχτες στην Ακρόπολη" (μυθιστόρημα) 

1975 "Αλληλογραφία" (Γ.Θεοτοκάς‐Γ.Σεφέρης 1930‐1966) 

και τα ημερολόγια : 

1972 "Χειρόγραφο Σεπτ. '41" 

1973 "Μέρες του 1945‐51" 

1975 "Μέρες Α'" (16‐2‐1925 ως 17‐8‐1931) 

1975 "Μέρες Β'" (24‐8‐1931 ως 12‐2‐1934) 

• 1977 "Μέρες Γ'" (16‐4‐1934 ως 14‐12‐1940)  

 

 

                                             ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ 

 

    Η Διδώ Σωτηρίου (Αϊδίνιο 1909 – Αθήνα 23 Σεπτεμβρίου 2004) ήταν Ελληνίδα 

συγγραφέας και δημοσιογράφος.  

      Μεγαλύτερη αδελφή της Έλλης Παππά, γεννήθηκε στο Αϊδίνιο της Μικράς Ασίας και το 

1909 η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη. Ήρθε πρόσφυγας στον Πειραιά και 

κατόπιν στην Αθήνα μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, όπου και σπούδασε, συνεχίζοντας 

στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Το 1936 άρχισε να εργάζεται σαν δημοσιογράφος σε 

διάφορα έντυπα, ενώ το 1944 έγινε αρχισυντάκτρια της εφημερίδας Ριζοσπάστης.  

     Μετά τον Εμφύλιο συνεργάστηκε με το περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης και την εφημερίδα 

Η Αυγή. Το πρώτο της μυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 1959. Τα έργα της έχουν μεταφραστεί 

σε πολλές γλώσσες. Το μυθιστόρημά της Ματωμένα χώματα έχει κυκλοφορήσει σε 250.000 

περίπου αντίτυπα. Το 2001 η Εταιρία Ελλήνων Συγγραφέων καθιέρωσε προς τιμήν της το 

βραβείο "Διδώ Σωτηρίου", το οποίο απονέμεται "σε ξένο ή Έλληνα συγγραφέα που με τη 

γραφή του αναδεικνύει την επικοινωνία των λαών και των πολιτισμών μέσα από την 

πολιτισμική διαφορετικότητα". 

 

 

57  

Βραβεύσεις 

• Βραβείο Ελληνοτουρκικής Φιλίας Αμπντί Ιπεκτσί (1983) 

• Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας (1989) 

• Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (1990) 

• Βραβείο του Ελληνικού Ινστιτούτου της Αγγλίας (1993)  

• Εργογραφία  

• Οι νεκροί περιμένουν (1959) 

• Ηλέκτρα (1961) 

• Ματωμένα χώματα (1962) 

• Η Μικρασιάτικη Καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική 

Μεσόγειο(1975) 

• Εντολή (1976) 

• Μέσα στις φλόγες (1978) 

• Επισκέπτες (1979) 

• Κατεδαφιζόμεθα (1982) 

• Θέατρο (1995) 

• Τυχαίο συναπάντημα και άλλες ιστορίες (2004)  

 

 

 

 

 

 

 

58  

                                   ΜΟΥΣΙΚΗ 

                ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ 

Μετά την μικρασιατική καταστροφή οι πρόσφυγες έφεραν μαζί τους την κουλτούρα τους, 

που επηρέασε σταδιακά την ελληνική. 

Η μουσική στην Ελλάδα 

    Στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, στη μουσική της Ελλάδας, κυριαρχεί το 

δημοτικό τραγούδι, σε όλα του τα είδη,με την ποικιλία των οργάνων, το διαφορετικό ύφος 

και έκφραση από περιοχή σε περιοχή. Υπάρχει ακόμη, η εκκλησιαστική μουσική σε διαρκή 

εξέλιξη, καθώς και κατάλοιπα της τουρκικής μουσικής. Η έλλειψη ανοιχτών χώρων και ο 

συνωστισμός σε μικρές ταβέρνες, αναδεικνύει μουσικά όργανα όπως το κλαρίνο, τo σάζι 

και τον ταμπουρά,το βιολί και το ούτι, το σαντούρι και το κανονάκι. Έτσι αρχίζει να 

εμφανίζεται το λεγόμενο αστικό τραγούδι, το οποίο υπάρχει σαν ένα ξεχωριστό είδος.  

Η μουσική στη Σμύρνη 

     Στη Σμύρνη έχουμε εξέλιξη της μουσικής αλλά ανάλαφρη. Τα αστικά λαϊκά τραγούδια 

της Σμύρνης, γνωστά με την ονομασία σμυρναίικα, υπερβαίνουν τα συμβατικά όρια. 

    Το σμυρναίικο & πολίτικο τραγούδι κερδίζει συνεχώς σε δημοτικότητα και φτάνει λίγο 

πριν τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 να κατέχει την πρώτη θέση στις διασκεδάσεις 

των Μικρασιατών Ελλήνων.Η μουσική ζωή της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης 

επηρεάζει σημαντικά από τα μέσα ήδη του 19ου αιώνα τόσο την περιοχή του Αιγαίου όσο 

και τις μεγάλες πόλεις της στεριανής Ελλάδας και φυσικά αυτές της Ηπείρου.  

Παράγοντες που συνέβαλαν στη διαμόρφωση του αστικού τραγουδιού στην Ήπειρο 

είναι: 

α) η εμφάνιση του κλαρίνου και ο παραγκωνισμός των άλλων πνευστών οργάνων, 

β) οι Έλληνες οργανοπαίχτες της εποχής 

γ) η εισροή δεκάδων οργανοπαιχτών και μουσικών από τη Σμύρνη κυρίως και τον ευρύτερο 

χώρο της Ανατολής μετά την Μικρασιατική καταστροφή, 

δ) οι μελωδίες και οι ρυθμοί από τους πρώτους δίσκους των γραμμοφώνων αλλά και από 

μουσικά σχήματα, που περιοδεύουν στα καφέ αμάν της εποχής. 

        Οι ντόπιοι μουσικοί είτε παίζουν μαζί με τους πρόσφυγες είτε συνειδητά ακούνε 

αυτούς τους μουσικούς και αντιγράφουν στοιχεία και μελωδίες που ερεθίζουν το μουσικό 

τους αισθητήριο, προσπαθούν και καταφέρνουν να συνδυάσουν τα νέα αυτά στοιχεία με τη 

ντόπια παράδοση και να δημιουργήσουν μια ατμόσφαιρα περισσότερο οικεία προς το 

χαρακτήρα της Ηπειρώτικης κοινωνίας. 

 

 

59  

 

 

                      ΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΚΑΙ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ  

"Τα ρεμπέτικα τραγούδια είναι μικρά, απλά τραγούδια που τραγουδούν απλοί άνθρωποι. ...είναι στο βάθος μάλλον κοινωνικού περιεχομένου 

τραγούδια." γράφει ο Ηλίας Πετρόπουλος στο βιβλίο του "Ρεμπέτικα τραγούδια". 

      Η ιστορία του ρεμπέτικου τραγουδιού είναι αξιοπρόσεχτη από το γεγονός και μόνο ότι διαδραματίζεται σε τόσο στενό χρονικό διάστημα (περίπου 30‐40 χρόνια) και ταυτόχρονα 

όμως έχει τόση μεγάλη επίδραση στην εξέλιξη του Ελληνικού τραγουδιού. Ίσως τελικά να 

αποτελεί τον "συνδετικό κρίκο" της μουσικής του 19ου και 20ου αιώνα στην Ελλάδα. 

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ 

Πολλοί και διάφοροι παράγοντες συνέβαλλαν στην δημιουργία του ρεμπέτικου αλλά και 

στην διαμόρφωση του κατά την διάρκεια της μικρής "ζωής" του.                                                                                       

1) Τα δημοτικά τραγούδια ,                                                                                                                  

2) η Βυζαντινή και Βαλκανική μουσική ,                                                                                          

3)η Τούρκικη και ανατολίτικη μουσική                                                                                               

4) κοινωνικού περιεχομένου παράγοντες, όπως ο τρόπος ζωής (τεκέδες, φυλακές , 

παρανομία) και 

5) μεγάλα ιστορικά γεγονότα (καταστροφή της Σμύρνης το 22 και το κύμα της προσφυγιάς, 

η βιομηχανική επανάσταση , η άνοδος ‐και αργότερα κάθοδος‐ της αστικής τάξης, οι 

διάφοροι πόλεμοι ‐1897, Β' παγκόσμιος, εμφύλιος) διαμόρφωσαν εκτός των άλλων και την 

ρεμπέτικη μουσική. 

ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ 

Οι τρεις περίοδοι του ρεμπέτικου... 

________________________________________ 

      Πολλοί μελετητές και ιστορικοί χωρίζουν το ρεμπέτικο τραγούδι σε 3 περιόδους. Ο 

 

60  

διαχωρισμός αυτός έχει μεγάλη σημασία για την κατανόηση του ρεμπέτικου γιατί κατά 

κάποιο τρόπο ακολουθεί την ιστορία της Ελλάδας και τα γεγονότα που συνέβησαν τότε. 

Έτσι χονδρικά το ρεμπέτικο τραγούδι χωρίζεται σε τρεις δεκαετίες (1922‐1932, 1932‐1942 

και 1942‐1952). 

ΠΡΩΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 

   Στην πρώτη δεκαετία κυριαρχεί το Σμυρναίικο και ανατολίτικο στυλ στο ρεμπέτικο 

τραγούδι. Η καταστροφή της Σμύρνης και η προσφυγιά από την Μικρά Ασία εμπλουτίζουν 

το Ελληνικό τραγούδι με αμανέδες, ταξίμια, Σμυρνιές τραγουδίστριες και ανατολίτικα 

όργανα ( σάζι, σαντούρι, ούτι, κανονάκι). Τα καφέ‐αμάν γίνονται κύριος φορέας αυτής της 

μουσικής και αρχίζουν οι πρώτες γραμμοφωνήσεις τραγουδιών (στην Αμερική ήδη από το 

1910). 

ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 

   Στη δεύτερη δεκαετία έχουμε την αυθεντικότερη έκφραση του ρεμπέτικου τραγουδιού 

από τους μάγκες των μεγάλων αστικών κέντρων και την αντικατάσταση των ανατολίτικων 

οργάνων με μπουζούκι, μπαγλαμά και κιθάρα. Την εποχή αυτή (30‐40) η ρεμπέτικη μουσική 

αποτελεί τρόπο ζωής για τους ανθρώπους του περιθωρίου, της φτώχειας , τους 

αδικημένους από την κοινωνία, τους ναρκομανείς, τους φυλακισμένους. 

ΤΡΙΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 

    Στην τρίτη δεκαετία αλλάζει το στυλ των τραγουδιών και κάνουν την εμφάνισή τους οι 

μουσικές ιδιοφυίες της εποχής (Τσιτσάνης, Χιώτης, Μητσάκης και άλλοι). Η μουσική γίνεται 

περισσότερο πολύπλοκη και δυσκολόπαιχτη. Είναι μια δύσκολη εποχή για τον Ελληνικό 

λαό.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

61  

 

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ 

        ΜΠΟΥΖΟΥΚΙ 

Μπουζούκι:  λαουτοειδές έγχορδο λαϊκό μουσικό όργανο. 

Εξωτερικά: με αχλαδόσχημο αντηχείο(σκάφος) από επιμήκεις ξύλινες λουρίδες, τις 

ντούγιες, και μακρύ βραχίονα, το μπράτσο ή μάνικο με κλειδιά στην άκρη για το χόρδισμα 

(κούρδισμα). 

Κατά μήκος του βραχίονα: υπάρχουν λεπτά μεταλλικά ελάσματα, κάθετα προς τον επιμήκη 

άξονα του βραχίονα, που σφηνώνονται σε μία λεπτή σχισμή και λέγονται τάστα. Τα 

διαστήματα ανάμεσα στα τάστα, οριοθετούν την απόσταση του ημιτονίου. 

 

Χορδές: τρεις ή τέσσερις διπλές, και σε ορισμένες περιπτώσεις μονές, τις οποίες χτυπά ο 

μουσικός με ένα μικρό πλήκτρο την πένα.  

Προέλευση: Οι περισσότεροι δέχονται την τουρκική προέλευση μόνο της ονομασίας Άλλοι 

πιστεύουν ότι προέρχεται από τη περσική λέξη "tambur‐e bozorg" που σημαίνει "μεγάλος 

ταμπουράς" με μετατροπή του ήχου “rg”     “k” στην Ελληνική και την Τουρκική ενώ 

θεωρούν το όργανο ένα είδος μετεξέλιξης της αρχαιοελληνικής πανδούρας.  

Ιστορία: Αρχαίοι Έλληνες          Βυζαντινοί        Τούρκοι        Περίοδος Αμφισβήτησης . 

 Παραλλαγές ονομασίας: πανδούρα ή πανδουρίδα, τρίχορδον, ταμπουράς, θαμπούρα, 

ταμπούριν, ψαλτήριον, μπουζούκι και πολλά άλλα ακόμη με τα οποία ονομάζονταν και 

άλλα μικρότερα ή μεγαλύτερα όργανα της ίδιας οικογένειας, των ταμπουράδων.  

 

62  

 

 

 

              ΚΙΘΑΡΑ 

ΚΙΘΑΡΑ : αρχαιοελληνικός όρος  

 Έγχορδο μουσικό όργανο της οικογένειας της λύρας  

Κιθάρα(guitar:αρχαιοελληνικός όρος)  

Σύγχρονη κιθάρα: έγχορδο νυκτό μουσικό όργανο της οικογένειας του λαούτου.  

Χορδές: συνήθως 6 και σπάνια 7,8,10,12,18.  

Όρος κιθάρα: περιγραφή οργάνων με μορφολογικές παραλλαγές κ΄ ποικίλους τρόπους 

εκτέλεσης. 

Κατηγορία: σύνθετο χορδόφωνο. 

Χρήση από το β΄ μισό του 20ουαι :  τζαζ, μπλουζ , ροκ ,heavy metal , ποπ , λαϊκή , 

παραδοσιακή,  κλασική  μουσική.  

 

 

 

63  

ΚΟΥΤΑΛΙΑ 

Κουτάλια: ξύλινα κρουστά μικρά όργανα που κρούονται μεταξύ τους ανά δύο με τα 

δάχτυλα του αριστερού και του δεξιού μας χεριού. 

Κατηγορία: ιδιόφωνα  

Παραγωγή ήχου: κρούση ίδιων στοιχείων 

Ποικιλία μεγεθών κ’ παραλλαγές 

Προέλευση: Μ. Ασία 

Εξάπλωση: Ελλάδα, Αφρική, Ασία κ.α 

Σκοπιμότητα χρήσης: επιτάχυνση βημάτων χορευτών, ζωντάνεμα χορού, συνοδεία χορού 

με ποικίλα χτυπήματα ‐ρυθμούς.  

Μετάβαση στην ομάδα των λαϊκών οργάνων 

Ίδια κατηγορία: ζίλια , κρασοπότηρα, ξυλάκια, ποτηράκια, ταψιά, τενεκέδες κ΄ μασιές 

 

 

 

 

 

 

 

64  

Ο ΜΠΑΓΛΑΜΑΣ 

Είναι νυκτό μουσικό όργανο, συγγενές του μπουζουκιού 

(αλλά μικρότερο σε διαστάσεις), που χρησιμοποιείται στην ελληνική λαϊκή μουσική.  

Κατά κανόνα έχει τρεις διπλές χορδές. Ο ήχος του μπαγλαμά είναι οξύς. Κάθε χορδή 

κουρδίζεται μία οκτάβα υψηλότερα από την αντίστοιχη στο μπουζούκι. 

Ο λόγος που ο μπαγλαμάς έχει μικρότερες διαστάσεις είναι ότι έτσι θα μπορούσαν οι 

παίχτες να τον κρύψουν εύκολα αφού απαγορευόταν επί τουρκοκρατίας. 

Ο ΤΖΟΥΡΑΣ 

Είναι νυκτό μουσικό όργανο, οκτάχορδο ή εξάχορδο. Έχει μανίκι και κεφαλάρι 

μπουζουκιού, αλλά μικρότερο σκάφος, περίπου διπλάσιο από τον μπαγλαμά. 

Κατασκευάζεται από τα ίδια υλικά και με παρόμοιες τεχνικές με το μπουζούκι.Ο ήχος του 

θυμίζει μπουζούκι αλλά έχει τη δική του ιδιαίτερη χροιά, γι' αυτό ο τζουράς έχει κατακτήσει 

την θέση που έχει σήμερα στην ελληνική λαϊκή ορχήστρα. 

 

 

 

 

 

 

65  

ΤΟ ΑΚΟΡΝΤΕΟΝ 

 Είναι ένα αερόφωνο πληκτρόφορο μουσικό όργανο, ιδιαίτερα διαδεδομένο στη λαϊκή και παραδοσιακή μουσική πολλών Ευρωπαϊκών 

και Αμερικανικών χωρών. Έχει σχήμα κουτιού και αποτελείται από δύο πληκτρολόγια και 

μια αεροπαραγωγό  φυσούνα που συμπιέζεται και επεκτείνεται από τον εκτελεστή. Ο ήχος 

παράγεται με τη δόνηση μεταλλικών ελασμάτων στο εσωτερικό του, που πάλλονται με τη 

ροή του αέρα. 

 

 

 

 

                                  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

66  

                                       ΡΕΜΠΕΤΕΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΕΣ 

                                       ΜΑΡΚΟΣ ΒΑΜΒΑΚΑΡΗΣ 

Ο στυλοβάτης του ρεμπέτικου τραγουδιού  

 

Γέννηση: 10 Μαΐου 1905                            Τόπος: Άνω Χώρα Σύρου 

          Παιδί πολύτεκνης και φτωχής οικογένειας καθολικών. Από παιδί αναγκάστηκε να 

εργαστεί για να συνεισφέρει στην επιβίωση της οικογένειάς του.Στα 13 του μπάρκαρε ως 

λαθρεπιβάτης για την Αθήνα. Για την επιβίωσή του εργάστηκε ως γαιανθρακεργάτης, 

χαμάλης, εκδορέας στα σφαγεία.  

         Έρχεται σε επαφή με τους τεκέδες και τον κόσμο τους, όπου και ακούει έναν 

φημισμένο οργανοπαίχτη να παίζει μπουζούκι, κάτι που θα αλλάξει την πορεία της ζωής 

του. Ο ίδιος έγραψε στην αυτοβιογραφία του: «...άκουσα κατά τύχη τον μπάρμπα Νίκο τον 

Αϊβαλιώτη να παίζει το μπουζούκι, το οποίον τόσο πολύ μου άρεσε, ώστε έκανα όρκο ότι αν 

δεν μάθω μπουζούκι θα κόψω τα χέρια μου με την τσατίρα που σπάνε τα κόκαλα στο 

μαγαζί…»Σε διάστημα έξι μηνών έμαθε μπουζούκι μόνος του και σύντομα έγραψε δικά του 

τραγούδια.  

1933: Ο πρώτος που ηχογραφεί τραγούδι με μπουζούκι, το Καραντουζένι.  

1934: Δημιουργεί μαζί με τους φίλους του, Γιώργο Μπάτη, Ανέστη Δελιά και Στράτο 

Παγιουμτζή το πρώτο συγκρότημα με μπουζούκια. Η ξακουστή τετράς του Πειραιά 

προσελκύει πλήθος κόσμου και η φήμη του Βαμβακάρη έχει ήδη εδραιωθεί.  

     Μετά από μια επίσκεψη στην Σύρο γράφει την Φραγκοσυριανή, το διασημότερο 

τραγούδι του, το οποίο όμως έγινε γνωστό 25 χρόνια αργότερα, όταν το τραγούδησε ο 

Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Έμπνευση για την << Φραγκοσυριανή>>: μια κοπέλα με μαύρα 

μάτια,  που εντυπώθηκε στο μυαλό του.  

 

67  

   Κατά τη δικτατορία Μεταξά: Προσαρμογή των τραγουδιών του για αποφυγή λογοκρισίας. 

Ταξίδι σε όλη την Ελλάδα για να βγάλει με το μπουζούκι του τα προς το ζην.  

   Κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο: Ερμηνεία τραγουδιών προσαρμοσμένων για την 

περίσταση.  

    Δεκαετία 1950: Ιδιαίτερα σκληρή για εκείνον λόγω προβλημάτων υγείας κ΄ 

περιθωριοποίησης από την ελληνική μουσική βιομηχανία ως προϊόν 

ξεπερασμένο.Αδιαφορία δισκογραφικών κ’ κέντρων της Αθήνας # όπου εμφανίζεται στη 

Σύρο γίνεται το αδιαχώρητο. Στα μέσα της δεκαετίας, με πρωτοβουλία του Βασίλη 

Τσιτσάνη, η δισκογραφική Columbia προχωρά στην κυκλοφορία των τραγουδιών του 

Βαμβακάρη τραγουδισμένα τόσο από τον ίδιο όσο και από καλλιτέχνες όπως ο Γρηγόρης 

Μπιθικώτσης, η Καίτη Γκρέι, η Άντζελα Γκρέκα, ο Στράτος Διονυσίου κ.ά.  

    1960: <<Δεύτερη>> καριέρα του κ’ επιστροφή στα λαϊκά πάλκα για συναυλίες. 

Θάνατος: 8 Φεβρουαρίου 1972   Τόπος: Το σπίτι του στην Κοκκινιά Ηλικία : 66 ετών 

Στίχοι: Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος 

Μουσική: Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος 

Πρώτη εκτέλεση: Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος & Απόστολος Χατζηχρήστος, Σμυρνιωτάκι 

( Ντουέτο ) 

 

 

Κάποιος φίλος είπε σ'είδε χθές στην αγορά 

κι έπινες ουζάκι με τον μάγκα τον ψαρά, 

σ'είχε αγκαλιασμένη και γλεντάγατε μαζί, 

ζούλα σ'ένα φίνο μαγαζί. 

 

Δεν σε θέλω, δεν σε θέλω, άδειασέ μου τη γωνιά, 

την ανθίστηκα μπαμπέσα τη δική σου απονιά, 

την ανθίστηκα μπαμπέσα τη δική σου απονιά, 

δεν σε θέλω, δεν σε θέλω, άδειασέ μου    

Ησουν'όλο σκέρτσο, βρε παμπόνηρη ξανθειά, 

ξέχασες τα χάδια μου και τα γλυκά φιλιά, 

πονηρά ξηγήθηκες και θα σ'εκδικηθώ, 

δεν σε θέλω πια δεν σ'αγαπώ. 

 

Δεν σε θέλω, δεν μ'αρέσεις, άδειασέ μου τη γωνιά, 

φτάνει πιά να κοροιδεύεις, τράβα σ'άλλη γειτονιά, 

φτάνει πιά να κοροιδεύεις, τράβα σ'άλλη γειτονιά, 

δεν σε θέλω, δεν μ'αρέσεις, άδειασέ μου τη γωνιά 

Φραγκοσυριανή 

Στίχοι: Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος 

Μουσική: Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος 

 

68  

Πρώτη εκτέλεση: Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος 

 

Μία φούντωση, μια φλόγα 

έχω μέσα στην καρδιά 

λες και μάγια μου 'χεις κάνει 

Φραγκοσυριανή γλυκιά 

λες και μάγια μου 'χεις κάνει 

Φραγκοσυριανή γλυκιά 

 

Θα 'ρθω να σε ανταμώσω 

κάτω στην ακρογιαλιά 

Θα ήθελα να σε χορτάσω 

όλο χάδια και φιλιά 

Θα ήθελα να σε χορτάσω 

όλο χάδια και φιλιά  

Θα σε πάρω να γυρίσω 

Φοίνικα, Παρακοπή 

Γαλησσά και Nτελαγκράτσια 

και ας μου 'ρθει συγκοπή 

Γαλησσά και Nτελαγκράτσια 

και ας μου 'ρθει συγκοπή 

 

Στο Πατέλι, στο Nυχώρι 

φίνα στην Αληθινή 

και στο Πισκοπιό ρομάντζα 

γλυκιά μου Φραγκοσυριανή 

και στο Πισκοπιό ρομάντζα 

γλυκιά μου Φραγκοσυριανή  

Να πεθάνεις  

Στίχοι: Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος 

Μουσική: Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος 

Πρώτη εκτέλεση: Μάρκος Βαμβακάρης, Φράγκος & Άντζελα Γκρέκα ( Ντουέτο ) 

 Να πεθάνεις να πεθάνεις, να πεθάνεις 

με τα κόλπα, με τα κόλπα που μου κάνεις 

 

Δεν πεθαίνω, δεν πεθαίνω, δεν πεθαίνω 

και στο μάτι σου γυαλί‐καρφί θα μπαίνω 

 

Να πεθάνεις, να πεθάνεις, να μη ζήσεις 

αν εμένα, αν εμένα παρατήσεις 

 

Να πεθάνεις, να πεθάνεις, στα σοκάκια 

να σε κλαίνε, να σε κλαίν'τα κοριτσάκια 

 

 

69  

Να πεθάνεις, να πεθάνεις, Παναγιά μου 

να ευχαριστηθεί η καρδιά μου 

 

Να πεθάνεις, να πεθάνεις, Κωσταντίνα 

να μας βάλουν και τους δυο μας σ'ένα μνήμα 

 

                                     

                                    ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ 

 

 

 

  Ένας από τους μεγαλύτερους έλληνες λαϊκούς συνθέτες, στιχουργούς και τραγουδιστές 

του 20ου αιώνα( του οποίου τραγούδια ακούγονται μέχρι και σήμερα). Ήταν μία από τις 

σημαντικότερες φυσιογνωμίες του ρεμπέτικου και της λαϊκής μουσικής. 

 Γέννηση :18 Ιανουαρίου 1915 Τόπος : Τρίκαλα 

Εκμάθηση μουσικών οργάνων : μαντολίνο , βιολί κι μπουζούκι 

1936 : Μετάβαση στην Αθήνα με σκοπό σπουδές στη Νομική. Η αγάπη όμως για τη μουσική 

τον κέρδισε. 

Επιρροές : Βαγγέλης Παπάζογλου , Μάρκος Βαμβακάρης 

Γνωριμία με τον Περδικόπουλο  ηχογράφηση των πρώτων τραγουδιών του . 

Πρώτη ηχογράφηση : << Σ’έναν τεκέ μπουκάρανε>> 

1937‐1940 : Γράφει καταπληκτικά τραγούδια σπουδαίων τραγουδιστών όπως Στράτου 

Παγιουμτζή, Μάρκου Βαμβακάρη ,Στελλάκη Περπινιάδη, Δημήτρη Περδικόπουλου . 

 

70  

Περίοδος γερμανικής κατοχής : εγκατάστασή του στη Θεσ /νίκη και διατήρηση δικού του 

μαγαζιού (Ουζερί ο Τσιτσάνης). Εκεί έγραψε μερικά από τα καλύτερα τραγούδια του, τα 

οποία ηχογραφήθηκαν μετά την λήξη του πολέμου. 

1946 : Επιστροφή στην Αθήνα και αρχή ηχογράφησης . Δίπλα του έγιναν ευρέως γνωστοί 

τραγουδιστές όπως η Σωτηρία Μπέλλου,η Ιωάννα Γεωργακοπούλου ,η Μαρίκα Νίνου και ο 

Πρόδρομος Τσαουσάκης.  

    Κατά τον μουσικολόγο Λάμπρο Λιάβα, ο Τσιτσάνης, «έβγαλε το λαϊκό τραγούδι από τα 

όρια του περιθωρίου, όπου το είχαν τάξει τα αντικοινωνικά και ανατολίτικα στοιχεία του, 

για να το εντάξει στην καινούργια κοινωνική πραγματικότητα της μεταπολεμικής Ελλάδος». 

« Καθιέρωσε νέο ύφος παιξίματος και τραγουδιού με τον εξευρωπαϊσμό‐συγκερασμό των 

κλιμάκων, αρμονίες με δεύτερες και τρίτες φωνές, εμπλουτισμένη ενορχήστρωση και 

καινοτομίες στην ποιητική δομή, όπου για πρώτη φορά το λαϊκό τραγούδι απoμακρύνθηκε 

από τις παραδοσιακές φόρμες του δίστιχου επισημοποιώντας το ρόλο του ρεφρέν».[  

Θάνατος : 18 Ιανουαρίου 1984                   Τόπος : Λονδίνο                                Ηλικία : 69 ετών 

ΣΤΙΧΟΙ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ ΤΟΥ 

«Για μια ξανθούλα» 

Τραγούδια όμορφα θα πω με φίνο μπουζουκάκι, 

να νοσταλγήσω τα παλιά και να μπω σε μεράκι. 

Σε μια ξανθούλα π’ αγαπώ, μα ποια είναι δεν το λέγω, 

λιγάκι σαν τη θυμηθώ, σαν το παιδάκι κλαίγω. 

Γι’ αυτήν εγώ αρνήθηκα της μάνας μου το σπίτι 

και με παράπονο πικρογυρνώ σαν τον αλήτη. 

Τραγούδια όμορφα θα πω με φίνο μπουζουκάκι, 

να νοσταλγήσω τα παλιά και να μπω σε μεράκι. 

Τραγούδι : Στρ. Παγιουμτζής Βασ. Τσιτσάνης 

Ζεϊμπέκικο 

Ηχογραφήθηκε : 1940 

«Δεν ξαναπιάνω γκόμενα» 

Σου το 'πα δεν σε θέλω πια, 

γιατι ξηγιέσαι σαν σουπιά! 

Κι όλο το ρίχνεις στην τρελή 

και με διπλώνεις πονηρή! 

Σε μένα τώρα δεν κολλάς, 

πάλι τις φάπες σου θα φας! 

Στο 'πα να κάτσεις φρόνιμα, 

δεν ξαναπιάνω γκόμενα! 

 

71  

Με φοβερίζεις και μου λες, 

πως δεν φοβάσαι μαχαιριές. 

Το κεφαλάκι σου θα φας, 

με τα μυαλά που κυβερνάς! 

Τραγούδι: Βασ. Τσιτσάνης, Ελένη Γεράνη. 

Ζεϊμπέκικο. 

Ηχογραφήθηκε: 1980. 

«Η σατράπισσα» 

(Αραμπάς περνά) 

Αραμπάς περνά. 

Η σατράπισσα, 

που αγάπησα είναι μέσα! 

Αγκαλιάζεται 

κι ούτε νοιάζεται η μπαμπέσσα! 

Αραμπάς περνά. 

Με τη βλάμισσα 

που χαράμισα τη ζωή μου! 

Με ρεστάρησε, 

στραπατσάρησε το τσαρδί μου! 

Αραμπάς περνά. 

Ωχ μανούλα μου, 

η καρδούλα μου πώς χτυπάει! 

Η σατράπισσα 

που αγάπησα μ' άλλον πάει! 

Τραγούδι Μάρκος Βαμβακάρης, Σούλα Καλφόπουλου, 

Βασ. Τσιτσάνης. 

Χασάπικο 

Ηχογραφήθηκε: 1948. 

 

                                    

 

 

 

 

 

 

 

72  

                                   ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ 

 

       Η ζωή και η ιστορία του Γιάννη Παπαϊωάννου είναι η μαρτυρία ενός γνήσιου λαϊκού 

καλλιτέχνη , ενός βάρδου της ψυχής. Στην πολύχρονη καριέρα του πέρασε μέσα από 

φωτιά και σίδηρο. Είδε εποχές δύσκολες, όχι μόνο για μουσικούς , αλλά για την Ελλάδα 

ολόκληρη: μικρασιατική καταστροφή , πείνα , φτώχεια , δυο παγκοσμίους  πολέμους , 

έναν εμφύλιο , κατοχή , δυο δικτατορίες , ξενιτιά.  

    "τριανταπέντε χρόνια στο πάλκο , μέσα στη vύχτα , στη βρωμιά , που έχεις να κάνεις 

με κάθε καρυδιάς καρύδι , από ανθρώπους του σχοινιού και του παλουκιού μέχρι 

μορφωμένους λεφτάδες και βάλε , είδα τόσα και έζησα τόσα που δεν φτάνει όλο το 

χαρτί του κόσμου για να γραφτούνε", λέει ο ίδιος στην αυτογραφία του, ντόμπρα και 

σταράτα.  

    Πάνω στο πάλκο ,μέσα στην νύχτα, ο Γιάννης Παπαϊωάννου αποτύπωσε στα τραγούδια 

του τις χαρές, τις λύπες , τους καημούς και τα σκιρτήματα του ελληνικού λαού ,δίνοντας μια 

ολόκληρη ζωή σε αυτό που ονομάζεται ελληνικό τραγούδι. O μπάρμπα‐Γιάννης ,όπως τον 

αποκαλούν όσοι τον γνώρισαν και τον αγάπησαν, ήταν ο πρωτομάστορας , ο πρωτοπόρος 

που ανέδειξε μια ολόκληρη γενιά καλλιτεχνών , μουσικών και τραγουδιστών. Τριάντα πέντε 

χρόνια σε σκηνές λαϊκών μαγαζιών , οχτακόσια τόσα τραγούδια , εμφανίσεις και περιοδείες 

στην Ελλάδα και στην βόρειο Αμερική , και μια πλούσια δισκογραφία μαρτυρούν την 

κολοσσιαία συνεισφορά του. Μερικά από τα τραγούδια του, όπως η Ψαροπούλα και η 

Φαληριώτισσα, που βρίσκονται ακόμα στα χείλια μας και στις καρδιές μας ,είναι μια 

ζωντανή απόδειξη της διαχρονικότητας του έργου του , του έργου ενός μεγάλου συνθέτη.  

     Ο Γιάννης Παπαϊωάννου γεννήθηκε στη Κίο της Προποντίδας το 1913 της μικρά Ασίας. 

Δυο χρονών ορφάνεψε από πατέρα . αυτό ήταν το πρώτο χτύπημα στη σκληρή ζωή του. Το 

δεύτερο χτύπημα ήρθε μετά από μερικά χρόνια το 1922. Η φρίκη της καταστροφής και του 

ξεριζωμού αποτυπώθηκε βαθιά στον 9χρονο Γιάννη συνοδεύοντας τον σε όλη την ζωή.  , Φεύγοντας από την Κίο μαζί με την μητέρα του Χρύσα και την γιαγιά του και με μόνη 

περιούσια μια μαξιλαροθήκη, όπου είχαν φυλαγμένα κάποια χρυσαφικά, πήγαν αρχικά 

στην Σαμοθράκη και τελικά κατέληξαν στον Πειραιά. Αφού αποβιβάστηκαν στον Πειραιά 

πήγαν και έμειναν στις Τζιτζιφιές μαζί με τους θείους τους και την υπόλοιπη οικογένεια του.  

 

73  

     Η πείνα τον ανάγκασε να πάει στη δουλειά από μικρός. Ξεκίνησε δουλεύοντας σε ένα 

συνεργείο και ύστερα βγήκε στις οικοδομές. Η σκληρή βιοπάλη του απαγόρευσε να 

συνεχίσει το σχολείο. Φτάνουμε λοιπόν στο 1928. Ο μπάρμπα‐Γιάννης ξεκίνησε να παίζει 

μουσική με μια φυσαρμόνικα αλλά η σχέση του με τη μουσική θα παρέμενε σε εκείνο το 

επίπεδο αν δεν ήταν το ποδόσφαιρο. Όσο αστείο και αν φαίνεται η μάνα του μπάρμπα‐

Γιάννη του πήρε ένα μαντολίνο για να μην παίζει ποδόσφαιρο επειδή φοβόταν μην 

ξανατραυματιστεί ,όπως είχε όντως τραυματιστεί σοβαρά. Αργότερα συνέχισε να παίζει 

μαντολίνο μέχρι που άκουσε το μπουζούκι. Το τραγούδι που άλλαξε τη ζωή του μπάρμπα‐

Γιάννη ήταν  "Το μινόρε του τεκέ" του Γιάννη Χαλκιά. Από εκείνη την ημέρα ο Παπαϊωάννου 

ερωτεύτηκε το μπουζούκι και το υπηρέτησε πιστά μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο 

Παπαϊωάννου το 1953 ξεκίνησε μια περιοδεία στην Αμερική για την οποία έγινε γνωστός 

στους Έλληνες του εξωτερικού. 

     Ο Γιάννης Παπαϊωάννου σκοτώθηκε τα χαράματα της 3ης Αυγούστου του 1972 , ώρα 

5:30 το πρωί ,καθώς πήγαινε στα Βασιλικά της Σαλαμίνας , στο σπίτι του. 

ΠΟΥ ΜΕ ΒΡΗΚΕΣ ΠΟΥ ΣΕ ΒΡΗΚΑ 

 

Που με βρήκες, που σε βρήκα, όμορφή μου πιτσιρίκα, 

που σε βρήκα, βρε μαργιόλα και μου τα ‘χεις φάει όλα, 

που σε βρήκα, βρε μαργιόλα και μου τα ‘χεις φάει όλα. 

 

Που με βρήκες, που σε βρήκα, νόμιζα πως είχες γλύκα,  

μα το πρώτο σου φιλάκι, με επότισε φαρμάκι, 

μα το πρώτο σου φιλάκι, με επότισε φαρμάκι. 

 

Που με βρήκες, που σε βρήκα, στην καρδιά σου μέσα μπήκα  

κι έγινε καβγάς μεγάλος, γιατί ήταν μέσα άλλος 

κι έγινε καβγάς μεγάλος, γιατί ήταν μέσα άλλος. 

 

Κι έγινε καβγάς μεγάλος, γιατί ήταν μέσα άλλος 

κι έγινε καβγάς μεγάλος, γιατί ήταν μέσα άλλος  

ΚΑΠΕΤΑΝ ΑΝΤΡΕΑ ΖΕΠΠΟ 

Στίχοι: Γιάννης Παπαϊωάννου, Ψηλός, Πατσάς 

Μουσική: Γιάννης Παπαϊωάννου, Ψηλός, Πατσάς 

 

Μια ψαροπούλα 

είναι αραγμένη 

μπρος στ' ακρογιάλι 

το Ζέπο περιμένει 

 

Καπετάν Αντρέα Ζέπο 

χαίρομαι όταν σε βλέπω 

χαίρομαι όταν σε βλέπω 

Καπετάν Αντρέα Ζέπο 

 

74  

 

Όλοι καλάρουνε 

μα δε πιάνουν ψάρια 

καλάρ' ο Ζέπος 

και πιάνει καλαμάρι  

Έγια μόλα έγια λέσα 

έχει ο σάκος ψάρια μέσα 

έχει ο σάκος ψάρια μέσα 

έγια μόλα έγια λέσα 

 

Μέσ' απ' το τσούρμο του 

βγαίνουν ιππότες 

έξ' είν' απ' την Κούλουρη 

κι έξ' Αϊβαλιώτες 

 

Καπετάν Αντρέα Ζέπο 

χαίρομαι όταν σε βλέπω 

χαίρομαι όταν σε βλέπω 

Καπετάν Αντρέα Ζέπο 

 

Έγια μόλα έγια λέσα 

έμπα στη βαρκούλα μέσα 

έμπα στη βαρκούλα μέσα 

έγια μόλα έγια λέσα  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

75  

                                     ΕΥΑΝΘΙΑ ΡΕΜΠΟΥΤΣΙΚΑ 

     Γεννήθηκε στην Κάτω Αχαΐα. Είναι μέλος της γνωστής οικογένειας μουσικών, αδελφή της 

Ιωάννας, της Μαρίας και του Πλούταρχου Ρεμπούτσικα. Από έξι ετών άρχισε να σπουδάζει 

βιολί στο Πατραϊκό Ωδείο. Από το 1970 μέχρι το 1979 συνεργάζεται με Ελληνες συνθέτες 

και ερμηνευτές, κάτι που συνεχίστηκε και μετά το 1979, όταν επέστρεψε από το Παρίσι 

ολοκληρώνοντας τις σπουδές της στην Ecole Normale de Musique. Ακολουθούν 

συνεργασίες με τη Συμφωνική Ορχήστρα του Γ΄ Προγράμματος, καθώς και με τη Σύγχρονη 

Ορχήστρα της ΕΡΤ.  

     Στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 συμμετέχει στο «Μουσικό Αύγουστο» που διοργάνωσε 

ο Μάνος Χατζιδάκις. Το 1992 κυκλοφορεί ο πρώτος δίσκος της με τίτλο "Στη Λίμνη Με Τις 

Παπαρούνες", σε συνεργασία με τον Παναγιώτη Καλατζόπουλο και ερμηνεύτρια την Κρίστι 

Στασινόπουλου.  

     Το 1995, από κοινού με τον Παναγιώτη Καλατζόπουλο και σε στίχους του Αρη Δαβαράκη, 

δημιουργεί το "Αθώος Ενοχος", δίσκο που φέρνει στο προσκήνιο ένα νέο τότε τραγουδιστή, 

το Γιάννη Κότσιρα. Η συνεργασία της με το Γ. Κότσιρα συνεχίζεται και στο δίσκο "Μόνο Ενα 

Φιλί" (1998), σε στίχους Ελένης Ζιώγα ‐άλμπουμ που έγινε «πλατινένιο»‐ καθώς και στο 

"Φύλακας Αγγελος" (1999).  

     Παράλληλα με την προσωπική της δισκογραφία γράφει μουσική για τηλεοπτικές σειρές, 

όπως το «Εσύ αποφασίζεις», η «Προδοσία» του Νίκου Κουτελιδάκη, το «Αθήνα‐

Θεσσαλονίκη» του Χρήστου Παλληγιαννόπουλου, «Αίθουσα του Θρόνου» της Πηγής 

Δημητρακοπούλου κ.ά. Από αυτές τις κατά καιρούς συνθέσεις προέκυψε "Το Αστέρι και η 

Ευχή", δίσκος στον οποίο συνεργάστηκαν η σοπράνο Σόνια Θεοδωρίδου, η Ελλη Πασπαλά 

και η Caroline Lavelle.  

     Το χειμώνα του 2000 έγραψε μουσική για την παράσταση «Στάση Κουταλιού» σε 

σκηνοθεσία Κοραή Δαμάτη. Ο δίσκος με τίτλο "Μικρές Ιστορίες", είναι ορχηστρικός στο 

μεγαλύτερο μέρος του, ενώ συμμετέχει η σοπράνο Μαριάννα Ριγάκη, και δύο τραγούδια 

ερμηνεύει η Ελευθερία Αρβανιτάκη σε στίχους Λίνας Νικολακοπούλου και Ελένης Ζιώγα. 

Ευρέως έγινε γνωστή για τη μουσική της στην ταινία «Πολίτικη Κουζίνα».  

      Το 2006 ανακηρύχθηκε μουσική «Ανακάλυψη» της χρονιάς από τη Διεθνή Ακαδημία 

Σάουντρακ, και τιμήθηκε με το βραβείο καλύτερου νέου συνθέτη για τη μουσική της 

τουρκικής ταινίας «Ο πατέρας και ο γιος μου», που σκηνοθέτησε ο Τσαγκάν Ιρμάκ. Στην 

ίδια κατηγορία, η Ρεμπούτσικα κέρδισε τον Νικ Κέιβ, ο οποίος ήταν υποψήφιος για τη 

μουσική της ταινίας «The Proposition», καθώς και τον Ντάγκλας Πάιπς που έγραψε το 

σάουντρακ του «Τερατόσπιτου».  

      Η πεντάδα των υποψηφίων, προέκυψε από περίπου τρεις χιλιάδες μουσικές που 

υποβλήθηκαν από όλο τον κόσμο. Το βραβείο για την «Ανακάλυψη της χρονιάς» 

απονεμήθηκε μαζί με άλλα κινηματογραφικά μουσικά βραβεία, στο πλαίσιο του φεστιβάλ 

κινηματογράφου της Γάνδης στο Βέλγιο.  

 

 

76  

                         ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ                                      

                                                         ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ 

ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑ 

ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ. 

ΓΝΩΣΤΗ ΚΑΙ ΩΣ ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ. 

1Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ 

360: Εγκαίνια της Μεγάλης Εκκλησίας επί βασιλείας του Κωνσταντίου Β΄ 

 404: Ο ναός καταστρέφεται από πυρκαγιά κατά τη διάρκεια της Στάσης που ακολούθησε 

την καθαίρεση του πατριάρχη Ιωάννου Χρυσοστόμου  

2Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ 

415: Εγκαίνια της Αγίας Σοφίας από τον Θεοδόσιο Β΄                                                                 

532: Ο ναός καίγεται κατά τη διάρκεια της Στάσης του Νίκα  

3η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ 

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ: Ιουστινιανός(527‐565μ.Χ) 

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ: Ανθέμιος κ΄Ισίδωρος 

Χρήση πολυτιμότερων αρχιτεκτονικών κομματιών  

537: Εγκαίνια της καινούργιας τρουλαίας βασιλικής του Ιουστινιανού Α΄                             

1204: Ο μητροπολιτικός ναός λεηλατείται από τους σταυροφόρους.                                    

1453: Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς. Η Αγία Σοφία μετατρέπεται σε 

τζαμί από τον σουλτάνο Μωάμεθ Β΄  

1717: Το μεγαλύτερο μέρος των σωζόμενων ψηφιδωτών στο εσωτερικό της Αγίας Σοφίας 

καλύπτεται                                                                                                                                            

1931: Το Αμερικανικό Βυζαντινό Ινστιτούτο αρχίζει συστηματικές εργασίες αποκάλυψης και 

αποκατάστασης των ψηφιδωτών                                                                                                  

1934‐1935: Το Αγία Σοφία τζαμί μετατρέπεται σε μουσείο  

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ: βασιλική με τρούλο  

    Συνδυασμός  του κατά μήκος άξονα των βασιλικών με τον καθ’ ύψος άξονα των 

περίκεντρων κτιρίων.  

     

 

 

 

77  

       ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ 

     Τα μάρμαρα της Αγίας Σοφίας έχουν τη δική τους ιστορία. Ο Ιουστινιανός θέλοντας να 

δημιουργήσει ένα κτίσμα, που όμοιό του δεν θα υπήρχε στην οικουμένη, έστειλε εγκύκλιο 

σε όλους τους κυβερνήτες των επαρχιών να στείλουν τα ωραιότερα μάρμαρα από τα πιο 

φημισμένα λατομεία της αυτοκρατορίας.  

    Όμως τα μάρμαρα αυτά δεν ξεχώριζαν μόνο για την εξωτερική τους εμφάνιση. Ο θρύλος 

λέει ότι τα μάρμαρα της Αγίας Σοφίας προμηνύουν το μέλλον και κυρίως τις μεγάλες 

καταστροφές. Πολλοί επισκέπτες μαρτυρούν ότι βλέπουν ακόμα και σήμερα το μανιτάρι 

της ατομικής βόμβας πάνω στα μάρμαρα της Αγίας Σοφίας ως ένδειξη των δεινών που 

έχει περάσει.  

     Σήμερα,ο χώρος είναι μουσείο και τον επισκέπτονται άνθρωποι κάθε θρησκείας και κάθε 

χρώματος. Και αυτό είναι αναμφισβήτητα ένα πολιτιστικό επίτευγμα. Ίσως έτσι να 

επιβεβαιώνεται η φιλοδοξία του Ιουστινιανού που ήθελε ένα έργο με τεράστια απήχηση.  

Η Αγία Σοφία αποδεικνύει περίτρανα ότι η πίστη, η έμπνευση και η φιλοδοξία μπορούν 

να δημιουργήσουν αξεπέραστα οικοδομήματα. 

ΘΡΥΛΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ 

1)Ο μαρμαρωμένος βασιλιάς.  

      Ο λαοφιλέστερος θρύλος έχει να κάνει με το τελευταίο αυτοκράτορα ,που μαρμάρωσε 

μέσα στο ναό της Αγίας Σοφίας. Η παράδοση πέρασε από στόμα σε στόμα αμέσως μετά την 

κατάληψη της Κωνσταντινούπολης.Όταν η Πόλη πέρασε στα χέρια των Τούρκων, ο λαός δεν 

μπορούσε να πιστέψει ότι ένα τέτοιο κτίσμα έχει περιέλθει σε μουσουλμανικά χέρια. 

Διέδωσαν λοιπόν ότι ο βασιλιάς κρύφτηκε πίσω από μία κολόνα του ναού της Αγίας Σοφίας, 

χάθηκε μέσα στους διαδρόμους και παρέμεινε κρυμμένος εκεί.   Οι ώρες αναμονής 

τον "μαρμάρωσαν". Είναι γεγονός ότι κανείς δεν βρήκε το πτώμα του τελευταίου 

υπερασπιστή, του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Παλαιολόγου. Χάθηκε και πίστεψαν ότι 

Άγγελος Κυρίου το έκρυψε και το μαρμάρωσε. Κάποτε θα έρθει η ώρα που πνοή Θεού θα 

του δώσει δύναμη και ζωή ξανά και όλα θα ξαναγίνουν από την αρχή. Η Πόλη θα είναι και 

πάλι ελεύθερη. Εκεί μένει ο μαρμαρωμένος βασιλιάς και καρτερεί να κατέβει ο άγγελος 

στη σπηλιά, να τον ξεμαρμαρώσει και θα σηκωθεί  πάλι ο βασιλιάς και θα μπει στην πόλη 

και θα διώξει τους Τούρκους ως την κόκκινη μηλιά.  

2) Η «μέλισσα» ...αρχιτέκτονας.  

     Πρόκειται για τον πιο ποιητικό θρύλο και αφορά στο αρχιτεκτονικό σχέδιο της Μεγάλης 

Εκκλησίας. Σύμφωνα με το θρύλο το σχέδιο της Αγίας Σοφίας το έκανε ο Θεός 

με «όργανο» μία μέλισσα. Όταν ο Ιουστινιανός προέβαινε στο σχεδιασμό της εκκλησίας και 

μελετούσε τα σχέδια με τους αρχιτέκτονες, ο πρωτομάστορας του είχε υποβάλει διάφορα 

σχέδια κατασκευής τα οποία δεν τον ενθουσίαζαν. Για την ακρίβεια τον άφηναν παγερά 

αδιάφορο. Κάποια στιγμή όμως συνέβη κάτι παράδοξο. Κοινωνούσαν μία μέρα σε μία 

καθιερωμένη λειτουργία και ο αυτοκράτορας πήγε να πάρει αντίδωρο από τα χέρια του 

Πατριάρχη. Όπως έπαιρνε όμως το αντίδωρο του έπεσε κάτω. Έσκυψε να το πάρει αλλά το 

αντίδωρο είχε εξαφανιστεί. Δεν το έβρισκε πουθενά. Και καθώς σηκωνόταν βλέπει μία 

 

78  

μέλισσα να έχει πάρει το αντίδωρο στο κεντρί της, να πετάει μέσα στο ναό και να βγαίνει 

από το παράθυρο. Ο Ιουστινιανός παραξενεύτηκε πολύ από το γεγονός και έβαλε «θεούς 

και δαίμονες» να ψάξουν που έχει βάλει η μέλισσα το αντίδωρο. Μάλιστα ο βασιλιάς 

έδωσε εντολή να ανοίξουν όλοι οι μελισσοκόμοι τις κυψέλες τους και να βρουν το 

αντίδωρο με τη μέλισσα. Μετά από πολύ μεγάλη έρευνα ανακάλυψε ότι σε μια κυψέλη του 

πρωτομάστορα έχει μεταφερθεί το αντίδωρο και μάλιστα οι μέλισσες είχαν κατασκευάσει, 

σύμφωνα πάντα με το θρύλο, μία πλήρη μακέτα της εκκλησίας που οραματιζόταν ο 

Ιουστινιανός με όλες τις λεπτομέρειες ακόμα και την Αγία Τράπεζα. Πάνω στην Αγία 

Τράπεζα είχε ακουμπήσει το αντίδωρο.  

3) Ο πονοκέφαλος του Ιουστινιανού.  

     Λέγεται ότι ο Ιουστινιανός υπέφερε από χρόνιες ημικρανίες. Τις νύχτες λοιπόν όταν τον 

έπιαναν αυτοί οι αφόρητοι πόνοι ερχόταν στην Αγία Σοφία. Οι γιατροί του παλατιού δεν 

μπορούσαν να βρουν θεραπεία και ο πονοκέφαλος δεν περνούσε με κανένα φάρμακο από 

αυτά που του έδιναν. Ερχόταν λοιπόν στην Αγία Σοφία και παρακαλούσε το Θεό να τον 

απαλλάξει από αυτό το μαρτύριο.Ένα βράδυ ακούμπησε το κεφάλι του σε μία κολόνα την 

οποία πίστευαν ότι τη φυλάει ο Άγιος Γρηγόριος ο θαυματουργός. Μπροστά σε αυτή την 

κολόνα παρακάλεσε ο Ιουστινιανός να απαλλαχθεί από τον τρομερό πονοκέφαλο που είχε. 

Και το θαύμα έγινε.Ο πονοκέφαλος πέρασε και για την ακρίβεια δεν τον ταλαιπώρησε 

ξανά. Όταν διαδόθηκε αυτό μέσα στο λαό, άρχισαν να έρχονται όλοι για να πιάσουν την 

κολόνα και συγχρόνως να κάνουν μία ευχή. Προσεύχονταν να εισακουστεί η προσευχή 

τους, όπως ακριβώς εισακούστηκε του Ιουστινιανού.  

4) Ο παπάς της Αγίας Σοφίας.  

      Ένας άλλος θρύλος ιδιαίτερα αγαπητός είναι ο θρύλος του παπά της Αγίας Σοφίας. Η 

παράδοση λέει ότι την ώρα που οι Τούρκοι έμπαιναν στην εκκλησία, ο παπάς διέκοψε τη 

λειτουργία και κρύφτηκε πίσω από το ιερό. Σε εκείνο το σημείο που κρύφτηκε ενώ υπήρχε 

μία πόρτα, "ως δια μαγείας" η πόρτα έγινε τοίχος, τον οποίο κανείς και ποτέ δεν κατάφερε 

να σπάσει από τότε. Ούτε οι Τούρκοι, ούτε οι Έλληνες μάστοροι τους οποίους έφερναν για 

αυτό το σκοπό δεν μπόρεσαν να γκρεμίσουν τον τοίχο. Ο θρύλος καταλήγει ότι όταν η Αγία 

Σοφία ξαναγίνει ελληνική εκκλησία, τότε ο παπάς θα βγει από το ιερό και θα 

ολοκληρώσει την ημιτελή λειτουργία του. 

5) Η Αγία Τράπεζα ήταν κατασκευασμένη από χρυσό. Από πάνω της κρέμονταν 30 

στέμματα των αυτοκρατόρων, ανάμεσα τους και αυτό του Μ. Κωνσταντίνου. Και λέγεται ότι 

αυτό γινόταν για να θυμίζουν στους χριστιανούς την προδοσία του Ιούδα. Τα τριάκοντα 

αργύρια. Την Αγία Τράπεζα ,την τελευταία ώρα που κατακτήθηκε  η Πόλη, λέγεται ότι την 

πήραν και τη έβαλαν σε ένα πλοίο για να την πάνε στη Φραγκιά. Έτσι θα την προφύλασσαν 

από τα τουρκικά χέρια. Και αυτό το πλοίο μεταβαίνοντας στην Προποντίδα βυθίστηκε. Στο 

σημείο που έχει βυθιστεί, όσοι καπετάνιοι είναι πιστοί μπορούν να τη δουν.  

    Λένε πως οι θρύλοι είναι τροφός για την ψυχή των υποδούλων. Είναι τα λυτρωτικά 

όνειρα που μας κρατάνε ζωντανούς και μας βοηθούν  να αντέχουμε όλα τα δεινά. Το 1919 

η μικρασιατική καταστροφή έσβησε όλα τα λυτρωτικά όνειρα. Δεν υπήρχε χώρος πια ούτε 

 

79  

για αυτά. Ο λαός ποτέ δεν θέλησε να πιστέψει ότι η απώλεια της Αγίας Σοφίας είναι 

τελεσίδικη. Και δεν ξέρουμε αν θα το πιστέψει, ή αν θα το αποδεχτεί και ποτέ.  

 

 

 

ΚΑΤΟΨΗ ΤΟΥ ΝΑΟΥ 

 

 

 

80  

 

 

                                              ΑΓΙΑ ΕΙΡΗΝΗ 

         Η εκκλησία αυτή χτίστηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο και ονομαζόταν και 

<<ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ>>. Μέχρι το έτος 360,και πριν την κατασκευή της Αγίας Σοφίας, ήταν η  

μητρόπολη της Κωνσταντινούπολης. Καταστράφηκε για πρώτη φορά από τον  όχλο στην 

Στάση του Νίκα επί Ιουστινιανού, για να ξαναοικοδομηθεί στην ίδια θέση από τον 

αυτοκράτορα αυτόν.Ο νάρθηκας ξανακάηκε μαζί με τα δύο κοντινά ασκητήρια και τον 

ξενώνα του Σαμψών λίγα χρόνια μετά την ανοικοδόμηση της εκκλησίας. Η εκκλησία δεν 

είχε δικούς της ιερείς ,αλλά  και εκεί ιερουργούσαν οι ιερείς της Αγίας Σοφίας. Συνήθως 

παρευρίσκονταν και ο Πατριάρχης, ο οποίος στην Αγία Σοφία λειτουργούσε μόνο στις 

μεγάλες δεσποτικές εορτές, παρόντων και των βασιλέων. Στην εκκλησία αυτή 

συγκροτήθηκε επί Θεοδοσίου του Μεγάλου η Δεύτερη Οικουμενική Σύνοδος, γιαυτό και 

έχει μείνει αξιοσέβαστη τόσο στο Βυζάντιο όσο και στους ξένους. Αργότερα ο ναός έπαψε 

να λειτουργεί και μετατράπηκε σε αποθήκη όπλων. Στον περίβολο του ναού βρίσκεται 

αρχαιολογικό μουσείο.   

                                        ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ 

Γνωστή σήμερα ως Καριγιέ Τζαμί υπήρξε ελληνικό χριστιανικό μοναστήρι στην 

Κωνσταντινούπολη. 

Από το 1958 λειτουργεί ως μουσείο. 

Χτίστηκε νότια του Κεράτιου κόλπου και σε κοντινή απόσταση από τα Θεοδοσιανά τείχη. 

Χτίστηκε το διάστημα 1077‐81 από την πεθερά του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού. 

   Ο Θεόδωρος Μετοχίτης συνέβαλε στην ανακαίνισή της (1316‐21) και ήταν υπεύθυνος για 

την προσθήκη του έξω νάρθηκα, του νότιου παρεκκλησίου, καθώς και για το διάκοσμο του 

ναού που περιλάμβανε αξιόλογα ψηφιδωτά και τοιχογραφίες.  

ΛΙΤΑΝΕΙΕΣ 

Η μία λιτανεία γινόταν γύρω στις 28 Ιουλίου με την έξοδο του σταυρού από τα 

ανάκτορα.Είχε σκοπό να φυλάξει ο Θεός τους πιστούς από τα ολέθρια νοσήματα.Η δεύτερη 

 

81  

λιτανεία γινόταν με την περιφορά της εικόνας της Παναγίας της Οδηγήτριας, έργο του 

Ευαγγελιστή Λουκά.Μετά την λιτανεία, η εικόνα κατατίθετο στην σεβάσμια μονή της Χώρας 

εις κοινή απάντων προσκύνηση.  

 

 

 

                                         

 

 

 

 

82  

                                            

 

                                       ΑΓΟΡΑ  ΜΠΑΧΑΡΙΚΩΝ 

     Αυτή η τεράστια αγορά σε σχήμα Γ χτίστηκε στις αρχές του 17ου αιώνα ως επέκταση του 

συγκροτήματος του Νέου Τεμένους και ονομάζεται και Αιγυπτιακή αγορά καθώς πολλά από 

τα μπαχαρικά εισάγονταν από την Αίγυπτο. 

    Από τη μεσαιωνική εποχή, τα μπαχαρικά ήταν κύρια και ακριβά υλικά της μαγειρικής και 

έγιναν το βασικό προϊόν της αγοράς. Η αγορά ειδικεύτηκε σε μπαχαρικά από την Ανατολή, 

βότανα και άλλα αγαθά όπως μέλι, φουντούκια, ζαχαρωτά, παστουρμά και χαβιάρι. Και 

σήμερα εκεί κανείς βρίσκει πολλά μπαχαρικά όπως πιπέρι, ρίγανη, κάρυ, μπούκοβο, όπως 

και ζαχαρωτά, λουκούμια και, τέλος, μεγάλη ποικιλία από ξηρούς καρπούς Αρκετά μαγαζιά 

έχουν και τα κλασικά σουβενίρ όπως ναργιλέδες ή τα παραδοσιακά οθωμανικά τάβλια. 

Πωλούν ακόμα και χύμα σκυλοτροφές ή γατοτροφές, ενώ δεν λείπουν μέχρι και ζωντανά 

όπως κοτόπουλα, άλλα πτηνά ή ακόμα και βδέλλες. 

 

 

 

 

83  

 

                                       ΤΟ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ 

Ορθόδοξο πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης ή Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι η ονομασία 

της αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως ‐ Νέας Ρώμης. Υφίσταται ως η πρώτη στην τάξη 

μεταξύ των Ορθοδόξων Εκκλησιών και φέρει το ιστορικό προνόμιο της απόδοσης 

αυτοκεφαλιών στις τοπικές εκκλησιαστικές διοικήσεις.  

ΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ 

    Σε απάντηση στην ανάγκη για συμφωνία στις δογματικές πεποιθήσεις  συνεκλήθησαν 

επτά Οικουμενικές Σύνοδοι από τους Αυτοκράτορες Κωνσταντινουπόλεως. Η προσκόλληση 

και η απαρέγκλιτη αφοσίωση του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και των άλλων 

Πατριαρχών της Ανατολής στις αποφάσεις των Συνόδων έχουν δώσει στην Ορθόδοξη 

Εκκλησία το προσωνύμιο «Εκκλησία των επτά Οικουμενικών Συνόδων». 

   Η δεύτερη Οικουμενική Σύνοδος το 381 μ. Χ. (Κανών Γ') αναγνώρισε την έδρα της 

Κωνσταντινουπόλεως ως Πατριαρχείο και της έδωσε τη δεύτερη θέση στα πρεσβεία. 

     Το έτος 595 ο Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης Ιωάννης ο Νηστευτής χρησιμοποίησε τον 

όρο «Οικουμενικός Πατριάρχης» και ονομάτισε την έδρα του ως «Οικουμενικό Θρόνο», 

γεγονός που προκάλεσε αντεγκλήσεις και ανταλλαγή επιστολών με τον Πατριάρχη Ρώμης.  

ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ 

    Οι Αυτοκράτορες για πολιτικούς λόγους επεδίωξαν περιστασιακά ακόμα και να αλλάξουν 

τα δόγματα που θεσπίστηκαν από τις Οικουμενικές Συνόδους προκειμένου να 

εξευμενιστούν πολιτικά επικίνδυνες αιρετικές ομάδες στην ανατολή όπως οι Μονοφυσίτες, 

οι Νεστοριανοί και οι Μονοθελήτες. Αυτή η τάση των αυτοκρατόρων να επιδιώκουν 

παρεμβάσεις στην εσωτερική ζωή της Εκκλησίας έφθασε στο αποκορύφωμά της με τη 

δυναστεία των Ισαύρων, κατά τη διάρκεια της Εικονομαχίας (726 ‐ 843). 

     Αποτέλεσμα του θριάμβου των απόψεων των Εικονολατρών ήταν να ενισχυθεί 

σημαντικά η εξουσία των Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως, που καθοδηγούσαν συνήθως 

την προσπάθεια ενάντια στους εικονοκλάστες.  

ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΟΥ 1054 

      Αυτήν την περίοδο οι Πάπες προσπαθούν να εκλατινίσουν τους ελληνικούς πληθυσμούς 

της Μεγάλης Ελλάδας, γεγονός που οδήγησε στα γεγονότα του 1054, όταν έλαβε χώρα το 

Σχίσμα μεταξύ των εκκλησιών Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως. Μετά από το μεγάλο 

Σχίσμα του 1054 το Οικουμενικό Πατριαρχείο προέκυψε ως παγκόσμιο κέντρο της 

Ορθόδοξης Εκκλησίας και ο προκαθήμενός του αναγνωρίστηκε από τους ορθόδοξους 

ηγέτες ως «πρώτος μεταξύ ίσων». 

 

 

 

84  

      ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΛΩΣΗ 

      Οι σχέσεις μεταξύ της λατινικής δύσης και του Βυζαντίου χειροτέρευαν, όχι μόνο 

εκκλησιαστικά αλλά και πολιτικά. Η εχθρότητα αυτή οδήγησε στην πρώτη Άλωση της 

Κωνσταντινούπολης το 1204 από το στρατό των Σταυροφόρων. Η έδρα του Πατριαρχείου 

μετατέθηκε προσωρινά στη Νίκαια της Βιθυνίας, ενώ στην Κωνσταντινούπολη ιδρύθηκε 

Λατινικό Πατριαρχείο.Το 1261, μετά από πενήντα επτά έτη λατινικής κατοχής, οι Βυζαντινοί 

ανέκτησαν την Κωνσταντινούπολη, υπό από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγο και η 

έδρα του Πατριαρχείου επανεγκαθιδρύθηκε στο παραδοσιακό κέντρο του. 

ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ 

     Με την τραγική πτώση της Κωνσταντινούπολης στους Οθωμανούς Τούρκους το 1453  ο 

Σουλτάνος ανέλαβε το ρόλο του Βυζαντινού Αυτοκράτορα . Από το Σουλτάνο Μωάμεθ τον 

Πορθητή ο πρώτος Πατριάρχης μετά την Άλωση Γεννάδιος Σχολάριος  κατόρθωσε να 

εξασφαλίσει σημαντικές παραχωρήσεις για την Εκκλησία. 

     Το Πατριαρχείο συνέβαλε στη συντήρηση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς μαζί 

με την ορθόδοξη λειτουργική και εκκλησιαστική παράδοση. Εντούτοις, όταν ξέσπασε τελικά 

η ελληνική Επανάσταση το 1821 ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε' υπό την πίεση του Σουλτάνου 

αφόρισε τους επαναστάτες. Παρά την ενέργειά του αυτή την ημέρα του Πάσχα του 1821 

απαγχονίστηκε στην κεντρική πύλη του Πατριαρχικού Οίκου, η οποία από τότε παραμένει 

σφραγισμένη. 

ΠΟΡΕΙΑ ΣΤΟΝ 20Ο  ΑΙΩΝΑ 

    Σοβαρότερη ήταν η συρρίκνωση της δικαιοδοσίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, που 

προέκυψε από τη Μικρασιατική Καταστροφή και την επακόλουθη ανταλλαγή των 

πληθυσμών. 

    Το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι ένα από τα πιό ενεργά κέντρα της σύγχρονης 

οικουμενικής κίνησης. Από το 1902, πήρε την πρωτοβουλία πρόσκλησης όλων των 

Ορθοδόξων Εκκλησιών προκειμένου να υιοθετήσουν ενιαία στάση στη πιθανότητα 

επανέναρξης του διαλόγου με τους άλλους χριστιανικούς οργανισμούς, 

συμπεριλαμβανομένης της Εκκλησίας της Ρώμης, της Αγγλικανικής Εκκλησίας και άλλων 

προτεσταντικών ομολογιών. 

     Αυτή η τοποθέτηση κατέληξε στην ιστορική Εγκύκλιο του 1920 που εστάλη από το 

Οικουμενικό Πατριαρχείο σε όλες τις Χριστιανικές Εκκλησίες και καλούσε τους ηγέτες τους 

να καθιερώσουν στενότερη συνεργασία. Σκοπός αυτής της εγκυκλίου ήταν να προωθηθεί ο 

στόχος της ενότητας των Εκκλησιών με τη δημιουργία ενός οργανισμού αποκαλούμενου 

Κοινωνία των Εκκλησιών του Χριστού, στα πρότυπα της Κοινωνίας των Εθνών. Γενικά 

αναγνωρίζεται ότι ο Εγκύκλιος του 1920 αποτέλεσε ένας από τους σημαντικότερους 

παράγοντες που οδήγησαν αργότερα στη δημιουργία του Παγκόσμιου Συμβουλίου 

Εκκλησιών το 1948. 

 

 

85  

ΤΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΣΗΜΕΡΑ 

     Ο  σημερινός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, είναι ο 270ος στη σειρά διαδοχής. Έδρα του 

Πατριαρχείου είναι ο Πατριαρχικός Οίκος του Φαναρίου, όπου βρίσκεται και ο 

Πατριαρχικός ναός του Αγίου Γεωργίου (1599). Το Πατριαρχείο διοικείται από τη 

δωδεκαμελή Ενδημούσα Ιερά Πατριαρχική Σύνοδο υπό την προεδρία του Πατριάρχη. 

      Στην Αρχιεπισκοπή Κωνσταντινουπόλεως σήμερα ανήκουν 37 Κοινότητες, 46 Ενοριακοί 

ναοί (4 από τους οποίους κατέχονται από το λεγόμενο "τουρκορθόδοξο πατριαρχείο"), 5 

Κοιμητηριακοί ναοί, 10 Πατριαρχικές και Σταυροπηγιακές Μονές, 6 Προσκυνήματα, 8 

Φιλόπτωχες Αδελφότητες, 6 Ιδρύματα (το Νοσοκομείο, το Γηροκομείο και το Ψυχιατρείο 

στο Βαλουκλή, το Ορφανοτροφείο Πριγκήπου, η Θερινή Στέγη Εργαζομένων νεανίδων και η 

Παιδόπολις της Ι. Μονής Μεταμορφώσεως Χριστού Πρώτης) και 14 Σύνδεσμοι, μεταξύ των 

οποίων 3 μορφωτικοί, 2 αθλητικοί και 1 θεατρικός. 

 

 

 

 

                            

 

 

86  

                             ΤΕΙΧΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ 

ΤΕΙΧΗ ΤΗΣ ΚΩΝ/ΠΟΛΗΣ: ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΧΥΡΩΣΕΩΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ.  

Η χάραξη και ανέργεση νέων τειχών στην Κωνσταντινούπολη σε συνδυασμό με την 

ίδρυση νέας πρωτεύουσας ήταν από τις πρώτες ενέργειες του αυτοκράτορα 

Κωνσταντίνου. 

Κατασκευή: 328 μ.  

Αυτά τα τείχη δεν σώζονται σήμερα 

ΘΕΟΔΟΣΙΑΝΑ ΤΕΙΧΗ 

Κατασκευή: 408‐447 μ.  

Πρόσθετη ονομασία: Θεοφύλακτα  

Σκοπός: προστασία της πόλης 

Αποτελούσαν : διπλή οχυρωματική γραμμή 

Χερσαία τείχη: τριπλή οχυρωμένη γραμμή 

Μήκος: 5.570 μ. 

Μέρη: 

 

 

87  

Θαλάσσια  τείχη: μικρότερα από τα χερσαία 

χτισμένα διπλά στη θάλασσα 

Σκοπός: αδυναμία αποβίβασης έχθρων σε περίπτωση επίθεσης από τη θάλασσα 

Μέρη: 1.τείχος του Κεράτιου 

            2.Τείχος της Προποντίδας  

 

 

 

 

                                                               ΜΠΛΕ ΤΖΑΜΙ 

     Το Μπλε Τζαμί πήρε το όνομά του από τα μπλε πλακίδια Ιζνίκ που κοσμούν το εσωτερικό 

του. Αποτελεί ένα από τα διασημότερα θρησκευτικά κτίσματα του κόσμου. Το γαλήνιο 

τζαμί γίνεται μαγικό όταν φωταγωγείται τη νύχτα και γλάροι περιφέρονται γύρω από τους 

μιναρέδες. Το τέμενος χτίστηκε από τον αυτοκρατορικό αρχιτέκτονα Μεχμέτ Αγά το 1609 

με 1616. Τα υπερβολικά πολυτελή σχέδια προκάλεσαν σφοδρές αντιδράσεις την εποχή 

εκείνη, ειδικά επειδή ένα τέμενος με έξι μιναρέδες θεωρήθηκε ιερόσυλη απόπειρα 

ανταγωνισμού της αρχιτεκτονικής της Μέκκας. 

 

88  

                                                     ΤΟΠ ΚΑΠΙ 

   To Τοπ Καπί (τουρκ. Topkapı Sarayı) είναι ανάκτορο που βρίσκεται στην 

Κωνσταντινούπολη της Τουρκίας. Χτισμένο σε λόφο που επιβλέπει το Βόσπορο και ήταν 

ακρόπολη του αρχαίου Βυζαντίου, αποτελούσε επίσημη κατοικία των σουλτάνων της 

Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τα μέσα του 15ου αιώνα μέχρι την κατασκευή του 

παλατιού Ντολμά Μπαχτσέ (1853).  

    Αρχικά γνωστό ως «Νέο Παλάτι» (τουρκ. Yeni Sarayı), έλαβε τη σημερινή ονομασία του 

κατά το 19ο αιώνα από παρακείμενη ομώνυμη πύλη. Είναι μέρος των ιστορικών περιοχών 

της  Ισταμπούλ που ανήκουν συλλογικά στα Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής 

Κληρονομιάς της UNESCO.  

    Η κατασκευή του χρονολογείται λίγα χρόνια μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης 

από τον Μεχμέτ  Β'. Τα τείχη που περιβάλουν το παλάτι ανεγέρθηκαν περίπου το 1460 και η 

κατασκευή τους ολοκληρώθηκε το 1478. Στη διάρκεια του χρόνου, υπέστη σημαντικές 

τροποποιήσεις, επεκτάσεις, αλλά και φυσικές φθορές, συνδυάζοντας την αρχιτεκτονική 

διαφόρων αιώνων, καθώς νέα κτίσματα προστίθονταν από τους σουλτάνους. 

      Το άλλοτε κυβερνητικό κέντρο λειτουργεί από τις 3 Απριλίου του 1924 ως μουσείο και 

αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της πόλης. Εκτός από τα ιστορικά κτίσματα, 

στις συλλογές του περιλαμβάνονται έργα κεραμικής, ισλαμικής καλλιγραφίας, χειρόγραφα, 

υφάσματα, τεχνουργήματα, θησαυροί των σουλτάνων, καθώς και ισλαμικά κειμήλια 

μεγάλης αξίας. Τα κύρια τμήματα του παλατιού είναι η αυτοκρατορική πύλη (τουρκ. Bâb‐ı 

Hümâyûn), τα τέσσερα προαύλια (Alay Meydanı, Divan Meydanı, Enderun Avlusu, Sofa‐i 

Hümayun) και το χαρέμι. 

    Το εκπληκτικό και αχανές παλάτι χτίστηκε από τον Μωάμεθ Β΄ για κύρια κατοικία του και 

έχει περίπτερα γύρω από τέσσερις μεγάλες αυλές. Χρησιμοποιήθηκε ως κυβερνητικό 

κέντρο και στη σχολή του εκπαιδεύονταν οι στρατιώτες και οι δημόσιοι υπάλληλοι. Ο 

σουλτάνος Αβδούλ Μετζίτ Α΄ το εγκατέλειψε το 1853 και μεταφέρθηκε στο Παλάτι 

Ντολμαμπαχτσέ.  

     Το 1924 άνοιξε για το κοινό ως μουσείο. Πέρα απ΄ το απίστευτο Θησαυροφυλάκιο μη 

χάσετε την επίσκεψη στο χαρέμι, την οικία των συζύγων, παλλακίδων και παιδιών του 

σουλτάνου που είναι ένας σωστός λαβύρινθος από διαδρόμους και αίθουσες 

 

   ΤΟΠ ΚΑΠΙ –Η ΠΥΛΗ 

     Στο Παλάτι μπαίνουμε από την Πύλη Μπαμπ Ι Χουμαγιούν (Bab I Humayun) την 

Αυτοκτατορική Πύλη η οποία βρίσκεται στην οδό Sogukcesme sok απέναντι από την 

όμορφη ροκοκό κρήνη που κατασκεύασε ο Αχμέτ Γ΄. Η Πύλη αυτή κατασκευάστηκε το 1478 

επί ημερών του Μωάμεθ του Πορθητή. Δεξιά και αριστερά της Πύλης σε δύο εσοχές οι 

σουλτάνοι συνήθιζαν να κρεμούν τα κεφάλια των  εκτελεσθέντων αντιπάλων τους για να 

φοβηθούν οι επίδοξοι διεκδικητές του θρόνου τους. Μάλλον υπήρξε αποτελεσματική 

 

89  

τακτική μια και δεν υπήρξε αλλαγή της δυναστείας στη μακραίωνη πορεία της 

αυτοκρατορίας.  

ΤΟΠ ΚΑΠΙ –ΠΡΩΤΗ ΑΥΛΗ‐ΑΓ.ΕΙΡΗΝΗ‐ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΚΟΠΕΙΟ 

     Μπαίνοντας, το πρώτο κτίσμα που συναντούμε είναι η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης . 

Απέναντι από την Αγία Ειρήνη, βρίσκεται το Αυτοκρατορικό Νομισματοκοπείο το οποίο 

σήμερα είναι εκθεσιακός χώρος. Αν δεν κατευθυνθείτε αμέσως στο Τοπ Καπί αλλά 

στρίψετε αριστερά και ξανά αριστερά θα οδηγηθείτε σε ένα σύμπλεγμα κτιρίων τα οποία 

απαρτίζουν το Αρχαιολογικό Μουσείο. 

ΤΟΠ ΚΑΠΙ‐ ΔΕΥΤΕΡΗ ΑΥΛΗ 

     Περνάμε από την πρώτη αυλή στην οποία βρισκόμαστε στη δεύτερη, μέσω της Πύλης 

των Χαιρετισμών της Bab I Selam. Αριστερά και δεξιά βρίσκονται δύο οκτάγωνοι πύργοι 

όπου φυλακίζονταν οι μελλοθάνατοι. Η Πύλη κατασκεύαστηκε με εντολή του Σουλεϊμάν 

του Μεγαλοπρεπούς. Από εδώ μόνο ο Σουλτάνος και η μητέρα του η Βαλιντέ Σουλτάν 

μπορούσαν να βγουν έφιπποι. Στα δεξιά της πύλης, δίπλα στα εκδοτήρια βρίσκεται ένα 

συντριβάνι. Εκεί ξέπλεναν οι δήμιοι τα τσεκούρια τους μετά τον αποκεφαλισμό.  

ΤΟΠ ΚΑΠΙ‐ΜΑΓΕΙΡΕΙΑ 

      Στην δεύτερη αυλή θα δούμε τα κτίρια των μαγειρείων. Έχουν δυο σειρές από 10 

καμινάδες. Το κτίριο αυτό κατασκευάστηκε επί Μωάμεθ Β’ και ανακατασκευάστηκε τον 16 

αι από τον αρχιτέκτονα Σινάν.  Εκεί μαγειρευόταν το φαγητό για τις  ιλιάδες κόσμου που 

διέμενε στο παλάτι. Σήμερα στεγάζει μια εξαιρετική συλλογή κινεζικής πορσελάνης η οποία 

είναι η δεύτερη καλύτερη παγκοσμίως μετά από εκείνη που υπάρχει στην Κίνα. Υπάρχουν 

ακόμη και ιαπωνικές πορσελάνες διακοσμημένες με στίχους από το Κοράνι. Η συλλογή 

περιλαμβάνει ασημικά και γυαλικά 

ΤΟΠ ΚΑΠΙ –ΝΤΙΒΑΝΙ 

    Απέναντι από τις κουζίνες βρίσκεται το Kubealti ή Divan Odasi δηλαδή η αίθουσα 

Συνεδριάσεων του Αυτοκρατορικού Συμβουλίου, το περίφημο Ντιβάνι. Το μικρό παράθυρο 

που φαίνεται πάνω από τη θέση του Μεγάλου Βεζύρη επέτρεπε στο σουλτάνο να 

παρακολουθήσει τις συνεδριάσεις ή μάλλον να τις κρυφακούει μια και οι συνεδριάζοντες 

δεν μπορούσαν να ξέρουν πότε ήταν παρών και πότε όχι, οπότε πρόσεχαν γενικώς τα λόγια 

τους.  

 

ΤΟΠ ΚΑΠΙ‐ΘΗΣΑΥΡΟΦΥΛΑΚΙΟ 

    Το διπλανό κτίριο ήταν τα παλιά χρόνια το Εσωτερικό Θησαυροφυλάκιο, όπου 

φυλασσόταν τα χρήματα τα οποία προερχόντουσαν από όλα τα μέρη της αυτοκρατορίας. 

Σήμερα φιλοξενεί μια πλούσια συλλογή όπλων.  

 

 

90  

ΤΟΠ ΚΑΠΙ –ΧΑΡΕΜΙ 

     Πλάι από το Kubealti, δηλαδή το Ντιβάνι, κάτω από τον Πύργο της Δικαιοσύνης (Adalet 

Kulesi) είναι η είσοδος για το Χαρέμι. Το πιο ενδιαφέρον σημείο του παλατιού. 

Η λέξη χαρέμι προέρχεται από τα αραβικά και σημαίνει «απαγορευμένο». Ήταν η οικία της 

μητέρας του σουλτάνου, της βαλιντέ σουλταν, η οποία είχε το ανώτατο πρόσταγμα, των 

τεσσάρων συζύγων του (καντίν), των παλλακίδων, και των παιδιών του. Κανείς δεν είχε 

δικαίωμα να εισέρχεται εκτός από τον ίδιο το σουλτάνο και τους γιούς του. Στην οθωμανική 

αυτοκρατορία δεν ίσχυε η διαδοχή του πρωτότοκου γιου με συνέπεια ο οποιοσδήποτε γιός 

να μπορεί να γίνει σουλτάνος. Επιπλέον για να αποφευχθούν οι τυχόν εμφύλιες έριδες ο 

ανακηρυχθείς σουλτάνος είχε την υποχρέωση, βάσει νόμου, να δολοφονήσει τα αδέλφια 

του.  

ΤΟΠ ΚΑΠΙ‐ΤΡΙΤΗ ΑΥΛΗ 

     Συνεχίζοντας την περιήγηση στο σύμπλεγμα του Τοπ Καπί, καλό είναι να μπείτε από την 

Τρίτη Πύλη των Ανακτόρων, την Bab I Saadet ή Πύλη της Ευτυχίας. Θα συναντήσετε μια 

αίθουσα την Arz Odasi, δηλαδή την αίθουσα των αιτήσεων, όπου τα μέλη του ανωτάτου 

συμβουλίου εξέφραζαν τα αιτήματά τους προς τον Σουλτάνο. Πίσω από αυτήν την αίθουσα 

βρίσκεται ένα θαυμάσιο μαρμάρινο οίκημα διακοσμημένο με περίτεχνα καλλιγραφικά 

σχέδια. Πρόκειται για τη βιβλιοθήκη του Αχμέτ Γ’ η οποία κατασκεύστηκε το 1719 και 

περιέχει πάνω από 4000 χειρόγραφα.  

ΤΟΠ ΚΑΠΙ‐ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΙΕΡΟΥ ΜΑΝΔΥΑ 

    Αριστερά βρίσκεται ο οίκος των λευκών ευνούχων, όπου τώρα εκτίθεται η συλλογή 

παλαιών ρολογιών οθωμανικών και ευρωπαϊκών. Πλάι στην έκθεση στα αριστερά σας 

βρίσκεται το Περίπτερο του Ιερού Μανδύα. (Hirka I Saadet), ο ιερότερος χώρος του 

παλατιού. Αν η Τρίτη αυλή  ήταν απαγορευμένη στους πολλούς, ο χώρος αυτός ήταν για 

τους λίγους των λίγων: Ακόμα και για τους σουλτάνους η αίθουσα αυτή άνοιγε μόνο τη 15η 

ημέρα του ραμαζανίου για να τιμηθεί η μνήμη του Προφήτη.  

     Ο ιερότερος θησαυρός είναι στο Περίπτερο είναι ο μανδύας του Προφήτη Μωάμεθ. Στην 

αίθουσα όπου φυλάσσεται μέσα σε χρυσό κιβώτιο, απαγορεύεται η είσοδος στον 

επισκέπτη, ο οποίος πάντως μπορεί να τον δει κοιτώντας μέσα από ένα τζάμι.  

ΤΟΠ ΚΑΠΙ‐ΘΗΣΑΥΡΟΦΥΛΑΚΙΟ 

    Το πιο εντυπωσιακό τμήμα του παλατιού είναι το Θησαυροφυλάκιο (Hazine). Εδώ 

βρίσκονται συγκεντρωμένοι όλοι οι θησαυροί των σουλτάνων: Χλιδή απίστευτη. Τι θρόνοι 

χρυσοί, τι στιλέτα αδαμαντοκόλλητα, τι πανοπλίες με πολύτιμους λίθους... Θα δείτε ένα 

διαμάντι 86 καρατίων, το 5ο σε μέγεθος παγκοσμίως, το λεγόμενο διαμάντι του κουταλά, 

επειδή λέγεται ότι βρέθηκε στα σκουπίδια και αγοράστηκε από ένα παλιατζή έναντι τριών 

κουταλιών. Πάντως πολλά γυναικεία κοσμήματα δε θα δείτε, γιατί σε αντίθεση μα τους 

θησαυρούς των σουλτάνων και των βεζύρηδων οι οποίοι αποτελούσαν κρατική περιουσία 

και επέστρεφαν στο παλάτι μετά το θάνατό τους, τα κοσμήματα των γυναικών ήταν 

προσωπική τους περιουσία.  

 

91  

ΤΟΠ ΚΑΠΙ‐ΥΠΝΩΤΗΡΙΑ ΙΠΠΟΚΟΜΩΝ 

    Πλάι στο Θησαυροφυλάκιο είναι τα υπνωτήρια των Ιπποκόμων εκστρατείας (Seferli 

Kogusu). Σήμερα εδώ εκτίθεται πλούσια συλλογή αυτοκρατορικών ενδυμάτων τα οποία 

διασώθηκαν δια μέσου των αιώνων χάρη στην πρακτική της φύλαξής τους σε σφραγισμένα 

μπαούλα. Μεταξύ των εκθεμάτων περιλαμβάνεται και το καφτάνι του Μωάμεθ του 

Πορθητή.  

 

 

ΤΟΠΚΑΠΙ‐ΤΕΤΑΡΤΗ ΑΥΛΗ 

    Η τέταρτη αυλή είναι η πιο χαριτωμένη από όλες: περιλαμβάνει πολλούς μικρούς κήπους 

με τουλίπες, συντριβάνια, περίπτερα και μια μαγευτική θέα στη συμβολή Κερατίου με 

Βόσπορο.  

 

                                             

 

 

                                            ΝΤΟΛΜΑ ΜΠΑΧΤΣΕ 

 

    To ανάκτορο Ντολμάμπαχτσε ήταν κατοικία των σουλτάνων και διοικητικό κέντρο της 

Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από το 1856 μέχρι το 1922, με εξαίρεση την περίοδο 1889‐

1909 κατά την οποία χρησιμοποιήθηκε το ανάκτορο Γιλντίζ. Από το 1960 λειτουργεί ως 

μουσείο. Βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, επί της ευρωπαϊκής πλευράς του Βοσπόρου 

καλύπτοντας συνολικά έκταση περίπου 110.000 μ 2. 

     Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1843, με εντολή του σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίτ Α΄, και 

ολοκληρώθηκε το 1856. Το κόστος της ανέγερσης έφτασε τα 5 εκατομμύρια οθωμανικά 

χρυσά νομίσματα, το ισοδύναμο δηλαδή 35 τόννων χρυσού. Για την επικάλυψη των 

οροφών του παλατιού, έκτασης 45.000 μ2, με φύλλα χρυσού, χρησιμοποιήθηκαν 14 τόννοι 

αυτού του μετάλλου. 

    Η πρόσοψη του παλατιού έχει μήκος 248 μέτρα. Μια μεγάλη αίθουσα αποτελεί τον 

πυρήνα του, με δύο πτέρυγες εκατέρωθεν όπου συναντώνται τα πολυτελή δωμάτια και τα 

βασιλικά διαμερίσματα. Οι χώροι διαμονής και εργασίας των ανδρών (σελαμλίκ) και το 

χαρέμι βρίσκονται στη νότια και βόρεια πλευρά αντίστοιχα.  

Το κτιριακό συγκρότημα περιλάμβανε ακόμα διαμερίσματα για το προσωπικό που διέμενε 

εντός του ανακτόρου, κουζίνα, ιμαρέτ για τη διατροφή του προσωπικού, νοσηλευτήριο, 

 

92  

στάβλους, καθώς και θαλάμους για τους λογχοφόρους φύλακες της κατοικίας. Συνολικά 

υπάρχουν 285 δωμάτια, καλύπτοντας έκταση 45.000 τετραγωνικών μέτρων 

     Το Ντολμάμπαχτσε σχεδιάστηκε από τους αρχιτέκτονες Καραμπέτ και Νικογιός Μπαλιάν. 

Τον εσωτερικό διάκοσμο του ανακτόρου ανέλαβε ο Γάλλος διακοσμητής Σεσάν, ενώ 

αρκετοί ευρωπαίοι καλλιτέχνες ανέλαβαν να φιλοτεχνήσουν έργα ζωγραφικής για να 

κοσμήσουν το παλάτι. 

 

 

 

 

                        

 

                          ΠΑΝΑΓΙΑ ΜΠΑΛΟΥΚΛΙ 

    Το όνομα Μπαλουκλί προέρχεται από την Τούρκικη λέξη baluk(ψάρι)(προφέρεται 

περίπου μπαλούκ)και σημαίνει των ψαριών ή με τα ψάρια, πιθανότατα λόγω ύπαρξης 

ψαριών στα νερά της περιοχής.Για τη μονή του Μπαλουκλί υπάρχει θρύλος για την Άλωση 

της Πόλης,ο οποίος περιγράφεται ποιητικά. 

 

93  

     Ένας Κωνσταντινοπολίτης καλόγερος είχε ψαρέψει ψάρια σε ένα ποτάμι και τα τηγάνιζε 

κοντά στην όχθη του ποταμού. Τη στιγμή εκείνη ακούστηκε από ένα πουλί το μήνυμα της 

πτώσης της Κωνσταντινούπολης στους Τούρκους. Ο καλόγερος σάστισε και αμέσως τα 

μισοτηγανισμένα ψάρια πήδησαν από το τηγάνι και ξαναβρέθηκαν στο ποτάμι. Εκεί ζουν 

αιώνια μέχρι τη στιγμή της απελευθέρωσης της Πόλης από τους Τούρκους, οπότε και θα 

ξαναβγούν για να συνεχιστεί το τηγάνισμά τους. 

    Στο περίβολο του ναού αυτού έστησε τις σκηνές του το 1424 ο Σουλτάνος Μουράτ 

Β΄.Κατά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης  ο ναός καταστράφηκε και το άγιασμα 

καλύφθηκε. Αργότερα όμως επετράπη στους Χριστιανούς να ανακαλύψουν το άγιασμα και 

να επανιδρύσουν μικρό προσκύνημα 1732 οι Αρμένιοι προσπάθησαν να υφαρπάξουν το 

προσκύνημα πλην όμως οι Έλληνες χριστιανοί διέδωσαν το δικαίωμα της κατοχής τους.Το 

1825 καταστράφηκε από τους γενίτσαρους και το 1827 ανευρέθηκε η ιερά εικόνα της 

Θεοτόκου εικονιζόμενη υπέρ της Ζωοδόχου Πηγής.Μετά απ΄αυτό το 1830 ο Σουλτάνος 

επέτρεψε την νέα ανοικοδόμηση(5η φορά)του Ναού όπως σήμερα διασώζεται,επί 

Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντίνου Α, ΄όπου και εγκαινιάσθηκε μετά από πέντε 

χρόνια.Σήμερα στην αυλή της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκονται  οι τάφοι των Οικουμενικών 

Πατριαρχών .                                                        . 

 

             ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ 

    H μονή αυτή ανεγέρθη από την Ειρήνη, σύζυγο του Ιωάννη του Κομνηνού. Την εποχή της 

κατασκευής της ήταν η μεγαλύτερη σε έκταση και 

πληθυσμό μοναχών μονή της Κωνσταντινούπολης. Ήταν 

δε η πλουσιότερη και λαμπρότερη μονή της 

Κωνσταντινουπόλεως.Μνημονεύεται συχνότατα στην 

πολιτική και εκκλησιαστική ιστορία τους Βυζαντινού.   

 

 

Η πολυδάπανη κατασκευή κατασκευή συνεχίστηκε μετά 

τον θάνατο της Ειρήνης από τον σύζυγο της, Ιωάννη.         

 

 

94  

                                      Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΓΟΡΑ 

   Από τα πιο αξιοθέατα και χαρακτηριστικά οικοδομήματα της Κωνσταντινούπολης ήταν κι 

η απέραντη, λαβυρινθώδης μεγάλη αγορά (μπεζεστένι), Αποτελείται από δρόμους με 

ζωγραφισμένες στοές, και μικρομάγαζα στα οποία ξεχειλίζουν προϊόντα. Η αγορά 

κατασκευάστηκε από τον Μωάμεθ τον Β' το 1461 και συμπληρώθηκε από το Σουλεϊμάν το 

Μεγαλοπρεπή.  Το μπεζεστένι, που η γραφικότητά του ήταν απερίγραπτη, καταστράφηκε 

ολοκληρωτικά από μια πυρκαγιά στα 1954.  

Σήμερα οικοδομείται ξανά σαν σύγχρονη αγορά και δεν έχει καμιά σχέση με τον παλιό 

λαβύρινθο που αποτελούσε την πιο αξιοπερίεργη και συναρπαστική έκθεση του κόσμου. Οι 

ιδιοκτήτες των καταστημάτων θα κάνουν τα πάντα για να σας πωλήσουν τα προϊόντα τους. 

Στο παζάρι θα βρείτε πάνω από 4000 καταστήματα. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

95  

                  ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ  

 

    Τελειώνοντας το πρόγραμμά μας κάνοντας έναν απολογισμό θα λέγαμε ότι οι στόχοι 

που θέσαμε κατά την αρχή και κατά τη διάρκεια του προγράμματος επετεύχθησαν. 

    H ομάδα μας γνώρισε τις  ιστορικές συνθήκες κάτω από τις οποίες διαδραματίστηκαν 

τα  γεγονότα  της  ταινίας  καθώς  και  το  ρόλο  της  διπλωματίας,  («Επιτέλους  είδαμε  λίγο φως σε αυτή τη γεμάτη ψέματα και μυστικά ζωή που ζούμε», όπως  μου ομολόγησαν οι 

μαθητές  )  ήρθε  σε  επαφή  με  τα  μπαχαρικά  και  τις  πολίτικες  συνταγές  που 

χρησιμοποιούσαν    οι  πρόσφυγες  και  έφεραν  μαζί  τους  ως  παρακαταθήκη,    γνώρισε 

μικρασιατικές  αντιλήψεις, έθιμα και λαογραφικά στοιχεία ,άκουσε ρεμπέτικα τραγούδια 

και  γνώρισε  τους  στυλοβάτες  του  μουσικού  αυτού  είδους  ,συγκινήθηκε  από  την 

εξαιρετική  μουσική  της  ταινίας,  μελέτησε  την  ιδιωματική  γλώσσα  των  Μικρασιατών 

εντοπίζοντας  επιδράσεις  της  στην  κοινή  νεοελληνική  γλώσσα,  ήρθε  σε  επαφή  με  την 

ιδιαιτερότητα της μουσουλμανικής θρησκείας μα πάνω από όλα συνειδητοποίησε ότι οι 

εθνολογικές  και  θρησκευτικές  διαφορές  των  δυο  λαών  ποτέ  δεν  τους  χώρισαν,  αφού 

συνυπήρχαν αρμονικά μέχρι που οι «ηγέτες» αποφάσισαν το αντίθετο. 

    Η συμμετοχή σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα έδωσε  τη δυνατότητα στους μαθητές να 

εργαστούν  ομαδικά  μέσω  της  έρευνας  και  της  βιωματικής  προσέγγισης,  να 

ενεργοποιήσουν  τα  ενδιαφέροντα  τους,  να  αποκτήσουν  πολύτιμες  γνώσεις  και  να 

διαμορφώσουν  στάσεις  και  συμπεριφορές  στην  καθημερινότητά  τους.  Βέβαια  ο  όγκος 

των  πληροφοριών,  που  είχαν  να  επεξεργαστούν  οι  μαθητές,  σε  συνδυασμό  με  την 

έλλειψη ελεύθερου χρόνου αποτέλεσαν μια δυσκολία ,που όμως καταφέραμε όλοι μαζί 

να  ξεπεράσουμε  με  αρκετές  ώρες  δουλειάς  και  εκτός  σχολικού  προγράμματος, 

δουλεύοντας ομαδικά και βοηθώντας καθένας όπως μπορούσε.   

      Ο  ενθουσιασμός  των  μαθητών  για  το  αντικείμενο  και  η  προθυμία  τους  μας  άνοιξε 

νέους δρόμους έρευνας, στους οποίους θα βαδίσουμε στο επόμενο τετράμηνο. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

96  

                                    ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΑΝΑ: 

  Βακαλόπουλου, Κωνσταντίνου Α., Ιστορία του Βόρειου Ελληνισμού. Θράκη,

Εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1993

Θέματα Ιστορίας, Β Ενιαίου Λυκείου., Εκδόσεις ΟΕΔΒ, Αθήνα, Αλέξανδρου 

Αλεξανδρή, Ελληνοτουρκικές Σχέσεις, σελ. 111‐117 

  Βικιπαίδεια, Τα Σεπτεμβριανά 

  Φάκελοι ‐ Τα Σεπτεμβριανά (ντοκιμαντέρ στα ελληνικά) 

   Αφιέρωμα της εφημερίδας Καθημερινή, 31 σελίδες με φωτογραφίες 

    Ντοκιμαντέρ: Κωνσταντινούπολη. Σεπτέμβριος 1955 (προβολή) (Αρχείο 

ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)  

ΚΥΠΡΙΑΚΟ: 

Β. Σκουλάτου‐Ν. Δημακόπουλου‐ Σ. Κόνδη, Ιστορία νεότερη και σύγχρονη, Τεύχος Γ, 

Γ Λυκείου, Εκδόσεις ΟΕΔΒ, Αθήνα (Τα εθνικά προβλήματα, σελ.401‐405) 

Θέματα Ιστορίας, Β Ενιαίου Λυκείου., Εκδόσεις ΟΕΔΒ, Αθήνα, Πασχάλη 

Κιτρομηλίδη, Το Κυπριακό Ζήτημα, σελ. 135‐158  

Ελληνική Δημοκρατία, Υπουργείο Εξωτερικών,  Εξωτερική Πολιτική  Ειδικά Θέματα 

Εξωτερικής Πολιτικής  Κυπριακό  Ειδικότερα κείμενα  Kείμενο συμπερασμάτων 

για την Τουρκία, Παραβίαση βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών 

Βικιπαίδεια, Το Κυπριακό Ζήτημα 

ΘΡΗΣΚΕΙΑ: « Οι θρησκείες », Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Εκδοτική Αθηνών, τόμος 

21 

 

ΓΛΩΣΣΑ 

Σολωμονίδης Χρήστος, Σμυρναϊκό Γλωσσάριο, Αθήνα, 1962 

 

97  

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ 

Συλβίου, Ο κλήδονας σε Μικρασιατικά χρονικά, τόμος τρίτος, Αθήνα 1940, σ.390‐

406 

Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, www.kms.org.gr 

Πάσχα, Το μοιρολόϊ της Παναγίας (ΘΡΑΚΗ, ΜΑΡΜΑΡΑΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ, ΦΟΥΡΝΟΙ ΙΚΑΡΙΑΣ, ΡΕΪΖΝΤΕΡΕ ΕΡΥΘΡΑΙΑΣ, ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ, ΠΟΝΤΟΣ, ΜΠΑΪΝΤΙΡΙ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ, ΜΥΤΙΛΗΝΗ, ΚΥΠΡΟΣ)  

 

ΒΟΤΑΝΑ ‐ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ: 

Μπαζαίος Κώστας., «100 βότανα 1000 θεραπείες». 

Mabey, Richard., «Πλήρης οδηγός για τα Βότανα», Αθήνα, εκδ. Ψυχάλου, 1999. 

«Βότανα και θεραπεία», περιοδικά, τ.1,4 , Σειρά γνώσης, Αθήνα, εκδ. Στέργιος. 

 

www.herbalaromas.gr 

www.botanical.com  

Χρησιμοποιήθηκαν συνταγές από τη μητέρα της μαθήτριας, Γιάρας Κανπάρ, 

 

ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΕΣ ‐ΜΟΥΣΙΚΗ 

http://www.youtube.com/  

http://el.wikipedia.org/ 

http://www.stixoi.info/stixoi.php?info=Lyrics&act=index&sort=alpha&singer_id=39 

 

ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΑ 

 

http://www.travelstories.gr/photo/showphoto.php?photo=12697  

http://www.ionianet.gr/Mikrasiates.pdf   

 

98  

http://www.pyles.tv/synendefxeis‐kai‐afieromata/Mythoi‐kai‐paradoseis‐gia‐tin‐

Agia‐Sofia.aspx 

http://www.youtube.com/  

http://el.wikipedia.org/