βιβλιοτετράδιο Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ 2013

1 http://biologyannachatz.blogspot.gr/

ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ»

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α΄ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Χατζαντωνά Άννα – Βιολόγος

Σχολικό έτος: 2012-2013


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1o - Από το κύτταρο στον

οργανισμό

H ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ 1ΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ

• Το Ζυγωτό αρχίζει να διαιρείται και έτσι δημιουργούνται χιλιάδες όμοια κύτταρα.

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ

• Κάθε κύτταρο κάποια χρονική στιγμή

πρέπει να αποκτήσει τη δική του δομή και

λειτουργία.

ΔΟΜΙΚΗ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ

• Η ΔΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ

ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ ΟΝΟΜΑΖΕΤΑΙ ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΞΕΚΙΝΑΕΙ ΜΕΤΑ

ΤΗΝ 8Η ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΚΥΗΣΕΩΣ

ΙΣΤΟΣ

• Κύτταρα μορφολογικά όμοια που

συμμετέχουν στην ίδια λειτουργία

αποτελούν έναν ιστό.

ΕΙΔΗ ΙΣΤΩΝ

ΕΠΙΘΗΛΙΑΚΟΣ

ΕΡΕΙΣΤΙΚΟΣ

ΜΥΙΚΟΣ

ΝΕΥΡΙΚΟΣ

ΕΠΙΘΗΛΙΑΚΟΣ ΙΣΤΟΣ

• Κύτταρα στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους

(στρώσεις).

• Κυρίως καλύπτουν εξωτερικά το σώμα

μας ή εσωτερικά τις κοιλότητες μας.

Π.Χ. ΠΕΠΛΑΤΥΣΜΕΝΑ ΕΠΙΘΗΛΙΑΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ:

• Τοιχωμάτων τριχοειδών αγγείων


• Πνευμονικών κυψελίδων

ΡΟΛΟΣ ΕΠΙΘΗΛΙΑΚΟΥ ΙΣΤΟΥ

• Προστασία (απομάκρυνση βλέννας- σκόνης)

• Διάχυση (απομάκρυνση ουσιών & απορρόφηση ουσιών)

• Παραγωγή και έκκριση προϊόντων

Π.Χ.

Α)ΒΛΕΦΑΡΙΔΟΦΟΡΟ ΚΡΟΣΣΩΤΟ ΕΠΙΘΗΛΙΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΒΛΕΝΝΟΓΟΝΟΥ

• Στις αεροφόρες οδούς υπάρχει ένα επιθήλιο που περιέχει επιφανειακά

βλεφαρίδες, οι οποίες απομακρύνουν τα μικρόβια και κάθε ξένο σώμα από τους

πνεύμονες

Β) ΕΠΙΘΗΛΙΑΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΛΕΠΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ

• Επιθήλιο λεπτού εντέρου με μικρολάχνες:

Συμβάλλει στην απορρόφηση θρεπτικών ουσιών

ΕΠΙΘΗΛΙΟ – ΑΔΕΝΕΣ

• Κάποια κύτταρα του επιθηλιακού ιστού μπορούν να παράγουν και να εκκρίνουν

ουσίες. Τότε συνιστούν αδένες.

• Ένα κύτταρο μπορεί να είναι ένας αδένας (βλεννογόνοι)

Πολλά κύτταρα μπορεί να είναι ένας αδένας (σιελογόνοι)

ΕΙΔΗ ΑΔΕΝΩΝ

• ΕΞΩΚΡΙΝΕΙΣ: εκκρίνουν ουσίες εκκρίνουν ουσίες στο εξωτερικό του οργανισμού

(ιδρώτας) ή σε κοιλότητες (σάλιο), μέσω εκφορητικού πόρου.

• ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ: εκκρίνουν ουσίες στο αίμα (υπόφυση)


• ΜΙΚΤΟΙ: έχουν εξωκρινή και ενδοκρινή μοίρα: π.χ. πάγκρεας, θυρεοειδής, όρχεις,

ωοθήκες.

Π.Χ. ΠΑΓΚΡΕΑΣ

Α) η εξωκρινής μοίρα εκκρίνει το παγκρεατικό υγρό στο δωδεκαδάκτυλο

Β) η ενδοκρινής μοίρα εκκρίνει ινσουλίνη και γλυκαγόνη στο αίμα


ΕΡΕΙΣΤΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ

Αποτελείται από κύτταρα που βρίσκονται μέσα σε μεσοκυττάρια ουσία η οποία

μπορεί να περιέχει δύο πρωτεϊνικά μόρια:

ΚΟΛΛΑΓΟΝΟ: δίνει αντοχή και ελαστικότητα

ΕΛΑΣΤΙΝΗ: δίνει ελαστικότητα

ΡΟΛΟΣ ΕΡΕΙΣΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥΣΤΗΡΙΞΗ

Προστασία

Συνήθως συνδέει δομές

ΕΙΔΗ ΕΡΕΙΣΤΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ

Συνδετικός

Χόνδρινος

Οστίτης

ΣΥΝΔΕΤΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ

ΧΑΛΑΡΟΣ: Κυρίως στο δέρμα, με μεσοκυττάριες ουσίες : κολλαγόνο και ελαστίνη

Λιπώδης ιστός: Τύπος χαλαρού συνδετικού ιστού, του οποίο τα κύτταρα

αποθηκεύουν λίπος.

ΠΥΚΝΟΣ: Κυρίως στους συνδέσμους και στους τένοντες που συνδέουν σκελετικούς

μύες με οστά, με μεσοκυττάριες ουσίες μόνο ινίδια κολλαγόνου σε δεσμίδες.

ΧΟΝΔΡΙΝΟΣ ΙΣΤΟΣ

Στέρεος και εύκαμπτος

Χονδροβλάστες: κύτταρα του ιστού που βρίσκονται μέσα στη μεσοκυττάρια ουσία

Βρίσκεται: στους αρθρικούς χόνδρους , στους μεσοσπονδύλιους δίσκους, στο

πτερύγιο του αυτιού

ΟΣΤΙΤΗΣ ΙΣΤΟΣ

Συναντάται στα οστά με σκληρή μεσοκυττάρια ουσία

Οστεοκύτταρα μέσα σε κοιλότητες


ΑΙΜΑ

Ιδιαίτερος τύπος χαλαρού συνδετικού ιστού

Ερυθρά αιμοσφαίρια

Λευκά αιμοσφαίρια

Αιμοπετάλια

Μεσοκυττάρια ουσία: Πλάσμα

MYIKOΣ ΙΣΤΟΣ

Αποτελείται από κύτταρα, τις μυϊκές ίνες οι οποίες έχουν την ικανότητα να

συστέλλονται.

3 τύποι μυϊκού ιστού:

ΣΚΕΛΕΤΙΚΟΣ

ΜΥΟΚΑΡΔΙΟ

ΛΕΙΟΣ

ΣΚΕΛΕΤΙΚΟΣ

Με μακριές κυλινδρικές μυϊκές ίνες

Με γραμμώσεις

ΣΥΣΤΟΛΗ ΜΕ ΤΗΝ ΘΕΛΗΣΗ ΜΑΣ

ΜΥΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ

Στα τοιχώματα της καρδιάς

Κυλινδρικές μυϊκές ίνες

Με γραμμώσεις

Συστολή χωρίς την θέληση (ΜΥΟΚΑΡΔΙΟ)

ΛΕΙΟΣ ΜΥΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ

Επενδύει τοιχώματα αγγείων και γαστρεντερικού σωλήνα

Ατρακτοειδείς μυϊκές ίνες

Χωρίς γραμμώσεις


Συστολή χωρίς την θέληση μας

ΝΕΥΡΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ

Νευρικά κύτταρα ή νευρώνες:Κύτταρα με αποφυάδες εξειδικευμένα στην

μεταφορά νευρικών ώσεων

ΝΕΥΡΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ

Νευρογλοιακά κύτταρα:

Στηρίζουν, μονώνουν και τρέφουν τους νευρώνες.

ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

ΟΡΓΑΝΑ

Είναι ένα σύνολο διαφορετικών ιστών που επιτελούν μία συγκεκριμένη λειτουργία.

Π.χ. ο δικέφαλος βραχιόνιος μυς αποτελείται από: μυϊκό, συνδετικό, νευρικό.

ΣΚΟΠΟΣ : κάμψη του πήχη

ΣΥΣΤΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΝ

Όργανα που συνεργάζονται μεταξύ τους για την πραγματοποίηση μιας λειτουργίας.

Π.χ. ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ : πρόσληψη, μεταφορά, πέψη, απορρόφηση, απομάκρυνση

τροφής

Στοματική κοιλότητα

Φάρυγγας

Οισοφάγος

Στομάχι

Λεπτό έντερο

Παχύ έντερο

Πάγκρεας

Ήπαρ


ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΟΡΓΑΝΩΝ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ

Κυκλοφορικό σύστημα: μεταφέρει οξυγόνο σε όλα τα όργανα

Αναπνευστικό σύστημα: ανταλλαγή αερίων με το περιβάλλον

Ουροποιητικό σύστημα: αποβολή επιβλαβών ουσιών

Αισθητήρια όργανα: δέχονται ερεθίσματα

Νευρικό σύστημα: ερμηνεύει ερεθίσματα

Ενδοκρινείς αδένες: ρυθμίζουν και συντονίζουν λειτουργίες

Ερειστικό σύστημα: στήριξη και προστασία

Μυϊκό σύστημα: κίνηση

Αναπαραγωγικό σύστημα: σχηματισμός γαμετών


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9o - Νευρικό σύστημα

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

Συμβάλλουν στην ομοιόσταση του οργανισμού, δηλαδή στην διατήρηση ενός σταθερού

εσωτερικού περιβάλλοντος παρά τις εξωτερικές μεταβολές

ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Εγκέφαλος

Νωτιαίος μυελός

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Νεύρα

Δομή και λειτουργία νευρικών κυττάρων

ΚΥΤΤΑΡΑ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ:

Νευρώνες: δομική και λειτουργική μονάδα του νευρικού συστήματος, αντιδρούν σε

μεταβολές του περιβάλλοντος.

Νευρογλοιακά κύτταρα: πολλά σε αριθμό, κυρίως βοηθητικά.

Νευρώνες

Κυτταρικό σώμα

Αποφυάδες

Δενδρίτες

Νευράξονας ή νευρίτης (1μ)


Τελικά κομβία

Είδη νευρώνων

Αισθητικοί: μεταφέρουν μηνύματα στον νωτιαίο μυελό και στον εγκέφαλο

Κινητικοί: μεταφέρουν μηνύματα από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό στα

εκτελεστικά όργανα, τα οποία απαντούν είτε με σύσπαση (μυς) είτε με έκκριση

ουσιών (αδένες)

Ενδιάμεσοι ή συνδετικοί: βρίσκονται αποκλειστικά στον εγκέφαλο και νωτιαίο

μυελό και κατευθύνουν τα μηνύματα από τους αισθητικούς νευρώνες στην

κατάλληλη περιοχή.

Νευρογλοιακά κύτταρα

= ΝΕΥΡΟ + ΓΛΟΙΑ (Κόλλα)

ΡΟΛΟΣ:

Θρέφουν τους νευρώνες

Απορροφούν και απομακρύνουν άχρηστες ουσίες

Αυτά που περιβάλουν τον νευράξονα συμβάλουν στην μόνωση του και επιταχύνουν

τις νευρικές ώσεις


ΣΥΝΑΨΕΙΣ

Οι νευρώνες συνδέονται με άλλους νευρώνες ή με εκτελεστικά όργανα με τη

βοήθεια συνάψεων.

ΣΥΝΑΨΗ : είναι η περιοχή της λειτουργικής σύνδεσης των τελικών κομβίων του

νευρίτη ενός νευρώνα με άλλα νευρικά κύτταρα ή με ειδικά διαμορφωμένες θέσεις

των εκτελεστικών οργάνων

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΝΕΥΡΙΚΩΝ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΩΝ

Η μεταφορά της νευρικής ώσης μέσω των συνάψεων γίνεται με τη βοήθεια χημικών

ουσιών που παράγει το νευρικό κύτταρο που λέγονται νευροδιαβιβαστές.

Ο πιο διαδεδομένος νευροδιαβιβαστής στο ΚΝΣ και ΠΝΣ είναι η ακετυλοχολίνη

XAΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΥΝΑΨΗΣ

Προσυναπτικό άκρο: τελικά κομβία νευρικού κυττάρου (περιέχει πολλά

μιτοχόνδρια και συναπτικά κοκκία (κυστίδια) που περιέχουν νευροδιαβιβαστική

ουσία.

Μετασυναπτικό άκρο: υποδεκτική επιφάνεια νευρώνα ή εκτελεστικού οργάνου

(εκεί βρισκονται οι υποδοχείς των νευροδιαβιβαστικών ουσιών.

ΤΟ ΠΡΟΣΥΝΑΠΤΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑΣΥΝΑΠΤΙΚΟ ΑΚΡΟ ΔΕΝ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΕΠΑΦΗ. Η

ΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΣΧΙΣΜΗ ΕΧΕΙ ΠΑΧΟΣ 15-20nm

Όταν η νευρική ώση φτάσει στα τελικά κομβία τότε απελευθερώνονται

νευροδιαβιβαστικές ουσίες.

Ο νευροδιαβιβαστής μεταφέρεται στη συναπτική σχισμή

Προσδένεται στους υποδοχείς του μετασυναπτικού άκρου.


Ο νευροδιαβιβαστής δρα για λίγο είτε επαναρροφάται από το προσυναπτικό

άκρο ή αποικοδομείται.

Η ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΟΥ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΣΤΗ

ΜΕΤΑΣΥΝΑΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ


ΝΕΥΡΑ

Είναι ένα σύνολο δενδριτών ή νευριτών που συγκρατούνται με την βοήθεια

συνδετικού ιστού.

Περιβάλλονται από νευρογλοικά κύτταρα

Έχουν λευκή γυαλιστερή όψη

Τα σώματα των νευρικών κυττάρων του νεύρου, είναι είτε μέσα στο ΚΝΣ, είτε μέσα

στα γάγγλια.

Γάγγλια: αθροίσματα σωμάτων νευρικών κυττάρων εκτός του ΚΝΣ

ΕΙΔΗ ΝΕΥΡΩΝ

Αισθητικά: σύνολο αποφυάδων αισθητικών νευρώνων

Κινητικά: σύνολο αποφυάδων κινητικών νευρώνων

Μεικτά: περιέχει και τα δύο είδη αποφυάδων


ΝΕΥΡΑ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ

12 ζεύγη εγκεφαλικών νεύρων: Αισθητικά, κινητικά, μεικτά. Εκφύονται από τον

εγκέφαλο και νευρώνουν την κεφαλή και το λαιμό.

31 ζεύγη νωτιαίων νεύρων: είναι όλα μεικτά (αποφυάδες αισθητικών και κινητικών

νεύρων και νευρώνουν αυχένα, κορμό και άκρα

ΝΕΥΡΙΚΕΣ ΟΔΟΙ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΑ

ΝΕΥΡΙΚΗ ΟΔΟΣ: Η διαδρομή που ακολουθούν οι νευρικές ώσεις μέσα στο νευρικό

σύστημα.

ΕΙΔΗ ΝΕΥΡΙΚΩΝ ΟΔΩΝ:

Κινητικές ή φυγόκεντρες: από το ΚΝΣ στα εκτελεστικά όργανα

Αισθητικές ή κεντρομόλοι: από την περιφέρεια στο ΚΝΣ

Αντανακλαστικό τόξο: αποτελείται από τον αισθητικό, τους ενδιάμεσους και τους

κινητικούς νευρώνες.

ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΟ ΤΟΞΟ

Αυτόματες ακούσιες απαντήσεις του οργανισμού σε αλλαγές που

πραγματοποιούνται μέσα ή έξω από το σώμα.

Έλεγχος απαντήσεων σε:

Καταστάσεις έκτακτης ανάγκης

Αυτόματη διατήρηση ισορροπίας

Διατήρηση ομοιόστασης (έλεγχος καρδιακού – αναπνευστικού ρυθμού)

Σε ορισμένα αντανακλαστικά συμμετέχει ο εγκέφαλος (ανοιγοκλείσιμο των

βλεφάρων), ενώ σε άλλα όχι (απομάκρυνση από θερμό ή αιχμηρό αντικείμενο)

ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΤΙΚΟ ΓΟΝΑΤΟΥ

Στο αντανακλαστικό του γονάτου συμμετέχουν δύο νευρώνες: ένας αισθητικός και

ένας κινητικός.

Οι απολήξεις του αισθητικού νευρώνα βρίσκονται στον τετράκεφαλο μυ και

διεγείρονται ύστερα από κτύπημα του συνδέσμου της επιγονατίδας.

Οι νευρικές ώσεις οδεύουν προς το νωτιαίο μυελό όπου ο αισθητικός συνάπτεται

με δενδρίτες ενός κινητικού.

Ο κινητικός επιστρέφει στον μυ, ο οποίος συσπάται με έκταση της κνήμης.

Βοηθά και στην όρθια στάση


ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΝΕΥΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Αποτελείται από τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό.

Συντονίζει όλες τις λειτουργίες του οργανισμού.

Ο εγκέφαλος προστατεύεται από την κρανιακή κοιλότητα και ο

νωτιαίος από τον σπονδυλικό σωλήνα. Και οι δύο περιβάλλονται

από 3 προστατευτικές μεμβράνες: τις μήνιγγες

Ανάμεσα στις 2 εσωτερικές μήνιγγες (υπαραχνοειδής

χώρος)κυκλοφορεί το εγκεφαλονωτιαίο υγρό

ΕΓΚΕΦΑΛΟΝΩΤΙΑΙΟ ΥΓΡΟ

Στηρίζει θρέφει και απορροφά τους κραδασμούς.

Κυκλοφορεί στον κεντρικό νευρικό σωλήνα του νωτιαίου μυελού

και στις κοιλίες του εγκεφάλου.

ΚΟΙΛΙΕΣ (1,2,3,4): 4 κοιλότητες στις οποίες παράγεται το

εγκεφαλονωτιαίο υγρό και επικοινωνούν με τον κεντρικό νευρικό

σωλήνα του νωτιαίου μυελού.

ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ

Λεπτή κυλινδρική στήλη νευρικού ιστού μέσα στο σπονδυλικό σωλήνα


Αρχίζει από το ύψος του ινιακού τρήματος και καταλήγει στο ύψος του δεύτερου

οσφυϊκού σπονδύλου

ΝΕΥΡΑ ΝΩΤΙΑΙΟΥ ΜΥΕΛΟΥ

Από το νωτιαίο μυελό εκφύονται 31 ζεύγη νωτιαίων νεύρων.

Στην οσφυική και στη αυχενική περιοχή διογκώνεται. Από αυτές τις περιοχές

εκφύονται τα νεύρα που νευρώνουν τα κάτω και άνω άκρα

Περιέχει κέντρα αντανακλαστικών λειτουργιών

Συνδέει τον εγκέφαλο με τα νωτιαία νεύρα

ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ ΣΕ ΔΙΑΤΟΜΗ

Η κεντρική περιοχή αποτελείται από φαιά ουσία η οποία σε διατομή έχει σχήμα

πεταλούδας με ανοιχτά φτερά. Η φαιά ουσία αποτελείται από κυτταρικά σώματα

ενώ η λευκή ουσία αποτελείται από μακριούς νευράξονες (και περιβάλλει τη φαιά).

ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ

Το μεγαλύτερο και πολυπλοκότερο τμήμα του νευρικού συστήματος

Ο εγκέφαλος αποτελείται από νευρώνες, οι οποίοι δέχονται, επεξεργάζονται και

μεταβιβάζουν ερεθίσματα. Εξειδικευμένες περιοχές του εγκεφάλου, τα κέντρα,

είναι υπεύθυνες για τις αισθήσεις, την αντίληψη, τον έλεγχο και το συντονισμό των

μυϊκών κινήσεων και τις ανώτερες πνευματικές λειτουργίες. Στον εγκέφαλο

εντοπίζονται επίσης κέντρα και νευρικές οδοί, που σχετίζονται με τη ρύθμιση της

δραστηριότητας των σπλάχνων.


ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΗΜΙΣΦΑΙΡΙΑ

Εμφανίζουν προεξοχές και αυλακώσεις :έλικες και αύλακες αντίστοιχα

Οι βαθύτερες αύλακες ονομάζονται σχισμές.

Η επιμήκης σχισμή χωρίζει το αριστερό από το δεξί ημισφαίριο

Τα δύο ημισφαίρια συνδέονται στη βάση τους με μία «γέφυρα» νευρικών

αποφυάδων, το μεσολόβιο.

Άλλες σχισμές χωρίζουν το κάθε ημισφαίριο σε λοβούς, οι οποίοι ονομάζονται

ανάλογα με το αντίστοιχο κρανιακό οστό που τους καλύπτει, και είναι ο

μετωπιαίος, ο βρεγματικός, ο κροταφικός και ο ινιακός

Τα εγκεφαλικά ημισφαίρια αποτελούνται από ένα εξωτερικό στρώμα φαιάς ουσίας, το

φλοιό των ημισφαιρίων, ο οποίος συνίσταται κυρίως από σώματα νευρώνων. Κάτω από

το φλοιό των ημισφαιρίων βρίσκονται μάζες λευκής ουσίας, που περιέχουν δέσμες

νευρικών αποφυάδων, οι οποίες συνδέουν τα σώματα των νευρώνων του φλοιού με

άλλα τμήματα του εγκεφάλου. Η επιφάνεια του φλοιού αυξάνεται σημαντικά με την

ύπαρξη των αυλάκων και των ελίκων. Ο φλοιός των ημισφαιρίων είναι η μοναδική

περιοχή του ΚΝΣ που είναι υπεύθυνη για τις συνειδητές λειτουργίες.


ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ

• Κινητικές περιοχές: Μετωπιαίος λοβός – κινήσεις σκελετικών μυών

• Αισθητικές περιοχές: Βρεγματικός λοβός Εδώ καταλήγουν αισθητικοί νευρώνες –

σωματικές και γενικές αισθήσεις

• Ινιακός λοβός : κέντρο όρασης

• Συνειρμικές περιοχές: Σε όλους τους λοβούς. Πνευματικές λειτουργίες (μνήμη,

κρίση, λόγος, συναισθήματα).

Ο Εγκέφαλος χωρίζεται σε:

• Στα 2 ημισφαίρια

• Στο στέλεχος

• Στην παρεγκεφαλίδα


ΣΤΕΛΕΧΟΣ

• Συνδέει τα εγκεφαλικά ημισφαίρια με το νωτιαίο μυελό

Αποτελείται από:

Διάμεσος εγκέφαλος:

Θάλαμος

Υποθάλαμος:ο υποθάλαμος ρυθμίζει τις ορμονικές εκκρίσεις, το

μεταβολισμό, τον ύπνο, την θερμοκρασία

Μέσος

Γέφυρα

Προμήκης: Ο προμήκης είναι κέντρο ρύθμισης αναπνοής, καρδιάς, βήχα και

εμετού. Βρίσκεται στο όριο σπονδυλικής στήλης και κρανίου, εύκολα προκαλείται

βλάβη που συνεπάγεται θάνατο

ΠΑΡΕΓΚΕΦΑΛΙΔΑ

• Αποτελείται από 2 ημισφαίρια

• Συνίσταται κυρίως από λευκή ουσία η οποία καλύπτεται

από ένα λεπτό στρώμα φαιάς (φλοιός)

• Κέντρο ελέγχου σκελετικών μυών

• Κέντρο διατήρησης μυϊκού τόνου και ισορροπίας


ΑΝΩΤΕΡΕΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ

ΜΝΗΜΗ: Η ικανότητα να αποθηκεύουμε πληροφορίες

όπως εικόνες, ήχους, οσμές και να τις ανακαλούμε

μεμονωμένα ή συνδυάζοντας τες λέγεται μνήμη.

Η μνήμη είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη μάθηση, τη

λογική αιτιολόγηση, την προσαρμογή της συμπεριφοράς

στις άμεσες ανάγκες.

Η ΜΝΗΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΣΕ ΣΤΑΔΙΑ:

Η βραχυπρόθεσμη μνήμη: Οι πληροφορίες παραμένουν

για λίγα λεπτά. Μπορεί να μετατραπεί σε μακροπρόθεσμη, κάτι που εξαρτάται από

το είδος, την ένταση και την συχνότητα του ερεθίσματος.

Η μακροπρόθεσμη μνήμη: Μόνιμες δομικές και λειτουργικές αλλαγές στα νευρικά

κύτταρα του εγκεφάλου (ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΑ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΑ Η΄ΔΥΣΑΡΕΣΤΑ

ΑΠΟΘΗΚΕΥΟΝΤΑΙ ΕΥΚΟΛΑ ΕΔΩ). Μερικές πληροφορίες της μακροπρόθεσμης

εξασθενούν και διαγράφονται σε βάθος χρόνου

Η μακροπρόθεσμη μνήμη περιλαμβάνει πολλά κυκλώματα νευρώνων σε περιοχές

του εγκεφάλου όπως ο ινιακός και ο κροταφικός λοβός που σχετίζονται με μνήμη

προσώπων, λέξεων, εικόνων και ήχων.

Η ικανότητα του εγκεφάλου να αποθηκεύει πληροφορίες είναι απεριόριστη!

Για την ανάκληση της έννοιας άνθους απαιτείται ο συνδυασμός αριθμού

πληροφοριών όπως αυτές που αφορούν το σχήμα, το χρώμα, το άρωμα, τον

συνδυασμό των γραμμάτων α-ν-θ-ο-ς. οι πληροφορίες αυτές είναι αποθηκευμένες

σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου

ΑΠΩΛΕΙΑ ΜΝΗΜΗΣ

Σε περίπτωση τραυματισμού ή λόγω διαφόρων ασθενειών μπορεί να παρατηρηθεί

απώλεια μνήμης, αμνησία. Η απώλεια συγκεκριμένου τύπου μνήμης εξαρτάται από

την περιοχή του εγκεφάλου που θα εμφανίσει την βλάβη.

Π.χ. βλάβη περιοχών του κροταφικού λοβού παρατηρείται απώλεια στη μνήμη ήχων

ΜΑΘΗΣΗ: Είναι η διαδικασία απόκτησης καινούργιας γνώσης.

ΤΥΠΟΙ ΜΑΘΗΣΗΣ:

Εξοικείωση

Ευαισθητοποίηση

Συνειρμική μάθηση

Αντίληψη


ΕΞΟΙΚΕΙΩΣΗ:

Αναγνώριση ενός ερεθίσματος ως μη σημαντικού

Π.χ. Ένας επαναλαμβανόμενος ήχος παύει να προκαλεί την αντίδραση μας μετά από

λίγο!

Ευαισθητοποίηση:

Αντίθετα η επαναλαμβανόμενη έκθεση σε ένα επώδυνο ερέθισμα έχει ως αποτέλεσμα

την αντίδραση.

Συνειρμική μάθηση:

Συσχετίζουμε δύο ή περισσότερα ερεθίσματα.

π.χ. αστραπήβροντή .

Αντίληψη:

Ανάκληση προηγούμενων εμπειριών και χρήση τους για την επίλυση προβλημάτων

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

Το σύνολο των απαντήσεων του οργανισμού στις μεταβολές του περιβάλλοντος

Διαμορφώνεται από:

Την αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων

Διακρίνεται σε:

Ενστικτώδη συμπεριφορά Εξαρτάται άμεσα από το DNA. Στερεότυπες απαντήσεις

που δεν τροποποιούνται. Π.χ. Αντανακλαστικά, χαμόγελο, έκφραση φόβου κ.α.

Συμπεριφορά που τροποποιείται με τη μάθηση: Προσαρμογή ατόμου στις αλλαγές

του περιβάλλοντος.


Κεφάλαιο 12 – Αναπαραγωγικό σύστημα

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝΔΡΑ


• 2 όρχεις

• Εκφορητική οδός του σπέρματος

• Πέος

• Οι όρχεις κατεβαίνουν 2 μήνες μέσα στο όσχεο πριν τον τοκετό

και η θερμοκρασία τους είναι 34ο C ιδανική για τη

σπερματογένεση που θα αρχίσει στην εφηβεία.

ΔΟΜΗ ΟΡΧΕΩΝ

• Κάθε όρχις χωρίζεται σε λοβούς

• Κάθε λοβός έχει 1-3 σπερματικά σωληνάρια τα οποί παράγουν

σπερματοζωάρια

• Τα σπερματοζωάρια αποθηκεύονται στην επιδιδυμίδα

• Η επιδιδυμίδα συνδέεται με τον σπερματικό πόρο που ενώνεται με την ουρήθρα

• Η ουρήθρα περνάει από τον προστάτη και καταλήγει στον βάλανο

• Ο προστάτης οι βολβουρηθραίοι αδένες και η σπερματοδόχος κύστη εκκρίνουν

ουσίες και μαζί με τα σπερματοζωάρια φτιάχνουν το σπέρμα

ΤΟ ΠΕΟΣ

• Αποτελείται από 3 σηραγγώδη σώματα τα οποία κατά τη ερωτική επαφή γεμίζουν

με αίμα.

• Αυτό έχει σαν συνέπεια τη στύση

• Τα σηραγγώδη σώματα περιβάλλονται από δέρμα τη πόσθη. Η πόσθη που καλύπτει

το βάλανο τραβιέται προς τα πίσω κατά τη ούρηση. Αν αυτό δεν είναι εφικτό τότε

αφαιρείται με επέμβαση

ΟΡΧΕΙΣ: ΜΙΚΤΟΙ ΑΔΕΝΕΣ

• Έχουν μία εξωκρινή μοίρα από όπου παράγονται τα σπερματοζωάρια και μία

ενδοκρινή από παράγονται οι ορμόνες (τεστοστερόνη)

• Η έκκριση της αυξάνεται κατά τη εφηβεία και οδηγεί στην ωρίμανση του

συστήματος καθώς επίσης δίνει τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου:

τριχοφυΐα, μυϊκή ανάπτυξη, αλλαγή στη φωνή


ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Αποτελείται από :

• 2 ωοθήκες

• 2 ωαγωγούς

• Τη μήτρα (περιβάλλεται από βλεννογόνο: το ενδομήτριο)

• Τον κόλπο

• Το αιδοίο

• Τα εξωτερικά γεννητικά όργανα αποτελούν το αιδοίο, το οποίο περιλαμβάνει το

εφηβαίο, τα μικρά και μεγάλα χείλη και την κλειτορίδα

Ωογένεση

Οι ωοθήκες κατά την εφηβεία παράγουν ορμόνες (ενδοκρινής μοίρα): οιστρογόνα

και προγεστερόνη, που παίζουν σημαντικό ρόλο σον εμμηνορρυσιακό κύκλο και την

ανάπτυξη του στήθους. Τα οιστρογόνα είναι υπεύθυνα για την αποθήκευση λίπους

(καμπύλες σώματος) και αναπτυγμένη λεκάνη. Η εξωκρινής μοίρα των ωοθηκών

παράγει ωάρια

ΕΜΜΗΝΟΡΡΥΣΙΑΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

Από την ωρίμανση ενός ωαρίου μέχρι την ωρίμανση του επόμενου συμπληρώνεται

ένας κύκλος που ονομάζεται έμμηνος κύκλος. Η πρώτη μέρα του κύκλου θεωρείται

η πρώτη ημέρα της περιόδου (έμμηνος ρύση)


Ο κύκλος επαναλαμβάνεται κάθε 28 ημέρες

Ωοθυλακικός κύκλος

Στο εσωτερικό κάθε ωοθήκης υπάρχουν χιλιάδες

ωοθυλάκια που το καθένα περιέχει ένα άωρο

ωάριο

Η διαδικασία ωρίμανσης και απελευθέρωσης του

ωάριου βρίσκεται κάτω από τον ορμονικό έλεγχο

της υπόφυσης

ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

Αφορά τις αλλαγές στο ενδομήτριο πάντα κάτω από

τον έλεγχο των ορμονών των ωοθηκών.

Α) ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΦΑΣΗ (5Η – 14Η ΗΜΕΡΑ)/ ΓΟΝΙΜΗ

αύξηση κυττάρων βλεννογόνου μήτρας

Β) ΕΚΚΡΙΤΙΚΗ ΦΑΣΗ (15Η – 28Η ΗΜΕΡΑ) πάχυνση

και αιμάτωση ενδομητρίου

Γ) ΑΙΜΟΡΡΟΙΚΗ ΦΑΣΗ (1Η – 5Η ) περίοδος


ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΣΤΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ

ΣΠΕΡΜΑΤΟΓΕΝΕΣΗ

Στην περιφέρεια των σπερματικών σωληναρίων υπάρχουν

τα σπερματογόνια (πρόδρομα γεννητικά κύτταρα)

Τα σπερματογόνια διαιρούνται μιτωτικά και δίνουν τα

σπερματοκύτταρα

Τα σπερματοκύτταρα διαιρούνται μειωτικά και δίνουν τις

σπερματίδες, που είναι απλοειδή κύτταρα.

Οι σπερματίδες σχηματίζουν ουρά και το βασικό σώμα

που περιέχει τον πυρήνα τους και μετατρέπονται σε

σπερματοζωάρια

ΩΟΓΕΝΕΣΗ

Κατά την εμβρυϊκή ζωή πρόδρομα γεννητικά κύτταρα της

γυναίκας (ωογόνια)

πολλαπλασιάζονται μιτωτικά και δίνουν τα ωοκύτταρα.

Κάθε ωοκύτταρο βρίσκεται μέσα σε ένα ωοθυλάκιο και

μένει εκεί για πολλά χρόνια.

Από τη εφηβεία και μετά κάθε 28 ημέρες ένα ωοθυλάκιο

αναπτύσσεται σε κάθε ωοθήκη εναλλάξ.

Κατά την ωρίμανση υφίσταται την πρώτη μειωτική

διαίρεση 1 μικρό πολικό σωμάτιο + 1 μεγάλο .

Το μεγάλο υφίσταται και δεύτερη μειωτική διαίρεση και

σχηματίζει πάλι ένα μικρό πολικό σώμα και ένα ώριμο

απλοειδές ωάριο.

Μείωση : κυτταρική διαίρεση κατά την οποία, από ένα

διπλοειδές κύτταρο προκύπτουν 4 απλοειδή (γαμετικά :

ωάρια / σπερματοζωάρια)


ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ

Κατά την σεξουαλική επαφή, με την

εκσπερμάτωση εξέρχονται 300.000.000

σπερματοζωάρια τα οποία διαμέσου του

κόλπου και της μήτρας κατευθύνονται στους

ωαγωγούς.

Αν εκεί τύχει να υπάρχει ωάριο γίνεται η

γονιμοποίηση. Μόνο η κεφαλή του

σπερματοζωαρίου εισέρχεται στο ωάριο και

εμποδίζεται η είσοδος άλλων

σπερματοζωαρίων.

Προκύπτει έτσι το ζυγωτό ( 1ο κύτταρο)


ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΜΒΡΥΟΥ – ΤΟΚΕΤΟΣ

ΑΥΛΑΚΩΣΗ

• 30 ημέρες μετά τη γονιμοποίηση ξεκινούν μιτώσεις (αυλάκωση)

• Μορίδιο: συσσωμάτωμα κυττάρων

• 3η – 5η μέρα: μεταφέρεται στη μήτρα

• Βλαστίδιο: συσσωμάτωμα κυττάρων (κύτταρα στη περιφέρεια)

• Τροφοβλάστης: Εξωτερική στιβάδα κυττάρων βλαστιδίου

• Έμβρυο: δημιουργείται από μία ομάδα κυττάρων στο εσωτερικό του

τροφοβλάστη

ΕΜΦΥΤΕΥΣΗ

• 5η – 7η ημέρα: το βλαστίδιο προσκολλάται στο ενδομήτριο.

• Σχηματίζει προεκβολές οι οποίες θα σχηματίσουν το χόριο.

• Καταστρέφονται τριχοειδή αγγεία του ενδομητρίου και το βλαστίδιο αρχίζει

να τρέφεται

• Ξεκινάει η κύηση

• Αυξάνεται η χοριακή γοναδοτροπίνη που αναστέλλει τον εμμηνορρυσιακό

κύκλο

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΛΑΚΟΥΝΤΑ

3Η – 7Η εβδομάδα:

• Σχηματισμός πλακούντα

• Σχηματισμός 3 εξωεμβρυικών μεμβρανών

• Διαφοροποίηση κυττάρων και οργανογένεση

2η – 3η εβδομάδα:

• Σχηματισμός πλακούντα

• 1η εξωεμβρυική μεμβράνη: αμνιακός σάκος (θα εξελιχθεί σε έμβρυο)

• 2η εξωεμβρυική μεμβράνη: λεκιθικός σάκος (παράγει κύτταρα αίματος)

• 3η εξωεμβρυική μεμβράνη: αλλαντοϊκή

ΑΜΝΙΑΚΗ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑ


• Γεμίζει με αμνιακό υγρό, το οποίο διατηρεί σταθερή θερμοκρασία, περιέχει

ουρία και κύτταρα από τον αμνιακό σάκο, τον πλακούντα και το έμβρυο.

• Καθώς διογκώνεται ο αμνιακός σάκος σχηματίζεται ο ομφάλιος λώρος από

τμήμα του λεκιθικού και της αλλαντοϊκής μεμβράνης

ΟΜΦΑΛΙΟΣ ΛΩΡΟΣ

• Μήκος: 60 cm

• Περιέχει αιμοφόρα αγγεία

• Συνδέει το έμβρυο με τον πλακούντα

• Το έμβρυο δέχεται θρεπτικά συστατικά και οξυγόνο από το αίμα της

μητέρας και αποβάλει άχρηστα και διοξείδιο του άνθρακα προς αυτό.

• Δεν αναμειγνύονται

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ

• Παρά του ότι τα κύτταρα έχουν το ίδιο DNA γίνεται επιλεκτική έκφραση

των γονιδίων

• Ορισμένες ομάδες κυττάρων πολλαπλασιάζονται με διαφορετικό ρυθμό με

αποτέλεσμα να δημιουργούνται αυλακώσεις ή κοιλώματα που θα δώσουν

τα διάφορα όργανα

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΜΒΡΥΟΥ

2ο τρίμηνο:

Το έμβρυο αποκτά μαλλιά

Θηλάζει το δάχτυλο του

Ουρεί στον αμνιακό σάκο

Κλωτσάει

Ζυγίζει 450 gr- 20cm

3o τρίμηνο:

Τελειοποίηση οργάνων

Ωρίμανση πεπτικού- πνευμόνων


ΤΟΚΕΤΟΣ

1Ο στάδιο :διαστολή στομίου τραχήλου της μήτρας, συσπάσεις κάθε 10- 20

λεπτά, «σπάνε τα νερά», ρήξη αμνιακού υγρού

2ο στάδιο: Συσπάσεις κάθε 2 λεπτά, προβολή κεφαλιού, έπειτα ώμου,

γέννηση. Μόλις το μωρό αναπνεύσει κόβεται και ο λώρος.

3ο στάδιο: Αποβολή πλακούντα και εξωεμβρυϊκών μεμβρ

Πολλαπλή κύηση

Δίδυμα :

Διζυγωτικά ή διωικά δίδυμα: 2 διαφορετικά ζυγωτά

Μονοζυγωτικά ή μονοωικά δίδυμα: από ένα γονιμοποιημένο ωάριο

Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία της μητέρας

Περιβαλλοντικοί: Χημικές ουσίες (π.χ. θαλιδομίδη)

Παθογόνα μικρόβια (ιός ερυθράς),

Τρόπος ζωής (κάπνισμα, αλκοόλ, καφέ, ακτινογραφίες, διατροφή

Κληρονομικοί: Μεσογειακή αναιμία, Δρεπανοκυτταρική αναιμία, Σύνδρομο

Down (μεγάλη ηλικιακά μητέρα)

Διάγνωση με:

ΑΜΝΙΟΠΑΡΑΚΕΝΤΗΣΗ

ΛΗΨΗ ΧΟΡΙΑΚΩΝ ΛΑΧΝΩΝ

ΘΗΛΑΣΜΟΣ Ο ΜΑΣΤΟΣ


• Το περιμαστικό λίπος

• Το μαστικό αδένα ο οποίος έχει 15-20 λοβούς.

• Στο κέντρο υπάρχει η θηλή με τους γαλακτοφόρους πόρους των

λοβών

• Και γύρω η θηλαία άλω.


Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης…

• Οι λοβοί αυξάνονται

• Παράγεται περισσότερη προλακτίνη

• Όσο το μωρό θηλάζει οι νευρικές απολήξεις ερεθίζονται και στέλνουν νευρικά

μηνύματα στον υποθάλαμο και προκαλεί την παραγωγή της ωκυτοκίνης

• Όσο το μωρό θηλάζει τόσο παράγεται ωκυτοκίνη

ΑΥΤΟΕΞΕΤΑΣΗ

ΣΤΕΙΡΟΤΗΤΑ

ΑΝΤΡΙΚΗ ΣΤΕΙΡΟΤΗΤΑ:

Ανεπαρκής παραγωγή σπερματοζωαρίων

Παραγωγή ανώμαλων σπερματοζωαρίων

ΑΙΤΙΑ:

Ακτινοβολίες,

Υψηλή θερμοκρασία,

Χημικές ουσίες,

Ασθένειες (π.χ. παρωτίτιδα)

ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΣΤΕΙΡΟΤΗΤΑ:

• Ανεπαρκής παραγωγή ωαρίων

• Απόφραξη σαλπίγγων


ΘΕΡΑΠΕΙΑ:

Χειρουργικά

Χορήγηση ορμονών με συνέπεια την πολλαπλή ωοθυλακιορρηξία πολλαπλή

κύηση

Τεχνητή γονιμοποίηση (εξωσωματική γονιμοποίηση)

ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ

• Ορμονική διέγερση των ωοθηκών για παραγωγή ωαρίων

• Αφαίρεση ωαρίων

• Γονιμοποίηση σε δοκιμαστικό σωλήνα

• Τοποθέτηση γονιμοποιημένου στη μήτρα

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ

ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗΣ

Φυσικές: Διακεκομμένη συνουσία

Μηχανικές:

Διάφραγμα: εμποδίζουν είσοδο σπερματοζωαρίων στον κόλπο

Προφυλακτικό,

Ενδομήτριες συσκευές (σπιράλ): εμποδίζουν την εμφύτευση του γονιμοποιημένου

ωαρίου στη μήτρα (προκαλούν φλεγμονές. Δε συνιστώνται σε νεαρές κοπέλες)

Ορμονικές: Αντισυλληπτικά χάπια (ενοχοποιούνται για καρκινογενέσεις)

Χημικές: σπερματοκτόνα (εισάγονται στον κόλπο πριν την συνουσία)

ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Αφροδίσια νοσήματα ή σεξουαλικώς μεταδιδόμενα

Συμπτώματα:

Πόνος

Τσούξιμο

Διογκωμένοι αδένες

Εκκρίματα

Πληγές στη γεννητική περιοχή ή στο στόμα


Κεφάλαιο 10 – Αισθητήρια όργανα

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑ ΟΡΓΑΝΑ

Όργανα με την βοήθεια των οποίων μπορεί ο άνθρωπος να αντιλαμβάνεται τις

μεταβολές του εξωτερικού και εσωτερικού περιβάλλοντος.

Κύτταρα - υποδοχείς συλλέγουν πληροφορίες μεταβολών, τις οποίες και

μεταφέρουν μέσω αισθητικών οδών στο ΚΝΣ.

Εκεί επιλέγεται η κατάλληλη απάντηση.

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ

Χημειοϋποδοχείς: αντιλαμβάνονται αλλαγές στη συγκέντρωση ουσιών

Θερμοϋποδοχείς: αντιλαμβάνονται αλλαγές στη θερμοκρασία

Φωτοϋποδοχείς: αντιλαμβάνονται αλλαγές στη φωτεινή ακτινοβολία

Μηχανοϋποδοχείς: αντιλαμβάνονται αλλαγές στη πίεση, κίνηση, τάση

Ουσιαστικά αίσθηση είναι η ερμηνεία των ερεθισμάτων, ώστε αυτά να

κατασταθούν συνειδητά.

Άρα οι διαφορετικές αισθήσεις είναι αποτέλεσμα διαφορετικού τρόπου ανάλυσης

και ερμηνείας του ερεθίσματος μιας και η διαδρομή των ερεθισμάτων στον

εγκέφαλο μέσω ώσεων είναι η ίδια.

Έτσι τα ερεθίσματα καταλήγουν σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου και εκεί

γίνεται διαφορετική ερμηνεία

ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

Σωματικές: αισθήσεις που είναι το αποτέλεσμα ερμηνείας νευρικών ώσεων που

προέρχονται από υποδοχείς στα διάφορα μέρη του σώματος (πόνος, αφή πίεση ,

θερμοκρασία).

Ειδικές:

Όραση

Ακοή

Ισορροπία

Γεύση


ΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

Οι υποδοχείς βρίσκονται:

Δέρμα : υποδοχείς αφής, πίεσης, θερμοκρασίας, πόνου

Μύες

Συνδέσμους

Σπλάχνα

Ο αριθμός των υποδοχέων είναι διαφορετικός σε διαφορετικές περιοχές του

σώματος π.χ. τα χείλη έχουν μεγαλύτερη συγκέντρωση υποδοχέων αφής από την

πλάτη.

ΠΟΝΟΣ

Οι υποδοχείς του πόνου είναι ελεύθερες νευρικές απολήξεις στο δέρμα και σε

εσωτερικά όργανα εκτός από τον εγκέφαλο

ΑΦΗ ΚΑΙ ΠΙΕΣΗ

• Μηχανοϋποδοχείς είναι ελεύθερες νευρικές απολήξεις στο δέρμα και στους μύες.

Οι υποδοχείς του δέρματος βρίσκονται περισσότεροι σε άτριχες περιοχές

(ακροδάχτυλα, πατούσες, παλάμες, χείλη). Οι υποδοχείς των μυών ανιχνεύουν

πίεση.

• Οι πληροφορίες μεταφέρονται από τους υποδοχείς στο βρεγματικό λοβό (ΚΕΝΤΡΟ

ΣΩΜΑΤΙΚΩΝ ΑΙΣΘΗΣΕΩΝ).

ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

Οι υποδοχείς της θερμοκρασίας είναι ελεύθερες νευρικές απολήξεις του δέρματος

και των μυών.

Διακρίνονται σε:

Υποδοχείς του θερμού

Υποδοχείς του ψυχρού

Οι νευρικές ώσεις μεταφέρονται από τους υποδοχείς στο θάλαμο και τελικά στο

κέντρο των σωματικών αισθήσεων τον βρεγματικό λοβό.


ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ

ΟΡΑΣΗ

ΔΟΜΗ ΟΦΘΑΛΜΙΚΟΥ ΒΟΛΒΟΥ

Έχει διάμετρο 2.5 εκ.

Αποτελείται από 3 χιτώνες : τον

σκληρό, τον χοριοειδή και τον

αμφιβληστροειδή.

Ο σκληρός (λευκό του ματιού)

βρίσκεται εξωτερικά και στο πρόσθιο

μέρος είναι διάφανος με μεγάλη

κυρτότητα (ΚΕΡΑΤΟΕΙΔΗΣ ΧΙΤΩΝΑΣ)

Ο χοριοειδής : εσωτερικά του

σκληρού, με αγγεία και χρωστικές

απορροφά ακτίνες φωτός

εμποδίζοντας την ανάκλαση τους

μέσα στο μάτι.

Ο αμφιβληστροειδής : ο εσωτερικός χιτώνας, περιέχει φωτουποδεκτικά κύτταρα

Ο χοριοειδής στο πρόσθιο μέρος σχηματίζει την ίριδα η οποία διαθέτει λείους μύες

που ρυθμίζουν το εύρος μιας οπής στο κέντρο της (κόρη οφθαλμού)

Ακριβώς πίσω από το σημείο σύνδεσης του λευκού του ματιού με τον κερατοειδή, ο

χοριοειδής γίνεται παχύτερος σχηματίζοντας μια δομή, το ακτινωτό σώμα.

Ο κρυσταλλοειδής φακός (αμφίκυρτος, διαφανής, ελαστικός) βρίσκεται πίσω από

την κόρη του οφθαλμού και συνδέεται με το ακτινωτό σώμα μέσω μυών οι οποίοι

μεταβάλουν την κυρτότητα του.

Η κοιλότητα ανάμεσα στο φακό στην ίριδα και στον κερατοειδή είναι γεμάτη με

ένα διαφανές υγρό το υδατοειδές υγρό, ενώ αυτή που σχηματίζεται πίσω από το

φακό είναι γεμάτη με ένα παχύρρευστο υγρό το υαλώδες σώμα.

Ο αμφιβληστροειδής περιέχει τροποποιημένα νευρικά κύτταρα, οι απολήξεις των

οποίων ονομάζονται ραβδία και κωνία και περιέχουν φωτοευαίσθητες χρωστικές.

Τα ραβδία είναι πολυάριθμα και βρίσκονται στη περιφέρεια του

αμφιβληστροειδούς ενώ τα κωνία είναι λιγότερα και βρίσκονται στο κέντρο

σχηματίζοντας την ωχρά κηλίδα


Ta ραβδία και τα κωνία σχηματίζουν συνάψεις με άλλα νευρικά κύτταρα των

οποίων οι αποφυάδες σχηματίζουν το οπτικό νεύρο, το οποίο εξέρχεται από το

άνοιγμα του αμφιβληστροειδή, την οπτική θηλή.

Στην ίριδα υπάρχουν λείες μυϊκές ίνες οι οποίες μεταβάλουν το εύρος της κόρης

του οφθαλμού και συνεπώς την ένταση του φωτός που φτάνει στα

φωτουποδεκτικά κύτταρα του αμφιβληστροειδούς. Το έντονο φως προκαλεί

μείωση της διαμέτρου της κόρης ενώ το ασθενές την αύξηση.

ΟΠΤΙΚΗ ΟΔΟΣ

Ο κερατοειδές χιτώνας, το υδατοειδές υγρό, ο κρυσταλλοειδής φακός και το

υαλώδες σώμα αποτελούν την διαφανή διαθλαστική οδός. Η οπτική οδός αρχίζει

από τα ραβδία και τα κωνία και συνεχίζει με το οπτικό νεύρο. Τα δύο οπτικά νεύρα

χιάζονται κατά το ήμισυ. Το ερέθισμα μεταφέρεται στον φλοιό του ινιακού λοβού

(κέντρο όρασης)

Πως βλέπουμε;

Η υψηλή ευκρίνεια εξαρτάται από το σχηματισμό του ειδώλου του αντικειμένου

επάνω στον αμφιβληστροειδή. Για να γίνει εστίαση πρέπει οι ακτίνες του φωτός να

διαθλαστούν. Η γωνία διάθλασης εξαρτάται από την απόσταση του αντικειμένου

από την αμφιβληστροειδή. Το φως περνάει από τη διαθλαστική συσκευή. Για την

εστίαση αντικειμένων που βρίσκονται σε λιγότερο από 6 μ. είναι απαραίτητη η

αύξηση της κυρτότητας του κρυσταλλοειδούς φακού και αυτό επιτυγχάνεται με

την βοήθεια των λείων μυών του ακτινωτού σώματος. Η ικανότητα μεταβολής της

κυρτότητας του φακού λέγεται προσαρμογή. Το είδωλο σχηματίζεται

ανεστραμμένο.

ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΟΡΑΣΗΣ

Αφού οι ακτίνες του φωτός εστιαστούν στον αμφιβληστροειδή

χιτώνα, περνώντας από τη διαθλαστική συσκευή, φθάνουν στα

ραβδία και στα κωνία τα οποία περιέχουν χρωστικές που

διασπώνται με την απορρόφηση της ακτινοβολίας.

Τα ραβδία είναι υπεύθυνα για την όραση σε χαμηλή ένταση

φωτός γιατί είναι πολύ ευαίσθητα. Τα αντικείμενα γίνονται

αντιληπτά θολά και γκρίζα. Περιέχουν την ροδοψίνη (χρωστική) η

οποία αποτελείται από οψίνη και ρετινίνη (βιταμίνη Α). Όταν η

ροδοψίνη απορροφήσει την φωτεινή ακτινοβολία διασπάται σε

ρετινίνη και οψίνη με συνέπεια τη δημιουργία νευρικής ώσης, που

μεταφέρεται στον ινιακό λοβό, μέσω του οπτικού νεύρου. Κατόπιν

η ροδοψίνη επανασυντίθεται.

Τα κωνία που εντοπίζονται μόνο στη ωχρή κηλίδα, διεγείρονται μόνο σε υψηλής

έντασης ερεθίσματα και διακρίνουμε χρώματα και λεπτομέρειες. Η

φωτοευαίσθητη χρωστική εδώ λέγεται ιωδοψίνη. Με υψηλής έντασης ερεθίσματα


διασπάται και δημιουργείται νευρική ώση. Υπάρχουν 3 διαφορετικοί τύποι

ιωδοψίνης που παρουσιάζουν μέγιστο απορρόφησης στο κυανό, πράσινο και

κόκκινο.

Τριχρωματική θεωρία όρασης: τα υπόλοιπα χρώματα αντιλαμβάνονται από

ταυτόχρονη διέγερση κωνίων.

Το ορατό φάσμα από τον ανθρώπινο οφθαλμό είναι η περιοχή των 400-700nm

AKOH

ΑΥΤΙ: Yπεύθυνο για την αίσθηση της ακοής και της ισορροπίας

ΔΟΜΗ ΑΥΤΙΟΥ

Εξωτερικό

Μέσο

Εσωτερικό αυτί (με υποδεκτικά κύτταρα για την λειτουργία της ακοής και της

ισορροπίας)

ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΑΥΤΙ

Πτερύγιο (συλλέγει ήχους)

Ακουστικός πόρος (με τριχίδια και κύτταρα που εκκρίνουν κυψελίδα)

ΜΕΣΟ ΑΥΤΙ

Τυμπανική κοιλότητα: γεμάτη αέρα και διαφοροποιεί το εξωτερικό από το

εσωτερικό αυτί. Εδώ καταλήγει η ευσταχιανή σάλπιγγα, η οποία διατηρεί ίση πίεση

στις 2 πλευρές του υμένα και συνδέει το μέσο αυτί με το ρινοφάρυγγα.

Τυμπανικός υμένας :εκεί φθάνει ο ήχος μέσω του πόρου και πάλλεται

3 ακουστικά οστάρια : σφύρα- άκμονας – αναβολέας: μεταδίδουν τις παλμικές

κινήσεις του υμένα στο έσω αυτί.

Η σφύρα βρίσκεται σε επαφή με τον τυμπανικό υμένα μεταδίδει την δόνηση μέσω

του άκμονα στον αναβολέα.

Ο αναβολέας συνδέεται με την ωοειδή μεμβράνη που καλύπτει την ωοειδή θυρίδα

στη βάση του κοχλία.

ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΑΥΤΙ

ΑΠΟΤΕΛΕΙΤΑΙ ΑΠΟ:

• Κοχλίας: σαν σαλιγκάρι, περιέχει 3 κανάλια: αιθουσαίο – τυμπανικό – κοχλιακό

πόρο. Τα κανάλια χωρίζονται με μεμβράνες και είναι γεμάτες λέμφο. Περιέχει το

υποδεκτικό όργανο της ακοής που λέγεται όργανο Corti


• Αίθουσα

• 3 ημικύκλιοι σωλήνες

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΟΣ

• Oι παλμικές κινήσεις μεταφέρονται από την ωοειδή θυρίδα στη λέμφο του

αιθουσαίου και από εκεί στη λέμφο του τυμπανικού καναλιού.

• Οι δονήσεις αυτές ερεθίζουν τα τριχοφόρα υποδεκτικά κύτταρα του οργάνου του

Corti.

• Aπό εκεί ξεκινούν νευρικές ώσεις που φτάνουν μέσω του κοχλιακού νεύρου στο

φλοιό του εγκεφάλου (κροταφικός λοβός) και ερμηνεύονται ως ήχος.

βιβλιοτετράδιο Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ 2013

Documents