Εισαγωγική επιμόρφωση φιλολόγων

Λογοτεχνία :Δειγματική Διδασκαλία

Αλεξανδρή Ελευθερία ΠΕ02

Νεοελληνική Λογοτεχνία

Γ΄ Γυμνασίου

Διδασκαλία του ποιήματος :

«Τριαντάφυλλα στο παράθυρο»

Ανδρέα Εμπειρίκου

Τριαντάφυλλα στο παράθυρο

Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπεια.

Υπάρχουν απειράκις ωραιότερα πράγματα κι απ’αυτήν την αγαμαλτώδη παρουσία του περασμένου έπους.

Σκοπός της ζωής μας είναι η αγάπη

Σκοπός της ζωής μας είναι η ατελεύτητη μάζα μας

Σκοπός της ζωής μας είναι η λυσιτελής παραδοχή της ζωής μας και της κάθε μιας ευχής εν παντί τόπω εις πάσαν στιγμήν εις πάσαν ένθερμον αναμόχλευσιν των υπαρχόντων

Σκοπός της ζωής μας είναι το σεσημασμένον δέρας της υπάρξεώς μας.

Μέθοδος διδασκαλίας

Ερμηνευτική

Συνεξέταση μορφής και περιεχομένου

Κειμενοκεντρική

Η γενιά του ’30Εμπειρίκος Ανδρέας

Ένταξη κειμένου στην εποχή του

Το κείμενο δίνει μια καλή ευκαιρία στον καθηγητή να μυήσει τους μαθητές σε ορισμένες βασικές αρχές του Υπερρεαλισμού

Στη συνέχεια δίνονται οι απαραίτητες πληροφορίες για τη κυκλοφορία της «Υψικαμίνου» ,της πρώτης Ελληνικής υπερρεαλιστικής συλλογής και τις αντιδράσεις που προκάλεσε αυτό το εγχείρημα του Εμπειρίκου

Έτσι ίσως παρακινήσουμε τους μαθητές να διαβάσουν πιο προσεκτικά το κείμενο με σκοπό να διακρίνουν πιθανούς λόγους ,που προκάλεσαν το 1935 τα ειρωνικά σχόλια και την άρνηση.

Μπορεί να διαβαστεί συνδυαστικά το επόμενο ποίημα του Εγγονόπουλου που αφορά τη διωκόμενη μοίρα του καλλιτέχνη

Ο Εμπειρίκος για τον υπερρεαλισμό

Τι ακριβώς είναι ο υπερρεαλισμός, ποιες είναι οι κινητήριες δυνάμεις που απετέλεσαν την δημιουργικήν του αφετηρία, ποια ήταν η επίδρασης και κατά πόσο η επίδρασης αυτή εξακολουθεί και σήμερα – αυτό είναι το θέμα της συζητήσεως. Ο κ. Εμπειρίκος αρχίζει πρώτος την συζητήσι, λέγοντας ότι ο καλλίτερος τρόπος να μπούμε στο θέμα είναι να θυμηθούμε τον ορισμό που έδωσε ο πρωτεργάτης του υπερρεαλισμού Ανδρ. Μπρεττόν ο οποίος ήτο και εξακολουθεί να είναι ο κορυφαίος θεωρητικός και ένας εκ των μεγαλυτέρων ποιητών του υπερρεαλισμού. Ο Μπρεττόν έλεγε, στα 1924 περίπου, ότι ο υπερρεαλισμός μπορεί να χαρακτηρισθεί ως εξής:

Αυτοματισμός ψυχικός γνήσιος, διά λόγου προφορικού είτε γραπτώς ή δι’ οιουδήποτε άλλου τρόπου, την πραγματική λειτουργία της σκέψεως. Είναι μια υπαγορεύσεις της σκέψεως εν πλήρει απουσία κάθε ελέγχου ασκουμένου από την λογική και έξω από κάθε έννοια αισθητική και ηθική.

Η λογική, λοιπόν, κατά της οποίας εστράφησαν οι υπερρεαλισταί, ήτο μία από τας «πέδας», ένας από τους ζυγούς που ημπόδιζαν το πνεύμα εις όλους τους τομείς, πόσο μάλλον εις την ποίησιν, να εκδηλωθή και να ολοκληρωθή. Διότι αν ενθυμείσθε τι ήτο ποίησι άλλοτε, (μόνον ό,τι είχε έναν λογικό ειρμό) – όταν λοιπόν, ανακάλυψε ο υπερρεαλισμός και απέδειξε το μη λογικόν στοιχείον, τότε και μόνο μπόρεσε η ποίησι να αντλήση από τα βαθύτερα υποστρώματά της, από τα οποία πάντοτε εκπηδά ο λυρισμός, την δύναμί της την οφειλομένη εις τας μη λογικάς δυνάμεις, που μέχρι της στιγμής εκείνης επρυτάνευαν και ασκούσαν μίαν τυραννίδα επί των στοιχείων εκείνων που αποτελούν την πραγματικήν ουσίαν και δύναμιν της ποιήσεως. Εις ερώτησιν αν ο συρρεαλισμός δημιουργεί ένα είδος νέας λογικής, ο κ. Γκάτσος λέγει: «Μας δημιουργεί την λογικήν της πραγματικής ποιήσεως, διότι βέβαια ο υπερρεαλισμός δεν έκανε τίποτα άλλο δι΄όλην την ιστορίαν της λογοτεχνίας, παρά μόνον να συνειδοτοποιήση και να εκθέση κυρίως με τα θεωρητικά έργα του Μπρεττόν όλο το ιστορικό της ποιήσεως, πού ακριβώς έγκειται η αληθινή ποίησις. Όχι στην  απλή ιστορία και στον απλό μύθο.

Ο καθηγητής μπορεί να αναφερθεί συνοπτικά στη µεγάλη διαφοροποίηση της υπερρεαλιστικής ποίησηςαπό τις ισχύουσες λογοτεχνικές αντιλήψεις της εποχής συγκρίνοντας το κείµενο

του Εµπειρίκου µε ένα δείγµα παραδοσιακής ποίησης, όπως π.χ. το ερωτικό ποίηµα της Μαρίας Πολυδούρη. Η διαφορά ανάµεσα στο παραδοσιακό και στο υπερρεαλιστικό κείµενο είναι εµφανέστατη και µπορεί να σχολιαστεί σύντοµα σε επίπεδο µορφής, µετρικής, γλώσσας και ιδεολογίας.

Η συλλογή «Υψικάμινος»

Περιλαμβάνει 63 ποιήματα χωρίς στίξη(1928-1934)

Γλώσσα :ιδιότυπη λόγια με διάσπαρτους τύπους δημοτικής

Καθαρόαιμο ελληνικό υπερρεαλιστικό αυτοματικό κείμενο

Στόχος: να γκρεμίσει την παλιά τάξη πραγμάτων:συνειρμική ακολουθία ,απουσία αισθητικής, απρόοπτο και ειρωνικό σχόλιο

Στο συγκεκριµένο ποιήµα του Εµπειρίκου δεν υπάρχουν ακραιφνή υπερρεαλιστικά γνωρίσµατα (ελεύθεροι συνειρµοί, λογικές υπερβάσεις, τολµηρή εικονοποιία)οι µαθητές ωστόσο µάλλον θα δυσκολευτούν στην κατανόηση του ποιήµατος εξαιτίας της χυµώδους, επιβλητικής και λυρικής γλώσσας του. Ο διδάσκων αξίζει να επιµείνει στο υψηλό ποιητικό ύφος που, καθώς κατακλύζεται από επίθετα, δείχνει έντονη συναισθηματική φόρτιση του ποιητή.

Ο τίτλος

Τι συναισθήματα σας δημιουργεί η λέξη «τριαντάφυλλα»;

Ποιο συνειρμό σας φέρνει η λέξη παράθυρο;

Αποφθεγματικός χαρακτήρας πεζοποιήματος

Τετραπλή επανάληψη της φράσης: «Σκοπός της ζωής μας….»

Γιατί;

Μ. Vitti: «ομολογία πίστεως»

Πρόθεση ποιητικού υποκειμένου:Να δώσει μια κρυσταλλωμένη άποψη για το σκοπό της ζωήςΜια άρση :Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπεια Τρεις θέσεις:

1. Σκοπός της ζωής μας είναι η ατελεύτητη μάζα μας.

2. Σκοπός της ζωής μας είναι η λυσιτελής παραδοχή της ζωής μας και της κάθε μας ευχής

3. Σκοπός της ζωής μας είναι το σεσημασμένον δέρας της υπάρξεώς μας.

Η άρση

Απορρίπτει τη «χαμέρπεια»:ευτέλεια μικρότηταΑιτιολογία :Υπάρχουν απειράκις ωραιότερα πράγματα και απ’ αυτήν την αγαλματώδη παρουσία

δηλαδή:ο άνθρωπος είναι πλασμένος για τα ωραία και υψηλά πράγματα όπως η τέχνη ,η ομορφιά και η κομψότητα.Τι εννοεί: «αγαλματώδη παρουσία του περασμένου έπους»;

Η ποίηση που έχει μορφικά την τελειότητα και την ψυχρότητα του αρχαίου έπους αλλά στερείται συναισθημάτων

Σκοπός ζωήςΟ ποιητή είναι θετικός στην αγάπη (προτεραιότητα) :υψηλοί στόχοι ,όχι εφήμεροι

Ένθερμη ανατροπή των καταστάσεων (επαναστατική διάθεση): ένθερμον αναμόχλευσιν των

υπαρχόντων.

Ενώ οι λέξεις:

η ατελεύτητη μάζα μας η λυσιτελής παραδοχή της ζωής σεσημασμένον δέρας της υπάρξεώς μας.

Εκφράζουν την απαξίωση για το κυνήγι της ύλης ,τη χρησιμοθηρία ,τη κακοήθη συμπεριφορά, τους ευτελείς στόχους σε κάθε τόπο και σε κάθε ευκαιρία

Συμπερασματικά

Ειλικρίνεια συναισθημάτωνΚατάφαση στη ζωήΟραματισμός για μια κοινωνία βασισμένη στην αγάπηΑνθρωποκεντρικός χαρακτήρας(και μέσω της γλώσσας:γλώσσα ευαγγελίου)

Ο άνθρωπος να αφήνει το αποτύπωμα του στη γη μέσω της τέχνης και της δημιουργίας

Τελική ερμηνεία τίτλου!!

Τριαντάφυλλα:

το ωραίο κι λεπτό στη ζωή μας

Παράθυρο:θέαση ουρανού όχι της γης

Χειρόγραφο