ENOTHTA 29. (1912-1913)Οι βαλκανικοί πόλεμοι

ENOTHTA 30. ΗΕλλάδακαι ταΒαλκάνιααμέσως μετά τους βαλκανικούς πολέμους

ΙΣΤΟΡΙΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Χάρτης της Βαλκανικής το 1912(πριν από τους Βαλκανικούς πολέμους)Στη διάρκεια του 19ου αιώνα, εκτός από την Ελλάδα, έχουν δημιουργηθεί τέσσερα ακόμη εθνικά κράτη στη Βαλκανική, σε πρώην οθωμανικά εδάφη : Μαυροβούνιο, Σερβία, Βουλγαρία και Ρουμανία.

Τα κράτη αυτά δημιουργήθηκαν μέσα από εξεγέρσεις, επαναστάσεις και παρεμβάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων (Ρωσία, Αυστροουγγαρία, Αγγλία, Γαλλία).

Στην Οθωμανική αυτοκρατορία, ως αντίδραση στην παρακμή και στη συνεχή απώλεια εδαφών εμφανίζεται και σταδιακά επικρατεί, το κίνημα των Νεοτούρκων (1908). Οι Νεότουρκοι προέτασσαν την εθνική τους ταυτότητα (τουρκική) κι όχι τη θρησκευτική (μουσουλμανική).

Δήλωναν ότι είχαν σκοπό τον εκσυγχρονισμό του Οθωμανικού κράτους και υποχρέωσαν το σουλτάνο να παραχωρήσει σύνταγμα.

Ταχυδρομικό δελτάριο των Νεότουρκων στα ελληνικά.

Εμφάνιση του τούρκικου εθνικισμού : Το κίνημα των Νεότουρκων

Τα αίτια των Βαλκανικών πολέμων

1. Μετά την επικράτηση των Νεότουρκων, και παρά τις αντίθετες εξαγγελίες τους, έγινε φανερό ότι κύριος στόχος τους ήταν ο πλήρης εκτουρκισμός του οθωμανικού κράτους, πράγμα που σήμαινε διώξεις σε βάρος των αλλοεθνών πληθυσμών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Έλληνες, Βούλγαροι, Σέρβοι επιδίωκαν

→ την προστασία των ομοεθνών τους που διέμεναν στο οθωμανικό κράτος → την ενσωμάτωση των οθωμανικών εδαφών στα οποία αυτοί κατοικούσαν

Τον Οκτώβριο του 1911 οι Νεότουρκοι είχαν αποφασίσει σε συνέδριό τους την εξόντωση των μη μουσουλμανικών εθνοτήτων και τη βίαιη τουρκοποίηση των μουσουλμανικών πληθυσμών.

2. Ανάμειξη και ανταγωνισμοί των Μεγάλων Δυνάμεων. Τα συμφέροντά τους συγκρούονται στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας η οποία φαίνεται ότι δεν μπορεί να αποφύγει την κατάρρευση ή τον διαμελισμό. (Η Οθωμανική αυτοκρατορία χαρακτηρίζεται την εποχή εκείνη ως ‘ο Μεγάλος Ασθενής’ ).

Τα αίτια των Βαλκανικών πολέμων

Γερμανία: οικονομική διείσδυση στην Οθωμανική αυτοκρατορίαΙταλία : κατάληψη Λιβύης, ΔωδεκανήσωνΑυστροουγγαρία : κατάληψη Βοσνίας-ΕρζεγοβίνηςΑγγλία, Γαλλία και Ρωσία επιδιώκουν να προωθήσουν επίσης τα δικά τους συμφέροντα στην περιοχή

Ο Βενιζέλος ακολουθούσε, αρχικά, (1909-1911) πολιτική κατευναστική απέναντι στις νεοτουρκικές προκλήσεις, επειδή πίστευε ότι η Ελλάδα δεν ήταν έτοιμη για πόλεμο. Την άνοιξη του 1911 όμως η πολεμική σύγκρουση φαινόταν αναπόφευκτη >> ο Βενιζέλος υιοθέτησε την τακτική της βαλκανικής συνεννόησης. (Συνεννόηση μεταξύ των Βαλκανικών κρατών ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία)

Προς τη σύγκρουση – Οι βαλκανικές συμμαχίες

Στο πλαίσιο αυτό, υπογράφτηκαν, την άνοιξη του 1912, συνθήκες συμμαχίας ανάμεσα στη Σερβία, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και το Μαυροβούνιο.

Ο Α‘ βαλκανικός πόλεμος (Οκτώβριος 1912-Μάιος 1913)

Η αφορμή και η κήρυξη του πολέμου

Ο Α' Bαλκανικός Πόλεμος ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1912.

Oι πρέσβεις των συμμαχικών βαλκανικών χωρών στις 30 Σεπτεμβρίου 1912 επέδωσαν τελεσίγραφο στην κυβέρνηση του σουλτάνου με απαίτηση να προστατεύονται τα δικαιώματα των χριστιανικών κοινοτήτων της Oθωμανικής Aυτοκρατορίας. Tο τελεσίγραφο δεν έγινε δεκτό και αμέσως άρχισαν οι πολεμικές επιχειρήσεις.

Η Ελλάδα κήρυξε τον πόλεμο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στις 5 Οκτωβρίου του 1912

Επιστράτευση του 1912 στην Αθήνα

Τμήμα των ελληνικών προφυλακών απέναντι από τις τουρκικές θέσεις, την πρώτη μέρα στα στενά του Σαρανταπόρου

Η πρώτη μεγάλη ελληνική νίκη στα στενά του Σαρανταπόρου, 9-10 Οκτωβρίου 1912

Τα σερβικά στρατεύματα κατέλαβαν τα Σκόπια και το Μοναστήρι και προωθήθηκαν μέχρι το Δυρράχιο της (σημερινής) Αλβανίας.

Παράλληλα, βουλγαρικές δυνάμεις έφτασαν σε μικρή απόσταση από την Κωνσταντινούπολη και, αφού κατέλαβαν τη Δ. Θράκη και την Α. Μακεδονία, κατευθύνονταν στη Θεσσαλονίκη.

Κινήσεις των συμμαχικών βαλκανικών στρατευμάτων Ο ελληνικός

στρατός, με αρχιστράτηγο τον διάδοχο Κωνσταντίνο, προέλασε στη Μακεδονία και κατέλαβε πολλές περιοχές.

Ο Βενιζέλος διέταξε τον διάδοχο Κωνσταντίνο να κινηθεί ταχύτατα προς τη Θεσσαλονίκη, ώστε να μην καταληφθεί η πόλη από βουλγαρικά στρατεύματα.

Πράγματι, και παρά τις αντιρρήσεις του Κωνσταντίνου, το απόγευμα της 26ης Οκτωβρίου 1912 ελληνικός στρατός έμπαινε στη Θεσσαλονίκη. Λίγες μέρες αργότερα έφτασε και ο βασιλιάς Γεώργιος.

Στη συνέχεια και μετά από επίπονη πολιορκία καταλήφθηκαν τα Ιωάννινα (22 Φεβρουαρίου 1913) και εξασφαλίστηκε ο έλεγχος ολόκληρης της Ηπείρου.

H Ελλάδα ήταν η μόνη συμμαχική χώρα που διέθετε αξιόλογη ναυτική δύναμη. Ανέλαβε λοιπόν την ευθύνη της αντιμετώπισης του τουρκικού στόλου.

Mε ναυαρχίδα το θωρηκτό "Αβέρωφ" και επικεφαλής το ναύαρχο Παύλο Kουντουριώτη, • ανάγκασε τον τουρκικό στόλο να κλειστεί στα Στενά (εμποδίζοντας τη μεταφορά τουρκικών ενισχύσεων) και

• έθεσε υπό τον έλεγχό του τα νησιά του Β. και Α. Αιγαίου

Τουρκικά τυφέκια, λάφυρα πολέμου συγκεντρωμένα σε αποβάθρα της Θεσσαλονίκης

Ελληνικό στρατόπεδο

Είσοδος σωμάτων του ελληνικού στρατού στη Θεσσαλονίκη.

Η συνθήκη του Λονδίνου (17 Μαΐου 1913)

Ο Α‘ βαλκανικός πόλεμος τερματίστηκε με την υπογραφή της συνθήκης του Λονδίνου η Οθωμανική αυτοκρατορία υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει σχεδόν όλα τα ευρωπαϊκά-βαλκανικά εδάφη της. Το μέλλον των νησιών του Β. και Α. Αιγαίου, της χερσονήσου του Αγίου Όρους και το καθεστώς της Αλβανίας, θα καθορίζονταν από τις Δυνάμεις.

Η δολοφονία του βασιλιά Γεώργιου  Το κλίμα ευφορίας ήρθε να ταράξει η δολοφονία του βασιλιά Γεώργιου στη Θεσσαλονίκη.

Υποστηρίχτηκε, δίχως, ωστόσο, να αποδειχθεί ποτέ, ότι πίσω από αυτή βρισκόταν η Γερμανία, που ήθελε την άνοδο στον θρόνο του γερμανόφιλου διαδόχου Κωνσταντίνου, ο οποίος λίγο αργότερα ανακηρύχθηκε βασιλιάς.

Η Συνθήκη του Λονδίνου δεν ικανοποίησε όλους τους συμμάχους. Η Ελλάδα και η Σερβία συμμάχησαν για να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις της Βουλγαρίας σε εδάφη της Μακεδονίας. Στα μέσα Ιουνίου 1913, ο βουλγαρικός στρατός επιτέθηκε ταυτόχρονα εναντίον ελληνικών και σερβικών στη Μακεδονία. > Β‘ βαλκανικός πόλεμος.

Ο Β‘ βαλκανικός πόλεμος.

Mε τη συνθήκη του Λονδίνου είχε επιβεβαιωθεί η οριστική αποχώρηση των Oθωμανών από τα ευρωπαϊκά εδάφη της Aυτοκρατορίας. Έμενε όμως ανοικτό το θέμα της διανομής αυτών των εδαφών ανάμεσα στα έως τότε σύμμαχα βαλκανικά κράτη.

Ο ελληνικός στρατός κατέλαβε ολόκληρη την Α. Μακεδονία και τη Δ. Θράκη, φτάνοντας ως την Αλεξανδρούπολη. Επιτυχίες σημείωσαν και οι Σέρβοι στη Δ. Μακεδονία. Οι Ρουμάνοι εισέβαλαν στη Βουλγαρία, φτάνοντας τριάντα χιλιόμετρα από τη Σόφια. Οι Τούρκοι ανακατέλαβαν την Αδριανούπολη στην Α. Θράκη.

Οι βαλκανικοί πόλεμοι τερματίστηκαν με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου 1913).

H Ελλάδα εξασφάλισε το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας, τη νότια Ήπειρο, σημαντικά νησιά στο Β. και Α. Αιγαίο (Θάσος, Σαμοθράκη, Λήμνος, Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ικαρία) και την Κρήτη. Τα εδάφη αυτά ονομάστηκαν Νέες Χώρες.

Σε δέκα μόλις μήνες η Ελλάδα διπλασίασε σχεδόν τα εδάφη της (από 63.211 τ.χμ. σε 120.308 τ.χμ.) και τον πληθυσμό της (από 2.631.952 σε 4.718.221 κατοίκους).

Κωνσταντίνος και Βενιζέλος συνομιλούν λίγες μέρες πριν την λήξη των εχθροπραξιών.

Διάσκεψη του Βουκουρεστίου

Η Σερβία κέρδισε ένα σημαντικό τμήμα της ΒΔ. Μακεδονίας. Στη Βουλγαρία αποδόθηκε το μεγαλύτερο μέρος της Δ. Θράκης. Η Οθωμανική αυτοκρατορία ανέκτησε την Α. Θράκη. Τα Δωδεκάνησα παρέμειναν υπό ιταλικό έλεγχο.

Η Αλβανία αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητο κράτος. Λίγους μήνες αργότερα (πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, 4 Δεκεμβρίου 1913), η Β. Ήπειρος, περιοχή με σημαντική ελληνική παρουσία, παραχωρήθηκε στην Αλβανία, απόφαση που προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις των Ελλήνων της περιοχής.

Βαλκάνια- τέλος Α’ Βαλκανικού πολέμου Βαλκάνια- τέλος Β’ Βαλκανικού πολέμου

Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους

Στο ελληνικό κράτος ενσωματώνονται πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, η Καβάλα, η Μυτιλήνη, η Χίος και το Ηράκλειο που αποτελούσαν ήδη ακμαία οικονομικά κέντρα.

Όμως

Οι Νέες Χώρες δεν έχουν ομοιογενή πληθυσμό. Οι μουσουλμανικοί και σλαβικοί πληθυσμοί, που κατείχαν τις περισσότερες καλλιεργήσιμες γαίες, και η ισχυρή εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, που έλεγχε, σε μεγάλο βαθμό, την οικονομική ζωή της πόλης, αντιμετώπισαν τις ελληνικές αρχές, τουλάχιστον στην αρχή, με κάποια δυσπιστία.

Θεσσαλονίκη

Παράλληλα, σε πολιτικό επίπεδο συνεχίστηκαν αποφασιστικά από τις κυβερνήσεις Βενιζέλου οι μεταρρυθμίσεις που είχαν αρχίσει πριν από το 1912. Έτσι:→ αναγνωρίστηκαν τα εργατικά σωματεία, → θεσπίστηκαν μέτρα για την ασφάλιση των εργαζομένων και την καθιέρωση της οκτάωρης εργασίας→ ιδρύθηκαν αγροτικοί συνεταιρισμοί.

Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους: εσωτερική πολιτική

Μετά τους Βαλκανικούς πολέμους: εξωτερική πολιτική

Προβλήματα – προκλήσεις για την Ελλάδα:

• η άρνηση του σουλτάνου να αποδεχτεί την ελληνική κυριαρχία στα νησιά του Β. και Α. Αιγαίου,

• η ιταλική κατοχή των Δωδεκανήσων

• η ύπαρξη πυκνών ελληνικών πληθυσμών στη Β.Ήπειρο, στη Θράκη και στη Μικρά Ασία

Φωτογραφία από την επίσημη ανακύρηξη της

αυτονομίας της Βορείου Ηπείρου στο Αργυρόκαστρο (1η

Μαρτίου 1914).