digilib.uin-suka.ac.iddigilib.uin-suka.ac.id/1209/1/bab 1, bab iv, daftar...
TRANSCRIPT
التغير الفونولوجي في الكلمات الجاوية الدخيلة التغير الفونولوجي في الكلمات الجاوية الدخيلة من اللغة العربيةمن اللغة العربية
)دراسة تقابلية(
هذا البحث مقدم إىل كلية اآلداب جبامعة اإلسالمية احلكومية سونان كاليجاكا جوكجاكارتا
إلمتام بعض الشروط للحصول على اللقب العاملى يف علم اللغة العربية وأدهبا
وضع
ورة ريين مسر٠٤١١١٧١
شعبة اللغة العربية و أدبها
اإلسالمية الحكومية لكلية اآلداب بجامعة سونان كاليجاكا
جوكجاكارتا
٢٠٠٨
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
د
التجريدالتجريد
Bahasa Arab merupakan salah satu bahasa internasional yang mempunyai
kosa kata dan pemakaian yang sangat luas. Seiring dengan perkembangan zaman, kosa kata bahasa Arab banyak diserap oleh bahasa-bahasa lain di dunia diantaranya bahasa Jawa. Kontak bahasa Arab dengan bahasa Jawa berlangsung cukup lama yaitu sejak abad ke-13 M.
Penyerapan kata seperti ini di satu sisi mempunyai nilai lebih karena kontribusinya yang besar dalam perkembangan kosa kata bahasa jawa. Namun, di sisi lain menimbulkan kehawatiran besar di kalangan pemerhati bahasa. Kehawatiran ini muncul seiring dengan adanya pemakaian bahasa Arab oleh penutur bahasa Jawa yang tidak sesuai kaidah bahasa Jawa sehingga terjadi kekacauan diberbagai segi baik segi penulisan maupun pengucapannya. Selain karena bahasa Arab dan bahasa Jawa berasal dari rumpun yang berbeda sehingga berbeda pula kaidah keduanya, fenomena ini juga dipicu oleh kemampuan penutur Jawa dalam berbahasa Arab yang lebih rendah dari pada kemampuannya berbahasa ibu sehingga bahasa Arab yang terserap sering terinterferensi oleh bahasa Jawa.
Kekacauan seperti itu bisa terjadi pada semua tataran baik pada tataran fonologis, morfologis, leksikal, sintaksis maupun semantisnya. Dalam hal ini penulis tertarik untuk meneliti lebih lanjut perubahan fonologis hususnya pada bidang fonetisnya dengan mendasarkan teori perubahan fonetis yang dikemukakan Crowley. Contoh perubahan fonetis yang terjadi pada kata-kata serapan dari bahasa Arab dalam bahasa Jawa adalah berubahnya kata سروال (sirwa>l) menjadi sual yang kadang berfarensi menjadi sawal selain itu ada juga perubahan tidak lazim dari kata آلمة الشهادة diucapkan dengan kalima sodo.
Dari data yang terkumpul dapat ditemukan gejala perubahan fonetis yang berupa perubahan konsonan ke konsonan, perubahan konsonan ke vokal , perubahan vokal ke vokal pengurangan dan penambahan fonem serta dapat diprediksikan adanya perubahan fonetis yang disebut lenisi (lenition), penambahan bunyi, metatesis (metathesis), fusi (fusion), pemisahan (unpacking), pemecahan vokal (vowel breaking), asimilasi (assimilation), desimilasi (dessimilation), perubahan suara yang tidak normal (abnormal sound change) .
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
ه
Ɗداǵȃعار واǂال
,ويسر يل أمري, قال رب اشرح يل صدري
.يفقهو قويل, واحلل عقدة من لساين
)٢٨-٢٥: طه(
:أهدى هذا البحث خصوصا إىل
أمي وأيب احملبوبني ℘
سائر األساتيذ واألستاذات الفضالء ℘
من ميأل قليب ومن حيبين ℘
إخويت وأخوايت احملبوبني ℘
زمالئي وزمياليت املشتاقني ℘
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
و
ǥلمة الǂكر والتقدير بسم اǃ الرȸƥ االرǵيم
هدى للناس وببينات من اهلدى , مدهللا الذى أنزل على عبده الكتاباحل :أما بعد, أشهد أن ال إله إال اهللا وأشهد أن حممد عبده ورسوله ال نيب بعده. والفرقان
التغير الفونولوجي في ǥلمات التغير الفونولوجي في ǥلمات "فقد مت هذا البحث حتت املوضوع بعون اهللا تعاىل )دراسة تقابلية( من اللغة العربيةمن اللغة العربية الدخيلة الدخيلةالجاويةالجاويةوقد عرفتموه أن هذا البحث بعيد كل االبعيد عما ينبغى للبحث العلمي أن . وإذنه
.ترجو الكاتبة من القراء أن يكملوا ويتموا البحث, لذا. يكون عليه من دقة وضبط
سني الكرماء واألصدقاء وال ميكن أن أمتت ألكاتبة هذا البحث إال بعون املدروالكاتبة على تام أن إمتام هذا . األحباء من خالل جهودهم لتحصيل هذا االبحث
هبذا كله ال بد هلا أن تزجي شكرها وتقديرها العميق . البحث ال خيلو مساعداهتم :وختص بالذكر. إليهم مجيعا
عميدا صاحب الفصيلة األستاذ الدكتور شهاب الدين قليويب املاجستري بوصفه .١ .لكلية اآلداب جبامعة سونان كاليجاكا اإلسالمية احلكومية جوكجاكرتا
صاحب الفصيلة األستاذ الدكتور ألوان خريي املاجستري بوصفه رئيس الشعب .٢ .لكلية اآلداب جبامعة سونان كاليجاكا اإلسالمية احلكومية جوكجاكرتا
لبحث يف إمتام وهي كمشرفة ا(صاحب الفصيلة األستاذة نور عني اجملستري .٣ .اليت قد أعدت وقتها ألجل إمتام هذا البحث) هذا البحث
مدير معهد املنور , صاحب الفصيلة األستاذ كياهى احلاج أمحد وارسون ممنور .٤ .الذى قد ذهبها وأعاهنا ىف إرشادة احلياة االجتماعية والدراسية, "سكن ق"
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
ز
سع رمحهما إليها والدي العزيزين الذين يدعوان لنجاحها يف كل جمال وتو .٥ .وشجعتهما يف جناحها ومتامها
الذي يعطيها لون احلياة والدراسة وشجعها إلمتام هذا , زوجي احلنون احملبوب .٦ .البحث
.أخي وأخيت الصغريين الذين يلونان بسرورمها .٧ .سائر األساتيذ واألستاذات الذين يساعدوهنا يف عملية إهنهاء هذا البحث .٨ .د شجعوها إلمتام هذا البحثاألسحاب األحباء الذين ق .٩
.وال تستطيع تكافئها جزاهم اهللا مجيعا خري اجلزاء, هكذا
م٢٠٠٨ مارس ١٩, جوكجاكرتا ربيع ١١
ه١٤٢٩األول
, الكاتبة
ريين مسرورة٠٤١١١٧١١
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
ح
ƤƮƜتويات الƮمƤƮƜتويات الƮم
țحة املوضوȦȍțحة املوضوȦȍ ......................................................................................................أ أ ȣرسالة املشرȣبب ....................................................................................................................رسالة املشر جج ....................................................................................................................Ȧȍحة املواȥقةȦȍحة املواȥقة
د د................................................................................................................................الǪجريدالǪجريد ه ه ..............................................................................................................هداǒهداǒالشعار و اإلالشعار و اإل
و و..................................................................................................كلȶة الشكر و الǪقديركلȶة الشكر و الǪقدير حح .......................................................................................................... ǪƮوياǧ البحثǪƮوياǧ البحثüوǓالباب اüوǓدمة: : الباب اƾدمةمƾ٢٢ ..................................................................................................م
٢ ..........................................................................................خلفية املسألة - أ ٦ ............................................................................حتديد البحث رموز - ب ٧ ...................................................................................... البحثهدافأ - ج ٨ ......................................................................................التحقيق املكتيب - د
١٠ ........................................................................................اإلطار النظري -هـ ١٨ .......................................................................................... منهج البحث - و ٢٠ ........................................................................................ البحثطريقة - ز
Ǐانƙونولوجية: الباب الƻد الƳواƾونولوجيةالƻد الƳواƾال
٢٢ ....................................................................لغة العربية و اللغة الجاويةلغة العربية و اللغة الجاويةǏƺ الǏƺ ال
٢٢ ................................................................................................الفونولوجيا - أ ٢٥ ............................................................................عملية إنتاج األصوات - ب
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
ط
٢٦ ................................................................................ وظيفة وطريقة النطق - ج
٢٨ .................................................................. تصنيف أصوات اللغة العربية - د
٤٣ ............................................................ تصنيف أصوات اللغة اجلاوية-هـ
التغƁير الƻونيتيكǏ التغƁير الƻونيتيكǏ تحليüتحليü: الباب الثالث
٥١٥١ ..........................................Ǐƺ كلماƖ الجاوية الدƢيلة من اللغة العربيةǏƺ كلماƖ الجاوية الدƢيلة من اللغة العربية
٥٢ ............................................lenition) ( اإلرختاء - أ ٦٨٦٨ ..............................))sound addition( إضافة الصوت -- بب
٧٤ ........................................) (metathesis لتبادل اخلاطئ ا-ج ٧٦٧٦ .......................................... (fusion) االندماج --دد ٧٧ ................ )(assimilation املماثلة -ه
٧٨ ................................( dissimilation) مغايرة أو خمالفة ٨٠٨٠ ......................................) (breaking vowel كسر الصائت -و ٨٠ ......)(abnormal sound change تغير الصوت الشاذ -ط
Ʋالباب الرابƲالباب الراب::ǃتتاƢǗا ǃتتاƢǗ٨٣٨٣ ............................................................................................ ا
٨٣ ......................................................................................................اخلالصة - أ ٨٤ ................................................................................................االقتراحات -ب ٨٥ ......................................................................................................االختتام - ج املراجعاملراجعȨǵاملالȨǵاملال
ترƤة الباǮǵةترƤة الباǮǵة
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١
üوǓالباب اüوǓالباب ا
المƾدمةالمƾدمة
ǹلȦية املسǖلةǹلȦية املسǖلة .. أأ
اسعةÛ متتص مفرداهتا مǮل أن اللغة العربية هلا مفردات كǮرية واستǺدامها و Ɠظ ت باللغة ال Ûاو اللغة الدولية Ûو اللغـة أفر الصلة معها سواء كانت اللغة العاملية لصـة Û ال توجد يف هذا العاƁ لغـة خا ةهذا االمتصاȋ من مظاهر عاملي . احمللية
ال تأخذ أو ال تقتبس عناصـر أيبوصف كلماهتا و عناصرها من اللغة األخرى تبسط يف أروبـا العربية مصدر اقتباس اللغات الƓ صارت اللغة . اللغة األخرى
Ûبرتغال Ûأاجلنويب Ɠح Ûد اللغة اجلاوية إحد ١. أندونيسيا سبانياǺمها ى لغات اسـتƶري هـذا . ة خاصة يف مفرداهتا لعربيسي و امتصت عناصر اللغة ا يشعب اندون
قـد ٢. م١٣قـرن المتصاȋ جمرى طويال يتساير مع دخول دين اإلسالم يف االمن اللغة شتق تł اللغة اجلاوية ة مفرد ٥٠٠عłرف من مباحث سابقة أن أكǮر من
كانـت أو ) نترفرنسيااإل(اللغوي ميكن هذه العملية حدثت من التداخل ٣.العربية" و من هذه العملية اإلنترفرنسية ظهر ما يسـمى بــ ٤.ية التوحيدية من العمل
١Leo Idra Ar. “Pengaruh Bahasa Arab, Pinjaman dan Serapan“ http// www. Z mag
Org/Leo/wik.med, akses 1 januari 2008.
٢Hasyim, A. Ed. 1981. Sejarah Masuknya dan Berkembangnya Islam di Indonesia. Bandung: Al-Maarif, hlm: 358.
٣ Sidik, Umar.1998. Rekontruksi Bentuk Kosakata Arab dalam Bahasa Jawa. Yogyakarta: Balai Penelitian Bahasa. hlm : 63.
٤Aziz, Fuadi, 1993. Leksem Serapan dari Bahasa Arab dalam Bahasa Indonesia. Yogyakarta: UIN Press (Jurnal Penelitian Agama) hlm: 15.
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٢
ميكن أن حيدǫ هذا االضطراب أو الغلطان .اللغوي " ٦غلطانال او ٥ضطرابالاوجيـاÛ أو املرفولوجيـاÛ أو يف أي جزء من نظم اللغة سواء كانت يف نظم الفنول
اللغة اجلاوية الدخيلة من يف مفردات الفونيتيكي تغير . النحوÛ أو يف نظم الدالل إلخطالط العنصـرين أو أكǮـر يف اللغة العربية شكل من أشكال تغير األصوات
).multilingual( أو جمتمع متعدد اللغة (bilingual)مع ثنائي اللغةجمت
اوية من أسرة اللغة املǺتلفـة حـȡ Ɠري بسبب أن اللغة العربية و اللغة اجل بينهماÛ يرجع هذا التغيـر نولوجيةوأو القواعد الف ف املناهج ا اختال معرȏ منه
. ناطق اللغة يف نطق اللغة املعينة حƓ يǘثره اللغة األخـرى كفائةنولوجي إىل والف أي كفائته يف اللغة العربية أضعف من ٧فاوتةلناطق اللغة اجلاوية له كفائة اللغة املت
ية بصعوبة يف استǺدام اللغـة كفائته يف اللغة اجلاويةÛ لذا يشعر ناطق اللغة اجلاو حتدǫ االضطراب يف كل جوانب عند كفائته يف اللغة اجلاويةÛ حƓ العربية لتأثري
ناطق اللغة Ƨع . طريقة األوىل اليف . لعربيةتكلم أو كتابة عناصر أصوات اللغة ا اجلاوية قĈطع املفردات من الناطق األصلي يف اللغة العربية Ż يتحدǫ و يكتب مـا
Ƨ ن نستطيع ان ننظر الصعوبات . عه بغري معرفة باللغة األصلية أوالƲو األخطاء أيف تكيف املفردات املقتبسات بوجود امليل يف كتابة صوامت اللغة العربية Ɯروف
Ɓ توجد يف نظم القراءة أو يف نظم ترمجة الdh, dz, sh, gh, ts ( Ɠ( مǮل ةمركبÛȬ بوجود هذا االمتصاȋ زادت حروف اللغة اجلاوية إضافة إىل ذل . اللغة اجلاوية
يف )" Adijaksa(ادي جكسا "ربعة صوامت مركبة يرتبها أحرفا صامتا و ١٦من
٥ Nababan, P.W.J. 1984. Sosiolinguistik. Jakarta : Gramedia. hlm: 25.
٦Hartman dan Strokk. 1912. Dictionary of Language and Linguistik. London: Aplied Science Publisher. hlm: 15.
٧ Ervin. S.M. dan C.E Osgood. 1965. Second Language Learning and Bilingualisme” dalam C.E Osgood dan T.A Sebeok (Ed). hlm: 39.
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٣
,ha, na, ca ra, ka, da, ta, sa, wa, la, pa, da, ja, ya, nya, ma, ga, ba, thaكلمات
nga, حرفا صامتا بزيادة حرف ٢٠ إىلf, v, z, q. مركبة بزيـادة صوامت ٦ وkh و sy.ال من تغي٨Ǯيف الكلمات اجلاوية الدخيلة من اللغـة ر الفوني و م Ȭتي
:هيالعربية
Ɩاللغة املعاجلاوية
اللغة الترمجة العربية
تغير الفنولوجيا
النمر ة
Hari Selasa
aselaSŚulaśāثالثاء → /s/ǫ ١
Tutup ijabK H{ija>b حجاب→ /k/٢ حFitnah tenahiPFitnahفتنة → /p/٣ فBumi ilAr Ard} ȏار → /l/ȏ ٤Syarat Sarat Syart} شرط → /s/ȇ ٥
صـوت البينأسـناين / ( ǫ/صوت املذكورة تغير قائمةالقد حدثت يف كما )صوت األسنان اللǮوي االحتكاكي ( )/ s(س / صوت إىل )االحتكاكي
)/ k(ه /صـوت إىل )الحتكاكيصوت احللق ا / ( ح/صوت و يف املǮال األول صـوت / (ف/صـوت و كما يف املǮال الǮاين ) انفجارية طبقƚة خلفية صوت(
صوت الشـفوي اإلنفجـاري ( (p) /ف/صوت ) الشفوي االسناين االحتكاكيصـوت االنفجـاري األسـناين / ( ȏ/ صوت و كما يف املǮال الǮالث )املرققي/ ȇ/ و صوت كما يف املǮال الرابع)انيبصوت اللǮوي اجلl)/ (ل /صوت ) اللǮوي
صـوت االحتكـاكي )/ ( s(س / صوت ) اللǮوي الغاري صوت االحتكاكي (
٨ Anonim. “Ejaan Basa Jawa Saka Wikipedia”. http//jv,.wikipedia.org/wiki/wikipedia: Akses 25 .Desember 2008
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٤
الواقعة ةتكيي التغيريات الفون من كانت. كما يف املǮال اخلامس ) اللǮوي األسنايناملذكورة مفردات Ǔتية يظنها الناس أنها مفردات مضللة ألهنا تستطيع أن تسبب
:و اƲرافها يف التفسري منهااملعاƅ ف اختال
Ɩاللغة اللغة العربية املع احلاوية
Ɩاللغة الترمجة املعالعربية
الƴراة
Orang yang makan اكل(Ākil)Akil
Orang yang
berakal ' Āqil ١ عاقل
orang yang Yang sakit
ǓƁ(Ālim)Alim
Orang Yang pintar
'Ālim Ɓ٢ عا
anjing كلب (kalb)Kalbu Hati qolb ٣ قلب
Șميتص لف "kalbu " عين " القلب" من اللغة العربيةƞ" ادǘالفـ)hati(" و الanjing " ( Ɠ(األرشم "سيعطي إحساسا ان معناها هي " kalbu"إذا كNJتب بـ
Ɩليكتبها بــ ". الكلب" تع ȏسيشعر العارفون باللغة العربية باعترا Ûو هلذا " ". بالكل
اللغة اللغـة العربيـة إضافة إىل ذالÛȬ توجد يف اللغة اجلاوية الدخيلة من ات الفونيمات املمنوعة أيضا و ليس هلا القوام أن الفونيم املعني صار الفونيم رييتغ
ȋاملظاهر اللغوية تدفع إىل وجود التجديـدات أو . املعني يف عملية االمتصا Ȭتلا اخلاصةÛ حƓ يستطيع أن يعرف عناصر صوت اللغة نولوجيوالتغيريات يف جمال الف
العربية و وجود أصلها من عملية اقتباس اللغة العربيـة الـيت حتـدǫ بوصـيلة مرئية ةالبيانات بطريق Û بوجود البحث الذي يستطيع أن يعطي audialاالستماع
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٥
عمليـة حـƓ ٩ املناسب بشكل أصلها مǮل خطوات دقة اللغة visual أو مكتوبةدخيلة من اللغـة العربيـة حتتـاج إىل الاوية اجلكلمات اللتعقيد يف إطار قياس ا
التحليل أو البحث بأن يترجǴ نظام أصوات اللغة العربية و اللغة اجلاوية و قواعد و احلقيقـة . اجلارية يف أوساط ناطق اللغة اجلاوية اإلمالء الرƧي أو لزوم الكتابة
شكال عناصر االقتباس املتنوعة احملتـاج إىل تكـرار اآلن توجد يف اللغة اجلاوية ا .ترتيبها
Û جذب إهتمام الكاتبة أن حتلل و أن تبحث إىل انطالقا من اخللفية السابقة اجلاوية الدخيلة من اللغـة نولوجيا املوجود يف كلمات وأي مدى وجود تغير الف بية املناسبة بقواعـدها وجود أصلها يف اللغة العر إىل ري تł العربية بأن تصور و أن
ةنولوجيوالف
رموȁ و Ơديد املسǖلةرموȁ و Ơديد املسǖلة. . بب
: ستبحث يف هذ البحث هية املسألة املذكورةÛ املسائل الƓ خلفيبناء على
ـ ات التغـيري أي ةنولوجيو الف يريات التغ كيف وجود .١ الواقعـة يف ة الفونيتيكيÝ الكلمات اجلاوية الدخيلة من اللغة العربية
٢. Ɠتغير الفونيتيكي الواقـع يف النولوجي أي وب إىل التغير الف تسب ما العوامل الÝ الكلمات اجلاوية الدخيلة من اللغة العربية
:أما حتديد املسألة من هذا البحث فهو
٩Ngateman. Muhammad. 1966. Kamus Etimologi Bahasa Indonesia. Semarang: Dahara
Prize. hlm: 19.
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٦
وجود التغير يف كلمات اللغة اجلاوية الدخيلة من اللغة العربية اليت ستبحث .١ .طقيف هذا البحث ختتص يف تغيرها الفونيتيكي ف
موضوع البحث يركز او خيتص بكلمات اللغة اجلاوية الدخيلة مـن اللغـة .٢ Baoesastra العربية املأخوذة من القواميس اجلاوية بأهم مصدرها القـاموس
Djawaس بروا درمنتا. ج. الذي ألفه و )S Poerwadarminta (W. J. و يظن .أنه من أكمل قاموس اللغة اجلاوية
ǯǯ . . Ⱥو م ȣأهداȺو م ȣع البحثأهداȥع البحثاȥا
: أهداف هذا البحث هي
تغيريات الفونيتيكية الواقعة يف كلمات اللغة اجلاوية الدخيلة مـن ال لتعريف .١ اللغة العربية
٢. Ɠدى إىل صعوبة النطق اليت تقابلها ناطقو اللغة اجلاوية يف لتعيني العوامل الǘت .نطق كلمات اللغة العربية
:و منافع هذا البحث هي
ن مكاملة أو حماضرة لناطق اللغة اجلاوية يف مالحظة قواعـد اللغـة ألن يكو . ١ و لتǮبت مناهج أو استراتيجية دراسـة اللغـة مǮل خطوات دقة اللغة العربية
.العربية لناطق اللغة اجلاوية
ـ Ȭ اللغة العربية الـƓ يستطيع هذا البحث أن يتصنف فونيمي . ٢ ر تالقـي بتغي .لغة اجلاويةالفونيتيȬ حني متتص باال
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٧
ال األكادمييÛ يستطيع هذا البحث أن يعطي إسهام الـتفكري و زيـادة اجمليف . ٣ .االت اللغوية خصوصا الفنولوجيااجملاخلزانة العلمية اخلاصة يف
ǪحقيȨ املكǪƑǪحقيȨ املكƑǪالال . . دد
الفونولوجيـا قد Ɯث الباحǮون السابقون يف البحوǫ اليت تتعلق ƞسـألة Û سودرنا )١٩٩٧(Û عمر الصديق )١٩٩١(جينا : تيȬ منهم خاصة يف تغير الفوني
Û )٢٠٠٢(Û سري إيكا داسا ناوا ريـين )٢٠٠٥(Û برا بتسورن سارم )١٩٩٠(Ȭري ذالȡو .
كلمات ة يف انواعيخلغيريات الدالت" عن ) ١٩٩١( Gina قد ǮƜت ȡيناوجيا ونولر الف عملية زيادات Ɵد فيها أيضا تغي و استنجت أن دون "اللغة اجلاوية ر مقطع الكلمةÛ و صوت إضايف ر الصائتÛ و تغير الصامتÛ و تغي يبتطويل و تغ Û و Û (paragog) و إضافة الصوت اخلتامي)Û)epentesis و اقحام(protetis)إستهاليل
و تـرخيم ختـامي Û (sinkop) و تـرخيم وسـطي (aferesis)ترخيم إستهاليل(apokop) .
" يف ǮƜـه حتـت املوضـوع ) ١٩٩٧(Umar Sidikقال عمر الصديق و : املشكالت يف كتابة الكلمات املقتبسات من اللغة العربية يف اللغـة اجلاويـة
توجد فيها التغيريات يف نظمهـا لƓن توقع الكلمات اإ" موحدهاالتفكري يف وجه ȋ/ Û/حروف ) ١: (نولوجية منها كلمات هلا صوت احلروف املتقاربة مǮل والفÛ و /ح/Ƿ/ Û/حـروف ) ٣(Û و /ذ/ȗ/ Û/ȏ/ Û/حروف ) ٢ (Û و /Û/ǫ /س/درȫ و بالرȡم من أن شيئ م /. ع/Û /ء/وف حر) ٥(Û و /Û/ȫ /ق/ حروف ) ٤(
نولوجيا فيه Ɓ تłبحث و Ɓ تłذكر بكامل و هـي وفيه مساويا بالبحث فمسألة الف .حمدود يف أحوال العامة من مواد البحث احملدودة
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٨
الكلمات املقتبسات " ǮƜه حتت املوضوع ىف Sudarno يستنتج سودرنو ر الصوامت فقط بل توجد ي كلمات مقتبسات تغ أن Ɓ توجد ىف " من اللغة العربية
و ميكن أن حتـدǫ . فيها أيضا زيادة الصائت و زيادة الصامت و تفقيد الصائت نولوجيـاÛ و مقطـع الكلمـةÛ و وفيها عملية االقتباس يف كل جزء من نظم الف
كل مظاهر توجد يف عملية االقتباس من مظاهر الزيـȠ يف . الكلمة أيضا تركيب .نولوجياونظم الف
يف ǮƜهـا ) ٢٠٠٢( Sri Eka Dasa Nawarini سري إيكا داسا ناوا ريـين " ندونسية يف اللغة الفرنسية من اللغة األ الفونولوجي نترفرنسيااإل"املوضوع حتت
ر األساسـي يف قواعـد حيدǫ لوجود التغي جيونولوتقول إن اإلنتر فرنسيا الف نولوجيا بينهما و هو من أصوات اللغة الفرنسية الـيت Ɓ توجـد يف اللغـة والف
األندونسية من جمال نظمها الصوتية سواء كانت صوائتهاÛ صوامتها أو يف نظـم .مقطع كلمتها أو أجبدها
ـ يف) ٢٠٠٥ (Prapartsorn Sarim يستنتج برا بتسورن سارم ǮƜ ه حتـتـ Thaiنظم الفنولوجيا من اللغة التاي" املوضوع ن تغيـر إ" ية و اللغة االندنوس اخلـاȋ يف نطـق Ûيف كل منهما يسبب الصعوبات يف النطق نولوجي والنظم الف
و / a/صـائت / ui/ر الصائت تغي: Ɓ توجد يف اللغة التاي مǮل الصوائت اليت .ت القصريةر الصوائت املمدودة إيل الصوائتغي
ولو كانت البحوǫ املاضية قد عłملتÛ حيتاج فيه التحليـل أو البحـث من الدخيلة اجلاويةيف اللغة تيȬ نولوجيا اخلاȋ يف تغير الفوني ور الف ي تغ الدقيق يف
كلمات اللغة اجلاوية النولوجي يف والتغير الف "البحث حتت املوضوع . عربيةاللغة ال هو البحث الذي Ɓ يعمل قبله لكنƁ Û يغط املمكنات " يةالدخيلة من اللغة العرب
.أن حصول البحوǫ املاضية تفيد هلذا البحث كاملصادر الزائدة له
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٩
øهøه . .ɃرȚȺار الȕاإلɃرȚȺار الȕاإل
عملية االقتباس .١
كلمات املقتبسات ١٠.االقتباس لغة هو دخل فيه أو دخل Ɲالل صغري و ١١ يف اللغة املقتبĈسـة هي الكلمات اليت تصدر من اللغة األخرى املستǺدمة
.كان استǺدامها بتعديل أو دون تعديل
Languageتصال اللغـوي االبłدئت عملية اقتباس الكلمات بوجود
contact إذا ىالذ ǫحدłر يف وقـت خمتلـف ا تǮدم الناطق لغتني أو أكǺست .كـان املحالـة أي ƶsocial contextرى هذا اإلتصال يف السياق اإلجتماعي
Ǯص يدرس ال ماحيǺسمى اللغـة ١٢.لغة ثانية يف جمتمعه شłيف هذه العملية ت املقتبŁسة باللغة املتƎعة و اللغة املقتبĈسة تسمي باللغة املستقبلة و العناصر املقتبسة
و هذا االقتباس يقع يف اللغة اليت ال ميوت أي ١٣.importasiاد ريتسمي باالست اجلاوية لغة من اللغات املفتوحـة و اللغة. ها يف نشاط يومي و ناطق هاستǺدمي
و لكن التفترق بطبيعتها األصلية . اتتستطيع أن تقبل عناصر اللغة من أي لغ .ال بد عليها أن تبدو بقواعدها األصلية
١٠ Fauziah, M. A. 2006. Unsur-Unsur Bunyi Kata Serapan dari Bahasa Arab dalam
Bahasa Melayu Deli. USU Repository @. hlm: 2.
١١ Chaer, Abdul. 1994. Tata Bahasa Praktis Bahasa Indonesia. Jakarta: Bharat. hlm: 75.
١٢ Weinrich, Uriel.1953 . Language in Contact. The Houge Paris: Mouton. hal: 39.
١٣ Choir, Abdul dan Leoni Agustina.1995. Sosio Linguistik Suatu Pengantar . Jakarta: Rhineka Cipta. hlm: 166.
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٠
اقتباس مطلـقÛ و اقتبـاس : وهي درجات ٣ العملية إىل تنقسم هذه ١٤.وثيقÛ و اقتباس هلجي
هو اقتباس يǘخذ مـن cultural borrowingاقتباس مطلق أو اقتباس ثقايف ) أ عناصر ثقافة اللغة األخرى بدون العالقة املباشرة بني املستǺدمÛ و شـيئ
.يłقتبس هو مادة الǮقافة أو مفهوم اللغة هو اقتباس اللغة من قبلتني أي ƞقابسـة intimate borrowingاقتباس وثيق )ب
.عناصر عليابينهما و أحدمها هو اقتباس اللغة من اللغـة األخـرى يف dialec borrowingاقتباس هلجي )ج
.هلجتها فقط
تنبŊئات املذكورة يستطيع أن يقدر وجود مظاهر اإلنترفرنسيا أي الومĈن طاء اليت شكل التأثري البسيط من إحدى اللغات و يستعمله يف لغة أخرى أو اخل
١٥.اللغة الǮانية إىل اللغة األم اللغة األصلية أو هلجة طاب تłسبب بǚمحال عادة خ :هناȫ العناصر يف تعريف اإلنترفرنسيا منها
األخطاء القاعدية من اللغة إىل اللغة األخرى ) أ النطق أو كتابة اللغة الǮانيةلغة يف إمحال عادات اجملتمع بǮنائية ال )ب دǫ بفجئة أو بغري قصد حت )ج استطاعة يف اللغتني أو أكǮرنتيجة من ) د .ية توجد يف دراسة اللغة الǮان ) ه
١٤Bloomfield, Leonard. 1964. Language. Sanfransisco: Holt Rine Hart n' Winston. hlm: 444-495.
١٥ Hartman dan Strokk. op. cit. hlm: 131
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١١
١٦:صńنف نبابان اإلنترفرنسيا علي ثالثة أصناف منها
و هـو اإلنترفرنسـيا ) performance interference(اإلنترفرنسيا األدائـي ) أ املوجود يف لغة الكالم الشǺشي
و هو اإلنترفرنسيا املوجود ) interference learning(اإلنترفرنسيا الدراسي )ب يف متعلم اللغة
و هو اإلنترفرنسيا املتصـل ) systemic interference(اإلنترفرنسيا النظامي )ج .مفردات اللغة اخلارجيةأخذ ب
وينقسم هذا اإلنترفرنسيا إىل أربعـة أقسـام و هـي اإلنترفرنسـيا نولـوجي و وو اإلنترفرنسـيا الف التـر كـييب و اإلنترفرنسيا رفولوجيامل
١٧.اإلنترفرنسيا الداليل
ئيةǮناال او ناطق حيدǫ ألننترفرنسيا الذى نولوجي وهو اإل واإلنترفرنسيا الف ) أ ة األم يف نطق اللغة الǮانيمتهستǺدم لفȘ لغياللغوية
Ǯنائية ال يناطق حيدǫ ألن ا الذى وهو اإلنترفرنسي فولوجياإلنترفرنسيا املر )ب ةستǺدم املفردات اللغة األوىل يف نطق اللغة الǮانيياللغوية
Ǯنائيـة ال ي ناطقر حيدǫ لتأث رفرنسيا الذى يب وهو اإلنت باإلنترفرنسيا التركي )ج يف استǺدام اللغة الǮانيةاألم مهبتركيب لغتاللغوية
Ǯنائيـة ال ينـاطق حيدǫ ألن الذىاإلنترفرنسيا الداليل وهو اإلنترفرنسيا ) د حتى معـين الكلمـة ĉ ماأل مة تفكر يف لغته اللغوية يف فهم معين اللغة الǮاني
.عين املقصود من هذه اللغةملا ااملستǺدمة ال تناسب ب
١٦ Nababan, P.W.J. op. cit. hlm: 35.
١٧Alwasilah, Chaedar. 1990. Sosiologi Bahasa.Bandung: Angkasa. hlm: 131.
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٢
.نولوجيوتعلق هبذا البحث هو اإلنترفرنسيا الفي االترفرنسيا الذىأما
الذي اجلاوية الدخيلة من اللغة العربية كلمات الي يف جنولووالتغير الف ـ نـاطق مليل نولوجيومن تأثري االنترفرنسيا الف سيبحث فيه ائي اللغـة يف ثن
عملية حدوثه يقسم بناء على . يف نطق اللغة الǮانية م األ استǺدام الفاȗ اللغته ١٨:أنواع هي )٤(اإلنترفرنسيا علي أربعة
عارة إحد عناصر اللغات من عناصر اللغة األخرىإ ) أ ر أƴاط العناصر بوجود عملية النظقير الوظيفي و تغيالتبديل أو التغ )ب استǺدام اللغة الǮانية عناصر لغوية Ɓ توجد يف اللغة األوىل )ج .نية لعدم مرادفها يف اللغة األوىلامهال تركيب اللغة الǮا ) د
Ǝيعت Ɠري يف كل أعضاء اجملتمـع هذا التفاعل من مظاهر اللغة الƟ حدوثه Ɓ تبدو و Ɓ تنظر أهنا كالزيȠ يف اللغة ألن العناصر املقتبسة قد انتشرت
١٩.و حمتاج لنظم اللغة املقتبسة
بناء على حياة مفرداهتا و أصوهلا يف اللغة اجلاوية ميكـن أن يـذكر ٢٠:صفات االقتباس كما يلى
ةƧها يف اللغة املقتبĈس هو اقتباس ثقايف و إekspansifالتوسيعي ) أ
١٨ .Weinrich, Uriel. op. cit. hlm : 30
١٩ Suwaji. 1991. Kata Wong dan Pemakaiannya, dalam Widyaparwa No. 36 Maret, Yogyakarta: Balai Penelitian Bahasa. hlm: 73.
٢٠Aziz, Fuady. op. cit. hlm :19
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٣
ـ aditifاإلضايف )ب اوران و متقاربـان و هو الكلمة و شكل االقتباس متج يار اجملتمع اللغويÛ و تفترق أيضا معناها أحياناختتستǺدم معا با
اجلديد االقتباسŁ القدƇ هو تبدل االقتباس replasifاالستبدايل )ج أسـلوب هو خلق أشكال اجلديـدة Ǯƞـل و neologismeري اجلديد التعب ) د
.نتاج حتدǫ لترمجة املستعرية و إعادة اإلو هذا. قبلهاملوجود
من اللغة العربية متكـن أن ة الدخيلة اللغة اجلاوي مفردات كلمات أو ٢١: إىل أربعة تصنيفات منهاهاتصنف
و هي كلمة اسـتعارهتا اللغـة loan wordكلمة دخيلة أو كلمة مقتبسة ) أ ,miskin, abadi : مǮلر املعƖ اللغة العربية مباشرةDŽ بدون تغياجلاوية من
adab و akal جاويةكل كلمة مذكورة ال يغري معناها يف لغة وهو تعبري إصطالحي اجلديد الذي يłشـكل loan blends مركب هجني )ب
kabar , kramatwong: بعناصر اللغة العربية و عناصر اللغة اجلاوية مǮـل
ndalemabdi telo, akalkabur,Ɠالكلمة ال Û بية و حتتها اخلط من اللغة العر صطالحيا اجلديد ƞعƖ ن تعبريا إ يشكال ȡريها من للغة اجلاويةÛ كال مها
و ) اجلاهـل ( bodohو ) الغيبـة (Ûgosip ) ويل (wali : وهـي الواحدpembantu ) اخلادم(
مة اللغة اجلاوية الƓ حتصل وهي كلloan shift أي يف معناها ةكلمة متغير )ج Ɩـل معǮرور الزمـان مƞ ضور اللغة العربية متساوياƜ جديد " :daerah "
دورة ولكـن يف اللغـة ƞعين احللقة أو ال " دائرة"لعربية أصلها من اللغة ا Ɩعƞ الوالية "اجلاوية "."Kamil "احلامل " ن اللغة العربية م " Ɩعـƞ مـن
ية من اللغة العربmaklum". "بلى احل شيئ ولكن يف اللغة اجلاوية ƞعƖ حيمل
٢١ Ibid.
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٤
مغفرة '' و لكن يف اللغة اجلاوية ƞعƖ وفرمع قد عłرف أي ƞعƖ" معلوم"
.'' وهي كلمة جديدة يف اللغة اجلاوية املكونة loan translationكلمة مترمجة ) د
: بدون تكوين كلمة اللغة اجلاوية وهي كلمة مترجم من اللغة العربية مǮل
sokabat صحابة"من اللغة."
للتقرير الكلمات املقتبسات من اللغة العربية إىل اللغة اجلاويـة لـيس تبحث عن أصول الكلمة هـم س الƓ من املصادر و القوام السهلÛ ألن كǮري
ميكن املصدر الواحد أن يقول أن هذه الكلمة من كلمة العرب . تلفون فيه خي لـيس ىولكن ميكن املصدر األخر يقول أن الكلمة املقصودة من اللغة األخر . من اللغة العربية بل ميكن أيضا أن يقول أهنا اللغة اجلاوية األصلية
" ن كلمـات إ يقول الذى Emeisذه املظاهر تłظهر يف رأي أمايس هwektu, ahli, abdi فـارس / ليس من اللغة العربية ولكن مـن اللغـة تامـل
Tamil/Persi بروا درمنتا ولكن يف قاموس)S Poerwadarminta (W. J من اللغة " ن كلمـة إ Sutan Muhammad Zainالعربية و قيل أيضا سوتان حممد زيـن
salat " كلها مـن صـعبيت و . ليس من اللغة العربية بل من اللغة األندنوسياصعبتنا أيضا و لذالȬ الكلمات اللغة اجلاوية الدخيلة من اللغة العربية املقصودة
منـها الكلمـات . هي كل الكلمات املقتبسات من اللغة العربيـة مباشـرة قواعدها موافقة بالقواعـد الƓ ة األخرى إىل اللغة العربية املقتبسات من اللغ
.اللغة العربية و تقتبسها اللغة اجلاوية
نولوجياوالف .٢
نولوجيا بني إحد الرأي و رأي األخرÛ و لتنظيمه وتنوعت تعريفات الف سيستǺدم يف هذا البحث رأيا من املـذهب األمريكـي الـذي يقـول إن
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٥
أصوات اللغة بطريقـة نولوجيا قسم من أقسام علم اللغة العام يدرس فيه والف" عامة سواء أكانت أصواهتا بدون النظر إىل أهنا متيز املعين أو مايسمى بــ
Ȭأم أصواهتا اليت متيز املعين أو مايسمى بـ " الفونيتي "Ȭفونيمي."
يدرس أصوات اللغـة و Ɓ جيا الذى نولووتيȬ هو فرع من الف الفوني Ɩحيلل و ى وهو العلم الذ ٢٢. أو ال يهتم هل هذه االصوات تفيد أن متيز املع
حيول أن يرمز بترتيب عن أحوال صوت اللغة و طرق خلقه و كم تـردده و الفونيتيȬ من العلم احملايدÛ ال ٢٣.شدته و جرسه و طرق األذنني يف استقباله
مناسـبا بوظيفتـه . لغة معينة فقط بل إىل كل لغات يف أƲاء العاƁ يوجه إىل التشريǴ اخلاȋ بأعضاء Û ال بد هلذا العلم أن يتعلق بعلم لدرس عملية النطق
Ɠ٢٤. تتعلق بعملية حتصيل صوت النطقاجلسد ال
٣ دوǫ صوت اللغة يقسم الفونيتيـȬ إىل ترتيب عملية ح بناء على ـ الفونيت: فهي ٢٥اقسام ـ Û الفونيت) (Ȭ fonetik artikulatoris النطقـي ي Ȭ ي
أما أجهزة . Ȭ(fonetik akustik) الفيزيائيينيت و الفو(fonetik auditoris)السمعيƓ٢٦: تورط يف حتصيل صوت اللغة فهيالنطق ال
٢٢ Chaer, Abdul, 2003. Linguistik Umum. Jakarta: Rhineka Cipta. hlm: 102.
٢٣ Marsono. 1993. Fonetik. Yogyakarta : Gajah Mada Univresity Press. hlm : 2.
٢٤ Kridalaksana, Harimurti. 1983. Kamus Linguistik. Cetakan ke 2. Gramedia: Jakarta. hlm: 44.
٢٥haer Abdul. Linguistik Umum op. cit. hlm. 103.
.٦٦: ȋ. دارالعلوم: مصر. علم اللغة العام األصوات. ١٩٨٠. حممد بشرÛ كمال ٢٦
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٦
lips) العليا و السفلي( الشفاه )١ teeth) العليا و السفلي( األسنان )٢ palate)قصىاملقدمÛ الوسطÛ األ( حنȬ اللسان )٣ uvula)قسم األخر من حنȬ اللني( اللهاة )٤ tongue) املقدمÛ الوسطÛ األقصى و الطرف( اللسان )٥ pharynxاحللق )٦ epiglotisلسان املزمر )٧ vocal cordsأوتار الصوتية )٨ larynxمنطقة احلنجرة )٩ windpipeالقصبة اهلوائية )١٠
كǮرية إىل أقسام صلها جهاز نطق اإلنسان حي Ɠيقسم أصوات اللغة ال :ف املǺتلفة منهاانبأساس التص
ية ذبذبة أو عدم ذبذبة أوتار الصوته حيصلصوت اللغة الذى )١ صوت اللغة بأساس مجلته )٢ يف جمري اهلواءه أو عدماالعتراȏصوت اللغة بوجود )٣ صوت اللغة جبوف ميره اهلواء )٤ .بوجود عملية النطق أو بعدمهصوت اللغة )٥
ر الصوتتغي. ٣
سيحدǫ يف نطق أصوات اللغة تغيري الفوناتيȬ احيانا الذي يوجه إيل تأسست . تسهيالت النطق املناسب بصفة علمية من عملية حصول الصوت
عملية تغيري الفوناتيȬ يف كلمات مقتبسات من اللغة العربية يف اللغة اجلاوية
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٧
الذي يفرق علي crowleyي تغيري الفوناتيȬ عند كرويل يف هذا البحث عل يف / ȏ(d})/تضعيف صـوت : مǮل (lenisi) اإلرختاء ) أ: أقسام متنوعة منها
زيادة : مǮل ةزيادة صوتي ) ب ""riloيف كلمة / l/إيل صوت " رضى"كلمة التبـادل اخلـاطئ ) ج "isim"صـار " ismاسـم "يف كلمة / i/الصائت
metatesis) (لمǮ : تغيري Șإىل" سروال" موضع احلرف يف اللف Șاللف "serual
/sual"االندماج ) د (fusi)التفريق و) ه ( كسر الصائتbreaking vowel) ( / m /إىل "minbar" يف كلمة n/ /ر صوت تغي: مǮل) (assimilasiاملماثلة ) ز
فـة املǺال) بعده من صوت شفوي ح / b/لتأثري حرف " mimbar"يف كلمة (dessimilasi)لǮتغيري صوت حرف: م/ /f Șيف اللفـ" Ǵإىل" أفصـ/ b / يف
تغيري الصوت الشـاذ ) و ط / s/ لتأثري حرف خمتلفة به و هو "absah"كلمة .و ȡري ذالastaga " Ȭ"إيل كلمة " استغفراهللا" تغيري الكلمة : مǮل
مǰȾȺ البحث .و
واد و مرحلة حتليل ثالثة مراحل وهي مرحلة إعداد امل يقام هذا البحث على .املواد و مرحلة شرح نتيجة حتليلية املواد
إستǺدمت الباحǮة موادها التحليلية كلمات اللغة العربية الدخيلة يف اللغة اجلاوية الƓ استǺدمها ناطقوا اللغة اجلاوية و فيها تغيريات الفونيتيȬ أخذت هذه
صدر أساسي هو قـاموس اللغـة املواد األساسية من القواميس اللغة اجلاوية كم (س بـروا درمنتـا . ج. فـه و الـذى أل "Baoesastra Djawa" اجلاويـة
Poerwadarminta (W. J. Słأنه من أكمل قاموس اللغة اجلاوية و وجـود و ي Ǝعتو اخذت موادها الǮانوية من اجملـالت اللغـة . التمǮيل املتاخر يف اللغة اجلاوية
التوثيقية و إذا Ɓ تو جد فيها فالحظتها باستǺدام هذه الكلمات اجلاوية بطريقة .املقتبسات يف مكاملة يومية بطريقة استماعية و كالمية
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٨
يستǺدم ٢٧.الطريقة االستماعية هي إعداد املواد بسماع كالم ناطق اللغة هذ املنهج طريقتني مها طريقة تسجيلية كالطريقة األساسية و طريقة االسـتماع
أما منهج الكالم فهي إعداد املواد . ن االشتراȫ يف املكاملة كالطريقة التكميلية بدويستǺدم هذا املنهج طريقة مسكي ٢٨.الذي يعمل ƞكاملة مع ناطق األصلي مباشرة
كالطريقة األساسية و طريقة املكاملة كاطريقة التكميليـة Ż تبعـت الطـريقتني ابية و املواد الƓ حصلت عليها الطـرق املذكورتني طريقة تسجيلية و طريقة كت
.املذكورة تłكتب يف بطاقة املواد
نولوجيا Ż حللتها ƞنهج وŻ صنفت الكاتبة املواد احملصولة مناسبة ƞجال الف تقابلية الثبات ƴط الصعوبات و التسهيالت يف نطق اللغة العربية الدخيلة يف اللغة
عربية و اللغة اجلاوية Ż ترتبها من درجة عامة إىل اجلاوية بأن تصور قواعد اللغة ال درجة خاصة حƟ Ɠد منها العناصر الƓ تريد أن تقابلها و تقـدر األخطـاء و
التمǮيل أي منهج التحليل و استǺدم أيضا فيه منهج ٢٩.الصعوبات بطرق مذكورة ذا املنـهج يعمل ه ٣٠. و ليس من جزء اللغة املتعلقة اللغة Ǔلة إثباته يف خارج ىالذ
عناصـر ختيارأما طريقة اساسيته فهي طريقة ا . ةبطريقة أساسية و طريقة تكميلي أي اللغـة ىختيار الترمجوي بǔلة إثباهتا اللغة األخـر اإلثبات باستǺدام قدرة اال
ختيـار يب و Ǔلة إثباته الكتابة و قـدرة ا العربية اليت تساعد بقدرة اإلختيار الكتا أما طريقة تكمليته فهي طريقة صلة . إثباته هي جهاز النطق تيȬ النطقي بǔلة يالفون
٢٧ Sudaryanto. Metode dan Aneka Teknik Analisis Bahasa. Yogyakarta: Duta Wacana
Universiti. hlm:135.
٢٨ Ibid. hlm: 137.
٢٩ H. 1980. Principles of Language Learning and Language Teaching. Ne Jersey: Prentis-Hall. hal:29 Donglas Brown
٣٠ Ibid. hlm: 14.
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٩
النظري للمساوةÛ و طريقة صلة النظري للمǺالفة و طريقة صلة النظري للمساوة بني .األحوال األساسية
Ɠدم فيه لتطلب املساويا بني مفـردات طريقة صلة النظري للمساوة الǺتست ƞ و طريقـة . فردات اللغة العربية األصـلية اللغة اجلاوية املقتبسة من اللغة العربية
صلة النظري للمǺالفة تستǺدم لتفريق بني مفردات اللغة العربية املقتبسة يف اللغـة يسـتطيع ان يعـرف اإلخـتالف فردات اللغة العربية األصلية حƓ اجلاوية و م
وال األساسية تستǺدم و طريقة صلة النظري للمساوة بني األح . نولوجي بينهما والف من اللغة العربية يف اللغة اجلاوية باللغة العربيـة ة املفردات املقتبس لتعريف تساوى
.األصلية
و بعد عملية التحليلÛ شرحت و قدمت الباحǮة حصول التحليل بشـكل ٣١.ȡري رƧي أي تشرح بكالم اليومي
ȁ. ريقة البحثȕ
مـن اوية الدخيلـة اجل نولوجي يف الكلمات والتغري الف " تłقدم البحث :علي أربعة أبواب و هي" اللغة العربية
املقدمةÛ تشرح فيه عن خلفية املسألةÛ و رمـوز و حتديـد : الباب األول طار النظريÛ و منهج املسألةÛ و أهداف و منافع البحثÛ والتحقيق املكتيبÛ و اإل
. البحثالبحث و طريقه
٣١ Machsun.2005. Metode Penelitian Bahasa. Jakarta: Grafindo Persada. Hlm:200.
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٢٠
لغة اجلاويةÛ شرح اللغة العربية و ال ة يف نولوجيوفال القواعد : الباب الǮاين .ح حمصوȋرنولوجيا بينهما بشوفيه نظم الف
نولوجيا يف الكلمات اجلاوية الدخيلـة وري الف التحليل من تغ : الباب الǮالث نولوجيا فيها مع أمǮال إسـتǺدامها يف وستشرح فيه تغيريات الف . من اللغة العربية
.الكلمات او احملادثات من الناطق اللغة يف كل تغيريات
.اإلختتام : باب الرابعال
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٨٠
رابƲرابƲالباب الالباب ال
ǃتتاƢǗاǃتتاƢǗا
اƪالȍةاƪالȍة .. أأ
من اللغة العربية إىل اللغة اجلا وية ة الكلمات الدخيل ىد إمتام التحليل عل بع الترمجية و منهج التمǮيلية الكتابية و منهج التمǮيلية األصـوات ةتمǮيليالƞنهج :تستطيع أن تعبر الكاتبة اخلالصة فيما يلىÛ فالنطقية
بنظـر اجلاوية الدخيلة من اللغة العربية كلمات اليف يكيتر الفوني التغي .١ر صوائت و تغي ال تغير الصوامت إىل : أقسام رئيسية منها إىلقسم نيعام
ر الصوائت األحادية كانت أو الǮنائية و ي و تغ الصوامت إىل الصوامت الصوائت األحادية كانت أو الǮنائية و اإلضافة يف الصوامت النقص يف .و الصوائت
(lenition) اإلرơاǒ )أقسم إىل نفي) crowley(رها بنظر كرويل أما تغي .٢و )cluster reduction( ختفيȐ العنقود الصـويت من نيتكو الذي
و تـرخيم )syncope( و ترخيم وسـطي )apocope( ترخيم ختمي ( و إنضغاط haplology)( و اختزال صويت ) aphaeresis(استهاليل
compression( ب ( ǧة الصوȥإضا )sound addition( وهي تتكون و إضـافة )(epenthesis إقحام أو )anaptixis( صوت مقحم من
) paragoge .(ǯ( و إضافة صـوت ختـامي )prothesis( إستهاللية ǜȕاƪبادل اǪالmetathesis) ( د ( ǯندماɍا (fusion) lj ( ȨريȦǪال
)unpacking(و ( ةøøلǭاȶامل assimilation) (ȁ ( ةøøȦالƯ ايرة أوøøمغ(dissimilation) dz (ņتغي ǽالشا ǧر الصو(abnormal sound change)
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٨١
Ɓ كسر الصائت جد فيها يوو(breaking vowel) هلـا ألن اللغة العربية . ليس بالعكس وتبديل ثنصائت إىل صائت أحاديإىل املĆLjيل
ختالص القواعد يف كتابـة الكلمـات من تغاير املذكورة تستطيع أن .٣ : اجلاوية الدخيلة من اللغة العربية كما يلى
و يف وسط Û/? /و / a/يبدل حرف العني يف أول الكلمة Ɯرف / k/ يبدل Ɯرف الكلمة
/ k/يبدل حرف اهلمزة يف أول و وسط الكلمة Ɯرف
/p/يبدل حرف الباء يف Ǔخر الكلمة Ɯرف
/Ǔ /tخر الكلمة Ɯرف يبدل حرف الدال يف
/d/و Ǔخر الكلمة Ɯرف أو وسط أيبدل حرف الذال يف أول
/l/يبدل حرف الراء يف Ǔخر الكلمة Ɯرف
/p/يبدل حرف الفاء يف أول أو وسط أو Ǔخر الكلمة Ɯرف
أو / h/يبدل حرف احلاء يف أول أو وسط أو Ǔخر الكلمة Ɯرف /Ɯ/kرف
/k/و وسط الكلمة Ɯرف يبدل حرف اخلاء يف أول أ
/s/يبدل حرف الǮاء يف أول أو وسط أو Ǔخر الكلمة Ɯرف
/s/لصاد يف أول أو وسط أو Ǔخر الكلمة Ɯرف يبدل حرف ا
/s/لشني يف أول أو وسط أو Ǔخر الكلمة Ɯرف يبدل حرف ا
/t/لطاء يف أول أو وسط أو Ǔخر الكلمة Ɯرف يبدل حرف ا
/l/يف أول أو وسط أو Ǔخر الكلمة Ɯرف لضاد يبدل حرف ا
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٨٢
/k/لقاف يف أول أو وسط أو Ǔخر الكلمة Ɯرف يبدل حرف ا
/j/لزاء يف أول أو وسط أو Ǔخر الكلمة Ɯرف يبدل حرف ا /s/و حرف
/s/لصاد يف أول أو وسط أو Ǔخر الكلمة Ɯرف يبدل حرف ا
تبدل كل صوائت فوقطعية أو طويلة بصوائت قصرية
/e /فتحة قصرية يف أول الكلمة إىل حركة تبدل حركة
/o/يف أول الكلمة إيل صائت ضمة قصريةتبدل حركة الكلمة إىل حركـة أو وسط قصرية يف أول كسرةتبدل حركة
/ e/
/e / الكلمة إىل حركة وسط يفطويلة كسرةتبدل حركة
كل ثنصائت إىل صائتتبدل
٤. Ɠثأما العوامل الǘłهي ري هذه التغاي يفر ت:
نولوجيا بني اللغة العربية و اللغة اجلاويةوقواعد الفإختالف
ته دخول عاداته يف نطق لغ إىل ةوجود ميل ناطق اللغة اجلاوي عند نطق اللغة العربية الدخيلة يف اللغة اجلاوية ماأل
ا منهم ƶـدوهنا ألن كǮري غة العربية األصلية قلة إهتمامهم ل ة ليس بطريقة كتابيةƧاعيبطريقة
قNJربة خمارج تكوين اللغة العربية يف اللغة اجلاوية بناء على ƴط .بكوهنااحلروف و صفاهتا و قربة تلفظها ليس
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٨٣
اǪȩɍراǵاǧاǪȩɍراǵاǧ. . ب
على يف كتابة اللغة العربية الدخيلة إىل اللغة اجلاوية تطلب األخطاء وجود . ١ . اهلجاء الرƧيإقتباس
الكلمات الدخيلة من اللغة العربيـة إىل موحدة كتابة إىلاج يحتوجود اإل . ٢ تłكتب بكتابة خمتلفة ولو كانت نفس ألن هناȫ بعȐ كلمات اللغة اجلاوية
.الكلمة
تقتصر علـى الاللغوية كهذا البحث ǫ و البح تكون أن ب الكاتبة طلبت .٣ أو الصرف كا األخرى تاالاجمل تشمل أيضا بل نولوجي فقط والف اجملال
.داليلالƲو أو
ǯ . . امǪǪǹɍاماǪǪǹɍا
رجـت أن ازÛ و يت البحث Ɓ حيصل فيه الكمال و اإلم وعت الكاتبة أن هذا ت الكاتبة أن اإلننتقاد هبذا أحس. قارئني احلق لل إحدى املراجع يكون هذا البحث
.ووعت الكاتبة أن معرفتها حمدودة. البحث حق
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
ǔالمراجǔالمراج املراجع العربيةاملراجع العربية
عمـادة شـǘون : العربية اسـعودية . ١٩٨٨. علم اللغة املƎمج . بدريÛ كمال إبراهيم
.املكتاباتمصطفى الباب : اجلزء الǮاين .سر صناعة اإلعراب . ١٩٥٤. أبو الفتǴ عǮمان . جÛƖ إبن احلليب
.مكتبة اجنلو: مصرى. مناهج البحث يف اللغة. ١٩٥٥. متام, حسان .دار املعرفة: إسكندرية. مقدمة لدراسة فقه اللغة.١٤٨٣.لÛ حلميخلي .داراملعارف: مصر. علم اللغة.١٩٦٢. عرانÛ حممودش
الطابعة الǮانيـة : بديكنفوز. شرح مراح األرواح . ١٩٣٤. ƽس الدينÛ امحد املغروف .مصطفي الباب اجللي
.مكتبة لبنان: نلبنا. معجم علم اللغة النظري. ١٩٨٢. علي اخلويلÛ حممد .دارالعلوم: مصر. علم اللغة العام األصوات. ١٩٨٠. حممد بشرÛ كمال
األحسان: سورابايا. فتǴ املنان لتصحيǴ الفاȗ القران.١٩٧٧.مفتوحÛ حممد٢٥ دونيسيةدونيسيةننإلإلاملراجع ااملراجع ا
Bloomfield.1961. Bahasa .( Terjemahan Sutikno.1995.Jakarta:Gramedia)
Djajasudarma, fatimah.1993. Metode Linguistik. Bandung: Eresco
Chaer, Abdul, 2003. Linguistik Umum. Jakarta : Rhineka Cipta
Chaer, Abdul.dan Leono Agustina.1995. Sosiolinguistik Perkanalan Awal.
Jakarta:Rineka Cipta
Gleason, H.A. 1961. A Introduction to Descriptive Linguistic. New York
Hasyim , A. Ed. 1981. sejarah masuknya dan Berkembangnya Islam di Indonesia.
Bandung : Al-Maarif, hlm
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
Kridalaksana, Harimurti. 1983. Kamus Linguistik. Cetakan ke 2 Jakarta:gramedia
___________________1982. Fungsi Bahasa dan Sikap Bahasa Ende Flores Indah
Machsun.2005. Metode Penelitian Bahasa. Jakarta: Grafindo Persada
Marsono. 1993. Fonetik. Yogyakarta : Gajah Mada Univresity Press
Nababan, P.W.J. 1984. Sosiolinguistik. Jakarta : Gramedia
Ngateman. Muhammad. 1966. Kamus etimologi Bahasa Indonesia. Semarang ;
Dahara Prize
Nurhayati, Endang .2006. Linguistik Jawa. Yogyakarta :Bagaskara
Pateda, Mansoer. 1990. Linguistik Sebuah Pengantar. Bandung :Angkasa
Porwadarminta.W.J.S. 1993. Baoesastra Djawa .Batavia
Samsuri. 1975. Analisis Bahasa. Jakarta :Erlangga.
Soeprano. 2002. Dasar-Dasar Linguistik Umum.Yogyakarta :Tiara Wacana
Sudaryanto. Metode dan Aneka Teknik Analisis Bahasa. Yogyakarta: Duta Wacana
Universiti.
Suhendra, Yusuf.1998. Fonetik dan Fonologi. Jakarta :Gramedia pustaka Utama
Suwito, Mangun. 2002. Kamus Bhasa Jawa. Bandung; Yrama Widya
Widyaparwa. 1991. Majalah ilmiah bahasa dan sastra. No:36. Yogyakarta: Balai
Penelitian Bahasa
--------------1995. Majalah ilmiah bahasa dan sastra. No:45. Yogyakarta: Balai
Penelitian Bahasa
------------- 1997. Majalah ilmiah bahasa dan sastra. No:48. Yogyakarta: Balai
Penelitian Bahasa
------------- 1998. Majalah ilmiah bahasa dan sastra. No:51. Yogyakarta: balai
Penelitian Bahasa
Wirjosoedarmo, soekono.1985. Tata Bahasa Indonesia. Surabaya: Sinar Wijaya
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
Majalah Mekar Sari, nomor 48 dan 49, tahun 1997
Majalah Jaya Baya, nomor 5, tahun 1997
Majalah Penyebar semangat, nomor 4, tahun 1997
Majalah Joko Lodhang , nomor 36, tahun 199
املراجع الغربيةاملراجع الغربيةErvin. S.M. dan C.E osgood. 1965. second language learning and Bilingualisme”
dalam C.E Osgood dan T.A sebeok (Ed)
Gleason, H.A. 1961. A Introduction to Descriptive Linguistic. New York
Weinrich, uriel. 1953. language in contact. The houge-Paris : Mouton
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
ǠǎDzال ƹاǶج
ǛاdžنƑ العربية و Ơوامdžا الǶتƊواDž
ƠوامdžاالالǶتƊواDž ǛاdžنƑ جاوية و
الdžواƠƕ العربية
الdžواƠƕ الجاوية
دفرت املالحق
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
الكلمات الدخيلة من اللغة في التغير الفونيتيكي
العربية ƑلǺ اللغة الجاوية
الترجمة الdžوتية
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
Ơوانdžال Ǜاdžالعربية وان Ơوامdžال ǧالعربية جدو (JADWAL KONSONAN ARAB DAN SEMI VOKAL)
الصوامت ةلȦياƪ ةȶȦويال ةداǹليال ةȶȦويال ةارجياƪ ةȶȦويال الشفتانية
Bilabialالشفوية االسنانيةLabio Dental
االسنانيةDental
البياسنانيةInter
Dental
اللǮويةAlveolar
اللǮوية الغارية
Alveo Palatal
الغاريةPalatal
الطبقيةVelar
احللقيةPharyngeal
اللهويةUvular
احلنجريةLaryngeal
ȏ, د ب هورةاجمل
نسدادية اال )االنفجارية(
Stops (Plosif)
ء ق ȫ ط, ت املهموسة
املزجية ج هورةاجملAffricative املهموسة
االحتكاكية ع ȟ ز ȗ, ذ هورةاجملFricative ف املهموسة ǫ س ,ȋ ȇ Ƿ ه ح
االنفية ن مهورةاجملNasals املهموسة
اجلانبية ل هورةاجملLaterals املهموسة
التكرارية ر هورةاجملTrill (Flaps) املهموسة
االمتداديةContinuan
انصاف الصوائتSemi Vowels
ي وهورةاجمل
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
Ơوامdžال ǧالجاوية جدو Ơوانdžال Ǜاdžالجاويةوان (JADWAL KONSONAN JAWA DAN SEMI VOKAL)
تالصوام الȶȦوية اƪلȦية الȶȦوية الداǹلية الȶȦوية اƪارجية الشفتانيةBilabi
al
الشفوية االسنانيةLabio Dental
االسنانية الذلقيةapiko Dental
اللǮوية الذلقيةapiko
Alveolar
اللǮوية األمامية
Lamino Alveolar
الغارية الذلقيةapiko Palatal
الغارية الوسطيةMedio Palatal
الطبقية اخللفية
Dorso Velar
احلنجريةLarynge
al
)االنفجارية( ? b d d j g هورةاجملStops
(Plosif) p t c k املهموسة
املزجية هورةاجملAffricative املهموسة
االحتكاكية z h هورةاجملFricative املهموسة f s
) m n Ny هورةاجمل ) Ng (?) االنفية Nasals املهموسة
اجلانبية l هورةاجملLaterals املهموسة
التكرارية r اجملهورةTrill (Flaps) املهموسة
w y هورةاجمل
االمتداديةContinuan
انصاف الصوائتSemi Vowels املهموسة
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
الdžواƠƕ الجاوية
الصائتة ةمامياأل
الصائتة املركزية
الصائتة اخللفية
إرتفاع اللسان و اإلƳفاضه
ورةȡري املد ورةȡري املد مدورة حمايد
أشكال الشفتني
مغi u ǜȖ العالية
e o ǜȖمغ ȼبȉ يةȖالوس ? ? ? dzوǪȦم ȼبȉ
مǪȦوa ? dz املȒȦǺȺة
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
Ơƕواdžالعربية ال
الصائتة اخللفية الصائتة املركزية الصائتة األماميةƘȡ املدورة
ورةاملدورةƘȡ املد املدورة ورةƘȡ املد املدورة
) Ĉ ( الصائتة العالية
)ي (
) ć (
)و (
Ć( ( الوسطية الصائتة
)ا ( املنǺفضةالصائتة
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
ǠǎDzال ƹاǶج الشȦاة.١
č .انȺسɉا Ď . انȺسɉول اȍأ )ȬȺمقدم احل()وسȔ احلȬȺ(احلȬȺ الصلب . ٤Đ . ƙالل ȬȺاحل)ȬȺصى احلȩأ( đ .اةȾالل ȕرȣ اللسان. ٧ē . اللسان( مقدم اللسان Ȕوس( Ĕ .ر اللسانǹǘم ١٠ .Ȩاحلل لسان املȂمار. ١١١č .وتار الصوتيةɉع اȩمو ١Ď .اللسان Ȩلǽ مȖȺقة احلȺجرة. ١٤١Đ .يةǝ واƬالقصبة ا
1. Bibir (labial)
2. Gigi (Dental)
3. Langit-langit depan
4. Langit-langit keras (Velar)
5. Langit-langit lunak (Palatal)
6. Anak tekak (Uvular)
7. Daun lidah (Laminal)
8. Tengah lidah (Medial)
9. Pangkal lidah (Dorsal)
10. Rongga kerongkongan (Faringal)
11. Katup pangkal tenggorokan (Epiglottis)
12. Pita-pita suara (Vocal cords)
13. Ujung lidah (Apikal)
14. Pangkal tenggorokan (Laringal)
15. Pipa udara (Windpipe)
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١
ņبيان التغيņونيبيان التغيƻونير الƻيلييتتر الƢالد Ɩالكلما Ǐƺ ǏيلكƢالد Ɩالكلما Ǐƺ Ǐةةك اللغة الجاوية اللغة الجاويةƋلƋǍلǍ من اللغة العربية من اللغة العربية
ر الƬوامƋ ƖلƬ ǍواƖƏ تغيņبيان ) أ
Č (ņتغي ƖوƬ ر /Ʊ / ƖوƬ ǍلƋ/ أ )a/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Abdi Pembantu عبد bd‘A Hamba ٢ Adat Tata cara umum عادة dah|< ‘A< Kebiasaan ٣ Adil Adil عادل dil ‘A< Orang yang
adil ٤ Ajaib Mengagumkan عجائب Ja<ib ‘A< Aneh ٥ Akal Pikiran عقل ql‘A Pikiran,
kecerdasan ٦ Akil Dewasa عاقل qil|< ‘A< Orang yang
berakal ٧ Alam Dunia عالم dah|< ‘A< Alam ٨ Alamat Tanda akan ada
sesuatu La<mah‘A Alamat, tanda عالمة
٩ Alim Tidak suka bercakap
Lim ‘A< Orang pintar عالم
١٠ Amil Pengawai masjid عامل mil ‘A< Orang yang bekerja
١١ Aral Alangan تعاذر, عرقل rqol‘A Halangan
١٢ Aras Bangka, sengsara ȇعر ‘A'rsy Singgasana
١٣ Asar, ngasar
Sholat sore عصر s}r‘A Waktu asar
١٤ Idah Masa bagi wanita haid
ddah I Masa, hitunga‘ عدة
١٥ Umum umum عموم mum‘U Umum ١٦ Ibarat Pelajaran عبارة ‘iba>rah Perumpamaan
١٧ Isa Nabi Isa عيس I<’sa Nabi Isa
١٨ Saat, Sangat
Waktu yang baik untuk mengabulkan
Sa< 'ah Waktu ساعة
.… donyo seng sergep ngibadahealam Mumpung ning * *
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٢
ر الƬوامƋ ƖلƬ ǍوامƖيņ تغبيان ) بČ (تغņر يƬ Ɩو /Ʊ / ƖوƬ ǍلƋ/ ƿ )k/(
* Ing wulan iki nabi di anugrahi mukjijat al-qur'an……(MS. Hal : 30)
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Akyan Mata اعين yun‘a A Mata ٢ Ijemak,ij
mak Kesepakatan para
ahli agama Ijma>’ kesepakatan امجاع
٣ jamak Seharusnya digabung
Jam Mengumpulka‘ جمعn dua shalat
٤ Iktidal Berdiri pada awal sholat
I’tida>l Berdiri habis اعتدالruku’
٥ Kuluk Cerai dari permintaan istri
Khul’ Cerai dari istri حلع
٦ Kusuk Mantap dalam melakuan
perintah agama
Khusyu>’ Tunduk خشوع
٧ Laknat Sumpah لعنة La’nah Siksaan
٨ Makripat Melihat yang gaib, sifat Allah
Ma’rifah Pengetahuan معرفةmaha tahu
٩ Maksiyat Dosa معصية Ma’s}iyah Melakuan dosa
١٠ Makbud Menyembah Allah
Ma’bu>d Yang معبودdisembah
١١ Maklum Titah خملوق Makhluq Yang diciptakan
١٢ Maklumat Pengumuman معلومات Ma’lu>ma>t Pengumuman
١٣ Makna Arti keterngan Ɩمع Ma’na< Arti
١٤ Mekrad, mikrad
Naik surga sejasadnya
Mi’ro<j Naik, tangga مغراج
١٥ Mukjijat
Perbuatan yang luar biasa
Mu'jizah Yang معجزةmelemahkan
١٦ Muktamat, Mutamat
Temuan yang dianggap sudah benar
Mu'tamad Yang dapat معتمدdipercaya
١٧ Nikmat Enak نعمة Ni‘mah Anugrah dari Allah
١٨ Rilak Menyusui رضاع Rod}o>' Persusuan
١٩ Rukuk Membungkuk ketika salat,
Ruku Membungkuk ‘< ركوعketika salat
٢٠ Sarak Sesuatu yang terkait masalah
agama
Syar Ketentuan ‘ شرعagama
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٣
٢ (Ɓتغ ƖوƬ ير /Ʊ / ƖوƬ ǍلƋ/Ʊ ) ng/(
اللغة ةالȶȺر اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Ngamal Guna, عمل mal ‘A pekerjaan ٢ Ngasar Sholat sore عصر s}r‘A Waktu asar
٣ Ngadam Tidak ada عدم dam‘A Tidak ada
٤ Ngadat, adat
Bersifat umum عادة dah‘a> Kebiasaan
٥ Ngadil,adil
Memeriksa perkara
dil‘a> Tidak berat عادلsebelah
٦ Ngajaib, ajaib
Sangat aneh عجائب Ja<ib‘A Aneh
٧ Ngalim Ahli ilmu Ɓعا lim ‘a> Orang pintar
٨ Ngam Umum, orang banyak
mm ‘a> Umum عام
٩ Ngawaril Halangan ȏعوار wa>rid ‘}A Kayu yang menghalangi
١٠ Ngibadah, ngibadat
Melakukan ritual agama
ba>dah ‘I Ibadah عبادة
١١ Ngibarat, ibarat
Menurut, pelajaran
ba>roh ‘I Persamaan عبارة
١٢ Ngidul pitri
Lebaran عيد الفطر ‘i><'dul fit}ri Hari raya idul fitri
١٣ Ngurat Kelamin perempuan/laki-laki
uroh ‘A Aurot anggota عورةyang tidak
boleh diperlihatkan
١٤ Ngelmu Tahu علم lm ‘ I Pengertian, pengetahuan
١٥ Bangas Bangkitnya badan di hari kiamat
s| ‘Ba Bangkit بعث
١٦ Dongo Do’a دعاء Dua>>’ Dunia
١٧ Manpangat
Berguna keselamatan
Manfa'ah Berguna منفعة
١٨ pingil Kelakuan / tindak-tanduk
il‘Fi Pekerjaan فعل
١٩ Rekangat Membungkuk ketika salat,
Ruku> Membungkuk‘ < ركوعketika salat
٢٠ Sangat Waktu yang baik untuk mengabulkan
ah‘Sa< Waktuا ساعة
٢١ Sapangat Restu شفاعة h ‘Syafa>a Pertolongan
٢٢ Sarengat Ketentuan agama ةشريع h ‘Syari>a Ketentuan agama
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٤
٢٣ Tangadur Halangan, cegah تعاذر Z|ur ‘Taa> Halangan
٢٤ Tangala luhur تعاىل la ‘Taa> Yang maha luhur
٢٥ Tangat Nurut طاعة h ‘T}o>a Taat
٢٦ TangawudDo'a pendek تعاوذ Wuz| ‘Taa> Lafad اعوذ باهللامن الشيطان الرجيم
* …wong kang nindaake ngibadah poso ing wulan Ramadan ugo keno diarani
nglatih disiplin (PS. Hal :3)
Ď (ņتغي ƖوƬ أ/ر / ƖوƬ ǍلƋ/ ƿ)h /k/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Makmum Ikut sembayang مأموم Ma’mu>n Ma’mum
٢ Mukmin Orang yang percaya pada
Allah
Mu'min Orang yang مǘمنpercaya
٣ Kumat Rakyat yang menjalankan hal
keagamaan
,Ummah Ummat أمةpengikut
٤ Muhalap Baru masuk islamمألف Mualaf Orang yang baru masuk
islam **Jaman sak iki seng makmum sitik je….
ď (ņتغيƬ ر Ɩب/ و / ƖوƬ ǍلƋ/ Ś)p/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Jilbap kerudung جلباب Jilba<b kerudung
٢ Kasap Pekerjaan كسب Kasb Pekerjaan
٣ Kutub Ujung قطب Qut}b Poros, pusat
٤ Kulup Tidak tetap قلوب Qulu>b Berbolak-balik
* Wong wadon nek jilbapan seng rapi ben enak di sawang*
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٥
Đ (ņتغي ƖوƬ د/ ر / ƖوƬ ǍلƋ/ƚ)j/(
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Jajal Setan yang keluar pada hari akhir
Dajja<l dajjal دجال
٢ Istijrat Perbuatan orang kafir
Istidroj Mampu رجداستberangsur
Salah sijine panyuwun apek iku nyuwun didohake sanking fitnahe Jajal ( Jl. 10)* đ (ņتغي ƖوƬ د/ ر / ƖوƬ ǍلƋ/Ɩ)t/(
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Mutamat Yang dianggap sudah benar
Mu’tamad Bisa معتمدdipercaya
٢ Sayit Sebutan untuk orang Arab
Sayyid Tuan سيد
٣ Sait Saksi شهيد Syahi>d Yang menjadi saksi
٤ Jumerut intan زمرد Zumurrud Intan permata* …..sowan karo sayit jakpar kapurih mimpin selametan(JL. Hal: 09)
Ē (ņتغيƖوƬر ال / Ƥ / ƖوƬ ǍلƋ/ د)d/(
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Adan Panggilan shalat اذن Az|an Penggilan sholat
٢ Dat Yang punya sifat ذات Z|a>t Yang bersifat
٣ Idin Izin اذن Izin Izin
٤ Ladat nikmat لذة Laz|z|ah Lezat
٥ Madahab, madhab
Yang menemukan hukum islam
Maz|hab Imam dalam مذهبhukum islam
٦ Modin Tukang adzan ذنǘم Muadz|in Orang yang adzan
٧ Nadar Kesungguhan yang akan dilakukan
Naz|ar Berajnji نذرmelakukan
sesuatu ٨ Tangadur Halangan, cegah تعاذر Taa>‘z|ur Halangan
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٦
٩ TangawudDo'a pendek تعاوذ Taa>‘wuz| Lafad اعوذ باهللامن الشيطان الرجيم
Pancen tiyambake iku moden seng apik, paseh wacane(JL.Hal: 09)*
٨ (ņتغي ƖوƬ ر/ر / ƖوƬ ǍلƋ/ ü)l/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Ekral keterangan اقرار Iqro>r persetujuan
٢ Lilo rela رضى Rid}o> rela
٣ Takrul Menepati janji تقرير Taqri>r Keputusan, persetujuan
* Wong tuwo ora bakal lilo nek anake durhoko(MS. Hal:29)
Ĕ (تغņي ƖوƬ ر/ƹ / ƖوƬ ǍلƋ / Ś)p/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة ربيةاللغة الع املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Alip Aksara perama tidak tahu
Alif Huruf alif الف
٢ Asnapun Beda-beda اصناف Na<f‘As} Macam-macam
٣ Kalipah, kalpah
Wakil حليفة Kholifah Pengganti
٤ Jarapah Jerapah زرافة Zaro>fah Jerapah ٥ Kurup Kuruf arab حرف Harf Huruf
٦ Istipar Minta ampun استغفار Istigfa>r Minta ampun
٧ Kapan Bungkus mayit كفن Kafn Kafar
٨ Kapir Kafir كافر Ka>fir Orang kafir
٩ Keluputan, kalepatan
Melakukan kesalahan
,Khulfah Kesalahan خłلǐفLjةaib
١٠ Kiparat Melanggar larangan
Kifa>roh Denda كفارة
١١ Lapal Kalimat, bahasa Arab untuk do’a
Șلف Lafz| Lafad
١٢ Lapli Menurut ucapan لفظي Lafz|iy Bersifat oral
١٣ Makripat, Meripat
mataMelihat yang gaib, sifat Allah
Ma’rifah Pengetahuan معرفةmaha tahu
١٤ Maphum Ngerti مفهوم Mafhu>m Mengerti
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٧
١٥ Muhalap, Moalap
Baru masuk islamمألف Mualaf Orang yang baru masuk
islam ١٦ Munapek Sok suci dalam
hal agama Muna>fiq Orang yang منافق
lain hati dan lisannya
١٧ Mupakat, Muwapak
at
Satu pendapat موافقة Muwa>faqoh Saling setuju
١٨ Musapir Orang yang bepergian
Musa>fir Orang yang مسافرbepergian
١٩ Musakap Koran, Kitab مصحف Mus}h}af Lembaran yang
terkumpul ٢٠ Mustapa Terpilih مصطفى Must}ofa> Terpilih
٢١ Mukelapah
Berbuat aneh خمالفة Mukho>lafah Berbda
٢٢ Napsu, nepsu 1
Marah, condongnya hati
Nafs Jiwa نفس
٢٣ Napas II Nafas نفس Nafs Nafas
٢٤ Nipkah Biaya untuk istri نفقة Nafaqoh Nafkah hidup
٢٥ patikah Bab pembukaan فاحتة Fa>tih}ah Surat pembuka
٢٦ patwa Perkataan ualma ahli kitab
Fatwa> Perkataan فتوى
٢٧ pingil Kelakuan / tindak-tanduk
Fi‘l Pekerjaan فعل
٢٨ Pirail, prail
Pembagian harta Ȑفرائ Faro>id} Ilmu mawaris
٢٩ pirus Intan hijau فريز Fairuz Intan permata
٣٠ pitenah Perbuatan jelek berbohong
Fitnah Menuduh فتنةyang tidak
benar ٣١ pitrah Sumbangan beras
sebelum lebaran Fit}roh Suci فطرة
٣٢ Sapangat Restu شفاعة h ‘Syafa>a Pertolongan
٣٣ Sapar Bulan safar صفر S}ofar Bulan sofar
٣٤ Sarap Urat lembut jalan rasa
S}orf Morfologi صرŃف
٣٥ Supi Ilmu agma صويف S}u>fiy Orang yang suci
٣٦ Tapakur Sujud lahir batin تفكر Tafakkur Berfikir
٣٧ Tapsir Keterangan kalimah dalam al
Qur'an
Tafsi>r Tafsir, arti تفسري
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٨
٣٨ Tasawup Ilmu gaib tentang ketuhanan
Tas}owwuf Ilmu tentang تصوفketuhanan
٣٩ Wapat Mati وفاة Wafa>t Meninggal
**……lagi ngaji alip-alipan neng langgare pak kamari Č٠ (ņتغي ƖوƬ ر/ƚ / ƖوƬ ǍلƋ /Ɩ/ د)t/d/(
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Istidrat, Istijrat
Perbuatan orang kafir
Istidroj Berangsur استدرجrangsur
٢ Kijat Mengelak حجاج Hi{ja>j Membantah
٣ Mekrad, mikrad
Naik surga sejasadnya
Mi’roj Naik, tangga معراج
* esrok mekrod sesuk bakal dipun peringati kelawan pengajian gede(JL. Hal:09) ČČ (ņتغي ƖوƬ ر/Ɲ / ƖوƬ ǍلƋ / ه)h/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Arwah, ruwah
Roh, sukma ارواح Arwa>h Roh-roh
٢ Habib Keturunan nabi حبيب H{abi>b Kekasih
٣ Hajat Perlu حاجة H{a>jah Keinginan
٤ Haji Haji ke makkah حاج H{a>jj Haji
٥ Hak Wewenang حق H{aqq Kebenaran
٦ Hakekat Sebenarna حقيقة H{aqi>qoh Kenyataan
٧ Hakim Kang ngadili حاكم H{a>kim Orang yang mengadili
٨ Hal Keadaan لحا H{a>l Keadaan
٩ Halal Boleh dilakukan حالل H{ala>l Boleh
١٠ Halal Maaf-maafan حالل- Ɯالب
H{ala>l-bih{alal
Boleh-bolehan
١١ Halat Yang menyebabkan
celaka
Wailah Bencana ويلة
١٢ Haram Tidak boleh حرم H{aram Dilarang
١٣ Hed Keluar darah Ȑحي H{aid Halo
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٩
١٤ Hamil Mengandung املح H{a>mil Mengandung
١٥ Hikayat Cerita حكاية H{ika>yah Cerita
١٦ Hikmat kebijaksanaan حكمة H{ikmah Kebijakan, keuntunga
١٧ Hukum Hukum حكم H{ukm Hukum
١٨ Hurup Aksara حروف H{uru>f Huruf-huruf
١٩ Habib Keturunan nabi حبيب H{abi>b Kekasih
٢٠ Hajat Perlu حاجة H{a>jah Keinginan
٢١ Lohul mahpul
Kitab yang berisi takdir manusia
ȗلوح احملفو Lauh}il mah}fuz|
Tempat penyimpanan
kitab ٢٢ Marhum Sudah mati مرحوم Marh}u>m Sudah mati
٢٣ Maslahat Ketentraman مصلحة Mas}lah}ah Kebaikan
٢٤ Mubah Boleh dilakuan مباح Muba>h} Boleh
٢٥ Nasehat, Pitutur نصيحة Nas}i>h}ah Nasehat
٢٦ Sahabat murid صحابة S}oh}a>bah Sahabat
٢٧ Sah Bersih tanpa cacatǴص S}oh}h} Benar
٢٨ Sarah Keterangan kitab شرح Syarh} Penjelasan
٢٩ Sehat Tidak sakit صحة S}ih}h}ah} Sehat, kondisi baik
٣٠ Tahayul Angan-angan ختيل Takhoyyal Berhayal
٣١ Wahdat Tidak menikah وحدة Wah}dah Hanya satu
٣٢ Istirahat Istirahat استراحة Istiro>h}ah Istirahat
*Umur rong tahun deweke wes apal hurup arab…..* Č٢ (تغņي ƖوƬ ر/Ɲ / ƖوƬ ǍلƋ / ƿ)k/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Jakim Neraka paling panas
Jah}i<m Salah satu جحيمnama neraka
٢ kal Keadaan حال H{a>l Keadaan
٣ kalal Boleh dilakukan حالل H{ala>l Boleh
٤ Kak Benar حق H{aqq Benar
٥ Kakiki Nyata حقيقي H{aqi<qi Nyata
٦ Halal-bikalal
Maaf-maafan حالل- H{ala>l-bih{alal
Boleh-bolehan
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٠
Ɯالل٧ karam Tidak boleh حرم H{aram Dilarang
٨ Kamil Mengandung حامل H{a>mil Mengandung
٩ Kukum Hukum حكم H{ukm Hukum
١٠ Kurup Aksara حروف H{uru>f Huruf-huruf
١١ Kadas Kondisi kurang bersih
ǫحد H{adas Tidak bersih
١٢ Kadis Cerita nabi حديث H{adis Riwayat nabi
١٣ Kaji, Kyai Ulama حاج H{a<jj Orang yang sudah
melakukan ibadah haji
١٤ Kajat Butuh حاجة H{ajah Kebutuhan
١٥ Alkamdulillah
Maha puji هللالحمد Alh}amdulilla<h
Segala puji bagi Allah
١٦ AlmarkumYang sudah mati المرحوم Almarh}u>m Yang disayangi
١٧ Kasil Hasil حاصل H}a>s}il Hasil
١٨ Kewan Binatang حيون Nayawa>n Binatang
١٩ Kayat, kayun
hidup حياةÛحي Hayy, haya<hHidup
٢٠ Kemar Kledai محار H{imar Keledai
٢١ Kukama Para ahli hukum حكماء H{ukama> Para ahli hukum
٢٢ Kurmat Hormat حرمة H{urmah Penghormatan
٢٣ Kurup Kuruf arab حرف Harf Huruf
٢٤ Mikrob Pengimaman di masjid
Mih}ro>b Tempat حمرابpengimaman
٢٥ Mukitun Meliputi حميط Muh}it} Yang meliputi
٢٦ Mukrim Perempuan yang keramat tidak boleh
dinikah
Muh}rim Yang حمرĈمdiharamkan
dinikah ٢٧ Musakap Koran, Kitab مصحف Mus}h}af Lembaran
yang terkumpul
٢٨ Mustakil Tidak mungkin مستحل Mustah}il Tidak mungkin
٢٩ Mokal Tidak masuk akal حمال Muha>l Tidak mungkin
٣٠ Nasekat Pitutur نصيحة Nas}i>hah Nasehat
٣١ Nasib Yang sudah يبĈنص Nasi>b Nasib, bagian
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١١
dipastikan dalam hidup
hidup
٣٢ Nasoka Taubat نصوحى Nasu>h}a Taubat tidak melakukan dosa lagi
٣٣ patikah Bab pembukaan فاحتة Fa>tih}ah Surat pembuka
٣٤ Sokabat murid صحابة S}oh}a>bah Sahabat
٣٥ Sikir Ilmu tenung سحر Sih}r Mengagumkan, ilmu tenung
٣٦ Tokid Yakin, mantap توحيد Tauh}i>d Mengesakan Allah
٣٧ Kabel Kabel حبل Habl Kabel
…..opo kang wes kasil kito laksanakke mau sabanjure biso mrebawani( PS. Hal: 3)* ČĎ (ņتغي ƖوƬ ر/Ơ / ƖوƬ ǍلƋ / ƿ)k/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Akir, AkerSesudah, akhiron اخر a>khir Akhir ٢ Akerat Masa sesudah
mati Akhi<roh Alam yang اخيرة
terakhir ٣ Kabar Berita Ǝخ Khobar Kabar
٤ Kemah Rumah-rumahan خيمة Khoimah Kemar
٥ Kusus Hanya satu perkara
ȋخصو Khus}us Cuma untuk satu
٦ Komsun lima خمس Khoms Lima ٧ Katam Selesai mengaji
Al-qur'an Khotam Selesai ختم
٨ Ketib Yang mengaji di masjid
Kho<t}ib Orang yang خاطبberkhutbah
٩ Kewatir Was-was خواطر Khowa<t}ir Hawatir ١٠ Kutbah,
kotbah Mengajar dimasjid
Khut}bah Berceramah خطبة
١١ Dukul Senggama دخول Dukhu>l Memasukkan
١٢ Eklas Lega, murni ȋاخال Ikhla>s Tulus, ikhlas
١٣ Kalipah, kalpah
Wakil حليفة Kholifah Pengganti
١٤ Keluputan, kalepatan
Melakukan kesalahan
,Khulfah Kesalahan خłلǐفLjةaib
١٥ Kiyanat Cacat berbohong خيانة Khiya>nah Berbohong
١٦ Kulkum Kala-menjing حلقوم H{ulqu>m Tenggorokan
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٢
١٧ Kuluk Cerai dari permintaan istri
Khulu’ Cerai dari istri خلع
١٨ Kusuk Mantap dalam melakuan
perintah agama
Khusyu>’ Tunduk خشوع
١٩ Muklis Hidup suci خملص Mukhlis} Orang yang tulus
٢٠ Mukelapah
Berbuat aneh خمالفة Mukho>lafah Berbda
٢١ Makluk Selain Allah مخلوق Makhlu>q Yang diciptakan
* Sing sopo wonge podo poso utowo solat wengi kanti eklas ….(Ms. Hal: 29)
Čď (تغņي ƖوƬ ر/Ƙ / ƖوƬ ǍلƋ / Ƨ)s/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Bangas Bangkitnya badan di hari kiamat
Ba|’s|| Bangkit بعث
٢ Kadas Kondisi kurang bersih
ǫحد H{adas Tidak bersih
٣ Kadis Cerita nabi حديث H{adis Riwayat nabi
٤ Waris Orang yang berhak menerima harta peninggalan
ǫوار Waris| Yang mewarisi
٥ Isbat Ibarat اثبات Is|ba>t Tetap
٦ Isnen, senen
Hari senin اثنني Is|nain Hari kedua
٧ Sabit Tidak berubah ثابت S|a>bi>t yangTetap, konsisten
٨ seloso Hari selasa اءǮثل S|ulas|a> Hari selasa
٩ Salju Uap air yang tebal sperti kapas
S|alj Es ثلج
١٠ Sawab Ganjaran ثواب S|awa>b Pahala, balasan
* poro sedulur pada adus kang sempurno koyo aduse rikolo kadas gede (MS.
Hal:" 29)
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٣
ČĐ (ņتغي ƖوƬ ر/ƫ / ƖوƬ ǍلƋ / Ƨ)s/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Asar Sholat sore عصر s}r‘A Waktu asar
٢ Asli Permulaan, asal اصل As}l Asal
٣ Asil, kasil Hasil حاصل H}a>s}il Hasil
٤ Asnapun Beda-beda اصناف As}na<f Macam-macam
٥ Basar Penglihatan bisa meliat yang gaib
Bas}or Penglihatan بصر
٦ Basir Melihatnya gaib بصري Bas}i>r Maha melihat
٧ Kusus Hanya satu perkara
ȋخصو Khus}us Cuma untuk satu
٨ Eklas Lega, murni ȋاخال Ikhla>s Tulus, ikhlas
٩ Gasab Ghasab صبȡ Gosb Ngambil paksa
١٠ Maksut Keinginan مقصود Maqsu>d Yang dituju
١١ Maslakat Ketentraman مصلحة Mas}lah}ah Kebaikan
١٢ Muklis Hidup suci خملص Mukhlis} Orang yang tulus
١٣ Musakap Koran, Kitab مصحف Mus}h}af Lembaran yang
terkumpul ١٤ Musibat Bala يبةمص Mus}ibah Cobaan
١٥ Mustapa Terpilih مصطفى Must}ofa> Terpilih
١٦ Nasehat, nasekat
Pitutur نصيحة Nas}i>hah Nasehat
١٧ Nasib Yang sudah dipastikan dalam
hidup
Nasi>b Nasib, bagian نصĈيبhidup
١٨ Nasoka Taubat نصوحى Nasu>h}a Taubat tidak melakukan dosa lagi
١٩ Sabar Tidak terburu nafsu
Ǝص S}obar Bersabar
٢٠ sabun Sabun صابون S}o>bu>n Sabun
٢١ Sah Bersih tanpa cacatǴص S}oh}h} Benar
٢٢ Soleh Suci, orang utamaſصا S}o>lih} Orang yang solih
٢٣ Salib Kayu untuk membentang
S}oli>b Palang صليب
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٤
٢٤ Salat Sembahyang صالة S}ola>h Holat
٢٥ Slowat Bersalawat صلواة S}olawa>h Bersolawat
٢٦ Saum Puasa صوم S}oum Puasa
٢٧ Sapar Bulan safar صفر S}ofar Bulan sofar
٢٨ Sarap Urat lembut jalan rasa
S}orf Morfologi صرŃف
٢٩ Supi Ilmu agma صويف S}u>fiy Orang yang suci
٣٠ Tasawup Ilmu gaib tentang ketuhanan
Tas}owwuf Ilmu tentang تصوفketuhanan
٣١ Tasdik Bisa melihatt sebelum dikasih
tahu
Tas}di>q Pembenaran تصديق
*…. mesti kudu biso nompo garis pestine kanthi sabar (JB. Hal: 49)
Čđ (ņتغي ƖوƬ ر/Ʃ /وƬ ǍلƋ Ɩ / Ƨ)s/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Aras Bangka, sengsara ȇعر ‘Arsy Singgasana
٢ Isarat Alamat اشارة Isya>roh Isarat
٣ Kures Bangsa arab Ȉقري Quraisy Orang quraisy
٤ Kusuk Mantap dalam melakuan
perintah agama
Khusyu>’ Tunduk شوعخ
٥ Masakeh Orang pinter Ǹمشاي Masya>yikh Orang yang dituakan
٦ Masarakat Manusia yang saling
berhubungan
Musya>rokahSaling مشاركهberhubungan
٧ Masgul Susah, sakit hati مشغول Masygul Sibuk
٨ Mashur Terkenal مشهور Masyhu>r Terkenal
٩ Musrik Orang yang menyembah
berhala
ȫمشر Musyrik Menyekutukan Allah
١٠ Musabihat,
Musabiyat
Perkara yang masih samar dan
membingungkan
, مشتبهة مشبهة
Musytabihah
Hal yang diragukan
١١ Musakat Miskin مشقة Masyaqqah kesulitan
١٢ MusawaraRembug orang مشاورة Musya>waroBerembug
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٥
t banyak h ١٣ Saban Bulan ruwah Əشع Sya‘ban Bulan sa'ban
١٤ Saru Jelek, memalukanشر Syarr Kejelekan
١٥ Sahadat, sadat
Tanda, saksi yang dipercaya
,Syaha>dah Legalitas شهادةkesaksian
١٦ Sahid, sait Saksi شهيد Syahi>d Yang menjadi saksi
١٧ Sahwat Keinginan شهوة Syahwah Keinginan
١٨ setan Setan شيطان Syait}o>n Setan
١٩ Sak, mesaake
Sedih sakit hati Ȭش Syakk Keraguan
٢٠ Samsu Matahari سƽ Syams Matahari
٢١ Sarah Keterangan kitab شرح Syarh} Penjelasan
٢٢ Sarak Sesuatu yang terkait masalah
agama
Syar Ketentuan ‘ شرعagama
٢٣ Sarat Sesuatu yang harus ada
menurut agama
,Syart} Ketentuan شرطsyarat
٢٤ Sarengat Ketentuan agama شريعة h ‘Syari>a Ketentuan agama
٢٥ Sate Sate شاة Sya>t Kambing
** Sate marjuki sak iki wes sepi….
ČĒ (تغņي ƖوƬ ر/Ư / ƖوƬ ǍلƋ / Ɩ)t/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Ketib Yang menjaga masjid
Kho<t}ib Orang yang خاطبberkhutbah
٢ Kutbah, kotbah
Mengajar dimasjid
Khut}bah Berceramah خطبة
٣ Kewatir Was-was طرخوا Khowa<t}ir Hawatir ٤ Setilah Salah tingkah طالح T}ola>h Lacut
٥ Mustapa Terpilih مصطفى Must}ofa> Terpilih
٦ Mutlak Tidak ada yang lain
Mut}laq Pasti مطلق
٧ Mukitun Meliputi حميط Muh}it} Yang meliputi
٨ Mutmainah
Tentram ruhani مطمئنة Mut}mainnah
Tentram
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٦
٩ Nutfah Sperma نطفة Nut{fah Sperma
١٠ pitrah Sumbangan beras sebelum lebaran
Fit}roh Suci فطرة
١١ setan Setan شيطان Syait}o>n Setan
١٢ Sarat Sesuatu yang harus ada
menurut agama
,Syart} Ketentuan شرطsyarat
١٣ Tabib Dukun orang Arab/ Hindu
T}obi>b Dokter يبطب
١٤ Talab Belajar masalah agama
T}olab Mencari طلب
١٥ Talak Cerai طلق T}olaq Mencerai
١٦ Tarekat Jalan menuju kesempurnaan
islam
To}ri>qoh jalan menuju طريقةkesempurnaan
islam **Ojo pisan –pisan gawe dolanan ucapan talak…..(JL. Hal: 5)
Č٨ (ņتغي ƖوƬ ر/ư / ƖوƬ ǍلƋ / ü)l/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Lapal, lapat
Kalimat, bahasa Arab untuk do’a
Șلف Lafz| Lafal
٢ Lapli Menurut ucapan لغطي Lafz|iy Bersifat audial
٣ Mahful Tersimpan dalam angan
Mah|fu>z| Tempat فوȗحمpenyimpanan
٤ Nalar Bisa memikirkan نظر Naz|or melihat
PS. Hal) Menungso di anugrahi nalar kanggo mbedakno seng olo lan seng becik(** ČĔ (ņتغي ƖوƬ ر/ƭ / ƖوƬ ǍلƋ / ü)l/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Loha, luhaDuha ضحى Duha> Sholat dhuha
٢ Ngawaril Halangan ȏعوار ‘awa>rid} Kayu yang menghalangi
٣ Arli Tanah أرض Ard} bumi ٤ Riyalat Mencegah sesuatu
karena ingin mencapai sesuatu
Riya>d}oh Berlatih sabar رياضة
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٧
٥ Rilak Menyusui رضاء Rod}o>' Persusuan
٦ Rilo rela رضى Rid}o> rela
٧ Laip Kurang, miski lemah
D{o’i>f Lemah ضغيف
٨ Ilapat Alamat akan adanya perjalanan
Id{o>fah Penyandaran اضافة
٩ Wulu Membasuh ketika mau sholat
,Wud}u>' Wudlu وضوءbersuci dari hadas kecil
* Poso ing wulan Ramadan kukume perlu mungguhing wong islam((MS. Hal: 29)
٢٠ (ņتغي ƖوƬ ر/Ƽ / ƖوƬ ǍلƋ / ƿ)k/(
اللغة الȶȺرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Akal Pikiran عقل ql‘A Pikiran, kecerdasan
٢ Akil Dewasa عاقل qil‘A< Orang yang berakal
٣ Akrab Sanak saudara اقرب Aqrab Dekat, lebih dekat
٤ Burok Jaran seperti manusia
Buro>q Hewan buroq براق
٥ Kubur Alam setelah matiرŃبNJق Qubr Kubur
٦ Kabul Penerimaan pengantin putri
Qobu>l Diterima قبول
٧ Baka, mbaka
Tidak berubah بقاء Baqo>’ Tetap
٨ Kadar Takdir قدر Qodr Ukuran
٩ Ekrar, ekrar, ekrol
keterangan اقرار Iqro>r persetujuan
١٠ Kak Kenyataan حق Haqq Kebenaran
١١ Kakekat Kenyataan حقيقة H{aqi>qoh Kenyataan
١٢ Kakiki Nyata حقيقي H{aqiqi Nyata
١٣ Iklim Masa, hawa إقليم Iqlim Daerah, teritorial
١٤ Istika Shalat minta hujan
Istisqo>’ Sholat minta استسقاءhujan
١٥ Yakin Percaya يقني Yaqi<n Percaya
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٨
١٦ Kadim, kidam
Langgeng Ƈقد Qodim Dahulu
١٧ Kahwa Kopi قهون Qohwah Kopi
١٨ Kalbu, kalebu
Hati قلب Qolb Hati
١٩ Kamus Yang membuat ungkapan
Qo>mu>s Kamus قاموس
٢٠ Kamari Rembulan قمر Qomar Rembulan
٢١ Kaum Etnis, kerabat قوم Qoum Kaum
٢٢ Kaol Berujar, cerita قول Qoul Ucapan
٢٣ Kiyamat Akhir zaman قيامة Qiya>mah Hari akhir
٢٤ Talak Cerai طلق T}olaq Mencerai
٢٥ Kadim, kidam
Langgeng Ƈقد Qodim Dahulu
Keblat Arah ke makkah قبلة Qiblah Kiblat ka’bah
٢٦ Kiyas Antara hati dan pikiran serasi
Qiya>s Ukuran قياس
٢٧ Kudus Suci ǫقد Qudus Suci
٢٨ Kudrat Penguasa قدرة Qudroh Kuasa
٢٩ Kulhu Surat terakhir قلهو Qul-hu Katakanlah-Dia
٣٠ Kulkum Kala-menjing حلقوم H{ulqu>m Tenggorokan
٣١ Kulup Tidak tetap قلوب Qulu>b Berbolak-balik
٣٢ Kur’an, koran
Kitab suci agama islam
Qur’a>n Kitab agama قرانislam
٣٣ Kurban Segala sesuatu yang ditujukan kepada Allah
Qurba>n قربان
٣٤ Kures Bangsa Arab Ȉقري Quraisy Bangsa Quroisy
٣٥ Kutub Ujung قطب Qut}b Poros, pusat
٣٦ Kutuba 2 ujung قطبان Qut}baini 2 ujung
٣٧ Krabat Saudara قرابة Qoro>bat Saudara dekat
٣٨ Mutlak Tidak ada yang lain
Mut}laq Pasti مطلق
٣٩ Mukarob
Dekat dengan Allah
مقرب
muqorrob Mendekatkan diri
٤٠ Mukeno Pakaian salat مقنع Miqna' Alat penutup, cadar
٤١ Mukim Menetap مقيم Muqi>m Orang yang
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
١٩
menetap ٤٢ Munapek Sok suci dalam
hal agama Muna>fiq Orang yang منافق
lain hati dan lisannya
٤٣ Mupakat, Muwapak
at
Satu pendapat موافقة Muwa>faqoh Saling setuju
٤٤ Musakat Miskin مشقة Masyaqqah kesulitan
٤٥ Tekdir Kepastian تقدير Taqdi>r Kepastian
٤٦ Tarekat Jalan menuju kesempurnaan
islam
To}ri>qoh jalan menuju طريقةkesempurnaan
islam ٤٧ Wektu,
wekdal Saat yang
ditetapkan untuk sholat
Waqt Waktu وقت
*mesti kudu biso nompo garis pestine kanthi lan tekdir sabar (JB. Hal: 49)
٢Č (ņتغي ƖوƬ ر/Ʀ / ƖوƬ ǍلƋ/ ƚ)j/(
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Jabaniyah Malaikat penjaga زبانية Zaba>niyah Nama malaikat
٢ Jabur Zabur زبور Zabu>r Kitab nabi Daud
٣ Jaetun Pohon dan buah untuk minyak dari
Palestina
Zaitu>n Buah zaitun زيتون
٤ Jakat Jakat di bulan Ramadan
Zaka>h Harta yang زكاةdiberikan
untuk menyucikan
harta ٥ Jaman Waktu, masa
yang lama Zama>n Masa زمان
٦ jam-jam Air dari Makkah زم-زم Zam-zam Air dari Makkah
٧ Jarapah Hewan seperti unta
Zaro>fah Jerapah زرافة
٨ Jarat Kuburan, keramatزيارة Ziya>roh Berkunjung
٩ Jebad Wangi-wangian زباد Zaba>d Salah satu macam
minyak wangi١٠ Jijarah Ziarah زيارة Ziya>roh Berkunjung
١١ Jimat Yang punya daya عزمية A ‘zi>mah Mantera
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٢٠
melebihi kodrat ١٢ Jina Zina زنا Zina> Melakukan
hubungan tanpa ikatan
sah ١٣ Jumerut Intan jamrut زمرد Zumurrud Intan
١٤ Lajim Umum, banyak الزم La>zim Umum
١٥ Takjir Hukuman hakim تعزير Ta‘zi>r Hukuman
١٦ Tanajul Naik turun تنازل Tana>zul Turun
١٧ wajir Patih وازر Wa>zir Perdana mentri
١٨ MustajilahMenyimpang dari yang benar
Mu’tazilah Keluar معتزلهgolongan *Jaman iki kabeh wong podo edan, maksiyat sak paran-paran (JL. Hal: 10)
٢٢ (ņتغيƖوƬ ر/ Ʀ / ƖوƬ ǍلƋ/Ƨ)s/(
اللغة ƴرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Jais Pasti جائز Ja>iz Boleh
٢ Jus Juz جزء Juz ' Bagian
٣ Majas Tidak ada benar جماز Maja>z Kiasan
٤ Masmur Kitab Nabi Daud مزمور Masmu>r Kitab zabur
٥ Nujus Tidak taat sama laki laki
Nusyu>z Menentang نشوزsuami
٦ pirus Intan hijau فريز Fairuz Intan permata
٧ Suhud Menjauhkan diri dari kesenangan
untuk ibadah
Zuhu>d Menjauhkan زهودdiri dari duniawi
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٢١
ر الƬوامƋ ƖلƬ ǍواƖƏ تغيņبيان) ب
Č ( ƖوƬتغيير ال /Ʊ / ƖوƬ ǍلƋ/ أ )a (
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Abdi Pembantu عبد bd‘A Hamba ٢ Adat Tata cara umum عادة dah|< ‘A< Kebiasaan ٣ Adil Adil عادل dil ‘A< Orang yang
adil ٤ Ajaib Mengagumkan عجائب Ja<ib ‘A< Aneh ٥ Akal Pikiran عقل ql‘A Pikiran,
kecerdasan ٦ Akil Dewasa عاقل qil|< ‘A< Orang yang
berakal ٧ Alam Dunia عالم dah|< ‘A< Alam ٨ Alamat Tanda akan ada
sesuatu La<mah‘A Alamat, tanda عالمة
٩ Alim Tidak suka bercakap
Lim ‘A< Orang pintar عالم
١٠ Amil Pengawai masjid عامل mil ‘A< Orang yang bekerja
١١ Aral Alangan تعاذر, عرقل rqol‘A Halangan
١٢ Aras Bangka, sengsara ȇعر ‘A'rsy Singgasana
١٣ Asar, ngasar
Sholat sore عصر s}r‘A Waktu asar
١٤ Idah Masa bagi wanita haid
ddah I Masa, hitunga‘ عدة
١٥ Umum umum عموم mum‘U Umum ١٦ Ibarat Pelajaran عبارة ‘iba>rah Perumpamaan
١٧ Isa Nabi Isa عيس I<’sa Nabi Isa
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٢٢
ƚ (ņبيان تغيƖƏواƬر ال ƚ.Č .تغņحادية يǓا ƖƏواƬر ال
/Ƭ / eاǍ ƖƏلة Ƌليوتغيņر ƺتحة Ư )أ اللغة ƴرة
اƨاويةƖة اللغة العربية املعƤرǪال
الصوتية املعين
١ tibeK Pegawai masjid طباخ Kho>tib Orang yang khutbah
٢ lapaeMukh
Berbuat aneh الفةخم Mukho>lafah Berbeda
/Ƭ / eاǍ ƖƏرƋ Ɣلير ƺتحة Ƭƽتغيņ) ب
اللغة ƴرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ badeJ Wangi-wangian بادز Zaba>d Salah satu macam
minyak wangi٢ Kerabat Saudara قرابة Qoro>bat Saudara dekat
٣ Menara Tempat tinggi di dekat masjid
Mana>r Menara نارم
٤ waneK Binatang يوانح H}ayawa>n Binatang
٥ 1psu eN Marah, condongnya hati
Nafs Jiwa فسن
٦ Rekangat Bilangan salat ركعات Rokaa<'t Bilangan salat
٧ teSlam Tentram ةمسال Sala>mah Wselamat
٨ kdireT Kepastian قديرت Taqdi>r Kepastian
٩ kaleTaw Kokoh hati menjalani kesusahan
Tawakkal Berserah diri لكتو
١٠ ktu, Wewekdal
Saat yang ditetapkan untuk
sholat
Waqt Waktu قتو
ƚ( ņوتغيƯ تحةƺ ليرƋ لةǍ ƖƏاƬ/ i/
اللغة ƴرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ nabatiJ Habis senggama نابةج Jana>bah Sperma
/Ƭ / iاƖƏ يرƋ ƔلǍر ƺتحة Ƭƽتغيņ) د
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٢٣
اللغة ƴرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
٢ jabtiMus Terlaksana keinginannya
Mustajab Terkabul doa جبتمس
٣ lakiR Menyusui ضاءر Rod}o>' Persusuan
/u/رƋ ƔلƬ ǏاƖƏ يƬتغيņر ƺتحة ƽ) ه
اللغة ƴرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ libuK Anjing لبك Kalb Anjing
٢ npangauMt
Berguna keselamatan
Manfa'ah Berguna نفعةم
٣ sakatuM Miskin شقةم Masyaqqah kesulitan
٤ kenouM Pakaian salat قنعم Miqna' Alat penutup, cadar
/o/لة ƋلƬ ǏاƖƏ ير ƺتحة Ưوتغيņ) و
اللغة ƴرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ soosel Hari selasa ثلǮاء S|ulas|a> Hari selasa
Ʀ( ņتغيƬƽ ةņمƮير ƖƏاƬ ǏلƋ Ɣر/a/
اللغة ƴرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ biraK Alam setelah mati NJرقŃب Qubr Kubur
Ɵ ( تغņيƬƽ مةƮير ƖƏاƬ ǏلƋ Ɣر/o/
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٢٤
اللغة ƴرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ nyooD Dunia نياد Dunya Dunia
٢ ngooD Do’a عاءد Dua>>’ Dunia
٣ otbahk Mengajar dimasjid
Khut}bah Berceramah طبةخ
٤ haoL Duha حىض Duha> Sholat dhuha
٥ gatoL Suara suatu kata لغة Lugoh Bahasa
٦ horoL Sholat siang هرظ Z|uhr Sholat dhuhur
٧ kok loL Sinar binar ل ǘلǘ Lu'lu' mutiara
٨ dinoM Tukang adzan ذنمǘ Muadz|in Orang yang adzan
٩ kaloM Tidak masuk akal الحم Muha>l Tidak mungkin
Ư (ņوتغيƯ مةƮير ƖƏاƬ ǏلƋ لة/o/
اللغة ƴرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ kaoNas Taubat حىصون Nasu>h}a Taubat tidak melakukan dosa lagi
ǐ ( ņتغي Ƭƽ مةƮير ƖƏاƬ ǏلƋ Ɣر/e/
اللغة ƴرة
اƨاويةƖة اللغة العربية املعƤرǪال
الصوتية املعين
١ losoes Hari selasa اءثǮل S|ulas|a> Hari selasa
ƿ (ņتغيƬƽ Ɣيركسر ƖƏاƬ ǏلƋ Ɣر/e/
اللغة ƴرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٢٥
١ braE Pisah, rusak براءا Loro>’ Pembebasan
٢ dahE Waktu nunggu دةع I’ddah Masa
٣ klasE Lega, murni اȋخال Ikhla>s Tulus, ikhlas
٤ Ekrar, krar, ekrole
keterangan قرارا Iqro>r persetujuan
٥ lmu, Engelmu
Ilmu لمع ‘ilm Ilmu
٦ atbleK Arah ke makkah قبلة Qiblah Kiblat ka’bah
٧ mareK Kledai محار H{imar Keledai
٨ saneL Mulut لسان Li’sa>n Mulut
٩ heMasak Orang pinter ايمشǸ Masya>yikh Orang yang dituakan
١٠ kradeM Naik surga sejasadnya
Mi’roj Naik, tangga غراجم
١١ keMunap Sok suci dalam hal agama
Muna>fiq Orang yang قفمناlain hati dan
lisannya ١٢ heSol Suci, orang utamaصاſ S}o>lih} Orang yang
solih ١٣ keTab Menurut عبتا Ta>bi‘ Yang ikut
١٤ kreTa Oarng yang mencari kesempurnaan islam
ȫ Ta>rik Yangرتاmeninggalkan
ý ( ņوتغيƯ Ɣليركسر ƖƏاƬ ǏلƋ ة/e/
اللغة ƴرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ ngateSar Ketentuan agama عةيشر Syari>a‘h Ketentuan agama
٢ Nasehat, nasekat
Pitutur نصيحة Nas}i>hah Nasehat
٣ kateKak Kenyataan حقيقة H{aqi>qoh Kenyataan
٤ heTasb Digunakan untuk menghhitung
dzikir
Ǵ Tasbi>h} mensucikanبيتسAllah
Dž ( ņتغيƬƽ Ɣيركسر ƖƏاƬ ǏلƋ Ɣر/a/ اللغة ƴرة
اƨاويةƖة اللغة العربية املعƤرǪال
الصوتية املعين
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٢٦
١ baaMunas Sesuai dengan بسمنا Muna>sib Saling sesuai
/e/رƋ ƔلƬ ǏاƖƏ يركسرƬƽ Ɣتغيņ) ن
لغة ال ƴرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ Tekad, nekad
Kemantapan hati إعتقاد I' tiqo<d Keyakinan kuat
Ƨ (ņتغيƬƽ Ɣيركسر ƖƏاƬ ǏلƋ Ɣر/u/
اللغة ƴرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
١ bauR Orang yang membungakan
uang
Riba> Bunga uang ابر
Ʊ (تغņويƯ Ɣيركسر ƖƏاƬ ǏلƋ لة/u/
اللغة ƴرة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
٢ luTakr Menepati janji ريتقر Taqri>r Keputusan, persetujuan
ƥ .Ď. يةƏناƙال ƖƏواƬتغيير ال
Ⱥالمر ة
وجود الȺǮصاǪǝة املǪغيņرة
اللغة اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
tunaeJ Pohon dan buah untuk minyak dari
Palestina
Zaitu>n Buah تونزيzaitun
)ai ( ي↓ ae
lahaeL malam لةلي Lailah malam
١
)ai (ي↓ i
inbKati Malaikat pencatat
amal
Ka>tibain 2 يƏكاتmalaikat pencatat
amal
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٢٧
irusp Intan hijau زفري Fairuz Intan permata
n, eIsnsenen
Hari senin ننياث Is|nain Hari kedua
tanes Setan طانشي Syait}o>n Setan
maheK Rumah-rumahan
Khoimah Kemah يمةخ
)ai ( ي↓ e
seKur Bangsa arab رقȈي Quraisy Orang quraisy
taoM Mati تمو Maut Mati
laoK Berujar, cerita
Qoul Ucapan لقو
)au ( و↓ ao
lanaaoM Sebuatn para ahli agama
yang unggul
Maula>na Tuan kita النامو
lanauM Sebuatn para ahli agama
yang unggul
Maula>na Tuan kita النامو
٢
)au ( و ↓ u
luduM Sholawat di kelahiran
nabi
Maulu>d Hari lahir لودموnabi
haroJ Lintang, inten
Jauhar Mutiara هرجو
liyaO Kekasih Allah
Auliya>' Para wali لياءأو
batoT Tidak melakukan dosa lagi
Taubah Tidak بةتوmelakuka
n dosa lagi
kidoT Yakin, mantap
Tauh}i>d Mengesak حيدتوan Allah
)au ( و
↓ o
retoT Kitab perjanjian
lama
Tauroh Kitab رةتوnabimusa
ølj.ƫƾالن ølj .Č .ƖوامƬال Ǐƺ ƫƾالن
Ɗ(ƗǒƑƓنƛǃƒ ƘمƒǍƮǃƒ ǑƼ ƭǀنǃƒ Ⱥالمر ة
اللغة البيان اƨاوية
Ɩة اللغة العربية املعƤرǪال الصوتية
املعين
aljJa Setan الجد Dajja<l Setan
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٢٨
aljJa Setan الجد Dajja<l Setan
amnJaha Neraka, pengumpat"
keparat"
Jahannam Nama مهنجneraka
utrJume Intan jamrut درزم Zumurrud Intan
inwKa Ijab نوك Kawwin Menghubungkan
atdLa nikmat ةذل Laz|z|ah Lezat
im, lMuamalim
Penunjuk ملمع
Mua’llim
Orang yang alim
isrMuda
Guru agama
سرمد
Mudarris
Pengajar
Musola Tempat ibadah
Mus}olla Tempat ىلمصuntuk solat
١
ǑƼ
ƱƪǍƗمDŽǂǃƒ
obrMuka
Dekat dengan Allah
برمق
muqorrob Mendekatkan diri
anMutmaih
Tentram ruhani
Mut}mainn ةئنمطمah
Tentram
ilTaja Wujud Allah di
dunia
Ɵيل Tajalli> Yang maha agung, mulia
urbTaka Sombong ركبت Takabbur Sombong
urkTapa Sujud lahir batin
Tafakkur Berfikir ركتف
at, mUatmku
Rakyat yang menjalankan
hal keagamaan
,Ummah Ummat ةمأpengikut
imU
Ibu مأ Umm Ibu
id, ySaitySa
Sebutan untuk orang
Arab
Sayyid Tuan ديس
atnSu Dianjurkan menjalanka
n
Sunnat Hal yang ةنسdianjurkan
alwSa Hari raya لوش syawwal Sawal
udjTah Salat malamدجهت Tahajjud Solat malam
atmTa Habis, selesai
tamm Sempurna تمت
ǑƼ
ƱƪǍƗمDŽǂǃƒ
upwTasa Ilmu gaib tentang
Tas}owwufIlmu فوتصtentang
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٢٩
ketuhanan ketuhanan alkTawe Kokoh hati menjalani kesusahan
Tawakkal Berserah لتوكdiri
kKa Kenyataan قح Haqq Kebenaran
dKa Batas دح H{ad Batas
dMu Takaran beras dua
tangan
Mudd Satu دمtekanan
bSa karena بس Sabb Sebab
psa Lapisan فص S}off Barisan
, kSamesaake
Sedih sakit hati
Ȭ Syakk Keraguanش
٢
ƧخƊ ǑƼƗمDŽǂǃƒ
sKa Hanya satu خاȋ Khos}}}s} Husus
Ɣ(ƗǒƥƓơǕƒ ƘمƒǍƮǃƒ ǑƼ ƭǀنǃƒ
Ⱥالمر ة
اللغة البيان ةاƨاوي
Ɩاللغة املع العربية
الǪرƤة الصوتية
املعين
Jaib Mengagumkan جائبع Ja<ib‘ |A Aneh Jimat Yang punya
daya melebihi kodrat
Zi<mah‘a Mantera زميةع
Rebo Hari rabo اءربعأ a'‘rbia<A Hari ke empat
Senen Hari senin ننيإث nainIs| Hari ke dua
١
ýŇǍƊ ǑƼƗمDŽǂǃƒ
يف مقطعنيJub-ria Sombong عجب-
رياء
U'jb-riya>' Sombong
Kabat Masjid di makkah
bah’aK Ka’bah بةعك
Mutamat
Yang dianggap sudah benar
tamad’uM Bisa تمدعمdipercaya
Maonah Punya kelebihan
karena iman
nahu’aM Pertolong< ونةعمan
Saban Bulan ruwah عشƏ ban‘Sya Bulan
sa'ban
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٣٠
Koran Kitab suci agama islam
na>’Qur Kitab ناقرagama islam
Masalah Pekara yang masih
dimusyawarahkan
laha’Mas Masalah لةأمس
Tawil Arti mimpi ويلأت wi>la'T Penafsiran
Tekad Kemantapan hati
ki>da'T Penguat كيدأت
MujadahMenahan nafsu دةهجما dahaMuja>h
Bersungguh-
sungguh Sadat Tanda, saksi
yang dipercaya ,Syaha>dah Legalitas شهادة
kesaksianSaur Sahur ورحس u>rhSa Waktu
sahur Wadat Tidak menikah دةحو }dahhWa Hanya
satu Istipar Minta ampun فارغاست fa>rgIsti Minta
ampun Kewan Binatang وانيح wa>nyaKa Binatang
٢
ƱƪǍ ǑƼƗمDŽǂǃƒ
MupakatSatu pendapat افقةوم faqowa>Muh
Saling setuju
Wulu Membasuh ketika mau
sholat
,u>'Wud} Wudlu ءوضوbersuci
dari hadas kecil
Asma Nama اƧءا a<'Asm Nama
Baka, mbaka
Tidak berubah ءبقا ’o>Baq Tetap
Ria Sombong ءريا >'aRiy Sombong
Ebra Pisah, rusak ءابرا ’o>Ibr Pembebasan
Eja Dijelaskan satu-satu
a>Hij Mengeja’ ءهجا
Istika Shalat minta hujan
o>Istisq Sholat’ ءاستسقاminta hujan
seloso Hari selasa Ǯاءثل >|aS|ulas Hari selasa
٣
ƧخƊ ǑƼƗمDŽǂǃƒ
Rebo Hari rabo اءأربع a'‘Arbia< Hari ke
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٣١
empat Howo Rasa ءهوا ’a>Haw Cuaca,
udara Dongo Do’a ءدعا ’a>>Du Dunia
Balak Bahaya ءبال ’a>Bal Bencana
Gono Kekayaan ناȡء a>'Gon kekayaan
Kukama Para ahli hukumءحكما >aH{ukam Para ahli hukum
ølj .٢ .ƖƏواƬال Ǐƺ ƫƾالن
النمƔر
اللغة الجاوية
Ǎاللغة المعنالعربية
الترجمة الƬوتية
Ǐالمعن
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٣٢
Adil Adil دلاع dil‘A< Orang yang adil
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٣٣
Ajaib Mengagumkan ئباعج ja>ib‘ A Aneh
Ajat, Kajat
Keinginan حاجة H}a>jah Keinginan
Aib, Gaib
Kasat mata ئباغ Gho>ib Kasat mata
Akil Dewasa قلاع qil‘ < A< Orang yang
berakal
Alam Dunia لماع lim‘ > A< Alam
Alamat Tanda akan ada sesuatu
,la>mah‘ |A Alamat مةعالtanda
Alim, kaliman
Tidak suka bercakap
lim>‘A Orang لماعpintar
Amil Pengawai masjid
mil >‘>A< Orang ملاعyang
bekerja
Amin Semoga tercapai
Ǔنيم a>mi>n Semoga Allah
mengabulkan
Arwah, ruwah
Roh, sukma حاارو Arwa>h Roh-roh
Asil, kasil
Hasil صلاح H}a>s}il Hasil
AsnapunBeda-beda فااصن .As}na>f> Macam-macam
Bab Bagan باب Ba>b Pintu
Baenat Bukti, keterangan
Bayyina>t Bukti تابين
Balik Gedhe البȠ Ba>lig Dewasa
Bihal Anak jaran لابغ Bigo>l Hewan seperti jaran
Burok Jaran seperti manusia
Buro>q Hewan قابرburoq
Batin Arti dalam طناب Ba>t}in Bagian dalam
Bilal Orang adzan لبال Bila>l Orang
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٣٤
jumat yang adzan sholat jumat
Daerah Desa ئرةاد Da>iroh Putaran
Ndelalah,
delalah
Untungnya لة دال Dila>lah Petunjuk
Rajat Tingkat جةراد Daro>jah Tingkat
Dukul Senggama لودخ Dukhu>l Memasukkan
Eklas Lega, murni ȋاخال Ikhla>s Tulus, ikhlas
Ekrar, ekrar, ekrol
keterangan رااقر Iqro>r persetujuan
Gopar Ampun فȡرا Gofa>r Ampunan
Goib Kasat mata ȡئبا Go>ib Yang kasat mata
Habib Keturunan nabi ببيح H{abi>b Kekasih
Hajat, kajar
Perlu جةاح H{a>jah Keinginan
Hakekat, hakekat
Sebenarna قةيحق H{aqi>qoh Kenyataan
Hakum kakim
Kang ngadili كماح H{a>kim Orang yang
mengadili
Hal, kal Keadaan لاح H{a>l Keadaan
Halal, kalal
Boleh dilakukanلحال H{ala>l Boleh
Hikayat Cerita يةاحك H{ika>yah Cerita
Hurup Aksara فوحر H{uru>f Huruf-huruf
Ibarat Pelajaran رةباع ‘iba>rah Perumpamaan
Ijab Jawab اƶاب Ija>b Menjawa
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٣٥
b
Ijabah Dibolehkan بةااج Ija>bah Dikabulkan
Ijasah boleh زةااج ijazah Pengesahan
Ijemak, ijmak
Kesepakatan para ahli agama
Ijma>’ kesepakat عاامجan
Ijabah Dibolehkan بةااج Ija>bah Dikabulkan
Ijasah boleh اجازة ijazah Pengesahan
Ijemak, ijmak
Kesepakatan para ahli agama
Ijma>’ kesepakat عاامجan
Isbat Ibarat تااثب Is|ba>t Tetap
Istijab Terkabul بااستج Istaja>b Menerima, minta diterima
Istidrat, Istijrat
Perbuatan orang kafir
Istidroj Mampu جااستدرberangsur
Istilah Istilah اصطالح Is{t}ila>h} Istilah
Jabaniyah
Malaikat penjaga
Zaba>niyah Nama نيةازبmalaikat
Jabur Zabur روزب Zabu>r Kitab nabi Daud
Jajal Setan لادج Dajja<l Setan
Jaetun Pohon dan buah untuk minyak dari Palestina
Zaitu>n Buah نوزيتzaitun
Jais Pasti ئزاج Ja>iz Boleh
Jakat Jakat di bulan Ramadan
Zaka>h Harta ةازكyang
diberikan untuk
menyucikan harta
Jakim Neraka lapis ke dua
Jah}i>m Nama ميجحneraka
Jalal Kemulyaan لجال Jala>l Yang
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٣٦
Allah maha Agung
Setilah Salah tingkah طالح T}ola>h Lacut
Kadis Cerita nabi ثيحد siH{ad Riwayat nabi
Kajat Butuh جةاح <jahaH{ Kebutuhan
Kakekat Kenyataan قةيحق qohi>H{aq Kenyataan
Kalimat Kalimat مةيكل mahiKal Kalimat
Kalipah, kalpah
Wakil حليفة fahiKhol Pengganti
Kamus Yang membuat ungkapan
su>moQ Kamus< موساق
Kapir, kapiran
Orang yang tidak percaya
Allah
Ka>fir Orang فراكyang
menyekutukan Allah
Kemar Kledai رامح <raH{im Keledai
Kewan Binatang ناحيو na<Hayaw Binatang
Kemis Hari kamis Ʀسي si>Kham Hari kamis
Ketib Pegawai masjid طباخ tibo>Kh Orang yang
khutbah
Kiyamat Akhir zaman مةاقي maha>Qiy Hari akhir
Kiyanat Cacat berbohong
naha>Khiy Berbohon نةاخيg
Kiyas Antara hati dan pikiran serasi
sa>Qiy Ukuran ساقي
Keparat Melanggar larangan
Kifa>roh Denda رةاكف
Kitab Buku tentang agama
Ktia>b Buku باكت
Kulkum Kala-menjing موحلق H{ulqu>m Tenggorokan
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٣٧
Kulup Tidak tetap بوقل Qulu>b Berbolak-balik
Kurban Segala sesuatu yang ditujukan kepada Allah
Qurba>n Kurban ناقرب
Kusuk Mantap dalam melakuan
perintah agama
Khusyu>’ Tunduk عوخش
Kusus Hanya satu perkara
ȋ Khus}us Cumaوخصuntuk satu
Laip Kurang, miski lemah
D{o’i>f Lemah فيضغ
Lesan Mulut نالس Li’sa>n Mulut
Majas Tidak ada benar زاجم Maja>z Kiasan
MajenunBodoh dalam hal agama
Majnu>n Gila نوجمن
Maksut Keinginan دومقص Maqsu>d Yang dituju
Makdum
Ulama مومقد Maqdu>m Yang didahulu
kan
Makbud Menyembah Allah
Ma’bu>d Yang دومعبdisembah
Maklum Titah قوخمل Makhluq Yang diciptaka
n
Maklumat
Pengumuman ماتومعل Ma’lu>ma>t Pengumuman
Makmum
Ikut sembayang مومأم Ma’mu>n Ma’mum
Maut, maot
Mati توم Maut Mati
Maonah, mangun
ah
Punya kelebihan
karena iman
Ma’u>nah Pertolong نةومعan
Maphum
Ngerti مومفه Mafhu>m Mengerti
Marhum Sudah mati مومرح Marh}u>m Sudah mati
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٣٨
Masarakat
Manusia yang saling
berhubungan
Musya>rok ركهامشah
Saling berhubun
gan
Masgul Susah, sakit hatiلومشغ Masygul Sibuk
Mashur Terkenal رومشه Masyhu>r Terkenal
Mekrad, mikrad
Naik surga sejasadnya
,Mi’roj Naik جرامغtangga
Mukelapah
Berbuat aneh فةالخم Mukho>lafah
Berbda
Mubalig Orang yang menyiarkan
islam
Muba>lig Orang لȠامبyang
menyampaikan
MujadahMenahan nafsu هدةاجم Muja>hadah
Bersungguh-
sungguh
Munajat Benar benar menghadap Allah
waktu salat
Muna>jah جةامنNenghad
apkan diri
kepada Allah
Munajim
Ahli perbintangan
Muna>jim Ahli جمامنastronom
i
Munapek
Sok suci dalam hal agama
Muna>fiq Orang فقامنyang lain hati dan lisannya
Munasaba
Sesuai dengan سبامن Muna>sib Saling sesuai
Musapir Orang yang bepergian
Musa>fir Orang فرامسyang
bepergian
Musawarat
Rembug orang banyak
Musya>war ورةامشoh
Berembug
Naib Jabatan pegawai masjid jadi penghulu
Na>'ib Pngganti ئبانwali
Naim Tidur ئمان Na>'im Orang yang tidur
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٣٩
Nasehat, nasekat
Pitutur حةينص Nas}i>hah Nasehat
Nasib Yang sudah dipastikan
dalam hidup
Ĉبينص Nasi>b Nasib, bagian hidup
Nujus Tidak taat sama laki laki
Nusyu>z Menenta زونشng suami
N ur Sorot رون Nu>r Cahaya
Ngadat, adat
Bersifat umum دةاع dah ‘A< Kebiasaan
Ngadil,adil
Memeriksa perkara
dil ‘A< Tidak دلاعberat
sebelah
Ngajaib, ajaib
Sangat aneh ئباعج Ja<ib ‘A< Aneh
Ngalim Ahli ilmu اعƁ lim ‘a> Orang pintar
Ngam Umum, orang banyak
mm ‘a> Umum ماع
Ngawaril
Halangan اعوȏر Wa<rid ‘A Kayu yang
menghalangi
Ngibadah,
ngibadat
Melakukan ritual agama
Ba<dah ‘I Ibadah دةباع
Ngibarat, ibarat
Menurut, pelajaran
Ba<roh ‘I Persamaa رةاعبn
Ngidul pitri
Lebaran د الفطريعDul fit}ri ‘I Hari raya idul fitri
patikah Bab pembukaanحتةاف Fa>tih}ah Surat pembuka
Pirail, prail
Pembagian harta
Faro>id} Ilmu ئȐافرmawaris
Riyalat Mencegah sesuatu karena ingin
mencapai sesuatu
Riya>d}oh Berlatih ضةاريsabar
Risalat Surat perintah لةارس Risa>lah Surat
Riwayat Dongeng, cerita يةارو Riwa>yah Dongeng
Rukuk, Membungkuk عورك >‘ Ruku< Membun
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٤٠
rekangat ketika salat, gkuk ketika salat
Saat, Sangat
Waktu yang baik untuk mengabulkan
Sa>‘ah Waktu عةاس
Sabil Perang agama dengan musuh
orang akfir
Sabi<l Jalan لبيسب
Sabit Tidak berubah بتاث S|a>bui>t yangTetap,
konsisten
sabun Sabun بوناص S}o>bu>n Sabun
Sokabat,sahabat
murid بةاصح S}oh}a>bah Sahabat
Sahadat, sadat
Tanda, saksi yang dipercaya
,Syaha>dah Legalitas دةاشهkesaksian
Sahid, sait
Saksi ديشه Syahi>d Yang menjadi
saksi
Soleh Suci, orang utama
ſ S}o>lih} Orangاصyang solih
Salib Kayu untuk membentang
S}oli>b Palang بليص
Slamet Tentram سالمة Sala>mah Wselamat
Salat Sembahyang صالة S}ola>h Holat
Saur Sahur روسح Sahu>r Waktu sahur
Sapangat
Restu عةاشف h‘ Syafa>a Pertolongan
Sawab Ganjaran باثو S|awa>b Pahala, balasan
Sujud Tersungkur دوسج Suju>d Tersungkur
Suhud Menjauhkan diri dari
kesenangan untuk ibadah
Zuhu>d Menjauh دوزهkan diri
dari duniawi
Tabek Menurut بعات ‘<biaT Yang ikut
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٤١
Tabib Dukun orang Arab/ Hindu
T}obi>b Dokter بيطب
Tahlil Dzikir lafad tahlil
ال Tahli><l Lafad لليهت اله إال اهللا
Tekdir Kepastian ريتقد Taqdi>r Kepastian
Takjir Hukuman hakim
Zi<r‘Ta Hukuman ريتعز
Takyin Nyata, yakin نيتعي Yi<n‘Ta Nyata, tampak
Takrul Menepati janji ريتقر Taqri>r Keputusan,
persetujuan
Tanajul Naik turun زلاتن Tana>zul Turun
Tangadur
Halangan, cegah
Z|ur‘ Taa< Halangan تعاذر
Tangala luhur ىلاتع la‘ Taa> Yang maha luhur
Tangat Nurut عةاط h‘ T}o>a Taat
Tangawud
Do'a pendek وذاتع Wuz|‘ Taa> Lafad اعوذ باهللا
من الشيطان الرجيم
Tapsir Keterangan kalimah dalam
al Qur'an
,Tafsi>r Tafsir ريتفسarti
Tarek Oarng yang mencari
kesempurnaan islam
Ta>rik Yang رȫاتmeningga
lkan
Tarekat Jalan menuju kesempurnaan
islam
To}ri>qoh jalan قةيطرmenuju
kesempurnaan islam
Tasbeh Digunakan untuk
menghhitung dzikir
Ǵ Tasbi>h} mensucikيتسبan Allah
Tasdik Bisa melihatt قيتصد Tas}di>q Pembena
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٤٢
sebelum dikasih tahu
ran
Taslim Selamat ميتسل Tasli>m Keselamatan
Tawil 1 Panjang umur ولاط T}o>wil Panjang
Takwil Arti mimpi ليتأو Ta'wi>l Penafsiran
Tekad, nekad
Kemantapan hati
Ta'ki>d Penguat ديتأك
Tawakup
Menghadap Allah
tika>f‘ i Berdiam فاإعتكdiri di masjid
Wasir, wajir
Patih زراو Wa>zir Perdana mentri
Wapat Mati ةاوف Wafa>t Meninggal
Waris Orang yang berhak
menerima harta peninggalan
Waris| Yang رǫاوmewarisi
Kadi Yang mengadili قاضي Qo<d}i< hakim
Dai Kyai yang ceramah
Da< i< ‘ Yang داعيberdakwa
h
Mujaki Yang berzakat مزكى Muzakkiy Yang mengelua
rkan zakat
Bani Anak, keturunan
Ɩب Bani Keturunan, anak
Gini Yang kaya ينȡ Goniy Yang kaya
Majusi Ahlu tenung جموسي Maju>siy Orang majusi
Mupti Ahli musyawaroh dalam islam
Ɠمف Muftiy Pemberi fatwa
Adha Hari raya kurban
Adh}a< kurban أضحى
Suro Bulan Asyuro عشورى A‘ syu<ro< Bulan
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٤٣
asyuro
Aula Ruangan yang lebar
Aula< Yang أوىلutama
Dakwa Menuduh دعوي Da‘|wa Panggilan
Patwa Perkataan ualma ahli kitab
Fatwa> Perkataan فتوى
Musola Tempat ibadah مصلى Mus}olla Tempat untuk solat
Takwa Patuh تقوى Taqwa Menjalankan
perintah menjauhi larangan
Kubro Besar ىƎك Kubro Besar
Loha, luha
Duha ضحى Duha> Sholat dhuha
Makna Arti keternagan معƖ Ma’na’ Arti
Mustapa Terpilih مصطفى Must}ofa> Terpilih
٢
Musama Menurut, disebut
Musamma Yang مسمىdisebut
Badani Tubuh بدين Badaniy Yang bersifat biologis
Jasmani Badan جسمين Jasmaniy Bersifat jasmani
Ajali Alam yang dahulu
,A ‘zaliy Dahulu عزيلasing
Tajali Wujud Allah di dunia
Ɵ Tajalli> Yangليmaha
agung, mulia
Abadi Langgeng ابدي Abadiy Bersifat kekal
Baduwi Adesa بدوي Baduwiy Suku baduwi
Kakiiki Nyata حقيقي H{aqiqi Nyata
Lapli Menurut ucapanلغطي Lafz|iy Bersifat
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٤٤
audial
اإلƮاƺة أو ƦيادƔ. و
ƮƋاƺة الƬواČ .ƖƏ. و الȺم رة
اللغة املعƖاللغة اƨاوية البيان العربية
الǪرƤة الصوتية
املعين
laAj Batas, mati اجل Ajal Batas waktu, kematina
laAk Pikiran عقل A‘|ql Pikiran, kecerdasan
saAr Bangka, sengsara
ȇعر Arsy‘ Singgasana
r, aAsngasar
Sholat sore عصر S{r‘A Waktu asar
naAm Tentram امن Amn Tentram, aman
roilaJab Jibril ائيلƎج Jibro<i<l Jibril
l, aLaplapat
Kalimat, bahasa Arab untuk do’a
Șلف Lafz| Lafal
hab, aMadmadhab
Yang menemukan hukum islam
Maz|hab Imam dalam مذهبhukum islam
kapaMus Koran, Kitab مصحف Mus}h}af Lembaran yang
terkumpul baNas Keturunan نسب Nasab Silsilah
s IIaNap Nafas نفس Nafs Nafas
haSar Keterangan kitab
Syarh} Penjelasan شرح
kaSar Sesuatu yang terkait masalah
agama
Syar‘ Ketentuan شرعagama
taSar Sesuatu yang harus ada menurut agama
,Syart} Ketentuan شرطsyarat
١
يف وسط الكلمة
kaTar Puasa mutih ȫتر Tark Meninggalkan
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٤٥
naKap Bungkus mayat
Kafn Kafan كفة
-baKaskasap
Pekerjaan كسب Kasb Pekerjaan
m, uKukukum
Putusan pengaduan
H{ukm Hukum حكم
kuKul Cerai dari permintaan
istri
Khulu’ Cerai dari istri خلع
puKur Kuruf arab حرف Harf Huruf
buKut Ujung قطب Qut}b Poros, pusat
ruLuh Sholat siang ظهر Z|uhr Sholat dhuhur
pataneKal Melakukan kesalahan
,Khulfah Kesalahan خłلǐفLjةaib
Kalebu Hati قلب Qolb Hati
liseMaj Perkumpulan orang pinter
Majlis Ruangan جملسpertemuan
noeMuk Pakaian salat مقنع Miqna' Alat penutup, cadar
nuneMaj Bodoh dalam hal agama
Majnu>n Gila جمنون
nahepit Perbuatan jelek
berbohong
Fitnah Menuduh فتنةyang tidak
benar riKib Berhubungan
dengan agama Ǝك Kibr Sombong
liping Kelakuan / tindak-tanduk
Fi‘l Pekerjaan فعل
biKul Anjing كلب Kalb Anjing
roohL Sholat siang ظهر Z|uhr Sholat dhuhur
iKamar Rembulan قمر Qomar Rembulan
iAsl Permulaan, asal
As}l Asal اصل
uKaleb Hati قلب Qolb Hati
ــر يف أخ
الكلمةuSar Jelek,
memalukan Syarr Kejelekan شر
٢
a Manar Tempat tinggi di dekat masjid
Mana>r Menara منار
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٤٦
ƮƋاƺة الƬوامƖ. ٢. و
الȺم رة
اللغة املعƖاللغة اƨاوية البيان العربية
الǪرƤة الصوتية
املعين
delalahN Untungnya دال لة Dila>lah Petunjuk
deresN Ngaji دراس Daros Belajar
balekM Gedhe Ƞبال Ba>lig Dewasa
lagaLe Berbuat yng sia-sia
,<Lago لغو-لغاlagw
Omong kosong
saakeMe Sedih sakit hati
Ȭش Syakk Keraguan
يف أول الكلمة
tilahSe Salah tingkahطالح T}ola>h Lacut
jamnRa Dilempar batu
Rojm Dilempar batu رجم يف وسط Jumlah Jumlah مجلة lahbJum Jumlah الكلمة
ulAhl Orang pintar اهل Ahli, ahlul
Famili, kerabat
anKapir Orang yang tidak percaya
Allah
Ka>fir Orang yang كافرmenyekutukan
Allah inKoms Lima سƦ Khoms Lima unMunasibSesuai
dengan Muna>sib Saling sesuai مناسب
alWekd Saat yang ditetapkan
untuk sholat
Waqt Waktu وقت
يف االكلمة
ansrakal bersalawat nabi
AsyroqolBacaan dalam أشرقلal-barjanzi
č ( وتdžتغيير ال /Ǔ / وتDž ǺلƑ/Ǔ ) ng/(
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Ngamal Guna, عمل mal ‘Apekerjaan
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٤٧
٢ Ngasar Sholat sore عصر s}r‘A Waktu asar
٣ Ngadam Tidak ada عدم dam‘A Tidak ada
٤ Ngadat, adat
Bersifat umum عادة dah‘a> Kebiasaan
٥ Ngadil,adil
Memeriksa perkara
dil‘a> Tidak berat عادلsebelah
٦ Ngajaib, ajaib
Sangat aneh عجائب Ja<ib‘A Aneh
٧ Ngalim Ahli ilmu Ɓعا lim ‘a> Orang pintar
٨ Ngam Umum, orang banyak
mm ‘a> Umum عام
٩ Ngawaril Halangan ȏعوار wa>rid ‘}A Kayu yang menghalangi
١٠ Ngibadah, ngibadat
Melakukan ritual agama
ba>dah ‘I Ibadah عبادة
١١ Ngibarat, ibarat
Menurut, pelajaran
ba>roh ‘I Persamaan عبارة
١٢ Ngidul pitri
Lebaran عيد الفطر ‘i><'dul fit}ri Hari raya idul fitri
١٣ Ngurat Kelamin perempuan/laki-laki
uroh ‘A Aurot anggota عورةyang tidak
boleh diperlihatkan
١٤ Ngelmu Tahu علم lm ‘ I Pengertian, pengetahuan
١٥ Bangas Bangkitnya badan di hari kiamat
s| ‘Ba Bangkit بعث
١٦ Dongo Do’a دعاء Dua>>’ Dunia
١٧ Manpangat
Berguna keselamatan
Manfa'ah Berguna منفعة
١٨ pingil Kelakuan / tindak-tanduk
il‘Fi Pekerjaan فعل
١٩ Rekangat Membungkuk ketika salat,
Ruku> Membungkuk‘ < ركوعketika salat
٢٠ Sangat Waktu yang baik untuk mengabulkan
ah‘Sa< Waktuا ساعة
٢١ Sapangat Restu شفاعة h ‘Syafa>a Pertolongan
٢٢ Sarengat Ketentuan agama شريعة h ‘Syari>a Ketentuan agama
٢٣ Tangadur Halangan, cegah تعاذر Z|ur ‘Taa> Halangan
٢٤ Tangala luhur تعاىل la ‘Taa> Yang maha luhur
٢٥ Tangat Nurut طاعة h ‘T}o>a Taat
٢٦ TangawudDo'a pendek تعاوذ Wuz| ‘Taa> Lafad اعوذ باهللامن الشيطان الرجيم
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٤٨
Ď ( وتdžتغيير ال/ƍ / وتDž ǺلƑ/ ǣ)h /k/(
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Makmum Ikut sembayang مأموم Ma’mu>n Ma’mum
٢ Mukmin Orang yang percaya pada
Allah
Mu'min Orang yang مǘمنpercaya
٣ Kumat Rakyat yang menjalankan hal
keagamaan
,Ummah Ummat أمةpengikut
٤ Muhalap Baru masuk islamمألف Mualaf Orang yang baru masuk
islam
ď ( وتdžتغيير ال/ƙ / وتDž ǺلƑ/ ś)p/(
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Jilbap kerudung جلباب Jilba<b kerudung
٢ Kasap Pekerjaan كسب Kasb Pekerjaan
٣ Kutub Ujung قطب Qut}b Poros, pusat
٤ Kulup Tidak tetap قلوب Qulu>b Berbolak-balik
Đ ( وتdžوت / د/ تغيير الDž ǺلƑ/Ƨ)j/(
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Jajal Setan yang keluar pada hari akhir
Dajja<l dajjal دجال
٢ Istijrat Perbuatan orang kafir
Istidroj Mampu است ذ رجberangsur
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٤٩
đ ( وتdžوت / د/تغيير الDž ǺلƑ/ت)t/(
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Mutamat Yang dianggap sudah benar
Mu’tamad Bisa معتمدdipercaya
٢ Sayit Sebutan untuk orang Arab
Sayyid Tuan سيد
٣ Sait Saksi شهيد Syahi>d Yang menjadi saksi
٤ Jumerut intan زمرد ZumurrudIntan permata
Ē ( وتdžتغيير ال /Ƶ / وتDž ǺلƑ/ د)d/(
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Adan Panggilan shalat اذن Az|an Penggilan sholat
٢ Dat Yang punya sifat ذات Z|a>t Yang bersifat
٣ Idin Izin ذنا Izin Izin
٤ Ladat nikmat لذة Laz|z|ah Lezat
٥ Madahab, madhab
Yang menemukan hukum islam
Maz|hab Imam dalam مذهبhukum islam
٦ Modin Tukang adzan ذنǘم Muadz|in Orang yang adzan
٧ Nadar Kesungguhan yang akan dilakukan
Naz|ar Berajnji نذرmelakukan
sesuatu ٨ Tangadur Halangan, cegah تعاذر Taa>‘z|ur Halangan
٩ TangawudDo'a pendek تعاوذ Taa>‘wuz| Lafad اعوذ باهللامن الشيطان الرجيم
ē ( وتdžوت / ر/تغيير الDž ǺلƑ/ ǧ)l/(
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٥٠
١ Ekral keterangan اقرار Iqro>r persetujuan
٢ Lilo rela رضى Rid}o> rela
٣ Takrul Menepati janji تقرير Taqri>r Keputusan, persetujuan
Ĕ ( وتdžتغيير ال/Ǜ / وتDž ǺلƑ / ś)p(/
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Alip Aksara perama tidak tahu
Alif Huruf alif الف
٢ Asnapun Beda-beda اصناف Na<f‘As} Macam-macam
٣ Kalipah, kalpah
Wakil حليفة Kholifah Pengganti
٤ Jarapah Jerapah زرافة Zaro>fahJerapah ٥ Kurup Kuruf arab حرف Harf Huruf
٦ Istipar Minta ampun استغفار Istigfa>r Minta ampun
٧ Kapan Bungkus mayit كفن Kafn Kafar
٨ Kapir Kafir كافر Ka>fir Orang kafir
٩ Keluputan, kalepatan
Melakukan kesalahan
,Khulfah Kesalahan خłلǐفLjةaib
١٠ Kiparat Melanggar larangan
Kifa>roh Denda كفارة
١١ Lapal Kalimat, bahasa Arab untuk do’a
Șلف Lafz| Lafad
١٢ Lapli Menurut ucapan لفظي Lafz|iy Bersifat oral
١٣ Makripat, Meripat
mataMelihat yang gaib, sifat Allah
Ma’rifah Pengetahuan معرفةmaha tahu
١٤ Maphum Ngerti مفهوم Mafhu>m Mengerti
١٥ Muhalap, Moalap
Baru masuk islamمألف Mualaf Orang yang baru masuk
islam ١٦ Munapek Sok suci dalam
hal agama Muna>fiq Orang yang منافق
lain hati dan lisannya
١٧ Mupakat, Muwapak
at
Satu pendapat موافقة Muwa>faqoh Saling setuju
١٨ Musapir Orang yang bepergian
Musa>fir Orang yang مسافرbepergian
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٥١
١٩ Musakap Koran, Kitab مصحف Mus}h}af Lembaran yang
terkumpul ٢٠ Mustapa Terpilih مصطفى Must}ofa> Terpilih
٢١ Mukelapah
Berbuat aneh خمالفة Mukho>lafah Berbda
٢٢ Napsu, nepsu 1
Marah, condongnya hati
Nafs Jiwa نفس
٢٣ Napas II Nafas نفس Nafs Nafas
٢٤ Nipkah Biaya untuk istri نفقة Nafaqoh Nafkah hidup
٢٥ patikah Bab pembukaan فاحتة Fa>tih}ah Surat pembuka
٢٦ patwa Perkataan ualma ahli kitab
Fatwa> Perkataan فتوى
٢٧ pingil Kelakuan / tindak-tanduk
Fi‘l Pekerjaan فعل
٢٨ Pirail, prail
Pembagian harta Ȑفرائ Faro>id} Ilmu mawaris
٢٩ pirus Intan hijau فريز Fairuz Intan permata
٣٠ pitenah Perbuatan jelek berbohong
Fitnah Menuduh فتنةyang tidak
benar ٣١ pitrah Sumbangan beras
sebelum lebaran Fit}roh Suci فطرة
٣٢ Sapangat Restu شفاعة h ‘Syafa>a Pertolongan
٣٣ Sapar Bulan safar صفر S}ofar Bulan sofar
٣٤ Sarap Urat lembut jalan rasa
S}orf Morfologi صرŃف
٣٥ Supi Ilmu agma صويف S}u>fiy Orang yang suci
٣٦ Tapakur Sujud lahir batin تفكر Tafakkur Berfikir
٣٧ Tapsir Keterangan kalimah dalam al
Qur'an
Tafsi>r Tafsir, arti تفسري
٣٨ Tasawup Ilmu gaib tentang ketuhanan
Tas}owwuf Ilmu tentang تصوفketuhanan
٣٩ Wapat Mati وفاة Wafa>t Meninggal
Čċ ( وتdžتغيير ال/Ƨ / وتDž ǺلƑ /د /ت)t/d(/
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٥٢
١ Istidrat, Istijrat
Perbuatan orang kafir
Istidroj Berangsur استدرجrangsur
٢ Kijat Mengelak حجاج Hi{ja>j Membantah
٣ Mekrad, mikrad
Naik surga sejasadnya
Mi’roj Naik, tangga معراج
ČČ ( وتdžتغيير ال/ƫ / وتDž ǺلƑ / Ƕ)h(/
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Arwah, ruwah
Roh, sukma ارواح Arwa>h Roh-roh
٢ Habib Keturunan nabi حبيب H{abi>b Kekasih
٣ Hajat Perlu حاجة H{a>jah Keinginan
٤ Haji Haji ke makkah حاج H{a>jj Haji
٥ Hak Wewenang حق H{aqq Kebenaran
٦ Hakekat Sebenarna حقيقة H{aqi>qoh Kenyataan
٧ Hakim Kang ngadili حاكم H{a>kim Orang yang mengadili
٨ Hal Keadaan حال H{a>l Keadaan
٩ Halal Boleh dilakukan حالل H{ala>l Boleh
١٠ Halal Maaf-maafan حالل- Ɯالب
H{ala>l-bih{alal
Boleh-bolehan
١١ Halat Yang menyebabkan
celaka
Wailah Bencana ويلة
١٢ Haram Tidak boleh حرم H{aram Dilarang
١٣ Hed Keluar darah Ȑحي H{aid Halo
١٤ Hamil Mengandung عامل H{a>mil Mengandung
١٥ Hikayat Cerita حكاية H{ika>yah Cerita
١٦ Hikmat kebijaksanaan حكمة H{ikmah Kebijakan, keuntunga
١٧ Hukum Hukum حكم H{ukm Hukum
١٨ Hurup Aksara حروف H{uru>f Huruf-huruf
١٩ Habib Keturunan nabi حبيب H{abi>b Kekasih
٢٠ Hajat Perlu حاجة H{a>jah Keinginan
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٥٣
٢١ Lohul mahpul
Kitab yang berisi takdir manusia
ȗلوح احملفو Lauh}il mah}fuz|
Tempat penyimpanan
kitab ٢٢ Marhum Sudah mati مرحوم Marh}u>m Sudah mati
٢٣ Maslahat Ketentraman مصلحة Mas}lah}ah Kebaikan
٢٤ Mubah Boleh dilakuan مباح Muba>h} Boleh
٢٥ Nasehat, Pitutur نصيحة Nas}i>h}ah Nasehat
٢٦ Sahabat murid صحابة S}oh}a>bah Sahabat
٢٧ Sah Bersih tanpa cacatǴص S}oh}h} Benar
٢٨ Sarah Keterangan kitab شرح Syarh} Penjelasan
٢٩ Sehat Tidak sakit صحة S}ih}h}ah} Sehat, kondisi baik
٣٠ Tahayul Angan-angan ختيل Takhoyyal Berhayal
٣١ Wahdat Tidak menikah وحدة Wah}dah Hanya satu
٣٢ Istirahat Istirahat استراحة Istiro>h}ah Istirahat
Čč (وت تdžغيير ال/ƫ / وتDž ǺلƑ / ǣ)k(/
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Jakim Neraka paling panas
Jah}i<m Salah satu جحيمnama neraka
٢ kal Keadaan حال H{a>l Keadaan
٣ kalal Boleh dilakukan حالل H{ala>l Boleh
٤ Kak Benar حق H{aqq Benar
٥ Kakiki Nyata حقيقي H{aqi<qi Nyata
٦ Halal-bikalal
Maaf-maafan حالل- Ɯالل
H{ala>l-bih{alal
Boleh-bolehan
٧ karam Tidak boleh حرم H{aram Dilarang
٨ Kamil Mengandung حامل H{a>mil Mengandung
٩ Kukum Hukum حكم H{ukm Hukum
١٠ Kurup Aksara حروف H{uru>f Huruf-huruf
١١ Kadas Kondisi kurang bersih
ǫحد H{adas Tidak bersih
١٢ Kadis Cerita nabi حديث H{adis Riwayat nabi
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٥٤
١٣ Kaji, Kyai Ulama حاج H{a<jj Orang yang sudah
melakukan ibadah haji
١٤ Kajat Butuh حاجة H{ajah Kebutuhan
١٥ Alkamdulillah
Maha puji الحمدهللا Alh}amdulilla<h
Segala puji bagi Allah
١٦ AlmarkumYang sudah mati المرحوم Almarh}u>m Yang disayangi
١٧ Kasil Hasil حاصل H}a>s}il Hasil
١٨ Kewan Binatang حيون Nayawa>n Binatang
١٩ Kayat, kayun
hidup حياةÛحي Hayy, haya<hHidup
٢٠ Kemar Kledai محار H{imar Keledai
٢١ Kukama Para ahli hukum حكماء H{ukama> Para ahli hukum
٢٢ Kurmat Hormat حرمة H{urmah Penghormatan
٢٣ Kurup Kuruf arab حرف Harf Huruf
٢٤ Mikrob Pengimaman di masjid
Mih}ro>b Tempat حمرابpengimaman
٢٥ Mukitun Meliputi حميط Muh}it} Yang meliputi
٢٦ Mukrim Perempuan yang keramat tidak boleh
dinikah
Muh}rim Yang حمرĈمdiharamkan
dinikah ٢٧ Musakap Koran, Kitab مصحف Mus}h}af Lembaran
yang terkumpul
٢٨ Mustakil Tidak mungkin مستحل Mustah}il Tidak mungkin
٢٩ Mokal Tidak masuk akal حمال Muha>l Tidak mungkin
٣٠ Nasekat Pitutur نصيحة Nas}i>hah Nasehat
٣١ Nasib Yang sudah dipastikan dalam
hidup
Nasi>b Nasib, bagian نصĈيبhidup
٣٢ Nasoka Taubat نصوحى Nasu>h}a Taubat tidak melakukan dosa lagi
٣٣ patikah Bab pembukaan فاحتة Fa>tih}ah Surat pembuka
٣٤ Sokabat murid صحابة S}oh}a>bah Sahabat
٣٥ Sikir Ilmu tenung سحر Sih}r Mengagumkan, ilmu tenung
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٥٥
٣٦ Tokid Yakin, mantap توحيد Tauh}i>d Mengesakan Allah
٣٧ Kabel Kabel حبل Habl Kabel
ČĎ ( وتdžتغيير ال/Ư / وتDž ǺلƑ / ǣ)k(/
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Akir, AkerSesudah, akhiron اخر a>khir Akhir ٢ Akerat Masa sesudah
mati Akhi<roh Alam yang اخيرة
terakhir ٣ Kabar Berita Ǝخ Khobar Kabar
٤ Kemah Rumah-rumahan خيمة Khoimah Kemar
٥ Kusus Hanya satu perkara
ȋخصو Khus}us Cuma untuk satu
٦ Komsun lima خمس KhomsLima ٧ Katam Selesai mengaji
Al-qur'an Khotam Selesai ختم
٨ Ketib Yang mengaji di masjid
Kho<t}ib Orang yang خاطبberkhutbah
٩ Kewatir Was-was خواطر Khowa<t}irHawatir ١٠ Kutbah,
kotbah Mengajar dimasjid
Khut}bah Berceramah خطبة
١١ Dukul Senggama دخول Dukhu>l Memasukkan
١٢ Eklas Lega, murni ȋاخال Ikhla>s Tulus, ikhlas
١٣ Kalipah, kalpah
Wakil حليفة Kholifah Pengganti
١٤ Keluputan, kalepatan
Melakukan kesalahan
,Khulfah Kesalahan خłلǐفLjةaib
١٥ Kiyanat Cacat berbohong خيانة Khiya>nah Berbohong
١٦ Kulkum Kala-menjing حلقوم H{ulqu>m Tenggorokan
١٧ Kuluk Cerai dari permintaan istri
Khulu’ Cerai dari istri خلع
١٨ Kusuk Mantap dalam melakuan
perintah agama
Khusyu>’ Tunduk خشوع
١٩ Muklis Hidup suci خملص Mukhlis} Orang yang tulus
٢٠ Mukelapah
Berbuat aneh خمالفة Mukho>lafah Berbda
٢١ Makluk Selain Allah مخلوق Makhlu>q Yang diciptakan
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٥٦
Čď ( وتdžتغيير ال/ƣ / وتDž ǺلƑ / ƻ)s(/
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة džوتيةال
المعDzي
١ Bangas Bangkitnya badan di hari kiamat
Ba|’s|| Bangkit بعث
٢ Kadas Kondisi kurang bersih
ǫحد H{adas Tidak bersih
٣ Kadis Cerita nabi حديث H{adis Riwayat nabi
٤ Waris Orang yang berhak menerima harta peninggalan
ǫوار Waris| Yang mewarisi
٥ Isbat Ibarat اثبات Is|ba>t Tetap
٦ Isnen, senen
Hari senin اثنني Is|nain Hari kedua
٧ Sabit Tidak berubah ثابت S|a>bi>t yangTetap, konsisten
٨ seloso Hari selasa اءǮثل S|ulas|a> Hari selasa
٩ Salju Uap air yang tebal sperti kapas
S|alj Es ثلج
١٠ Sawab Ganjaran ثواب S|awa>b Pahala, balasan
ČĐ ( وتdžتغيير ال/ǃ / وتDž ǺلƑ / ƻ)s(/
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Asar Sholat sore عصر s}r‘A Waktu asar
٢ Asli Permulaan, asal اصل As}l Asal
٣ Asil, kasil Hasil لحاص H}a>s}il Hasil
٤ Asnapun Beda-beda اصناف As}na<f Macam-macam
٥ Basar Penglihatan bisa meliat yang gaib
Bas}or Penglihatan بصر
٦ Basir Melihatnya gaib بصري Bas}i>r Maha melihat
٧ Kusus Hanya satu perkara
ȋخصو Khus}us Cuma untuk satu
٨ Eklas Lega, murni ȋاخال Ikhla>s Tulus, ikhlas
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٥٧
٩ Gasab Ghasab صبȡ Gosb Ngambil paksa
١٠ Maksut Keinginan مقصود Maqsu>d Yang dituju
١١ Maslakat Ketentraman مصلحة Mas}lah}ah Kebaikan
١٢ Muklis Hidup suci خملص Mukhlis} Orang yang tulus
١٣ Musakap Koran, Kitab مصحف Mus}h}af Lembaran yang
terkumpul ١٤ Musibat Bala مصيبة Mus}ibah Cobaan
١٥ Mustapa Terpilih مصطفى Must}ofa> Terpilih
١٦ Nasehat, nasekat
Pitutur نصيحة Nas}i>hah Nasehat
١٧ Nasib Yang sudah dipastikan dalam
hidup
Nasi>b Nasib, bagian نصĈيبhidup
١٨ Nasoka Taubat نصوحى Nasu>h}a Taubat tidak melakukan dosa lagi
١٩ Sabar Tidak terburu nafsu
Ǝص S}obar Bersabar
٢٠ sabun Sabun صابون S}o>bu>n Sabun
٢١ Sah Bersih tanpa cacatǴص S}oh}h} Benar
٢٢ Soleh Suci, orang utamaſصا S}o>lih} Orang yang solih
٢٣ Salib Kayu untuk membentang
S}oli>b Palang صليب
٢٤ Salat Sembahyang صالة S}ola>h Holat
٢٥ Slowat Bersalawat صلواة S}olawa>h Bersolawat
٢٦ Saum Puasa صوم S}oum Puasa
٢٧ Sapar Bulan safar صفر S}ofar Bulan sofar
٢٨ Sarap Urat lembut jalan rasa
S}orf Morfologi صرŃف
٢٩ Supi Ilmu agma صويف S}u>fiy Orang yang suci
٣٠ Tasawup Ilmu gaib tentang ketuhanan
Tas}owwuf Ilmu tentang تصوفketuhanan
٣١ Tasdik Bisa melihatt sebelum dikasih
tahu
Tas}di>q Pembenaran تصديق
Čđ ( وتdžتغيير ال/ƿ / وتDž ǺلƑ / ƻ)s(/
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٥٨
ƝمرDzللغة اال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Aras Bangka, sengsara ȇعر ‘Arsy Singgasana
٢ Isarat Alamat اشارة Isya>roh Isarat
٣ Kures Bangsa arab Ȉقري Quraisy Orang quraisy
٤ Kusuk Mantap dalam melakuan
perintah agama
Khusyu>’ Tunduk خشوع
٥ Masakeh Orang pinter Ǹمشاي Masya>yikh Orang yang dituakan
٦ Masarakat Manusia yang saling
berhubungan
Musya>rokahSaling مشاركهberhubungan
٧ Masgul Susah, sakit hati مشغول Masygul Sibuk
٨ Mashur Terkenal مشهور Masyhu>r Terkenal
٩ Musrik Orang yang menyembah
berhala
ȫمشر Musyrik Menyekutukan Allah
١٠ Musabihat,
Musabiyat
Perkara yang masih samar dan
membingungkan
, مشتبهة مشبهة
Musytabihah
Hal yang diragukan
١١ Musakat Miskin مشقة Masyaqqah kesulitan
١٢ Musawarat
Rembug orang banyak
Musya>waro مشاورةh
Berembug
١٣ Saban Bulan ruwah Əشع Sya‘ban Bulan sa'ban
١٤ Saru Jelek, memalukanشر Syarr Kejelekan
١٥ Sahadat, sadat
Tanda, saksi yang dipercaya
,Syaha>dah Legalitas شهادةkesaksian
١٦ Sahid, sait Saksi شهيد Syahi>d Yang menjadi saksi
١٧ Sahwat Keinginan شهوة Syahwah Keinginan
١٨ setan Setan شيطان Syait}o>n Setan
١٩ Sak, mesaake
Sedih sakit hati Ȭش Syakk Keraguan
٢٠ Samsu Matahari سƽ Syams Matahari
٢١ Sarah Keterangan kitab شرح Syarh} Penjelasan
٢٢ Sarak Sesuatu yang terkait masalah
agama
Syar Ketentuan ‘ شرعagama
٢٣ Sarat Sesuatu yang harus ada
,Syart} Ketentuan شرطsyarat
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٥٩
menurut agama ٢٤ Sarengat Ketentuan agama شريعة h ‘Syari>a Ketentuan
agama ٢٥ Sate Sate شاة Sya>t Kambing
ČĒ ( وتdžتغيير ال/Nj / وتDž ǺلƑ / ت)t(/
ƝمرDzللغة اال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Ketib Yang menjaga masjid
Kho<t}ib Orang yang خاطبberkhutbah
٢ Kutbah, kotbah
Mengajar dimasjid
Khut}bah Berceramah خطبة
٣ Kewatir Was-was خواطر Khowa<t}irHawatir ٤ Setilah Salah tingkah طالح T}ola>h Lacut
٥ Mustapa Terpilih مصطفى Must}ofa> Terpilih
٦ Mutlak Tidak ada yang lain
Mut}laq Pasti مطلق
٧ Mukitun Meliputi حميط Muh}it} Yang meliputi
٨ Mutmainah
Tentram ruhani مطمئنة Mut}mainnah
Tentram
٩ Nutfah Sperma نطفة Nut{fah Sperma
١٠ pitrah Sumbangan beras sebelum lebaran
Fit}roh Suci فطرة
١١ setan Setan شيطان Syait}o>n Setan
١٢ Sarat Sesuatu yang harus ada
menurut agama
,Syart} Ketentuan شرطsyarat
١٣ Tabib Dukun orang Arab/ Hindu
T}obi>b Dokter طبيب
١٤ Talab Belajar masalah agama
T}olab Mencari لبط
١٥ Talak Cerai طلق T}olaq Mencerai
١٦ Tarekat Jalan menuju kesempurnaan
islam
To}ri>qoh jalan menuju طريقةkesempurnaan
islam
Čē ( وتdžتغيير ال/Ǐ / وتDž ǺلƑ / ǧ)l(/
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٦٠
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Lapal, lapat
Kalimat, bahasa Arab untuk do’a
Șلف Lafz| Lafal
٢ Lapli Menurut ucapan لغطي Lafz|iy Bersifat audial
٣ Mahful Tersimpan dalam angan
ȗحمفو Mah|fu>z| Tempat penyimpanan
٤ Nalar Bisa memikirkan نظر Naz|or melihat
ČĔ ( وتdžتغيير ال/LJ /ǺلƑ وتDž / ǧ)l(/
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Loha, luhaDuha ضحى Duha> Sholat dhuha
٢ Ngawaril Halangan ȏعوار ‘awa>rid} Kayu yang menghalangi
٣ Arli Tanah أرض Ard} bumi ٤ Riyalat Mencegah sesuatu
karena ingin mencapai sesuatu
Riya>d}oh Berlatih sabar رياضة
٥ Rilak Menyusui رضاء Rod}o>' Persusuan
٦ Rilo rela رضى Rid}o> rela
٧ Laip Kurang, miski lemah
D{o’i>f Lemah ضغيف
٨ Ilapat Alamat akan adanya perjalanan
Id{o>fah Penyandaran اضافة
٩ Wulu Membasuh ketika mau sholat
,Wud}u>' Wudlu وضوءbersuci dari hadas kecil
čċ ( وتdžتغيير ال/ǟ / وتDž ǺلƑ / ǣ)k(/
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Akal Pikiran عقل ql‘A Pikiran, kecerdasan
٢ Akil Dewasa عاقل qil‘A< Orang yang
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٦١
berakal ٣ Akrab Sanak saudara اقرب Aqrab Dekat, lebih
dekat ٤ Burok Jaran seperti
manusia Buro>q Hewan buroq براق
٥ Kubur Alam setelah matiرŃبNJق Qubr Kubur
٦ Kabul Penerimaan pengantin putri
Qobu>l Diterima قبول
٧ Baka, mbaka
Tidak berubah بقاء Baqo>’ Tetap
٨ Kadar Takdir قدر Qodr Ukuran
٩ Ekrar, ekrar, ekrol
keterangan اقرار Iqro>r persetujuan
١٠ Kak Kenyataan حق Haqq Kebenaran
١١ Kakekat Kenyataan حقيقة H{aqi>qoh Kenyataan
١٢ Kakiki Nyata حقيقي H{aqiqi Nyata
١٣ Iklim Masa, hawa إقليم Iqlim Daerah, teritorial
١٤ Istika Shalat minta hujan
Istisqo>’ Sholat minta استسقاءhujan
١٥ Yakin Percaya يقني Yaqi<n Percaya
١٦ Kadim, kidam
Langgeng Ƈقد Qodim Dahulu
١٧ Kahwa Kopi قهون Qohwah Kopi
١٨ Kalbu, kalebu
Hati قلب Qolb Hati
١٩ Kamus Yang membuat ungkapan
Qo>mu>s Kamus قاموس
٢٠ Kamari Rembulan قمر Qomar Rembulan
٢١ Kaum Etnis, kerabat قوم Qoum Kaum
٢٢ Kaol Berujar, cerita قول Qoul Ucapan
٢٣ Kiyamat Akhir zaman قيامة Qiya>mah Hari akhir
٢٤ Talak Cerai طلق T}olaq Mencerai
٢٥ Kadim, kidam
Langgeng Ƈقد Qodim Dahulu
Keblat Arah ke makkah قبلة Qiblah Kiblat ka’bah
٢٦ Kiyas Antara hati dan pikiran serasi
Qiya>s Ukuran قياس
٢٧ Kudus Suci ǫقد Qudus Suci
٢٨ Kudrat Penguasa قدرة Qudroh Kuasa
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٦٢
٢٩ Kulhu Surat terakhir قلهو Qul-hu Katakanlah-Dia
٣٠ Kulkum Kala-menjing حلقوم H{ulqu>m Tenggorokan
٣١ Kulup Tidak tetap قلوب Qulu>b Berbolak-balik
٣٢ Kur’an, koran
Kitab suci agama islam
Qur’a>n Kitab agama قرانislam
٣٣ Kurban Segala sesuatu yang ditujukan kepada Allah
Qurba>n قربان
٣٤ Kures Bangsa Arab Ȉقري Quraisy Bangsa Quroisy
٣٥ Kutub Ujung قطب Qut}b Poros, pusat
٣٦ Kutuba 2 ujung قطبان Qut}baini 2 ujung
٣٧ Krabat Saudara قرابة Qoro>bat Saudara dekat
٣٨ Mutlak Tidak ada yang lain
Mut}laq Pasti مطلق
٣٩ Mukarob
Dekat dengan Allah
مقرب
muqorrob Mendekatkan diri
٤٠ Mukeno Pakaian salat مقنع Miqna' Alat penutup, cadar
٤١ Mukim Menetap مقيم Muqi>m Orang yang menetap
٤٢ Munapek Sok suci dalam hal agama
Muna>fiq Orang yang منافقlain hati dan
lisannya ٤٣ Mupakat,
Muwapakat
Satu pendapat موافقة Muwa>faqoh Saling setuju
٤٤ Musakat Miskin مشقة Masyaqqah kesulitan
٤٥ Tekdir Kepastian تقدير Taqdi>r Kepastian
٤٦ Tarekat Jalan menuju kesempurnaan
islam
To}ri>qoh jalan menuju طريقةkesempurnaan
islam ٤٧ Wektu,
wekdal Saat yang
ditetapkan untuk sholat
Waqt Waktu وقت
čČ ( وتdžتغيير ال/ƹ / وتDž ǺلƑ/ Ƨ)j(/
ƝمرDzاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Jabaniyah Malaikat penjaga زبانية Zaba>niyah Nama
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٦٣
malaikat ٢ Jabur Zabur زبور Zabu>r Kitab nabi
Daud ٣ Jaetun Pohon dan buah
untuk minyak dari Palestina
Zaitu>n Buah zaitun زيتون
٤ Jakat Jakat di bulan Ramadan
Zaka>h Harta yang زكاةdiberikan
untuk menyucikan
harta ٥ Jaman Waktu, masa
yang lama Zama>n Masa زمان
٦ jam-jam Air dari Makkah زم-زم Zam-zam Air dari Makkah
٧ Jarapah Hewan seperti unta
Zaro>fah Jerapah زرافة
٨ Jarat Kuburan, keramatزيارة Ziya>roh Berkunjung
٩ Jebad Wangi-wangian زباد Zaba>d Salah satu macam
minyak wangi١٠ Jijarah Ziarah زيارة Ziya>roh Berkunjung
١١ Jimat Yang punya daya melebihi kodrat
A ‘zi>mah Mantera عزمية
١٢ Jina Zina زنا Zina> Melakukan hubungan
tanpa ikatan sah
١٣ Jumerut Intan jamrut زمرد Zumurrud Intan
١٤ Lajim Umum, banyak الزم La>zim Umum
١٥ Takjir Hukuman hakim تعزير Ta‘zi>r Hukuman
١٦ Tanajul Naik turun تنازل Tana>zul Turun
١٧ wajir Patih وازر Wa>zir Perdana mentri
١٨ MustajilahMenyimpang dari yang benar
Mu’tazilah Keluar معتزلهgolongan
čč ( وتdžتغيير ال/ƹ / وتDž ǺلƑ/ƻ)s(/
Ɲاللغة نمر الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Jais Pasti جائز Ja>iz Boleh
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٦٤
٢ Jus Juz جزء Juz ' Bagian
٣ Majas Tidak ada benar جماز Maja>z Kiasan
٤ Masmur Kitab Nabi Daud مزمور Masmu>r Kitab zabur
٥ Nujus Tidak taat sama laki laki
Nusyu>z Menentang نشوزsuami
٦ pirus Intan hijau فريز Fairuz Intan permata
٧ Suhud Menjauhkan diri dari kesenangan
untuk ibadah
Zuhu>d Menjauhkan زهودdiri dari duniawi
Ƨ (Ơƕواdžتغيير ال ǯبيا Ƨ.Č . اديةƭȁا Ơƕواdžتغيير ال
ƍ( ƠƕاDž ليƑ اولةǍ ةƮتغيير فت/ e/ Ɲاللغة نمر
الجاويةǺDzاللغة المع
العربيةالترجمة الdžوتية
المعDzي
١ tibeK Pegawai masjid طباخ Kho>tib Orang yang khutbah
٢ lapaeMukh
Berbuat aneh الفةخم Mukho>lafah Berbeda
ƙ ( ƠƕاDž ليƑ ƝرDžاǡ ةƮتغيير فت/ e/
Ɲاللغة نمر الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ badeJ Wangi-wangian بادز Zaba>d Salah satu macam
minyak wangi٢ Kerabat Saudara قرابة Qoro>bat Saudara dekat
٣ Menara Tempat tinggi di dekat masjid
Mana>r Menara نارم
٤ waneK Binatang يوانح H}ayawa>n Binatang
٥ 1psu eN Marah, condongnya hati
Nafs Jiwa فسن
٦ Rekangat Bilangan salat ركعات Rokaa<'t Bilangan salat
٧ teSlam Tentram ةمسال Sala>mah Wselamat
٨ kdireT Kepastian قديرت Taqdi>r Kepastian
٩ kaleTaw Kokoh hati menjalani kesusahan
Tawakkal Berserah diri لكتو
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٦٥
١٠ ktu, Wewekdal
Saat yang ditetapkan untuk
sholat
Waqt Waktu قتو
Ƨ( ƠƕاDž ليƑ اولةǍ ةƮتغيير فت/ i/
Ɲاللغة نمر الجاوية
ǺDzاللغة المع عربيةال
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ nabatiJ Habis senggama نابةج Jana>bah Sperma
/i /تغيير فتƮة ǡاDžرƑ Ɲلي DžاƠƕ ) د
Ɲاللغة نمر الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
٢ jabtiMus Terlaksana keinginannya
Mustajab Terkabul doa جبتمس
٣ lakiR Menyusui ضاءر Rod}o>' Persusuan
Ƕ ( ƠƕاDž ليƑ ƝرDžاǡ ةƮتغيير فت/u/
Ɲاللغة نمر الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ libuK Anjing لبك Kalb Anjing
٢ npangauMt
Berguna keselamatan
Manfa'ah Berguna نفعةم
٣ sakatuM Miskin شقةم Masyaqqah kesulitan
٤ kenouM Pakaian salat قنعم Miqna' Alat penutup, cadar
/o/تغيير فتƮة Ǎاولة Ƒلي DžاƠƕ ) و Ɲاللغة نمر
الجاويةǺDzاللغة المع
العربيةالترجمة الdžوتية
المعDzي
١ soosel Hari selasa ثلǮاء S|ulas|a> Hari selasa
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٦٦
Ƕ( ƠƕاDž ليƑ ƝرDžاǡ مةljتغيير/a/
Ɲاللغة نمر الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ biraK Alam setelah mati NJرقŃب Qubr Kubur
/o/تغييرljمة ǡاDžرƑ Ɲلي DžاƠƕ ) و
Ɲاللغة نمر الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ nyooD Dunia نياد Dunya Dunia
٢ ngooD Do’a عاءد Dua>>’ Dunia
٣ otbahk Mengajar dimasjid
Khut}bah Berceramah طبةخ
٤ haoL Duha حىض Duha> Sholat dhuha
٥ gatoL Suara suatu kata لغة Lugoh Bahasa
٦ horoL Sholat siang هرظ Z|uhr Sholat dhuhur
٧ kok loL Sinar binar ل ǘلǘ Lu'lu' mutiara
٨ dinoM Tukang adzan ذنمǘ Muadz|in Orang yang adzan
٩ kaloM Tidak masuk akal الحم Muha>l Tidak mungkin
ƹ ( ƠƕاDž ليƑ اولةǍ مةljتغيير/o/
Ɲاللغة نمر الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ kaoNas Taubat حىصون Nasu>h}a Taubat tidak melakukan dosa lagi
ƫ ( ƝرDžاǡ مةljتغيير ƠƕاDž ليƑ /e/
Ɲاللغة نمرǺDzيالترجمة اللغة المعDzالمع
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٦٧
الdžوتية العربية الجاوية١ losoes Hari selasa اءثǮل S|ulas|a> Hari selasa
Nj ( ƠƕاDž ليƑ ƝرDžاǡ Ɲرƾǥتغيير /e/
Ɲاللغة نمر الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ braE Pisah, rusak براءا Loro>’ Pembebasan
٢ dahE Waktu nunggu دةع I’ddah Masa
٣ klasE Lega, murni اȋخال Ikhla>s Tulus, ikhlas
٤ Ekrar, krar, ekrole
keterangan قرارا Iqro>r persetujuan
٥ lmu, Engelmu
Ilmu لمع ‘ilm Ilmu
٦ blateK Arah ke makkah قبلة Qiblah Kiblat ka’bah
٧ mareK Kledai محار H{imar Keledai
٨ saneL Mulut لسان Li’sa>n Mulut
٩ heMasak Orang pinter ايمشǸ Masya>yikh Orang yang dituakan
١٠ kradeM Naik surga sejasadnya
Mi’roj Naik, tangga غراجم
١١ keMunap Sok suci dalam hal agama
Muna>fiq Orang yang قفمناlain hati dan
lisannya ١٢ heSol Suci, orang utamaصاſ S}o>lih} Orang yang
solih ١٣ keTab Menurut عبتا Ta>bi‘ Yang ikut
١٤ kreTa Oarng yang mencari
kesempurnaan islam
ȫ Ta>rik Yangرتاmeninggalkan
ǻ ( ƠƕاDž ليƑ اولةǍ Ɲرƾǥتغيير/e/
Ɲاللغة نمر الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ ngateSar Ketentuan agama عةيشر Syari>a‘h Ketentuan agama
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٦٨
٢ Nasehat, nasekat
Pitutur نصيحة Nas}i>hah Nasehat
٣ kateKak Kenyataan حقيقة H{aqi>qoh Kenyataan
٤ heTasb Digunakan untuk menghhitung
dzikir
Ǵ Tasbi>h} mensucikanبيتسAllah
LJ ( ƠƕاDž ليƑ ƝرDžاǡ Ɲرƾǥتغيير/a/ Ɲاللغة نمر
الجاويةǺDzاللغة المع
العربيةالترجمة الdžوتية
المعDzي
١ baaMunas Sesuai dengan بسمنا Muna>sib Saling sesuai
ǧ ( ƠƕاDž ليƑ ƝرDžاǡ Ɲرƾǥتغيير/e/ Ɲاللغة نمر
الجاويةǺDzاللغة المع
العربيةالترجمة الdžوتية
المعDzي
١ Tekad, nekad
Kemantapan hati إعتقاد I' tiqo<d Keyakinan kuat
ǫ ( ƠƕاDž ليƑ ƝرDžاǡ Ɲرƾǥتغيير/u/
Ɲاللغة نمر الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
١ bauR Orang yang membungakan
uang
Riba> Bunga uang بار
ǯ ( ƠƕاDž ليƑ اولةǍ Ɲرƾǥتغيير/u/
Ɲاللغة نمر الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
٢ luTakr Menepati janji ريتقر Taqri>r Keputusan, persetujuan
ƙ .č. يةƕاDzƦال Ơƕواdžتغيير ال الDzمƝر
المعDzيالترجمة اللغة المعǺDzاللغة وجود
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٦٩
الdžDzƦاƕتة Ɲالمتغير
الdžوتية العربية الجاوية
tunaeJ Pohon dan buah untuk minyak dari
Palestina
Zaitu>n Buah تونزيzaitun
)ai ( ي↓ ae
lahaeL malam لةلي Lailah malam
inbKati Malaikat pencatat
amal
Ka>tibain 2 يƏكاتmalaikat pencatat
amal
)ai (ي↓ i
irusp Intan hijau زفري Fairuz Intan permata
n, eIsnsenen
Hari senin ننياث Is|nain Hari kedua
tanes Setan طانشي Syait}o>n Setan
maheK Rumah-rumahan
Khoimah Kemah يمةخ
١
)ai ( ي↓ e
seKur Bangsa arab رقȈي Quraisy Orang quraisy
taoM Mati تمو Maut Mati
laoK Berujar, cerita
Qoul Ucapan لقو
)au ( و↓ ao
lanaaoM Sebuatn para ahli agama
yang unggul
Maula>na Tuan kita النامو
lanauM Sebuatn para ahli agama
yang unggul
Maula>na Tuan kita النامو
٢
)au ( و ↓ u
luduM Sholawat di kelahiran
nabi
Maulu>d Hari lahir لودموnabi
haroJ Lintang, inten
Jauhar Mutiara هرجو
liyaO Kekasih Allah
Auliya>' Para wali لياءأو
batoT Tidak melakukan dosa lagi
Taubah Tidak بةتوmelakuka
n dosa lagi
kidoT Yakin, mantap
Tauh}i>d Mengesak حيدتوan Allah
)au ( و
↓ o
retoT Kitab perjanjian
lama
Tauroh Kitab رةتوnabimusa
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٧٠
الDzقDŽ.ت الDzقDŽ في الdžوامČ .Ơ. ت
ƍ(يةƕاDzƦال Ơوامdžفي ال DŽقDzال الDzمƝر
ǯياƜاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المع العربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
aljJa Setan الجد Dajja<l Setan
amnJaha Neraka, pengumpat"
keparat"
Jahannam Nama مهنجneraka
utrJume Intan jamrut درزم Zumurrud Intan
inwKa Ijab نوك Kawwin Menghubungkan
atdLa nikmat ةذل Laz|z|ah Lezat
im, lMuamalim
Penunjuk ملمع
Mua’llim
Orang yang alim
isrMuda
Guru agama
سرمد
Mudarris
Pengajar
Musola Tempat ibadah
Mus}olla Tempat ىلمصuntuk solat
١
في njوس الكلمة
obrMuka
Dekat dengan Allah
برمق
muqorrob Mendekatkan diri
anMutmaih
Tentram ruhani
Mut}mainn ةئنمطمah
Tentram
ilTaja Wujud Allah di
dunia
Ɵيل Tajalli> Yang maha agung, mulia
urbTaka Sombong ركبت Takabbur Sombong
urkTapa Sujud lahir batin
Tafakkur Berfikir ركتف
at, mUatmku
Rakyat yang menjalankan
hal keagamaan
,Ummah Ummat ةمأpengikut
imU
Ibu مأ Umm Ibu
في njوس الكلمة
id, ySaitySa
Sebutan untuk orang
Arab
Sayyid Tuan ديس
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٧١
atnSu Dianjurkan menjalanka
n
Sunnat Hal yang ةنسdianjurkan
alwSa Hari raya لوش syawwal Sawal
udjTah Salat malamدجهت Tahajjud Solat malam
atmTa Habis, selesai
tamm Sempurna تمت
upwTasa Ilmu gaib tentang
ketuhanan
Tas}owwufIlmu فوتصtentang
ketuhanan
alkTawe Kokoh hati menjalani kesusahan
Tawakkal Berserah لتوكdiri
kKa Kenyataan قح Haqq Kebenaran
dKa Batas دح H{ad Batas
dMu Takaran beras dua
tangan
Mudd Satu دمtekanan
bSa karena بس Sabb Sebab
psa Lapisan فص S}off Barisan
, kSamesaake
Sedih sakit hati
Ȭ Syakk Keraguanش
٢
في ƍخر الكلمة
sKa Hanya satu خاȋ Khos}}}s} Husus
ƙ(اديةƭȁا Ơوامdžفي ال DŽقDzال
الDzمƝر
ǯياƜاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المعالعربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
Jaib Mengagumkan جائبع Ja<ib‘ |A Aneh Jimat Yang punya
daya melebihi kodrat
Zi<mah‘a Mantera زميةع
Rebo Hari rabo اءربعأ a'‘rbia<A Hari ke empat
Senen Hari senin ننيإث nainIs| Hari ke dua
١
ǧوƍ في الكلمة
يف مقطعنيJub-ria Sombong عجب-
رياء
U ‘jb-riya>' Sombong
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٧٢
Kabat Masjid di makkah
bah’aK Ka’bah بةعك
Mutamat
Yang dianggap sudah benar
tamad’uM Bisa تمدعمdipercaya
Maonah Punya kelebihan
karena iman
nahu’Ma Pertolongan< ونةعم
Saban Bulan ruwah عشƏ ban‘Sya Bulan sa'ban
Koran Kitab suci agama islam
na>’Qur Kitab agama ناقرislam
Masalah Pekara yang masih
dimusyawarahkan
laha’Mas Masalah لةأمس
Tawil Arti mimpi ويلأت wi>la'T Penafsiran
Tekad Kemantapan hati
ki>da'T Penguat كيدأت
MujadahMenahan nafsu دةهجما dahaMuja>h
Bersungguh-sungguh
Sadat Tanda, saksi yang dipercaya
,Syaha>dah Legalitas شهادةkesaksian
Saur Sahur ورحس u>rhSa Waktu sahur
Wadat Tidak menikah دةحو }dahhWa Hanya satu
Istipar Minta ampun فارغاست fa>rgIsti Minta ampun
Kewan Binatang وانيح wa>nyaKa Binatang
٢
njفي وس الكلمة
MupakatSatu pendapat افقةوم faqowa>Muh
Saling setuju
Wulu Membasuh ketika mau
sholat
,u>'Wud} Wudlu ءوضوbersuci dari hadas kecil
Asma Nama اƧءا a<'Asm Nama
Baka, mbaka
Tidak berubah ءبقا ’o>Baq Tetap
Ria Sombong ءريا >'aRiy Sombong
Ebra Pisah, rusak ءابرا ’o>Ibr Pembebasan
Eja Dijelaskan satu-satu
a>Hij Mengeja’ ءهجا
Istika Shalat minta hujan
o>Istisq Sholat minta’ ءاستسقاhujan
في ƍخر seloso Hari selasa Ǯاءثل >|alasS|u Hari selasa
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٧٣
Rebo Hari rabo اءأربع a'‘Arbia< Hari ke empat
Howo Rasa ءهوا ’a>Haw Cuaca, udara
Dongo Do’a ءدعا ’a>>Du Dunia
Balak Bahaya ءبال ’a>Bal Bencana
Gono Kekayaan ناȡء a>'Gon kekayaan
٣
الكلمة
Kukama Para ahli hukumءحكما >aH{ukam Para ahli hukum
الDzقDŽ في الdžواč .Ơƕ. ت
الDzمƝر
ǯياƜاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المعالعربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
Adil Adil دلاع dil‘A< Orang yang adil
Ajaib Mengagumkan ئباجع ja>ib‘ A Aneh
Ajat, Kajat
Keinginan حاجة H}a>jah Keinginan
Aib, Gaib
Kasat mata ئباغ Gho>ib Kasat mata
Akil Dewasa قلاع qil‘ < A< Orang yang berakal
Alam Dunia لماع lim‘ > A< Alam
Alamat Tanda akan ada sesuatu
,la>mah‘ |A Alamat مةعالtanda
Alim, kaliman
Tidak suka bercakap
lim>‘A Orang pintar لماع
Amil Pengawai masjid
mil >‘>A< Orang yang ملاعbekerja
Amin Semoga tercapai
Ǔنيم a>mi>n Semoga Allah
mengabulkan
١
njفي وس الكلمة
njوس الكلمة
Arwah,
ruwah Roh, sukma حاارو Arwa>h Roh-roh
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٧٤
Asil, kasil
Hasil صلاح H}a>s}il Hasil
AsnapunBeda-beda فااصن .As}na>f> Macam-macam
Bab Bagan باب Ba>b Pintu
Baenat Bukti, keterangan
Bayyina>t Bukti تابين
Balik Gedhe البȠ Ba>lig Dewasa
Bihal Anak jaran لابغ Bigo>l Hewan seperti jaran
Burok Jaran seperti manusia
Buro>q Hewan قابرburoq
Batin Arti dalam طناب Ba>t}in Bagian dalam
Bilal Orang adzan jumat
Bila>l Orang yang لبالadzan sholat
jumat
Daerah Desa ئرةاد Da>iroh Putaran
Ndelalah,
delalah
Untungnya لة دال Dila>lah Petunjuk
Rajat Tingkat جةراد Daro>jah Tingkat
Dukul Senggama لودخ Dukhu>l Memasukkan
Eklas Lega, murni ȋاخال Ikhla>s Tulus, ikhlas
Ekrar, ekrar, ekrol
keterangan رااقر Iqro>r persetujuan
Gopar Ampun فȡرا Gofa>r Ampunan
Goib Kasat mata ȡئبا Go>ib Yang kasat mata
Habib Keturunan nabi ببيح H{abi>b Kekasih
Hajat, kajar
Perlu جةاح H{a>jah Keinginan
njفي وس ,Hakekat الكلمة
hakekat Sebenarna قةيحق H{aqi>qoh Kenyataan
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٧٥
Hakum kakim
Kang ngadili كماح H{a>kim Orang yang mengadili
Hal, kal Keadaan لاح H{a>l Keadaan
Halal, kalal
Boleh dilakukanلحال H{ala>l Boleh
Hikayat Cerita يةاحك H{ika>yah Cerita
Hurup Aksara فوحر H{uru>f Huruf-huruf
Ibarat Pelajaran رةباع ‘iba>rah Perumpamaan
Ijab Jawab اƶاب Ija>b Menjawab
Ijabah Dibolehkan بةااج Ija>bah Dikabulkan
Ijasah boleh زةااج ijazah Pengesahan
Ijemak, ijmak
Kesepakatan para ahli agama
Ijma>’ kesepakatan عاامج
Ijabah Dibolehkan بةااج Ija>bah Dikabulkan
Ijasah boleh اجازة ijazah Pengesahan
Ijemak, ijmak
Kesepakatan para ahli agama
Ijma>’ kesepakatan عاامج
Isbat Ibarat تااثب Is|ba>t Tetap
Istijab Terkabul بااستج Istaja>b Menerima, minta
diterima
Istidrat, Istijrat
Perbuatan orang kafir
Istidroj Mampu جااستدرberangsur
Istilah Istilah اصطالح Is{t}ila>h} Istilah
Jabaniyah
Malaikat penjaga
Zaba>niyah Nama نيةازبmalaikat
Jabur Zabur روزب Zabu>r Kitab nabi Daud
Jajal Setan لادج Dajja<l Setan
Jaetun Pohon dan buah untuk minyak dari Palestina
Zaitu>n Buah zaitun نوزيت
Jais Pasti ئزاج Ja>iz Boleh
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٧٦
Jakat Jakat di bulan Ramadan
Zaka>h Harta yang ةاكزdiberikan
untuk menyucikan
harta
Jakim Neraka lapis ke dua
Jah}i>m Nama ميجحneraka
Jalal Kemulyaan Allah
Jala>l Yang maha لجالAgung
Setilah Salah tingkah طالح T}ola>h Lacut
Kadis Cerita nabi ثيحد siH{ad Riwayat nabi
Kajat Butuh جةاح <jahaH{ Kebutuhan
Kakekat Kenyataan قةيحق qohi>H{aq Kenyataan
Kalimat Kalimat مةيكل mahiKal Kalimat
Kalipah, kalpah
Wakil حليفة fahiKhol Pengganti
Kamus Yang membuat ungkapan
su>moQ Kamus< موساق
Kapir, kapiran
Orang yang tidak percaya
Allah
Ka>fir Orang yang فراكmenyekutuk
an Allah
Kemar Kledai رامح <raH{im Keledai
Kewan Binatang ناحيو na<Hayaw Binatang
Kemis Hari kamis Ʀسي si>Kham Hari kamis
Ketib Pegawai masjid طباخ tibo>Kh Orang yang khutbah
Kiyamat Akhir zaman مةاقي maha>Qiy Hari akhir
Kiyanat Cacat berbohong
naha>Khiy Berbohong نةاخي
Kiyas Antara hati dan pikiran serasi
sa>Qiy Ukuran ساقي
Keparat Melanggar larangan
Kifa>roh Denda رةاكف
Kitab Buku tentang agama
Ktia>b Buku باكت
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٧٧
Kulkum Kala-menjing موحلق H{ulqu>m Tenggorokan
Kulup Tidak tetap بوقل Qulu>b Berbolak-balik
Kurban Segala sesuatu yang ditujukan kepada Allah
Qurba>n Kurban ناقرب
Kusuk Mantap dalam melakuan
perintah agama
Khusyu>’ Tunduk عوخش
Kusus Hanya satu perkara
ȋ Khus}us Cuma untukوخصsatu
Laip Kurang, miski lemah
D{o’i>f Lemah فيضغ
Lesan Mulut نالس Li’sa>n Mulut
Majas Tidak ada benar زاجم Maja>z Kiasan
MajenunBodoh dalam hal agama
Majnu>n Gila نوجمن
Maksut Keinginan دومقص Maqsu>d Yang dituju
Makdum
Ulama مومقد Maqdu>m Yang didahulukan
Makbud Menyembah Allah
Ma’bu>d Yang دومعبdisembah
Maklum Titah قوخمل Makhluq Yang diciptakan
Maklumat
Pengumuman ماتومعل Ma’lu>ma>t Pengumuman
Makmum
Ikut sembayang مومأم Ma’mu>n Ma’mum
Maut, maot
Mati توم Maut Mati
Maonah, mangun
ah
Punya kelebihan
karena iman
Ma’u>nah Pertolongan نةومع
Maphum
Ngerti مومفه Mafhu>m Mengerti
Marhum Sudah mati مومرح Marh}u>m Sudah mati
Masarakat
Manusia yang saling
Musya>rok ركهامشah
Saling berhubunga
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٧٨
berhubungan n
Masgul Susah, sakit hatiلومشغ Masygul Sibuk
Mashur Terkenal رومشه Masyhu>r Terkenal
Mekrad, mikrad
Naik surga sejasadnya
Mi’roj Naik, tangga جرامغ
Mukelapah
Berbuat aneh فةالخم Mukho>lafah
Berbda
Mubalig Orang yang menyiarkan
islam
Muba>lig Orang yang لȠامبmenyampai
kan
MujadahMenahan nafsu هدةاجم Muja>hadah
Bersungguh-sungguh
Munajat Benar benar menghadap Allah
waktu salat
Muna>jah جةامنNenghadapk
an diri kepada Allah
Munajim
Ahli perbintangan
Muna>jim Ahli جمامنastronomi
Munapek
Sok suci dalam hal agama
Muna>fiq Orang yang فقامنlain hati dan
lisannya
Munasaba
Sesuai dengan سبامن Muna>sib Saling sesuai
Musapir Orang yang bepergian
Musa>fir Orang yang فرامسbepergian
Musawarat
Rembug orang banyak
Musya>war ورةامشoh
Berembug
Naib Jabatan pegawai masjid jadi penghulu
Na>'ib Pngganti ئبانwali
Naim Tidur ئمان Na>'im Orang yang tidur
Nasehat, nasekat
Pitutur حةينص Nas}i>hah Nasehat
Nasib Yang sudah dipastikan
dalam hidup
Ĉبينص Nasi>b Nasib, bagian hidup
Nujus Tidak taat sama laki laki
Nusyu>z Menentang زونشsuami
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٧٩
N ur Sorot رون Nu>r Cahaya
Ngadat, adat
Bersifat umum دةاع dah ‘A< Kebiasaan
Ngadil,adil
Memeriksa perkara
dil ‘A< Tidak berat دلاعsebelah
Ngajaib, ajaib
Sangat aneh ئباعج Ja<ib ‘A< Aneh
Ngalim Ahli ilmu اعƁ lim ‘a> Orang pintar
Ngam Umum, orang banyak
mm ‘a> Umum ماع
Ngawaril
Halangan اعوȏر Wa<rid ‘A Kayu yang menghalang
i
Ngibadah,
ngibadat
Melakukan ritual agama
Ba<dah ‘I Ibadah دةباع
Ngibarat, ibarat
Menurut, pelajaran
Ba<roh ‘I Persamaan رةاعب
Ngidul pitri
Lebaran د الفطريعDul fit}ri ‘I Hari raya idul fitri
patikah Bab pembukaanحتةاف Fa>tih}ah Surat pembuka
Pirail, prail
Pembagian harta
Faro>id} Ilmu ئȐافرmawaris
Riyalat Mencegah sesuatu karena ingin
mencapai sesuatu
Riya>d}oh Berlatih ضةاريsabar
Risalat Surat perintah لةارس Risa>lah Surat
Riwayat Dongeng, cerita يةارو Riwa>yah Dongeng
Rukuk, rekangat
Membungkuk ketika salat,
Ruku< Membungku ‘< عوركk ketika
salat
Saat, Sangat
Waktu yang baik untuk mengabulkan
Sa>‘ah Waktu عةاس
Sabil Perang agama dengan musuh
orang akfir
Sabi<l Jalan لبيسب
Sabit Tidak berubah بتاث S|a>bui>t yangTetap, konsisten
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٨٠
sabun Sabun بوناص S}o>bu>n Sabun
Sokabat,sahabat
murid بةاصح S}oh}a>bah Sahabat
Sahadat, sadat
Tanda, saksi yang dipercaya
,Syaha>dah Legalitas دةاشهkesaksian
Sahid, sait
Saksi ديشه Syahi>d Yang menjadi
saksi
Soleh Suci, orang utama
ſ S}o>lih} Orang yangاصsolih
Salib Kayu untuk membentang
S}oli>b Palang بليص
Slamet Tentram سالمة Sala>mah Wselamat
Salat Sembahyang صالة S}ola>h Holat
Saur Sahur روسح Sahu>r Waktu sahur
Sapangat
Restu عةاشف h‘ Syafa>a Pertolongan
Sawab Ganjaran باثو S|awa>b Pahala, balasan
Sujud Tersungkur دوسج Suju>d Tersungkur
Suhud Menjauhkan diri dari
kesenangan untuk ibadah
Zuhu>d Menjauhkan دوزهdiri dari duniawi
Tabek Menurut بعات ‘<biaT Yang ikut
Tabib Dukun orang Arab/ Hindu
T}obi>b Dokter بيطب
Tahlil Dzikir lafad tahlil
ال اله Tahli><l Lafad لليهت إال اهللا
Tekdir Kepastian ريتقد Taqdi>r Kepastian
Takjir Hukuman hakim
Zi<r‘Ta Hukuman ريتعز
Takyin Nyata, yakin نيتعي Yi<n‘Ta Nyata, tampak
Takrul Menepati janji ريتقر Taqri>r Keputusan, persetujuan
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٨١
Tanajul Naik turun زلاتن Tana>zul Turun
Tangadur
Halangan, cegah
Z|ur‘ Taa< Halangan تعاذر
Tangala luhur ىلاتع la‘ Taa> Yang maha luhur
Tangat Nurut عةاط h‘ T}o>a Taat
Tangawud
Do'a pendek وذاتع Wuz|‘ Taa> Lafad اعوذباهللا من الشيطان
الرجيم
Tapsir Keterangan kalimah dalam
al Qur'an
Tafsi>r Tafsir, arti ريتفس
Tarek Oarng yang mencari
kesempurnaan islam
Ta>rik Yang رȫاتmeninggalk
an
Tarekat Jalan menuju kesempurnaan
islam
To}ri>qoh jalan قةيطرmenuju
kesempurnaan islam
Tasbeh Digunakan untuk
menghhitung dzikir
Ǵ Tasbi>h} mensucikanيتسبAllah
Tasdik Bisa melihatt sebelum dikasih
tahu
Tas}di>q Pembenaran قيتصد
Taslim Selamat ميتسل Tasli>m Keselamatan
Tawil 1 Panjang umur ولاط T}o>wil Panjang
Takwil Arti mimpi ليتأو Ta'wi>l Penafsiran
Tekad, nekad
Kemantapan hati
Ta'ki>d Penguat ديتأك
Tawakup
Menghadap Allah
tika>f‘ i Berdiam diri فاإعتكdi masjid
Wasir, wajir
Patih زراو Wa>zir Perdana mentri
Wapat Mati ةاوف Wafa>t Meninggal
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٨٢
Waris Orang yang berhak
menerima harta peninggalan
Waris| Yang رǫاوmewarisi
Kadi Yang mengadili ضيقا Qo<d}i< hakim
Dai Kyai yang ceramah
Da< i< ‘ Yang داعيberdakwah
Mujaki Yang berzakat مزكى Muzakkiy Yang mengeluark
an zakat
Bani Anak, keturunan
Ɩب Bani Keturunan, anak
Gini Yang kaya ينȡ Goniy Yang kaya
Majusi Ahlu tenung جموسي Maju>siy Orang majusi
Mupti Ahli musyawaroh dalam islam
Ɠمف Muftiy Pemberi fatwa
Adha Hari raya kurban
Adh}a< kurban أضحى
Suro Bulan Asyuro عشورى A‘ syu<ro< Bulan asyuro
Aula Ruangan yang lebar
Aula< Yang utama أوىل
Dakwa Menuduh دعوي Da‘|wa Panggilan
Patwa Perkataan ualma ahli kitab
Fatwa> Perkataan فتوى
Musola Tempat ibadah مصلى Mus}olla Tempat untuk solat
Takwa Patuh تقوى Taqwa Menjalankan perintah menjauhi larangan
Kubro Besar ىƎك Kubro Besar
Loha, luha
Duha ضحى Duha> Sholat dhuha
Makna Arti keternagan Ɩمع Ma’na’ Arti
٢
Mustapa Terpilih مصطفى Must}ofa> Terpilih
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٨٣
Musama Menurut, disebut
Musamma Yang مسمىdisebut
Badani Tubuh بدين Badaniy Yang bersifat biologis
Jasmani Badan جسمين Jasmaniy Bersifat jasmani
Ajali Alam yang dahulu
,A ‘zaliy Dahulu عزيلasing
Tajali Wujud Allah di dunia
Ɵ Tajalli> Yang mahaليagung, mulia
Abadi Langgeng ابدي Abadiy Bersifat kekal
Baduwi Adesa بدوي Baduwiy Suku baduwi
Kakiiki Nyata حقيقي H{aqiqi Nyata
Lapli Menurut ucapanلغطي Lafz|iy Bersifat audial
ƣ .Ɲيادƹ وƍ افةljȃا
ƣ .Č .Ơƕواdžافة الljƑ ǬDzالƝر
ǯياƜاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المعالعربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
laAj Batas, mati اجل Ajal Batas waktu, kematina
laAk Pikiran عقل A‘|ql Pikiran, kecerdasan
saAr Bangka, sengsara
ȇعر Arsy‘ Singgasana
r, aAsngasar
Sholat sore عصر S{r‘A Waktu asar
naAm Tentram امن Amn Tentram, aman
roilaJab Jibril ائيلƎج Jibro<i<l Jibril
l, aLap
lapat Kalimat,
bahasa Arab Șلف Lafz| Lafal
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٨٤
untuk do’a hab, aMad
madhab Yang
menemukan hukum islam
Maz|hab Imam dalam مذهبhukum islam
kapaMus Koran, Kitab مصحف Mus}h}af Lembaran yang
terkumpul baNas Keturunan نسب Nasab Silsilah
s IIapNa Nafas نفس Nafs Nafas
haSar Keterangan kitab
Syarh} Penjelasan شرح
kaSar Sesuatu yang terkait masalah
agama
Syar‘ Ketentuan شرعagama
taSar Sesuatu yang harus ada menurut agama
,Syart} Ketentuan شرطsyarat
kaTar Puasa mutih ȫتر Tark Meninggalkan
naKap Bungkus mayat
Kafn Kafan كفة
-baKaskasap
Pekerjaan كسب Kasb Pekerjaan
m, uKukukum
Putusan pengaduan
H{ukm Hukum حكم
kuKul Cerai dari permintaan
istri
Khulu’ Cerai dari istri خلع
puKur Kuruf arab حرف Harf Huruf
buKut Ujung طبق Qut}b Poros, pusat
ruLuh Sholat siang ظهر Z|uhr Sholat dhuhur
pataneKal Melakukan kesalahan
,Khulfah Kesalahan خłلǐفLjةaib
Kalebu Hati قلب Qolb Hati
liseMaj Perkumpulan orang pinter
Majlis Ruangan جملسpertemuan
noeMuk Pakaian salat مقنع Miqna' Alat penutup, cadar
١فøøøøي njøøøوس الكلمة
nuneMaj Bodoh dalam hal agama
Majnu>n Gila جمنون
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٨٥
nahepit Perbuatan jelek
berbohong
Fitnah Menuduh فتنةyang tidak
benar riKib Berhubungan
dengan agama Ǝك Kibr Sombong
liping Kelakuan / tindak-tanduk
Fi‘l Pekerjaan فعل
biKul Anjing كلب Kalb Anjing
roLoh Sholat siang ظهر Z|uhr Sholat dhuhur
iKamar Rembulan قمر Qomar Rembulan
iAsl Permulaan, asal
As}l Asal اصل
uKaleb Hati قلب Qolb Hati
في ƍخر الكلمة
uSar Jelek, memalukan
Syarr Kejelekan شر
٢
a Manar Tempat tinggi di dekat masjid
Mana>r Menara منار
ƣ .č .Ơوامdžافة الljƑ ǬDzالƝر
ǯياƜاللغة ال الجاوية
ǺDzاللغة المعالعربية
الترجمة الdžوتية
المعDzي
delalahN Untungnya دال لة Dila>lah Petunjuk
deresN Ngaji دراس Daros Belajar
balekM Gedhe Ƞبال Ba>lig Dewasa
lagaLe Berbuat yng sia-sia
,<Lago لغو-لغاlagw
Omong kosong
saakeMe Sedih sakit hati
Ȭش Syakk Keraguan
ǧوƍ يøøف الكلمة
tilahSe Salah tingkah
T}ola>h Lacut طالح
jamnRa Dilempar batu
Rojm Dilempar batu رجم njفي وس Jumlah Jumlah لةمج lahbJum Jumlah الكلمة
ulAhl Orang pintar
,Ahli اهلahlul
Famili, kerabat
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
٨٦
anKapir Orang yang tidak
percaya Allah
Ka>fir Orang yang كافرmenyekutukan
Allah
inKoms Lima سƦ Khoms Lima unMunasibSesuai
dengan Muna>sib Saling sesuai مناسب
alWekd Saat yang ditetapkan
untuk sholat
Waqt Waktu وقت
فøøøøøي لكلمةƍخرا
ansrakal bersalawat nabi
AsyroqolBacaan dalam أشرقلal-barjanzi
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
DATA SEKUNDER
Wawancara
… donyo seng sergep ngibadahealam Mumpung ning * *
**Jaman sak iki seng makmum sitik je….
* Wong wadon nek jilbapan seng rapi ben enak di sawang*
**……lagi ngaji alip-alipan neng langgare pak kamar
*Umur rong tahun deweke wes apal hurup arab…..*
** Sate marjuki sak iki wes sepi….
Majalah
poro sedulur pada adus kang sempurno koyo aduse rikolo kadas gede (Ms 29)
Sing sopo wonge podo poso utowo solat wengi kanti eklas ….(Ms 29)
…..opo kang wes kasil kito laksanakke mau sabanjure biso mrebawani (ps 3)
…. mesti kudu biso nompo garis pestine kanthi sabar (jb 49)
Amergo pancen saben-saben sasi Ramadan Allah tansah ngesokake rahmate (
ms29)
Poso ing wulan Ramadan kukume perlu mungguhing wong islam((ms 29)
…wong kang nindaake ngibadah poso ing wulan Ramadan ugo keno diarani
nglatih disiplin (ps 3)
Ugo ora keno nindaake penggawe maksiyat (ps 3)
Salah sijine panyuwun apek iku nyuwun didohake sanking fitnahe Jajal ( Jl.
10)
Pancen tiyambake iku moden seng apik, paseh wacane(JL.Hal: 09
Wong tuwo ora bakal lilo nek anake durhoko(MS. Hal:29) esrok mekrod sesuk bakal dipun peringati kelawan pengajian ged Ojo pisan –pisan gawe dolanan ucapan talak…..(JL. Hal: 5)
PS. Hal) Menungso di anugrahi nalar kanggo mbedakno seng olo lan seng becik(
Jaman iki kabeh wong podo edan, maksiyat sak paran-paran (JL. Hal: 10)
* …..sowan karo sayit jakpar kapurih mimpin selametan(JL. Hal: 09)
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
DAFTAR PUSTAKA DATA
Majalah Mekar Sari, nomor 48 dan 49, tahun 1997
Majalah Jaya Baya, nomor 5, tahun 1997
Majalah Penyebar semangat, nomor 4, tahun 1997
Majalah Joko Lodhang , nomor 36, tahun 1997
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta
CURRICULUM VITAE
Nama : Rini Masruroh
Tempat /Tanggal Lahir : Jepara, 05 juli 1986
Jenis Kelamin : Perempuan
Alamat Asa : Kepuk Sawahan Rt.04/01 Bangsri, Jepara
Alamat di Yogyakarta : P. P. Al-Munawwir, Komplek 'Q', Krapyak, Sewon
No. Telp : 081392800959
Orang Tua :
Bapak : H. Syahadi
Pekerjaan : Wiraswasta
Ibu : Hj. Siti Hikmah
Pekerjaan : Wiraswasta
Pendidikan :
Madrasah Ibtidaiyah Miftahul Huda 1993-1999
Madrasah Tsanawiyah Hasyim Asy'ari Bangsri 1999-2001
Madrasah Aliyah Banat Kudus 2001-2004
Universitas Islam Negri Sunan Kalijaga Yogyakarta 2004-2008
Yogyakarta, 19 Maret 2008 Mahasiswa
( Rini Masruroh)
© 2008 Perpustakaan Digital UIN Sunan Kalijaga Yogyakarta