ภาพ ก

ภาพ ข

1. ทฤษฎการชน(Collision Theory)

2. ทฤษฎสารเชงซอนกมมนต(Activated Complex Theory)

ทฤษฎการชน(Collision Theory) กลาววา “ปฏกรยาเคมจะเกดขนไดกตอเมออนภาคของสารตง

ตน อาจเปนโมเลกล อะตอม หรอไอออนกได จะตองมการเคลอนทชนกนกอน” ในการเคลอนทชนกน

นนไมทกครงทจะเกดปฏกรยาเคมมเพยง 1 ใน 107 ครงโดยประมาณเทานนทเกดปฏกรยาเคม ดงนน

ยงชนมากโอกาสทจะเกดปฏกรยากจะมากดวย นอกจากนแลวยงตองมทศทางการชนทเหมาะสม

และมพลงงานมากพออยางนอยเทากบพลงงานกอกมมนต(Ea) จงจะเกดปฏกรยา

ทศทางการชนทเหมาะสมอาจพจารณา

จากภาพตอไปน จากภาพ ก จะมโอกาส

เกดปฏกรยาไดมากกวาภาพ ข เนองจากทศทาง

ในการชนกนมความเหมาะสมมากกวา

พลงงานกอกมมนต(Ea) พลงงานกอกมมนตเปนคาท

ไดจากการทดลอง หมายถงคาพลงงานจ านวนนอยทสดทไดจาก

การชนกนแลวท าใหเกดปฏกรยา เปรยบเทยบกบกบขามก าแพง

เมอความสงของก าแพงคอพลงงานกอกมมนตแลว กบทม

พลงงานในการกระโดดอยางนอยทสดเทากบความสงของก าแพง

(พลงงานกอกมมนต)จงจะสามารถขามก าแพงนนไปได

ในการพจารณาการเกดปฏกรยาจะ

เกดขนมากหรอนอยขนอยกบจ านวนอนภาค

ทมพลงงานสงพอและคาพลงงานกอกมมนต

กลาวคอ เมอจ านวนอนภาคทมพลงงานสง

กวาพลงงานกอกมมนตมมาก(จ านวนกบท

มพลงงานมาก)โอกาสในการเกดปฏกรยากจะ

มมากขนดวย(ขามก าแพงไดมาก) และเมอพลงงานกอกมมนตต า(ก าแพงเตยๆ) กจะท าใหม

แนวคดเกยวกบการเกดปฏกรยาเคม

จ านวนอนภาคทมพลงงานสงกวาพลงงานกอกมมนตมจ านวนเพมขน จงมโอกาสเกดปฏกรยา

ไดมากขนดวย

ดงนนการชนทจะเกดปฏกรยาไดนน ตองเปนการชนทมทศทางเหมาะสมและม

พลงงานมากพอ(อยางนอยเทากบพลงงานกอกมมนต)

ทฤษฎสารเชงซอนกมมนต

(Activated Complex Theory) หรอทฤษฎ

สารเชงซอนทถกกระตน หรอทฤษฎ

สภาวะแทรนซชน(Transition State

Theory) เปนการขยายความคดเรองทฤษฎ

การชน อธบายวา หลงจากเกดการชนจนมพลงงานมากพอแลว จะตองมการเปลยนแปลง

บางอยางทพนธะ โดยพนธะเดมจะยดออกขณะเดยวกนกเกดพนธะใหมกบอกสารหนง เกดเปน

สารเชงซอน เรยกวาสารเชงซอนกมมนต หรอ activated complex ซงสารเชงซอนนไมใชสารตง

ตนและไมใชผลตภณฑ ไมเสถยร สารนจะเกด ณ

พลงงานกอกมมนต และอาจเปลยนเปนผลตภณฑได

เมอมพลงงานพอ หรอกลบเปนสารตงตนกได ซง

สภาวะทเกดสารเชงซอนกมมนตน เรยกวา สภาวะท

รานซชน (transition state แปลวา สภาวะทเกด

การเปลยนแปลง)

พลงงานกบการด าเนนไปของปฏกรยาเคม

E2

E1

E3

E2

∆E -∆E

Ea

Ea

E1

E3

Endothermic Reaction Exothermic Reaction

จากกราฟ a และ b สามารถหาพลงงานกอกมมนตไดจาก E2 – E1 = Ea (พลงงานกอกมมนต)

ปฏกรยาดดความรอน(ปฏกรยาดดพลงงาน)Endothermic Reaction จากกราฟ a สามารถหา

พลงงานทดดเขาไปไดจาก E3 – E1 = ∆E (พลงงานของผลตภณฑ – พลงงานของสารตงตน) นนคอ

พลงงานของผลตภณฑมคามากกวาพลงงานของสารตงตน หรอ ∆E เปนบวก จะเปนปฏกรยาดด

ความรอน

ปฏกรยาคายความรอน(ปฏกรยาคายพลงงาน)Exothermic Reaction จากกราฟ b สามารถ

หาพลงงานทคายออกมาไดจาก E3 – E1 = - ∆E (พลงงานของผลตภณฑ – พลงงานของสารตงตน)

นนคอ พลงงานของผลตภณฑมคานอยกวาพลงงานของสารตงตน หรอ ∆E เปนลบ จะเปนปฏกรยา

คายความรอน

กลไกการเกดปฏกรยา(Reaction Machanism)

ในการเกดปฏกรยานน บางครงไมไดเกดขนโดยตรงแตมขนตอนทซบซอนหลายขนตอน ซงมล าดบ

ขนของการเกดปฏกรยาตอเนองกนไปจนไดผลตภณฑ เรยกวา กลไกการเกดปฏกรยา

ตวอยาง 4HBr(g) + O2(g) 2H2O(l) + 2Br2(g)……………..(1)

มกลไกการเกดปฏกรยาดงน

HBr + O2 HOOBr เกดชา………………(2)

HOOBr + HBr 2HOBr เกดเรว.....................(3)

HOBr + HBr H2O + Br2(g) เกดเรว.....................(4)

ขนตอนแตละขนยอยๆ เรยกวา กระบวนการประถม(Elementary process) สารผลตภณฑท

เกดขนในกระบวนการประถมทไมใชผลตภณฑของปฏกรยารวม เรยกวา สารมธยนต หรออนเทอร

มเดยต หรอสารตวกลาง(Intermediate) ดงนน จากกลไกการเกดปฏกรยา HOOBr และ HOBr จง

เปน อนเทอรมเดยต

พลงงานกบการด าเนนไปของอตราการเกดปฏกรยาเคมหลายขนตอน

จากปฏกรยาเคมทมหลายขนตอนข นตอนท

เกดชาจะเปนขนก าหนดอตรา โดยขนตอนทมคา

Ea มากทสดจะเกดปฏกรยาชาทสด ซง

เปนขนก าหนดอตรา ดงนน คา Ea ของ

ขนก าหนดอตราจงเปน คา Ea ของ

ปฏกรยารวม

เรยบเรยงโดย

ครวระวธ ศรปณย ครกลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร

โรงเรยนนวมนทราชนทศ เบญจมราชาลย

เอกสารอางอง

สงเสรมการสอนวทยาศาสตร,สถาบน.เคมเลม 3. กรงเทพมหานคร:ครสภา,2550.

ส าราญ พฤกษสนทร.คมอสาระการเรยนรพนฐานและเพมเตม กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร

เคม ม.4 เลม 3.กรงเทพมหานคร:พ.ศ.พฒนา,2553.

โรงเรยนมหดลวทยานสรณ .เอกสารประกอบการสอนวชาเคม 2 ว40123.